162. Tena samayena buddho bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyanti ettha vesāliyanti evaṃnāmake itthiliṅgavasena pavattavohāre nagare.
162. At that time the Buddha, the Blessed One, was dwelling in Vesālī, in the Mahāvana, in the Kūṭāgārasālā. Here, in Vesālī means in the city with this name, a term used in the feminine gender.
162. Trong câu Vào thời đó, Đức Phật, Thế Tôn, trú tại Vesālī, trong Đại Lâm, tại giảng đường có mái nhọn (Kūṭāgārasālā), Vesālī là tên một thành phố, được gọi theo cách dùng danh từ giống cái.
Tañhi nagaraṃ tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanena visālībhūtattā ‘‘vesālī’’ti vuccati.
For that city, because it became extensive (visālībhūta) through the expansion of its surrounding wall three times, is called "Vesālī."
Thành phố này được gọi là “Vesālī” vì nó đã trở nên rộng lớn (visālībhūta) do việc mở rộng ba lần chu vi tường thành.
Idampi ca nagaraṃ sabbaññutappatteyeva sammāsambuddhe sabbākārena vepullaṃ pattanti veditabbaṃ.
And it should be understood that this city attained prosperity in every way only after the Perfectly Enlightened One attained omniscience.
Cũng cần phải biết rằng thành phố này chỉ phát triển hoàn toàn về mọi mặt khi Đức Chánh Đẳng Giác đạt được Nhất thiết trí.
Evaṃ gocaragāmaṃ dassetvā nivāsaṭṭhāna māha – ‘‘mahāvane kūṭāgārasālāya’’nti.
Having thus shown the alms-round village, he states the dwelling place: "in the Mahāvana, in the Kūṭāgārasālā."
Sau khi chỉ ra làng khất thực như vậy, Ngài nói về nơi cư ngụ: “trong Đại Lâm, tại giảng đường có mái nhọn.”
Tattha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātaṃ aropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ.
Therein, the Mahāvana is a large, demarcated forest, self-grown, not planted.
Trong đó, Đại Lâm (Mahāvana) là một khu rừng rộng lớn, mọc tự nhiên, không do con người trồng, có giới hạn.
Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ.
The Mahāvana near Kapilavatthu, however, being connected as one with the Himālaya, is unbounded and stands reaching the great ocean.
Tuy nhiên, Đại Lâm gần Kapilavatthu thì liền một dải với Himavanta, không có giới hạn, kéo dài đến Đại dương.
Idaṃ tādisaṃ na hoti, saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ. Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchadanena katā sabbākārasampannā buddhassa bhagavato gandhakuṭi veditabbā.
This one is not like that; it is a large, demarcated forest, hence Mahāvana. The Kūṭāgārasālā should be understood as the Blessed Buddha's Perfumed Chamber in the monastery built near the Mahāvana, constructed with a gabled hall inside, roofed in the manner of a swan's curve, and complete in all aspects.
Khu rừng này không như vậy, nó là một khu rừng lớn có giới hạn, nên được gọi là Đại Lâm. Còn Kūṭāgārasālā phải được hiểu là Gandhakuti của Đức Thế Tôn, được xây dựng hoàn hảo về mọi mặt, có một mái nhọn bên trong, được xây dựng trong một khu vườn gần Đại Lâm, với mái che hình cánh ngỗng.
Anekapariyāyena asubhakathaṃ kathetīti anekehi kāraṇehi asubhākārasandassanappavattaṃ kāyavicchandaniyakathaṃ katheti.
He gives a talk on unattractiveness in many ways means he gives a talk that proceeds by showing the aspect of unattractiveness through many reasons, a talk that brings about revulsion for the body.
Giảng về bất tịnh (asubhā kathaṃ) bằng nhiều phương pháp có nghĩa là giảng bài pháp về sự ghê tởm thân thể, nhằm chỉ ra các trạng thái bất tịnh bằng nhiều lý do.
Seyyathidaṃ – ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe.
That is to say: "There are in this body: hairs of the head, hairs of the body... and so on... urine."
Chẳng hạn như: “Trong thân này có tóc, lông… v.v.
… mutta’’nti.
...
… nước tiểu.”
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Ý nghĩa là gì?
Bhikkhave, imasmiṃ byāmamatte kaḷevare sabbākārenapi vicinanto na koci kiñci muttaṃ vā maṇiṃ vā veḷuriyaṃ vā agaruṃ vā candanaṃ vā kuṅkumaṃ vā kappūraṃ vā vāsacuṇṇādīni vā aṇumattampi sucibhāvaṃ passati.
Monks, in this fathom-long carcass, one who investigates in every way does not see any pearl, gem, beryl, eaglewood, sandalwood, saffron, camphor, or scented powder and so on, not even the slightest bit of purity.
Này các tỳ khưu, khi quán xét thân thể dài một sải tay này bằng mọi cách, không ai thấy một chút gì là thanh tịnh, dù là ngọc trai, ngọc bích, ngọc lưu ly, trầm hương, gỗ đàn hương, nghệ tây, long não, hay các loại bột thơm, v.v.
Atha kho paramaduggandhaṃ jegucchaṃ assirīkadassanaṃ kesalomādinānappakāraṃ asuciṃyeva passati.
Instead, one sees only what is extremely foul-smelling, disgusting, unattractive to see, and impure in various ways, such as hairs of the head, hairs of the body, and so on.
Mà chỉ thấy toàn là những thứ bất tịnh, ghê tởm, xấu xí như tóc, lông, v.v., có mùi cực kỳ hôi thối.
Tasmā na ettha chando vā rāgo vā karaṇīyo.
Therefore, neither desire nor lust should be cultivated in this regard.
Do đó, không nên có dục (chando) hay tham (rāgo) ở đây.
Yepi hi uttamaṅge sirasmiṃ jātā kesā nāma, tepi asubhā ceva asucino ca paṭikkūlā ca.
For even those hairs that grow on the head, the highest limb, are foul, impure, and repulsive.
Thật vậy, ngay cả những sợi tóc mọc trên đầu, bộ phận cao quý nhất, cũng là bất tịnh (asubhā), ô uế (asucino) và đáng ghê tởm (paṭikkūlā).
So ca nesaṃ asubhāsucipaṭikkūlabhāvo vaṇṇatopi saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopīti pañcahi kāraṇehi veditabbo.
And that foul, impure, and repulsive nature of theirs is to be understood through five reasons: by way of color, by way of shape, by way of smell, by way of origin, and by way of location.
Và tính bất tịnh, ô uế, đáng ghê tởm của chúng phải được hiểu qua năm phương diện: sắc tướng (vaṇṇa), hình dáng (saṇṭhāna), mùi (gandha), nguồn gốc (āsaya) và nơi chốn (okāsa).
Evaṃ lomādīnanti.
Thus it is for body hair and the rest.
Tương tự đối với lông và các bộ phận khác.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.182) vuttanayena veditabbo.
This is the summary here; the detailed explanation, however, is to be understood according to the method stated in the Visuddhimagga.
Đây là phần tóm tắt ở đây, còn phần chi tiết phải được hiểu theo cách đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Iti bhagavā ekamekasmiṃ koṭṭhāse pañcapañcappabhedena anekapariyāyena asubhakathaṃ katheti.
Thus the Blessed One, for each and every part, in fivefold divisions and in many ways, gives a discourse on the foul.
Như vậy, Đức Thế Tôn thuyết giảng về sự bất tịnh (asubha) theo nhiều phương cách khác nhau, với năm loại khác nhau trong từng bộ phận.
Asubhāya vaṇṇaṃ bhāsatīti uddhumātakādivasena asubhamātikaṃ nikkhipitvā padabhājanīyena taṃ vibhajanto vaṇṇento saṃvaṇṇento asubhāya vaṇṇaṃ bhāsati.
He speaks in praise of the foul means that, having laid down the matrix of the foul by way of the bloated corpse and so on, he analyzes it with the padabhājanīya, explaining and extolling it, thus speaking in praise of the foul.
Thuyết giảng về sắc tướng của sự bất tịnh (asubhāya vaṇṇaṃ bhāsatī) có nghĩa là, sau khi trình bày đề mục bất tịnh (asubhamātika) theo cách của những xác chết sình chướng, v.v., và phân tích, giải thích, làm rõ đề mục đó bằng phần phân tích từng từ (padabhājanīya), Ngài thuyết giảng về sắc tướng của sự bất tịnh.
Asubhabhāvanāya vaṇṇaṃ bhāsatīti yā ayaṃ kesādīsu vā uddhumātakādīsu vā ajjhattabahiddhāvatthūsu asubhākāraṃ gahetvā pavattassa cittassa bhāvanā vaḍḍhanā phātikammaṃ, tassā asubhabhāvanāya ānisaṃsaṃ dassento vaṇṇaṃ bhāsati, guṇaṃ parikitteti.
He speaks in praise of the development of the foul means that, showing the benefits, he speaks in praise and proclaims the virtues of this development of the foul, this cultivation and enhancement of the mind, which proceeds by grasping the aspect of foulness in internal and external objects, whether in hair and so on, or in the bloated corpse and so on.
Thuyết giảng về sắc tướng của sự tu tập bất tịnh (asubhabhāvanāya vaṇṇaṃ bhāsatī) có nghĩa là, Ngài thuyết giảng về sắc tướng, ca ngợi công đức của sự tu tập bất tịnh đó, tức là sự phát triển, tăng trưởng, làm cho tâm trở nên sung mãn, khi tâm nắm giữ tướng bất tịnh trong các đối tượng bên trong và bên ngoài như tóc, v.v., hoặc xác chết sình chướng, v.v.
Seyyathidaṃ – ‘‘asubhabhāvanābhiyutto, bhikkhave, bhikkhu kesādīsu vā vatthūsu uddhumātakādīsu vā pañcaṅgavippahīnaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ tividhakalyāṇaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilabhati.
It is as follows: “A bhikkhu, O bhikkhus, who is devoted to the development of the foul attains the first jhāna, which has abandoned the five hindrances, is endowed with the five factors, is good in three ways, and is possessed of ten characteristics, in regard to objects such as hair and so on, or the bloated corpse and so on.
Chẳng hạn như: “Này các tỳ khưu, một tỳ khưu tinh tấn tu tập bất tịnh, đối với các đối tượng như tóc, v.v., hoặc xác chết sình chướng, v.v., đạt được sơ thiền, là thiền đã đoạn trừ năm chi, đầy đủ năm chi, có ba phần thiện (kalyāṇa) và đầy đủ mười đặc điểm.
So taṃ paṭhamajjhānasaṅkhātaṃ cittamañjūsaṃ nissāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā uttamatthaṃ arahattaṃ pāpuṇātī’’ti.
Relying on that casket of the mind known as the first jhāna, he develops insight and attains the ultimate goal, arahatship.”
Nương vào chiếc hộp tâm (cittamañjūsā) được gọi là sơ thiền đó, vị ấy phát triển tuệ quán (vipassanā) và đạt đến mục đích tối thượng là A-la-hán quả.”
Tatrimāni paṭhamassa jhānassa dasa lakkhaṇāni – pāripanthikato cittavisuddhi, majjhimassa samādhinimittassa paṭipatti, tattha cittapakkhandanaṃ, visuddhassa cittassa ajjhupekkhanaṃ, samathappaṭipannassa ajjhupekkhanaṃ, ekattupaṭṭhānassa ajjhupekkhanaṃ, tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena tadupagavīriyavāhanaṭṭhena āsevanaṭṭhena sampahaṃsanāti.
Herein, these are the ten characteristics of the first jhāna: the purification of the mind from obstructions; the attainment of the intermediate sign of concentration; the plunging of the mind into that; the equanimity towards the purified mind; the equanimity towards that which has attained serenity; the equanimity towards the establishment of oneness; the gladdening by way of not transgressing the states that have arisen therein; the gladdening by way of the faculties having a single flavor; the gladdening by way of applying energy appropriate to that; and the gladdening by way of cultivation.
Trong đó, đây là mười đặc điểm của sơ thiền: sự thanh tịnh của tâm khỏi chướng ngại, sự thực hành đối với tướng định trung bình, sự lao vào tâm vào đó, sự xả đối với tâm đã thanh tịnh, sự xả đối với người đã thực hành tịnh chỉ (samatha), sự xả đối với sự hiện hữu của nhất tâm (ekattupaṭṭhāna), sự hoan hỷ (sampahaṃsanā) do không vượt qua được các pháp đã sinh ở đó, sự hoan hỷ do sự đồng vị của các căn (indriya), sự hoan hỷ do sự vận hành tinh tấn tương ứng, sự hoan hỷ do sự thực hành thường xuyên.
Tatrāyaṃ pāḷi – ‘‘paṭhamassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ?
Herein, this is the Pali text: “What is the beginning of the first jhāna, what is its middle, what is its conclusion?
Về điều này, đây là đoạn Pāḷi: “Sơ thiền có gì là khởi đầu, gì là trung gian, gì là kết thúc?
Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
For the first jhāna, the purification of the path is the beginning, the fostering of equanimity is the middle, and gladdening is the conclusion.
Sơ thiền có sự thanh tịnh của đạo lộ (paṭipadāvisuddhi) là khởi đầu, sự tăng trưởng của xả (upekkhānubrūhanā) là trung gian, sự hoan hỷ (sampahaṃsanā) là kết thúc.
Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni?
For the first jhāna, the purification of the path is the beginning. How many characteristics does the beginning have?
Sơ thiền có sự thanh tịnh của đạo lộ là khởi đầu, khởi đầu có bao nhiêu đặc điểm?
Ādissa tīṇi lakkhaṇāni – yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati.
The beginning has three characteristics: the mind is purified from its obstruction; being purified, the mind attains the intermediate sign of serenity; having attained it, the mind plunges into that.
Khởi đầu có ba đặc điểm: tâm được thanh tịnh khỏi chướng ngại của nó, do đã thanh tịnh nên tâm thực hành tướng định trung bình, do đã thực hành nên tâm lao vào đó.
Yañca paripanthato cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati.
That the mind is purified from the obstruction, that being purified the mind attains the intermediate sign of serenity, and that having attained it the mind plunges into that—
Tâm được thanh tịnh khỏi chướng ngại, và do đã thanh tịnh nên tâm thực hành tướng định trung bình, và do đã thực hành nên tâm lao vào đó.
Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni.
for the first jhāna, the purification of the path is the beginning, and these are the three characteristics of the beginning.
Sơ thiền có sự thanh tịnh của đạo lộ là khởi đầu, khởi đầu có ba đặc điểm này.
Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti tilakkhaṇasampannañca’.
Therefore it is said: ‘The first jhāna is good in the beginning and is possessed of three characteristics.’
Vì vậy, được nói rằng: ‘Sơ thiền là thiện ở khởi đầu và đầy đủ ba đặc điểm’.
‘‘Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni?
“For the first jhāna, the fostering of equanimity is the middle. How many characteristics does the middle have?
“Sơ thiền có sự tăng trưởng của xả là trung gian, trung gian có bao nhiêu đặc điểm?
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni – visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathappaṭipannaṃ ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati.
The middle has three characteristics: he looks on with equanimity at the purified mind, he looks on with equanimity at that which has attained serenity, he looks on with equanimity at the establishment of oneness.
Trung gian có ba đặc điểm: xả đối với tâm đã thanh tịnh, xả đối với tâm đã thực hành tịnh chỉ, xả đối với sự hiện hữu của nhất tâm.
Yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca samathappaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati.
That he looks on with equanimity at the purified mind, that he looks on with equanimity at that which has attained serenity, and that he looks on with equanimity at the establishment of oneness—
Tâm đã thanh tịnh được xả, tâm đã thực hành tịnh chỉ được xả, và sự hiện hữu của nhất tâm được xả.
Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni.
for the first jhāna, the fostering of equanimity is the middle, and these are the three characteristics of the middle.
Sơ thiền có sự tăng trưởng của xả là trung gian, trung gian có ba đặc điểm này.
Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ majjhekalyāṇañceva hoti tilakkhaṇasampannañca’.
Therefore it is said: ‘The first jhāna is good in the middle and is possessed of three characteristics.’
Vì vậy, được nói rằng: ‘Sơ thiền là thiện ở trung gian và đầy đủ ba đặc điểm’.
‘‘Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ, pariyosānassa kati lakkhaṇāni?
“For the first jhāna, gladdening is the conclusion. How many characteristics does the conclusion have?
“Sơ thiền có sự hoan hỷ là kết thúc, kết thúc có bao nhiêu đặc điểm?
Pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā.
The conclusion has four characteristics: gladdening by way of not transgressing the states that have arisen therein; gladdening by way of the faculties having a single flavor; gladdening by way of applying energy appropriate to that; gladdening by way of cultivation.
Kết thúc có bốn đặc điểm: sự hoan hỷ do không vượt qua được các pháp đã sinh ở đó, sự hoan hỷ do sự đồng vị của các căn, sự hoan hỷ do sự vận hành tinh tấn tương ứng, sự hoan hỷ do sự thực hành thường xuyên.
Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ, pariyosānassa imāni cattāri lakkhaṇāni.
For the first jhāna, gladdening is the conclusion, and these are the four characteristics of the conclusion.
Sơ thiền có sự hoan hỷ là kết thúc, kết thúc có bốn đặc điểm này.
Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti catulakkhaṇasampannañca.
Therefore it is said: ‘The first jhāna is good in the conclusion and is possessed of four characteristics.’
Vì vậy, được nói rằng: ‘Sơ thiền là thiện ở kết thúc và đầy đủ bốn đặc điểm’.
‘‘Evaṃ tividhattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañcā’’ti (paṭi. ro. 1.158).
“Thus the mind that has reached a threefold state, being good in three ways and possessed of ten characteristics, is endowed with applied thought, endowed with sustained thought, endowed with joy, endowed with happiness, endowed with mental establishment, endowed with faith, endowed with energy, endowed with mindfulness, endowed with concentration, and endowed with wisdom.”
“Như vậy, tâm đã đạt đến ba trạng thái, có ba phần thiện và đầy đủ mười đặc điểm, là đầy đủ tầm (vitakka), đầy đủ tứ (vicāra), đầy đủ hỷ (pīti), đầy đủ lạc (sukha), đầy đủ sự an trú (adhiṭṭhāna) của tâm, đầy đủ tín (saddhā), đầy đủ tinh tấn (vīriya), đầy đủ niệm (sati), đầy đủ định (samādhi) và đầy đủ tuệ (paññā).”
Ādissa ādissa asubhasamāpattiyā vaṇṇaṃ bhāsatīti ‘‘evampi itthampī’’ti punappunaṃ vavatthānaṃ katvā ādisanto asubhasamāpattiyā vaṇṇaṃ bhāsati, ānisaṃsaṃ katheti, guṇaṃ parikitteti.
Pointing out again and again, he speaks in praise of the attainment of the foul means that, having repeatedly made the determination, “Thus it is, in this way it is,” and pointing it out, he speaks in praise of the attainment of the foul, he tells of its benefits, he proclaims its virtues.
Thuyết giảng về sắc tướng của sự chứng đắc bất tịnh (ādissa ādissa asubhasamāpattiyā vaṇṇaṃ bhāsatī) có nghĩa là, sau khi lập định nhiều lần rằng “cũng thế này, cũng thế kia”, Ngài thuyết giảng về sắc tướng của sự chứng đắc bất tịnh, trình bày lợi ích, ca ngợi công đức.
Seyyathidaṃ – ‘‘asubhasaññāparicitena, bhikkhave, bhikkhuno cetasā bahulaṃ viharato methunadhammasamāpattiyā cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyati, upekkhā vā pāṭikulyatā vā saṇṭhāti.
It is as follows: “For a bhikkhu, O bhikkhus, who dwells much with a mind accustomed to the perception of the foul, the mind shrinks away, recoils, and turns back from engaging in sexual intercourse; it does not expand, and either equanimity or revulsion becomes established.
Chẳng hạn như: “Này các tỳ khưu, khi một tỳ khưu an trú thường xuyên với tâm đã quen thuộc với tưởng bất tịnh (asubhasaññā), tâm của vị ấy co rút lại, ghê tởm, quay lưng lại với sự chứng đắc pháp dâm dục (methunadhamma), không lan tỏa, mà an trú trong xả (upekkhā) hoặc sự ghê tởm (pāṭikulyatā).
Seyyathāpi, bhikkhave, kukkuṭapattaṃ vā nhārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyati; evameva kho, bhikkhave, asubhasaññāparicitena bhikkhuno cetasā bahulaṃ viharato methunadhammasamāpattiyā cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyatī’’ti (a. ni. 7.49).
Just as, O bhikkhus, a chicken feather or a piece of sinew, when thrown into a fire, shrinks away, recoils, and turns back, and does not expand; even so, O bhikkhus, for a bhikkhu who dwells much with a mind accustomed to the perception of the foul, the mind shrinks away, recoils, and turns back from engaging in sexual intercourse; it does not expand.”
Này các tỳ khưu, ví như một chiếc lông gà hoặc một sợi gân khô héo, khi ném vào lửa thì co rút lại, ghê tởm, quay lưng lại, không lan tỏa; cũng vậy, này các tỳ khưu, khi một tỳ khưu an trú thường xuyên với tâm đã quen thuộc với tưởng bất tịnh, tâm của vị ấy co rút lại, ghê tởm, quay lưng lại với sự chứng đắc pháp dâm dục, không lan tỏa.”
Icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ paṭisallīyitunti ahaṃ bhikkhave ekaṃ addhamāsaṃ paṭisallīyituṃ nilīyituṃ ekova hutvā viharituṃ icchāmīti attho.
I wish, O bhikkhus, to go into seclusion for half a month means: I, O bhikkhus, wish to go into seclusion for half a month, to remain hidden, to dwell alone.
Này các tỳ khưu, Ta muốn an trú độc cư nửa tháng (icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ paṭisallīyituṃ) có nghĩa là: Này các tỳ khưu, Ta muốn an trú độc cư, ẩn mình một mình trong nửa tháng.
Namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenāti yo attanā payuttavācaṃ akatvā mamatthāya saddhesu kulesu paṭiyattaṃ piṇḍapātaṃ nīharitvā mayhaṃ upanāmeti, taṃ piṇḍapātanīhārakaṃ ekaṃ bhikkhuṃ ṭhapetvā namhi aññena kenaci bhikkhunā vā gahaṭṭhena vā upasaṅkamitabboti.
I am not to be approached by anyone except the one who brings my alms-food means: Setting aside that one bhikkhu who brings and offers to me the alms-food prepared in faithful families, without having spoken a word related to it himself—that alms-food bringer—I am not to be approached by any other bhikkhu or householder.
Không ai được đến gần Ta, trừ một người mang bát (aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenā) có nghĩa là: Ngoại trừ một tỳ khưu mang bát, người mà không tự mình nói lời liên quan đến vật chất mà mang bát đã được chuẩn bị sẵn từ các gia đình có đức tin đến dâng cho Ta, không một tỳ khưu hay cư sĩ nào khác được đến gần Ta.
Kasmā pana evamāhāti?
But why did he say this?
Tại sao Ngài lại nói như vậy?
Atīte kira pañcasatā migaluddakā mahatīhi daṇḍavāgurāhi araññaṃ parikkhipitvā haṭṭhatuṭṭhā ekatoyeva yāvajīvaṃ migapakkhighātakammena jīvikaṃ kappetvā niraye upapannā; te tattha paccitvā pubbe katena kenacideva kusalakammena manussesu upapannā kalyāṇūpanissayavasena sabbepi bhagavato santike pabbajjañca upasampadañca labhiṃsu; tesaṃ tato mūlākusalakammato avipakkavipākā aparāparacetanā tasmiṃ addhamāsabbhantare attūpakkamena ca parūpakkamena ca jīvatupacchedāya okāsamakāsi, taṃ bhagavā addasa.
It is said that in the past, five hundred deer hunters, delighted and pleased, surrounded a forest with many spears and nets, and having earned their livelihood by killing animals and birds throughout their lives, were reborn in hell. Having ripened there, due to some wholesome karma done previously, they were reborn among humans, and by virtue of a good supporting condition, all of them received both ordination and higher ordination in the presence of the Blessed One. For them, from that root unwholesome karma, their later volitions whose results had not yet ripened, created an opportunity for the cutting off of life, both by self-exertion and by others' exertion, within that half-month. The Blessed One saw that.
Nghe nói, trong quá khứ, năm trăm thợ săn hươu đã vây rừng bằng những tấm lưới lớn có gắn giáo, rồi vui vẻ, chỉ cùng nhau sống bằng nghề giết thú và chim suốt đời, sau đó tái sanh vào địa ngục. Sau khi đã chịu quả báo ở đó, nhờ một thiện nghiệp nào đó đã làm trước đây, họ tái sanh làm người, và do thiện duyên thù thắng, tất cả đều đạt được sự xuất gia và thọ giới Tỳ-khưu nơi Đức Thế Tôn. Do nghiệp bất thiện gốc của họ chưa chín muồi, những tác ý liên tiếp sau đó đã tạo cơ hội cho việc đoạn tuyệt mạng sống của họ trong vòng nửa tháng này, do tự mình gây ra hoặc do người khác gây ra. Đức Thế Tôn đã thấy điều đó.
Kammavipāko nāma na sakkā kenaci paṭibāhituṃ.
The result of karma cannot be hindered by anyone.
Quả báo của nghiệp không ai có thể ngăn cản được.
Tesu ca bhikkhūsu puthujjanāpi atthi sotāpannasakadāgāmīanāgāmīkhīṇāsavāpi.
Among those bhikkhus were also ordinary individuals (puthujjanas), as well as those who had attained stream-entry (sotāpannas), once-returning (sakadāgāmīs), non-returning (anāgāmīs), and Arahants (khīṇāsavas).
Trong số các Tỳ-khưu đó, có cả phàm phu, cùng với các bậc Thánh đệ tử như Bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), Bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), Bậc Bất Lai (Anāgāmī) và Bậc A-la-hán (Khīṇāsava).
Tattha khīṇāsavā appaṭisandhikā, itare ariyasāvakā niyatagatikā sugatiparāyaṇā, puthujjanānaṃ pana gati aniyatā.
Among these, the Arahants (khīṇāsavas) would not undergo rebirth, while the other noble disciples (ariyasāvakas) had a fixed destination, a good destiny (sugati-parāyaṇā); but the destiny of ordinary individuals (puthujjanas) was unfixed.
Trong số đó, các vị A-la-hán thì không tái sanh nữa, còn các bậc Thánh đệ tử khác thì có định hướng tái sanh tốt đẹp, hướng về cõi thiện. Nhưng đối với phàm phu, đường tái sanh là bất định.
Atha bhagavā cintesi – ‘‘ime attabhāve chandarāgena maraṇabhayabhītā na sakkhissanti gatiṃ visodhetuṃ, handa nesaṃ chandarāgappahānāya asubhakathaṃ kathemi.
Then the Blessed One thought: “These, fearing death due to lust for existence, will not be able to purify their destiny. Let me teach them the meditation on impurity (asubhakathā) for the abandonment of lust for existence.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn suy nghĩ: “Trong đời sống hiện tại này, những vị này, do sợ hãi cái chết và bị trói buộc bởi tham ái, sẽ không thể thanh lọc đường tái sanh của mình. Vậy Ta hãy thuyết pháp về sự bất tịnh (asubhakathā) để họ từ bỏ tham ái.”
Taṃ sutvā attabhāve vigatacchandarāgatāya gativisodhanaṃ katvā sagge paṭisandhiṃ gaṇhissanti.
Having heard that, by becoming free from lust for existence in their own bodies, they will purify their destiny and attain rebirth in heavenly realms.
“Sau khi nghe pháp đó, họ sẽ từ bỏ tham ái đối với thân mạng này, thanh lọc đường tái sanh và tái sanh vào cõi trời.”
Evaṃ nesaṃ mama santike pabbajjā sātthikā bhavissatī’’ti.
Thus, their ordination in my presence will be fruitful.”
“Như vậy, sự xuất gia của họ dưới sự giáo hóa của Ta sẽ có ý nghĩa.”
Tato tesaṃ anuggahāya asubhakathaṃ kathesi kammaṭṭhānasīsena, no maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanādhippāyena.
Therefore, out of compassion for them, he delivered a discourse on impurity as a meditation subject (kammaṭṭhāna), not with the intention of praising death.
Do đó, để giúp đỡ họ, Ngài đã thuyết pháp về sự bất tịnh theo phương pháp thiền định (kammaṭṭhāna), chứ không phải với ý định ca ngợi cái chết.
Kathetvā ca panassa etadahosi – ‘‘sace maṃ imaṃ addhamāsaṃ bhikkhū passissanti, ‘ajja eko bhikkhu mato, ajja dve…pe… ajja dasā’ti āgantvā āgantvā ārocessanti.
After having taught, it occurred to him: “If the bhikkhus see me during this half-month, they will come again and again reporting, ‘Today one bhikkhu has died, today two... (and so on)... today ten.’
Sau khi thuyết pháp xong, Ngài nghĩ: “Nếu các Tỳ-khưu thấy Ta trong nửa tháng này, họ sẽ đến báo tin hết lần này đến lần khác rằng: ‘Hôm nay một Tỳ-khưu đã chết, hôm nay hai… (tương tự)… hôm nay mười Tỳ-khưu đã chết.’
Ayañca kammavipāko na sakkā mayā vā aññena vā paṭibāhituṃ.
And this karmic result cannot be hindered by me or by anyone else.
Và quả báo nghiệp này không thể bị Ta hay bất cứ ai khác ngăn cản.
Svāhaṃ taṃ sutvāpi kiṃ karissāmi?
What will I do even if I hear it?
Nếu vậy, dù Ta có nghe điều đó thì Ta có thể làm gì?
Kiṃ me anatthakena anayabyasanena sutena?
What good is it to me to hear of such misfortune and calamity?
Việc nghe những điều vô ích, bất lợi và tai họa đó có ích gì cho Ta?
Handāhaṃ bhikkhūnaṃ adassanaṃ upagacchāmī’’ti.
Indeed, I shall withdraw from the sight of the bhikkhus.”
Vậy Ta hãy ẩn mình để các Tỳ-khưu không thấy Ta.”
Tasmā evamāha – ‘‘icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ patisallīyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenā’’ti.
Therefore, he said this: “I wish, bhikkhus, to seclude myself for half a month; no one is to approach me except for one who brings almsfood.”
Vì vậy, Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta muốn ẩn cư trong nửa tháng; không ai được đến gần Ta, trừ một người mang thức ăn khất thực.”
Apare panāhu – ‘‘parūpavādavivajjanatthaṃ evaṃ vatvā paṭisallīno’’ti.
But others say: “He secluded himself having spoken thus for the sake of avoiding others' censure.”
Tuy nhiên, những người khác lại nói: “Ngài đã nói như vậy để tránh sự chỉ trích của người khác rồi ẩn cư.”
Pare kira bhagavantaṃ upavadissanti – ‘‘ayaṃ ‘sabbaññū, ahaṃ saddhammavaracakkavattī’ti paṭijānamāno attanopi sāvake aññamaññaṃ ghātente nivāretuṃ na sakkoti.
It is said that others would criticize the Blessed One: “This Gotama, proclaiming himself omniscient and the supreme universal monarch of the True Dhamma, cannot even prevent his own disciples from killing each other.
Người khác có thể chỉ trích Đức Thế Tôn rằng: “Vị này tự xưng là ‘Đấng Toàn Tri, là Chuyển Luân Thánh Vương của Chánh Pháp cao thượng’, nhưng lại không thể ngăn cản các đệ tử của mình tự sát lẫn nhau.
Kimaññaṃ sakkhissatī’’ti?
What else will he be able to do?”
Còn có thể làm được gì khác nữa?”
Tattha paṇḍitā vakkhanti – ‘‘bhagavā paṭisallānamanuyutto nayimaṃ pavattiṃ jānāti, kocissa ārocayitāpi natthi, sace jāneyya addhā nivāreyyā’’ti.
Regarding this, the wise will say: “The Blessed One, devoted to seclusion, does not know of this occurrence; there is no one to inform him. If he knew, he would surely prevent it.”
Trong trường hợp đó, các bậc hiền trí sẽ nói: “Đức Thế Tôn đang chuyên tâm ẩn cư, không biết sự việc này, cũng không có ai báo tin cho Ngài. Nếu Ngài biết, chắc chắn Ngài sẽ ngăn cản.”
Idaṃ pana icchāmattaṃ, paṭhamamevettha kāraṇaṃ.
But this is merely a desire; the first reason is the correct one here.
Tuy nhiên, đây chỉ là ý muốn của người khác, nguyên nhân đầu tiên (đã nêu trên) mới là đúng.
Nāssudhāti ettha ‘‘assudhā’’ti padapūraṇamatte avadhāraṇatthe vā nipāto; neva koci bhagavantaṃ upasaṅkamatīti attho.
In Nāssudhā, the particle “assudhā” is merely for filling out the phrase or for emphasis; the meaning is that no one approached the Blessed One.
Trong cụm từ Nāssudhā, từ assudhā là một từ phụ dùng để làm đầy đủ câu hoặc có ý nghĩa nhấn mạnh; nghĩa là không ai đến gần Đức Thế Tôn.
Anekehi vaṇṇasaṇṭhānādīhi kāraṇehi vokāro assāti anekākāravokāro; anekākāravokiṇṇo anekakāraṇasammissoti vuttaṃ hoti.
It is anekākāravokāro because there is a mixture of many factors such as appearance and form; it is said to be interspersed with many aspects, mixed with many reasons.
Do nhiều nguyên nhân như màu sắc, hình dáng, v.v., nên gọi là anekākāravokāro (sự pha trộn nhiều khía cạnh); có nghĩa là sự pha trộn nhiều khía cạnh, sự kết hợp nhiều nguyên nhân.
Ko so?
What is that?
Đó là gì?
Asubhabhāvanānuyogo, taṃ anekākāravokāraṃ asubhabhāvanānuyogaṃ anuyuttā viharantīti yuttapayuttā viharanti.
It is the practice of impurity meditation (asubha-bhāvanānuyoga). So, anekākāravokāraṃ asubhabhāvanānuyogaṃ anuyuttā viharantī means they dwell engaged in it, diligently applying themselves.
Đó là sự chuyên tâm tu tập thiền bất tịnh (asubhabhāvanānuyogo), họ sống chuyên tâm vào sự tu tập thiền bất tịnh với nhiều khía cạnh, tức là họ sống một cách tinh tấn và chuyên cần.
Aṭṭīyantīti sakena kāyena aṭṭā dukkhitā honti.
Aṭṭīyantī means they are distressed, afflicted by their own bodies.
Aṭṭīyantī có nghĩa là họ bị dày vò, đau khổ bởi chính thân thể của mình.
Harāyantīti lajjanti.
Harāyantī means they are ashamed.
Harāyantī có nghĩa là họ xấu hổ.
Jigucchantīti sañjātajigucchā honti.
Jigucchantī means they feel revulsion.
Jigucchantī có nghĩa là họ cảm thấy ghê tởm.
Daharoti taruṇo.
Daharo means young.
Daharo có nghĩa là trẻ tuổi.
Yuvāti yobbanena samannāgato.
Yuvā means endowed with youth.
Yuvā có nghĩa là người đang ở tuổi thanh xuân.
Maṇḍanakajātikoti maṇḍanakapakatiko.
Maṇḍanakajātiko means naturally inclined to adornment.
Maṇḍanakajātiko có nghĩa là người có bản tính thích trang điểm.
Sīsaṃnhātoti sīsena saddhiṃ nhāto.
Sīsaṃnhāto means having bathed with his head.
Sīsaṃnhāto có nghĩa là người đã gội đầu và tắm rửa sạch sẽ.
Daharo yuvāti cettha daharavacanena paṭhamayobbanabhāvaṃ dasseti.
Here, by the word daharo in daharo yuvā, the state of early youth is shown.
Trong cụm từ daharo yuvā, từ dahara (trẻ tuổi) chỉ trạng thái thanh xuân đầu đời.
Paṭhamayobbane hi sattā visesena maṇḍanakajātikā honti.
Indeed, in early youth, beings are especially inclined to adornment.
Thật vậy, vào tuổi thanh xuân đầu đời, chúng sanh đặc biệt thích trang điểm.
Sīsaṃnhātoti iminā maṇḍanānuyogakālaṃ.
By sīsaṃnhāto, the time for applying adornment is indicated.
Từ sīsaṃnhāto (đã gội đầu) chỉ thời điểm thích hợp để trang điểm.
Yuvāpi hi kiñci kammaṃ katvā saṃkiliṭṭhasarīro na maṇḍanānuyutto hoti; sīsaṃnhāto pana so maṇḍanamevānuyuñjati.
A youth, even after doing some work and having a soiled body, is not devoted to adornment; but having bathed with his head, he devotes himself to adornment.
Thật vậy, một thanh niên sau khi làm việc gì đó mà thân thể bị dơ bẩn thì không chuyên tâm trang điểm; nhưng một người đã gội đầu thì chỉ chuyên tâm trang điểm.
Ahikuṇapādīni daṭṭhumpi na icchati.
He does not even wish to see a snake corpse, and so on.
Người đó thậm chí không muốn nhìn xác rắn hay những thứ tương tự.
So tasmiṃ khaṇe ahikuṇapena vā kukkurakuṇapena vā manussakuṇapena vā kaṇṭhe āsattena kenacideva paccatthikena ānetvā kaṇṭhe baddhena paṭimukkena yathā aṭṭīyeyya harāyeyya jiguccheyya; evameva te bhikkhū sakena kāyena aṭṭīyantā harāyantā jigucchantā so viya puriso taṃ kuṇapaṃ vigatacchandarāgatāya attano kāyaṃ pariccajitukāmā hutvā satthaṃ ādāya attanāpi attānaṃ jīvitā voropenti.
Just as such a man would be distressed, ashamed, and feel revulsion if an enemy were to bring and tie around his neck or place before him a snake-corpse, a dog-corpse, or a human-corpse at that moment; similarly, those bhikkhus, distressed, ashamed, and feeling revulsion for their own bodies, just like that man with the corpse, desiring to abandon their own bodies due to their passion for existence being removed, take up weapons and kill themselves.
Cũng như một người đàn ông trẻ tuổi, đã trang điểm, vào lúc đó, nếu bị kẻ thù mang đến một xác rắn, xác chó, hay xác người buộc vào cổ, treo trước mặt, khiến anh ta cảm thấy kinh tởm, xấu hổ, ghê tởm; thì cũng vậy, các Tỳ-khưu đó, cảm thấy kinh tởm, xấu hổ, ghê tởm với chính thân thể của mình, như người đàn ông đó ghê tởm cái xác chết, đã từ bỏ tham ái đối với thân thể của mình, cầm vũ khí tự mình đoạn mạng sống.
‘‘Tvaṃ maṃ jīvitā voropehi; ahaṃ ta’’nti evaṃ aññamaññampi jīvitā voropenti.
“You kill me; I will kill you”—in this way, they also kill each other.
Họ cũng nói: “Ngươi hãy giết ta; ta sẽ giết ngươi” – cứ thế họ tự sát lẫn nhau.
Migalaṇḍikampi samaṇakuttakanti migalaṇḍikoti tassa nāmaṃ; samaṇakuttakoti samaṇavesadhārako.
Migalaṇḍikampi samaṇakuttaka (the contemptible ascetic Migalaṇḍika): Migalaṇḍiko is his name; samaṇakuttako means one who wears the garb of an ascetic.
Trong cụm từ migalaṇḍikampi samaṇakuttakaṃ, migalaṇḍiko là tên của người đó; samaṇakuttako là người mặc y phục Sa-môn.
So kira sikhāmattaṃ ṭhapetvā sīsaṃ muṇḍetvā ekaṃ kāsāvaṃ nivāsetvā ekaṃ aṃse katvā vihāraṃyeva upanissāya vighāsādabhāvena jīvati.
It is said that he, having shaved his head except for a small tuft, wearing one saffron robe and placing another over his shoulder, lived by eating scraps, depending solely on the monastery.
Nghe nói, người đó đã cạo đầu trừ một chỏm tóc, mặc một chiếc y kāṣāya (y màu vàng đất) và vắt một chiếc khác qua vai, sống gần tu viện bằng cách ăn thức ăn thừa.
Tampi migalaṇḍikaṃ samaṇakuttakaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadanti.
They approached even that contemptible ascetic Migalaṇḍika and spoke thus.
Các Tỳ-khưu đó đã đến gặp Migalaṇḍika, người mặc y Sa-môn đó, và nói như vậy.
Sādhūti āyācanatthe nipāto.
Sādhu is a particle in the sense of a request.
Sādhu là một từ phụ có nghĩa là cầu xin.
Noti upayogabahuvacanaṃ, sādhu āvuso amhe jīvitā voropehīti vuttaṃ hoti.
No is a plural for the object; it means, "Friend, please take our lives."
No là một đại từ số nhiều ở cách đối cách, có nghĩa là: “Thưa hiền giả, xin hãy giết chúng tôi.”
Ettha ca ariyā neva pāṇātipātaṃ kariṃsu na samādapesuṃ, na samanuññā ahesuṃ.
Here, the Noble Ones (ariyā) neither committed nor instigated the killing of living beings, nor did they approve of it.
Ở đây, các bậc Thánh không tự mình sát sanh, không xúi giục người khác sát sanh, và cũng không đồng ý với việc sát sanh.
Puthujjanā pana sabbamakaṃsu.
Ordinary individuals (puthujjanas), however, did all of these.
Còn các phàm phu thì đã làm tất cả những điều đó.
Lohitakanti lohitamakkhitaṃ.
Lohitaka means stained with blood.
Lohitakaṃ có nghĩa là dính đầy máu.
Yena vaggumudānadīti vaggumatā lokassa puññasammatā nadī.
Yena Vaggumudānadī means the Vaggumudāna River, which is considered meritorious by people.
Yena vaggumudānadī có nghĩa là con sông Vaggumudā, được mọi người xem là nơi thanh tịnh (để rửa tội).
Sopi kira ‘‘taṃ pāpaṃ tattha pavāhessāmī’’ti saññāya gato, nadiyā ānubhāvena appamattakampi pāpaṃ pahīnaṃ nāma natthi.
It is said that he (Migalaṇḍika) went there with the intention, "I will float away that evil there." However, no evil, not even a tiny bit, was removed by the power of the river.
Nghe nói, người đó đã đi đến đó với ý nghĩ: “Ta sẽ rửa trôi nghiệp ác đó ở đó.” Nhưng nhờ năng lực của dòng sông, không một chút nghiệp ác nào được tiêu trừ.
163. Ahudeva kukkuccanti tesu kira bhikkhūsu kenacipi kāyavikāro vā vacīvikāro vā na kato, sabbe satā sampajānā dakkhiṇena passena nipajjiṃsu.
163. Ahudeva kukkucca (There was indeed remorse): It is said that among those bhikkhus, no bodily or verbal action was performed by anyone; all of them lay down on their right side, mindful and fully aware.
163. Ahudeva kukkuccaṃ có nghĩa là trong số các Tỳ-khưu đó, không một ai có biểu hiện thân hay khẩu bất thường; tất cả đều tỉnh giác, chánh niệm, nằm nghiêng về bên phải.
Taṃ anussarato tassa kukkuccaṃ ahosiyeva.
Recalling that, remorse certainly arose in him.
Khi nhớ lại điều đó, người đó (Migalaṇḍika) đã có sự hối hận.
Ahu vippaṭisāroti tasseva kukkuccassa sabhāvaniyamanatthametaṃ vuttaṃ.
Ahu vippaṭisāro (There was regret)—this was stated to define the nature of that very remorse.
Ahu vippaṭisāro được nói ra để xác định bản chất của sự hối hận đó.
Vippaṭisārakukkuccaṃ ahosi, na vinayakukkuccanti.
It was remorse of regret, not remorse concerning the Vinaya.
Đó là sự hối hận do phiền não (vippaṭisārakukkuccaṃ), chứ không phải sự hối hận liên quan đến giới luật (vinayakukkuccaṃ).
Alābhā vata metiādi kukkuccassa pavattiākāradassanatthaṃ vuttaṃ.
Alābhā vata me (Indeed, there is no gain for me)—this and so on was stated to show the manner in which remorse arose.
Các từ Alābhā vata me v.v. được nói ra để trình bày diễn biến của sự hối hận.
Tattha alābhā vata meti āyatiṃ dāni mama hitasukhalābhā nāma natthīti anutthunāti.
There, by alābhā vata me, he laments, "Indeed, from now on, there will be no attainment of welfare and happiness for me in the future."
Trong đó, alābhā vata me có nghĩa là: “Thật đáng tiếc cho tôi, từ nay về sau sẽ không còn lợi ích hạnh phúc nào nữa!” – người đó than thở.
‘‘Na vata me lābhā’’tiiminā pana tamevatthaṃ daḷhaṃ karoti.
By “Na vata me lābhā” (Indeed, there is no gain for me), he strongly affirms the same meaning.
Với cụm từ ‘‘Na vata me lābhā’’, người đó củng cố ý nghĩa tương tự.
Ayañhettha adhippāyo – sacepi koci ‘‘lābhā te’’ti vadeyya, taṃ micchā, na vata me lābhāti.
The intention here is: even if someone were to say, “There is gain for you,” that is false, for indeed there is no gain for me.
Ý nghĩa ở đây là: dù có ai nói “Ngươi có lợi ích”, điều đó là sai, thật đáng tiếc cho tôi, không có lợi ích nào cả.
Dulladdhaṃ vata meti kusalānubhāvena laddhampi idaṃ manussattaṃ dulladdhaṃ vata me.
Dulladdhaṃ vata me (Indeed, this is ill-gotten for me)—this human existence, though obtained through the power of wholesome karma, is indeed ill-gotten for me.
Dulladdhaṃ vata me có nghĩa là: “Thật đáng tiếc cho tôi, sự tái sanh làm người này, dù có được nhờ thiện nghiệp, cũng thật khó mà có được.”
Na vata me suladdhantiiminā pana tamevatthaṃ daḷhaṃ karoti.
By na vata me suladdha (Indeed, it is not well-gotten for me), he strongly affirms the same meaning.
Với cụm từ Na vata me suladdhaṃ, người đó củng cố ý nghĩa tương tự.
Ayañhettha adhippāyo – sacepi koci ‘‘suladdhaṃ te’’ti vadeyya, taṃ micchā; na vata me suladdhanti.
This is the intention here: even if someone were to say, "It is well-gained by you," that would be wrong; "Indeed, it is not well-gained by me."
Ý nghĩa ở đây là: Dù cho có ai nói ‘ngươi đã được lợi lộc tốt lành’ thì điều đó là sai; ta thật sự không được lợi lộc tốt lành.
Apuññaṃ pasutanti apuññaṃ upacitaṃ janitaṃ vā.
Demerit has been produced means demerit has been accumulated or generated.
Apuññaṃ pasuta (tội lỗi đã tạo): là tội lỗi đã tích lũy hoặc đã gây ra.
Kasmāti ce?
If it is asked why?
Nếu hỏi vì sao?
Yohaṃ bhikkhū…pe… voropesinti.
I who... bhikkhus... deprived of life.
Yohaṃ bhikkhū…pe… voropesi (Vì ta đã hủy hoại mạng sống của các Tỳ-khưu).
Tassattho – yo ahaṃ sīlavante tāya eva sīlavantatāya kalyāṇadhamme uttamadhamme seṭṭhadhamme bhikkhū jīvitā voropesinti.
Its meaning is: I who deprived of life bhikkhus who were virtuous, of good qualities, of supreme qualities, of excellent qualities, because of that very virtuousness.
Ý nghĩa của câu đó là: Ta đã hủy hoại mạng sống của các Tỳ-khưu có giới hạnh, vì chính giới hạnh ấy mà họ có pháp lành, pháp tối thượng, pháp cao quý.
Aññatarā mārakāyikāti nāmavasena apākaṭā ekā bhummadevatā micchādiṭṭhikā mārapakkhikā mārassanuvattikā ‘‘evamayaṃ māradheyyaṃ māravisayaṃ nātikkamissatī’’ti cintetvā sabbābharaṇavibhūsitā hutvā attano ānubhāvaṃ dassayamānā abhijjamāne udake pathavītale caṅkamamānā viya āgantvā migalaṇḍikaṃ samaṇakuttakaṃ etadavoca.
A certain devatā of Māra's retinue means: a certain earth-bound devatā, not well-known by name, of wrong view, belonging to Māra's faction, a follower of Māra, thinking, "In this way, he will not transcend Māra's domain, Māra's realm," adorned herself with all her ornaments, and displaying her power, came as if walking on unbroken water and on the surface of the earth, and said this to the sham recluse Migalaṇḍika.
Aññatarā mārakāyikā (một vị thiên nữ thuộc đoàn quân của Ma-vương): là một vị thiên nữ cõi đất, không rõ tên, theo tà kiến, thuộc phe Ma-vương, là kẻ theo Ma-vương, nghĩ rằng “chắc chắn vị này sẽ không vượt qua khỏi cõi Ma-vương, khỏi lãnh địa của Ma-vương”, rồi trang sức đủ mọi trang sức, hiện thần thông lực của mình, đến như thể đang đi lại trên mặt nước không bị chìm và trên mặt đất, rồi nói với vị sa-môn giả hiệu Migalaṇḍika ấy.
Sādhu sādhūti sampahaṃsanatthe nipāto; tasmā eva dvivacanaṃ kataṃ.
Well done, well done! is a particle in the sense of expressing great delight; that is why it is spoken twice.
Sādhu sādhu (Lành thay, lành thay): là một thán từ biểu thị sự hoan hỷ; vì thế được lặp lại hai lần.
Atiṇṇe tāresīti saṃsārato atiṇṇe iminā jīvitāvoropanena tāresi parimocesīti.
You have ferried across those who had not crossed means: you have ferried across, you have liberated from saṃsāra those who had not crossed, by this act of depriving them of life.
Atiṇṇe tāresī (ngươi đã độ thoát những người chưa vượt thoát): là ngươi đã độ thoát, đã giải thoát những người chưa vượt thoát khỏi luân hồi bằng việc hủy hoại mạng sống này.
Ayaṃ kira etissā devatāya bālāya dummedhāya laddhi ‘‘ye na matā, te saṃsārato na muttā.
It seems this was the view of this foolish, witless devatā: "Those who are not dead are not freed from saṃsāra.
Đây là giáo lý của vị thiên nữ ngu dốt, kém trí tuệ này, rằng: “Những ai chưa chết thì chưa thoát khỏi luân hồi.
Ye matā, te muttā’’ti.
Those who are dead are freed."
Những ai đã chết thì đã thoát khỏi.”
Tasmā saṃsāramocakamilakkhā viya evaṃladdhikā hutvā tampi tattha niyojentī evamāha.
Therefore, holding such a view, like a barbarian who liberates from saṃsāra, and inciting him to that as well, she spoke thus.
Vì thế, với giáo lý như vậy, như thể là một kẻ man rợ giải thoát luân hồi, vị ấy đã thúc giục Migalaṇḍika làm điều đó và nói như vậy.
Atha kho migalaṇḍiko samaṇakuttako tāva bhusaṃ uppannavippaṭisāropi taṃ devatāya ānubhāvaṃ disvā ‘‘ayaṃ devatā evamāha – addhā iminā atthena evameva bhavitabba’’nti niṭṭhaṃ gantvā ‘‘lābhā kira me’’tiādīni parikittayanto.
Then, the sham recluse Migalaṇḍika, although such intense remorse had arisen in him, upon seeing the power of that devatā, came to the conclusion, "This devatā speaks thus; surely, this deed must be just so," and proclaiming, "It is a gain for me, indeed," and so on.
Khi ấy, vị sa-môn giả hiệu Migalaṇḍika, tuy đã phát sinh sự hối hận sâu sắc, nhưng khi thấy thần thông lực của vị thiên nữ ấy, đã nghĩ rằng: “Vị thiên nữ này nói như vậy – chắc chắn ý nghĩa này phải là như vậy,” rồi đi đến kết luận và ca ngợi rằng: “Lābhā kira me” (Thật sự ta đã được lợi lộc!) và những điều tương tự.
Vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadetīti taṃ taṃ vihārañca pariveṇañca upasaṅkamitvā dvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā bhikkhū evaṃ vadati – ‘‘ko atiṇṇo, kaṃ tāremī’’ti?
He approached from monastery to monastery, from monastic cell to monastic cell, saying this means: approaching this and that monastery and this and that monastic cell, opening the door and entering inside, he speaks thus to the bhikkhus: "Who has not crossed? Whom shall I ferry across?"
Vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadetī (đến từ tu viện này sang tu viện khác, từ khu tăng xá này sang khu tăng xá khác và nói như vậy): là đến từng tu viện và khu tăng xá đó, mở cửa, đi vào bên trong và nói với các Tỳ-khưu rằng: “Ai chưa vượt thoát, ta sẽ độ thoát ai?”
Hotiyeva bhayanti maraṇaṃ paṭicca cittutrāso hoti.
There is fear means there is terror of the mind on account of death.
Hotiyeva bhaya (sự sợ hãi phát sinh): là sự hoảng sợ trong tâm phát sinh do cái chết.
Hoti chambhitattanti hadayamaṃsaṃ ādiṃ katvā tasmā sarīracalanaṃ hoti; atibhayena thaddhasarīrattantipi eke, thambhitattañhi chambhitattanti vuccati.
There is stiffness means there is trembling of the body, starting with the heart muscle; some say it is also stiffness of the body due to extreme fear, for stiffness is called chambhitatta.
Hoti chambhitatta (sự rùng mình phát sinh): là sự run rẩy của thân thể phát sinh, bắt đầu từ thịt tim; một số người nói rằng đó là tình trạng thân thể cứng đờ do quá sợ hãi, vì trạng thái cứng đờ (thambhitatta) được gọi là rùng mình (chambhitatta).
Lomahaṃsoti uddhaṃṭhitalomatā, khīṇāsavā pana sattasuññatāya sudiṭṭhattā maraṇakasattameva na passanti, tasmā tesaṃ sabbampetaṃ nāhosīti veditabbaṃ.
Horripilation means the state of having hairs standing on end. But since the destroyers of the taints have seen the emptiness of a being very well, they do not see any being that dies at all; therefore, it should be understood that none of this happened to them.
Lomahaṃso (nổi da gà): là tình trạng lông dựng đứng. Tuy nhiên, những vị A-la-hán, do đã thấy rõ sự trống rỗng của chúng sinh, không thấy có chúng sinh nào chết, vì vậy cần phải hiểu rằng tất cả những điều này không xảy ra với họ.
Ekampi bhikkhuṃ dvepi…pe… saṭṭhimpi bhikkhū ekāhena jīvitā voropesīti evaṃ gaṇanavasena sabbānipi tāni pañca bhikkhusatāni jīvitā voropesi.
He deprived one bhikkhu of life, two... up to... sixty bhikkhus in a single day means: in this way, by count, he deprived all those five hundred bhikkhus of life.
Ekampi bhikkhuṃ dvepi…pe… saṭṭhimpi bhikkhū ekāhena jīvitā voropesī (hủy hoại mạng sống của một Tỳ-khưu, hai Tỳ-khưu…pe… sáu mươi Tỳ-khưu trong một ngày): là theo cách đếm số như vậy, đã hủy hoại mạng sống của tất cả năm trăm vị Tỳ-khưu đó.
164. Paṭisallānā vuṭṭhitoti tesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ jīvitakkhayapattabhāvaṃ ñatvā tato ekībhāvato vuṭṭhito jānantopi ajānanto viya kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi.
164. Having risen from solitude means: knowing that those five hundred bhikkhus had reached the end of their lives, he rose from that state of solitude. Though knowing, he addressed the venerable Ānanda as if not knowing, in order to initiate a conversation.
164. Paṭisallānā vuṭṭhito (Sau khi rời khỏi nơi độc cư): là sau khi biết rằng năm trăm vị Tỳ-khưu đó đã mất mạng, Ngài rời khỏi nơi độc cư; mặc dù biết, nhưng như không biết, Ngài đã gọi Tôn giả Ānanda để khơi gợi câu chuyện.
Kiṃ nu kho ānanda tanubhūto viya bhikkhusaṅghoti ānanda ito pubbe bahū bhikkhū ekato upaṭṭhānaṃ āgacchanti, uddesaṃ paripucchaṃ gaṇhanti sajjhāyanti, ekapajjoto viya ārāmo dissati, idāni pana addhamāsamattassa accayena tanubhūto viya tanuko mando appako viraḷaviraḷo viya jāto bhikkhusaṅgho.
Why is it, Ānanda, that the Saṅgha of bhikkhus seems to have become diminished? means: Ānanda, previously many bhikkhus would come to attend together, they would receive teachings and inquiries, and they would recite; the monastery appeared like a single blaze of light. But now, after the passing of just half a month, the Saṅgha of bhikkhus seems to have become diminished, appears thin, small, sparse, and scattered.
Kiṃ nu kho Ānanda tanubhūto viya bhikkhusaṅgho (Này Ānanda, sao Tăng đoàn có vẻ ít ỏi vậy?): Này Ānanda, trước đây, nhiều Tỳ-khưu cùng đến dự lễ tụng giới, nhận bài học, hỏi đáp, tụng đọc; khu vườn trông như một ngọn đèn sáng rực. Nhưng bây giờ, sau khoảng nửa tháng, Tăng đoàn có vẻ ít ỏi, thưa thớt, như thể đã trở nên thưa vắng.
Kinnu kho kāraṇaṃ, kiṃ disāsu pakkantā bhikkhūti?
What could be the reason? Have the bhikkhus departed to other regions?
Nguyên nhân là gì? Có phải các Tỳ-khưu đã đi các hướng khác nhau không?
Athāyasmā ānando kammavipākena tesaṃ jīvitakkhayappattiṃ asallakkhento asubhakammaṭṭhānānuyogapaccayā pana sallakkhento ‘‘tathā hi pana bhante bhagavā’’tiādiṃ vatvā bhikkhūnaṃ arahattappattiyā aññaṃ kammaṭṭhānaṃ yācanto ‘‘sādhu bhante bhagavā’’tiādimāha.
Then the venerable Ānanda, not perceiving that they had reached the end of their lives due to the result of kamma, but perceiving it to be on account of their engagement in the meditation on impurity, said, "So it is, venerable sir, the Blessed One..." and so on. Requesting another meditation subject for the bhikkhus to attain arahatship, he said, "It would be good, venerable sir, if the Blessed One..." and so on.
Khi ấy, Tôn giả Ānanda, không nhận ra sự mất mạng của các vị Tỳ-khưu là do quả báo của nghiệp, mà lại nhận ra là do sự chuyên tâm thực hành đề mục bất tịnh, đã nói “Tathā hi pana bhante Bhagavā” (Thật vậy, bạch Thế Tôn) và những điều tương tự, rồi thỉnh cầu một đề mục thiền khác để các Tỳ-khưu đạt được A-la-hán quả, nói “Sādhu bhante Bhagavā” (Lành thay, bạch Thế Tôn) và những điều tương tự.
Tassattho – sādhu bhante bhagavā aññaṃ kāraṇaṃ ācikkhatu, yena bhikkhusaṅgho arahatte patiṭṭhaheyya; mahāsamuddaṃ orohaṇatitthāni viya hi aññānipi dasānussatidasakasiṇacatudhātuvavatthānabrahmavihārānāpānasatippabhedāni bahūni nibbānorohaṇakammaṭṭhānāni santi.
The meaning is: "It would be good, venerable sir, if the Blessed One would point out another reason by which the Saṅgha of bhikkhus could be established in arahatship. For, just as there are landing places for descending into the great ocean, there are many other meditation subjects for descending into Nibbāna, such as the ten recollections, ten kasiṇas, four-element analysis, divine abidings, and mindfulness of breathing, in their various forms.
Ý nghĩa của câu đó là: Lành thay, bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy chỉ dạy một phương pháp khác, nhờ đó Tăng đoàn có thể an trú vào A-la-hán quả; vì có nhiều đề mục thiền dẫn đến Niết-bàn khác, như là mười pháp tùy niệm (dasānussati), mười biến xứ (dasakasiṇa), bốn đại phân biệt (catudhātuvavatthāna), bốn pháp vô lượng tâm (brahmavihāra), và niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati), giống như các bến đò dẫn xuống biển lớn.
Tesu bhagavā bhikkhū samassāsetvā aññataraṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhatūti adhippāyo.
Among these, may the Blessed One comfort the bhikkhus and point out one of the meditation subjects." This is the intention.
Ý nghĩa là: Trong số đó, xin Thế Tôn hãy an ủi các Tỳ-khưu và chỉ dạy một đề mục thiền nào đó.
Atha bhagavā tathā kātukāmo theraṃ uyyojento ‘‘tenahānandā’’tiādimāha.
Then the Blessed One, wishing to do so, urged the Elder, saying, "Well then, Ānanda..." and so on.
Khi ấy, Thế Tôn, muốn làm như vậy, đã sai Tôn giả Ānanda và nói “Tenahānandā” (Vậy thì, này Ānanda) và những điều tương tự.
Tattha vesāliṃ upanissāyāti vesāliṃ upanissāya samantā gāvutepi addhayojanepi yāvatikā bhikkhū viharanti, te sabbe sannipātehīti attho.
Therein, in the vicinity of Vesālī means: "Assemble all the bhikkhus who are dwelling in the vicinity of Vesālī, all around, within a gāvuta or half a yojana."
Ở đây, vesāliṃ upanissāyā (nương tựa vào Vesālī): có nghĩa là hãy tập hợp tất cả các Tỳ-khưu đang trú ngụ xung quanh Vesālī, dù ở khoảng cách một gāvuta hay nửa dojana.
Te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvāti attanā gantuṃ yuttaṭṭhānaṃ sayaṃ gantvā aññattha daharabhikkhū pahiṇitvā muhutteneva anavasese bhikkhū upaṭṭhānasālāyaṃ samūhaṃ katvā.
Having assembled them all in the attendance hall means: having gone himself to the places it was proper for him to go, and having sent junior bhikkhus elsewhere, in a single moment he gathered the bhikkhus without remainder into the attendance hall.
Te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvā (tập hợp tất cả họ tại giảng đường): là tự mình đến những nơi cần đến, sai các Tỳ-khưu trẻ đi đến những nơi khác, và trong chốc lát, tập hợp tất cả các Tỳ-khưu không sót một ai tại giảng đường.
Yassa dāni bhante bhagavā kālaṃ maññatīti ettha ayamadhippāyo – bhagavā bhikkhusaṅgho sannipatito esa kālo bhikkhūnaṃ dhammakathaṃ kātuṃ, anusāsaniṃ dātuṃ, idāni yassa tumhe kālaṃ jānātha, taṃ kattabbanti.
Now is the time, venerable sir, for what the Blessed One sees fit—herein, this is the intention: "Blessed One, the Saṅgha of bhikkhus is assembled. This is the time to give a Dhamma talk to the bhikkhus, to give an exhortation. Now, do what you know it is the time for."
Yassa dāni bhante Bhagavā kālaṃ maññatī (Bạch Thế Tôn, bây giờ là lúc Ngài thấy thích hợp): ở đây, ý nghĩa là: Bạch Thế Tôn, Tăng đoàn đã tập hợp. Đây là thời điểm để Thế Tôn thuyết pháp, để ban huấn từ cho các Tỳ-khưu. Bây giờ, Ngài thấy thời điểm nào thích hợp thì nên làm điều đó.