Table of Contents

⮲

Abhidhammamātikāpāḷi

Edit
1247

Tikapadatthavaṇṇanā

Explanation of the Meaning of the Tikas

Giải thích ý nghĩa các từ ngữ trong Bộ Ba (Tika)

1248
Tattha abhidhammassa mātikāti ettha kenaṭṭhena abhidhammo?
Here, regarding Mātikā of Abhidhamma: In what sense is it called Abhidhamma?
Trong đó, về Maṭika của Abhidhamma, từ Abhidhamma có ý nghĩa gì?
Dhammātirekadhammavisesaṭṭhena.
In the sense of having extra Dhamma and special Dhamma.
Có nghĩa là pháp vượt trội hơn các pháp khác, pháp có đặc tính đặc biệt.
Atirekavisesatthadīpako hi ettha abhi-saddo ‘‘bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti (saṃ. ni. 4.87; 5.195, 1022; ma. ni. 3.384, 389), abhikkantavaṇṇā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.1; khu. pā. 5.1; su. ni. maṅgalasutta; vi. va. 857) viya, tasmā yathā samussitesu bahūsu chattesu ceva dhajesu ca yaṃ atirekappamāṇaṃ, visesavaṇṇasaṇṭhānañca chattaṃ, taṃ aticchattaṃ, yo atirekappamāṇo, visesavaṇṇasaṇṭhāno ca dhajo, so atiddhajoti ca vuccati, evameva ayampi dhammo dhammātirekadhammavisesaṭṭhena ‘‘abhidhammo’’ti vuccati.
Indeed, the prefix ‘abhi-’ here indicates the sense of excess and distinction, as in “My painful feelings advance strongly, they do not recede,” and “of surpassing beauty,” etc. Therefore, just as among many raised umbrellas and banners, that umbrella which is superior in size and distinct in color and shape is called aticchatta (supreme umbrella), and that banner which is superior in size and distinct in color and shape is called atiddhaja (supreme banner), so too this Dhamma is called “Abhidhamma” in the sense of having extra Dhamma and special Dhamma.
Ở đây, tiền tố “abhi-” chỉ ý nghĩa vượt trội và đặc biệt, giống như trong các câu “những cảm thọ khổ của tôi đang tăng lên (abhikkamanti), không giảm đi” và “có vẻ đẹp vượt trội (abhikkantavaṇṇā)”. Do đó, cũng như trong nhiều cái lọng và cờ được dựng lên, cái lọng nào có kích thước vượt trội, màu sắc và hình dạng đặc biệt thì được gọi là “lọng siêu việt” (aticchattaṃ), và lá cờ nào có kích thước vượt trội, màu sắc và hình dạng đặc biệt thì được gọi là “cờ siêu việt” (atiddhajo), thì tương tự, pháp này cũng được gọi là “Abhidhamma” với ý nghĩa là pháp vượt trội hơn các pháp khác, pháp có đặc tính đặc biệt.
Bhagavatā hi suttantaṃ patvā khandhāyatanadhātusaccaindriyapaccayākārādayo dhammā ekadesena vibhattā, na nippadesena, abhidhammaṃ patvā pana anekehi nayavisesehi nippadesatova vibhattā.
Indeed, the aggregates, sense-bases, elements, truths, faculties, conditional relations, etc., were taught by the Blessed One only partially when it came to the Suttanta, not exhaustively, but when it came to the Abhidhamma, they were taught exhaustively in many distinct ways.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã phân tích các pháp như uẩn, xứ, giới, đế, căn, duyên, v.v., trong các kinh tạng chỉ một phần, chứ không phải toàn bộ; nhưng khi đề cập đến Abhidhamma, Ngài đã phân tích chúng một cách toàn diện bằng nhiều phương pháp đặc biệt.
Evaṃ dhammātirekadhammavisesaṭṭhena ‘‘abhidhammo’’ti veditabbo.
Thus, it should be understood as “Abhidhamma” in the sense of having extra Dhamma and special Dhamma.
Như vậy, cần phải hiểu rằng “Abhidhamma” có ý nghĩa là pháp vượt trội hơn các pháp khác, pháp có đặc tính đặc biệt.
1249
Kenaṭṭhena mātikā?
In what sense is it called Mātikā?
Từ Maṭika có ý nghĩa gì?
Mātusamaṭṭhena.
In the sense of being like a mother.
Có ý nghĩa tương tự như mẹ.
Mātā viyāti hi mātikā yathā padumikaṃ mukhanti.
For it is Mātikā because it is like a mother, just as "a lotus-like face."
“Maṭika” có nghĩa là “giống như mẹ”, như trong “khuôn mặt như hoa sen”.
Yathā hi mātā nānāvidhe putte pasavati, te pāleti, poseti ca, evamayampi nānāvidhe dhamme, atthe ca pasavati, te ca avinassamāne pāleti, poseti ca, tasmā ‘‘mātikā’’ti vuccati.
Just as a mother gives birth to various children, and protects and nurtures them, so too this (Mātikā) gives birth to various dhammas and meanings, and protects and nurtures them so they do not perish. Therefore, it is called “Mātikā.”
Giống như một người mẹ sinh ra nhiều loại con cái, nuôi dưỡng và chăm sóc chúng, thì Maṭika này cũng sinh ra nhiều loại pháp và ý nghĩa, nuôi dưỡng và chăm sóc chúng không bị hư hoại. Vì vậy, nó được gọi là “Maṭika”.
Mātikaṃ hi nissāya dhammasaṅgaṇīādisattappakaraṇavasena vitthāriyamānā anantāparimāṇā dhammā, atthā ca tāya pasutā, pālitā, positā viya ca honti.
Indeed, relying on the Mātikā, the endless and immeasurable dhammas and meanings, expanded in the form of the seven treatises like the Dhammasaṅgaṇī and others, are as if born, protected, and nurtured by it.
Thật vậy, nương vào Maṭika, vô số pháp và ý nghĩa được mở rộng theo bảy tập như Dhammasaṅgaṇī, v.v., giống như được Maṭika sinh ra, nuôi dưỡng và chăm sóc.
Tathā hi dhammasaṅgaṇippakaraṇe catasso vibhattiyo cittavibhatti rūpavibhatti nikkheparāsi atthuddhāroti.
Thus, in the Dhammasaṅgaṇī treatise, there are four divisions: the mind division, the matter division, the summary aggregate, and the exposition of meaning.
Chẳng hạn, trong tập Dhammasaṅgaṇī có bốn phần phân tích: phân tích tâm, phân tích sắc, phần tóm tắt và phần tổng hợp ý nghĩa.
Tattha nānānayehi ekūnanavuticittavibhāvinī cittavibhatti vitthāriyamānā anantāparimāṇabhāṇavārā hoti, tadanantaraṃ ekavidhādinā rūpavibhāvinī rūpavibhatti vitthāriyamānā anantāparimāṇabhāṇavārā hoti, tadanantaraṃ mūlakhandhadvārādīni nikkhipitvā desito nikkheparāsi vitthāriyamāno anantāparimāṇabhāṇavāro hoti, tadanantaraṃ tepiṭakassa buddhavacanassa aṭṭhakathābhūto atthuddhāro vitthāriyamāno anantāparimāṇabhāṇavāro hoti.
Among these, the mind division, which elucidates eighty-nine types of consciousness in various ways when expanded, becomes of immeasurable recitation units (bhāṇavārā); thereafter, the matter division, which elucidates matter starting with one kind when expanded, becomes of immeasurable recitation units; thereafter, the summary aggregate, taught by setting forth roots, aggregates, doors, etc., when expanded, becomes of immeasurable recitation units; thereafter, the exposition of meaning, which is a commentary to the Tipiṭaka Buddha-word, when expanded, becomes of immeasurable recitation units.
Trong đó, phần phân tích tâm, phân tích tám mươi chín tâm bằng nhiều phương pháp, khi được mở rộng sẽ trở thành vô số phần đọc; sau đó, phần phân tích sắc, phân tích sắc bằng một loại, v.v., khi được mở rộng sẽ trở thành vô số phần đọc; sau đó, phần tóm tắt, được trình bày bằng cách đặt ra các gốc, uẩn đôi, cửa, v.v., khi được mở rộng sẽ trở thành vô số phần đọc; sau đó, phần tổng hợp ý nghĩa, là chú giải của Phật ngôn trong Tam Tạng, khi được mở rộng sẽ trở thành vô số phần đọc.
Evamidaṃ dhammasaṅgaṇippakaraṇaṃ vācanāmaggato atirekaterasamattabhāṇavārampi samānaṃ vitthāriyamānaṃ anantāparimāṇabhāṇavāraṃ hoti.
Thus, this Dhammasaṅgaṇī treatise, even though it amounts to more than thirteen recitation units in the way of recitation, becomes of immeasurable recitation units when expanded.
Như vậy, tập Dhammasaṅgaṇī này, ngay cả khi theo cách đọc chỉ có hơn mười ba phần đọc, khi được mở rộng sẽ trở thành vô số phần đọc.
1250
Tathā vibhaṅgappakaraṇe khandhavibhaṅgo āyatanadhātusaccaindriyapaccayākārasatipaṭṭhānasammappadhānaiddhipādabojjhaṅgamaggaṅgajhānaappamaññāsikkhāpadapaṭisambhidāñāṇakhuddakavatthudhammahadayavibhaṅgāti aṭṭhārasa vibhaṅgā vibhattā, te suttantabhājanīyaabhidhammabhājanīyādinānānayehi vitthāriyamānā paccekaṃ anantāparimāṇabhāṇavārā honti.
Similarly, in the Vibhaṅga treatise, eighteen divisions are taught: the division of aggregates, the division of sense-bases, elements, truths, faculties, conditional relations, foundations of mindfulness, right exertions, bases of spiritual power, factors of awakening, path factors, jhana, immeasurables, training rules, analytical knowledges, knowledge, minor topics, and the heart of Dhamma. When these are expanded in various ways, such as the Suttanta method of analysis and the Abhidhamma method of analysis, each becomes of immeasurable recitation units.
Tương tự, trong tập Vibhaṅga có mười tám phần phân tích được phân tích: phân tích uẩn, phân tích xứ, phân tích giới, phân tích đế, phân tích căn, phân tích duyên, phân tích niệm xứ, phân tích chánh cần, phân tích thần túc, phân tích giác chi, phân tích đạo chi, phân tích thiền, phân tích vô lượng tâm, phân tích giới học, phân tích tuệ phân tích, phân tích các đối tượng nhỏ, phân tích pháp tâm. Khi các phần này được mở rộng bằng nhiều phương pháp như phần phân tích theo kinh tạng, phần phân tích theo Abhidhamma, v.v., mỗi phần sẽ trở thành vô số phần đọc.
Evamidaṃ vibhaṅgappakaraṇaṃ vācanāmaggato pañcatiṃsamattabhāṇavārampi samānaṃ vitthāriyamānaṃ anantāparimāṇabhāṇavāraṃ hoti.
In this way, this Vibhaṅga-pakaraṇa, though being only thirty-five recitational units in the path of recitation, becomes immeasurably endless recitational units when expounded.
Tương tự, Vibhaṅga-pakaraṇa này, mặc dù theo cách đọc chỉ có khoảng ba mươi lăm bhāṇavāra, nhưng khi được giải thích rộng ra thì trở thành vô lượng bhāṇavāra.
1251
Tathā dhātukathāpakaraṇaṃ ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’tiādinā cuddasavidhena vibhattaṃ vācanāmaggato atirekachabhāṇavāramattampi samānaṃ vitthāriyamānaṃ anantāparimāṇabhāṇavāraṃ hoti.
Similarly, the Dhātukathā-pakaraṇa, divided into fourteen types beginning with "inclusion, non-inclusion," although being only a little more than six recitational units in the path of recitation, becomes immeasurably endless recitational units when expounded.
Tương tự, Dhātukathā-pakaraṇa, được phân chia thành mười bốn loại như "tập hợp, không tập hợp" v.v., mặc dù theo cách đọc chỉ có hơn sáu bhāṇavāra, nhưng khi được giải thích rộng ra thì trở thành vô lượng bhāṇavāra.
1252
Tathā puggalapaññattippakaraṇaṃ khandhapaññatti āyatanadhātusaccaindriyapuggalapaññattīti chabbidhena vibhattaṃ vācanāmaggato atirekapañcabhāṇavāramattampi vitthāriyamānaṃ anantāparimāṇabhāṇavāraṃ hoti.
Likewise, the Puggalapaññatti-pakaraṇa, divided into six types: designations of aggregates, sense bases, elements, truths, faculties, and individuals, although being only a little more than five recitational units in the path of recitation, becomes immeasurably endless recitational units when expounded.
Tương tự, Puggalapaññatti-pakaraṇa, được phân chia thành sáu loại là khandha-paññatti, āyatana-paññatti, dhātu-paññatti, sacca-paññatti, indriya-paññatti và puggala-paññatti, mặc dù theo cách đọc chỉ có hơn năm bhāṇavāra, nhưng khi được giải thích rộng ra thì trở thành vô lượng bhāṇavāra.
1253
Tathā kathāvatthuppakaraṇaṃ sakavāde pañca suttasatāni, paravāde pañca suttasatānīti suttasahassaṃ samodhānetvā vibhattaṃ vācanāmaggato saṅgītiāropitanayena dīghanikāyappamāṇampi vitthāriyamānaṃ anantāparimāṇabhāṇavāraṃ hoti.
Similarly, the Kathāvatthuppakaraṇa, having been divided by compiling five hundred suttas in the own-views section and five hundred suttas in the other-views section, making a thousand suttas, when elaborated upon from the path of recitation, according to the manner in which it was recited at the Council, becomes an immeasurable and infinite number of recitation sections (bhāṇavāra), even the size of the Dīgha Nikāya.
Tương tự, Kathāvatthu-pakaraṇa, được phân chia bằng cách tổng hợp năm trăm bài kinh trong quan điểm của mình và năm trăm bài kinh trong quan điểm của người khác, tổng cộng một ngàn bài kinh, mặc dù theo cách đọc, theo cách được kết tập, có dung lượng bằng Dīgha Nikāya, nhưng khi được giải thích rộng ra thì trở thành vô lượng bhāṇavāra.
1254
Tathā yamakappakaraṇaṃ mūlayamakaṃ khandhāyatanadhātusaccasaṅkhāraanusayacittadhammaindriyayamakanti dasavidhena vibhattaṃ vācanāmaggato vīsabhāṇavārasatampi vitthāriyamānaṃ anantāparimāṇabhāṇavāraṃ hoti.
Similarly, the Yamaka-ppakaraṇa, divided into ten kinds—the fundamental Yamaka, and the Yamakas of aggregates, sense bases, elements, truths, formations, latent tendencies, consciousness, phenomena, and faculties—when elaborated upon from the path of recitation, even to two hundred recitation sections, becomes an immeasurable and infinite number of recitation sections.
Tương tự, Yamakappakaraṇa, được phân chia thành mười loại là mūlayamaka, khandha-yamaka, āyatana-yamaka, dhātu-yamaka, sacca-yamaka, saṅkhāra-yamaka, anusaya-yamaka, citta-yamaka, dhamma-yamaka và indriya-yamaka, mặc dù theo cách đọc có một trăm hai mươi bhāṇavāra, nhưng khi được giải thích rộng ra thì trở thành vô lượng bhāṇavāra.
1255
Paṭṭhānappakaraṇaṃ hetupaccayaārammaṇapaccayādicatuvīsatipaccaye gahetvā tikapaṭṭhānādicatuvīsatividhena vibhattaṃ paccekaṃ katipayabhāṇavārampi vitthāriyamānaṃ anantāparimāṇabhāṇavāraṃ hoti.
The Paṭṭhānappakaraṇa, taking the twenty-four conditions such as root condition and object condition, and divided into twenty-four kinds beginning with the Triplet Paṭṭhāna, when elaborated upon, even if each part is only a few recitation sections, becomes an immeasurable and infinite number of recitation sections.
Paṭṭhāna-pakaraṇa, được phân chia thành hai mươi bốn loại như tikapaṭṭhāna v.v., bằng cách lấy hai mươi bốn duyên như hetu-paccaya, ārammaṇa-paccaya v.v., mặc dù mỗi phần chỉ có vài bhāṇavāra, nhưng khi được giải thích rộng ra thì trở thành vô lượng bhāṇavāra.
Evaṃ anantāparimāṇānaṃ dhammānaṃ, atthānañca pasavanato, pālanato, posanato ca ‘‘mātā viyāti mātikā’’ti vuccati.
Thus, due to giving rise to, protecting, and nourishing immeasurable and infinite dhammas and meanings, it is called "Mātikā," like a mother.
Như vậy, do sinh ra, bảo vệ và nuôi dưỡng vô lượng pháp và nghĩa, nên nó được gọi là “Mātikā” (mẹ) như một người mẹ.
Pālanaposanañcettha sammuṭṭhānaṃ, viraddhānañca pāḷiatthānaṃ mātikānusārena sallakkhetvā samānayanato, rakkhaṇato ca veditabbaṃ.
Here, protection and nourishment should be understood as the recognition, by means of the Mātikā, of the Pāli meanings that have been forgotten or gone astray, and their preservation.
Sự bảo vệ và nuôi dưỡng ở đây cần được hiểu là việc nhận biết và giữ gìn các nghĩa của Pāḷi đã bị quên lãng hoặc bị hiểu sai theo Mātikā.
Sā panāyaṃ paricchedato dhammasaṅgaṇīmātikā vibhaṅgamātikā dhātukathāmātikā puggalapaññattimātikā kathāvatthumātikā yamakamātikā paṭṭhānamātikāti sattannaṃ pakaraṇānaṃ ādimhi ṭhapitā sattavidhā hoti.
And this Mātikā, by division, is sevenfold: Dhammasaṅgaṇī-mātikā, Vibhaṅga-mātikā, Dhātukathā-mātikā, Puggalapaññatti-mātikā, Kathāvatthu-mātikā, Yamaka-mātikā, and Paṭṭhāna-mātikā, placed at the beginning of the seven treatises.
Mātikā này, xét về sự phân chia, có bảy loại, được đặt ở đầu của bảy bộ sách: Dhammasaṅgaṇī-mātikā, Vibhaṅga-mātikā, Dhātukathā-mātikā, Puggalapaññatti-mātikā, Kathāvatthu-mātikā, Yamaka-mātikā và Paṭṭhāna-mātikā.
1256
Tattha dhammasaṅgaṇīmātikā ādi, sāpi tikamātikā dukamātikāti duvidhā.
Among these, the Dhammasaṅgaṇī-mātikā comes first, and that too is twofold: the Tikamātikā (Triplet Mātikā) and the Dukamātikā (Couplet Mātikā).
Trong đó, Dhammasaṅgaṇī-mātikā là phần đầu tiên, và nó cũng có hai loại: Tikamātikā và Dukamātikā.
Tattha dvāvīsati tikā tikamātikā nāma.
Among these, the twenty-two triplets are called Tikamātikā.
Trong đó, hai mươi hai bộ ba (tikā) được gọi là Tikamātikā.
Dvecattālīsasatadukā dukamātikā nāma, sā puna āhaccabhāsitā sāvakabhāsitāti duvidhā.
The one hundred and forty-two couplets are called Dukamātikā, which again is twofold: directly taught and taught by disciples.
Một trăm bốn mươi hai bộ đôi (dukā) được gọi là Dukamātikā, nó lại có hai loại: āhaccabhāsitā và sāvakabhāsitā.
Tattha dvāvīsati tikā ceva, ‘‘hetū dhammā na hetū dhammā…pe… saraṇā dhammā araṇā dhammā’’ti ime ca sataṃ dukāti ayaṃ āhaccabhāsitā sammāsambuddhadesitā sattannaṃ pakaraṇānaṃ mātikā nāma, tadanantarā ‘‘vijjābhāgino dhammā avijjābhāgino dhammā…pe… khayeñāṇaṃ anuppādeñāṇa’’nti ime dvācattālīsa suttantikadukā dhammasenāpatisāriputtattherena ṭhapitattā sāvakabhāsitā nāma.
Among these, the twenty-two triplets and these one hundred couplets, "Phenomena that are roots, phenomena that are not roots... phenomena that have a refuge, phenomena that have no refuge," this is the directly taught Mātikā of the seven treatises, taught by the Perfectly Enlightened One. The subsequent forty-two suttanta couplets, "Phenomena that are part of wisdom, phenomena that are part of ignorance... knowledge of cessation, knowledge of non-arising," are called taught by disciples, having been established by the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma.
Trong đó, hai mươi hai bộ ba và một trăm bộ đôi này, tức là "Các pháp có căn, các pháp không có căn... cho đến... các pháp có nơi nương tựa, các pháp không có nơi nương tựa", được gọi là āhaccabhāsitā, là Mātikā của bảy bộ sách được Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng; còn bốn mươi hai bộ đôi thuộc Suttanta này, tức là "Các pháp thuộc phần minh, các pháp thuộc phần vô minh... cho đến... trí tuệ về sự đoạn tận, trí tuệ về sự không sinh khởi", được gọi là sāvakabhāsitā vì được Tôn giả Sāriputta, vị Đại tướng Pháp, thiết lập.
Ime ṭhapento pana thero na sāmukkaṃsikena attano ñāṇena ṭhapesi, ekuttariyaṃ pana ekakanipātadukanipātasaṅgītisuttadasuttarasuttehi samodhānetvā ābhidhammikattherānaṃ suttantaṃ patvā akilamanatthaṃ ṭhapesi.
However, the Elder, in establishing these, did not do so spontaneously by his own knowledge, but compiled them from the Ekuttariya (numerical sections starting with one) and Dukanipāta (sections of two) suttas and the Dasuttara Sutta, for the convenience of the Abhidhamma elders who came to the Suttanta.
Tuy nhiên, khi thiết lập những điều này, Tôn giả không thiết lập bằng trí tuệ tự thân một cách tùy tiện, mà đã tổng hợp từ các bài kinh trong Ekakanipāta, Dukanipāta và Saṅgītisutta, Dasuttarasutta của Ekuttariya, để các vị Trưởng lão Abhidhamma không gặp khó khăn khi tiếp cận các bài kinh Suttanta.
1257
Sā puna sappadesanippadesavasena dve koṭṭhāsā honti.
It again has two divisions based on sappadesa (with remainder) and nippadesa (without remainder).
Nó lại có hai phần theo cách sappadesa và nippadesa.
Ettha hi nava tikā, ekasattati ca dukā sappadesānaṃ sāvasesānaṃ nāmarūpānaṃ pariggahitattā sappadesā nāma, avasesā terasa tikā, ekasattati ca dukā nippadesānaṃ niravasesānaṃ nāmarūpānaṃ gahitattā nippadesā nāma.
Here, indeed, nine triplets and seventy-one couplets are called sappadesa because they encompass nāmarūpa (mind-and-matter) with remainder; the remaining thirteen triplets and seventy-one couplets are called nippadesa because they encompass nāmarūpa without remainder.
Ở đây, chín bộ ba và bảy mươi mốt bộ đôi được gọi là sappadesa vì chúng bao gồm danh và sắc có phần còn lại (sāvasesa); mười ba bộ ba còn lại và bảy mươi mốt bộ đôi còn lại được gọi là nippadesa vì chúng bao gồm danh và sắc không còn lại (niravasesa).
Tesaṃ vibhāgo tattha tattheva āvi bhavissati.
Their distinction will become evident in due course.
Sự phân chia của chúng sẽ được làm rõ ở từng chỗ.
Tathā nāmalābhavasena dvidhā.
Similarly, there are two ways of obtaining names.
Tương tự, có hai loại theo cách đặt tên.
Sabbeva hi ete tikadukā ādipadavasena, sabbapadavasena cāti dvidhā nāmaṃ labhanti.
All these triplets and couplets obtain their names in two ways: by their initial word and by all their words.
Tất cả các bộ ba và bộ đôi này đều được đặt tên theo hai cách: theo từ đầu (ādipada) và theo tất cả các từ (sabbapada).
Tattha ‘‘kusalā dhammā, akusalā dhammā, abyākatā dhammā’’ti ayaṃ tāva ādipadavasena laddhanāmo kusalattiko nāma.
Here, "Wholesome phenomena, unwholesome phenomena, indeterminate phenomena" is the Kusalattika (Triplet of Wholesome) which has obtained its name by its initial word.
Trong đó, "Các pháp thiện, các pháp bất thiện, các pháp vô ký" là bộ ba thiện (kusalattika) được đặt tên theo từ đầu.
‘‘Sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā…pe… dhammā’’ti ayaṃ sabbapadavasena laddhanāmo vedanāttiko nāma.
"Phenomena associated with pleasant feeling... phenomena" is the Vedanāttika (Triplet of Feeling) which has obtained its name by all its words.
"Các pháp tương ưng với thọ lạc... cho đến... các pháp" là bộ ba thọ (vedanāttika) được đặt tên theo tất cả các từ.
Evaṃ sabbesampi tikadukānaṃ nāmaṃ veditabbaṃ.
In this way, the names of all triplets and couplets should be understood.
Tương tự, cần phải hiểu tên của tất cả các bộ ba và bộ đôi.
1258
Sā panesā pañcadasahi paricchedehi vavatthitā.
And this* is structured into fifteen sections.
Nó được phân loại thành mười lăm phần.
Tikānaṃ hi eko paricchedo, dukānaṃ cuddasa.
For the triplets, there is one section; for the couplets, there are fourteen.
Thật vậy, có một phần cho các bộ ba, và mười bốn phần cho các bộ đôi.
‘‘Hetū dhammā nahetū dhammā’’tiādayo hi cha dukā ganthato ca atthato ca aññamaññasambandhena kaṇṇikā viya, ghaṭā viya ca hutvā ṭhitattā ‘‘hetugocchako’’ti vuccati.
Indeed, the six couplets beginning with "Phenomena that are roots, phenomena that are not roots" are called "Hetugocchaka" (Group of Roots), as they stand connected to each other in terms of text and meaning, like the hub and spokes of a wheel or like pots.
Sáu bộ đôi như "Các pháp có căn, các pháp không có căn" v.v., do có mối liên hệ với nhau về văn bản và ý nghĩa, giống như một bông hoa hay một chum, nên được gọi là "hetugocchaka" (chùm căn).
Tato apare ‘‘sappaccayā dhammā’’tiādayo satta dukā aññamaññaṃ asambandhā kevalaṃ dukasāmaññena uccinitvā gocchakantare ṭhapitattā, aññehi ca antaradukehi cūḷakattā ‘‘cūḷantaradukā’’ti veditabbā.
Beyond that, the seven couplets beginning with "Phenomena that have conditions" are to be understood as "Cūḷantaradukā" (Minor Intermediate Couplets), because they are not connected to each other, but merely selected by their common characteristic as couplets and placed within the groups, and are minor compared to other intermediate couplets.
Bảy bộ đôi tiếp theo như "Các pháp có duyên" v.v., do không có mối liên hệ với nhau mà chỉ được tập hợp theo tính chất chung của bộ đôi và được đặt giữa các chùm, và do nhỏ hơn các bộ đôi khác, nên cần được hiểu là "cūḷantaradukā" (các bộ đôi nhỏ ở giữa).
Tato paraṃ āsavadukādīnaṃ channaṃ dukānaṃ vasena āsavagocchako nāma.
Beyond that is the Āsavagocchaka (Group of Corruptions), in terms of the six couplets beginning with the Āsavaduka.
Tiếp theo, là āsavagocchaka (chùm lậu hoặc) gồm sáu bộ đôi như āsavadukā v.v.
Tato saṃyojanadukādīnaṃ channaṃ vasena saṃyojanagocchako nāma.
Then, the Saṃyojanagocchaka (Group of Fetters), in terms of the six couplets beginning with the Saṃyojanaduka.
Tiếp theo, là saṃyojanagocchaka (chùm kiết sử) gồm sáu bộ đôi như saṃyojanadukā v.v.
Tathā ganthaoghayoganīvaraṇadukādīnaṃ channaṃ channaṃ vasena ganthaoghayoganīvaraṇagocchakā nāma.
Similarly, the Ganthoghayoganīvaraṇagocchakā (Groups of Ties, Floods, Yokes, and Hindrances), in terms of six couplets each.
Tương tự, là gantha-ogha-yoga-nīvaraṇa-gocchakā (các chùm triền phược, bộc lưu, kiết phược, triền cái) gồm sáu bộ đôi mỗi loại như ganthadukā, oghadukā, yogadukā, nīvaraṇadukā v.v.
Parāmāsadukādīnaṃ pañcannaṃ vasena parāmāsagocchako nāma.
The Parāmāsagocchako (Group of Misconceptions), in terms of the five couplets beginning with the Parāmāsaduka.
Là parāmāsagocchako (chùm thủ chấp) gồm năm bộ đôi như parāmāsadukā v.v.
Tato paraṃ sārammaṇadukādayo catuddasa dukā mahantaradukā nāma.
Beyond that, the fourteen couplets beginning with the Sārammaṇaduka are called Mahantaradukā (Major Intermediate Couplets).
Tiếp theo, mười bốn bộ đôi như sārammaṇadukā v.v., được gọi là mahantaradukā (các bộ đôi lớn ở giữa).
Tato paraṃ upādānadukādayo cha dukā upādānagocchako nāma.
Beyond that, the six couplets beginning with the Upādānaduka are called Upādānagocchako (Group of Clinging).
Tiếp theo, sáu bộ đôi như upādānadukā v.v., được gọi là upādānagocchako (chùm chấp thủ).
Tato kilesadukādayo aṭṭhadukā kilesagocchako nāma.
Then, the eight couplets beginning with the Kilesaduka are called Kilesagocchako (Group of Defilements).
Tiếp theo, tám bộ đôi như kilesadukā v.v., được gọi là kilesagocchako (chùm phiền não).
Tato paraṃ dassanenapahātabbadukādayo aṭṭhārasa dukā abhidhammamātikāya pariyosāne ṭhapitattā piṭṭhidukā nāma.
Beyond that, the eighteen couplets beginning with the Dassanenapahātabbaduka are called Piṭṭhidukā (Rear Couplets), having been placed at the end of the Abhidhamma Mātikā.
Tiếp theo, mười tám bộ đôi như dassanenapahātabbadukā v.v., được gọi là piṭṭhidukā (các bộ đôi cuối) vì chúng được đặt ở cuối Mātikā của Abhidhamma.
Vijjābhāgiyadukādayo pana dvācattālīsa dukā suttantikadukā nāma.
However, the forty-two couplets beginning with the Vijjābhāgiyaduka are called Suttantikadukā (Suttanta Couplets).
Còn bốn mươi hai bộ đôi như vijjābhāgiyadukā v.v., được gọi là suttantikadukā (các bộ đôi thuộc Suttanta).
Evametissā pañcadasahi paricchedehi vavatthitāya tāva ayaṃ atthavaṇṇanā bhavissati.
Thus, the explanation of the meaning of this*, structured into fifteen sections, will now proceed.
Như vậy, đây sẽ là phần giải thích ý nghĩa cho Mātikā này đã được phân loại thành mười lăm phần.
1259
Kusalattikavaṇṇanā
Explanation of the Kusalattika
Giải thích về bộ ba Thiện (Kusalattika)
1260
Yasmā panettha tikamātikā ādi, tatthāpi kusalattiko ādi, tasmā kusalattikassa tāva –
Since the Tikamātikā is first among these, and within that the Kusalattika is first, therefore concerning the Kusalattika—
Vì trong đây, Tikamātikā là phần đầu, và trong đó, Kusalattika là phần đầu, do đó, đối với Kusalattika –
1261
Atthato bhūmibhedā ca, paccekaṃ sampayogato;
The determination should be understood everywhere in accordance with its nature,
Về ý nghĩa, sự phân biệt cảnh giới, sự tương ưng riêng biệt;
1262
Uddesato ca dhammānaṃ, lakkhaṇādivibhāgato.
from meaning, divisions of planes, individual association,
Về sự đề cập, sự phân biệt các pháp như đặc tính v.v.;
1263
Saṅgahā suññato ceva, visayādippabhedato;
enumeration, distinction by characteristics, etc.,
Về sự tập hợp, về sự trống rỗng, và về sự phân biệt các đối tượng v.v.;
1264
Yathānurūpaṃ sabbattha, veditabbo vinicchayo.
compilation, emptiness, and differentiation by objects, etc.
Sự phân định cần được hiểu ở mọi nơi một cách phù hợp.
1265
Tattha atthato tāva kusalā dhammāti ettha kusalasaddo ārogyānavajjachekasukhavipākesu dissati.
Here, first, concerning meaning, in "Wholesome phenomena" ( kusalā dhammā), the word kusala is found in the sense of health, blamelessness, skillfulness, and pleasant result.
Trong đó, về ý nghĩa, từ kusala trong "kusalā dhammā" được thấy trong các nghĩa khỏe mạnh, không lỗi lầm, khéo léo và quả vị an lạc.
Ayaṃ hi ‘‘kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmaya’’ntiādīsu (jā. 1.15.246; 2.20.129) ārogye dissati.
Indeed, in phrases like "Are you well, sir? Are you healthy, sir?" (Jā. 1.15.246; 2.20.129), it is found in the sense of health.
Thật vậy, từ này được thấy trong nghĩa khỏe mạnh trong các câu như "Này ngài, có khỏe mạnh không? Này ngài, có vô bệnh không?"
‘‘Katamo pana, bhante, kāyasamācāro kusalo?
In phrases like "But, venerable sir, what bodily conduct is wholesome?
Trong nghĩa không lỗi lầm trong các câu như "Bạch Thế Tôn, thế nào là thân hành thiện?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro anavajjo’’tiādīsu (ma. ni. 2.361) anavajje.
Whatever bodily conduct, great king, is blameless" (Ma. Ni. 2.361), it is found in the sense of blamelessness.
Này Đại vương, thân hành nào không lỗi lầm, đó là thân hành thiện".
‘‘Kusalo tvaṃ rathassa aṅgapaccaṅgāna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.87) cheke.
In phrases like "You are skilled in the parts of a chariot" (Ma. Ni. 2.87), it is found in the sense of skillfulness.
Trong nghĩa khéo léo trong các câu như "Ngươi khéo léo về các bộ phận của cỗ xe".
‘‘Kusalassa kammassa katattā upacitattā’’tiādīsu (dha. sa. 431) sukhavipāke.
In phrases like "due to wholesome action done, accumulated" (Dha. Sa. 431), it is found in the sense of pleasant result.
Trong nghĩa quả vị an lạc trong các câu như "Do đã làm và tích lũy nghiệp thiện".
Svāyamidha ārogyepi anavajjepi sukhavipākepi vattati.
Here, it applies in the sense of health, blamelessness, and pleasant result.
Điều này ở đây cũng được áp dụng cho sự khỏe mạnh, sự không đáng chê trách và quả an lạc.
Yatheva hi rūpakāye nibyādhitāya ārogyaṭṭhena kusalaṃ vuttaṃ, evaṃ arūpadhammepi kilesabyādhino abhāvena ārogyaṭṭhena kusalaṃ veditabbaṃ.
Just as health in the physical body is called kusala in the sense of being free from illness, so too in non-material phenomena, kusala should be understood in the sense of being free from the illness of defilements.
Thật vậy, giống như trong thân sắc, sự không bệnh tật được gọi là khỏe mạnh, thì cũng vậy, trong các pháp vô sắc, do không có bệnh phiền não, nên được hiểu là thiện với ý nghĩa là sự khỏe mạnh.
Kilesavajjassa pana abhāvā anavajjaṭṭhena kusalaṃ.
It is kusala in the sense of blamelessness, due to the absence of the blameworthiness of defilements.
Nhưng do không có lỗi lầm phiền não, nên là thiện với ý nghĩa là sự không đáng chê trách.
1266
Dhamma-saddo panāyaṃ pariyattihetuguṇanissattanijjīvatādīsu dissati.
The word Dhamma, however, is found in the sense of scriptures, cause, quality, lack of sentient being, lifelessness, etc.
Tuy nhiên, từ Dhamma này được thấy trong ý nghĩa kinh điển, nguyên nhân, công đức, vô ngã, vô sinh, v.v.
Ayaṃ hi ‘‘dhammaṃ pariyāpuṇāti suttaṃ geyya’’ntiādīsu (a. ni. 4.102) pariyattiyaṃ dissati.
Indeed, in phrases like "learns the Dhamma: Sutta, Geyya" (A. Ni. 4.102), it is found in the sense of scriptures.
Thật vậy, từ này được thấy trong ý nghĩa kinh điển trong các câu như: “Học thuộc pháp, kinh, kệ” (A. IV, 102).
‘‘Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 720) hetumhi.
In phrases like "Knowledge of the cause is Dhammapaṭisambhidā" (Vibha. 720), it is found in the sense of cause.
Trong ý nghĩa nguyên nhân trong các câu như: “Trí tuệ về nguyên nhân là pháp phân tích” (Vibh. 720).
‘‘Na hi dhammo adhammo ca, ubho samavipākino’’tiādīsu (theragā. 304) guṇe.
...in the sense of 'quality' in phrases like, ‘‘For both Dhamma and Adhamma do not have the same outcome.’’
Trong ý nghĩa công đức trong các câu như: “Pháp và phi pháp, cả hai đều không có quả đồng đều” (Thag. 304).
‘‘Dhammesu dhammānupassī viharatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.373) nissattanijjīvatāyaṃ, svāyamidhāpi nissattanijjīvatāyameva vaṭṭati.
...in the sense of being soulless and devoid of life in phrases like, ‘‘He dwells contemplating Dhamma in dhammas’’; and here too, it refers to being soulless and devoid of life.
Trong ý nghĩa vô ngã, vô sinh trong các câu như: “Sống quán pháp trên các pháp” (D. II, 373), và ở đây cũng vậy, nó được áp dụng trong ý nghĩa vô ngã, vô sinh.
1267
Vacanattho panettha – kucchite pāpadhamme salayanti calayanti kampenti viddhaṃsentīti kusalā.
Here, the etymological meaning is: those that shake, move, tremble, or destroy bad, evil dhammas are called kusalā.
Ý nghĩa của từ ở đây là: Chúng làm rung chuyển, lay động, làm run rẩy, hủy diệt các pháp ác xấu xa, nên được gọi là kusalā (thiện).
Kucchitena vā ākārena sayantīti kusā, te kuse lunanti chindantīti kusalā.
Or, those that lie in a bad manner are kusā, and those that cut or sever these kusā are kusalā.
Hoặc chúng nằm xuống một cách xấu xa nên được gọi là kusā (cỏ), chúng cắt, chặt những kusā đó nên được gọi là kusalā.
Kucchitānaṃ vā sānato tanukaraṇato ñāṇaṃ kusaṃ nāma, tena kusena lātabbā parivattetabbāti kusalā.
Or, the knowledge that thins out or reduces the bad is called kusa; those that are to be taken up or turned over by that kusa are kusalā.
Hoặc trí tuệ làm cho những điều xấu xa trở nên mỏng manh (tanukaraṇa) được gọi là kusa, chúng đáng được thâu tóm, xoay chuyển bằng kusa đó nên được gọi là kusalā.
Atha vā kosallaṃ vuccati paññā, tato kosallato sambhūtattā kusalā.
Alternatively, kosalla is called wisdom (paññā); therefore, those arisen from kosalla are kusalā.
Hoặc kosalla được gọi là paññā (trí tuệ), do sinh ra từ kosalla đó nên được gọi là kusalā.
Idaṃ pana anantare vuttañcāti nibbacanadvayaṃ kiñcāpi nippariyāyato ñāṇasampayuttānameva yujjati, ruḷhīvasena pana taṃsadisatāya ñāṇavippayuttānampīti gahetabbaṃ.
These two explanations, though directly applicable only to phenomena associated with knowledge, should also be understood, by popular usage, to apply to phenomena dissociated from knowledge due to their similarity.
Mặc dù hai cách giải thích được đề cập ngay trước đó này chỉ phù hợp với các pháp tương ưng với trí tuệ một cách trực tiếp, nhưng theo nghĩa thông thường, do sự tương tự, nó cũng nên được hiểu là áp dụng cho các pháp không tương ưng với trí tuệ.
Yathā vā kusā ubhayabhāgagataṃ hatthappadesaṃ lunanti, evamimepi uppannānuppannabhāvena ubhayabhāgagataṃ saṃkilesapakkhaṃ lunanti, tasmā kusā viya lunantīti kusalā.
Or, just as kusā (blades of grass) cut the hand in contact with either side, so too these (kusalā) cut the defilement-side, which has both arisen and unarisen aspects; therefore, they are kusalā because they cut like kusā.
Hoặc giống như cỏ (kusā) cắt đứt vùng tay ở cả hai phía, thì những điều này cũng vậy, khi sinh khởi, chúng cắt đứt phe phiền não ở cả hai phía (đã sinh và chưa sinh), do đó, chúng cắt đứt như cỏ nên được gọi là kusalā.
Attano pana sabhāvaṃ dhārentīti dhammā, dhārīyanti vā paccayehi, dhārīyanti vā yathāsabhāvato ādhārīyantītipi dhammā.
But those that uphold their own nature are called dhammas; or they are upheld by conditions; or they are supported according to their own nature—thus, they are also dhammas.
Tuy nhiên, chúng giữ gìn bản chất của chính mình nên được gọi là dhammā (các pháp); hoặc chúng được giữ gìn bởi các duyên; hoặc chúng được giữ gìn theo bản chất của chúng nên cũng được gọi là dhammā.
Na kusalā akusalā, mittapaṭipakkhā amittā viya kusalapaṭipakkhāti attho.
Those that are not kusalā are akusalā, meaning they are the adversaries of kusalā, just as enemies are adversaries of friends.
Không phải thiện là akusalā (bất thiện), nghĩa là chúng đối nghịch với thiện, giống như kẻ thù đối nghịch với bạn bè.
Na byākatāti abyākatā, kusalākusalabhāvena akathitāti attho.
Those that are not declared are abyākatā, meaning they are not stated as either wholesome or unwholesome.
Không được tuyên bố là abyākatā (vô ký), nghĩa là không được nói là thiện hay bất thiện.
Tesu anavajjasukhavipākalakkhaṇā kusalā, sāvajjadukkhavipākalakkhaṇā akusalā, avipākalakkhaṇā abyākatā.
Among these, kusalā are characterized by blamelessness and pleasant result; akusalā are characterized by blameworthiness and painful result; abyākatā are characterized by having no result.
Trong số đó, các pháp thiện có đặc tính không đáng chê trách và quả an lạc; các pháp bất thiện có đặc tính đáng chê trách và quả khổ đau; các pháp vô ký có đặc tính không có quả.
1268
Kiṃ panetāni kusalāti vā dhammāti vātiādīni ekatthāni, udāhu nānatthānīti?
Are these terms—kusalā, dhammā, etc.—synonymous, or do they have different meanings?
Vậy những từ này, như “kusalā” hay “dhammā”, là đồng nghĩa hay dị nghĩa?
Kiñcettha yadi tāva ekatthāni, ‘‘kusalā dhammā’’ti idaṃ ‘‘kusalā kusalā’’ti vuttasadisaṃ hoti.
If they are synonymous, then the phrase ‘‘kusalā dhammā’’ would be like saying ‘‘kusalā kusalā’’ (wholesome wholesome).
Nếu chúng đồng nghĩa, thì câu “kusalā dhammā” này sẽ giống như nói “kusalā kusalā” (thiện thiện).
Atha nānatthāni, tikadukānaṃ chakkacatukkabhāvo āpajjati, padānañca asambandho ‘‘kusalā rūpaṃ cakkhumā’’tiādīnaṃ viya.
If they have different meanings, then the triads and dyads would become sixes and fours, and the words would be disconnected, like in ‘‘kusalā rūpaṃ cakkhumā’’ (wholesome form eye-possessing).
Nếu chúng dị nghĩa, thì các cặp ba và cặp đôi sẽ trở thành sáu và bốn, và các từ sẽ không liên quan với nhau, giống như trong các câu “kusalā rūpaṃ cakkhumā” (thiện sắc mắt).
Athāpi yadi etāni ekatthāni, kusalākusalābyākatapadānaṃ tiṇṇampi dhammānaṃ dhammasabhāvena ekattā kusalādīnampi ekattaṃ āpajjati.
Furthermore, if these are synonymous, then due to the oneness of the nature of dhammas, the oneness of the three terms—kusalā, akusalā, abyākatā—would lead to the oneness of even kusalā, etc.
Hơn nữa, nếu những từ này đồng nghĩa, thì ba từ thiện, bất thiện, vô ký đều là một về bản chất pháp, và do đó, thiện, v.v. cũng sẽ trở thành một.
Atha ‘‘kusalapadato akusalādipadassa aññattaṃ siyā’’ti vadatha, na etāni ekatthāni.
But if you say that the term akusalā (unwholesome) differs from the term kusalā (wholesome), then these terms are not synonymous.
Nếu bạn nói rằng “từ bất thiện, v.v. có thể khác với từ thiện”, thì những từ này không đồng nghĩa.
Tadā dhammo nāma bhāvo.
In that case, Dhamma means existence.
Khi đó, pháp là một trạng thái.
Bhāvato ca añño abhāvoti.
And non-existence is different from existence.
Và sự không có trạng thái thì khác với trạng thái.
Evaṃ aññoññāpekkhāya abhāvattamāpannehi dhammehi anaññe kusalādayopi abhāvā eva siyunti?
If so, then kusalā and the rest, which are non-different from dhammas that have become non-existent in relation to each other, would also be non-existent?
Vậy thì, nếu thiện, v.v. không khác với các pháp đã trở thành không có trạng thái do phụ thuộc lẫn nhau, thì chúng cũng sẽ là không có trạng thái sao?
Sabbametaṃ akāraṇaṃ, kasmā?
All of this is without reason. Why?
Tất cả những điều này đều vô căn cứ, tại sao?
Yathānumativohārasiddhito, na hi ‘‘kusalā dhammā’’tiādīni padāni yathā kusalā kusalāti, evaṃ atthavisesābhāvena paṇḍitehi anumatāni, nāpi kusalā rūpaṃ cakkhumā-saddā viya aññamaññaṃ anolokitatthabhāvena, atha kho anavajjaiṭṭhavipākattādisaṅkhātassa atthavisesassa, sabhāvasādhāraṇādiatthasāmaññassa ca jotakattena yathākkamaṃ anumatāni.
Because of their established usage by convention. Indeed, phrases like ‘‘kusalā dhammā’’ are not accepted by the wise as being without any special meaning, like ‘‘kusalā kusalā’’; nor are they like the words ‘‘kusalā rūpaṃ cakkhumā’’ which bear no relation to each other; rather, they are accepted, in due order, as illuminating a special meaning, such as being blameless and having a desired result, and a common meaning, such as existing by their own nature and being ordinary.
Vì chúng được chấp nhận theo quy ước và cách dùng. Thật vậy, các từ như “kusalā dhammā” không được các bậc hiền trí chấp nhận là không có sự khác biệt về ý nghĩa đặc biệt, giống như “kusalā kusalā”; cũng không phải chúng không liên quan đến nhau về ý nghĩa, giống như các từ “kusalā rūpaṃ cakkhumā”. Thay vào đó, chúng được chấp nhận theo thứ tự để biểu thị một ý nghĩa đặc biệt, được gọi là không đáng chê trách và có quả đáng mong muốn, và một ý nghĩa chung, được gọi là bản chất phổ biến, v.v.
Kusala-saddo hi dhamma-saddassa purato vuccamāno kusalākusalādisabbasādhāraṇasāmaññatthadīpakaṃ dhamma-saddaṃ akusalādito nivattetvā attano attano atthavisesavisiṭṭhatthadīpakaṃ karoti.
For when the word kusala is uttered before the word dhamma, it restricts the word dhamma (which illuminates the common meaning applicable to kusalā, akusalā, etc.) from akusalā and so forth, making it illuminate a specific meaning particular to itself.
Thật vậy, từ “kusala” khi được đặt trước từ “dhamma” sẽ làm cho từ “dhamma”, vốn biểu thị ý nghĩa chung phổ biến cho thiện, bất thiện, v.v., trở thành từ biểu thị một ý nghĩa đặc biệt, riêng biệt cho chính nó, bằng cách loại trừ bất thiện, v.v.
Evaṃ paccekaṃ bhinnavisayānampi nesaṃ visesanavisesitabbabhāvena pavattiyaṃ ekatthatāya paṇḍitānumatatāya yathāvuttadosāropane kāraṇaṃ vuttaṃ, sabbametaṃ akāraṇaṃ.
Thus, what was stated as a reason for attributing the aforementioned faults, even though these have individually distinct domains, is that when they occur in the relationship of qualifier and qualified, they are taken as having a single meaning and are accepted by the wise; all of this is without reason.
Như vậy, việc cho rằng có lỗi đã nêu ra, khi chúng có đối tượng riêng biệt nhưng lại được sử dụng như từ bổ nghĩa và từ được bổ nghĩa, là vô căn cứ vì chúng được các bậc hiền trí chấp nhận là đồng nghĩa.
Evaṃ tato paresupi sabbattha yathānurūpato ñātabbaṃ.
Thus, with regard to further terms in all contexts, it should be understood accordingly.
Cũng vậy, trong tất cả các trường hợp khác, nên hiểu theo cách tương tự.
Ayaṃ tāva padatthato vinicchayo.
This much is the determination of the meaning of the words.
Đây là sự phân tích theo ý nghĩa của từ.
1269
Kusalapadattho
The Meaning of the Term Kusala
Ý nghĩa của từ Kusala
1270
Bhūmibhedāti tesu kusalākusalābyākatesu dhammesu kusalā tāva dhammā bhūmibhedato catubbidhā honti – kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā lokuttarāti.
Bhūmibhedato (by division of planes): Among these wholesome, unwholesome, and undeclared dhammas, wholesome dhammas are fourfold by division of planes: Kāmāvacara (sensual plane), Rūpāvacara (form plane), Arūpāvacara (formless plane), and Lokuttara (supramundane).
Theo phân loại cõi: Trong các pháp thiện, bất thiện, vô ký đó, các pháp thiện được phân loại theo cõi thành bốn loại: Kāmāvacara (Dục giới), Rūpāvacara (Sắc giới), Arūpāvacara (Vô sắc giới) và Lokuttara (Siêu thế).
Ayaṃ bhūmibhedato vinicchayo.
This is the determination by division of planes.
Đây là sự phân tích theo phân loại cõi.
1271
Sampayogatoti evaṃ bhūmibhedato catubbidhānampi nesaṃ paccekaṃ sampayogato vinicchayo veditabbo.
Sampayogato (by association): The determination of each of these, which are fourfold by division of planes, should be understood by their association.
Theo tương ưng: Như vậy, đối với bốn loại pháp này theo phân loại cõi, sự phân tích theo tương ưng của từng loại nên được hiểu.
Tattha kāmāvacarā tāva sampayogato aṭṭhavidhā honti.
Among these, Kāmāvacara (sensual plane) are eightfold by association.
Trong đó, các pháp dục giới tương ưng có tám loại.
Seyyathidaṃ?
What are they?
Cụ thể là gì?
Somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhāraṃ, tathā sasaṅkhāraṃ.
Associated with joy, conjoined with knowledge, unprompted; similarly, prompted.
Tương ưng với hỷ, tương ưng với trí tuệ, không có tác động (asaṅkhāraṃ), và tương tự, có tác động (sasaṅkhāraṃ).
Upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhāraṃ, tathā sasaṅkhāraṃ.
Associated with equanimity, conjoined with knowledge, unprompted; similarly, prompted.
Tương ưng với xả, tương ưng với trí tuệ, không có tác động, và tương tự, có tác động.
Somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ asaṅkhāraṃ, tathā sasaṅkhāraṃ.
Associated with joy, dissociated from knowledge, unprompted; similarly, prompted.
Tương ưng với hỷ, không tương ưng với trí tuệ, không có tác động, và tương tự, có tác động.
Upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ asaṅkhāraṃ, tathā sasaṅkhāranti.
Associated with equanimity, dissociated from knowledge, unprompted; similarly, prompted.
Tương ưng với xả, không tương ưng với trí tuệ, không có tác động, và tương tự, có tác động.
Tattha iṭṭhārammaṇatā, saddhābāhullatā, visuddhadiṭṭhitā, ānisaṃsadassāvitā ca ekādasa pītisambojjhaṅgakāraṇāni cāti imehi tāva kāraṇehi somanassasahagatabhāvo veditabbo.
Here, the state of being associated with joy should be understood from these eleven causes of the Pītisambojjhaṅga, such as pleasant object, abundance of faith, purified view, and seeing benefits.
Trong đó, sự tương ưng với hỷ nên được hiểu từ các nguyên nhân này: đối tượng đáng mong muốn, sự dồi dào của đức tin, sự thanh tịnh của chánh kiến, sự thấy rõ lợi ích, và mười một nguyên nhân của chi giác ngộ hỷ.
Ñāṇasampattiṃ pana patthetvā katakammato, brahmādiupapattito, paññādasakavasena indriyaparipākato, vikkhambhanena kilesadūribhāvato ca sattavidhadhammavicayasambojjhaṅgakāraṇato ca ñāṇasampayuttatā veditabbā.
The state of being conjoined with knowledge, however, should be understood from seven causes of the Dhammavicayasambojjhaṅga: from deeds done with the aspiration for the attainment of knowledge, from rebirth as a Brahmā or similar being, from the maturation of faculties through the ten types of wisdom, and from the removal of defilements through suppression.
Tuy nhiên, sự tương ưng với trí tuệ nên được hiểu từ hành động đã làm với mong muốn đạt được sự thành tựu trí tuệ, từ sự tái sinh vào cõi Phạm thiên, v.v., từ sự trưởng thành của các căn theo mười loại trí tuệ, từ sự xa lìa phiền não bằng cách trấn áp, và từ bảy nguyên nhân của chi giác ngộ trạch pháp.
Attano vā paresaṃ vā vasena pavatto pubbapayogo saṅkhāro nāma.
A prior exertion, occurring either by oneself or by others, is called saṅkhāra.
Sự tác động (saṅkhāra) là sự nỗ lực trước đó, diễn ra do chính mình hoặc do người khác.
1272
Tena uppannaṃ sasaṅkhāraṃ, tadabhāvā asaṅkhārañca veditabbaṃ.
That which arises with it is to be understood as sasaṅkhāra, and that which arises without it as asaṅkhāra.
Do đó, cái sinh ra bởi sự tác động nên được hiểu là có tác động (sasaṅkhāraṃ), và sự không có tác động nên được hiểu là không có tác động (asaṅkhāraṃ).
Etesu hi yathāvuttasomanassañāṇahetuṃ āgamma pahaṭṭho ‘‘atthi dinna’’nti ādinayappavattaṃ sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā asaṃsīdanto, parehi ca anussāhito dānādīni puññāni karoti, tadāssa somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ paṭhamaṃ kusalaṃ uppajjati.
For among these, when a joyful person, having taken refuge in the aforementioned causes of joy and knowledge, does not falter and, without being exhorted by others, performs meritorious deeds such as giving, guided by right view in the manner of ‘‘there is what is given’’, then the first wholesome consciousness, associated with joy and conjoined with knowledge, arises for him.
Trong những điều này, khi một người vui vẻ dựa vào nguyên nhân hỷ và trí tuệ đã nói ở trên, đặt chánh kiến lên hàng đầu, như trong câu “có sự bố thí”, v.v., không do dự và không bị người khác thúc giục, thực hiện các việc phước như bố thí, v.v., thì khi đó, thiện pháp đầu tiên tương ưng với hỷ, tương ưng với trí tuệ sẽ sinh khởi.
Yadā pana vuttanayena haṭṭhatuṭṭho sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā amuttacāgitādivasena saṃsīdamāno, attano paṭisaṅkhārena vā parehi vā ussāhito karoti, tadāssa tadeva sasaṅkhāraṃ dutiyaṃ kusalaṃ hoti.
But when, being delighted and joyful in the aforementioned manner, and guided by right view, he performs deeds such as giving, faltering due to lack of generosity or being exhorted by his own reflection or by others, then that same wholesome consciousness becomes the second, sasaṅkhāra type.
Tuy nhiên, khi một người vui mừng, hoan hỷ theo cách đã nói, đặt chánh kiến lên hàng đầu, nhưng do dự vì không phải là người phóng khoáng, v.v., và được thúc giục bởi sự suy xét của chính mình hoặc bởi người khác, thực hiện các việc phước, thì khi đó, thiện pháp thứ hai, có tác động, sẽ sinh khởi.
Yadā pana ñātijanādipaṭipattidassanena jātaparicayā bāladārakādayo bhikkhuādidassanena somanassajātā sahasā dānavandanādīni karonti, tadā ñāṇavippayuttaṃ tatiyaṃ kusalaṃ uppajjati.
When, having become familiar through observing the conduct of relatives and others, and having become joyful upon seeing monks and so forth, children spontaneously perform acts of giving, veneration, etc., then the third wholesome consciousness, dissociated from knowledge, arises.
Tuy nhiên, khi những đứa trẻ, v.v., đã quen thuộc qua việc thấy hành vi của người thân, v.v., hoặc khi thấy các vị Tỳ-kheo, v.v., sinh khởi hỷ và đột nhiên thực hiện các việc bố thí, đảnh lễ, v.v., thì khi đó, thiện pháp thứ ba, không tương ưng với trí tuệ, sẽ sinh khởi.
Yadā pana ñātiādīhi ussāhitā evaṃ paṭipajjanti, tadā tadeva catutthaṃ sasaṅkhāracittaṃ hoti.
But when they perform such acts only when exhorted by relatives and others, then that same consciousness becomes the fourth, sasaṅkhāra type.
Tuy nhiên, khi họ được người thân, v.v., thúc giục và thực hiện như vậy, thì khi đó, tâm có tác động thứ tư sẽ sinh khởi.
Yadā pana somanassahetuno abhāvena visuṃ catūsupi vikappesu somanassarahitā honti, tadā sesāni cattāri upekkhāsahagatāni kusalāni uppajjanti.
However, when, due to the absence of the cause for joy, they are devoid of joy in all four classifications, then the remaining four skillful states accompanied by equanimity arise.
Khi, do không có nguyên nhân của hỷ, chúng không có hỷ trong cả bốn biến thể riêng biệt, bấy giờ bốn thiện pháp còn lại đồng sanh với xả thọ khởi lên.
Evaṃ paccekaṃ sampayogato vinicchayo veditabbo.
In this way, the determination by way of individual association should be understood.
Như vậy, sự phân định về sự tương ưng của từng pháp cần được hiểu rõ.
1273
Uddesato ca dhammānanti evaṃ sampayogato aṭṭhavidhesu kusalesu paccekaṃ dhammānaṃ uddesatopi vinicchayo veditabbo.
And by way of enumerating the states – in this way, for each of the eight types of skillful states, the determination by way of enumeration of the states should also be understood.
Và các pháp theo cách liệt kê – như vậy, sự phân định các pháp cần được hiểu rõ theo cách liệt kê, trong từng loại tám thiện pháp theo sự tương ưng của chúng.
Tattha paṭhamakusale tāva pāḷiyā sarūpena āgatā tiṃsa dhammā, yevāpanakā navāti ekūnacattālīsa dhammā honti.
Among these, in the first skillful state, there are thirty states that appear explicitly in the Pali Canon, and nine that are implied, making a total of thirty-nine states.
Trong đó, ở thiện pháp đầu tiên, ba mươi pháp được nêu rõ trong kinh tạng theo bản chất của chúng, và chín pháp được hàm ý, tổng cộng là ba mươi chín pháp.
Seyyathidaṃ – phasso vedanā saññā cetanā cittaṃ vitakko vicāro pīti vīriyaṃ cittekaggatā jīvitaṃ saddhā sati hirī ottappaṃ alobho adoso amoho kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatāti ime sarūpena āgatā tiṃsadhammā.
Namely – contact, feeling, perception, volition, consciousness, initial application, sustained application, joy, energy, one-pointedness of mind, psychic life, faith, mindfulness, moral shame, moral dread, non-greed, non-aversion, non-delusion, tranquility of mental body, tranquility of mind, lightness of mental body, lightness of mind, pliancy of mental body, pliancy of mind, adaptability of mental body, adaptability of mind, proficiency of mental body, proficiency of mind, rectitude of mental body, rectitude of mind – these are the thirty states that appear explicitly.
Đó là: xúc (phasso), thọ (vedanā), tưởng (saññā), tư (cetanā), tâm (cittaṃ), tầm (vitakko), tứ (vicāro), hỷ (pīti), tinh tấn (vīriyaṃ), nhất tâm (cittekaggatā), mạng quyền (jīvitaṃ), tín (saddhā), niệm (sati), tàm (hirī), quý (ottappaṃ), vô tham (alobho), vô sân (adoso), vô si (amoho), khinh an thân (kāyapassaddhi), khinh an tâm (cittapassaddhi), khinh khoái thân (kāyalahutā), khinh khoái tâm (cittalahutā), nhu nhuyến thân (kāyamudutā), nhu nhuyến tâm (cittamudutā), thích nghi thân (kāyakammaññatā), thích nghi tâm (cittakammaññatā), thuần thục thân (kāyapāguññatā), thuần thục tâm (cittapāguññatā), chánh trực thân (kāyujukatā), chánh trực tâm (cittujukatā) – đây là ba mươi pháp được nêu rõ theo bản chất của chúng.
Chando adhimokkho manasikāro tatramajjhattatā karuṇā muditā kāyaduccaritavirati vacīduccaritavirati micchājīvaviratīti ime yevāpanakā navāti.
Desire, determination, attention, equipoise, compassion, appreciative joy, abstention from bodily misconduct, abstention from verbal misconduct, abstention from wrong livelihood – these are the nine implied states.
Dục (chando), thắng giải (adhimokkho), tác ý (manasikāro), hành xả (tatramajjhattatā), bi (karuṇā), hỷ (muditā), ly thân ác hạnh (kāyaduccaritavirati), ly khẩu ác hạnh (vacīduccaritavirati), ly tà mạng (micchājīvavirati) – đây là chín pháp được hàm ý.
1274
Padabhājanīye pana –
However, in the Padabhājanīya –
Tuy nhiên, trong phần phân tích từ ngữ (Padabhājanīya) có đoạn:
1275
‘‘Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti…pe… tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā…pe… saññā cetanā cittaṃ vitakko vicāro pīti sukhaṃ cittassekaggatā saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ manindriyaṃ somanassindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ vīriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi hirī ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo hotī’’ti (dha. sa. 1) –
“At the time when a sense-sphere skillful consciousness has arisen… and so on… at that time there is contact, feeling… and so on… perception, volition, consciousness, initial application, sustained application, joy, happiness, one-pointedness of mind, faculty of faith, faculty of energy, faculty of mindfulness, faculty of concentration, faculty of wisdom, faculty of mind, faculty of joy, faculty of life, right view, right thought, right effort, right mindfulness, right concentration, power of faith, power of energy, power of mindfulness, power of concentration, power of wisdom, power of moral shame, power of moral dread, non-greed, non-aversion, non-delusion, non-covetousness, non-ill-will, right view, moral shame, moral dread, tranquility of mental body, tranquility of mind, lightness of mental body, lightness of mind, pliancy of mental body, pliancy of mind, adaptability of mental body, adaptability of mind, proficiency of mental body, proficiency of mind, rectitude of mental body, rectitude of mind, mindfulness, clear comprehension, tranquility, insight, exertion, non-distraction exist” –
“Vào thời điểm nào tâm thiện dục giới khởi lên…v.v… vào thời điểm đó có xúc, thọ…v.v… tưởng, tư, tâm, tầm, tứ, hỷ, lạc, nhất tâm, tín quyền, tinh tấn quyền, niệm quyền, định quyền, tuệ quyền, ý quyền, hỷ quyền, mạng quyền, chánh kiến, chánh tư duy, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định, tín lực, tinh tấn lực, niệm lực, định lực, tuệ lực, tàm lực, quý lực, vô tham, vô sân, vô si, vô tham lam, vô sân hận, chánh kiến, tàm, quý, khinh an thân, khinh an tâm, khinh khoái thân, khinh khoái tâm, nhu nhuyến thân, nhu nhuyến tâm, thích nghi thân, thích nghi tâm, thuần thục thân, thuần thục tâm, chánh trực thân, chánh trực tâm, niệm, tỉnh giác, chỉ, quán, tinh cần, vô phóng dật khởi lên” –
1276
Evaṃ sarūpato uddiṭṭhā chapaññāsa dhammā ‘‘ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā’’ti (dha. sa. 1) evaṃ yevāpanakavasena sāmaññato uddiṭṭhā, aṭṭhakathāyaṃ cassā tesu tesu suttappadesesu āgate gahetvā sarūpato niddiṭṭhā chandādayo navāti pañcasaṭṭhi dhammā āgatā.
Thus, fifty-six states are enumerated explicitly, and “whatever other immaterial states, dependently arisen, exist at that time” – in this way, they are generally enumerated by implication. In the Aṭṭhakathā, by taking those that appear in various suttas, desire and the other nine are explicitly stated, making a total of sixty-five states.
Như vậy, năm mươi sáu pháp được liệt kê theo bản chất, và những pháp khác được liệt kê một cách tổng quát theo cách hàm ý là “và những pháp vô sắc khác đồng sanh duyên vào thời điểm đó”, còn trong Chú Giải, chín pháp như dục v.v. được nêu rõ theo bản chất, tổng cộng là sáu mươi lăm pháp, được lấy từ các đoạn kinh khác nhau.
Yasmā pana tesu sarūpena āgatā jhānaṅgaindriyamaggaṅgabalamūlādīnaṃ vasena ekasseva bahukiccatādassanatthaṃ punappunaṃ gahetvā pariyāyena chapaññāsavidhena desitāpi agahitaggahaṇena yathāvuttā samatiṃseva dhammā honti, te pana savibhattikā avibhattikāti duvidhā.
However, because among these, the states explicitly stated are merely the thirty-six states mentioned above, taught in fifty-six ways by way of jhāna factors, faculties, path factors, powers, roots, etc., repeatedly taken to show the manifold functions of a single factor, without grasping what has already been grasped; and these are of two kinds: with distinctions and without distinctions.
Tuy nhiên, vì trong số đó, những pháp được nêu rõ theo bản chất, mặc dù được thuyết giảng theo năm mươi sáu cách khác nhau bằng cách lặp đi lặp lại để chỉ ra nhiều chức năng của cùng một pháp theo các nhóm chi thiền, quyền, đạo chi, lực, căn bản v.v., nhưng nếu không lặp lại thì chỉ có ba mươi pháp như đã nói, và những pháp này có hai loại: có phân loại và không phân loại.
Tattha phassādayo aṭṭhārasa ekakattā avibhattikā.
Among them, contact and the other eighteen, being singular, are without distinctions.
Trong đó, mười tám pháp như xúc v.v. là đơn nhất nên không phân loại.
Vedanādayo dvādasa dhammā aṭṭhatiṃsappabhedena yathāyogaṃ vibhattattā savibhattikā, yevāpanakā pana avibhattikā eva.
Feeling and the other twelve states are with distinctions, as they are distinguished in thirty-eight ways as appropriate, whereas the implied states are only without distinctions.
Mười hai pháp như thọ v.v. được phân loại theo ba mươi tám cách tùy theo trường hợp nên là có phân loại, còn những pháp được hàm ý thì chỉ là không phân loại.
Tasmā te sabbepi nippariyāyena ekūnacattālīsa dhammāva honti.
Therefore, all of them unequivocally amount to thirty-nine states.
Do đó, tất cả chúng không theo cách gián tiếp thì chỉ có ba mươi chín pháp.
Honti cettha –
And here there are –
Ở đây có:
1277
Phassādipañcakaṃ pañcajhānaṅgānindriyaṭṭhakaṃ;
The group of five starting with contact, the five jhāna factors, the eight faculties;
Năm pháp như xúc, năm chi thiền, tám quyền;
1278
Maggaṅgapañcakaṃ sattabalaṃ mūlattikampi ca.
The five path factors, the seven powers, and the three roots also.
Năm chi đạo, bảy lực, và ba căn bản.
1279
Kammapathattikañceva, lokapāladukaṃ tathā;
And the three moral action paths, and the two world-protectors;
Ba nghiệp đạo, và hai pháp hộ thế;
1280
Passaddhiādī cha dukā, tīṇi piṭṭhidukāniti.
The six pairs beginning with tranquility, and the three supporting pairs.
Sáu cặp khinh an v.v., và ba cặp sau cùng.
1281
Sattarasahi rāsīhi, chapaññāseva pāḷiyaṃ;
By these seventeen groups, fifty-six in the Pali Canon;
Trong kinh tạng, có năm mươi sáu pháp được nói đến qua mười bảy nhóm;
1282
Vuttā sabhāvato tiṃsa, dhammā agahitaggahe.
Thirty states are stated in their true nature, without grasping what has already been grasped.
Theo bản chất, ba mươi pháp được nói đến khi không lặp lại.
1283
Phasso jīvitasaññā ca, cetanā cārapītiyo;
Contact, psychic life, perception, volition, and joy;
Xúc, mạng, tưởng,
1284
Cha dukā kāyapassaddhi-pamukhāṭṭhārasekakā.
The six pairs beginning with tranquility of mental body – eighteen are singular.
Tư, và hỷ, sáu cặp khinh an thân v.v. là mười tám pháp đơn nhất.
1285
Cittaṃ vitakko saddhā ca, hiriottappiyampi ca;
Consciousness, initial application, faith, moral shame, and moral dread;
Tâm, tầm, tín, tàm và quý;
1286
Alobho ca adoso ca, satta dvidhā vibhāvitā.
Non-greed and non-aversion – these seven are explained in two ways.
Vô tham và vô sân, bảy pháp được phân loại thành hai.
1287
Vedanā tividhā vīriyaṃ, sati ca catudhā matā;
Feeling is considered threefold; energy and mindfulness are considered fourfold;
Thọ có ba loại, tinh tấn và niệm được xem là bốn loại;
1288
Chaddhā ekaggatā paññā, sattadhāva vibhāvitā.
One-pointedness and wisdom are explained in six ways and seven ways respectively.
Nhất tâm có sáu loại, tuệ được phân loại thành bảy.
1289
Viratī appamaññāyo, manakkāro chandamajjhattā;
Abstentions, immeasurables, attention, desire, and equipoise;
Các pháp ly, các pháp vô lượng, tác ý, dục và hành xả;
1290
Dhimokkho yevāpanakā, navete paṭhame mane.
Determination – these nine are implied in the first mind.
Thắng giải, những pháp được hàm ý, chín pháp này trong tâm đầu tiên.
1291
Pañcasaṭṭhividheneva, pariyāyena desitā;
In sixty-five ways, explained by enumeration;
Được thuyết giảng theo sáu mươi lăm cách gián tiếp;
1292
Navādhikā ca tettiṃsa, dhammāva paramatthatoti.
The thirty-nine states are in the ultimate sense.
Trong ý nghĩa tối hậu, chỉ có ba mươi chín pháp.
1293
Ettha ca sarūpena āgatā tiṃsa dhammā, yevāpanakesu cattāro cāti catuttiṃsa dhammā ekakkhaṇe niyatā labbhanti, sesā pana karuṇādayo pañca karuṇāpubbabhāgamuditāpubbabhāgavasena, kāyaduccaritavacīduccaritamicchājīvehi viramaṇavasena ca cittassa pavattikālesu eva uppajjitvā aññathānuppajjanato aniyatā.
Here, thirty states appear explicitly, and four from the implied states, making thirty-four states that are unfailingly obtained in one moment. The remaining five, namely compassion and others, are not unfailing as they arise only at the time of the mind's occurrence by way of compassion as a precondition, appreciative joy as a precondition, and abstention from bodily misconduct, verbal misconduct, and wrong livelihood, and do not arise otherwise.
Trong đó, ba mươi pháp được nêu rõ theo bản chất, và bốn pháp trong số các pháp được hàm ý, tổng cộng là ba mươi bốn pháp, được tìm thấy là cố định trong một khoảnh khắc duy nhất, còn năm pháp còn lại như bi v.v. là không cố định, vì chúng chỉ khởi lên vào những thời điểm tâm hoạt động theo cách có bi trước, có hỷ trước, và theo cách ly thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, tà mạng, chứ không khởi lên theo cách khác.
Te ca yasmā dukkhitasukhitasattavasena, kāyaduccaritādittayavasena ca paccekaṃ bhinnavisayattā ekato na uppajjanti, tasmā karuṇāpubbabhāgādivasena pavattesu pañcasu cittakkhaṇesu niyatā catuttiṃsa, karuṇādīsu ekanti pañcatiṃsa dhammā uppajjanti, kevalaṃ pana dānādivasena pavattiyaṃ niyatā catuttiṃseva uppajjantīti veditabbaṃ.
And since these do not arise together due to their distinct objects depending on whether beings are suffering or happy, and depending on the three types of bodily misconduct, etc., therefore, in the five mind-moments occurring by way of compassion as a precondition, etc., the unfailing thirty-four, plus one of compassion and others, make thirty-five states arise. However, it should be understood that in occurrences merely by way of giving, etc., only the unfailing thirty-four states arise.
Và vì những pháp này không khởi lên cùng lúc do có đối tượng khác nhau tùy theo chúng sanh đau khổ hay hạnh phúc, và tùy theo ba loại thân ác hạnh v.v., nên trong năm khoảnh khắc tâm hoạt động theo cách có bi trước v.v., ba mươi bốn pháp cố định và một trong số các pháp như bi v.v. là ba mươi lăm pháp khởi lên. Tuy nhiên, cần hiểu rằng chỉ có ba mươi bốn pháp cố định khởi lên khi tâm hoạt động theo cách bố thí v.v.
Ayaṃ dhammuddesato vinicchayo.
This is the determination by way of enumerating the states.
Đây là sự phân định theo cách liệt kê các pháp.
1294
Lakkhaṇādivibhāgatoti evaṃ uddiṭṭhānaṃ dhammānaṃ lakkhaṇarasādito vinicchayo veditabbo.
By way of analysis of characteristics, etc. – in this way, the determination of the enumerated states by way of characteristics, functions, etc., should be understood.
Theo sự phân chia đặc tính v.v. – như vậy, sự phân định các pháp đã được liệt kê cần được hiểu theo đặc tính, chức năng v.v.
Phusatīti phasso.
It contacts, therefore it is contact (phassa).
Phusati (chạm) nên gọi là xúc (phasso).
Svāyaṃ phusanalakkhaṇo, saṅghaṭṭanaraso, sannipātapaccupaṭṭhāno, āpāthagatavisayapadaṭṭhāno.
It has the characteristic of touching, the function of impingement, the manifestation as coming together, and the proximate cause of an object that has come into range.
Xúc này có đặc tính là chạm, chức năng là va chạm, biểu hiện là sự tụ hợp, cận nhân là đối tượng đi vào phạm vi.
Ayaṃ hi arūpadhammopi samāno ārammaṇe phusanākārena pavattatīti phusanalakkhaṇo, sā cassa phusanākārappavatti ambilādidassane kheḷuppādādinā ñātabbā.
Even though it is an immaterial phenomenon, it operates by way of touching the object, hence it has the characteristic of touching. This operation by way of touching is to be known by the arising of saliva, etc., when seeing sour things, etc.
Mặc dù là pháp vô sắc, nó hoạt động theo cách chạm vào đối tượng nên có đặc tính là chạm. Sự hoạt động theo cách chạm này cần được biết qua việc nước bọt tiết ra khi thấy đồ chua v.v.
Ekadesena pana anallīyamānopi rūpaṃ viya cakkhuṃ, saddo viya ca sotaṃ cittamārammaṇañca saṅghaṭṭetīti saṅghaṭṭanaraso.
And even though it does not stick to a part, it impinges upon the mind and the object, just as the eye impinges on form, and the ear on sound, hence its function is impingement.
Dù không dính vào một phần như mắt với sắc, tai với âm thanh, nhưng nó va chạm với tâm và đối tượng nên có chức năng là va chạm.
Tikasannipātasaṅkhātassa pana attano kāraṇassa vasena paveditattā sannipātapaccupaṭṭhāno, phalaṭṭhena paccupaṭṭhānena panesa vedanāpaccupaṭṭhāno nāma hoti.
However, it manifests as coming together, as it is revealed by its cause, which is the convergence of the three. And in terms of its result, its manifestation is feeling.
Vì nó được biểu lộ do nguyên nhân của chính nó, tức là sự tụ hợp của ba yếu tố, nên có biểu hiện là sự tụ hợp. Tuy nhiên, theo biểu hiện là kết quả, nó được gọi là biểu hiện của thọ.
Tajjāsamannāhārena ceva indriyena ca parikkhate visaye anantarāyena uppajjanato āpāthagatavisayapadaṭṭhānoti vuccati.
It is called "proximate cause of an object that has come into range" because it arises unimpededly in an object investigated by the relevant attention and by the sense faculty.
Nó được gọi là cận nhân là đối tượng đi vào phạm vi vì nó khởi lên không bị gián đoạn trong đối tượng đã được chuẩn bị bởi sự chú ý và quyền tương ứng.
Vedanādhiṭṭhānabhāvato panesa niccammā gāvī viya daṭṭhabbo.
Moreover, it should be regarded as a "skinless cow" due to its being the basis for feeling.
Vì nó là nền tảng của thọ, nó cần được xem như con bò không da.
Lakkhaṇādīsu ca tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sabhāvo vā sāmaññaṃ vā lakkhaṇaṃ nāma, kiccaṃ vā sampatti vā raso nāma, upaṭṭhānākāro vā phalaṃ vā paccupaṭṭhānaṃ nāma, āsannakāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ nāma.
And among characteristics, etc., the inherent nature or common nature of those respective states is called characteristic; the function or accomplishment is called function (rasa); the mode of manifestation or the result is called manifestation; the immediate cause is called proximate cause.
Trong các đặc tính v.v., bản chất hoặc tính chất chung của các pháp được gọi là đặc tính (lakkhaṇaṃ), chức năng hoặc thành tựu được gọi là chức năng (raso), cách biểu hiện hoặc kết quả được gọi là biểu hiện (paccupaṭṭhānaṃ), nguyên nhân gần được gọi là cận nhân (padaṭṭhānaṃ).
Evaṃ uparipi sabbattha lakkhaṇādīnaṃ nānattaṃ veditabbaṃ.
In this way, the distinction of characteristics, etc., in all subsequent instances should also be understood.
Như vậy, sự khác biệt của các đặc tính v.v. cần được hiểu rõ ở tất cả các đoạn tiếp theo.
1295
Vedayatīti vedanā, sā vedayitalakkhaṇā, sabhāvabhedato panesā pañcavidhā hoti – sukhaṃ dukkhaṃ somanassaṃ domanassaṃ upekkhāti.
It feels, therefore it is feeling (vedanā). It has the characteristic of experiencing. By way of its intrinsic nature, it is fivefold – happiness, suffering, joy, displeasure, equanimity.
Vedayati (thọ nhận) nên gọi là thọ (vedanā), thọ này có đặc tính là thọ nhận. Theo sự khác biệt về bản chất, nó có năm loại: lạc (sukhaṃ), khổ (dukkhaṃ), hỷ (somanassaṃ), ưu (domanassaṃ), xả (upekkhā).
Tattha iṭṭhaphoṭṭhabbānubhavanalakkhaṇaṃ sukhaṃ, sampayuttānaṃ upabrūhanarasaṃ, kāyikaassādapaccupaṭṭhānaṃ, kāyindriyapadaṭṭhānaṃ.
Therein, sukha (pleasure/happiness) has the characteristic of experiencing agreeable tangible objects, the function of nourishing co-arisen states, the manifestation of bodily enjoyment, and the proximate cause of the body faculty.
Ở đây, lạc (sukha) có đặc tính là kinh nghiệm các xúc chạm khả ái; có phận sự là hỗ trợ các pháp đồng sinh; có sự biểu hiện là sự hưởng thụ thuộc thân; có nhân cận hiện là thân căn.
Aniṭṭhaphoṭṭhabbānubhavanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, sampayuttānaṃ milāpanarasaṃ, kāyikābādhapaccupaṭṭhānaṃ, kāyindriyapadaṭṭhānaṃ.
Dukkha (pain/suffering) has the characteristic of experiencing disagreeable tangible objects, the function of withering co-arisen states, the manifestation of bodily affliction, and the proximate cause of the body faculty.
Khổ (dukkha) có đặc tính là kinh nghiệm các xúc chạm bất khả ái; có phận sự là làm suy yếu các pháp đồng sinh; có sự biểu hiện là sự đau đớn thuộc thân; có nhân cận hiện là thân căn.
Iṭṭhārammaṇānubhavanalakkhaṇaṃ somanassaṃ, yathā tathā vā iṭṭhākārasambhogarasaṃ, sampayuttānaṃ upabrūhanarasaṃ vā, cetasikaassādapaccupaṭṭhānaṃ, iṭṭhākāradassanapadaṭṭhānaṃ.
Somanassa (joy/elation) has the characteristic of experiencing agreeable objects, the function of enjoying an agreeable mode in various ways, or the function of nourishing co-arisen states, the manifestation of mental enjoyment, and the proximate cause of seeing agreeable aspects.
Hỷ (somanassa) có đặc tính là kinh nghiệm các đối tượng khả ái; có phận sự là thọ hưởng khía cạnh khả ái theo cách này hay cách khác, hoặc hỗ trợ các pháp đồng sinh; có sự biểu hiện là sự hưởng thụ thuộc tâm; có nhân cận hiện là sự thấy khía cạnh khả ái.
Aniṭṭhārammaṇānubhavanalakkhaṇaṃ domanassaṃ, yathā tathā vā aniṭṭhākārasambhogarasaṃ, sampayuttānaṃ milāpanarasaṃ vā, cetasikābādhapaccupaṭṭhānaṃ, ekantena hadayavatthupadaṭṭhānaṃ.
Domanassa (displeasure/grief) has the characteristic of experiencing disagreeable objects, the function of experiencing a disagreeable mode in various ways, or the function of withering co-arisen states, the manifestation of mental affliction, and the proximate cause of the heart-base without exception.
Ưu (domanassa) có đặc tính là kinh nghiệm các đối tượng bất khả ái; có phận sự là thọ hưởng khía cạnh bất khả ái theo cách này hay cách khác, hoặc làm suy yếu các pháp đồng sinh; có sự biểu hiện là sự đau đớn thuộc tâm; có nhân cận hiện là tâm sở y (hadayavatthu) một cách tuyệt đối.
Majjhattavedayitalakkhaṇā upekkhā, sampayuttānaṃ nātiupabrūhanamilāpanarasā, santabhāvapaccupaṭṭhānā, nippītikacittapadaṭṭhānā.
Upekkhā (equanimity) has the characteristic of neutral feeling, the function of neither overly nourishing nor withering co-arisen states, the manifestation of peacefulness, and the proximate cause of a mind devoid of rapture.
Xả (upekkhā) có đặc tính là cảm thọ trung tính; có phận sự là không quá hỗ trợ cũng không quá suy yếu các pháp đồng sinh; có sự biểu hiện là trạng thái an tịnh; có nhân cận hiện là tâm không có hỷ.
Ettha ca sukhaṃ, dukkhañca ekantamabyākataṃ, domanassamekantamakusalaṃ, somanassupekkhā pana siyā kusalā, siyā akusalā, siyā abyākatā.
Herein, sukha and dukkha are invariably indeterminate; domanassa is invariably unwholesome; somanassa and upekkhā, however, may be wholesome, unwholesome, or indeterminate.
Ở đây, lạc và khổ hoàn toàn là vô ký (abyākata); ưu hoàn toàn là bất thiện; còn hỷ và xả thì có thể là thiện, có thể là bất thiện, có thể là vô ký.
Idha pana kusalā somanassavedanā adhippetā.
But here, wholesome somanassa-vedanā (joyful feeling) is intended.
Tuy nhiên, ở đây, cảm thọ hỷ thiện được đề cập.
1296
Nīlādibhedaṃ ārammaṇaṃ sañjānātīti saññā.
It perceives objects such as blue, hence saññā (perception).
Nhận biết đối tượng có sự khác biệt như màu xanh lam, v.v. nên gọi là tưởng (saññā).
Sā sañjānanalakkhaṇā, paccābhiññāṇarasā, punasañjānanapaccayanimittakaraṇarasā vā dāruādīsu tacchakādayo viya, yathāgahitanimittavasena abhinivesakaraṇapaccupaṭṭhānā hatthidassakaandhā viya, ārammaṇe anogāḷhavuttitāya aciraṭṭhānapaccupaṭṭhānā vā vijju viya, yathāupaṭṭhitavisayapadaṭṭhānā tiṇapurisesu migapotakānaṃ purisāti uppannasaññā viya.
It has the characteristic of perceiving, the function of recognizing, or the function of creating a sign for re-cognition, like carpenters and others with wood, etc.; the manifestation of conviction based on the sign as it was grasped, like blind men seeing an elephant; or the manifestation of not remaining long due to not penetrating deeply into the object, like lightning; and the proximate cause of the object as it appears, like the perception of "man" that arises in deer fawns concerning straw figures.
Tưởng có đặc tính là nhận biết; có phận sự là nhận ra lại, hoặc có phận sự là tạo ra dấu hiệu làm nhân cho sự nhận biết lại, như những người thợ mộc, v.v. đối với gỗ, v.v.; có sự biểu hiện là sự chấp thủ dựa trên dấu hiệu đã nắm bắt, như những người mù xem voi; hoặc có sự biểu hiện là không tồn tại lâu dài do không thâm nhập sâu vào đối tượng, như tia chớp; có nhân cận hiện là đối tượng đã được trình hiện, như sự nhận biết “người” phát sinh nơi những con nai con khi thấy những người bằng cỏ.
1297
Cetetīti cetanā, saddhiṃ attanā sampayuttadhamme ārammaṇe abhisandahatīti attho.
It thinks, hence cetanā (volition), meaning it directs itself and co-arisen states towards the object.
Tư (cetanā) là tác ý; có nghĩa là cùng với tự thân, nó hướng các pháp đồng sinh đến đối tượng.
Sā cetanābhāvalakkhaṇā, āyūhanarasā, sā ca kusalākusalesu eva hoti.
It has the characteristic of volitional activity, the function of exerting effort, and it occurs only in wholesome and unwholesome states.
Tư có đặc tính là tác ý; có phận sự là nỗ lực; và nó chỉ có trong thiện và bất thiện.
Itaresu pana taṃsadisatāya saṃvidahanapaccupaṭṭhānā sakiccaparakiccasādhakā jeṭṭhasissamahāvaḍḍhakiādayo viya.
In others, it has the manifestation of arranging, due to its similarity, like chief disciples or master carpenters who accomplish their own and others' tasks.
Trong các trường hợp khác, do tương tự, nó có sự biểu hiện là sự sắp xếp, như người học trò trưởng hoặc người thợ cả, v.v. hoàn thành công việc của mình và công việc của người khác.
Accāyikakammānussaraṇādīsu panāyaṃ sampayuttesu ussāhanabhāvena pavattamānā pākaṭā hoti.
However, in urgent recollection of kamma and so forth, it becomes evident, operating as an instigation among co-arisen states.
Tuy nhiên, trong việc hồi tưởng các nghiệp khẩn cấp, v.v., nó trở nên rõ ràng khi hoạt động bằng cách thúc đẩy các pháp đồng sinh.
1298
Ārammaṇaṃ cintetīti cittaṃ, viññāṇaṃ.
It thinks of the object, hence citta (mind/consciousness), viññāṇa (cognition).
Tâm (citta) là cái suy nghĩ về đối tượng, tức là thức (viññāṇa).
Vitthārato panassa vacanattho cittaduke āvi bhavissati.
Its etymological meaning will become clear in detail in the citta-duka.
Tuy nhiên, ý nghĩa của từ này sẽ được trình bày chi tiết trong phần đôi về tâm.
Tadetaṃ vijānanalakkhaṇaṃ cittaṃ, pubbaṅgamarasaṃ, nirantarappavattito sandhānapaccupaṭṭhānaṃ, nāmarūpapadaṭṭhānaṃ.
This citta has the characteristic of cognizing, the function of being a forerunner, the manifestation of continuity due to its uninterrupted arising, and the proximate cause of nāmarūpa (mind-and-matter).
Tâm này có đặc tính là nhận biết; có phận sự là đi trước; có sự biểu hiện là sự liên tục do hoạt động không ngừng nghỉ; có nhân cận hiện là danh sắc.
1299
Vitakketi ūheti, vitakkanamattameva vā soti vitakko.
It applies (the mind) or reflects, or it is merely applying, hence vitakka (initial application/thought).
Suy nghĩ, cân nhắc, hoặc chỉ là sự suy nghĩ nên gọi là tầm (vitakko).
Svāyamārammaṇe cittassa abhiropanalakkhaṇo, āhananapariyāhananaraso, ārammaṇe cittassa ānayanapaccupaṭṭhāno.
It has the characteristic of applying the mind to the object, the function of striking and re-striking, and the manifestation of bringing the mind to the object.
Tầm này có đặc tính là đưa tâm lên đối tượng; có phận sự là va chạm, đập vào; có sự biểu hiện là đưa tâm đến đối tượng.
1300
Ārammaṇe tena cittaṃ vicarati, vicaraṇamattameva vā soti vicāro.
The mind moves with it upon the object, or it is merely moving, hence vicāra (sustained application/thought).
Tâm đi lại trên đối tượng với nó, hoặc chỉ là sự đi lại nên gọi là tứ (vicāro).
Svāyamārammaṇānumajjanalakkhaṇo, tattha sahajātānuyojanaraso, cittassa anuppabandhanapaccupaṭṭhāno.
It has the characteristic of pondering over the object, the function of accompanying co-arisen states therein, and the manifestation of continuous engagement of the mind.
Tứ này có đặc tính là dò xét đối tượng; có phận sự là gắn bó với các pháp đồng sinh; có sự biểu hiện là sự duy trì tâm.
Abhiniropanānumajjanavasena panesaṃ yathākkamaṃ oḷārikasukhumatāya ghaṇṭābhighāto viya cetaso paṭhamābhinipāto vitakko, ghaṇṭānuravo viya anuppabandho vicāro.
However, in terms of initial application and pondering, due to their respective gross and subtle nature, vitakka is like the first impact of a bell, the mind's initial descent, whereas vicāra is like the lingering sound of the bell, its continuous engagement.
Tuy nhiên, theo thứ tự, tầm là sự đặt tâm lên một cách thô thiển, như tiếng chuông va chạm đầu tiên của tâm; tứ là sự dò xét tinh tế, như tiếng chuông ngân vang.
Vipphāravā cettha vitakko ākāse uppatitukāmapakkhino pakkhavikkhepo viya, santavutti vicāro ākāse uppatitassa pakkhino pakkhapasāraṇaṃ viya.
Herein, vitakka is expansive, like the flapping of a bird's wings attempting to take flight in the sky, while vicāra has a calm operation, like the spreading of the wings of a bird that has taken flight in the sky.
Ở đây, tầm là sự lan tỏa, như con chim muốn bay lên không trung vỗ cánh; tứ là sự hoạt động an tịnh, như con chim đã bay lên không trung sải cánh.
So pana nesaṃ viseso paṭhamadutiyajjhānesu pākaṭo hoti.
This distinction between them becomes evident in the first and second jhānas.
Sự khác biệt đó của chúng trở nên rõ ràng trong các tầng thiền thứ nhất và thứ hai.
Ubhopi panete sampayuttadhammapadaṭṭhānā.
Both of these have co-arisen states as their proximate cause.
Cả hai đều có nhân cận hiện là các pháp đồng sinh.
1301
Piṇayatīti pīti.
It gladdens, hence pīti (rapture).
Làm cho vui thích nên gọi là hỷ (pīti).
Sā sampiyāyanalakkhaṇā, kāyacittapīṇanarasā, pharaṇarasā vā, odagyapaccupaṭṭhānā, somanassasahagatacittapadaṭṭhānā.
It has the characteristic of gladdening, the function of delighting the body and mind, or the function of suffusing, the manifestation of exhilaration, and the proximate cause of a mind accompanied by joy (somanassa).
Hỷ có đặc tính là sự vui thích; có phận sự là làm cho thân và tâm vui vẻ, hoặc có phận sự là lan tỏa; có sự biểu hiện là sự hân hoan; có nhân cận hiện là tâm tương ưng hỷ.
1302
Vīrānaṃ bhāvo, kammaṃ vā vīriyaṃ, vividhena vā upāyena īrayitabbaṃ pavattayitabbanti vīriyaṃ.
The state or action of the brave is vīriya (energy/effort), or it is that which should be moved or made to proceed in various ways, hence vīriya.
Trạng thái, hoặc hành động của người dũng mãnh là tinh tấn (vīriya), hoặc cái cần được thúc đẩy, cần được vận hành bằng nhiều phương tiện khác nhau là tinh tấn.
Tañca ussāhalakkhaṇaṃ, sahajātānaṃ upatthambhanarasaṃ, asaṃsīdanabhāvapaccupaṭṭhānaṃ, ‘‘saṃviggo yoniso padahatī’’ti (a. ni. 4.113) vacanato saṃvegapadaṭṭhānaṃ, vīriyārambhavatthupadaṭṭhānaṃ vā.
It has the characteristic of exertion, the function of upholding co-arisen states, the manifestation of non-languidness, and the proximate cause of agitation (or 'urgent sense of urgency') as stated in the text "being agitated, one strives properly" or the proximate cause of initiating effort.
Tinh tấn có đặc tính là sự nỗ lực; có phận sự là hỗ trợ các pháp đồng sinh; có sự biểu hiện là trạng thái không lười biếng; có nhân cận hiện là sự xúc động (saṃvega) theo lời dạy “người xúc động nỗ lực một cách như lý” (A. IV, 113), hoặc có nhân cận hiện là đối tượng khởi sự tinh tấn.
Idaṃ pana kusalapakkhe padaṭṭhānaṃ, akusalādipakkhe pana sādhāraṇavasena yathā tathā vā dukkhavinodanakāmatāpadaṭṭhānaṃ, sampayuttadhammapadaṭṭhānaṃ vā.
However, in the wholesome পক্ষ (side/aspect), this is the proximate cause; but in the unwholesome, etc., পক্ষ, in a general sense, it has the proximate cause of the desire to remove suffering in various ways, or the proximate cause of co-arisen states.
Tuy nhiên, đây là nhân cận hiện trong khía cạnh thiện, còn trong khía cạnh bất thiện, v.v. một cách phổ biến, nó có nhân cận hiện là mong muốn loại bỏ khổ theo cách này hay cách khác, hoặc có nhân cận hiện là các pháp đồng sinh.
Taṃ samāraddhaṃ sabbāsaṃ sampattīnaṃ mūlaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.
It should be seen that when it is aroused, it is the root of all attainments.
Cần phải thấy rằng tinh tấn đã được khởi sự là gốc rễ của mọi thành tựu.
1303
Eko aggo visayo assāti ekaggaṃ, cittaṃ, tassa bhāvo ekaggatā, cittassa ekaggatā cittekaggatā, samādhissetaṃ nāmaṃ.
The mind (citta) has one supreme object, hence ekagga; its state is ekaggatā, the one-pointedness of mind is cittekaggatā; this is a name for samādhi (concentration).
Một đối tượng là tối thượng nên gọi là nhất tâm (ekaggaṃ cittaṃ), trạng thái của nó là nhất tâm (ekaggatā), nhất tâm của tâm là tâm nhất cảnh (cittekaggatā), đây là tên gọi của định (samādhi).
Sā avisāraṇalakkhaṇā, sahajātānaṃ sampiṇḍanarasā nahānīyacuṇṇānaṃ udakaṃ viya, upasamapaccupaṭṭhānā, ñāṇapaccupaṭṭhānā vā, sukhapadaṭṭhānā, akusalādisādhāraṇavasena panetthāpi paccupaṭṭhānapadaṭṭhānāni vuttanayena yojetvā ñātabbāni.
It has the characteristic of non-distraction, the function of collecting co-arisen states like water collects bath-powder, the manifestation of tranquility, or the manifestation of knowledge, and the proximate cause of happiness. In a general sense, applicable to unwholesome states, etc., here too, the manifestations and proximate causes should be understood by combining them as explained.
Nhất tâm có đặc tính là không phân tán; có phận sự là kết hợp các pháp đồng sinh như nước đối với bột tắm; có sự biểu hiện là sự an tịnh, hoặc có sự biểu hiện là trí tuệ; có nhân cận hiện là lạc; tuy nhiên, ở đây, trong khía cạnh phổ biến của bất thiện, v.v., các sự biểu hiện và nhân cận hiện cần được phối hợp và hiểu theo cách đã nói.
Nivāte dīpaccīnaṃ ṭhiti viya cetaso ṭhitīti daṭṭhabbā.
It should be understood as the stability of the mind, like the flame of a lamp in a windless place.
Cần phải thấy rằng đó là sự an trụ của tâm như ngọn đèn trong nơi không có gió.
1304
Ettha ca kiñcāpi ārammaṇaṃ bhinditvā anupavisantā viya kusalapakkhe cattāro dhammā ārammaṇaṃ ogāhanti saddhā sati ekaggatā paññāti, teneva saddhā ‘‘okappanā’’ti vuttā, sati ca ‘‘apilāpanā’’ti, ekaggatā ‘‘avaṭṭhitī’’ti, paññā ‘‘pariyogāhanā’’ti ca vuttā.
Herein, although four states in the wholesome aspect — saddhā (faith), sati (mindfulness), ekaggatā (one-pointedness), paññā (wisdom) — seem to penetrate and enter the object, like breaking into it, it is for this reason that saddhā is called "application," sati "non-floating," ekaggatā "steadfastness," and paññā "penetrating comprehension."
Ở đây, mặc dù bốn pháp trong khía cạnh thiện là tín (saddhā), niệm (sati), nhất tâm (ekaggatā), tuệ (paññā) thâm nhập vào đối tượng như thể xuyên thủng đối tượng, và chính vì thế mà tín được gọi là “sự quyết định” (okappanā), niệm là “sự không quên” (apilāpanā), nhất tâm là “sự an trụ” (avaṭṭhitī), và tuệ là “sự thâm nhập” (pariyogāhanā).
Akusalapakkhe ca tayo taṇhā diṭṭhi avijjāti.
And in the unwholesome aspect, there are three: taṇhā (craving), diṭṭhi (views), and avijjā (ignorance).
Và ba pháp trong khía cạnh bất thiện là tham (taṇhā), tà kiến (diṭṭhi), vô minh (avijjā).
Tena te eva ‘‘oghā’’ti vuttā.
Therefore, these alone are called "floods" (ogha).
Chính vì thế mà chúng được gọi là “lũ lụt” (oghā).
Tathāpi nesaṃ lakkhaṇādito nānattampi siddhameva.
Nevertheless, their distinctness in terms of characteristics, etc., is also established.
Tuy nhiên, sự khác biệt của chúng về đặc tính, v.v. cũng đã được xác lập.
Akusalapakkhe pana ekaggatā uddhaccasamāgatattā ‘‘ogāhanā’’ti na vuttā.
However, in the unwholesome aspect, ekaggatā is not called "penetrating comprehension" because it is accompanied by agitation (uddhacca).
Trong khía cạnh bất thiện, nhất tâm không được gọi là “sự thâm nhập” (ogāhanā) vì nó tương ưng với phóng dật (uddhacca).
Akusaladhammā hi ekavisaye sampiṇḍanakiccena samādhinā yuttāpi udakasittarajuṭṭhānaṃ viya taṅkhaṇaññeva vikiraṇasabhāvā honti.
Indeed, unwholesome states, even when united with concentration (samādhi) in the function of collecting on a single object, are by nature scattered at that very moment, like a rope sprinkled with water.
Các pháp bất thiện, mặc dù tương ưng với định (samādhi) trong việc kết hợp vào một đối tượng, nhưng chúng có bản chất phân tán ngay lập tức như sợi dây được rắc nước.
Teneva hettha upacārappanāppatti na hoti, kusaladhammā pana yasmā udakaṃ āsiñcitvā āsiñcitvā ākoṭanamajjanādīni katvā upalittaṭṭhānaṃ viya sakalampi divasaṃ niccalapavattanasamatthāti upacārappanāppattāpi hoti, tasmā tattha ogāhanāti vuttāti gahetabbaṃ.
For this very reason, there is no attainment of access or absorption here. Wholesome states, however, because they are capable of remaining steadfast throughout the entire day, like a plastered surface after having water poured on it again and again and then being pounded and rubbed, can attain access and absorption; therefore, it should be understood that "penetrating comprehension" is mentioned in their case.
Chính vì thế mà ở đây không có sự thành tựu cận định và an định, nhưng các pháp thiện, vì chúng có khả năng hoạt động vững chắc suốt cả ngày như một nơi đã được trát vữa bằng cách đổ nước và nhào nặn, v.v., nên chúng cũng thành tựu cận định và an định, do đó cần phải hiểu rằng ở đó được gọi là “sự thâm nhập”.
1305
Jīvanti tena, jīvanamattaṃ vā tanti jīvitaṃ, taṃ sahajātānupālanalakkhaṇaṃ, tesaṃ pavattanarasaṃ, tesaññeva ṭhapanapaccupaṭṭhānaṃ, yāpayitabbadhammapadaṭṭhānaṃ.
They live by it, or it is merely living, hence jīvita (life-faculty); it has the characteristic of sustaining co-arisen states, the function of maintaining them, the manifestation of establishing them, and the proximate cause of states that need to be kept alive.
Cái mà nhờ đó chúng sống, hoặc chỉ là sự sống nên gọi là mạng (jīvitaṃ), nó có đặc tính là duy trì các pháp đồng sinh; có phận sự là làm cho chúng hoạt động; có sự biểu hiện là sự duy trì chúng; có nhân cận hiện là các pháp cần được duy trì.
Attano ṭhitikkhaṇe eva cetaṃ te dhamme anupāleti udakaṃ viya uppalādīni, na bhaṅgakkhaṇe.
It sustains these states only at their moment of arising, like water sustaining lotuses, etc., not at their moment of dissolution.
Và nó duy trì các pháp đó chỉ trong khoảnh khắc an trụ của tự thân, như nước duy trì hoa sen, v.v., chứ không phải trong khoảnh khắc hoại diệt.
Sayaṃ bhijjamānattā sayaṃ pavattitadhammasambandheneva pavattati niyāmako viyāti daṭṭhabbaṃ.
It should be seen that, as it is itself breaking up, it proceeds only in connection with the states it makes to proceed, like a controller.
Cần phải thấy rằng nó hoạt động bằng cách tự hoại diệt, bằng cách liên hệ với các pháp tự hoạt động, như một người điều khiển.
1306
Saddahanti etāya, sayaṃ vā saddahati, saddahanamattaṃ vā esāti saddhā.
They have faith through it, or it itself has faith, or it is merely having faith, hence saddhā (faith/confidence).
Cái mà nhờ đó người ta tin, hoặc tự mình tin, hoặc chỉ là sự tin nên gọi là tín (saddhā).
Sā saddahanalakkhaṇā, okappanalakkhaṇā vā, pasādanarasā udakappasādakamaṇi viya, pakkhandanarasā vā oghuttārakavīrapuriso viya, akālusiyapaccupaṭṭhānā, adhimuttipaccupaṭṭhānā vā, saddheyyavatthupadaṭṭhānā, saddhammasavanādisotāpattiyaṅgapadaṭṭhānā vā, hatthavittabījāni viya daṭṭhabbā.
It has the characteristic of conviction, or the characteristic of firm belief; its function is to purify, like a water-purifying gem, or its function is to leap forward, like a brave man crossing a flood; its manifestation is non-obscurity, or its manifestation is resolute inclination; its proximate cause is objects of faith, or its proximate cause is listening to the Good Dhamma and other factors of stream-entry. It should be seen like the hand, wealth, and seeds.
Đức tin có đặc tính là tin tưởng, hoặc có đặc tính là quyết định (vào đối tượng), có chức năng làm trong sạch như viên ngọc làm trong nước, hoặc có chức năng dấn thân như người anh hùng vượt qua dòng lũ, biểu hiện là không vẩn đục, hoặc biểu hiện là sự quyết tâm mạnh mẽ, có cận nhân là các đối tượng đáng tin, hoặc có cận nhân là nghe Chánh pháp và các chi phần của bậc Nhập lưu, nên được xem như bàn tay, tài sản và hạt giống.
1307
Saranti tāya, sayaṃ vā sarati, saraṇamattameva vā esāti sati.
It is called sati (mindfulness) because people remember by it, or it itself remembers, or it is merely remembering.
Người ta ghi nhớ nhờ nó, hoặc nó tự ghi nhớ, hoặc nó chỉ là sự ghi nhớ, nên gọi là niệm (sati).
Sā apilāpanalakkhaṇā, asammosanarasā, ārakkhapaccupaṭṭhānā, visayābhimukhabhāvapaccupaṭṭhānā vā, thirasaññāpadaṭṭhānā, kāyādisatipaṭṭhānapadaṭṭhānā vā.
It has the characteristic of non-floating, the function of non-forgetfulness, the manifestation of protection, or the manifestation of being directed towards the object; its proximate cause is firm perception, or its proximate cause is the foundations of mindfulness (kāyādisatipaṭṭhāna).
Niệm có đặc tính là không quên lãng, có chức năng là không lãng quên, biểu hiện là sự bảo vệ, hoặc biểu hiện là hướng về đối tượng, có cận nhân là tưởng kiên cố, hoặc có cận nhân là các pháp quán niệm xứ (satipaṭṭhāna) như thân v.v...
Ārammaṇe daḷhapatiṭṭhitattā pana esikā viya, cakkhudvārādirakkhaṇato dovāriko viya ca daṭṭhabbā.
Moreover, due to its firm establishment in the object, it should be seen like a pillar, and due to its guarding the eye-door and others, like a doorkeeper.
Do kiên cố an trú vào đối tượng, nó được xem như cột trụ; và do bảo vệ các căn môn như nhãn môn, nó được xem như người gác cổng.
1308
Kāyaduccaritādīhi hirīyatīti hirī, lajjāyetaṃ adhivacanaṃ.
It is called hirī (shame) because one is ashamed of bodily misconduct and so on; this is a term for shame.
Do hổ thẹn với các ác hạnh của thân v.v... nên gọi là tàm (hirī), đây là tên gọi của sự xấu hổ.
Tehiyeva ottappatīti ottappaṃ, pāpato ubbegassetaṃ adhivacanaṃ.
It is called ottappa (moral dread) because one dreads those very things; this is a term for dread of evil.
Do sợ hãi với chính những điều đó nên gọi là quý (ottappaṃ), đây là tên gọi của sự ghê sợ tội lỗi.
Tattha pāpato jigucchanalakkhaṇā hirī, uttāsalakkhaṇaṃ ottappaṃ.
Among these, hirī has the characteristic of disgust towards evil, and ottappa has the characteristic of dread.
Trong đó, tàm có đặc tính là ghê tởm tội lỗi, quý có đặc tính là sợ hãi.
Lajjanākārena pāpakānaṃ akaraṇarasā hirī, uttāsākārena ottappaṃ.
Hirī has the function of not committing evil in the manner of shame, and ottappa in the manner of dread.
Tàm có chức năng là không làm điều ác theo cách xấu hổ, quý thì theo cách sợ hãi.
Asucimakkhitassa, aggisantattassa ca ayoguḷassa gahetuṃ avisahanaṃ viya etesaṃ yathākkamaṃ jigucchanasantāsākārehi pāpākaraṇaṃ veditabbaṃ.
Their non-commission of evil through disgust and dread, respectively, should be understood as being unable to grasp a lump of iron that is smeared with filth or that is burning with fire.
Việc không làm điều ác của chúng theo thứ tự với các cách ghê tởm và sợ hãi nên được hiểu như việc không thể nắm một cục sắt dính đầy chất bẩn và bị lửa đốt nóng.
Vuttākāreneva ca pāpato saṃkocanapaccupaṭṭhānāni etāni, attaparagāravapadaṭṭhānāni kulavadhūvesiyā bhāvo viya, lokapālakāni cāti daṭṭhabbāni.
And these should be understood as having the manifestation of shrinking from evil in the manner stated, and their proximate cause as respect for oneself and others, like the state of a respectable woman and a courtesan, and as protectors of the world.
Chúng có biểu hiện là sự co rút lại khỏi tội lỗi theo cách đã nói, có cận nhân là sự tôn trọng bản thân và người khác như phẩm hạnh của người phụ nữ gia đình, và chúng được xem là những pháp hộ trì thế gian.
Ubhinnampi panesaṃ samuṭṭhānaṃ adhipati sabhāvo lakkhaṇena cāti mātikaṃ ṭhapetvā yathākkamaṃ ajjhattabahiddhāsamuṭṭhānatā, attalokādhipatitā, lajjābhayasabhāvasaṇṭhitatā, sappatissavavajjabhayadassāvitālakkhaṇatā ca aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1 balarāsivaṇṇanā) vitthārato vibhattā, atthikehi taṃ tattheva gahetabbaṃ.
Furthermore, the origin of both of these, having set aside the characteristic of being under the influence of a dominant factor, is expounded in detail in the Aṭṭhasālinī (Dhamma. Sa. Aṭṭha. 1 balarāsivaṇṇanā) as arising from oneself and from external factors, having oneself and the world as dominant factors, being established in the nature of shame and fear, and having the characteristic of showing fear of blameworthy acts due to respect, etc.; those who are interested should refer to it there.
Sự phát sinh của cả hai pháp này, với tính chất là chủ tể và đặc tính, sau khi đặt ra đề mục, đã được giải thích chi tiết trong Aṭṭhasālinī (Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā 1, Balarāsivaṇṇanā) theo thứ tự là sự phát sinh từ nội tại và bên ngoài, tính chất chủ tể của tự thân và thế gian, sự an trú với tính chất xấu hổ và sợ hãi, và đặc tính là thấy được mối nguy hiểm đáng tránh với sự tôn kính; người nào có nhu cầu nên tìm hiểu ở đó.
1309
Na lubbhati etena, sayaṃ vā na lubbhati, alubbhanamattameva vā tanti alobho.
It is called alobha (non-greed) because one does not cling by it, or it itself does not cling, or it is merely not clinging.
Không tham đắm bởi nó, hoặc tự nó không tham đắm, hoặc nó chỉ là sự không tham đắm, nên gọi là vô tham (alobho).
Adosāmohesupi eseva nayo.
The same method applies to adosa (non-hatred) and amoho (non-delusion).
Đối với vô sân (adosa) và vô si (amoho) cũng theo cách đó.
Tesu alobho ārammaṇe cittassa agedhalakkhaṇo, alaggabhāvalakkhaṇo vā kamaladale jalabindu viya, apariggaharaso muttabhikkhu viya, anallīnabhāvapaccupaṭṭhāno asucimhi patitapuriso viya.
Among these, alobha has the characteristic of the mind not being greedy towards an object, or the characteristic of non-attachment, like a drop of water on a lotus leaf; its function is non-grasping, like a liberated monk; its manifestation is non-adherence, like a man fallen into filth.
Trong số đó, vô tham có đặc tính là không tham lam đối với đối tượng, hoặc có đặc tính là không dính mắc như giọt nước trên lá sen, có chức năng là không chiếm hữu như vị tỳ khưu đã giải thoát, biểu hiện là không bám víu như người rơi vào chỗ ô uế.
1310
Adoso acaṇḍikkalakkhaṇo, avirodhalakkhaṇo vā anukūlamitto viya, āghātavinayanaraso, pariḷāhavinayanaraso vā candanaṃ viya, sommabhāvapaccupaṭṭhāno puṇṇacando viya.
Adosa has the characteristic of non-fierceness, or the characteristic of non-opposition, like a congenial friend; its function is the removal of resentment, or the removal of feverishness, like sandalwood; its manifestation is amiability, like the full moon.
Vô sân có đặc tính là không hung bạo, hoặc có đặc tính là không đối kháng như người bạn hòa nhã, có chức năng là xoa dịu sự oán ghét, hoặc có chức năng là xoa dịu sự nóng nảy như gỗ chiên đàn, biểu hiện là sự hiền hòa như trăng rằm.
1311
Amoho yathāsabhāvappaṭivedhalakkhaṇo, akkhalitappaṭivedhalakkhaṇo vā kusalissāsakkhittausuppaṭivedho viya, visayobhāsanaraso anuddhaṭo padīpo viya, asammohapaccupaṭṭhāno araññagatasudesako viya.
Amoho has the characteristic of penetrating reality as it is, or the characteristic of unfaltering penetration, like an arrow shot by a skilled archer; its function is illuminating the object, like an unsmothered lamp; its manifestation is non-confusion, like a guide in a forest.
Vô si có đặc tính là thấu hiểu bản chất đúng như thật, hoặc có đặc tính là thấu hiểu không sai lầm như mũi tên được bắn ra bởi xạ thủ thiện xảo, có chức năng là làm sáng tỏ đối tượng như ngọn đèn không bị che khuất, biểu hiện là không mê lầm như người dẫn đường cho người đi rừng.
Tayopi cete sabbakusalānaṃ mūlabhūtāti daṭṭhabbā.
And all three of these should be understood as the root of all wholesome states.
Cả ba pháp này đều được xem là gốc rễ của mọi điều thiện.
1312
Apica alobho cettha dānahetu, adoso sīlahetu, amoho bhāvanāhetu.
Furthermore, alobha here is the cause for generosity, adosa for morality, and amoho for development (bhāvanā).
Hơn nữa, ở đây, vô tham là nhân của bố thí, vô sân là nhân của giới, vô si là nhân của tu tập.
Tīhipi cetehi yathāpaṭipāṭiyā nekkhammasaññā abyāpādasaññā avihiṃsāsaññā honti, tathā adhikaūnaviparītaggahaṇānaṃ abhāvo, tathā piyavippayogaappiyasampayogaicchitālābhadukkhānaṃ, jātijarāmaraṇadukkhānaṃ, petanirayatiracchānagatidukkhānañca abhāvo, tathā bhogamittaattasampattipaccayabhāvo, tathā kāmasukhapariccāgaattakilamathapariccāgamajjhimapaṭipattīnaṃ sambhavo, tathā asubhaappamāṇadhātusaññānaṃ, aniccadukkhaanattasaññānaṃ, dibbabrahmaariyavihārānañca sambhavo hotīti evamādīhi nayehi tesaṃ vitthāro veditabbo.
And through these three, in order, there arise perceptions of renunciation, non-ill-will, and non-harming; likewise, the absence of taking too much, too little, or distortedly; likewise, the absence of the suffering of separation from loved ones, association with disliked ones, not getting what is desired, the suffering of birth, aging, and death, and the suffering of the planes of misery such as the hungry ghosts, hell, and animals; likewise, the condition for the attainment of wealth, friends, and self; likewise, the possibility of abandoning sensual pleasure, abandoning self-mortification, and the middle path; likewise, the possibility of perceptions of ugliness, boundlessness, and elements, perceptions of impermanence, suffering, and non-self, and divine, brahma, and noble abodes—thus their elaboration should be understood through these and other methods.
Và theo thứ tự, nhờ ba pháp này mà có các tưởng ly dục, tưởng vô sân, tưởng vô hại; cũng như không có sự chấp thủ quá nhiều, quá ít hoặc sai lệch; cũng như không có khổ do chia lìa người thương, do gặp gỡ người ghét, do không đạt được điều mong muốn; không có khổ do sinh, già, chết; không có khổ ở các đường ác như ngạ quỷ, địa ngục, súc sinh; cũng như có được tài sản, bạn bè, sự tự thành tựu; cũng như có thể từ bỏ dục lạc, từ bỏ sự tự hành hạ, và có được con đường trung đạo; cũng như có được các tưởng bất tịnh, vô lượng giới, vô thường, khổ, vô ngã, và các trú xứ thiêng liêng, phạm trú, thánh trú. Như vậy, sự giải thích chi tiết về chúng nên được hiểu theo các phương pháp này.
1313
Ettha ca amoho nāma paññā, sā pajānanalakkhaṇā.
Here, amoho is paññā (wisdom), and it has the characteristic of knowing thoroughly.
Trong đó, vô si chính là tuệ (paññā), nó có đặc tính là hiểu biết rõ ràng.
Viññāṇaṃ vijānanalakkhaṇaṃ.
Viññāṇa (consciousness) has the characteristic of knowing.
Thức (viññāṇa) có đặc tính là hiểu biết.
Saññā sañjānanalakkhaṇā.
Saññā (perception) has the characteristic of perceiving.
Tưởng (saññā) có đặc tính là ghi nhận.
Kiṃ panetāsaṃ saññāviññāṇapaññānaṃ nānattanti?
What then is the difference between these—saññā, viññāṇa, and paññā?
Vậy sự khác biệt giữa tưởng, thức và tuệ là gì?
Sañjānanavijānanapajānanameva.
It is merely perceiving, knowing, and knowing thoroughly.
Chính là sự ghi nhận, sự hiểu biết, và sự hiểu biết rõ ràng.
Etāsaṃ hi samānepi jānanabhāve saññāya ‘‘nīlaṃ pīta’’ntiādinā puna saññuppādakamattena ākārena sañjānanamattameva hoti, ajātabuddhidārakassa viya cittavaṭṭādibhāvamattākārena kahāpaṇādidassanaṃ, na tato uddhaṃ.
For, even though there is a common aspect of knowing among them, saññā merely perceives, for example, "blue, yellow" and so on, through the aspect of merely generating a renewed perception, like a child with undeveloped intelligence seeing coins and so on merely as round objects, and nothing further than that.
Mặc dù chúng đều có tính chất biết, nhưng tưởng chỉ là sự ghi nhận theo cách tạo ra tưởng mới về "xanh, vàng" v.v... như việc một đứa trẻ chưa có trí tuệ nhìn thấy đồng tiền vàng v.v... theo cách chỉ là hình tròn, chứ không hơn thế.
Viññāṇassa pana yathāvuttena ca tato visiṭṭhena ca aniccādinā ākārena jānanaṃ hoti, gāmikapurisassa viya yathāvuttena ceva upabhogārahatādinā ca ākārena kahāpaṇādidassanaṃ, na tato uddhaṃ.
Viññāṇa, however, knows in the aforementioned aspect and also in a more specific aspect, such as impermanence and so on, like a villager seeing coins and so on in the aforementioned aspect and also in the aspect of being suitable for use, and nothing further than that.
Thức thì biết theo cách đã nói và theo cách đặc biệt hơn như vô thường v.v... như việc một người dân quê nhìn thấy đồng tiền vàng v.v... theo cách đã nói và theo cách có thể sử dụng được v.v... chứ không hơn thế.
Paññāya pana tehi ca yathāvuttehi nānappakārehi ca maggapātubhāvādihetūhi sabbehi ākārehi pajānanaṃ hoti, heraññikassa viya yathāvuttehi ceva chekakūṭaaddhasārādisabbehi ākārehi ca kahāpaṇādidassanaṃ.
Paññā, however, knows thoroughly in all aspects—the aforementioned ones and various others, due to causes such as the manifestation of the path—like a money-changer seeing coins and so on in the aforementioned aspects and also in all aspects such as genuine, counterfeit, half-value, etc.
Còn tuệ thì hiểu biết rõ ràng theo tất cả các cách đã nói và các cách khác nhau như nguyên nhân xuất hiện đạo lộ v.v... như việc một người thợ kim hoàn nhìn thấy đồng tiền vàng v.v... theo các cách đã nói và tất cả các cách như giả, thật, nửa thật v.v...
Paññāya hi ajānitabbaṃ nāma natthi.
Indeed, there is nothing that paññā cannot know.
Thật vậy, không có gì mà tuệ không biết.
Evaṃ sañjānanavijānanapajānanākārehi etāsaṃ nānattaṃ veditabbaṃ.
Thus, the difference among them should be understood through the aspects of perceiving, knowing, and knowing thoroughly.
Như vậy, sự khác biệt của chúng nên được hiểu theo các cách ghi nhận, hiểu biết và hiểu biết rõ ràng.
Ettha ca cakkhuviññāṇādīni vitakkavīriyādisahajātapaccayavirahato rūpādīsu saññākiccato adhikavijānanakiccaṃ kātuṃ na sakkonti, balapariṇāyakāni viya senaṅgāni paññānuvattakāneva hontīti veditabbāni.
And here, eye-consciousness and so on cannot perform a knowing function superior to the perceiving function regarding forms and so on, due to the absence of co-arising conditions such as vitakka and viriya; they should be understood as merely following paññā, like divisions of an army led by commanders.
Trong đó, nhãn thức v.v... không thể thực hiện chức năng hiểu biết rõ ràng hơn chức năng ghi nhận đối với sắc v.v... do thiếu các duyên đồng sinh như tầm, tinh tấn v.v... chúng được xem như các chi phần của quân đội chỉ tuân theo chỉ huy của tướng lĩnh.
Tenāha bhagavā ‘‘pañcahi viññāṇehi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti aññatra abhinipātamattā’’tiādi (vibha. 766).
Therefore, the Blessed One said: "By the five consciousnesses one does not thoroughly know any phenomenon, except for merely falling upon it" (Vibh. 766).
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: "Với năm thức, không có pháp nào được thấu hiểu ngoại trừ sự va chạm đơn thuần" v.v... (Vibh. 766).
1314
Kāyapassambhanaṃ kāyapassaddhi.
The calming of the mental body is kāyapassaddhi.
Sự an tịnh của thân là thân khinh an (kāyapassaddhi).
Cittapassambhanaṃ cittapassaddhi.
The calming of citta is cittapassaddhi.
Sự an tịnh của tâm là tâm khinh an (cittapassaddhi).
Kāyoti panettha vedanādayo tayo khandhā.
Here, "kāya" refers to the three aggregates of feeling and so on.
Ở đây, thân (kāya) là ba uẩn: thọ, tưởng, hành.
Ubhopi panetā kāyacittadarathavūpasamalakkhaṇā, kāyacittadarathanimmaddanarasā, kāyacittānaṃ aparipphandasītibhāvapaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā.
Both of these have the characteristic of alleviating the distress of the mental body and citta, the function of crushing the distress of the mental body and citta, the manifestation of the mental body and citta being undisturbed and cooled, and their proximate cause is the mental body and citta.
Cả hai pháp này đều có đặc tính là làm lắng dịu sự bức bách của thân và tâm, có chức năng là đè bẹp sự bức bách của thân và tâm, biểu hiện là sự bất động và mát mẻ của thân và tâm, có cận nhân là thân và tâm.
Kāyacittānañca avūpasamakarauddhaccādikilesapaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.
And they should be understood as being opposed to defilements such as restlessness, which cause the mental body and citta to be uncalmed.
Chúng được xem là đối nghịch với các phiền não như phóng dật v.v... là nguyên nhân của sự bất an của thân và tâm.
1315
Kāyalahubhāvo kāyalahutā.
Lightness of the mental body is kāyalahutā.
Sự nhẹ nhàng của thân là thân khinh khoái (kāyalahutā).
Cittalahubhāvo cittalahutā.
Lightness of citta is cittalahutā.
Sự nhẹ nhàng của tâm là tâm khinh khoái (cittalahutā).
Evaṃ uparipi padattho daṭṭhabbo.
Similarly, the meaning of the terms above should be understood.
Tương tự, ý nghĩa của các từ phía trên cũng nên được hiểu như vậy.
Kāyacittānaṃ garubhāvavūpasamalakkhaṇā kāyalahutā, cittalahutā ca, tesaṃ garubhāvanimmaddanarasā, tesaṃ adandhatāpaccupaṭṭhānā, tesaṃ garubhāvakarathinamiddhādikilesapaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.
Kāyalahutā and cittalahutā have the characteristic of alleviating the heaviness of the mental body and citta, the function of crushing their heaviness, the manifestation of their non-sluggishness, and they should be understood as being opposed to defilements such as torpor and drowsiness, which cause their heaviness.
Thân khinh khoái và tâm khinh khoái có đặc tính là làm lắng dịu sự nặng nề của thân và tâm, có chức năng là đè bẹp sự nặng nề của chúng, biểu hiện là sự không chậm chạp của chúng, chúng được xem là đối nghịch với các phiền não như hôn trầm, thụy miên v.v... là nguyên nhân của sự nặng nề của chúng.
1316
Kāyacittānaṃ thaddhabhāvavūpasamalakkhaṇā kāyamudutā, cittamudutā ca, tesaṃ thaddhabhāvanimmaddanarasā, appaṭighātapaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā, tesaṃ thaddhabhāvakaradiṭṭhimānādikilesapaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.
Kāyamudutā and cittamudutā have the characteristic of alleviating the stiffness of the mental body and citta, the function of crushing their stiffness, the manifestation of their non-obstruction, their proximate cause is the mental body and citta, and they should be understood as being opposed to defilements such as wrong view and conceit, which cause their stiffness.
Thân nhu nhuyến (kāyamudutā) và tâm nhu nhuyến (cittamudutā) có đặc tính là làm lắng dịu sự cứng nhắc của thân và tâm, có chức năng là đè bẹp sự cứng nhắc của chúng, biểu hiện là sự không chướng ngại, có cận nhân là thân và tâm, chúng được xem là đối nghịch với các phiền não như tà kiến, kiêu mạn v.v... là nguyên nhân của sự cứng nhắc của chúng.
1317
Kāyacittānaṃ akammaññabhāvavūpasamalakkhaṇā kāyakammaññatā, cittakammaññatā ca, tesaṃ akammaññabhāvanimmaddanarasā, kāyacittānaṃ ārammaṇakaraṇasampattipaccupaṭṭhānā, tesaṃ akammaññabhāvakarāvasesanīvaraṇapaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.
Suitability of body and suitability of mind have the characteristic of appeasing the unsuitability of body and mind; their function is to suppress their unsuitability; their manifestation is the accomplishment of making the body and mind suitable for the object; they should be regarded as the opponents of the remaining hindrances that cause unsuitability in them.
Đặc tính của thân khinh an và tâm khinh an là sự lắng dịu trạng thái không kham nhẫn của thân và tâm; có phận sự là đè nén trạng thái không kham nhẫn của chúng; có biểu hiện là sự thành tựu trong việc thực hiện đối tượng của thân và tâm; nên được hiểu là đối nghịch với những triền cái còn lại gây ra trạng thái không kham nhẫn của chúng.
Pasādanīyavatthūsu pasādāvahā, hitakiriyāsu viniyogakkhamabhāvāvahā suvaṇṇavisuddhi viyāti daṭṭhabbā.
They should be regarded as bringing clarity regarding inspiring objects and bringing suitability for application in beneficial actions, like the purity of gold.
Nên được hiểu rằng chúng mang lại sự thanh tịnh trong các đối tượng đáng được thanh tịnh, và mang lại khả năng sử dụng trong các hành động lợi ích, giống như sự tinh khiết của vàng.
1318
Kāyacittānaṃ agelaññabhāvalakkhaṇā kāyapāguññatā, cittapāguññatā ca, tesaṃ gelaññanimmaddanarasā, nirādīnavapaccupaṭṭhānā, tesaṃ gelaññakaraassaddhiyādikilesapaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.
Proficiency of body and proficiency of mind have the characteristic of the non-ailment of body and mind; their function is to suppress their ailment; their manifestation is freedom from danger; they should be regarded as the opponents of the defilements such as lack of faith that cause their ailment.
Đặc tính của thân nhu nhuyến và tâm nhu nhuyến là sự không bệnh hoạn của thân và tâm; có phận sự là đè nén bệnh hoạn của chúng; có biểu hiện là sự không có lỗi lầm; nên được hiểu là đối nghịch với những phiền não như vô tín, v.v., gây ra bệnh hoạn cho chúng.
Kāyacittānaṃ ajjavalakkhaṇā kāyujukatā, cittujukatā ca, tesaṃ kuṭilabhāvanimmaddanarasā, ajimhatāpaccupaṭṭhānā, tesaṃ kuṭilabhāvakaramāyāsāṭheyyādipaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.
Rectitude of body and rectitude of mind have the characteristic of the straightforwardness of body and mind; their function is to suppress their crookedness; their manifestation is non-deceitfulness; they should be regarded as the opponents of hypocrisy, cunning, and similar defilements that cause their crookedness.
Đặc tính của thân đoan chánh và tâm đoan chánh là sự ngay thẳng của thân và tâm; có phận sự là đè nén trạng thái cong vẹo của chúng; có biểu hiện là sự không cong vẹo; nên được hiểu là đối nghịch với những phiền não như giả dối, xảo quyệt, v.v., gây ra trạng thái cong vẹo của chúng.
Sabbepete passaddhiādayo dhammā kāyacittapadaṭṭhānāti veditabbā.
All these qualities, such as tranquility, should be understood as having the body and mind as their proximate cause.
Tất cả các pháp khinh an, v.v., này nên được biết là có thân và tâm làm nhân gần.
1319
Kiṃ panettha passaddhādayo dhammā uddhaccādiṃ vinodetuṃ na sakkonti, yena ime passaddhādayo dhammā na visuṃ vibhattāti?
In this regard, do qualities like tranquility not have the power to eliminate restlessness and so forth, such that these qualities like tranquility are not separately classified?
Trong trường hợp này, phải chăng các pháp khinh an, v.v., không thể loại bỏ phóng dật, v.v., mà các pháp khinh an, v.v., này không được phân loại riêng biệt?
No na sakkonti, ime pana sahitā eva sakkonti, itarathā tesaṃ uppattiyā eva asambhavato.
No, it is not that they cannot; rather, they can only do so when accompanied (by other qualities), otherwise their arising itself would be impossible.
Không phải chúng không thể, nhưng chúng chỉ có thể khi đồng hành, nếu không thì sự sinh khởi của chúng là không thể.
Yathā vā passaddhādīsu vijjamānesu mohāhirikādīnaṃ ujupaṭipakkhabhāvena amohahiriādayo honti, evametepi uddhaccādiujupaṭipakkhabhāvena icchitabbāti gahetabbā.
Just as, when tranquility and other qualities are present, non-delusion and non-shamelessness arise as direct opponents to delusion, lack of shame, etc., so too these should be understood as desired as direct opponents to restlessness, etc.
Hoặc, như khi có khinh an, v.v., thì vô si, vô tàm, v.v., tồn tại do đối nghịch trực tiếp với si, vô tàm, v.v., thì cũng vậy, những pháp này nên được chấp nhận là đối nghịch trực tiếp với phóng dật, v.v.
Yasmā cettha dvīhi dvīhi eva yathāsakaṃ paṭipakkhā haritabbā, tasmā te ete eva dvidhā vibhattā, na amohādayoti ñātabbā.
Since in this context, the respective opponents are to be taken in pairs, it should be known that these very qualities are thus divided into two, not non-delusion and the like.
Vì ở đây, mỗi hai pháp có những đối nghịch riêng của chúng, nên chúng được phân loại thành hai, chứ không phải vô si, v.v., nên phải biết như vậy.
1320
Yevāpanakesu chandoti kattukāmatāyetaṃ adhivacanaṃ, tasmā so kattukāmatālakkhaṇo, ārammaṇapariyesanaraso, ārammaṇena atthikatāpaccupaṭṭhāno, tadevassa padaṭṭhānaṃ.
Among the miscellaneous (qualities), chanda is a designation for the wish to act; thus, it has the characteristic of the wish to act, the function of seeking the object, the manifestation of having a purpose concerning the object, and that object itself is its proximate cause.
Trong các pháp bất định, dục là tên gọi của ý muốn làm; do đó, nó có đặc tính là ý muốn làm; có phận sự là tìm kiếm đối tượng; có biểu hiện là sự mong muốn đối tượng; chính đối tượng là nhân gần của nó.
Ārammaṇaggahaṇe cāyaṃ cetaso hatthappasāraṇaṃ viya daṭṭhabbo.
It should be regarded as like the stretching forth of the mind's hand in grasping an object.
Trong việc nắm bắt đối tượng, nó nên được hiểu như sự vươn tay của tâm.
Ayañca yasmā virajjitabbādīsupi nekkhammādinā saha lobhavisadisena kattukāmatākārena pavattati, tasmā asekhānampi uppajjati.
And since this chanda operates even in objects to be detached from, like renunciation, in the form of a wish to act, distinct from greed, it arises even in Asekhas.
Và vì nó vận hành như một ý muốn làm, khác với tham, cùng với xuất ly, v.v., ngay cả trong những điều đáng lìa bỏ, nên nó cũng sinh khởi nơi các vị vô học.
Lobho pana subhasukhādivipallāsapubbakena abhisaṅgākāreneva pavattatīti ayametesaṃ viseso.
Greed, however, operates only in the form of clinging preceded by perversion concerning what is beautiful, pleasant, etc.; this is the distinction between them.
Còn tham thì vận hành chỉ với hình thức dính mắc, đi trước bởi sự lầm lạc về sự tốt đẹp, sự lạc thú, v.v.; đây là sự khác biệt giữa chúng.
Evaṃ mettākaruṇādīnampi lobhādīhi viseso yathānurūpaṃ ñātabbo.
Similarly, the distinction between loving-kindness, compassion, etc., and greed, etc., should be understood accordingly.
Tương tự, sự khác biệt giữa từ, bi, v.v., với tham, v.v., nên được biết theo cách phù hợp.
1321
Adhimuccanaṃ adhimokkho.
The act of deciding is adhimokkha (decision).
Sự quyết định là thắng giải.
So sanniṭṭhānalakkhaṇo, asaṃsappanaraso, nicchayapaccupaṭṭhāno, sanniṭṭhātabbadhammapadaṭṭhāno, ārammaṇe niccalabhāvena indakhīlo viya daṭṭhabbo.
It has the characteristic of resolve, the function of non-vacillation, the manifestation of certainty, and the phenomenon to be resolved upon is its proximate cause; it should be regarded as an immovable pillar in the object, demonstrating steadiness.
Nó có đặc tính là sự quyết định; có phận sự là không dao động; có biểu hiện là sự chắc chắn; có các pháp cần quyết định làm nhân gần; nên được hiểu như một cây cột trụ vững chắc trên đối tượng.
Nanu ca saddhāpi adhimokkhoti vuccati.
Is it not true that faith is also called adhimokkha?
Phải chăng tín cũng được gọi là thắng giải?
Tathā hi adhimokkhalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti saddhindriyanti vuccatīti?
For it is said that "faith is an faculty" because it acts as an faculty with the characteristic of adhimokkha?
Như vậy, tín căn được gọi là cái làm cho sự quyết định trở thành quyền, tức là có đặc tính là thắng giải?
Saccaṃ, sā ca kho sampasādanabhāvena adhimokkho, ayaṃ pana yathā tathā vā nicchayabhāvenāti na koci virodho.
True, but that (faith) is adhimokkha in the sense of serene confidence, whereas this (adhimokkha) is in the sense of certainty in whatever way it may be, so there is no contradiction.
Đúng vậy, nhưng tín là thắng giải theo nghĩa thanh tịnh, còn cái này là thắng giải theo nghĩa quyết định bằng cách này hay cách khác; nên không có gì mâu thuẫn.
1322
Kiriyā kāro, manasmiṃ kāro manasikāro, purimamanato visadisaṃ manaṃ karotītipi manasikāro, svāyaṃ ārammaṇapaṭipādako vīthipaṭipādako javanapaṭipādakoti tippakāro, tattha ārammaṇapaṭipādako idha manasikāro.
"Doing" is kāra; "doing in the mind" is manasikāra. It is also called manasikāra because it makes the mind different from the preceding mind. This is threefold: object-introducing, process-introducing, and javana-introducing. Here, the object-introducing manasikāra is meant.
Hành động là làm; làm trong tâm là tác ý; cái làm cho tâm khác với tâm trước cũng là tác ý; nó có ba loại: tác ý dẫn dắt đối tượng, tác ý dẫn dắt lộ trình, tác ý dẫn dắt tốc hành; trong đó, tác ý dẫn dắt đối tượng là tác ý được đề cập ở đây.
So sāraṇalakkhaṇo, sampayuttānaṃ ārammaṇesu payojanaraso, ārammaṇābhimukhabhāvapaccupaṭṭhāno, ārammaṇapadaṭṭhāno, saṅkhārakkhandhapariyāpanno.
It has the characteristic of directing, the function of steering the associated states to the object, the manifestation of being face-to-face with the object, and the object is its proximate cause; it is included in the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha).
Nó có đặc tính là sự hướng đến; có phận sự là thúc đẩy các pháp đồng sanh hướng đến đối tượng; có biểu hiện là sự hướng mặt về đối tượng; có đối tượng làm nhân gần; thuộc về hành uẩn.
Ārammaṇapaṭipādakattena sampayuttānaṃ sārathi viya daṭṭhabbo.
It should be regarded as like a charioteer for its associated states by introducing the object.
Nó nên được hiểu như người đánh xe của các pháp đồng sanh do vai trò dẫn dắt đối tượng.
Vīthipaṭipādakoti pana pañcadvārāvajjanassetaṃ adhivacanaṃ.
By process-introducing is meant the five-door adverting.
Còn tác ý dẫn dắt lộ trình là tên gọi của ngũ môn hướng tâm.
Javanapaṭipādakoti manodvārāvajjanassa, na te idha adhippetā.
By javana-introducing is meant the mind-door adverting; these are not intended here.
Tác ý dẫn dắt tốc hành là của ý môn hướng tâm; những cái đó không được đề cập ở đây.
Ettha cāyaṃ manasikāro samannāhāramattākārena ārammaṇe sampayuttānaṃ payojako, cetanā cetokiriyābhāvena, vitakko pana saṅkappākārena, upanijjhāyanākārena ca abhiniropako.
Here, this manasikāra is the director of the associated states towards the object merely in the sense of bringing them together, while cetanā is so by virtue of being an act of volition, and vitakka by virtue of conceiving and by virtue of closely observing.
Ở đây, tác ý này là cái thúc đẩy các pháp đồng sanh hướng đến đối tượng chỉ với hình thức chú ý đơn thuần; tư thì với hình thức hành động tâm; còn tầm thì với hình thức suy nghĩ, và với hình thức quán sát, tức là đặt tâm vào đối tượng.
Teneva hettha padabhājanīye ‘‘takko saṅkappoti ca, jhānaṅga’’nti ca vuccatīti ayametesaṃ viseso.
For this reason, in the division of terms (padabhājanīya), it is said "conception and thought" and "a factor of jhāna"; this is the distinction among them.
Vì vậy, trong phần phân tích từ ngữ ở đây, nó được gọi là ‘‘tầm là tư duy, và là chi thiền’’; đây là sự khác biệt giữa chúng.
1323
Tesu tesu dhammesu majjhattatā tatramajjhattatā.
Impartiality regarding those various qualities is tatramajjhattatā (equanimity).
Sự trung lập trong các pháp đó là tâm sở xả.
Sā cittacetasikānaṃ samavāhitalakkhaṇā, ūnādhikatānivāraṇarasā, pakkhapātupacchedanarasā vā, majjhattabhāvapaccupaṭṭhānā, samappavattasampayuttadhammapadaṭṭhānā.
It has the characteristic of balancing mental and concomitant states, the function of preventing excess or deficiency, or the function of cutting off partiality, the manifestation of impartiality, and the associated qualities proceeding in balance are its proximate cause.
Nó có đặc tính là sự điều hòa tâm và các tâm sở; có phận sự là ngăn chặn sự thiếu sót hay quá mức; hoặc có phận sự là đoạn trừ sự thiên vị; có biểu hiện là trạng thái trung lập; có các pháp đồng sanh vận hành bình đẳng làm nhân gần.
Sampayuttadhammānaṃ ajjhupekkhaṇena samappavattānaṃ ājānīyānaṃ ajjhupekkhakasārathi viya daṭṭhabbā.
It should be regarded as like a charioteer overseeing well-bred horses, keeping associated qualities in balance by overseeing them.
Nó nên được hiểu như người đánh xe giữ thái độ trung lập đối với những con ngựa tốt đang chạy bình đẳng, bằng cách buông xả các pháp đồng sanh.
1324
Paradukkhe sati sādhūnaṃ hadayakampanaṃ karotīti karuṇā, kirati vā paradukkhaṃ hiṃsati ca, kirīyati vā dukkhitesu pasārīyatīti karuṇā.
It causes the hearts of good people to tremble when there is suffering in others, hence karuṇā (compassion); or it scatters or harms the suffering of others; or it is scattered or extended towards those who are suffering, hence karuṇā.
Cái làm cho trái tim của những người thiện rung động khi có khổ đau của người khác được gọi là bi; hoặc nó làm tan rã, làm hại khổ đau của người khác; hoặc nó được lan tỏa đến những người đau khổ, nên gọi là bi.
Sā paradukkhāpanayanākārappavattilakkhaṇā, paradukkhāsahanarasā, avihiṃsāpaccupaṭṭhānā, dukkhābhibhūtānaṃ anāthabhāvadassanapadaṭṭhānā.
It has the characteristic of operating in the mode of removing the suffering of others, the function of not enduring the suffering of others, the manifestation of non-harming, and the proximate cause is the perception of the helpless state of those overwhelmed by suffering.
Nó có đặc tính là vận hành với hình thức loại bỏ khổ đau của người khác; có phận sự là không chịu đựng khổ đau của người khác; có biểu hiện là sự không làm hại; có sự thấy rõ trạng thái vô chủ của những người bị khổ đau làm nhân gần.
Modanti tāya taṃsamaṅgino, sayaṃ vā modati, modanamattameva vā tanti muditā.
Those endowed with it rejoice by it, or it itself rejoices, or it is merely rejoicing, hence muditā (sympathetic joy).
Những người có nó thì vui mừng, hoặc tự nó vui mừng, hoặc chỉ là sự vui mừng, nên gọi là hỷ.
Sā pamodalakkhaṇā, anissāyanarasā, arativighātapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ sampattidassanapadaṭṭhānā.
It has the characteristic of joy, the function of non-envy, the manifestation of preventing discontent, and the proximate cause is the perception of the success of beings.
Nó có đặc tính là sự hoan hỷ; có phận sự là không ganh tị; có biểu hiện là sự diệt trừ sự bất mãn; có sự thấy rõ sự thành công của chúng sanh làm nhân gần.
1325
Kasmā panettha mettupekkhā na vuttāti?
Why are mettā and upekkhā not mentioned here?
Vì sao từ và xả không được nói ở đây?
Pubbe gahitattā.
Because they have been included previously.
Vì chúng đã được đề cập trước đó.
Adoso eva hi sattesu hitapharaṇavasena pavattiyaṃ mettā.
For non-aversion itself, when operating towards beings in the manner of pervading with well-wishing, is mettā.
Vô sân chính là từ khi nó vận hành theo cách lan tỏa lợi ích đến chúng sanh.
Tatramajjhattatā eva ca iṭṭhāniṭṭhasattesu majjhattākārena pavattiyaṃ upekkhā.
And tatramajjhattatā itself, when operating towards agreeable and disagreeable beings in an impartial manner, is upekkhā.
Và tâm sở xả chính là xả khi nó vận hành theo cách trung lập đối với chúng sanh đáng yêu và không đáng yêu.
Te ca dhammā niyatā, kevalaṃ pana nesaṃ sattesu mettupekkhābhāvena pavatti aniyatāti.
And these qualities are determinate, but their operation towards beings as mettā and upekkhā is indeterminate.
Và những pháp đó là cố định, chỉ là sự vận hành của chúng đối với chúng sanh dưới hình thức từ và xả là không cố định.
Kāyaduccaritato virati kāyaduccaritavirati.
Abstention from bodily misconduct is abstention from bodily misconduct.
Sự kiêng cữ khỏi thân ác hạnh là thân bất tịnh.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms.
Đối với hai từ còn lại cũng theo cách này.
Lakkhaṇādito panetā tissopi kāyaduccaritādivatthūnaṃ avītikkamalakkhaṇā, tato saṃkocanarasā, tesaṃ akiriyapaccupaṭṭhānā, saddhāhirottappaappicchatādiguṇapadaṭṭhānā, pāpakiriyato cittassa vimukhabhāvabhūtāti daṭṭhabbā.
From the perspective of characteristics, these three all have the characteristic of not transgressing against bodily misconduct and similar objects, their function is to recoil from them, their manifestation is not performing them, their proximate cause is qualities such as faith, shame, moral dread, and fewness of wishes, and they should be regarded as the mind's turning away from evil actions.
Từ đặc tính, v.v., ba pháp này có đặc tính là không vượt qua các đối tượng như thân ác hạnh, v.v.; có phận sự là thu mình lại khỏi chúng; có biểu hiện là sự không làm chúng; có các đức tính như tín, tàm, quý, thiểu dục, v.v., làm nhân gần; nên được hiểu là trạng thái tâm quay lưng lại với hành động xấu ác.
Evaṃ lakkhaṇādito vinicchayo veditabbo.
Thus, the determination from the perspective of characteristics and so forth should be understood.
Sự phân tích từ đặc tính, v.v., nên được hiểu như vậy.
1326
Saṅgahāti evaṃ ye ime imasmiṃ kāmāvacarapaṭhamakusale vibhattā ekūnacattālīsa dhammā, sabbete khandhato catubbidhā honti – vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandhoti.
By comprehensions: The thirty-nine qualities thus classified in this first sphere of sense-desire skillful consciousness are all fourfold in terms of aggregates: the aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of mental formations, and the aggregate of consciousness.
Tập hợp là như vậy, những bốn mươi mốt pháp đã được phân tích trong tâm thiện dục giới đầu tiên này, tất cả chúng đều có bốn loại theo uẩn – thọ uẩn, tưởng uẩn, hành uẩn, thức uẩn.
Tattha rāsaṭṭhena somanassavedanā vedanākkhandho, tathā saññā saññākkhandho, cittaṃ viññāṇakkhandho, avasesā phassādayo chattiṃsa dhammā saṅkhārakkhandhoti veditabbā.
Therein, pleasant feeling is the aggregate of feeling in the sense of grouping; likewise, perception is the aggregate of perception; consciousness is the aggregate of consciousness; and the remaining thirty-six qualities, such as contact, should be known as the aggregate of mental formations.
Trong đó, thọ hỷ là thọ uẩn theo nghĩa tập hợp; cũng vậy, tưởng là tưởng uẩn; tâm là thức uẩn; ba mươi sáu pháp còn lại như xúc, v.v., nên được biết là hành uẩn.
1327
Nanu ca yadi rāsaṭṭhena khandho, phassādīnaṃ tāva anekattā saṅkhārakkhandhatā yuttā, kathaṃ pana vedanādīnaṃ tiṇṇaṃ khandhatāti?
But if an aggregate is defined by the sense of grouping, then while the aggregate of mental formations is suitable due to the manifoldness of contact and so forth, how can the three, feeling and so forth, be aggregates?
Phải chăng nếu uẩn theo nghĩa tập hợp, thì việc xúc, v.v., có nhiều loại nên là hành uẩn là hợp lý, nhưng ba pháp như thọ, v.v., là uẩn như thế nào?
Upacārato.
By way of convention.
Theo cách ẩn dụ.
Paccekaṃ hi atītādibhedabhinnesu vedanāsaññāviññāṇesu niruḷhopi khandha-saddo tadekadesesu ekekavedanādīsupi samudāyopacārena voharīyatīti tadekadesepi tabbohāro, yathā rukkhassa sākhāya chijjamānāya ‘‘rukkho chijjatī’’tiādīsu viyāti.
Indeed, the term 'khandha', though rooted in feelings, perceptions, and consciousnesses distinguished by past, etc., is conventionally applied to individual feelings and so on, which are parts thereof, by way of the figure of speech for the whole, just as when a branch of a tree is cut, one might say, "the tree is being cut," and so on.
Thật vậy, mặc dù thuật ngữ "uẩn" (khandha) được thiết lập cho các uẩn thọ, tưởng, thức đã được phân loại theo quá khứ, v.v., nhưng nó cũng được sử dụng theo phép ẩn dụ của một tập hợp cho từng phần riêng lẻ của chúng, như từng thọ, v.v. Do đó, cách gọi đó cũng áp dụng cho từng phần của chúng, giống như khi một cành cây bị chặt, người ta nói "cây bị chặt", v.v.
Evaṃ khandhato catubbidhā honti.
Thus, in terms of khandhas, they are fourfold.
Như vậy, theo uẩn, chúng có bốn loại.
1328
Te puna āyatanato duvidhā honti – manāyatanaṃ dhammāyatananti.
Again, in terms of āyatanas, they are twofold: mind-base and phenomenon-base.
Chúng lại có hai loại theo xứ (āyatana) – ý xứ (manāyatana) và pháp xứ (dhammāyatana).
Sañjātisamosaraṇaṭṭhānaṭṭhena hettha cittaṃ manāyatanaṃ, sesā pana aṭṭhatiṃsa dhammā dhammāyatananti.
Here, mind (citta) is the mind-base by virtue of being the place of arising and meeting, while the remaining thirty-eight phenomena are the phenomenon-base.
Ở đây, tâm là ý xứ theo nghĩa là nơi phát sinh và tụ hội, còn ba mươi tám pháp còn lại là pháp xứ.
Evaṃ āyatanato duvidhā honti.
Thus, in terms of āyatanas, they are twofold.
Như vậy, theo xứ, chúng có hai loại.
Te puna dhātuvasena duvidhā manoviññāṇadhātu dhammadhātūti.
Again, in terms of dhātus, they are twofold: mind-consciousness element and phenomenon element.
Chúng lại có hai loại theo giới (dhātu) là ý thức giới (manoviññāṇadhātu) và pháp giới (dhammadhātu).
Nissattanijjīvaṭṭhena hettha cittaṃ manoviññāṇadhātu, sesā dhammadhātūti.
Here, mind (citta) is the mind-consciousness element by virtue of being without a living being or soul, while the remaining are the phenomenon element.
Ở đây, tâm là ý thức giới theo nghĩa không có chúng sinh, không có sinh linh, còn các pháp còn lại là pháp giới.
Evaṃ dhātuvasena duvidhā.
Thus, in terms of dhātus, they are twofold.
Như vậy, theo giới, chúng có hai loại.
1329
Tathā āhārānāhāravasena.
Similarly, in terms of nutriment and non-nutriment.
Tương tự, theo thực (āhāra) và phi thực (anāhāra).
Tattha phasso cetanā cittanti ime tayo dhammā visesapaccayattena yathākkamaṃ ‘‘phassāhāro manosañcetanāhāro viññāṇāhāro’’ti vuccanti, avasesā na āhārāti.
Among these, the three phenomena—contact, volition, and mind—are called "nutriments of contact, nutriment of volitional intention, nutriment of consciousness" respectively, due to their being specific conditions; the remaining are not nutriments.
Trong đó, ba pháp xúc, tư, tâm này được gọi lần lượt là "xúc thực", "ý tư thực", "thức thực" theo nghĩa là nhân duyên đặc biệt; các pháp còn lại không phải là thực.
Kiṃ panete paccayā na honti, ye na āhārāti vucceyyunti?
But are these not conditions, that they are called non-nutriments?
Phải chăng những pháp này không phải là nhân duyên mà lại được gọi là không phải thực?
No na honti, visesapaccayā pana na honti, phassādayo pana tesaṃ dhammānaṃ visesapaccayā honti, visesato vedanādayo ca āharanti.
No, they are not, but they are not specific conditions. Contact and so on, however, are specific conditions for those phenomena, and they specifically bring forth feelings and so on.
Không, chúng không phải là không phải nhân duyên, nhưng chúng không phải là nhân duyên đặc biệt; còn xúc, v.v., là nhân duyên đặc biệt của các pháp đó, và đặc biệt là chúng mang lại thọ, v.v.
Phassāhāro hi tisso vedanāyo āharati, manosañcetanāhāro tayo bhave, viññāṇāhāro paṭisandhināmarūpaṃ.
Indeed, the nutriment of contact brings forth the three feelings; the nutriment of volitional intention brings forth the three existences; the nutriment of consciousness brings forth relinking name-and-form.
Thật vậy, xúc thực mang lại ba thọ; ý tư thực mang lại ba hữu; thức thực mang lại danh sắc tái tục.
Nanu ca so vipāko, idaṃ pana kusalaviññāṇanti?
But that is resultant (vipāka), and this is wholesome consciousness (kusala viññāṇa), is it not?
Chẳng phải đó là quả dị thục, còn đây là thức thiện sao?
Kiñcāpi evaṃ, taṃsarikkhatāya pana viññāṇāhārotveva vuttaṃ.
Even if it is so, it is called the nutriment of consciousness due to its similarity.
Mặc dù là vậy, nhưng vì tương tự nên nó được gọi là thức thực.
Yasmā vā ime ‘‘arūpino āhārā sampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ āhārapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.15) vacanato kabaḷīkārāhāro viya rūpakāyassa upatthambhakaṭṭhena nāmakāyassa āhārapaccayā honti, tasmā imeva ‘‘āhārā’’ti vuttāti veditabbaṃ.
Or, it should be understood that since these formless nutriments are conditions for associated phenomena and for originating rūpa by way of nutriment condition, just like physical nutriment supports the material body, they are conditions for the mental body (nāmakāya); therefore, these alone are called "nutriments."
Hoặc là, vì những thực vô sắc này, theo lời dạy ‘‘Các thực vô sắc là nhân duyên hỗ trợ cho các pháp tương ưng và các sắc do chúng sinh khởi, theo duyên thực’’ nên chúng là nhân duyên thực cho danh thân, giống như đoàn thực hỗ trợ cho sắc thân. Do đó, cần biết rằng chính những pháp này được gọi là "thực".
Evaṃ āhārānāhāravasena duvidhā.
Thus, in terms of nutriment and non-nutriment, they are twofold.
Như vậy, theo thực và phi thực, chúng có hai loại.
1330
Tathā indriyānindriyato.
Similarly, in terms of faculties and non-faculties.
Tương tự, theo căn (indriya) và phi căn (anindriya).
Tattha saddhā vīriyaṃ sati ekaggatā amoho cittaṃ somanassavedanā jīvitanti ime aṭṭha dhammā adhipatiyaṭṭhena yathākkamaṃ ‘‘saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ manindriyaṃ somanassindriyaṃ jīvitindriya’’nti vuccanti, avasesā na ‘‘indriyānī’’ti.
Here, the eight phenomena—faith, energy, mindfulness, one-pointedness, non-delusion, mind, joyful feeling, and life—are called "faculty of faith, faculty of energy, faculty of mindfulness, faculty of concentration, faculty of wisdom, faculty of mind, faculty of joy, and faculty of life" respectively, by way of their dominance; the remaining are not "faculties."
Trong đó, tám pháp này là tín, tinh tấn, niệm, định, vô si, tâm, thọ hỷ, mạng, được gọi lần lượt là "tín căn", "tinh tấn căn", "niệm căn", "định căn", "tuệ căn", "ý căn", "hỷ căn", "mạng căn" theo nghĩa là chủ tể; các pháp còn lại không phải là "căn".
Evaṃ indriyānindriyato duvidhā.
Thus, in terms of faculties and non-faculties, they are twofold.
Như vậy, theo căn và phi căn, chúng có hai loại.
1331
Tathā jhānaṅgājhānaṅgavasena.
Similarly, in terms of jhāna factors and non-jhāna factors.
Tương tự, theo thiền chi (jhānaṅga) và phi thiền chi (ajhānaṅga).
Tattha vitakko vicāro pīti somanassaṃ ekaggatāti ime pañca dhammā upanijjhāyanaṭṭhena ‘‘jhānaṅgānī’’ti vuccanti, itare ‘‘ajhānaṅgānī’’ti.
Here, the five phenomena—initial application, sustained application, joy, happiness, and one-pointedness—are called "jhāna factors" by way of their focusing function; the others are "non-jhāna factors."
Trong đó, năm pháp này là tầm, tứ, hỷ, hỷ thọ, nhất tâm, được gọi là "thiền chi" theo nghĩa là quán sát; các pháp khác là "phi thiền chi".
Evaṃ jhānaṅgājhānaṅgavasena duvidhā.
Thus, in terms of jhāna factors and non-jhāna factors, they are twofold.
Như vậy, theo thiền chi và phi thiền chi, chúng có hai loại.
1332
Tathā maggaṅgāmaggaṅgavasena.
Similarly, in terms of path factors and non-path factors.
Tương tự, theo đạo chi (maggaṅga) và phi đạo chi (amaggaṅga).
Tattha amoho vitakko viratittayaṃ vīriyaṃ sati ekaggatāti ime aṭṭha dhammā niyyānaṭṭhena, vimokkhaṭṭhena ca yathākkamaṃ ‘‘sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhī’’ti nāmena ‘‘maggaṅgānī’’ti vuccanti, itare ‘‘amaggaṅgānī’’ti.
Here, the eight phenomena—non-delusion, initial application, the three abstinences, energy, mindfulness, and one-pointedness—are called "path factors" by the names "right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration" respectively, by way of their leading out and liberation; the others are "non-path factors."
Trong đó, tám pháp này là vô si, tầm, ba giới, tinh tấn, niệm, nhất tâm, được gọi lần lượt là "chánh kiến", "chánh tư duy", "chánh ngữ", "chánh nghiệp", "chánh mạng", "chánh tinh tấn", "chánh niệm", "chánh định" theo nghĩa là dẫn đến thoát ly và giải thoát, và được gọi là "đạo chi"; các pháp khác là "phi đạo chi".
Pāḷiyaṃ pana lokiyacitte viratīnaṃ aniyatattā, yevāpanakattā ca tā vajjetvā ‘‘pañcaṅgiko maggo hotī’’ti (dha. sa. 58, 121) vuccati.
In the Pāli, however, since the abstinences are not fixed in mundane consciousness, and are merely occasional, by omitting them it is said, "the path is five-factored."
Tuy nhiên, trong Pāḷi, vì các giới không cố định và chỉ là tùy nghi trong tâm thế gian, nên chúng bị loại bỏ và được nói là "con đường có năm chi".
Evaṃ maggaṅgāmaggaṅgavasena duvidhā.
Thus, in terms of path factors and non-path factors, they are twofold.
Như vậy, theo đạo chi và phi đạo chi, chúng có hai loại.
1333
Tathā balābalavasena.
Similarly, in terms of powers and non-powers.
Tương tự, theo lực (bala) và phi lực (abala).
Tattha saddhāvīriyaṃ sati samādhi paññā hirī ottappanti ime satta dhammā akampiyaṭṭhena balānīti vuccanti, itare abalānīti.
Here, the seven phenomena—faith, energy, mindfulness, concentration, wisdom, moral shame, and moral dread—are called "powers" by virtue of their unshakeable nature; the others are "non-powers."
Trong đó, bảy pháp này là tín, tinh tấn, niệm, định, tuệ, tàm, quý, được gọi là "lực" theo nghĩa không lay chuyển; các pháp khác là "phi lực".
Evaṃ balābalavasena duvidhā.
Thus, in terms of powers and non-powers, they are twofold.
Như vậy, theo lực và phi lực, chúng có hai loại.
1334
Tathā hetunahetuvasena.
Similarly, in terms of roots and non-roots.
Tương tự, theo nhân (hetu) và phi nhân (ahetu).
Tattha alobho adoso amohoti ime tayo dhammā mūlaṭṭhena hetūti vuccanti, itare nahetūti.
Here, the three phenomena—non-greed, non-hatred, and non-delusion—are called "roots" by virtue of being fundamental; the others are "non-roots."
Trong đó, ba pháp này là vô tham, vô sân, vô si, được gọi là "nhân" theo nghĩa là gốc rễ; các pháp khác là "phi nhân".
Evaṃ hetunahetuvasena duvidhā.
Thus, in terms of roots and non-roots, they are twofold.
Như vậy, theo nhân và phi nhân, chúng có hai loại.
Evaṃ phassāphassavedanāvedanā saññāsaññācittācittādivasenapi vuttanayānusārena yathāyogaṃ saṅgahavibhāgo veditabbo.
Thus, the classification and distinction should be understood accordingly, following the method described, also in terms of contact and non-contact, feeling and non-feeling, perception and non-perception, mind and non-mind, and so on.
Như vậy, theo cách đã trình bày, sự phân loại và tổng hợp cũng cần được hiểu một cách thích hợp theo xúc và phi xúc, thọ và phi thọ, tưởng và phi tưởng, tâm và phi tâm, v.v.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana padabhājanīyasaṅgahavāre (dha. sa. 103 ādayo), tadaṭṭhakathāyañca (dha. sa. aṭṭha. 58-120) gahetabbo.
This is the brief account here; the detailed account should be taken from the chapter on the analysis of terms and aggregates, and its commentary.
Đây là tóm tắt; phần mở rộng cần được lấy từ phần tổng hợp phân tích từ ngữ (Dhammasaṅgaṇī 103 trở đi) và chú giải của nó (Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā 58-120).
Evaṃ saṅgahato vinicchayo veditabbo.
Thus, the discernment in terms of aggregation should be understood.
Như vậy, cần hiểu sự phân định theo tổng hợp.
1335
Suññato cevāti evaṃ khandhādīhi saṅgahitesu tesu dhammesu tabbinimutto kārakavedakādisabhāvo attā vā sassato vā bhāvo na upalabbhati.
And in terms of emptiness: Thus, in these phenomena aggregated by khandhas and so on, no self or eternal entity with the characteristic of an agent or experiencer, separate from them, is found.
Và theo không tánh (suññatā) – như vậy, trong các pháp được tổng hợp bởi các uẩn, v.v., không tìm thấy một tự ngã có bản chất của người làm, người cảm nhận, v.v., hoặc một hữu thể thường hằng.
Suññā te dhammā attena vā attaniyena vā, kevalaṃ paṭiccasamuppannā, salakkhaṇadhāraṇato dhammamattā, niccasukhādisāravirahato asārā, pavattakaniyāmakābhāvato apariṇāyakā aniccā, dukkhā, anattā, anattaniyā ca hutvā pavattantīti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana padabhājanīyasuññatavāre, tadaṭṭhakathāyañca gahetabboti.
These phenomena are empty of self or anything pertaining to self; they are merely dependently arisen, mere phenomena by virtue of bearing their own characteristics, insubstantial due to being devoid of any essence like permanence or happiness, impermanent, suffering, non-self, and non-self-possessive, by virtue of the absence of a controller or regulator. This is the brief account here; the detailed account should be taken from the chapter on the analysis of terms and emptiness, and its commentary.
Các pháp đó trống rỗng về tự ngã hoặc cái thuộc về tự ngã, chúng chỉ là duyên khởi, chỉ là pháp do mang tự tướng, vô cốt lõi do thiếu yếu tính thường hằng, an lạc, v.v., vô chủ do không có người điều khiển, vô thường, khổ, vô ngã, và không thuộc về tự ngã mà vận hành. Đây là tóm tắt; phần mở rộng cần được lấy từ phần không tánh trong phân tích từ ngữ và chú giải của nó.
Evaṃ suññato vinicchayo veditabbo.
Thus, the discernment in terms of emptiness should be understood.
Như vậy, cần hiểu sự phân định theo không tánh.
1336
Niṭṭhitā paṭhamakusalassa atthavaṇṇanā.
Here ends the explanation of the meaning of the first wholesome (citta).
Hoàn thành phần giải thích ý nghĩa của tâm thiện đầu tiên.
1337
Dutiyādīsupi paṭhamakusale vuttanayena dhammuddesādinā sabbo vinicchayo veditabbo.
In the second and subsequent (wholesome cittas) too, the entire discernment, starting with the statement of phenomena, should be understood in the same way as described for the first wholesome (citta).
Trong các tâm thứ hai, v.v., tất cả sự phân định cần được hiểu theo cách đã trình bày trong tâm thiện đầu tiên, thông qua việc liệt kê các pháp, v.v.
Na kevalañca ettheva, ito paresupi sabbattha heṭṭhā vuttasadisānaṃ padānaṃ, dhammānañca attho, sabbo ca vinicchayo ettha vuttanayeneva veditabbo.
And not only here, but everywhere else, the meaning of terms and phenomena similar to those mentioned above, and all discernment, should be understood in the way described here.
Không chỉ ở đây, mà ở tất cả các nơi khác, ý nghĩa của các từ và các pháp tương tự đã được đề cập ở trên, và tất cả sự phân định đều cần được hiểu theo cách đã trình bày ở đây.
Ito paraṃ pana apubbameva vaṇṇayissāma.
From now on, we will explain only what is new.
Từ đây trở đi, chúng tôi sẽ chỉ giải thích những điều mới.
Dutiyacitte tāva sasaṅkhārabhāvamattameva paṭhamacittato viseso, sesaṃ tādisameva.
In the second citta, only the quality of being with prompting (sasaṅkhāra) is the distinction from the first citta; the rest is the same.
Trong tâm thứ hai, chỉ có trạng thái hữu hành là điểm khác biệt so với tâm đầu tiên, phần còn lại là như nhau.
Dutiyakusalaṃ.
The second wholesome (citta).
Tâm thiện thứ hai.
1338
Tatiyepi dhammuddese amohābhāvā indriyamaggaṅgabalamūlasaṅgahesu paññindriyasammādiṭṭhimaggaṅgapaññābalaamohamūlānaṃ parihāniyā saddhindriyādīnaṃ bhāvova viseso, sesaṃ tādisameva.
In the third, in the statement of phenomena, due to the absence of non-delusion, the distinction lies in the non-occurrence of the faculty of wisdom, the path factor of right view, the power of wisdom, and the root of non-delusion in the aggregations of faculties, path factors, powers, and roots, and in the occurrence of the faculty of faith and so on; the rest is the same.
Trong tâm thứ ba, điểm khác biệt là sự thiếu vắng vô si trong phần liệt kê các pháp, do đó có sự thiếu hụt tuệ căn, chánh kiến đạo chi, tuệ lực, và vô si nhân trong các phần tổng hợp căn, đạo chi, lực, và nhân; còn sự hiện diện của tín căn, v.v., là điểm khác biệt, phần còn lại là như nhau.
Tathā catutthe sasaṅkhārabhāvamattameva viseso.
Similarly, in the fourth, only the quality of being with prompting is the distinction.
Tương tự, trong tâm thứ tư, chỉ có trạng thái hữu hành là điểm khác biệt.
Tatiyacatutthāni.
The third and fourth (cittas).
Tâm thứ ba và thứ tư.
1339
Pañcamachaṭṭhasattamaṭṭhamesu pana sukhasomanassaṭṭhānesu upekkhābhāvo, pītiyā ca abhāvo.
In the fifth, sixth, seventh, and eighth (cittas), there is the absence of equanimity in the place of happiness and joy, and the absence of joy (pīti).
Trong các tâm thứ năm, thứ sáu, thứ bảy, thứ tám, điểm khác biệt là sự hiện diện của xả thọ thay cho hỷ thọ, và sự thiếu vắng hỷ.
Teneva jhānaṅgasaṅgahavāre caturaṅgajjhānatāva viseso, sesaṃ paṭhamadutiyatatiyacatutthacittasadisameva.
Therefore, in the chapter on the aggregation of jhāna factors, the distinction is the four-factored jhāna state; the rest is similar to the first, second, third, and fourth cittas.
Do đó, trong phần tổng hợp thiền chi, điểm khác biệt là trạng thái thiền tứ chi, phần còn lại tương tự như tâm thứ nhất, thứ hai, thứ ba, và thứ tư.
Upekkhāsahagatesu cettha catūsu karuṇāmuditā na uppajjantīti keci vadanti, parikammabhūtānaṃ panettha tāsaṃ uppattiyā mahāaṭṭhakathāyaṃ anuññātattā upacārappattā pana uppajjanti, na itarāti gahetabbaṃ.
Here, some say that compassion and sympathetic joy do not arise in these four cittas accompanied by equanimity, but because their arising as preparatory states (parikamma) is permitted in the Great Commentary, it should be understood that those which have attained access concentration (upacāra) arise, but not the others.
Một số người nói rằng bi và hỷ không sinh khởi trong bốn tâm này đi kèm với xả, nhưng cần hiểu rằng chúng sinh khởi trong trạng thái cận hành vì điều đó được chấp nhận trong Đại Chú Giải, nhưng chúng sinh khởi trong trạng thái cận định, không phải trong trạng thái khác.
Pañcamachaṭṭhasattamaṭṭhamāni.
The fifth, sixth, seventh, and eighth (cittas).
Tâm thứ năm, thứ sáu, thứ bảy và thứ tám.
1340
Visayādippabhedatoti evaṃ dhammuddesādinā vibhattāni aṭṭha kāmāvacarakusalāni ārammaṇavibhāgato paccekaṃ chabbidhāni honti rūpārammaṇaṃ…pe… dhammārammaṇanti.
In terms of object etc. classification: Thus, the eight kāmacara wholesome (cittas), classified by the statement of phenomena etc., are each sixfold in terms of object division: visual object…etc.…phenomenon object.
Theo các loại đối tượng, v.v. – như vậy, tám tâm thiện dục giới đã được phân loại theo việc liệt kê các pháp, v.v., mỗi tâm có sáu loại theo sự phân chia đối tượng: sắc đối tượng…v.v… pháp đối tượng.
Tattha nīlādibhedabhinnā, atītānāgatapaccuppannaajjhattikabāhiraoḷārikasukhumādibhedabhinnā ca vaṇṇadhātu rūpārammaṇaṃ nāma.
Here, the element of color (vaṇṇadhātu), differentiated by blue etc., and differentiated by past, future, present, internal, external, gross, subtle etc., is called visual object.
Trong đó, yếu tố sắc (vaṇṇadhātu) được phân loại theo xanh, v.v., và được phân loại theo quá khứ, vị lai, hiện tại, nội, ngoại, thô, vi tế, v.v., được gọi là sắc đối tượng.
Evaṃ saddārammaṇādīsupi yathānurūpaṃ bhedo veditabbo.
Thus, in the case of sound-objects and so on, the corresponding distinctions should be understood.
Như vậy, đối với thanh cảnh v.v. cũng phải hiểu sự phân biệt tương ứng.
1341
Ettha ca phoṭṭhabbanti āpodhātuvajjitabhūtattayaṃ, dhammārammaṇanti pañcārammaṇāni vajjetvā avasesā rūpārūpapaññattiyo veditabbā, sesaṃ tādisameva.
Here, tangible object means the three elements (earth, fire, air) excluding the water element. Dhammārammaṇa (mental object) should be understood as the remaining rūpa (form), arūpa (formless), and paññatti (concepts), excluding the five (sense) objects. The rest is similar.
Ở đây, xúc cảnh là ba yếu tố vật chất trừ thủy đại; pháp cảnh là những sắc và phi sắc, cùng các khái niệm còn lại sau khi trừ năm cảnh, phần còn lại cũng tương tự như vậy.
Keci panettha ‘‘cakkhuviññāṇādīnamāpāthagatāni etānārammaṇāni rūpārammaṇādivohāraṃ labhanti, anāpāthagatāni pana atītānāgatadūrasukhumādibhedabhinnāni dhammārammaṇānevā’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ dibbacakkhādīnaṃ rūpārammaṇatādivacanato.
Some here say, "These objects, when they come within range of eye-consciousness and so on, receive the designation 'visual object' and so forth; but those that are not within range, being distinguished by past, future, distant, subtle, and other divisions, are only dhammārammaṇa (mental objects)." That is not appropriate because of the statement that divine eye and so on have visual objects.
Một số người ở đây nói rằng: “Những cảnh này, khi đi vào phạm vi của nhãn thức v.v., thì được gọi là sắc cảnh v.v., còn những cảnh không đi vào phạm vi, tức là những cảnh đã qua, chưa đến, xa xôi, vi tế v.v., thì chỉ là pháp cảnh mà thôi.” Điều đó không hợp lý, vì người ta nói rằng thiên nhãn v.v. có sắc cảnh v.v.
1342
Anāpāthagatā eva hi tāni dibbacakkhuādīnaṃ ārammaṇaṃ, na ca tāni dhammārammaṇāni.
Indeed, those not within range are the objects of the divine eye and so on, and those are not dhammārammaṇa.
Thật vậy, những cảnh không đi vào phạm vi đó là đối tượng của thiên nhãn v.v., và chúng không phải là pháp cảnh.
Rūpādayo hi pañca paccekaṃ dvīsu dvīsu dvāresu ekasmiṃ khaṇe āpāthamāgantvā taṃtaṃdvārikajavanānaṃ, tadanantare manodvārikānañca aparabhāge ca diṭṭhasutādivasenānussarantassa suddhamanodvārikānañca ārammaṇāni honti.
The five sense objects (visual forms, etc.) each come within range at a single moment at the respective doors, becoming objects for the javanā (impulsion consciousness) associated with those doors, and subsequently for the mental-door consciousnesses that follow immediately after, and for the pure mental-door consciousnesses of one recollecting by way of what was seen, heard, and so on, at a later time.
Năm sắc cảnh v.v. riêng biệt, mỗi cảnh, sau khi đi vào phạm vi của hai cửa trong một sát na, sẽ trở thành đối tượng của các tâm tốc hành theo cửa đó, và sau đó là của các tâm tốc hành ý môn, và sau đó nữa là của các tâm ý môn thuần túy khi người ta nhớ lại theo cách đã thấy, đã nghe v.v.
Tathā hi nānāvaṇṇavicittacetiyādidassanaṃ karontassa, dhammaṃ suṇantassa, bherisaddādīhi vā pūjādiṃ karontassa ca gandhamālādīni ghāyitvā, khādanīyabhojanīyādiñca sāyitvā, sukhasamphassāni attharaṇapāvuraṇādīni ca phusitvā manāpabhāvaṃ ñatvā tehi cetiyapūjaṃ karontassa, tattha tattha akusalaṃ vā uppādentassa, tasmiṃ tasmiṃ khaṇe gayhamānāni rūpādipañcārammaṇāni sākhāya akkamanaṃ, pathaviyaṃ chāyāpharaṇañca ekakkhaṇe kurumānaṃ rukkhagge nilīyamānaṃ pakkhino sarīraṃ viya yathāsakaṃ pasādañca ghaṭṭetvā tasmiṃyeva khaṇe bhavaṅgacalanapaccayabhāvena manodvārepi āpāthamāgantvā tato bhavaṅgaṃ vicchinditvā uppannānaṃ āvajjanādivoṭṭhabbanapariyosānānaṃ, vīthicittānaṃ, tadanantarānañca kusalākusalādijavanānaṃ ārammaṇaṃ hutvā tadanantarāsu manodvāravīthīsu ca aparabhāge tathārūpaṃ paccayaṃ āgamma attanā pūjādikaraṇakālesu, diṭṭhasutaghāyitasāyitaphuṭṭhavasenānussarantassa, paccakkhato anubhuyyamānāni viya manodvāre ca ārammaṇāni honti.
Thus, for one observing diverse and variegated stupas and so on, or listening to the Dhamma, or performing worship and so on with drum sounds, or smelling perfumes and garlands, or tasting edibles and food, or touching comfortable coverings and robes, and knowing their pleasantness, and performing stupa worship with them, or generating unwholesome states there and then—at those very moments, the five sense objects (visual forms, etc.) that are apprehended, like the body of a bird perched at the top of a tree that simultaneously steps on a branch and casts a shadow on the ground, having impinged on their respective sense-bases and at that same moment having also come within range of the mind-door by serving as a condition for the vibration of the bhavanga, thereby interrupting the bhavanga and becoming objects for the process-consciousnesses arising, from avajjana (adverting) to voṭṭhabbana (determining), and for the wholesome and unwholesome javanā (impulsion consciousnesses) that immediately follow, and subsequently, in the mental-door thought-processes, by virtue of such a condition, they become objects for the mind-door, as if experienced directly by one recollecting what was seen, heard, smelled, tasted, and touched during the time of performing worship and so on.
Thật vậy, khi một người đang chiêm ngưỡng một bảo tháp được trang trí bằng nhiều màu sắc khác nhau, hoặc đang nghe pháp, hoặc đang cúng dường bằng tiếng trống v.v., hoặc đang ngửi hương hoa v.v., nếm thức ăn, đồ uống v.v., và chạm vào các vật trải, đắp mềm mại dễ chịu v.v., sau khi biết được sự dễ chịu đó, người ấy thực hiện việc cúng dường bảo tháp, hoặc phát sinh bất thiện ở từng nơi, thì năm cảnh sắc v.v. được nắm giữ trong từng sát na đó, giống như thân chim đậu trên ngọn cây, cùng lúc giẫm lên cành và bóng phủ trên mặt đất, sau khi va chạm vào tịnh sắc của riêng mình, trong cùng sát na đó, chúng đi vào phạm vi của ý môn với tư cách là nhân duyên cho sự rung động của tâm hộ kiếp, và từ đó, chúng trở thành đối tượng của các tâm lộ trình, từ tâm khai ý môn đến tâm xác định, đã cắt đứt tâm hộ kiếp và phát sinh, và sau đó là của các tâm tốc hành thiện, bất thiện v.v., và sau đó nữa, trong các lộ trình ý môn, dựa vào nhân duyên như vậy, chúng trở thành đối tượng trong ý môn, giống như được kinh nghiệm trực tiếp khi người ấy nhớ lại theo cách đã thấy, đã nghe, đã ngửi, đã nếm, đã chạm vào trong lúc thực hiện việc cúng dường v.v.
1343
Athāpi pañcahi dvārehi agahitapubbāni buddharūpādīni, dibbarūpādīni ca pañcārammaṇāni savanavasena sallakkhetvā javanakkhaṇe vā aparabhāge sutavaseneva anussaritvā vā pasādaṃ, kammaphalasaddhādiṃ, lobhādiñca uppādentassāpi manodvāre āpāthamāgacchanti.
Furthermore, even for one who has never before apprehended them through the five doors, such as Buddha images and divine forms, the five sense objects (visual forms, etc.), when pondered by way of hearing, or recollected by way of hearing at the moment of javanā or later, come within range of the mind-door, generating faith in kamma-results, or greed, and so on.
Hoặc là, năm cảnh sắc v.v. như Phật tượng v.v. và thiên sắc v.v., chưa từng được nắm giữ qua năm cửa, sau khi được ghi nhận bằng cách nghe, và trong sát na tốc hành hoặc sau đó, sau khi được nhớ lại chỉ bằng cách nghe, chúng cũng đi vào phạm vi của ý môn khi người ấy phát sinh niềm tin, niềm tin vào quả nghiệp v.v., hoặc tham v.v.
Abhiññānaṃ pana suddhamanodvāre eva, tasmā evaṃ pañcadvāre, manodvāre, suddhamanodvāre ca āpāthagatāni atītādibhedabhinnāni sabbānipi pañcārammaṇāni kadācipi dhammārammaṇaṃ na honti, taditarā nāmarūpapaññattiyo dhammārammaṇanti gahetabbaṃ.
For the abhiññā (supernormal knowledges), they are objects of the pure mind-door only. Therefore, the five sense objects, which come within range of the five doors, the mind-door, and the pure mind-door, differentiated by past, etc., are never dhammārammaṇa; rather, the other nāmarūpa (mentality-materiality) and paññatti (concepts) should be understood as dhammārammaṇa.
Đối với các thắng trí, chúng chỉ đi vào ý môn thuần túy. Do đó, tất cả năm cảnh sắc v.v., khi đi vào phạm vi của năm cửa, ý môn và ý môn thuần túy, được phân biệt thành quá khứ v.v., không bao giờ là pháp cảnh; còn các danh, sắc và các khái niệm khác thì được hiểu là pháp cảnh.
Nanu cetāni iṭṭhakantamanāpāni ārammaṇāni lobhassa vatthu, kathamettha kusalaṃ uppajjatīti?
But these desirable, pleasant, and agreeable objects are the basis of greed; how can wholesome states arise here?
Há những cảnh khả ái, dễ chịu, đáng mong muốn này không phải là đối tượng của tham ái sao? Làm sao thiện pháp lại phát sinh ở đây?
Niyamādikāraṇato.
Due to determinacy and other causes.
Do các nguyên nhân như sự quyết định v.v.
Cittaṃ hi ‘‘kusalameva mayā kattabba’’nti pubbe niyamitavasena sabbattha akusalappavattiṃ nivattetvā kusale pariṇāmanavasena ca abhiṇhaṃ āsevitakusalasamudācāravasena ca sappurisūpanissayādiupanissayavasena ca yonisoābhujitavasena cāti imehi kāraṇehi kusalaṃ hutvā uppajjatīti veditabbaṃ.
Consciousness arises as wholesome due to these reasons: (1) having determined beforehand, "I must perform only wholesome actions," (2) averting unwholesome activity everywhere and transforming it into wholesome activity, (3) habitually cultivating wholesome conduct, (4) having the support of good people and other supports, and (5) paying wise attention.
Thật vậy, tâm được biết là phát sinh thành thiện do những nguyên nhân này: do đã quyết định trước rằng “ta phải làm thiện”, do chuyển hóa thành thiện bằng cách ngăn chặn sự phát sinh bất thiện ở mọi nơi, do thường xuyên thực hành các hành vi thiện, do nương tựa vào các điều kiện hỗ trợ như nương tựa vào bậc chân nhân v.v., và do tác ý như lý.
Evamimesu chasu ārammaṇesu uppajjanato paccekaṃ chabbidhāni honti.
Thus, these (consciousnesses) become sixfold, each arising in these six objects.
Như vậy, do phát sinh trên sáu cảnh này, chúng trở thành sáu loại riêng biệt.
Ārammaṇavavatthānakathā.
Discourse on the Determination of Objects.
Phần trình bày về sự phân định đối tượng.
1344
Evaṃ ārammaṇabhedabhinnesu rūpārammaṇaṃ tāva kusalaṃ dasapuññakiriyavatthuvasena dasavidhaṃ hoti.
Thus, among the objects distinguished by the division of objects, the rūpārammaṇa (visual object) is wholesome and is tenfold by way of the ten bases of meritorious deeds.
Như vậy, trong các đối tượng được phân biệt theo loại đối tượng, sắc cảnh thiện có mười loại theo mười căn bản phước nghiệp.
Tattha ekekaṃ pana kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammanti tividhaṃ.
Each of these is threefold: kāyakamma (bodily action), vacīkamma (verbal action), and manokamma (mental action).
Trong đó, mỗi loại lại có ba: thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp.
Tattha kāyadvāre pavattaṃ kāyakammaṃ, vacīdvāre pavattaṃ vacīkammaṃ, manodvāre pavattaṃ manokammaṃ.
Among these, that which occurs through the bodily door is kāyakamma, that which occurs through the verbal door is vacīkamma, and that which occurs through the mental door is manokamma.
Trong đó, cái xảy ra ở thân môn là thân nghiệp, cái xảy ra ở khẩu môn là khẩu nghiệp, cái xảy ra ở ý môn là ý nghiệp.
Tattha kāyadvāranti kāyaviññatti.
Here, the bodily door is kāyaviññatti (bodily intimation).
Trong đó, thân môn là thân biểu tri.
Vacīdvāranti vacīviññatti.
The verbal door is vacīviññatti (verbal intimation).
Khẩu môn là khẩu biểu tri.
Tāsaṃ vibhāgo rūpavibhattiyaṃ āvi bhavissati.
Their distinctions will be made clear in the explanation of rūpa.
Sự phân biệt của chúng sẽ được làm rõ trong phần phân tích sắc pháp.
Manodvāranti sabbaṃ cetanāsampayuttaṃ cittaṃ vuccati, visesato kusalākusalaṃ.
The mental door is said to be all consciousness accompanied by volition, especially wholesome and unwholesome consciousness.
Ý môn được gọi là tất cả các tâm tương ưng với tư, đặc biệt là thiện và bất thiện.
Taṃ hi sahajātānaṃ cetanānaṃ, kāyaṅgavācaṅgacopanaṃ asampāpuṇitvā pavattānaṃ suddhamanokammānaṃ pavattiokāsadānato dvāranti vuccati, imesu pana tīsu dvāresu pavattā cetanā kāyakammādayo nāma.
It is called a door because it provides an opportunity for the occurrence of volitions, which are concomitant, and for pure mental actions that do not reach the operation of the bodily and vocal organs. And the volitions occurring through these three doors are called kāyakamma and so on.
Nó được gọi là cửa vì nó tạo cơ hội cho sự phát sinh của các ý nghiệp thuần túy, là những nghiệp không cần đến sự thúc đẩy của thân và lời nói, là những nghiệp của các tư đồng sinh. Những tư phát sinh ở ba cửa này được gọi là thân nghiệp v.v.
Apica pāṇātipātādayo, pāṇātipātāveramaṇiādayo ca kāyakammaṃ nāma, musāvādādayo, musāvādāveramaṇiādayo ca vacīkammaṃ nāma, abhijjhādayo, anabhijjhādayo ca manokammaṃ nāma.
Furthermore, acts such as the destruction of life (pāṇātipāta) are kāyakamma, and abstention from the destruction of life is also kāyakamma. False speech and so on are vacīkamma, and abstention from false speech and so on is also vacīkamma. Covetousness and so on are manokamma, and non-covetousness and so on are also manokamma.
Hơn nữa, sát sinh v.v. và sự kiêng cữ sát sinh v.v. được gọi là thân nghiệp; nói dối v.v. và sự kiêng cữ nói dối v.v. được gọi là khẩu nghiệp; tham lam v.v. và không tham lam v.v. được gọi là ý nghiệp.
1345
Kusalapakkhe pana dānādidasapuññakiriyavatthūni ca yathārahaṃ kāyavacīmanokammāni honti.
In the wholesome aspect, the ten bases of meritorious deeds, such as generosity, become kāyakamma, vacīkamma, and manokamma as appropriate.
Về phía thiện, mười căn bản phước nghiệp như bố thí v.v. cũng là thân, khẩu, ý nghiệp tùy theo trường hợp.
Evaṃ yebhuyyavuttito cesa kāyakammādibhāvo vutto pāṇātipātādīnampi vacīdvārādīsu pavattito kesañci purisānaṃ vanacarakādibhāvo viya, dvārānañca kāyakammadvārādibhāvo kesañci gāmānaṃ brāhmaṇagāmādibhāvo viya.
This attribution of kāyakamma and so on is generally made (based on predominance), just as some people are called forest-dwellers and so on, and some villages are called brahmin villages and so on. Even pāṇātipāta and so on can occur through the verbal door and other doors.
Như vậy, thân nghiệp v.v. được nói là phần lớn là như vậy, giống như một số người là thợ săn v.v. do sự phát sinh của sát sinh v.v. ở khẩu môn v.v., và các cửa là thân nghiệp môn v.v. giống như một số làng là làng Bà La Môn v.v.
Akusale tāva ettha pāṇātipātādikāyakammaṃ kāyadvāre, vacīdvāre ca yathārahaṃ samuṭṭhāti, no manodvāre.
Among the unwholesome actions, kāyakamma such as the destruction of life, as appropriate, arises through the bodily door and the verbal door, but not through the mental door.
Ở đây, trong bất thiện, thân nghiệp như sát sinh v.v. phát sinh ở thân môn và khẩu môn tùy theo trường hợp, nhưng không phát sinh ở ý môn.
Tathā musāvādādivacīkammaṃ.
Similarly for vacīkamma such as false speech.
Khẩu nghiệp như nói dối v.v. cũng vậy.
Pāṇātipātādinipphādanatthaṃ hi manodvāre eva cintentassa cetanābyāpādādīsu kammapathappattesu vā kammapathaṃ appattesu vā manokammesu eva pavisanato kāyakammādibhāvaṃ na pāpuṇāti.
For, when one merely contemplates in the mental door for the purpose of carrying out the destruction of life, the volition enters only into manokamma, whether it reaches the path of kamma (kammapatha) in the form of ill-will and so on, or not, and thus does not attain the state of kāyakamma and so on.
Thật vậy, khi một người chỉ suy nghĩ trong ý môn để thực hiện sát sinh v.v., thì tư đó chỉ đi vào các ý nghiệp, dù chúng đã đạt đến đạo nghiệp như ác ý v.v. hay chưa đạt đến đạo nghiệp, nên nó không đạt đến thân nghiệp v.v.
Nanu vijjāmayenāpi kevalaṃ manokammena pāṇātipātādiṃ karontīti?
But do they not perform the destruction of life and so on purely by mental action through magic?
Há không phải người ta thực hiện sát sinh v.v. chỉ bằng ý nghiệp thông qua pháp thuật sao?
Na aloṇabhojanadabbhasayanamantaparijappanādikāyavacīpayogaṃ vinā tassāsijjhanato.
No, because it cannot be accomplished without the application of bodily and verbal actions, such as eating salt-free food, sleeping on grass, or reciting mantras.
Không phải, vì điều đó không thể thành tựu nếu không có sự thực hành thân và khẩu như ăn không muối, nằm trên cỏ, niệm thần chú v.v.
Abhijjhādimanokammaṃ pana tīsupi dvāresu samuṭṭhāti.
However, manokamma such as covetousness arises through all three doors.
Ý nghiệp như tham lam v.v. thì phát sinh ở cả ba cửa.
Abhijjhāya hi kāyena parabhaṇḍaggāhādīnaṃ, byāpādena daṇḍaparāmasanādīnaṃ, micchādiṭṭhiyā titthiyavandanādīnaṃ karaṇakāle, vācāya parasampattipatthanāya ‘‘haññantu bajjhantū’’ti anatthapatthanāya ca titthiyatthutitadatthadīpanādīnañca yathākkamaṃ pavattikāle ca tassa manokammassa kāyavācāsu pavatti veditabbā.
For, during the time of covetousness, when one performs actions like seizing another's goods with the body; during ill-will, when one performs actions like striking with a stick; during wrong view, when one performs actions like worshipping heretics; and with speech, during the time of wishing for another's prosperity, or wishing for harm ("May they be slain, may they be bound"), or praising heretics and explaining their doctrines, respectively—in these instances, the occurrence of that mental action through bodily and verbal means should be understood.
Thật vậy, sự phát sinh của ý nghiệp đó ở thân và khẩu được biết là khi tham lam thì lấy tài sản của người khác bằng thân v.v., khi ác ý thì cầm gậy đánh đập v.v., khi tà kiến thì đảnh lễ ngoại đạo v.v., và khi nói thì cầu mong tài sản của người khác, cầu mong điều bất hạnh như “hãy bị giết, hãy bị bắt”, và ca ngợi ngoại đạo, giải thích ý nghĩa của họ v.v. theo thứ tự.
1346
Kāmāvacarakusalaṃ pana pāṇātipātāveramaṇiādikaṃ kāyavacīmanokammaṃ paccekaṃ dvārattayepi pavattati.
However, wholesome kāmāvacara (sensory-sphere) actions, such as abstention from the destruction of life, which are kāyakamma, vacīkamma, and manokamma, each occur through all three doors.
Còn thiện nghiệp dục giới như kiêng cữ sát sinh v.v. thì thân, khẩu, ý nghiệp riêng biệt đều phát sinh ở cả ba cửa.
Tattha pāṇātipātādīhi samphappalāpapariyosānehi sattahi viramantassa tāva hatthamuddāya, vacībhedena ca samādiyanakāle, manasā viramaṇakāle ca tesaṃ kāyavacīkammānaṃ tīsu dvāresu pavatti veditabbā.
For one who abstains from the seven unwholesome actions culminating in frivolous talk, their occurrence as kāyakamma and vacīkamma through the three doors should be understood during the time of undertaking the precepts with a hand gesture, or with verbal expression, and during the time of abstaining mentally.
Trong đó, khi một người kiêng cữ bảy điều từ sát sinh đến nói phù phiếm, thì sự phát sinh của các thân và khẩu nghiệp đó ở ba cửa được biết là khi người ấy thọ trì bằng cách ra dấu tay, bằng lời nói, và khi người ấy kiêng cữ bằng ý.
Anabhijjhādīhi sahagatena cetasā tajjassa kāyapayogassa, ‘‘paravittupakaraṇaṃ ciraṭṭhitikaṃ hotu, sabbe sattā averā hontu, so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādinā vacīpayogassa, kevalaṃ manopayogassa ca karaṇakāle manokammassa tīsupi dvāresu pavatti veditabbā.
The occurrence of mental kamma through all three doors should be understood when performing a relevant bodily action with a mind accompanied by non-covetousness and so on; a verbal action such as, "May the possessions of others last long," "May all beings be free from animosity," "That Blessed One is an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One"; or merely a mental action.
Khi thực hiện manokamma (ý nghiệp) với tâm đi kèm với vô tham (anabhijjhā) v.v., thông qua việc sử dụng thân (kāyapayoga) tương ứng, việc sử dụng lời nói (vacīpayoga) như “Cầu mong tài sản và vật dụng của người khác được tồn tại lâu dài, cầu mong tất cả chúng sanh không có oan trái, Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác”, và việc sử dụng thuần túy ý (manopayoga), sự phát sinh của ý nghiệp ở cả ba cửa cần được hiểu.
Ettha ca pañcadvāre uppannāni javanāni kāyavacīkammāni na honti, manokammāni eva.
And here, the impulsion consciousnesses that arise in the five sense doors are not bodily or verbal kamma; they are only mental kamma.
Ở đây, các tâm tốc hành (javana) phát sinh ở năm cửa giác quan không phải là thân nghiệp (kāyavācīkamma) hay khẩu nghiệp (vacīkamma), mà chỉ là ý nghiệp (manokamma).
Tāni ca na kammapathappattāni, kevalaṃ kusalādīni honti.
And these do not attain the status of kamma-paths; they are merely wholesome, etc.
Và chúng không đạt đến mức nghiệp đạo (kammapatha), mà chỉ là thiện (kusala) v.v.
Manodvāre paṭutarappavattāni eva hi kammapathappattāni manokammāni honti, rūpārūpajavanāni pana ekantaṃ bhāvanāmayaṃ manokammameva manodvāre eva ca pavattanti.
Indeed, only mental kamma that occurs with greater intensity in the mind-door attains the status of kamma-paths, while the rūpāvacara and arūpāvacara impulsion consciousnesses are exclusively mind-kamma consisting solely of mental development, and they arise only in the mind-door.
Chỉ những ý nghiệp phát sinh mạnh mẽ ở ý môn mới đạt đến mức nghiệp đạo; còn các tâm tốc hành thuộc sắc giới và vô sắc giới thì nhất định chỉ là ý nghiệp thuộc về sự tu tập (bhāvanāmaya) và chỉ phát sinh ở ý môn.
1347
Kiñcāpi abhiññāñāṇāni viññattidvayajanakāni, tathāpi kāyavacīkammavohāraṃ na labhanti, lokuttarakusalaṃ pana kāyavacīdvāresu anuppajjamānampi micchāvācākammantājīvānaṃ samucchedappahānakārīnaṃ viratīnaṃ vasena kāyavacīkammampi hoti, taditaramaggaṅgavasena manokammampīti ekakkhaṇe tīṇipi kammāni honti, tañca bhāvanāmayaṃ, dvāraṃ panassa manodvārameva.
Even though the Abhiññā knowledges generate the two kinds of communication, they do not acquire the designation of bodily or verbal kamma. However, supramundane wholesome kamma, even though it does not arise in the bodily or verbal doors, becomes bodily and verbal kamma due to the cessation and abandonment of wrong speech, wrong action, and wrong livelihood by means of the abstinences. And it is also mental kamma by way of the other path factors. Thus, all three kammas arise simultaneously in one moment. This kamma is of the nature of mental development, and its door is only the mind-door.
Mặc dù các abhiññāñāṇa (thắng trí) là nhân sinh ra hai loại biểu tri (viññatti), nhưng chúng không được gọi là thân nghiệp hay khẩu nghiệp. Tuy nhiên, thiện pháp siêu thế (lokuttarakusala), dù không phát sinh ở thân môn và khẩu môn, nhưng lại là thân nghiệp và khẩu nghiệp theo nghĩa là các sự chế ngự (virati) có khả năng đoạn trừ hoàn toàn tà ngữ, tà nghiệp và tà mạng; và là ý nghiệp theo nghĩa là các chi đạo khác, nên cả ba nghiệp đều có thể có trong một sát-na. Và đó là nghiệp thuộc về sự tu tập, nhưng cửa của nó chỉ là ý môn.
Yathā ca pāṇātipātāveramaṇiyādīnaṃ vasena kusalassa dvārattaye pavatti vuttā, evaṃ dasapuññakiriyavatthūnampi vasena vattabbā.
Just as the occurrence of wholesome kamma through the three doors has been stated by way of abstinence from killing living beings and so on, so too should it be stated by way of the ten bases of meritorious action.
Cũng như sự phát sinh của thiện pháp ở ba cửa đã được nói đến theo nghĩa là sự kiêng cữ sát sanh v.v., thì cũng cần được nói đến theo nghĩa là mười căn bản phước nghiệp (dasapuññakiriyavatthu).
Aṭṭhakathāsu pana na vicāritā, tathāpi nayato evaṃ veditabbā.
In the Commentaries, however, it has not been investigated, but it should be understood according to this method.
Tuy nhiên, trong các bản Aṭṭhakathā không có phân tích, nhưng theo phương pháp thì cần được hiểu như vậy.
1348
Tesu dānaṃ kāyakammameva, vacīkammampi vā.
Among these, generosity is exclusively bodily kamma, or it may also be verbal kamma.
Trong số đó, bố thí (dāna) chỉ là thân nghiệp, hoặc cũng là khẩu nghiệp.
Pattānuppadānaṃ, abbhanumodanaṃ, desanā vacīkammameva.
Transference of merit, rejoicing in merit, and teaching Dhamma are exclusively verbal kamma.
Hồi hướng phước (pattānuppadāna), tùy hỷ (abbhanumodana), thuyết pháp (desanā) chỉ là khẩu nghiệp.
Sīlaṃ apacitisahagataṃ, veyyāvaccasahagatañca kāyakammampi atthi, vacīkammampi atthi.
Moral conduct accompanied by reverence and accompanied by service exists both as bodily kamma and as verbal kamma.
Giới (sīla) đi kèm với sự cung kính (apacitisahagata), và đi kèm với sự phục vụ (veyyāvaccasahagata) cũng có thân nghiệp, cũng có khẩu nghiệp.
Tattha sīlassa kāyavacīkammabhāvo siddho eva.
Here, the bodily and verbal kamma nature of moral conduct is already established.
Ở đây, việc giới là thân nghiệp và khẩu nghiệp đã được xác định.
Apacitiyā pana pupphapūjādinā, vandanādinā vā pavattikāle kāyakammabhāvo, thutimayapūjādinā pavattikāle vacīkammabhāvo ca veditabbo.
However, the bodily kamma nature of reverence should be understood when it occurs through offerings of flowers and so on, or through veneration and so on, and its verbal kamma nature should be understood when it occurs through offerings of praise and so on.
Còn sự cung kính, khi được thực hiện bằng cách cúng dường hoa v.v., hoặc bằng cách lễ bái v.v., thì cần được hiểu là thân nghiệp; khi được thực hiện bằng cách cúng dường tán thán v.v., thì cần được hiểu là khẩu nghiệp.
Veyyāvaccassāpi sahatthā karaṇakāle kāyakammabhāvo, gilānādīnaṃ catupaccayasamādāpanādivasena, garūhi āṇattasaddena ārocanapakkosanādivasena vacīkammabhāvo ca veditabbo.
Similarly, the bodily kamma nature of service should be understood when performed by one's own hands, and its verbal kamma nature when performed by getting food and necessities for the sick and so on, or by announcing and inviting at the command of elders and so on.
Sự phục vụ cũng vậy, khi tự tay thực hiện thì cần được hiểu là thân nghiệp; khi được thực hiện bằng cách sắp xếp bốn vật dụng cho người bệnh v.v., bằng cách thông báo hoặc mời gọi v.v. theo lời sai bảo của các bậc trưởng thượng, thì cần được hiểu là khẩu nghiệp.
Bhāvanā, savanaṃ, diṭṭhijukammañca manokammameva, abbhanumodanampīti keci.
Mental development, listening to Dhamma, and straightening one's views are exclusively mental kamma, and some say rejoicing in merit also.
Tu tập (bhāvanā), nghe pháp (savana), chỉnh sửa tà kiến (diṭṭhijukamma) chỉ là ý nghiệp; một số người nói tùy hỷ cũng vậy.
Savanampi hi sotadvārānusārena manodvāre eva dhammatthasallakkhaṇavasena pavattikāle manokammameva.
Indeed, listening to Dhamma, when it occurs through observing the meaning of the Dhamma in the mind-door following the ear-door, is also exclusively mental kamma.
Nghe pháp cũng vậy, khi phát sinh ở ý môn theo sự hướng dẫn của nhĩ môn bằng cách nhận biết ý nghĩa của pháp, thì chỉ là ý nghiệp.
1349
Tattha dānaṃ apaciti veyyāvaccaṃ pattānuppadānaṃ desanāti imāni pañca kāyavacīdvāresu eva pavattanti, na manodvāre.
Among these, generosity, reverence, service, transference of merit, and teaching Dhamma—these five—arise only in the bodily and verbal doors, not in the mind-door.
Trong số đó, bố thí, cung kính, phục vụ, hồi hướng phước, thuyết pháp – năm điều này chỉ phát sinh ở thân môn và khẩu môn, không phát sinh ở ý môn.
Ettha ca pattānuppadānadesanānaṃ kāyavikārena pattiṃ dentassa, dhammaṃ desentassa ca kāyadvārepi pavatti veditabbā.
And here, the occurrence of transference of merit and teaching Dhamma in the bodily door should be understood when one gives merit or teaches Dhamma through bodily gestures.
Ở đây, sự phát sinh ở thân môn của việc hồi hướng phước và thuyết pháp cần được hiểu là khi người đó dâng tặng phước bằng cử chỉ thân, và khi người đó thuyết pháp.
Sīlaṃ bhāvanā abbhanumodanaṃ savanaṃ diṭṭhijukammanti imāni pana pañca tīsupi dvāresu pavattanti, ‘‘na punevaṃ karissāmī’’ti cettha manasāva duccaritato viramantassa, abbhanumodantassa ca vasena sīlabbhanumodanānaṃ manodvārepi pavatti veditabbā.
However, moral conduct, mental development, rejoicing in merit, listening to Dhamma, and straightening one's views—these five—arise in all three doors. The occurrence of moral conduct and rejoicing in merit in the mind-door should be understood by way of one who mentally refrains from misconduct with the thought, "I will not do this again," and one who mentally rejoices in merit.
Còn giới, tu tập, tùy hỷ, nghe pháp, chỉnh sửa tà kiến – năm điều này thì phát sinh ở cả ba cửa. Việc giới và tùy hỷ phát sinh ở ý môn cần được hiểu là khi người đó tự mình từ bỏ ác hạnh trong tâm với ý nghĩ “Ta sẽ không làm như vậy nữa”, và khi người đó tùy hỷ.
Yaṃ pana aṭṭhasāliniyaṃ ‘‘dānamayaṃ kāyavacīmanokammavasena tividhaṃ hotī’’tiādi vuttaṃ, taṃ pubbacetanāvasena manodvāre pavattaṃ gahetvā pariyāyato vuttaṃ, nippariyāyato kāyavacīdvārappavattā sanniṭṭhānacetanāva.
However, what is stated in the Aṭṭhasālinī, "The meritorious act of giving is threefold by way of bodily, verbal, and mental kamma," is said in a figurative sense, taking into account the prior intention that occurs in the mind-door. In the literal sense, it is the decisive intention that occurs in the bodily and verbal doors.
Còn điều đã nói trong Aṭṭhasālinī rằng “Bố thí có ba loại theo thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp” v.v., điều đó được nói theo phương pháp gián tiếp, lấy ý nghiệp phát sinh ở ý môn theo tư niệm trước (pubbacetanā). Còn theo phương pháp trực tiếp, thì chỉ có tư niệm quyết định (sanniṭṭhānacetanā) phát sinh ở thân môn và khẩu môn.
Teneva hi tattheva vuttaṃ ‘‘vinayapariyāyaṃ patvā hi ‘dassāmi karissāmī’ti vācā bhinnā hotīti.
For this very reason, it is said in the same text: "Indeed, when it comes to the Vinaya method, the words 'I will give, I will do' are uttered.
Chính vì thế mà trong cùng một chỗ đã nói: “Khi đạt đến phương pháp của Luật (Vinaya), lời nói ‘Tôi sẽ cho, tôi sẽ làm’ đã được nói ra.
Iminā lakkhaṇena dānaṃ nāma hoti, abhidhammapariyāyaṃ patvā pana vijjamānakavatthuṃ ārabbha manasā cintitakālato paṭṭhāya kusalaṃ hoti.
By this characteristic, it is called giving. However, when it comes to the Abhidhamma method, it becomes wholesome from the time one thinks about a موجود (existing) object with the mind.
Với đặc điểm này, đó được gọi là bố thí. Còn khi đạt đến phương pháp của Vi Diệu Pháp (Abhidhamma), thì từ thời điểm suy nghĩ trong tâm về một vật hiện có, đó là thiện pháp.
Aparabhāge kāyena vā vācāya vā kattabbaṃ karissatī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1).
Later, one will do what is to be done with the body or with speech" (Dhs.a. 1).
Sau đó, người đó sẽ làm điều cần làm bằng thân hoặc bằng lời nói” (Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā 1).
Itarathā ‘‘dassāmī’’ti cintitamattenāpi dānaṃ nāma bhaveyya, tathā ca tādisaṃ vatthuṃ yathācintitaniyāmena adentassa dhuranikkhepe adinnādānampi siyā.
Otherwise, merely thinking "I will give" would constitute giving, and in such a case, if one did not give the object as intended, it could lead to the transgression of taking what is not given by abandoning the effort.
Nếu không như vậy, thì chỉ cần suy nghĩ “Tôi sẽ cho” cũng đã là bố thí, và như vậy, đối với người không cho vật đó theo cách đã suy nghĩ, thì việc không cho cũng có thể là trộm cắp.
Evaṃ manasā pāṇātipātādayopi siyuṃ, tañca na yuttaṃ, tasmā vuttanayeneva gahetabbaṃ.
Similarly, killing living beings and so on would also arise merely in the mind, and that is not appropriate. Therefore, it should be understood in the manner stated.
Tương tự, sát sanh v.v. cũng có thể là ý nghiệp, và điều đó không hợp lý, vì vậy cần được hiểu theo cách đã nói.
Atha vā ‘‘sabbaṃ sāpateyyaṃ dinnaññeva haratū’’ti pariccajanasambhavato dānassa manodvārepi pavatti veditabbā.
Alternatively, the occurrence of giving in the mind-door should be understood as possible through the act of relinquishing, such as "Let anyone take all my property; it has been given."
Hoặc, sự phát sinh của bố thí ở ý môn cần được hiểu là do khả năng từ bỏ tài sản với ý nghĩ “Hãy mang hết tài sản của tôi đi”.
1350
Ettha ca dānasīlādikāyakammānaṃ kāyadvāre pavattiyaṃ kammaṃ kāyakammameva, dvārampi kāyadvārameva.
And here, concerning the occurrence of bodily kammas such as giving and moral conduct in the bodily door, the kamma is bodily kamma, and the door is also the bodily door.
Ở đây, đối với các thân nghiệp như bố thí, trì giới v.v. phát sinh ở thân môn, nghiệp đó là thân nghiệp, và cửa cũng là thân môn.
Vacīdvāre pavattiyaṃ kammaṃ kāyakammameva, dvāraṃ pana vacīdvāraṃ.
When it occurs in the verbal door, the kamma is bodily kamma, but the door is the verbal door.
Đối với nghiệp phát sinh ở khẩu môn, nghiệp đó là thân nghiệp, nhưng cửa là khẩu môn.
Manodvāre pavattiyampi kammaṃ kāyakammaṃ, dvāraṃ pana manodvāraṃ.
Even when it occurs in the mind-door, the kamma is bodily kamma, but the door is the mind-door.
Đối với nghiệp phát sinh ở ý môn, nghiệp đó cũng là thân nghiệp, nhưng cửa là ý môn.
Desanābbhanumodanādīnaṃ vacīkammānaṃ vacīdvāre pavattiyaṃ kammampi vacīkammaṃ, dvārampi vacīdvārameva.
Concerning the occurrence of verbal kammas such as teaching Dhamma and rejoicing in merit in the verbal door, the kamma is verbal kamma, and the door is also the verbal door.
Đối với các khẩu nghiệp như thuyết pháp, tùy hỷ v.v. phát sinh ở khẩu môn, nghiệp đó cũng là khẩu nghiệp, và cửa cũng là khẩu môn.
Kāyadvāre pavattiyampi kammaṃ vacīkammameva, dvāraṃ pana kāyadvāraṃ.
Even when it occurs in the bodily door, the kamma is verbal kamma, but the door is the bodily door.
Đối với nghiệp phát sinh ở thân môn, nghiệp đó cũng là khẩu nghiệp, nhưng cửa là thân môn.
Manodvāre pavattiyampi kammaṃ vacīkammaṃ, dvāraṃ pana manodvāraṃ.
Even when it occurs in the mind-door, the kamma is verbal kamma, but the door is the mind-door.
Đối với nghiệp phát sinh ở ý môn, nghiệp đó cũng là khẩu nghiệp, nhưng cửa là ý môn.
Bhāvanādimanokammānaṃ manodvāre pavattiyaṃ kammampi manokammaṃ, dvārampi manodvārameva.
Concerning the occurrence of mental kammas such as mental development in the mind-door, the kamma is mental kamma, and the door is also the mind-door.
Đối với các ý nghiệp như tu tập v.v. phát sinh ở ý môn, nghiệp đó cũng là ý nghiệp, và cửa cũng là ý môn.
Kāyadvāre pavattiyampi kammaṃ manokammameva, dvāraṃ pana kāyadvāraṃ.
Even when it occurs in the bodily door, the kamma is mental kamma, but the door is the bodily door.
Đối với nghiệp phát sinh ở thân môn, nghiệp đó cũng là ý nghiệp, nhưng cửa là thân môn.
Vacīdvāre pavattiyampi kammaṃ manokammameva, dvāraṃ pana vacīdvāraṃ.
Even when it occurs in the verbal door, the kamma is mental kamma, but the door is the verbal door.
Đối với nghiệp phát sinh ở khẩu môn, nghiệp đó cũng là ý nghiệp, nhưng cửa là khẩu môn.
Evaṃ pāṇātipātādīnaṃ, pāṇātipātāveramaṇiādīnañca vuttānusārena kammavavatthānaṃ, dvāravavatthānañca yathānurūpaṃ yojetvā asaṅkarato ñātabbaṃ.
In this way, the classification of kammas and the classification of doors, corresponding to the methods stated for killing living beings and so on, and for abstinence from killing living beings and so on, should be understood without confusion.
Như vậy, sự phân định nghiệp và sự phân định cửa của sát sanh v.v., và sự kiêng cữ sát sanh v.v. cần được biết một cách rõ ràng bằng cách kết hợp tương ứng theo cách đã nói.
1351
Dvārakammavavatthānakathā niṭṭhitā.
Here concludes the Discourse on the Classification of Doors and Kammas.
Phần giải thích về sự phân định cửa và nghiệp đã xong.
1352
Idāni yasmā dasavidhāni cetāni puññakiriyavatthūni tīsu evaṃ saṅgayhanti dānamaye sīlamaye bhāvanāmayeti.
Now, because these ten bases of meritorious action are included in these three: meritorious acts of giving, moral conduct, and mental development.
Bây giờ, vì mười căn bản phước nghiệp này được tóm gọn trong ba loại: bố thí, trì giới, tu tập như vậy.
Pattānuppadānaṃ hi dānamaye saṅgayhati, ‘‘abbhanumodanampī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 156-159 puññakiriyavatthādikathā) aṭṭhakathāyaṃ.
Indeed, the transference of merit is included in giving, and "rejoicing in merit" also (Dhs.a. 156-159, Puññakiriyavatthādikathā) in the Commentaries.
Hồi hướng phước được tóm gọn trong bố thí, “tùy hỷ cũng vậy” (Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā 156-159, phần về căn bản phước nghiệp) trong Aṭṭhakathā.
Apacitiveyyāvaccāni sīlamaye.
Reverence and service are included in moral conduct.
Cung kính và phục vụ trong trì giới.
Desanāsavanadiṭṭhijukammāni bhāvanāmaye, tasmā rūpārammaṇassa kusalassa dānasīlabhāvanāvasena dvārattayappavattiṃ yojetvā dassessāma.
Teaching Dhamma, listening to Dhamma, and straightening one's views are included in mental development. Therefore, we will illustrate the occurrence of wholesome kamma pertaining to a visible object through the three doors by way of giving, moral conduct, and mental development.
Thuyết pháp, nghe pháp và chỉnh sửa tà kiến trong tu tập. Vì vậy, chúng ta sẽ trình bày sự phát sinh của thiện pháp đối với đối tượng sắc (rūpārammaṇa) ở ba cửa theo nghĩa bố thí, trì giới và tu tập.
Tadanusāreneva itaresaṃ vasenāpi sakkā ñātunti.
According to this, it can also be understood by way of the others.
Theo đó, cũng có thể biết được theo nghĩa của các điều khác.
Kusalaṃ hi vaṇṇārammaṇaṃ hutvā uppajjamānaṃ dānasīlabhāvanāvaseneva tīsu dvāresu pavattati.
Indeed, wholesome kamma, arising with a visible object, occurs through the three doors only by way of giving, moral conduct, and mental development.
Thiện pháp, khi phát sinh làm đối tượng sắc, thì phát sinh ở ba cửa theo nghĩa bố thí, trì giới và tu tập.
Kathaṃ?
How?
Thế nào?
Yadā hi nīlapītādivaṇṇavicittaṃ pupphavatthādideyyadhammaṃ labhitvā ‘‘vaṇṇadānaṃ me bhavissatī’’ti vaṇṇavasena ābhujitvā cetiyādīsu sahatthena pūjeti, tadā rūpārammaṇaṃ dānamayaṃ kāyadvāre pavattati, tañca pubbacetanā sanniṭṭhānacetanā aparacetanāti tividhaṃ hoti.
When one obtains an offering such as flowers or cloth, variegated with blue, yellow, and other colors, and applies one's mind to it with the thought, "This will be my offering of color," and offers it by hand at a Cetiya or similar place, then a meritorious act of giving pertaining to a visible object arises in the bodily door. And this is threefold: prior intention, decisive intention, and subsequent intention.
Khi người đó nhận được vật cúng dường như hoa, y phục v.v. có màu sắc xanh, vàng v.v. đa dạng, rồi suy nghĩ theo sắc “Đây sẽ là bố thí về sắc của tôi”, và tự tay cúng dường lên bảo tháp v.v., lúc đó bố thí thuộc về đối tượng sắc phát sinh ở thân môn, và nó có ba loại: tư niệm trước (pubbacetanā), tư niệm quyết định (sanniṭṭhānacetanā), tư niệm sau (aparacetanā).
Evaṃ uparipi sabbavāresu tividhatā veditabbā.
Similarly, the threefold nature should be understood in all doors above.
Tương tự, ở tất cả các cửa phía trên cũng cần được hiểu là có ba loại.
Yadā pana tadeva yathāvuttavatthuṃ vācāya āṇāpetvā puttadārādīhi dāpeti, tadārūpārammaṇaṃ dānamayaṃ vacīdvāre pavattati.
However, when one instructs one's children, wife, etc., to give that very object as described, then a meritorious act of giving pertaining to a visible object arises in the verbal door.
Còn khi người đó sai bảo con cái v.v. bằng lời nói để bố thí vật đã nói trên, lúc đó bố thí thuộc về đối tượng sắc phát sinh ở khẩu môn.
Yadā pana tadeva vijjamānakavatthuṃ ‘‘dassāmī’’ti cinteti, paccāsīsati, yathādhippāyaṃ nipphādessati, tadā pubbacetanāvasena pariyāyato dānamayaṃ manodvāre pavattati nāma.
However, when one thinks, 'I will give' that very existing object, anticipates it, and brings it to fruition as intended, then by way of prior volition, indirectly, the meritorious deed of giving (dānamaya) occurs through the mind-door.
Tuy nhiên, khi người ấy suy nghĩ về chính vật hiện có đó rằng "tôi sẽ cho", mong mỏi, và sẽ thực hiện theo ý định, thì khi ấy, theo cách gián tiếp thông qua tiền tư, được gọi là tâm dāna-maya (công đức do bố thí) khởi lên ở tâm môn.
Evaṃ rūpārammaṇaṃ dānamayaṃ dvāravasena tividhaṃ hoti.
Thus, the meritorious deed of giving, with a visible object (rūpārammaṇa), is threefold by way of the doors.
Như vậy, công đức dāna-maya có đối tượng sắc, xét theo môn, có ba loại.
1353
Yadā pana vuttappakāravaṇṇaṃ deyyadhammaṃ labhitvā ‘‘evaṃ manāpavaṇṇānaṃ pariccajanaṃ nāma mayhaṃ kulavaṃsāgatavattameta’’nti sahatthā pūjeti, tādisavaṇṇavantaṃ vā parapariggahitādibhogasampattiṃ pariccajitvā sīlaṃ rakkhati, tadā rūpārammaṇaṃ sīlaṃ kāyadvāre ca pavattati.
However, when one obtains a donor item (deyyadhamma) of the aforementioned kind of pleasing appearance, and thinks, 'Donating such pleasingly colored things is a custom inherited by my family line,' and offers it personally, or having relinquished wealth and possessions of such an appearance acquired by others, observes sīla, then sīla, with a visible object (rūpārammaṇa), occurs through the body-door.
Tuy nhiên, khi người ấy nhận được vật thí có sắc tướng như đã nói, rồi tự tay cúng dường với ý nghĩ rằng "việc từ bỏ những sắc tướng đẹp đẽ như vậy là tập quán kế thừa từ dòng dõi của ta", hoặc giữ gìn giới bằng cách từ bỏ tài sản sung túc như vật sở hữu của người khác có sắc tướng như vậy, thì khi ấy, giới có đối tượng sắc khởi lên ở thân môn.
Yadā pana vuttappakāravaṇṇaṃ deyyadhammaṃ kulavaṃsādivasena vācāya āṇāpetvā parehi dāpeti, tādisaṃ vā parapariggahitādiṃ vācāya apanetvā sīlaṃ rakkhati, tadā rūpārammaṇaṃ sīlaṃ vacīdvāre pavattati.
However, when one, by word, orders others to give a donor item of the aforementioned kind of pleasing appearance, in accordance with family tradition, or by word, removes such (possessions) acquired by others and observes sīla, then sīla, with a visible object (rūpārammaṇa), occurs through the speech-door.
Khi người ấy, do dòng dõi v.v., dùng lời nói ra lệnh cho người khác bố thí vật thí có sắc tướng như đã nói, hoặc giữ gìn giới bằng cách dùng lời nói ngăn cản (việc chiếm đoạt) vật sở hữu của người khác như vậy, thì khi ấy, giới có đối tượng sắc khởi lên ở khẩu môn.
Yadā pana tādisaṃ vijjamānakavatthuṃ kulavaṃsādivasena ‘‘dassāmī’’ti, tādisaṃ parapariggahitādikaṃ anāmasitvā ‘‘sīlaṃ rakkhissāmī’’ti vā cinteti, tadā rūpārammaṇaṃ sīlaṃ manodvāre pavattati.
However, when one thinks, 'I will give' such an existing object in accordance with family tradition, or without touching such (possessions) acquired by others, thinks, 'I will observe sīla,' then sīla, with a visible object (rūpārammaṇa), occurs through the mind-door.
Khi người ấy suy nghĩ về vật hiện có như vậy rằng "tôi sẽ cho" do dòng dõi v.v., hoặc "tôi sẽ giữ gìn giới" bằng cách không chiếm đoạt vật sở hữu của người khác như vậy, thì khi ấy, giới có đối tượng sắc khởi lên ở tâm môn.
Evaṃ rūpārammaṇaṃ sīlamayaṃ dvāravasena tividhaṃ hoti.
Thus, sīla, with a visible object (rūpārammaṇa), is threefold by way of the doors.
Như vậy, công đức sīla-maya (công đức do trì giới) có đối tượng sắc, xét theo môn, có ba loại.
1354
Yadā pana vuttappakāraṃ vaṇṇavantaṃ datvā tadeva vaṇṇaṃ, sabbaṃ vā rūpāyatanaṃ caṅkamanto aniccādito vipassati, tadā rūpārammaṇaṃ bhāvanāmayaṃ kāyadvāre pavattati.
However, when one, having given a beautiful object of the aforementioned kind, contemplates that very beauty, or all visible objects (rūpāyatana), as impermanent and so on, while walking, then mental development (bhāvanāmaya) with a visible object (rūpārammaṇa) occurs through the body-door.
Tuy nhiên, khi người ấy, sau khi đã cho vật có sắc tướng như đã nói, rồi quán sát chính sắc tướng đó hoặc toàn bộ sắc xứ theo phương diện vô thường v.v. trong lúc đi kinh hành, thì khi ấy, công đức bhāvanā-maya (công đức do tu tiến) có đối tượng sắc khởi lên ở thân môn.
Tadeva vacībhedaṃ katvā sammasantassa rūpārammaṇaṃ bhāvanāmayaṃ vacīdvāre pavattati.
When one contemplates that very (object) by making a verbal utterance, then mental development (bhāvanāmaya) with a visible object (rūpārammaṇa) occurs through the speech-door.
Khi người ấy thẩm sát chính đối tượng đó bằng cách phân tích qua lời nói, thì công đức bhāvanā-maya có đối tượng sắc khởi lên ở khẩu môn.
Tadeva kāyaṅgavācaṅgaṃ acopetvā sammasantassa rūpārammaṇaṃ bhāvanāmayaṃ manodvāre pavattati.
When one contemplates that very (object) without moving body parts or vocal parts, then mental development (bhāvanāmaya) with a visible object (rūpārammaṇa) occurs through the mind-door.
Khi người ấy thẩm sát chính đối tượng đó mà không vận dụng thân phần hay lời nói, thì công đức bhāvanā-maya có đối tượng sắc khởi lên ở tâm môn.
Evaṃ rūpārammaṇaṃ bhāvanāmayaṃ dvāravasena tividhaṃ hoti.
Thus, mental development (bhāvanāmaya) with a visible object (rūpārammaṇa) is threefold by way of the doors.
Như vậy, công đức bhāvanā-maya có đối tượng sắc, xét theo môn, có ba loại.
Iti rūpārammaṇassa kusalassa tividhapuññakiriyavatthuvasena navasu kammadvāresu pavattivibhāgo veditabbo.
In this way, the distinction of the occurrence of wholesome rūpārammaṇa through the nine doors of action, according to the three kinds of meritorious deeds, should be understood.
Như thế, cần phải hiểu sự phân chia về diễn tiến của thiện pháp có đối tượng sắc trong chín nghiệp môn theo ba phước sự.
Imināva nayena rūpārammaṇassa kusalassa dasapuññakiriyavatthuvasenāpi tiṃsāya kammadvāresu pavattivibhāgo yojetvā ñātabbo.
In this same manner, the distinction of the occurrence of wholesome rūpārammaṇa through the thirty doors of action, according to the ten kinds of meritorious deeds, should be applied and understood.
Cũng theo phương pháp này, cần phải áp dụng và hiểu sự phân chia về diễn tiến của thiện pháp có đối tượng sắc trong ba mươi nghiệp môn theo mười phước sự.
Yathā ca rūpārammaṇassa, evaṃ saddārammaṇādīnampi pañcannaṃ kusalānaṃ puññakiriyavatthudvārehi vibhāgo, yojanānayo ca yathānurūpaṃ ñātabbo.
And just as with rūpārammaṇa, so too the distinction and method of application for the five wholesome deeds with sound objects (saddārammaṇa) and so on, through the doors of meritorious deeds, should be understood appropriately.
Và như đối với đối tượng sắc, cũng cần phải hiểu sự phân chia của năm thiện pháp có đối tượng thanh v.v. qua các phước sự và các môn, cùng với phương pháp áp dụng, một cách tương ứng.
1355
Apica saddaṃ nāma kandamūlaṃ viya hatthena gahetvā dātuṃ na sakkā.
Furthermore, sound cannot be taken by hand and given, like a root or tuber.
Hơn nữa, âm thanh không thể được cầm bằng tay để cho đi như củ rễ.
Yadā pana ‘‘saddadānaṃ me’’ti ābhujitvā bheriāditūriye tiṇṇaṃ ratanānaṃ deti, tehi upahāraṃ vā karoti, dhammakathikādīnaṃ sarabhesajjādiṃ deti, dhammassavanaṃ ghoseti, sarabhaññadhammakathādiṃ vā karoti, tadā kusalaṃ saddārammaṇaṃ hoti.
However, when one focuses, 'This is a gift of sound for me,' and makes offerings to the Three Jewels with drums and other musical instruments, or offers medicines for a cough and so on to Dhamma speakers, announces the listening to Dhamma, or performs Dhamma speaking with recitation, then the wholesome deed has sound as its object (saddārammaṇa).
Tuy nhiên, khi người ấy, sau khi suy xét rằng "đây là sự bố thí âm thanh của ta", rồi dâng cúng các nhạc cụ như trống v.v. lên Tam Bảo, hoặc thực hiện sự cúng dường bằng chúng, hoặc cúng dường thuốc trị giọng v.v. cho các vị pháp sư, hoặc thông báo về buổi nghe pháp, hoặc thực hiện việc tụng kinh, thuyết pháp v.v., thì khi ấy, thiện pháp có đối tượng thanh khởi lên.
Evaṃ gandhādivatthupariccāgepi gandhādiārammaṇaṃ.
Similarly, in giving objects like scents, there is a scent object and so on.
Tương tự, trong việc từ bỏ các vật như hương v.v., thiện pháp có đối tượng hương v.v. khởi lên.
Dhammārammaṇaṃ pana ojājīvitindriyatadāyattānaṃ vasena ñātabbaṃ.
The Dhamma object (dhammārammaṇa), however, should be understood in terms of vitality (oja), life faculty (jīvitindriya), and their dependent phenomena.
Còn đối tượng pháp thì cần được hiểu qua phương diện oja (dưỡng tố), jīvitindriya (mạng căn), và các pháp phụ thuộc vào chúng.
Yadā hi ojavantāni annapānasappinavanītādīni ‘‘ojadānaṃ me bhavissatī’’ti deti, gilānānaṃ bhesajjaṃ vā vejjaṃ vā upanetvā, pāṇoparodhakaṃ āvudhajālakuminādiṃ vināsetvā vā, vajjhappatte pāṇino mocetvā vā ‘‘jīvitadānaṃ me bhavissati jīvitāyattavuttitāya, pañcapasādasoḷasasukhumarūpacittacetasikānaṃ vasena pasādādidānaṃ me bhavissatī’’ti ca manasi karoti, tadā kusalaṃ dhammārammaṇaṃ hoti.
Indeed, when one gives nutritious food, drink, ghee, butter, and so on, thinking, 'This will be a gift of vitality for me,' or provides medicine or a physician to the sick, or destroys nets, traps, etc., that harm living beings, or releases living beings subject to punishment, and thinks, 'This will be a gift of life for me, due to sustaining life,' and also thinks, 'This will be a gift of sensitivity (pasāda) and so on, in terms of the five sensitive physical bases (pasāda), the sixteen subtle physical phenomena, consciousness, and mental factors,' then the wholesome deed has Dhamma as its object (dhammārammaṇa).
Bởi vì, khi người ấy bố thí các vật như đồ ăn, thức uống, bơ, sữa có chứa dưỡng tố với ý nghĩ rằng "đây sẽ là sự bố thí dưỡng tố của ta", hoặc sau khi mang thuốc hay thầy thuốc đến cho người bệnh, hoặc sau khi phá hủy các dụng cụ sát sanh như vũ khí, lưới, bẫy v.v., hoặc sau khi giải thoát các chúng sinh bị kết án tử hình, rồi tâm niệm rằng "đây sẽ là sự bố thí mạng sống của ta, vì sự sống phụ thuộc vào mạng căn, và đây sẽ là sự bố thí tịnh sắc v.v. của ta qua phương diện năm tịnh sắc, mười sáu sắc tế, tâm và tâm sở", thì khi ấy, thiện pháp có đối tượng pháp khởi lên.
Sesaṃ tādisameva.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
1356
Ayaṃ nānāvatthūsu ṭhitārammaṇānaṃ yojanā.
This is the application of objects present in various things.
Đây là sự áp dụng các đối tượng nằm trong các vật khác nhau.
Ekavatthusmimpi chārammaṇaṃ labbhateva.
Even in a single object, six objects can be obtained.
Ngay cả trong một vật, sáu đối tượng cũng có thể có được.
Piṇḍapātasmiṃ hi manāpo vaṇṇo, khādanakāle murumurāyanasaddo, gandho, raso, phoṭṭhabbaṃ, ojā, tadāyattā vā jīvitapasādādayo, tabbisayāni ca viññāṇādīnīti chārammaṇampi veditabbaṃ.
In a bowl of alms food, there is a pleasing color, a crunching sound when eating, a scent, a taste, a tangible sensation, vitality (oja), or life, sensitive physical bases (pasādādayo), etc., dependent on it, and also consciousnesses and so on pertaining to these objects; thus, it should be understood as having six objects.
Bởi vì, trong vật thực khất thực, có sắc đẹp, có tiếng "murumura" khi nhai, có hương, có vị, có xúc, có dưỡng tố, hoặc có mạng căn, tịnh sắc v.v. phụ thuộc vào đó, và có các thức v.v. liên quan đến chúng, nên cần biết rằng cũng có sáu đối tượng.
Evaṃ cīvarādīsu ceva vatthādīsu ca yathānurūpaṃ ñātabbaṃ.
Similarly, in robes and other items, and in objects and so on, it should be understood appropriately.
Tương tự, trong các vật như y v.v. và các vật dụng khác, cần hiểu một cách tương ứng.
Etthapi dānasīlabhāvanāmayatā, kāyavacīmanokammabhāvo ca vuttanayeneva veditabbo.
Here too, the nature of giving, sīla, and mental development (dānasīlabhāvanāmayatā), and the nature of bodily, verbal, and mental actions should be understood in the manner stated.
Ở đây, tính chất dāna-sīla-bhāvanā-maya (công đức do bố thí, trì giới, tu tiến) và trạng thái thân, khẩu, ý nghiệp cũng cần được hiểu theo phương pháp đã nói.
Yathā ca kusalānaṃ, evaṃ akusalānampi ārammaṇakammadvāravavatthānaṃ, apuññakiriyavatthūsu yojanānayo ca vuttānusārena yathāyogaṃ ñātabbo.
And just as with wholesome deeds, so too the arrangement of objects and doors of action for unwholesome deeds (akusalānaṃ), and the method of applying them to unmeritorious deeds, should be understood appropriately according to what has been stated.
Và như đối với các thiện pháp, cũng cần hiểu sự xác định về đối tượng và nghiệp môn của các bất thiện pháp, cùng với phương pháp áp dụng trong các bất phước sự, theo cách đã trình bày một cách thích hợp.
1357
Evaṃ ārammaṇato, puññakiriyavatthuto, kammato, dvārato ca anekasahassappabhedesu cetesu kusalesu upaḍḍhāni pana ñāṇasampayuttāni catunnaṃ adhipatīnaṃ vasena paccekaṃ catubbidhāni, ñāṇavippayuttāni pana upaḍḍhāni vīmaṃsādhipativajjitādhipatittayavasena paccekaṃ tividhāni, tadubhayāni puna hīnattikavasena paccekaṃ tividhāni, tāni puna aparimāṇesu pana cakkavāḷesu paccekaṃ aparimāṇesu sattesu ekekasmiṃ atītānāgatapaccuppannaoḷārikasukhumatādīhi anantehi pakārehi uppajjanato anantāparimāṇāni honti.
Thus, among these wholesome deeds, which are divided into thousands of kinds according to object, meritorious deed, action, and door, half are associated with knowledge (ñāṇasampayutta) and are each fourfold by way of the four dominants (adhipatī); the other half, disassociated from knowledge (ñāṇavippayutta), are each threefold by way of the three dominants, excluding the dominant of investigation (vīmaṃsādhipati); these two (knowledge-associated and knowledge-disassociated) are again each threefold according to being inferior, middling, or excellent; and these, furthermore, occurring in infinite ways through past, future, present, coarse, subtle, and so on, in each of the innumerable beings in countless world-systems, become infinite and immeasurable.
Như vậy, trong số các tâm thiện này, vốn có hàng ngàn loại khác nhau xét theo đối tượng, phước sự, nghiệp và môn, thì một nửa là tương ưng trí, mỗi loại lại có bốn loại theo bốn adhipati (chủ); còn một nửa là bất tương ưng trí, mỗi loại lại có ba loại theo ba adhipati trừ vīmaṃsādhipati (trạch pháp chủ); rồi cả hai loại đó, mỗi loại lại có ba loại theo ba bậc hạ-trung-thượng; rồi chúng lại trở nên vô lượng vô biên do khởi lên theo vô số cách thức như quá khứ, vị lai, hiện tại, thô, tế v.v. trong mỗi một chúng sinh trong vô lượng thế giới. Do đó, chúng là vô lượng vô biên.
Tāni sabbāni sambuddho anantena buddhañāṇena mahātulāya tulayamāno viya, mahātumbe pakkhipitvā minayamāno viya sabbākārato paricchinditvā mahākaruṇāya kāmāvacaraṭṭhena sarikkhatāya ekattaṃ upanetvā, puna somanassupekkhāsahagataṭṭhena, ñāṇasampayuttavippayuttaṭṭhena, asaṅkhārikasasaṅkhārikaṭṭhena ca koṭṭhāse katvā desesi, yathā taṃ lokavidū satthā devamanussānanti.
All these, the Perfectly Enlightened One, the Teacher who knows the world, weighing them as if with a great balance with infinite Buddha-knowledge, or measuring them as if putting them into a great container, completely distinguished them in every aspect with great compassion, and brought them to a unity as kamāvacara in terms of their similarity, and then taught them by making divisions in terms of being accompanied by joy or equanimity, associated with or disassociated from knowledge, and unprompted or prompted, for devas and humans.
Bậc Toàn Giác, bằng Phật trí vô biên, đã thấu triệt tất cả chúng từ mọi phương diện, như thể đang cân bằng một chiếc cân lớn, như thể đang đo lường sau khi đổ vào một cái bầu lớn, rồi với lòng đại bi, Ngài đã quy chúng về một mối do có cùng bản chất thuộc Dục giới; sau đó, Ngài lại phân chia thành các phần do cùng đi kèm với thọ hỷ hoặc thọ xả, do tương ưng trí hoặc bất tương ưng trí, và do là vô trợ hoặc hữu trợ, rồi thuyết giảng, đúng như Ngài là bậc Thế Gian Giải, là Đạo Sư của chư thiên và nhân loại.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana ādito paṭṭhāya dhammasaṅgaṇiyā (dha. sa. 1), tadaṭṭhakathāya ca aṭṭhasāliniyā (dha. sa. aṭṭha. 1) sabbākārato ñātabboti.
This is the summary here; the detailed explanation, however, from the beginning, should be known in all aspects from the Dhammasaṅgaṇī and its commentary, the Aṭṭhasālinī.
Đây là phần tóm tắt ở đây, còn phần chi tiết thì cần được hiểu từ mọi phương diện từ đầu trong bộ Dhammasaṅgaṇī và trong bộ chú giải của nó là Aṭṭhasālinī.
Evaṃ visayādippabhedato vinicchayo veditabbo.
Thus, the determination should be understood from the divisions of objects and so on.
Như vậy, sự phân tích theo sự phân loại về đối tượng v.v. cần được hiểu.
1358
Kāmāvacarakusaladhammā niṭṭhitā.
The wholesome Kāmāvacara Dhamma are concluded.
Các pháp thiện Dục giới đã hoàn tất.
1359
Rūpāvacaradhammā pana kusalā jhānaṅgasampayogabhedato pañcavidhā honti.
The wholesome Rūpāvacara Dhamma, however, are fivefold according to the distinction of being associated with the jhāna factors.
Còn các pháp thiện Sắc giới thì có năm loại, do sự khác biệt về sự tương ưng với các thiền chi.
Seyyathidaṃ – vitakkavicārapītisukhekaggatāsampayuttaṃ paṭhamajjhānikaṃ, tato vūpasantaṃ atikkantavitakkaṃ vicārapītisukhekaggatāsampayuttaṃ dutiyajjhānikaṃ, tato vūpasantaṃ atikkantavicāraṃ pītisukhekaggatāsampayuttaṃ tatiyajjhānikaṃ, tato vūpasantaṃ virattapītikaṃ sukhekaggatāsampayuttaṃ catutthajjhānikaṃ, tato vūpasantaṃ atthaṅgatasukhaṃ upekkhekaggatāsampayuttaṃ pañcamajjhānikanti.
Namely – the first jhāna, accompanied by initial application (vitakka), sustained application (vicāra), rapture (pīti), happiness (sukha), and one-pointedness (ekaggatā); the second jhāna, having subsided from that, transcending initial application, accompanied by sustained application, rapture, happiness, and one-pointedness; the third jhāna, having subsided from that, transcending sustained application, accompanied by rapture, happiness, and one-pointedness; the fourth jhāna, having subsided from that, with rapture faded, accompanied by happiness and one-pointedness; and the fifth jhāna, having subsided from that, with happiness ceased, accompanied by equanimity (upekkhā) and one-pointedness.
Cụ thể là – sơ thiền tương ưng với tầm, tứ, hỷ, lạc, nhất tâm; sau đó, nhị thiền tương ưng với tứ, hỷ, lạc, nhất tâm, do tầm đã được lắng dịu và vượt qua; sau đó, tam thiền tương ưng với hỷ, lạc, nhất tâm, do tứ đã được lắng dịu và vượt qua; sau đó, tứ thiền tương ưng với lạc, nhất tâm, do hỷ đã được lắng dịu và ly tham; sau đó, ngũ thiền tương ưng với xả, nhất tâm, do lạc đã được lắng dịu và chấm dứt.
Evaṃ sampayogabhedato vinicchayo veditabbo.
Thus, the determination should be understood by the distinction of their associations.
Như vậy, sự phân định nên được hiểu theo sự khác biệt về tương ưng.
1360
Dhammuddesādito pana paṭhamajjhāne tāva kāmāvacarapaṭhamakusale vuttesu ṭhapetvā viratittayaṃ sesā chattiṃsa dhammā honti.
From the perspective of the Dhamma exposition, in the first jhāna, there are thirty-six dhammas, excluding the three abstinences (virati) mentioned in the first wholesome kāmāvacara.
Còn về phần trình bày các pháp, trước hết, trong sơ thiền, đối với tâm thiện dục giới thứ nhất đã được nói đến, có ba mươi sáu pháp, ngoại trừ ba pháp kiêng cữ.
Tattha chandādayo cattāro, karuṇā, muditā cāti cha yevāpanakā.
Among these, desire (chanda) and the other three, compassion (karuṇā), and sympathetic joy (muditā) are the only six occasional factors (yevāpanakā).
Trong đó, chỉ có sáu pháp là không nhất định, tức là bốn pháp bắt đầu bằng dục, cùng với bi và hỷ.
Sesaṃ suññatavārapariyosānaṃ sabbaṃ kāmāvacarapaṭhamakusale vuttasadisameva.
The rest, up to the conclusion of the voidness section, is all similar to what was stated in the first wholesome kāmāvacara.
Phần còn lại, cho đến cuối chương không tánh, tất cả đều tương tự như đã được nói trong tâm thiện dục giới thứ nhất.
Kevalaṃ hi viratīnaṃ abhāvo, saṅgahavāre pañcamaggaṅgabhāvo, bhūmantaravasena rūpāvacarabhāvo ca viseso, sesaṃ tādisameva.
Indeed, the absence of the abstinences, the presence of the five path-factors in the summary, and the presence of the form-sphere according to the difference in planes, are the distinctions; the rest is similar.
Chỉ riêng sự không có các giới phần, sự là năm chi đạo trong phương pháp tổng hợp, và sự là sắc giới theo sự khác biệt về cõi là điểm đặc biệt; phần còn lại thì giống như vậy.
Paṭhamajjhānaṃ.
The first jhāna.
Sơ thiền.
1361
Tathā dutiyajjhānepi kevalaṃ dhammuddese vitakkābhāvo, saṅgahavāre catukkajjhānaṅgamaggaṅgabhāvo ca viseso, sesaṃ paṭhamasadisameva.
Similarly, in the second jhāna, only the absence of initial application in the exposition of states, and the presence of the four jhāna factors and path factors in the summary, are the distinctions; the rest is similar to the first.
Tương tự, trong nhị thiền cũng chỉ riêng sự không có tầm trong sự trình bày các pháp, và sự có bốn chi thiền là chi đạo trong phương pháp tổng hợp là điểm đặc biệt; phần còn lại thì giống như sơ thiền.
Dutiyaṃ.
The second.
Nhị thiền.
1362
Tathā tatiyajjhānepi kevalaṃ dhammuddese vicārābhāvo, saṅgahavāre tivaṅgikajjhānatā ca viseso, sesaṃ dutiyasadisameva.
Similarly, in the third jhāna, only the absence of sustained application in the exposition of states, and the state of having three jhāna factors in the summary, are the distinctions; the rest is similar to the second.
Tương tự, trong tam thiền cũng chỉ riêng sự không có tứ trong sự trình bày các pháp, và sự là thiền ba chi là điểm đặc biệt; phần còn lại thì giống như nhị thiền.
Tatiyaṃ.
The third.
Tam thiền.
1363
Tathā catutthe kevalaṃ dhammuddese pītiyā abhāvo, koṭṭhāsavāre duvaṅgikajjhānabhāvo ca viseso, sesaṃ tatiyasadisameva.
Similarly, in the fourth, only the absence of rapture in the exposition of states, and the presence of two jhāna factors in the division of components, are the distinctions; the rest is similar to the third.
Tương tự, trong tứ thiền cũng chỉ riêng sự không có hỷ trong sự trình bày các pháp, và sự là thiền hai chi trong phương pháp thành phần là điểm đặc biệt; phần còn lại thì giống như tam thiền.
Catutthaṃ.
The fourth.
Tứ thiền.
1364
Tathā pañcame kevalaṃ dhammuddese karuṇāmuditādīnaṃ abhāvo, somanassaṭṭhāne upekkhābhāvo, koṭṭhāsavāre jhānindriyesu upekkhājhānaṅgabhāvo, upekkhindriyabhāvo ca viseso, sesaṃ catutthasamameva.
Similarly, in the fifth, only the absence of compassion and appreciative joy, etc., in the exposition of states, the absence of gladness in place of equanimity, and in the division of components, the presence of the equanimity jhāna factor and the equanimity faculty among the jhāna faculties, are the distinctions; the rest is similar to the fourth.
Tương tự, trong ngũ thiền cũng chỉ riêng sự không có bi, tùy hỷ, v.v. trong sự trình bày các pháp, sự có xả thay cho hỷ, sự là chi thiền xả trong các thiền căn, và sự là xả căn là điểm đặc biệt; phần còn lại thì giống như tứ thiền.
Pañcamaṃ.
The fifth.
Ngũ thiền.
1365
Padabhājanīye pana vitakkavicārānaṃ vūpasamā dutiyaṃ, pītiyā ca virāgā tatiyaṃ, somanassassa ca atthaṅgamā catutthanti catukkanayopi āgato, so tikkhapaññānaṃ ekappahāreneva vitakkavicārasamatikkamasambhavato vutto.
However, in the Padabhājanīya, the method of four jhānas is also presented: the second, due to the calming of initial application and sustained application; the third, due to the fading of rapture; and the fourth, due to the disappearance of gladness. This is stated because of the possibility for those with keen wisdom to overcome initial application and sustained application in a single leap.
Tuy nhiên, trong Phân tích từ ngữ (dha. sa. 202) thì nhị thiền là do tầm và tứ lắng dịu, tam thiền là do hỷ ly dục, và tứ thiền là do hỷ lạc diệt tận – như vậy, phương pháp bốn chi cũng đã được đề cập. Điều đó được nói đến vì khả năng vượt qua tầm và tứ cùng một lúc đối với những người có trí tuệ sắc bén.
Tattha dutiyādīnaṃ sabbaso pañcakanaye tatiyādisamattā tattha vuttanayeneva sabbo vinicchayo veditabbo tattheva antogadhabhāvo cāti.
In that context, the second, etc., are in all respects similar to the third, etc., in the fivefold method, and thus all decisions should be understood according to the method stated therein, and their inclusion within it.
Trong đó, nhị thiền và các thiền khác hoàn toàn tương đồng với tam thiền và các thiền khác trong phương pháp năm chi. Do đó, tất cả sự phân định cần được hiểu theo phương pháp đã nói ở đó và sự bao hàm trong đó.
Catukkanayo.
The method of four jhānas.
Phương pháp bốn chi.
1366
Visayādippabhedato pana vinicchayaṃ pañcakanayeneva vakkhāma, tadanusārato eva catukkanayavasenāpi sakkā ñātunti.
However, we will explain the decision based on the differences in object, etc., according to the fivefold method, as it is also possible to understand it according to the method of four jhānas by following this.
Tuy nhiên, chúng ta sẽ phân định theo phương pháp năm chi về sự khác biệt của đối tượng, v.v., vì theo đó cũng có thể hiểu được theo phương pháp bốn chi.
Evaṃ upari lokuttarepi.
Similarly, in the supramundane states above.
Tương tự như vậy ở các thiền siêu thế cao hơn.
Pañcavidhāpi cete rūpāvacarakusaladhammā kasiṇārammaṇabhedato paccekaṃ aṭṭhavidhā honti pathavīkasiṇaṃ āpotejovāyonīlapītalohitodātakasiṇañcāti, ālokākāsakasiṇehi saddhiṃ dasavidhā honti.
These five types of form-sphere wholesome states, according to the distinction of kasiṇa objects, each become eightfold: earth kasiṇa, water, fire, wind, blue, yellow, red, and white kasiṇa. Together with light and space kasiṇas, they become tenfold.
Năm loại pháp thiện sắc giới này, theo sự khác biệt của đối tượng biến xứ, mỗi loại trở thành tám loại: địa biến xứ, thủy biến xứ, hỏa biến xứ, phong biến xứ, thanh biến xứ, hoàng biến xứ, xích biến xứ, và bạch biến xứ. Cùng với không biến xứ và quang biến xứ, chúng trở thành mười loại.
Padabhājanīye (dha. sa. 202) pana ālokakasiṇassa odātakasiṇena saṅgahitattā aggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, ākāsakasiṇassa pana ugghāṭanāsambhavato anāruppajjhānikattā.
However, in the Padabhājanīya, it should be understood that the light kasiṇa is not mentioned because it is subsumed under the white kasiṇa; and the space kasiṇa is not mentioned because it cannot be dilated and is therefore not suitable for the Āruppa-jhānas.
Tuy nhiên, trong Phân tích từ ngữ (dha. sa. 202) cần thấy rằng quang biến xứ không được đề cập vì nó được bao gồm trong bạch biến xứ, còn không biến xứ thì không thể mở rộng được, do đó không phải là thiền vô sắc.
Taṃ hi punappunaṃ ugghāṭiyamānampi ākāsameva hoti, tasmā tatthuppannaṃ rūpāvacarapañcamajjhānaṃ bhavavisesāya, diṭṭhadhammasukhavihārāya ca saṃvattati, abhiññāya, vipassanāya ca pādakampi hoti, anāruppattā pana nirodhapādakaṃ na hoti.
For even if it is dilated again and again, it remains space. Therefore, the form-sphere fifth jhāna arising there contributes to a state of being and a comfortable abiding in this very life, and it also becomes a basis for higher knowledge and insight, but being anāruppa, it is not a basis for cessation.
Thật vậy, dù được mở rộng nhiều lần, nó vẫn chỉ là không gian. Do đó, thiền sắc giới ngũ thiền phát sinh từ đó chỉ dẫn đến sự đặc biệt của hữu, sự an trú lạc ngay trong hiện tại, và cũng là nền tảng cho thắng trí và tuệ quán, nhưng vì là vô sắc nên không phải là nền tảng cho diệt tận định.
Sesāni pana nava kasiṇāni nirodhapādakānipīti ayametesaṃ viseso.
The other nine kasiṇas, however, are also a basis for cessation; this is their distinction.
Còn chín biến xứ còn lại là nền tảng cho diệt tận định. Đây là điểm khác biệt của chúng.
Ānāpānajjhānassāpi panettha vāyokasiṇe saṅgaho daṭṭhabboti.
The Anāpāna jhāna should also be understood as being subsumed under the wind kasiṇa here.
Cần thấy rằng thiền hơi thở cũng được bao gồm trong phong biến xứ ở đây.
Kasiṇakathā.
Discourse on Kasiṇas.
Phần về biến xứ.
1367
Evaṃ kasiṇavasena aṭṭhavidhā cete abhibhāyatanavasena pana paccekaṃ aṭṭhavidhā honti.
Thus, these are eightfold according to kasiṇas, and each is also eightfold according to the abhibhāyatanas.
Như vậy, tám loại này theo biến xứ, và mỗi loại trở thành tám loại theo thắng xứ.
Bhagavatā hi –
For the Blessed One has taught—
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng—
1368
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni, tāni abhibhuyya…pe… appamāṇāni.
“Being internally conscious of formlessness, one sees external forms, small in size; having overcome them… (details omitted) … large in size.
“Nội tâm không có tưởng về sắc, bên ngoài thấy các sắc nhỏ, chinh phục chúng…v.v… vô lượng.
Tāni abhibhuyya …pe… parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni…pe… appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni suvisuddhaṃ nīlaṃ pītaṃ lohitaṃ odāta’’nti (dha. sa. 211 ādayo) –
Having overcome them … (details omitted) … small in size, beautiful and ugly … (details omitted) … large in size, beautiful and ugly, very pure blue, yellow, red, white” (Dhp.sa. 211 onwards) —
Chinh phục chúng…v.v… nhỏ, sắc đẹp, sắc xấu…v.v… vô lượng, sắc đẹp, sắc xấu, xanh, vàng, đỏ, trắng rất thanh tịnh” (dha. sa. 211, v.v.)—
1369
Aṭṭha abhibhāyatanāni desitāni, tāni ca kasiṇesveva abhibhavitvā samāpajjanavasena jhānuppattivisesato, anārammaṇavisesato.
eight abhibhāyatanas, which are distinct in terms of the arising of jhāna by overcoming and attaining in kasiṇas, and distinct in terms of object.
Tám thắng xứ đã được thuyết giảng. Chúng là sự đặc biệt của sự phát sinh thiền do chinh phục và nhập định ngay trong các biến xứ, và sự đặc biệt của đối tượng.
Tattha hi ajjhattaṃ arūpasaññīti alābhitāya vā anatthikatāya vā ajjhattarūpe kasiṇavasena parikammasaññāvirahitova.
Here, being internally conscious of formlessness means being devoid of preparatory consciousness regarding internal forms in the manner of kasiṇa, either due to not having attained it or due to not wishing for it.
Trong đó, ajjhattaṃ arūpasaññī (nội tâm không có tưởng về sắc) có nghĩa là không có tưởng chuẩn bị về sắc nội tâm theo biến xứ, do không đạt được hoặc không mong muốn.
Bahiddhā rūpāni passatīti bahiddhā aṭṭha kasiṇarūpāni parikammavasena ceva appanāvasena ca passati.
One sees external forms means one sees the eight external kasiṇa-forms both through preparatory work and through attainment concentration.
Bahiddhā rūpāni passati (bên ngoài thấy các sắc) có nghĩa là thấy tám sắc biến xứ bên ngoài theo cách chuẩn bị và cách an chỉ.
Parittānīti khuddakaparimāṇāni, tāni abhibhuyya passanto ca sampannagahaṇiko kaṭacchumattaṃ bhattaṃ labhitvā ‘‘kiṃ ettha bhuñjitabbaṃ atthī’’ti saṅkaḍḍhitvā sabbaṃ ekakabaḷameva karoti, evameva ñāṇuttariko ‘‘kimettha parittake ārammaṇe samāpajjitabbaṃ atthi, nāyaṃ mama bhāro’’ti tāni abhibhavitvā saha nimittuppādeneva appanaṃ nibbatteti, tasmā taṃ jhānaṃ ‘‘abhibhāyatana’’nti vuccati.
Small in size refers to small dimensions. One who sees them after overcoming them, being expert in apprehension, having received a spoonful of rice, wondering "what is there to eat here?", gathers it all into a single mouthful. Similarly, one superior in knowledge, thinking "what is there to attain concentration on in this small object, this is not a burden for me," overcomes them and generates attainment concentration immediately upon the appearance of the sign. Therefore, that jhāna is called an "abhibhāyatana."
Parittāni (nhỏ) có nghĩa là có kích thước nhỏ. Khi thấy và chinh phục chúng, người có khả năng thâu nhận tốt, giống như người nhận được một muỗng cơm và tự hỏi “có gì để ăn ở đây không?” rồi gom tất cả lại thành một nắm cơm; tương tự, bậc trí tuệ ưu việt tự hỏi “có gì để nhập định vào đối tượng nhỏ bé này không? Đây không phải là gánh nặng của ta” rồi chinh phục chúng và phát sinh an chỉ ngay khi tướng xuất hiện. Do đó, thiền đó được gọi là “thắng xứ”.
Appamāṇānīti mahantāni.
Large in size refers to huge ones.
Appamāṇāni (vô lượng) có nghĩa là lớn.
Tāni abhibhuyyāti mahagghaso ekaṃ bhattapātiṃ labhitvā viya ñāṇuttaro appamāṇaṃ labhitvā ‘‘etaṃ vā hotu aññaṃ vā, kimettha samāpajjitabba’’nti appanaṃ nibbatteti.
Having overcome them means, like one superior in knowledge who obtains a large plate of food, thinking "whether this or another, what is there to attain concentration on here?", generates attainment concentration.
Tāni abhibhuyyā (chinh phục chúng) có nghĩa là bậc trí tuệ ưu việt, giống như nhận được một bát cơm đầy, nhận được cái vô lượng và tự hỏi “cái này hay cái khác, có gì để nhập định ở đây?” rồi phát sinh an chỉ.
Suvaṇṇadubbaṇṇānīti parisuddhāparisuddhavaṇṇāni.
Beautiful and ugly refers to pure and impure colors.
Suvaṇṇadubbaṇṇāni (sắc đẹp, sắc xấu) có nghĩa là các màu sắc thanh tịnh và không thanh tịnh.
Parisuddhāni hi nīlādīni, aparisuddhāni ca suvaṇṇadubbaṇṇānīti idha adhippetāni, etānipi ‘‘suvaṇṇāni vā hontu dubbaṇṇāni vā, parittaappamāṇavaseneva abhibhāyatanānī’’ti āgamaṭṭhakathāsu (dī. ni. aṭṭa. 2.173; ma. ni. aṭṭha. 2.249; a. ni. aṭṭha. 3.8.65) vaṇṇitāni.
Indeed, pure blue, etc., and impure ones are what are meant here by beautiful and ugly. These too are described in the commentaries (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.173; Ma. Ni. Aṭṭha. 2.249; A. Ni. Aṭṭha. 3.8.65) as "whether beautiful or ugly, they are abhibhāyatanas based on small and large sizes."
Thật vậy, các màu xanh, v.v. thanh tịnh và không thanh tịnh được đề cập ở đây là suvaṇṇadubbaṇṇāni. Những điều này cũng được giải thích trong các Chú giải của Thánh điển (dī. ni. aṭṭa. 2.173; ma. ni. aṭṭha. 2.249; a. ni. aṭṭha. 3.8.65) là “dù là sắc đẹp hay sắc xấu, chúng là thắng xứ theo cách nhỏ và vô lượng”.
Vaṇṇābhogassa hi atthitāya purimāni abhibhāyatanāni vaṇṇābhogarahitasahitatāya ettha kevalato visesasabbhāvā catudhā vuttāni, nīlādīni pana cattāri suvisuddhavaṇṇavasena sukhārohatāya ñāṇuttariko abhibhavitvā appanaṃ nibbatteti, tasmā ārammaṇavisesābhāvepi jhānuppattivisesato imesaṃ aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ vasena paccekaṃ aṭṭhavidhā hontīti veditabbā.
Because there is an expanse of color, the former abhibhāyatanas were stated in four ways due to the presence of distinction from the latter, which are with and without an expanse of color. However, the four, such as blue, etc., being very pure in color and easy to access, are overcome by one superior in knowledge who then generates attainment concentration. Therefore, even in the absence of a distinction in the object, it should be understood that these eight are each eightfold in terms of abhibhāyatanas due to a distinction in the arising of jhāna.
Vì có sự bao hàm của màu sắc, các thắng xứ trước được nói đến bốn loại ở đây là do sự khác biệt thuần túy về sự có và không có sự bao hàm của màu sắc. Còn bốn loại xanh, v.v. thì bậc trí tuệ ưu việt chinh phục và phát sinh an chỉ do sự dễ dàng đạt được theo cách màu sắc rất thanh tịnh. Do đó, cần hiểu rằng dù không có sự đặc biệt của đối tượng, chúng vẫn là tám loại theo sự đặc biệt của sự phát sinh thiền của tám thắng xứ này.
Abhibhāyatanakathā.
Discourse on Abhibhāyatanas.
Phần về thắng xứ.
1370
Tāni puna yathā ca abhibhāyatanavasena, evaṃ vimokkhavasenāpi paccekaṃ tividhā honti.
These, furthermore, are each threefold, both according to abhibhāyatanas and according to vimokkha (liberations).
Chúng lại, cũng như theo thắng xứ, mỗi loại trở thành ba loại theo giải thoát.
Bhagavatā hi ‘‘rūpī rūpāni passati, ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati, subhantveva adhimutto hotī’’ti (dha. sa. 240 ādayo; dī. ni. 3.339, 358; a. ni. 8.66) tayo vimokkhā desitā.
For the Blessed One has taught three vimokkhas: "Being a form-perceiver, one sees forms; being internally conscious of formlessness, one sees external forms; one is intent only on the beautiful" (Dhp.sa. 240 onwards; Dī. Ni. 3.339, 358; A. Ni. 8.66).
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng ba giải thoát: “Có sắc thấy các sắc, nội tâm không có tưởng về sắc, bên ngoài thấy các sắc, quyết định chỉ là tịnh” (dha. sa. 240, v.v.; dī. ni. 3.339, 358; a. ni. 8.66).
Te ca kasiṇesveva adhimuccanavasena jhānuppattivisesato, bhāvanārammaṇavisesato kimidaṃ adhimuccanaṃ nāma?
And these are due to the distinction in the arising of jhāna, according to being intent on kasiṇas, and due to the distinction in the meditation object. What is this "being intent on" (adhimuccana) called?
Chúng là sự đặc biệt của sự phát sinh thiền do sự quyết định trong các biến xứ, và sự đặc biệt của đối tượng tu tập. Sự quyết định này là gì?
Paccanīkadhammehi suṭṭhu vimuccanaṃ, ārammaṇesu ca suṭṭhu abhirati, pitu mātu aṅke vissaṭṭhaṅgapaccaṅgassa dārakassa sayanaṃ viya aniggahitabhāvena nirāsaṅkatāya ārammaṇe pavattīti vuttaṃ hoti.
It is said to be thorough liberation from opposing states, and thorough delight in objects, a progression in the object without being restricted, without anxiety, like a child lying with limbs and minor limbs relaxed in the lap of its father or mother.
Đó là sự giải thoát hoàn toàn khỏi các pháp đối nghịch, và sự hoan hỷ hoàn toàn trong các đối tượng. Được nói rằng đó là sự vận hành trong đối tượng một cách không bị kìm hãm, không lo lắng, giống như đứa trẻ nằm với chân tay buông lỏng trong lòng cha mẹ.
Tattha rūpīti ajjhattaṃ kesādīsu uppāditaṃ rūpajjhānaṃ rūpaṃ nāma, tadassa atthīti rūpī.
Here, rūpī means that the jhāna of form, which is called rūpa, has been produced internally with regard to hairs, etc.; rūpī is one who possesses that.
Trong đó, rūpī (có sắc) có nghĩa là thiền sắc được tạo ra trong các đối tượng nội tâm như tóc, v.v. được gọi là sắc; người có sắc đó là rūpī.
Ajjhattampi hi kesādīsu nīlaṃ, medādīsu pītaṃ, maṃsādīsu lohitaṃ, dantādīsu odātañca vaṇṇakasiṇavasena ābhujitvā parikammaṃ karontassa rūpajjhānāni, kasiṇaṃ ugghāṭetvā ca arūpajjhānāni uppajjanteva.
For when one is meditating by applying kasiṇas to internal hairs, etc., which are blue; fat, etc., which are yellow; flesh, etc., which are red; and teeth, etc., which are white, form-jhānas arise, and by dilating the kasiṇa, formless-jhānas also arise.
Thật vậy, đối với người thực hành chuẩn bị bằng cách tập trung vào màu xanh trong tóc, v.v., màu vàng trong mỡ, v.v., màu đỏ trong thịt, v.v., và màu trắng trong răng, v.v. theo biến xứ màu sắc, các thiền sắc phát sinh; và khi mở rộng biến xứ, các thiền vô sắc cũng phát sinh.
Rūpāni passatīti bahiddhāpi nīlakasiṇādirūpāni jhānacakkhunā passati, iminā ajjhattabahiddhavatthukesu kasiṇesu jhānappaṭilābho dassito.
One sees forms means one sees external forms such as blue kasiṇa, etc., with the jhāna-eye. By this, the attainment of jhāna on kasiṇas with internal and external bases is shown.
Rūpāni passati (thấy các sắc) có nghĩa là thấy các sắc biến xứ xanh, v.v. bên ngoài bằng mắt thiền. Điều này cho thấy sự đạt được thiền trong các biến xứ thuộc đối tượng nội tâm và ngoại cảnh.
Ajjhattaṃ arūpasaññīti attano kesādīsu anuppāditarūpāvacarajjhāno, iminā bahiddhā paṭiladdhajjhānatā dassitā.
"Perceiving internally non-form" means one who has not developed form-sphere jhānas in one's own hair, etc.; by this, the state of having attained jhānas externally is shown.
"Nội vô sắc tưởng" nghĩa là người đã không phát triển thiền sắc giới về tóc, v.v., của chính mình; điều này cho thấy thiền đã đạt được ở bên ngoài.
Subhantveva adhimutto hotīti iminā suvisuddhesu nīlādivaṇṇakasiṇesu ‘‘subha’’nti adhimuttivasena paṭiladdhajjhānatā dassitā.
"He is devoted to beauty (subha)" – by this, the state of having attained jhānas through devotion to "beauty" in the extremely pure blue and other color kasiṇas is shown.
"Chỉ quyết định là tịnh" nghĩa là điều này cho thấy thiền đã được đạt đến bằng cách quyết định "tịnh" trong các kasiṇa màu xanh, v.v., rất thanh tịnh.
Evaṃ ārammaṇavisesābhāvepi adhimuttivasena jhānuppattivisesato imesaṃ tiṇṇaṃ vimokkhānaṃ vasena paccekaṃ tividhā hontīti veditabbā.
Thus, even in the absence of distinct objects, due to the distinctive arising of jhānas through devotion, each of these three liberations is understood to be threefold.
Như vậy, ngay cả khi không có sự khác biệt về đối tượng, do sự đặc biệt của việc phát sinh thiền qua sự quyết định, nên biết rằng ba giải thoát này, mỗi loại, trở thành ba loại.
Vimokkhakathā.
Discourse on Liberations.
Phần về các Giải Thoát.
1371
Yathā ca vimokkhato, evaṃ paṭipadābhedato paccekaṃ catubbidhā honti dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, dukkhapaṭipadaṃ khippābhiññaṃ, sukhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, sukhapaṭipadaṃ khippābhiññanti.
Just as by liberation, so too by the distinction of practice, they are each fourfold: painful practice with slow intuition, painful practice with quick intuition, pleasant practice with slow intuition, and pleasant practice with quick intuition.
Cũng như về giải thoát, về sự khác biệt của con đường thực hành, mỗi loại trở thành bốn loại: con đường thực hành khổ, tuệ chậm; con đường thực hành khổ, tuệ nhanh; con đường thực hành lạc, tuệ chậm; con đường thực hành lạc, tuệ nhanh.
Tattha paṭhamasamannāhārato paṭṭhāya yāva upacāraṃ uppajjati, tāva pavattā jhānabhāvanā ‘‘paṭipadā’’ti vuccati.
Among these, the cultivation of jhāna that persists from the initial engagement up to the occurrence of access concentration (upacāra) is called 'practice' (paṭipadā).
Trong đó, sự tu tập thiền định diễn ra từ lúc chú tâm ban đầu cho đến khi đạt đến cận định được gọi là "con đường thực hành".
Sā ekaccassa dukkhā nīvaraṇādipaccanīkadhammasamudācāragahanatāya asukhasevanā hoti, ekaccassa tadabhāvato sukhā.
For some, it is painful, being an unpleasant pursuit due to the density of obstructive factors like the hindrances; for others, it is pleasant due to their absence.
Đối với một số người, con đường đó là khổ, vì sự hiện diện dày đặc của các pháp chướng ngại như triền cái, khiến việc thực hành không được an lạc; đối với một số người khác, con đường đó là lạc vì không có những chướng ngại đó.
Upacārato pana paṭṭhāya yāva appanā, tāva pavattā paññā ‘‘abhiññā’’ti vuccati.
From access concentration up to absorption (appanā), the wisdom that persists is called 'intuition' (abhiññā).
Còn trí tuệ diễn ra từ cận định cho đến khi đạt đến an định được gọi là "tuệ" (abhiññā).
Sā ekaccassa dandhā asīghappavattinī, ekaccassa khippā.
For some, it is slow, not progressing swiftly; for others, it is quick.
Đối với một số người, tuệ đó là chậm, không nhanh chóng; đối với một số người khác, tuệ đó là nhanh.
Asappāyasevino dukkhā paṭipadā hoti dandhā ca abhiññā, sappāyasevino sukhā paṭipadā hoti khippā ca abhiññā.
For one who does not engage in suitable practices, the practice is painful and the intuition is slow; for one who engages in suitable practices, the practice is pleasant and the intuition is quick.
Đối với người thực hành không phù hợp, con đường thực hành là khổ và tuệ là chậm; đối với người thực hành phù hợp, con đường thực hành là lạc và tuệ là nhanh.
Pubbāparakālesu sappāyāsappāyasevanavasena vomissatā ca veditabbā.
Their mixed nature, due to engagement in suitable and unsuitable practices at different times, should also be understood.
Cũng nên biết rằng có sự pha trộn về việc thực hành phù hợp và không phù hợp trong các thời điểm trước và sau.
Tathā palibodhupacchedādikaṃ pubbakiccaṃ asampādentassa paṭipadā dukkhā, sampādentassa sukhā paṭipadā.
Similarly, for one who does not accomplish the preliminary tasks like cutting off obstacles, the practice is painful; for one who accomplishes them, the practice is pleasant.
Tương tự, đối với người không hoàn thành các công việc sơ khởi như cắt đứt chướng ngại, con đường thực hành là khổ; đối với người hoàn thành, con đường thực hành là lạc.
Appanākosallaṃ asampādentassa dandhābhiññā, sampādentassa khippā.
For one who does not achieve skill in absorption, the intuition is slow; for one who achieves it, it is quick.
Đối với người không thành thạo an định, tuệ là chậm; đối với người thành thạo, tuệ là nhanh.
Kilesindriyānaṃ vā tikkhamudutāya paṭhamā, vipariyāyena catutthā, vomissatāya majjhimā dveti veditabbā.
Alternatively, due to the keenness or dullness of the faculties of defilements, the first and fourth apply, and due to their mixed nature, the two in the middle apply.
Hoặc nên biết rằng loại thứ nhất là do các căn phiền não sắc bén, loại thứ tư là ngược lại, và hai loại ở giữa là do sự pha trộn.
Taṇhāvijjābhibhavanānabhibhavanavasena vā samathavipassanāsu katādhikārākatādhikāratāvasena vāpi etāsaṃ pabhedo veditabbo.
Or, their classification should be understood according to whether one is overcome or not overcome by craving and ignorance, or according to whether one has or has not cultivated calm and insight.
Hoặc sự phân loại của chúng cũng nên được hiểu theo cách bị hoặc không bị tham ái và vô minh chi phối, hoặc theo cách đã hoặc chưa thực hành nhiều về samatha và vipassanā.
Paṭhamajjhānādiāgamanavasenāpi dutiyādīnaṃ paṭipadābhiññābhedo hotiyevāti daṭṭhabbaṃ.
It should also be understood that the distinction of practice and intuition for the second and subsequent jhānas also arises according to their progression from the first jhāna.
Cũng nên thấy rằng sự khác biệt về con đường thực hành và tuệ của các thiền thứ hai, v.v., cũng xảy ra tùy theo cách đạt đến thiền thứ nhất, v.v.
Evaṃ paṭipadāvasena paccekaṃ catubbidhā hontīti veditabbā.
Thus, it should be understood that each is fourfold according to practice.
Như vậy, nên biết rằng mỗi loại trở thành bốn loại tùy theo con đường thực hành.
Paṭipadākathā.
Discourse on Practice.
Phần về Con Đường Thực Hành.
1372
Yathā ca paṭipadāhi, evaṃ ārammaṇabhedatopi paccekaṃ catubbidhā honti parittaṃ parittārammaṇaṃ, parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ, appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ, appamāṇaṃ appamāṇārammaṇanti.
Just as by practices, so too by the distinction of objects, they are each fourfold: limited with a limited object, limited with an immeasurable object, immeasurable with a limited object, immeasurable with an immeasurable object.
Cũng như về con đường thực hành, về sự khác biệt của đối tượng, mỗi loại trở thành bốn loại: nhỏ, đối tượng nhỏ; nhỏ, đối tượng vô lượng; vô lượng, đối tượng nhỏ; vô lượng, đối tượng vô lượng.
Tattha yaṃ appaguṇaṃ, uparijjhānassa paccayo bhavituṃ na sakkoti, idaṃ parittaṃ.
Among these, what is insignificant and cannot be a condition for higher jhāna is called "limited."
Trong đó, cái nào có phẩm chất thấp kém, không thể trở thành nhân duyên cho thiền cao hơn, cái đó là nhỏ.
Yaṃ pana avaḍḍhite ārammaṇe pavattaṃ, taṃ parittaṃ ārammaṇaṃ assāti parittārammaṇaṃ.
That which occurs with an undeveloped object is a limited object, hence "limited object."
Còn cái nào diễn ra trên đối tượng không được mở rộng, cái đó là đối tượng nhỏ, nên gọi là "đối tượng nhỏ".
Vipariyāyato appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ.
Conversely, "immeasurable with an immeasurable object."
Ngược lại là "vô lượng, đối tượng vô lượng".
Tadubhayavomissatāya majjhe itaradvayaṃ veditabbaṃ.
The other two in the middle should be understood as a mixture of these two.
Hai loại còn lại ở giữa nên được hiểu là sự pha trộn của cả hai.
Evaṃ ārammaṇabhedato catubbidhā hontīti veditabbā.
Thus, it should be understood that they are fourfold due to the distinction of objects.
Như vậy, nên biết rằng mỗi loại trở thành bốn loại tùy theo sự khác biệt của đối tượng.
Ārammaṇakathā.
Discourse on Objects.
Phần về Đối Tượng.
1373
Yathā ca paṭipadārammaṇehi, evaṃ adhipatīnaṃ vasena paccekaṃ catubbidhatā, hīnattikavasena puna tividhatā ca yojetvā veditabbā.
Just as by practices and objects, so too their fourfold nature based on predominant factors (adhipati) and their threefold nature based on inferiority (hīnattika) should be combined and understood.
Cũng như về con đường thực hành và đối tượng, sự phân loại thành bốn loại tùy theo các quyền tối thượng và ba loại tùy theo sự thấp kém cũng nên được kết hợp và hiểu.
1374
Dasakasiṇamūlavibhāgakathā niṭṭhitā.
The discourse on the fundamental classification of the ten kasiṇas is concluded.
Phần phân loại căn bản mười kasiṇa đã xong.
1375
Yathā kasiṇamūlesu, evaṃ brahmavihāramūlesupi yathāyogaṃ vibhāgo veditabbo – mettākaruṇāmuditāvasena hi ādito cattāri jhānāni paccekaṃ tividhā honti mettāsahagataṃ, karuṇāsahagataṃ, muditāsahagatanti.
Just as in the fundamental kasiṇas, so too in the fundamental Brahmavihāras, the classification should be understood appropriately – for the first four jhānas, they are each threefold from the outset, according to mettā (loving-kindness), karuṇā (compassion), and muditā (appreciative joy): accompanied by mettā, accompanied by karuṇā, accompanied by muditā.
Cũng như trong các căn bản kasiṇa, sự phân loại cũng nên được hiểu một cách thích hợp trong các căn bản Phạm trú – theo mettā (từ), karuṇā (bi), muditā (hỷ), bốn thiền đầu tiên mỗi loại trở thành ba loại: tương ưng với mettā, tương ưng với karuṇā, tương ưng với muditā.
Pañcamajjhānaṃ pana upekkhābrahmavihāravasena ekavidhaṃ upekkhāsahagatanti.
The fifth jhāna, however, is onefold as the Brahmavihāra of upekkhā (equanimity): accompanied by upekkhā.
Còn thiền thứ năm, theo Phạm trú upekkhā (xả), chỉ có một loại là tương ưng với upekkhā.
Purimesu hi tīsu pañcamajjhānaṃ nuppajjati.
Indeed, the fifth jhāna does not arise in the former three.
Trong ba loại trước, thiền thứ năm không phát sinh.
Kasmā?
Why?
Tại sao?
Somanassāvippayogato, somanassasamuṭṭhitānaṃ byāpādavihiṃsāratīnaṃ yathākkamaṃ nissaraṇattā, pacchime ca tikacatukkajjhānaṃ nuppajjati.
Because they are not dissociated from gladness (somanassa), and because vexation, harming, and discontent, which arise from gladness, are successively abandoned; and in the latter, the jhāna of three or four factors does not arise.
Vì không tách rời khỏi hỷ (somanassa), và vì chúng là sự thoát ly khỏi sân hận, làm hại, và bất lạc phát sinh từ hỷ theo thứ tự; còn trong loại cuối cùng, thiền ba và bốn không phát sinh.
Kasmā?
Why?
Tại sao?
Upekkhāvedanāsampayogato, tassā ca paṭighānunayanissaraṇato majjhattākārena pavattito, tāni puna paṭipadārammaṇādhipatihīnattikabhedehi pubbe vuttanayena yojetvā veditabbāni.
Because it is associated with the feeling of equanimity (upekkhāvedanā), and because it leads to the abandonment of irritation and attachment, proceeding in a neutral manner; these, in turn, should be understood by combining them with the distinctions of practice, object, predominant factor, and inferiority, as explained previously.
Vì tương ưng với thọ xả (upekkhāvedanā), và vì sự thoát ly khỏi sự bất mãn và tham ái, do đó nó diễn ra ở trạng thái trung tính; những điều đó lại nên được kết hợp và hiểu theo cách đã nói trước đây về sự khác biệt của con đường thực hành, đối tượng, quyền tối thượng, và ba loại thấp kém.
Ettha ca appasattārammaṇavasena parittārammaṇatā, bahusattārammaṇavasena appamāṇārammaṇatā ca ekasmiṃ satte appanaṃ pāpetvā anukkamena ekāvāsaekavīthigāmādigatasattesu pāpanavasena vaḍḍhanā ca veditabbā.
Here, the nature of having a limited object, due to having few beings as its object, and the nature of having an immeasurable object, due to having many beings as its object, should be understood, as well as the increase through extending absorption, having reached it in one being, to beings in a single dwelling, a single street, a village, and so on, in sequence.
Ở đây, nên biết rằng đối tượng nhỏ là do đối tượng là ít chúng sinh, đối tượng vô lượng là do đối tượng là nhiều chúng sinh, và sự mở rộng nên được hiểu là sau khi đạt đến an định trên một chúng sinh, dần dần mở rộng đến các chúng sinh trong một trú xứ, một con đường, một làng, v.v.
Dhammuddese panettha karuṇāsahagate muditāvirahitā pañcatiṃsa dhammā, tesu chandādayo cattāro, karuṇā cāti pañceva yevāpanakā, karuṇā ca niyatāti veditabbā.
In the discourse on phenomena, concerning that accompanied by compassion, there are thirty-five phenomena devoid of appreciative joy; among these, the four beginning with chandā (intention), and karuṇā (compassion), making five, are removable, and karuṇā is constant.
Trong phần liệt kê các pháp ở đây, ba mươi lăm pháp không có muditā tương ưng với karuṇā; trong đó, bốn pháp như dục (chanda), v.v., và karuṇā là năm pháp tùy nghi, và karuṇā là pháp cố định, nên biết như vậy.
Evaṃ muditāsahagatepi.
Likewise, in that accompanied by appreciative joy.
Tương tự trong loại tương ưng với muditā.
Kevalaṃ karuṇāvirahitā muditā niyatā pavattāti ayamettha viseso.
The only distinction here is that appreciative joy, devoid of compassion, arises constantly.
Điểm khác biệt ở đây là muditā cố định diễn ra mà không có karuṇā.
Avasesabrahmavihāradvaye, pana kasiṇāsubhādīsu ca sabbattha karuṇāmuditāvirahitā ca catuttiṃsa dhammā, tattha ca chandādayo cattārova yevāpanakā veditabbāti.
However, in the remaining two Brahmavihāras, and in kasiṇas, asubhas, etc., there are thirty-four phenomena everywhere, devoid of both compassion and appreciative joy; among these, only the four beginning with chandā (intention) are to be understood as removable.
Trong hai Phạm trú còn lại, và trong kasiṇa, asubha, v.v., ở tất cả mọi nơi, ba mươi bốn pháp không có karuṇā và muditā, và trong đó, bốn pháp như dục, v.v., là tùy nghi, nên biết như vậy.
Brahmavihāramūlavibhāgakathā.
Discourse on the Fundamental Classification of the Brahmavihāras.
Phần phân loại căn bản Phạm trú.
1376
Asubhabhedato pana paṭhamajjhānamevekaṃ dasavidhaṃ hoti uddhumātakasaññāsahagataṃ vinīlakavipubbakavicchiddakavikkhāyitakavikkhittakahatavikkhittakalohitakapuḷavakaaṭṭhikasaññāsahagatanti, dasavidhepi cetasmiṃ asubhe paṭikūlattā, dubbalattā ca vitakkabaleneva jhānaṃ tiṭṭhati, na vinā vitakkena sīghasotāya nadiyā arittabaleneva nāvā viya, tasmā paṭhamajjhānamevettha uppajjati, samathavipassanādiānisaṃsadassāvitāya, panettha nīvaraṇappahānena ca pītisomanassaṃ uppajjati bahuvetanalābhadassanena pupphachaḍḍakassa gūtharāsimhi viya, upasantabyādhidukkhassa ca rogino vamanavirecanappavattiyaṃ viyāti daṭṭhabbaṃ.
However, due to the distinction of the asubhas (foulness meditations), the first jhāna alone becomes tenfold: accompanied by the perception of a bloated corpse, a discolored corpse, a festering corpse, a cut-up corpse, a gnawed corpse, a dismembered corpse, a hacked and dismembered corpse, a bleeding corpse, a worm-infested corpse, and a skeleton corpse. In all these ten asubhas, due to their repulsive and weak nature, the jhāna persists solely by the power of initial application (vitakka), just as a boat on a swift-flowing river depends solely on the power of the oar, and not without initial application. Therefore, only the first jhāna arises here, showing the benefits of calm and insight. Here, also, joy and gladness arise through the abandonment of hindrances, like a flower-picker seeing many benefits in a heap of refuse, or like a patient suffering from illness experiencing the onset of vomiting and purgation as a relief.
Về sự khác biệt của asubha (bất tịnh), chỉ có thiền thứ nhất là mười loại: tương ưng với tưởng thi thể trương phồng, thi thể xanh bầm, thi thể mưng mủ, thi thể nứt nẻ, thi thể bị gặm nhấm, thi thể bị phân tán, thi thể bị cắt xẻ và phân tán, thi thể đẫm máu, thi thể có giòi bọ, thi thể xương trắng. Trong mười asubha này, do tính ghê tởm và yếu kém, thiền chỉ tồn tại nhờ sức mạnh của tầm (vitakka), không thể thiếu tầm, giống như một chiếc thuyền trên dòng sông chảy xiết không thể thiếu mái chèo; do đó, ở đây chỉ phát sinh thiền thứ nhất. Nên thấy rằng sự phát sinh hỷ và lạc ở đây là do sự đoạn trừ các triền cái, giống như người nhặt hoa thấy được nhiều lợi lộc trên đống phân, và giống như một bệnh nhân bị bệnh khổ được giảm nhẹ khi nôn mửa và tiêu chảy.
Taṃ pana dasavidhampi paṭhamajjhānaṃ paṭipadārammaṇādhipatihīnattikavasena paccekaṃ yojetvā veditabbaṃ.
That tenfold first jhāna, in turn, should be understood by combining each with the distinctions of practice, object, predominant factor, and inferiority.
Mười loại thiền thứ nhất đó, mỗi loại, nên được kết hợp và hiểu theo con đường thực hành, đối tượng, quyền tối thượng, và ba loại thấp kém.
Ettha ca asubhārammaṇassa avaḍḍhanīyatāya khuddake uddhumātakādiṭṭhāne uppannaṃ nimittaṃ parittārammaṇaṃ, mahante appamāṇārammaṇaṃ veditabbaṃ.
Here, it should be understood that a sign arising in a small place of a bloated corpse, etc., is a limited object because the asubha object cannot be expanded; in a large place, it is an immeasurable object.
Ở đây, do đối tượng asubha không thể mở rộng, nên ấn tướng phát sinh trên một thi thể trương phồng, v.v., nhỏ là đối tượng nhỏ, còn trên thi thể lớn là đối tượng vô lượng, nên biết như vậy.
Etesu pana dasasu asubhesu sāmaññato dvattiṃsākāravasena, navasivathikapabbavasena ca pavattā kāyagatāsati saṅgahitā, vaṇṇakasiṇesu ca kesādīnaṃ koṭṭhāsānaṃ nīlādivaṇṇārammaṇā, catukkapañcakajjhānavasena uppannā kāyagatāsati ca saṅgahitā.
Among these ten asubhas, mindfulness of the body (kāyagatāsati) is included in terms of thirty-two parts generally and in terms of nine charnel ground stages; and in the color kasiṇas, the blue and other color objects of the parts like hair, and mindfulness of the body arising in terms of the four-factor and five-factor jhānas, are also included.
Trong mười asubha này, niệm thân (kāyagatāsati) được bao gồm theo cách chung là ba mươi hai thể tướng, và theo chín giai đoạn của nghĩa địa. Niệm thân phát sinh theo thiền bốn và năm, và các đối tượng màu xanh, v.v., của các phần như tóc, v.v., trong các kasiṇa màu sắc cũng được bao gồm.
Padabhājanīye visuṃ na vuttā, tasmā tesaṃ vasenāpi vibhāgo veditabbo.
They are not mentioned separately in the phrase-by-phrase analysis, therefore their classification should also be understood accordingly.
Trong phần phân tích từ ngữ, chúng không được nói riêng, do đó sự phân loại cũng nên được hiểu theo chúng.
Asubhamūlavibhāgakathā.
Discourse on the Fundamental Classification of the Asubhas.
Phần phân loại căn bản asubha.
1377
Evaṃ ārammaṇādibhedato ca bhinnānaṃ rūpāvacarakusaladhammānaṃ kāladesādibhedena anantatā, bhagavatā ca ekattaṃ upanetvā desitabhāvo, vitthāranayātideso ca kāmāvacarakusale vuttānusārena yathānurūpaṃ ñātabbo.
Thus, the infinity of rūpāvacara wholesome states, which differ in terms of their object and so forth, due to differences in time, place, and so forth, their having been taught by the Blessed One by bringing them into a unity, and the extension of the elaborate method should be understood in accordance with what was stated for kāmāvacara wholesome states.
Như vậy, vô số các pháp thiện sắc giới, khác biệt theo đối tượng v.v. và theo thời gian, không gian v.v., cùng với việc Đức Thế Tôn đã giảng dạy chúng bằng cách quy về một thể thống nhất, và phương pháp giải thích chi tiết, cần được hiểu theo cách tương tự như đã trình bày về các pháp thiện dục giới.
Ito paraṃ arūpāvacarādīsupi visesamattameva vakkhāma.
From now on, we shall speak only of the distinctions in the arūpāvacara and other states.
Từ đây trở đi, chúng tôi sẽ chỉ trình bày những điểm đặc biệt trong các pháp vô sắc giới v.v.
Evaṃ visayādippabhedato vinicchayo veditabbo.
Thus, the determination based on distinctions of object and so forth should be understood.
Như vậy, sự phân định theo các loại đối tượng v.v. cần được hiểu rõ.
1378
Rūpāvacarakusaladhammā niṭṭhitā.
Rūpāvacara Wholesome States Concluded.
Các pháp thiện sắc giới đã kết thúc.
1379
Arūpāvacarā pana kusaladhammā sampayogato na bhinnā, sabbepi upekkhekaggatāsampayuttāva, dhammuddesāditopi sabbaso rūpāvacarapañcamajjhānasadisā.
However, arūpāvacara wholesome states are not distinguished by their association; all are associated with equanimity and one-pointedness. Even in terms of their designation as states, they are entirely similar to the rūpāvacara fifth jhāna.
Tuy nhiên, các pháp thiện vô sắc giới không khác biệt về sự tương ưng; tất cả đều tương ưng với xả và nhất tâm. Từ việc liệt kê các pháp v.v., tất cả đều giống hoàn toàn với thiền thứ năm của sắc giới.
Arūpāvacarabhāvo eva hettha viseso.
Their arūpāvacara nature is the only distinction here.
Ở đây, điểm đặc biệt chính là trạng thái vô sắc giới.
Visayādippabhedatoti ettha pana ārammaṇato te catubbidhā honti.
In this context of distinctions by object and so forth, they are fourfold in terms of their object.
Nhưng ở đây, theo các loại đối tượng v.v., chúng có bốn loại theo đối tượng.
Seyyathidaṃ – ākāsānañcāyatanaṃ viññāṇañcāyatanaṃ ākiñcaññāyatanaṃ nevasaññānāsaññāyatananti.
Namely, the base of infinite space, the base of infinite consciousness, the base of nothingness, and the base of neither perception nor non-perception.
Đó là – Không Vô Biên Xứ, Thức Vô Biên Xứ, Vô Sở Hữu Xứ và Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ.
Tattha hi kasiṇugghāṭimākāse ‘‘ananto ākāso’’ti pavattaṃ paṭhamaṃ, tasmiṃ paṭhamāruppaviññāṇe ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti pavattaṃ dutiyaṃ, tassa paṭhamāruppaviññāṇassa abhāve ‘‘natthi kiñcī’’ti pavattaṃ tatiyaṃ, tasmiṃ tatiye ‘‘santametaṃ paṇītameta’’nti pavattaṃ catutthaṃ.
Here, the first (arūpa jhāna) arises with the thought "infinite space" in the space made manifest by the removal of the kasiṇa; the second arises with the thought "infinite consciousness" in that first arūpa-consciousness; the third arises with the thought "there is nothing" when that first arūpa-consciousness is absent; and the fourth arises with the thought "this is peaceful, this is sublime" in that third (arūpa jhāna).
Trong đó, cái thứ nhất phát sinh trên không gian đã được khai mở từ biến xứ, với ý niệm “không gian là vô biên”; cái thứ hai phát sinh trên thức vô sắc giới thứ nhất đó, với ý niệm “thức là vô biên”; cái thứ ba phát sinh trên sự không hiện hữu của thức vô sắc giới thứ nhất đó, với ý niệm “không có gì cả”; cái thứ tư phát sinh trên cái thứ ba đó, với ý niệm “cái này là an tịnh, cái này là vi diệu”.
Purimapurimehi pacchimapacchimaṃ santasantatarasantatamanti ca veditabbaṃ.
It should also be understood that each succeeding jhāna is more peaceful, more tranquil, and more sublime than the preceding one.
Và cần biết rằng cái sau vi diệu hơn, vi diệu hơn nữa, và vi diệu nhất so với cái trước.
1380
Nanu rūpāvacaresu vitakkādiaṅgasamatikkamato uparūparijhānānaṃ santatarādibhāvo vutto, aṅgātikkamarahitesu pana āruppesu kathanti?
But surely, in the rūpāvacara jhānas, the ascending jhānas are said to be progressively more peaceful due to the transcendence of factors like initial application; how then is it so in the arūpa jhānas, which lack the transcendence of factors?
Chẳng phải trong các thiền sắc giới, trạng thái vi diệu hơn của các thiền cao hơn được nói đến là do vượt qua các chi như tầm v.v. Thế thì trong các thiền vô sắc, vốn không có sự vượt qua các chi, thì như thế nào?
Ārammaṇātikkamato.
Through the transcendence of objects.
Là do vượt qua đối tượng.
Etesu hi kasiṇarūpasamatikkamato paṭhamaṃ jhānaṃ rūpāvacarapañcamajjhānato santaṃ, tatopi kasiṇugghāṭimākāsātikkamato dutiyaṃ, tatopi ākāse pavattaviññāṇātikkamato tatiyaṃ, tatopi ākāse pavattaviññāṇassa samatikkamato catutthanti.
For here, the first jhāna is more peaceful than the rūpāvacara fifth jhāna due to transcending the kasiṇa form; the second, more peaceful than that, due to transcending the manifest kasiṇa-space; the third, more peaceful than that, due to transcending the consciousness that arose in space; and the fourth, more peaceful than that, due to transcending the consciousness that arose in space (i.e., the third arūpa jhāna's object).
Trong các thiền này, thiền thứ nhất vi diệu hơn thiền thứ năm của sắc giới là do vượt qua sắc biến xứ; thiền thứ hai vi diệu hơn nữa là do vượt qua không gian đã được khai mở từ biến xứ đó; thiền thứ ba vi diệu hơn nữa là do vượt qua thức phát sinh trên không gian đó; thiền thứ tư vi diệu hơn nữa là do vượt qua thức phát sinh trên không gian đó.
Evaṃ aṅgasamattepi thūlathūlātikkamena sukhumasukhumārammaṇatāya uparūparijjhānānaṃ santatarādibhāvo veditabbo samāyāmavitthārānampi vatthānaṃ suttasukhumatarādibhāvo viya.
Thus, even with similar jhāna factors, the progressive peacefulness of the ascending jhānas should be understood as due to transcending progressively grosser objects for progressively subtler objects, just as objects of similar length and breadth can differ in their fineness of thread.
Như vậy, dù các chi thiền là như nhau, nhưng do vượt qua các đối tượng thô thiển hơn để đạt đến đối tượng vi tế hơn, trạng thái vi diệu hơn của các thiền cao hơn cần được hiểu, giống như sự vi tế hơn của các loại sợi trong các loại vải có cùng chiều dài và chiều rộng.
Nanu abhāvārammaṇatāya tatiyāruppaṃ santapaṇītato manasi karontassa catutthāruppassa kathaṃ tattha nikantipariyādānaṃ, kathaṃ ca samatikkamo vā hotīti?
But surely, if one attends to the third arūpa jhāna as peaceful and sublime due to its having absence as its object, how then can there be the eradication of delight in the fourth arūpa jhāna, and how can there be transcendence of it?
Chẳng phải khi tâm tác ý đến thiền vô sắc thứ ba là an tịnh và vi diệu do có đối tượng là sự không hiện hữu, thì làm sao có sự đoạn trừ tham ái và vượt qua thiền vô sắc thứ tư ở đó?
Asamāpajjitukāmatāya, sā ca attano santapaṇītatāya.
Through the unwillingness to attain it, and that unwillingness arises from its own peaceful and sublime nature.
Là do không muốn nhập thiền đó, và điều đó là do sự an tịnh và vi diệu của chính nó.
Yathā hi rājā dantakārādisippikānaṃ atisukhumamanāpasippaṃ disvā ‘‘chekā vatime ācariyā’’ti tesaṃ chekatāya tussantopi na taṃ sippikabhāvaṃ pattheti, taṃ samatikkamma rājabhāve eva tiṭṭhati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as a king, seeing the exceedingly subtle and delightful artistry of a craftsman and thinking, "Indeed, these masters are skilled," delights in their skill but does not desire to become such a craftsman, but rather transcends it and remains in his kingly status, so too should this be understood.
Ví như một vị vua, khi thấy một nghề thủ công rất tinh xảo và đẹp mắt của những người thợ như thợ ngà v.v., dù tán thưởng sự khéo léo của họ mà nói “quả là những bậc thầy tài giỏi!”, nhưng ngài không mong muốn trở thành người thợ đó, mà vượt qua nghề đó để giữ vững địa vị của một vị vua. Trường hợp này cũng cần được xem xét tương tự.
Evaṃ ārammaṇabhedato catubbidhānampetesaṃ puna paṭipadārammaṇādhipatihīnattikabhedehi pubbe vuttanayeneva paccekaṃ bhedo veditabbo.
Thus, even for these fourfold jhānas based on distinction of object, the individual distinctions should be understood in the manner stated previously, based on the categories of path, object, adhipati, and the three grades (inferior, etc.).
Như vậy, sự khác biệt của bốn loại thiền này theo sự khác biệt của đối tượng, cần được hiểu theo cách đã trình bày trước đây, với các loại khác biệt riêng biệt như khổ hạnh, đối tượng, và sự trội vượt.
1381
Ettha ca rūpāvacaracatutthajjhānanikanti pariyādānadukkhatāya paṭhamāruppassa, paṭhamāruppādinikantipariyādānadukkhatāya dutiyāruppādīnañca dukkhapaṭipadatā, pariyādiṇṇanikantikassa tadappanāparivāsadandhatāya dandhābhiññatā, vipariyāyena itarā ca veditabbā.
Here, the first arūpa jhāna involves difficult practice due to the suffering of eradicating delight in the rūpāvacara fourth jhāna; and the second and subsequent arūpa jhānas involve difficult practice due to the suffering of eradicating delight in the first arūpa jhāna and so forth. One who has eradicated delight is slow to attain that jhāna, hence slow in higher knowledge; the opposite applies to the other case.
Ở đây, thiền vô sắc thứ nhất là khổ hạnh do sự đoạn trừ tham ái trong thiền sắc giới thứ tư gây ra khổ; và các thiền vô sắc tiếp theo là khổ hạnh do sự đoạn trừ tham ái trong thiền vô sắc thứ nhất v.v. gây ra khổ. Và sự chứng đắc chậm chạp là do sự chậm trễ trong việc chứng đắc thiền đó khi tham ái đã được đoạn trừ; ngược lại thì là nhanh chóng.
Parittakasiṇugghāṭimākāsamūlakānaṃ pana catunnaṃ parittārammaṇatā, vipariyāyānaṃ appamāṇārammaṇatā veditabbā.
Furthermore, the four jhānas originating from a limited manifest kasiṇa-space are understood to have limited objects, while their opposites have immeasurable objects.
Tuy nhiên, cần biết rằng bốn thiền có đối tượng là không gian đã được khai mở từ biến xứ nhỏ hẹp thì có đối tượng hữu hạn, còn các thiền ngược lại thì có đối tượng vô lượng.
Rūpārūpāvacarā panettha adhipatisahitāva uppajjanti, na vinā adhipatīhi.
Rūpāvacara and arūpāvacara states arise here only accompanied by adhipati, not without adhipati.
Các thiền sắc giới và vô sắc giới ở đây chỉ phát sinh cùng với sự trội vượt, không phát sinh mà không có sự trội vượt.
Kāmāvacarā tu adhipatirahitāpi uppajjanti, te ca ārammaṇādhipati sahajātādhipatīti dvepi labbhanti.
Kāmāvacara states, however, can arise even without adhipati, and both types of adhipati are found: object-adhipati and conascent-adhipati.
Còn các thiền dục giới thì có thể phát sinh mà không có sự trội vượt, và cả hai loại trội vượt là đối tượng trội vượt và đồng sinh trội vượt đều có thể có.
Rūpārūpāvacarā pana sahajātādhipatimeva, netaraṃ.
Rūpāvacara and arūpāvacara states, however, have only conascent-adhipati, not the other.
Nhưng các thiền sắc giới và vô sắc giới chỉ có đồng sinh trội vượt, không có loại khác.
Tattha ca chandādhipatinā sahajātā dhammā chandādhipateyyā, chando pana adhipati eva, na chandādhipateyyo.
And here, states conascent with desire-adhipati are said to be under the sway of desire (chandādhipateyyā), but desire itself is merely an adhipati, not under the sway of desire (na chandādhipateyyo).
Trong đó, các pháp đồng sinh với dục trội vượt thì được gọi là dục trội vượt, nhưng dục thì chỉ là sự trội vượt, không phải là dục trội vượt.
Itare pana adhipateyyāva, nādhipatayo aññassa attanā sahajātassa chandassa, itaresañca adhipatiyatthassa abhāvā.
The others, however, are merely under the sway (adhipateyyā), not adhipati, due to the absence of another conascent desire in themselves and the absence of a basis for other adhipatis.
Còn các pháp khác thì chỉ là trội vượt, không phải là sự trội vượt của dục đồng sinh với chính nó, và cũng không có sự trội vượt của các pháp khác.
Ekasmiṃ hi cittuppāde chandādīsu catūsupi vijjamānesu yathāpaccayaṃ sahajātādhipati ekova labbhati.
For in one cittuppāda, among all four (desire, etc.) being present, only one conascent-adhipati is obtained according to the condition.
Trong một tâm sinh, khi cả bốn yếu tố như dục v.v. đều hiện diện, thì chỉ có một đồng sinh trội vượt được chấp nhận tùy theo duyên.
Evaṃ vīriyādhipatiyādīsupi yathānurūpaṃ ñātabbaṃ.
Similarly, in the case of energy-adhipati and so forth, it should be understood accordingly.
Tương tự, trong tinh tấn trội vượt v.v. cũng cần được hiểu theo cách tương ứng.
Evaṃ visayādippabhedato vinicchayo ñātabbo.
Thus, the determination based on distinctions of object and so forth should be understood.
Như vậy, sự phân định theo các loại đối tượng v.v. cần được hiểu rõ.
1382
Arūpāvacarakusaladhammā niṭṭhitā.
Arūpāvacara Wholesome States Concluded.
Các pháp thiện vô sắc giới đã kết thúc.
1383
Lokuttarā pana kusalā maggasampayogabhedato catubbidhā.
Lokuttara wholesome states, however, are fourfold due to distinctions in their association with the path.
Tuy nhiên, các pháp thiện siêu thế có bốn loại theo sự khác biệt của sự tương ưng với Đạo.
Seyyathidaṃ – sotāpattimaggasampayuttaṃ sakadāgāmimaggasampayuttaṃ anāgāmimaggasampayuttaṃ arahattamaggasampayuttanti.
Namely, associated with the path of stream-entry, associated with the path of once-returning, associated with the path of non-returning, and associated with the path of arahatship.
Đó là – tương ưng với Sơ Đạo, tương ưng với Nhị Đạo, tương ưng với Tam Đạo, và tương ưng với Tứ Đạo.
Nanu catūsupi cetesu maggasampayogo samāno aṭṭhannampi maggaṅgānaṃ sabbattha uppattito kathaṃ tattha bhedoti?
But surely, since the path-association is the same in all four, with all eight path factors arising everywhere, how can there be a distinction among them?
Chẳng phải trong cả bốn Đạo này, sự tương ưng với Đạo là như nhau vì tám chi Đạo đều phát sinh ở khắp mọi nơi, vậy làm sao có sự khác biệt ở đó?
Anusayappahānasaṅkhātassa maggakiccassa bhedato.
Due to the distinction in the function of the path, which is the abandonment of latent defilements (anusaya).
Là do sự khác biệt trong chức năng của Đạo, tức là sự đoạn trừ các tùy miên.
Anusaye mārento gacchatīti hi maggo.
For the path (magga) is so called because it proceeds by destroying latent defilements.
Thật vậy, Đạo là cái đi diệt trừ các tùy miên.
Maggā hi yathāsakaṃ anusaye pajahanti eva, nimittā vuṭṭhahanti, pavattañca chindanti nāmāti vuccanti.
Indeed, the paths abandon their respective latent defilements, emerge from the signs, and sever the continuation, so it is said.
Các Đạo được gọi là đoạn trừ các tùy miên tương ứng của chúng, thoát khỏi các dấu hiệu, và cắt đứt sự tiếp nối.
Nimittanti ca pañcakkhandhā, pavattantipi te eva.
"Sign" refers to the five aggregates, and "continuation" also refers to them.
Dấu hiệu tức là năm uẩn, sự tiếp nối cũng chính là chúng.
Taṃ duvidhaṃ upādinnakaṃ, anupādinnakañca.
That is twofold: clung-to and unclung-to.
Chúng có hai loại: bị chấp thủ và không bị chấp thủ.
1384
Tatthapi sotāpattimaggo diṭṭhānusayaṃ, vicikicchānusayaṃ, tadekaṭṭhe ca kilese, taṃsahajātāni diṭṭhisampayuttāni, vicikicchāsampayuttañcāti pañcākusalacittāni ca uppajjamānova samugghāteti, samugghātento ca apāyabhavato ceva sugatibhavato ca ṭhapetvā satta bhave tadavasesato vuṭṭhāti.
Here, the path of stream-entry, while arising, uproots the latent defilement of wrong view, the latent defilement of doubt, the defilements united with them, and the five unwholesome consciousnesses associated with wrong view and doubt. In uprooting them, it emerges from future existence in states of woe and, apart from seven existences in happy realms, from the remainder of existences.
Trong đó, Sơ Đạo, khi phát sinh, diệt trừ tận gốc tùy miên tà kiến, tùy miên hoài nghi, và các phiền não đồng nhất với chúng, cùng với năm tâm bất thiện tương ưng với tà kiến và tương ưng với hoài nghi. Khi diệt trừ tận gốc chúng, Sơ Đạo thoát khỏi các cõi khổ và bảy cõi còn lại, ngoại trừ cõi thiện thú.
Tattha yadetaṃ paṭhamamaggānuppattiyaṃ uppajjamānārahaṃ diṭṭhivicikicchāsampayuttapañcacittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, taṃ rūpakkhandho, tāni pañca cittāni viññāṇakkhandho, taṃsampayuttā vedanādayo itare tayo khandhā.
Here, the form originating from the five consciousnesses associated with wrong view and doubt, which is due to arise upon the first path's occurrence, is the aggregate of form; those five consciousnesses are the aggregate of consciousness; and the feelings and so forth associated with them are the other three aggregates.
Ở đây, cái sắc phát sinh cùng với sự sinh khởi của Sơ Đạo, đáng lẽ sẽ phát sinh trong tương lai, là do năm tâm tương ưng với tà kiến và hoài nghi tạo ra, đó là sắc uẩn; năm tâm đó là thức uẩn; các thọ v.v. tương ưng với chúng là ba uẩn còn lại.
Ime anupādinnapañcakkhandhā anupādinnanimittaṃ, anupādinnappavattaṃ nāma.
These unclung-to five aggregates are called the unclung-to sign and the unclung-to continuation.
Năm uẩn không bị chấp thủ này được gọi là dấu hiệu không bị chấp thủ, sự tiếp nối không bị chấp thủ.
Tato paṭhamamaggo vuṭṭhāti, taṃ chindati nāma.
From that, the first path emerges; it is said to sever that.
Sơ Đạo thoát khỏi chúng, tức là cắt đứt chúng.
Yadetaṃ apāyabhave, sugatiyañca ṭhapetvā satta bhave tadavasese ca paṭhamamaggānuppattiyaṃ āyatiṃ uppajjamānārahaṃ kammajakkhandhapañcakaṃ, taṃ upādinnanimittaṃ, upādinnappavattaṃ nāma.
The five aggregates of kamma-born existence, due to arise in the future upon the first path's occurrence in states of woe, and apart from seven existences in happy realms, in the remainder of existences, are called the clung-to sign and the clung-to continuation.
Cái năm uẩn do nghiệp tạo ra, đáng lẽ sẽ phát sinh trong tương lai cùng với sự sinh khởi của Sơ Đạo, trong các cõi khổ và trong bảy cõi còn lại ngoại trừ cõi thiện thú, đó là dấu hiệu bị chấp thủ, sự tiếp nối bị chấp thủ.
Tato paṭhamamaggo vuṭṭhāti, tañca chindati nāma.
From that, the first path emerges, and it is said to sever that.
Sơ Đạo thoát khỏi chúng, tức là cắt đứt chúng.
Tatova paṭhamamaggo anusayaṃ pajahantova nimittā vuṭṭhahati, pavattañca chindati nāmāti veditabbaṃ.
Therefore, the first path, while abandoning latent defilements, is understood to emerge from the signs and sever the continuation.
Do đó, cần biết rằng Sơ Đạo, khi đoạn trừ tùy miên, thoát khỏi các dấu hiệu và cắt đứt sự tiếp nối.
Evaṃ itaramaggesupi upādinnānupādinnanimittappavattaṃ vuṭṭhānaṃ chindanaṃ yathānurūpaṃ ñātabbaṃ.
Similarly, in the other paths, the emergence from and severing of clung-to and unclung-to signs and continuation should be understood accordingly.
Như vậy, trong các Đạo khác, sự thoát khỏi và cắt đứt dấu hiệu và sự tiếp nối bị chấp thủ và không bị chấp thủ cũng cần được hiểu theo cách tương ứng.
1385
Sakadāgāmimaggo pana oḷārikakāmarāgānusayaṃ, paṭighānusayaṃ, tadekaṭṭhe ca kilese, taṃsahajātāni ca tathā pavattāni cattāri diṭṭhivippayuttāni, dve ca domanassasahagatānīti cha akusalacittāni ca uppajjamānova samugghāteti, samugghātento ca kāmasugatito ṭhapetvā ekabhavaṃ tadavasesato vuṭṭhāti, patanubhūtāva taṃsamaṅgino kāmarāgabyāpādā adhimattā, te ca kadāci viraḷāva uppajjantīti veditabbā.
The Once-returner's path, however, as it arises, eradicates the gross sensuous craving latent tendency, the resentment latent tendency, the defilements inherent in them, and the four unwholesome consciousnesses dissociated from wrong view and two accompanied by displeasure that arise with them. By eradicating them, it rises above the remaining existences (in the sense-sphere), with the exception of one existence in the sense-sphere happy destinations. It should be understood that sensuous craving and ill-will, though intense in those possessing this path, become attenuated and arise only rarely.
Đạo Nhất Lai (Sakadāgāmimagga) khi sinh khởi, diệt trừ tùy miên dục ái thô thiển (oḷārikakāmarāgānusaya), tùy miên sân hận (paṭighānusaya), các phiền não đồng nhất với chúng, và sáu tâm bất thiện: bốn tâm ly kiến (diṭṭhivippayutta) và hai tâm đồng sanh với ưu (domanassasahagata) đã khởi sanh như vậy. Khi diệt trừ chúng, vị ấy thoát ly khỏi các cõi dục thiện, ngoại trừ một kiếp còn lại. Dục ái và sân hận của vị ấy trở nên mỏng manh, nhưng vẫn còn mãnh liệt, và cần phải hiểu rằng chúng chỉ khởi lên rất hiếm khi.
1386
Anāgāmimaggopi tāneva tanusahagatakāmarāgappaṭighānusayavasena uppannāni cha cittāni uppajjamānova samugghāteti, samugghātento ca kāmabhavato vuṭṭhāti.
The Non-returner's path also, as it arises, eradicates those same six consciousnesses that have arisen by way of the subtle sensuous craving and resentment latent tendencies, and by eradicating them, it rises above the sense-sphere existence.
Đạo Bất Lai (Anāgāmimagga) khi sinh khởi, diệt trừ sáu tâm đó, đã khởi lên do tùy miên dục ái và tùy miên sân hận đã trở nên mỏng manh. Khi diệt trừ chúng, vị ấy thoát ly khỏi cõi dục giới.
Arahattamaggo pana rūparāgaarūparāgamānāvijjānusaye, uddhaccaṃ, tadekaṭṭhe sabbe kilese ca taṃsahajātāni cattāri diṭṭhivippayuttāni, uddhaccasahagatañcāti pañcākusalacittāni ca uppajjamānova samugghāteti, samugghātento ca rūpārūpato, sabbabhavatopi vuṭṭhāti.
The Arahant's path, however, as it arises, eradicates the latent tendencies of desire for form, desire for the formless, conceit, and ignorance, together with restlessness, all defilements inherent in them, and the four unwholesome consciousnesses dissociated from wrong view and the one accompanied by restlessness. By eradicating them, it rises above form and formless existences, and indeed above all existences.
Đạo A La Hán (Arahattamaggopi) khi sinh khởi, diệt trừ tùy miên sắc ái (rūparāga), vô sắc ái (arūparāga), mạn (māna), vô minh (avijjā), phóng dật (uddhacca), tất cả các phiền não đồng nhất với chúng, và năm tâm bất thiện: bốn tâm ly kiến và một tâm đồng sanh với phóng dật. Khi diệt trừ chúng, vị ấy thoát ly khỏi cõi sắc giới, vô sắc giới, và tất cả các cõi hữu.
Sesaṃ paṭhamamagge vuttānusārato veditabbaṃ.
The rest should be understood according to what was stated regarding the first path.
Phần còn lại cần được hiểu theo cách đã nói trong Đạo thứ nhất.
Evaṃ anusayappahānasaṅkhātakiccabhedato catunnaṃ maggānaṃ bhedo veditabbo.
Thus, the distinction among the four paths by way of their diverse functions, namely, the eradication of latent tendencies, should be understood.
Như vậy, sự sai biệt của bốn Đạo cần được hiểu theo sự sai biệt của công năng là sự đoạn trừ các tùy miên.
1387
Tadevaṃ maggasampayogabhedato catubbidhaṃ, puna jhānaṅgasampayogabhedato paccekaṃ pañcavidhā honti.
Thus, by way of their association, the paths are fourfold; further, by way of their association with jhāna factors, they are each fivefold.
Như vậy, các Đạo có bốn loại theo sự sai biệt của sự tương ưng, và mỗi loại lại có năm loại theo sự sai biệt của sự tương ưng với chi thiền.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Paṭhamamaggasampayuttaṃ tāva vitakkavicārapītisukhekaggatāsampayuttaṃ paṭhamajjhānikaṃ, vicārapītisukhekaggatāsampayuttaṃ dutiyajjhānikaṃ, pītisukhekaggatāsampayuttaṃ tatiyajjhānikaṃ, sukhekaggatāsampayuttaṃ catutthajjhānikaṃ, upekkhekaggatāsampayuttaṃ pañcamajjhānikañcāti pañcavidhaṃ hoti.
The first path, for instance, is fivefold: first jhāna, associated with initial application, sustained application, rapture, happiness, and one-pointedness; second jhāna, associated with sustained application, rapture, happiness, and one-pointedness; third jhāna, associated with rapture, happiness, and one-pointedness; fourth jhāna, associated with happiness and one-pointedness; and fifth jhāna, associated with equanimity and one-pointedness.
Đạo tương ưng với thiền thứ nhất có năm loại: tương ưng với tầm (vitakka), tứ (vicāra), hỷ (pīti), lạc (sukha), nhất tâm (ekaggatā) là thiền thứ nhất; tương ưng với tứ, hỷ, lạc, nhất tâm là thiền thứ hai; tương ưng với hỷ, lạc, nhất tâm là thiền thứ ba; tương ưng với lạc, nhất tâm là thiền thứ tư; và tương ưng với xả (upekkhā), nhất tâm là thiền thứ năm.
Evaṃ dutiyamaggādisampayuttā cāti vīsatividhā honti, ettha ca catukkanayavasena soḷasavidhatāpi yojetabbā.
In this way, those associated with the second path, and so on, become twentyfold. Here, by way of the four-factor jhāna method, sixteen types should also be combined.
Tương tự, các Đạo tương ưng với Đạo thứ hai và các Đạo tiếp theo cũng có hai mươi loại. Ở đây, cũng cần phối hợp theo cách bốn loại (catukkanaya) thì có mười sáu loại.
Kiṃ panettha evaṃ jhānaṅgayogabhedassa niyāmakaṃ kāraṇanti?
What, then, is the regulating cause for this distinction by way of association with jhāna factors?
Vậy nguyên nhân nào quy định sự sai biệt của sự tương ưng với chi thiền như vậy?
Saṅkhārupekkhāñāṇaṃ.
It is the knowledge of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhāñāṇa).
Đó là Tùy Quán Xả Trí (Saṅkhārupekkhāñāṇa).
Tasmiṃ hi vuṭṭhānagāminivipassanābhūte somanassasahagate ariyamaggā pañcamajjhānikā na uppajjanti, somanassasahagatā catukkajjhānikāva uppajjanti, upekkhāsahagate ca catukkajjhānikā na uppajjanti, upekkhāsahagatā pañcamajjhānikāva uppajjanti.
For, in that insight leading to emergence (vuṭṭhānagāminī vipassanā) accompanied by happiness, the Noble Paths of the fifth jhāna do not arise; only those of the four-factor jhānas accompanied by happiness arise. And in that accompanied by equanimity, the four-factor jhānas do not arise; only those of the fifth jhāna accompanied by equanimity arise.
Vì khi Tùy Quán Xả Trí này, vốn là Tuệ Quán hướng đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminivipassanā), đồng sanh với hỷ, thì các Thánh Đạo không khởi lên là thiền thứ năm, mà chỉ khởi lên là thiền bốn chi (catukkajjhāna) đồng sanh với hỷ. Và khi Tùy Quán Xả Trí đồng sanh với xả, thì các thiền bốn chi không khởi lên, mà chỉ khởi lên là thiền thứ năm đồng sanh với xả.
1388
Nanu cettha saṅkhārupekkhāñāṇaṃ somanassupekkhāsahagatattā catukkapañcamajjhānikānaṃ somanassupekkhāsahagatabhāvassa niyāmakahetu, vitakkādiaṅgasamatikkamato pana nesaṃ dutiyādijjhānabhāvassa niyāmakena aññena bhavitabbaṃ.
Is it not the case that the knowledge of equanimity regarding formations, being accompanied by happiness or equanimity, is the regulating cause for the four-factor and fifth jhānas being accompanied by happiness or equanimity? But for their status as second and other jhānas, by transcending factors like initial application, there must be another regulating cause.
Chẳng phải ở đây Tùy Quán Xả Trí, do đồng sanh với hỷ và xả, là nguyên nhân quy định trạng thái đồng sanh với hỷ và xả của các thiền bốn chi và thiền năm chi sao? Nhưng đối với trạng thái thiền thứ hai trở đi của chúng, do vượt qua các chi như tầm, phải có một nguyên nhân khác quy định.
Na hi saṅkhārupekkhāñāṇaṃ vitakkādivikalaṃ uppajjati.
For the knowledge of equanimity regarding formations does not arise without initial application and so forth.
Vì Tùy Quán Xả Trí không khởi lên mà không có tầm và các chi khác.
Yena taṃ niyāmakaṃ bhaveyya, kiṃ taṃ niyāmakakāraṇanti?
By what, then, could it be a regulating cause? What is that regulating cause?
Vậy nguyên nhân quy định đó là gì?
Pādakajjhānaṃ, sammasitajjhānaṃ vā.
The foundational jhāna (pādakajjhāna) or the jhāna contemplated (sammasitajjhāna).
Đó là thiền cơ sở (pādakajjhāna) hoặc thiền được quán xét (sammasitajjhāna).
Rūpārūpāvacaresu hi yaṃ yaṃ jhānaṃ samāpajjitvā tatuṭṭhāya ye keci pakiṇṇakasaṅkhāre sammasitvā ye magge uppādeti, te sabbe taṃtaṃjhānasadisāva honti.
For in the form and formless spheres, whatever jhāna one attains and, rising from it, contemplates any miscellaneous formations, the paths one generates are all similar to that respective jhāna.
Vì trong các cõi sắc và vô sắc, sau khi nhập vào thiền nào, rồi xuất khỏi thiền đó, quán xét bất kỳ hành tạp nào, và sinh khởi Đạo, thì tất cả các Đạo đó đều giống như thiền đó.
Yaṃ yaṃ vā pana jhānaṃ, taṃsampayutte ca aniccādito vipassitvā ye ye magge uppādeti, te ca taṃtaṃjhānasadisāva honti bhūmivaṇṇasadisavaṇṇā godhā viya.
Or, contemplating the phenomena present in any jhāna or those associated with it as impermanent and so forth, the paths one generates are similar to that respective jhāna, like a monitor lizard taking on the color of its habitat.
Hoặc sau khi quán xét thiền nào, và các pháp tương ưng với thiền đó theo vô thường, v.v., rồi sinh khởi Đạo nào, thì các Đạo đó cũng giống như thiền đó, như con kỳ đà có màu sắc giống màu đất.
Tattha ca sukkhavipassakassa uppannamaggāpi, samāpattilābhinā jhānaṃ pādakaṃ akatvā asammasitvāva uppāditamaggāpi paṭhamajjhānaṃ pādakaṃ katvā taṃ taṃ vā sammasitvā uppāditamaggāpi sabbe ekasadisā paṭhamajjhānikāva honti.
In this regard, the paths arisen for a dry-insight meditator, or those generated by one who has attained jhānas without making a jhāna foundational or without contemplating it, or those generated by making the first jhāna foundational or contemplating it—all are of the same kind, being first jhāna paths.
Trong trường hợp đó, các Đạo khởi lên của vị thuần quán (sukkhavipassaka), và các Đạo được sinh khởi bởi vị đắc thiền mà không lấy thiền làm cơ sở hoặc không quán xét, và các Đạo được sinh khởi bằng cách lấy thiền thứ nhất làm cơ sở hoặc quán xét thiền đó, tất cả đều giống nhau, đều là thiền thứ nhất.
Na hi lokuttaramaggo appanaṃ appatto nāma atthi.
For no supramundane path fails to attain absorption (appanā).
Vì không có Đạo siêu thế nào mà không đạt đến an chỉ (appanā).
Dutiyatatiyacatutthajjhānāni pādakāni katvā vā tattha gate dhamme sammasitvā vā uppāditamaggā yathākkamaṃ caturaṅgikā, tivaṅgikā, duvaṅgikā ca honti.
The paths generated by making the second, third, and fourth jhānas foundational, or by contemplating the phenomena present in them, are sequentially four-factored, three-factored, and two-factored.
Các Đạo được sinh khởi bằng cách lấy thiền thứ hai, thứ ba, thứ tư làm cơ sở, hoặc quán xét các pháp trong đó, thì lần lượt có bốn chi, ba chi, và hai chi.
Pañcamajjhānaṃ, pana āruppajjhānāni ca pādakaṃ katvā vā tattha gate dhamme sammasitvā vā uppāditamaggā upekkhekaggatāvasena duvaṅgikāva honti.
However, paths generated by making the fifth jhāna and the formless attainments foundational, or by contemplating the phenomena present in them, are always two-factored, by way of equanimity and one-pointedness.
Còn các Đạo được sinh khởi bằng cách lấy thiền thứ năm và các thiền vô sắc làm cơ sở, hoặc quán xét các pháp trong đó, thì chỉ có hai chi, theo cách xả và nhất tâm.
Etesañca pañcannaṃ jhānikānampi pubbabhāge vipassanā somanassasahagatāpi hoti upekkhāsahagatāpi, vuṭṭhānagāminī pana vipassanā catukkajjhānikānaṃ somanassasahagatā hoti.
For these five jhānic paths as well, the insight in the preliminary stage (pubbabhāge vipassanā) can be accompanied by happiness or by equanimity. But the insight leading to emergence (vuṭṭhānagāminī vipassanā) for the four-factored jhānas is accompanied by happiness.
Và tuệ quán (vipassanā) ở phần trước của năm loại thiền này cũng có thể đồng sanh với hỷ hoặc đồng sanh với xả. Nhưng tuệ quán hướng đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminī vipassanā) của các thiền bốn chi thì đồng sanh với hỷ.
Pañcamajjhānikānaṃ pana upekkhāsahagatāvāti tadeva pādakajjhānaṃ, sammasitajjhānaṃ vā niyāmakakāraṇanti veditabbaṃ.
For the fifth jhānas, it is accompanied by equanimity. Therefore, that foundational jhāna or contemplated jhāna should be understood as the regulating cause.
Còn của các thiền năm chi thì đồng sanh với xả. Vì vậy, cần phải hiểu rằng chính thiền cơ sở hoặc thiền được quán xét đó là nguyên nhân quy định.
Evaṃ sampayogato vinicchayo.
Thus concludes the determination by way of association.
Như vậy là sự xác định theo tương ưng.
1389
Dhammuddesādito pana paṭhamajjhānikesu tāva catūsu kāmāvacarapaṭhamakusale vuttadhammesu ṭhapetvā karuṇāmuditā sattatiṃsa dhammā honti.
Regarding the enumeration of phenomena, in the first jhānas, there are thirty-seven phenomena, excluding compassion and appreciative joy, among those stated for the first sense-sphere wholesome consciousness.
Tuy nhiên, từ phần trình bày các pháp (dhammuddesa) trở đi, trong các pháp đã nói trong thiện dục giới thiền thứ nhất, ngoại trừ bi (karuṇā) và hỷ (muditā), có ba mươi bảy pháp.
Viratiyo panettha niyatā, pāḷiyañca (dha. sa. 277) rūpena niddiṭṭhā, chandādayo ca cattāro yevāpanakāti veditabbā.
Here, the abstinences are definite and are explicitly enumerated in the Pāli text as forms; and it should be understood that craving and the other four are merely incidental.
Ở đây, các biệt ly (virati) là cố định, và trong kinh điển (pāḷi) được chỉ rõ theo hình thái. Dục (chanda) và các pháp khác là bốn pháp tùy ý (yevāpanaka) cần được hiểu.
1390
Saṅgahavāre pana bodhipakkhiyadhammesu pubbe saṅgahitāvasesānaṃ satipaṭṭhānasammappadhānaiddhipādabojjhaṅgānaṃ vasena atirekā cattāro saṅgahā veditabbā.
In the section on comprehension, an additional four comprehensions should be understood by way of mindfulness foundations, right efforts, bases of psychic power, and enlightenment factors, which were not comprehended earlier among the factors of enlightenment.
Trong phần tóm lược (saṅgahavāra), cần hiểu có bốn sự tóm lược bổ sung theo Tứ Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna), Tứ Chánh Cần (Sammappadhāna), Tứ Như Ý Túc (Iddhipāda), và Thất Bồ Đề Phần (Bojjhaṅga), là những pháp còn lại chưa được tóm lược trước đây trong các pháp trợ Bồ Đề (bodhipakkhiyadhamma).
Paṭhamajjhānikamaggasampayuttesu hi dhammesu sati upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ, sā visayabhedena catubbidhā, itare assatipaṭṭhānāti sabbeva te dvidhā honti.
For, among the phenomena associated with the first jhānic path, mindfulness, in the sense of establishing itself, is satipaṭṭhāna (mindfulness foundation); it is fourfold by way of different objects, and the others, being not mindfulness foundations, are all twofold.
Trong các pháp tương ưng với Đạo thiền thứ nhất, niệm (sati) là niệm xứ (satipaṭṭhāna) theo nghĩa là sự thiết lập. Niệm này có bốn loại theo sự sai biệt của đối tượng, còn các pháp khác là không phải niệm xứ. Tất cả chúng đều có hai loại.
Tathā vīriyaṃ padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ, taṃ kiccabhedena catubbidhaṃ, itare asammappadhānāti.
Similarly, energy, in the sense of striving, is sammappadhāna (right effort); it is fourfold by way of different functions, and the others are not right efforts.
Tương tự, tinh tấn (vīriya) là chánh cần (sammappadhāna) theo nghĩa là sự tinh cần. Tinh tấn này có bốn loại theo sự sai biệt của công năng, còn các pháp khác là không phải chánh cần.
Tathā chando vīriyaṃ cittaṃ amohoti cattāro dhammā ijjhanakaṭṭhena yathākkamaṃ ‘‘chandiddhipādo vīriyacittavīmaṃsiddhipādo’’ti nāmena ‘‘iddhipādā’’ti vuccanti, itare ‘‘aniddhipādā’’ti.
Similarly, desire, energy, consciousness, and non-delusion—these four phenomena, in the sense of being conducive to success, are sequentially called iddhipādā (bases of psychic power) by the names "desire as a base of psychic power, energy as a base of psychic power, consciousness as a base of psychic power, and investigation as a base of psychic power." The others are "not bases of psychic power."
Tương tự, dục (chanda), tinh tấn (vīriya), tâm (citta), vô si (amoho) là bốn pháp được gọi là như ý túc (iddhipāda) theo nghĩa là sự thành tựu, lần lượt với tên là "dục như ý túc, tinh tấn như ý túc, tâm như ý túc, quán như ý túc" (chandiddhipādo vīriyacittavīmaṃsiddhipādo). Các pháp khác là không phải như ý túc.
Tathā sati amoho vīriyaṃ pīti passaddhi samādhi tatramajjhattatāti ime satta dhammā bujjhanaṭṭhena yathākkamaṃ ‘‘satisambojjhaṅgo dhammavicayasambojjhaṅgo vīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgo’’ti vuccanti, itare abojjhaṅgāti evaṃ cattāro saṅgahā.
Similarly, mindfulness, non-delusion, energy, rapture, tranquillity, concentration, and equanimity—these seven phenomena, in the sense of leading to enlightenment, are sequentially called sambojjhaṅga (factors of enlightenment) by the names "mindfulness as an enlightenment factor, investigation of phenomena as an enlightenment factor, energy, rapture, tranquillity, concentration, and equanimity as enlightenment factors." The others are "not enlightenment factors." Thus, there are four comprehensions.
Tương tự, niệm (sati), vô si (amoho), tinh tấn (vīriya), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), định (samādhi), xả (tatramajjhattatā) là bảy pháp này được gọi là bồ đề phần (sambojjhaṅga) theo nghĩa là sự giác ngộ, lần lượt với tên là "niệm bồ đề phần, trạch pháp bồ đề phần, tinh tấn bồ đề phần, hỷ bồ đề phần, khinh an bồ đề phần, định bồ đề phần, xả bồ đề phần". Các pháp khác là không phải bồ đề phần. Như vậy là bốn sự tóm lược.
1391
Sesaṃ sabbaṃ lakkhaṇādito paṭṭhāya suññatavārapariyosānaṃ kāmāvacarapaṭhamakusale vuttasadisameva, kevalaṃ pana maggaṅgasaṅgahe ‘‘aṭṭhaṅgiko maggo hotī’’ti (dha. sa. 337) padabhājanīye sarūpeneva niddiṭṭhaṃ, indriyasaṅgahe paññindriyaṭṭhāne paṭhamamaggassa anaññātaññassāmītindriyaṃ gahetvā itaramaggānaṃ aññindriyaṃ gahetvāva aṭṭhindriyanti aṭṭhindriyatā, sabbattha lokuttaratā ca viseso, sesaṃ tādisameva.
All the rest, from characteristics onwards, up to the conclusion of the section on emptiness, is similar to what was stated for the first sense-sphere wholesome consciousness. The only differences are that in the comprehension of path factors, "the path is eight-factored" is directly stated in the word analysis (dha. sa. 337); and in the comprehension of faculties, by taking the faculty of knowing the unknown (anaññātaññassāmītindriya) for the first path in place of the faculty of wisdom (paññindriya), and by taking the faculty of knowing (aññindriya) for the other paths, there are eight faculties; and in all cases, the supramundane nature is a distinction. The rest is identical.
Tất cả phần còn lại, từ đặc tính (lakkhaṇa) cho đến hết phần về tánh không (suññatavāra), đều giống như đã nói trong thiện dục giới thiền thứ nhất. Tuy nhiên, trong phần tóm lược chi Đạo (maggaṅgasaṅgaha), "Đạo có tám chi" (dha. sa. 337) được chỉ rõ theo hình thái trong phần phân tích từ ngữ (padabhājanīya). Trong phần tóm lược căn (indriyasaṅgaha), tại vị trí tuệ căn (paññindriya), lấy vô sở bất tri căn (anaññātaññassāmītindriya) của Đạo thứ nhất, và lấy tri căn (aññindriya) của các Đạo khác, thì có tám căn (aṭṭhindriya). Sự siêu thế (lokuttaratā) ở khắp mọi nơi là điểm đặc biệt, còn phần còn lại thì tương tự.
Paṭhamajjhānikā cattāro maggā.
These are the four paths of the first jhāna.
Bốn Đạo thiền thứ nhất.
1392
Tathā dutiyajjhānikesupi kevalaṃ dhammuddese vitakkābhāvo, saṅgahavāre caturaṅgajjhānatā, sattaṅgamaggatā ca viseso, sesaṃ paṭhamajjhānikasadisameva.
Similarly, in the second jhānic paths as well, the only differences are the absence of initial application in the enumeration of phenomena, and the four-factored jhānic nature and seven-factored path in the comprehension section. The rest is similar to the first jhānic paths.
Tương tự, trong các Đạo thiền thứ hai, điểm đặc biệt chỉ là không có tầm (vitakka) trong phần trình bày các pháp, và trong phần tóm lược thì có bốn chi thiền (caturaṅgajjhānatā) và bảy chi Đạo (sattaṅgamaggatā). Phần còn lại đều giống như các Đạo thiền thứ nhất.
Dutiyajjhānikamaggā.
The paths associated with the second jhāna.
Các đạo lộ thiền thứ hai.
1393
Tathā tatiyajjhānikesupi kevalaṃ dhammuddese vicārābhāvo, saṅgahavāre tivaṅgikajjhānatā ca viseso, sesaṃ dutiyajjhānikasadisameva.
Similarly, in the case of the third jhāna, the only distinction is the absence of vicāra in the statement of factors, and in the enumeration section, the three-factored jhāna. The rest is similar to the second jhāna.
Tương tự, trong các đạo lộ thiền thứ ba, điểm đặc biệt duy nhất là không có tầm (vicāra) trong phần trình bày pháp, và là thiền ba chi trong phần tóm lược; phần còn lại giống hệt như các đạo lộ thiền thứ hai.
Tatiyajjhānikamaggā.
The paths associated with the third jhāna.
Các đạo lộ thiền thứ ba.
1394
Tathā catutthajjhānikesupi kevalaṃ dhammuddese pītiyā abhāvo, koṭṭhāsavāre duvaṅgikajjhānatā, chaḷaṅgikabojjhaṅgatā ca viseso, sesaṃ tatiyajjhānikasadisameva.
Similarly, in the case of the fourth jhāna, the only distinction is the absence of pīti in the statement of factors, and in the section on components, the two-factored jhāna and the six-factored bojjhaṅga. The rest is similar to the third jhāna.
Tương tự, trong các đạo lộ thiền thứ tư, điểm đặc biệt duy nhất là không có hỷ (pīti) trong phần trình bày pháp, và là thiền hai chi, bảy chi giác ngộ sáu chi trong phần phân loại; phần còn lại giống hệt như các đạo lộ thiền thứ ba.
Catutthajjhānikamaggā.
The paths associated with the fourth jhāna.
Các đạo lộ thiền thứ tư.
1395
Tathā pañcamajjhānikesupi kevalaṃ sabbattha vedanāparivattanameva viseso, sesaṃ catutthajjhānikasadisameva.
Similarly, in the case of the fifth jhāna, the only distinction everywhere is merely the change in feeling (vedanā). The rest is similar to the fourth jhāna.
Tương tự, trong các đạo lộ thiền thứ năm, điểm đặc biệt duy nhất là sự thay đổi thọ (vedanā) ở khắp mọi nơi; phần còn lại giống hệt như các đạo lộ thiền thứ tư.
Pañcamajjhānikamaggā.
The paths associated with the fifth jhāna.
Các đạo lộ thiền thứ năm.
Evaṃ dhammuddesādito vinicchayo.
Thus, the determination is made from the statement of factors (dhammuddesa) and so on.
Như vậy là sự phân định từ phần trình bày pháp trở đi.
1396
Visayādippabhedato pana sabbepi lokuttarakusalā ārammaṇato nibbānārammaṇāva, tasmā na tato nesaṃ bhedo, paṭipadādibhedato pana pubbe vuttanayena paccekaṃ bhedo veditabbo.
However, regarding the distinctions of object and so forth, all supramundane wholesome states have Nibbāna as their object; therefore, there is no distinction among them based on object. But from the distinctions of practice and so forth, a specific distinction should be understood in the manner stated earlier.
Tuy nhiên, xét về sự phân biệt đối tượng (visaya) và các khía cạnh khác, tất cả các thiện siêu thế đều có đối tượng là Nibbāna; do đó, không có sự phân biệt nào từ đó. Nhưng xét về sự phân biệt hành trì (paṭipadā) và các khía cạnh khác, mỗi loại cần được hiểu là có sự phân biệt theo cách đã nói ở trên.
Ettha ca yo nāmarūpapariggahato paṭṭhāya kilamanto vipassanaṃ ārabhitvā dukkhena kasirena kilese vikkhambheti, tassa dukkhā paṭipadā hoti.
Here, whoever, starting from the comprehension of nāmarūpa, wearies himself and begins vipassanā, suppressing defilements with difficulty and hardship, for him the practice is difficult (dukkhā paṭipadā).
Ở đây, người nào từ lúc nắm giữ danh sắc trở đi, nỗ lực thực hành thiền quán và loại trừ các phiền não một cách khó khăn, thì hành trì của người ấy là khổ hạnh (dukkhā paṭipadā).
Yo pana vikkhambhitakileso, so vipassanāparivāsaṃ vāsento cirena maggapātubhāvaṃ pāpuṇāti, tassa dandhābhiññā hoti.
But he who has suppressed defilements, by cultivating vipassanā, attains the manifestation of the path slowly; for him the direct knowledge is slow (dandhābhiññā).
Còn người nào đã loại trừ phiền não, người ấy thực hành thiền quán trong một thời gian dài mới đạt đến sự hiển lộ của đạo lộ, thì sự chứng ngộ của người ấy là chậm (dandhābhiññā).
Iminā nayena itarā tissopi paṭipadābhiññāyo veditabbā.
In this manner, the other three modes of practice and direct knowledge should be understood.
Theo cách này, ba loại hành trì và chứng ngộ còn lại cũng cần được hiểu.
Yathā ca paṭipadādibhedato, evaṃ vimokkhabhedatopi paccekaṃ dvidhā honti – suññatavimokkho appaṇihitavimokkhoti.
Just as there are distinctions based on practice and so forth, similarly, based on the distinction of liberation (vimokkha), each are of two kinds: suññatāvimokkha and appaṇihitavimokkha.
Cũng như có sự phân biệt theo hành trì và các khía cạnh khác, tương tự, theo sự phân biệt giải thoát (vimokkha), mỗi loại có hai loại – giải thoát Không (suññatavimokkha) và giải thoát Vô Nguyện (appaṇihitavimokkha).
1397
Tattha suññatanti, appaṇihitanti ca lokuttaramaggassa nāmaṃ.
Among these, suññatā and appaṇihita are names for the supramundane path.
Trong đó, Không (suññata) và Vô Nguyện (appaṇihita) là tên gọi của đạo lộ siêu thế.
So hi āgamanato saguṇato ārammaṇatoti tīhi kāraṇehi nāmaṃ labhati.
Indeed, it receives its name from three causes: its mode of approach, its intrinsic nature, and its object.
Đạo lộ ấy có được tên gọi từ ba lý do: từ sự dẫn đến, từ bản chất và từ đối tượng.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Idha bhikkhu vipassanākammaṭṭhāniko ādito paṭṭhāya ‘‘aniccaṃ dukkhamanattā’’ti tividhaṃ anupassanaṃ āropetvā sammasanto vicarati, sacassa vuṭṭhānagāminivipassanā tebhūmake saṅkhāre anattato vipassati, ayaṃ attasuññatādassanaṭṭhena suññatā nāma hoti.
Here, a bhikkhu cultivating vipassanā from the very beginning, reflects and contemplates by applying the three kinds of contemplation: "impermanent (aniccaṃ), suffering (dukkhaṃ), non-self (anattā)". If his insight leading to emergence (vuṭṭhānagāminivipassanā) perceives the three realms of conditioned phenomena (tebhūmake saṅkhāre) as non-self, this is called suññatā (emptiness) by way of seeing the absence of self.
Ở đây, một tỳ khưu hành thiền quán, từ ban đầu quán sát ba loại vô thường, khổ, vô ngã, và khi thiền quán dẫn đến xuất ly của vị ấy quán sát các hành trong ba cõi là vô ngã, thì điều này được gọi là Không (suññatā) theo nghĩa là sự thấy không có ngã.
Sace dukkhato vipassati, ayaṃ taṇhāpaṇidhirahitaṭṭhena appaṇihitā nāma hoti, tā ubhopi āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano attano maggassa yathākkamaṃ suññatamaggo appaṇihitamaggoti nāmaṃ denti.
If it perceives them as suffering, this is called appaṇihitā (desireless) by way of being devoid of the aspiration of craving. Both of these, standing in the position of the mode of approach, give the respective name, suññatamagga (path of emptiness) and appaṇihitamagga (path of desirelessness), to their own path.
Nếu vị ấy quán sát là khổ, thì điều này được gọi là Vô Nguyện (appaṇihitā) theo nghĩa là không có sự ước muốn (taṇhāpaṇidhi); cả hai điều này, khi đứng ở vị trí dẫn đến, lần lượt đặt tên cho đạo lộ của mình là đạo lộ Không (suññatamagga) và đạo lộ Vô Nguyện (appaṇihitamagga).
Evaṃ āgamanato nāmalābho veditabbo.
Thus, the acquisition of a name through the mode of approach should be understood.
Như vậy, cần hiểu rằng tên gọi có được từ sự dẫn đến.
Nanu suttantesu sace vuṭṭhānagāminivipassanā aniccato passati, tassā vasena maggo animittavimokkho hotīti katvā tayo vimokkhā kathitāti?
Are not three liberations spoken of in the Suttas, stating that if the insight leading to emergence (vuṭṭhānagāminivipassanā) perceives as impermanent, the path by virtue of that is animittavimokkha (signless liberation)?
Há không phải trong các Kinh tạng, nếu thiền quán dẫn đến xuất ly quán sát là vô thường, thì đạo lộ do đó được gọi là giải thoát Vô Tướng (animittavimokkha), và ba loại giải thoát được nói đến sao?
Saccaṃ, api ca kho pariyāyato kathitā, nippariyāyato pana sayampi sanimittā attano maggassa animittanāmaṃ dātuṃ asakkuṇeyyatāya dve eva vimokkhā hontīti.
That is true, but they are taught in a figurative sense. However, in a literal sense, since the path itself, being with signs, cannot give the name animitta to its own path, there are only two liberations.
Đúng vậy, nhưng chúng được nói đến theo nghĩa gián tiếp; còn theo nghĩa trực tiếp, vì tự nó có tướng nên không thể đặt tên Vô Tướng cho đạo lộ của mình, do đó chỉ có hai loại giải thoát.
Tissopi hi vipassanā niccanimittaṃ, sukhanimittañca ugghāṭanena animittavohāraṃ labhanti, tissopi nimittabhūtesu khandhesu caraṇato sanimittāva, tasmā sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa nippariyāyato animittanāmaṃ dātuṃ na sakkonti.
Indeed, all three kinds of vipassanā receive the designation animitta by eradicating the sign of permanence and the sign of pleasure. Yet, all three, by operating on the aggregates that are signs, are themselves with signs. Therefore, they cannot, standing in the position of the mode of approach, give the name animitta to their own path in a literal sense.
Cả ba loại thiền quán đều có được tên gọi Vô Tướng (animitta) bằng cách loại bỏ tướng thường và tướng lạc; cả ba loại đều có tướng vì chúng vận hành trên các uẩn có tướng, do đó tự chúng không thể đứng ở vị trí dẫn đến để đặt tên Vô Tướng một cách trực tiếp cho đạo lộ của mình.
Yasmā pana maggo sayaṃ rāgādīhi suñño, rāgādinimittapaṇidhirahito ca, tasmā saguṇeneva suññatanāmaṃ, appaṇihitanāmañca labhati.
But because the path itself is empty of greed and other defilements, and is devoid of the sign and aspiration of greed and other defilements, it obtains the names suññatā and appaṇihita by its intrinsic nature.
Tuy nhiên, vì đạo lộ tự nó không có tham ái (rāga) và các phiền não khác, và không có tướng của tham ái và các phiền não khác, do đó nó có được tên gọi Không (suññata) và Vô Nguyện (appaṇihita) từ chính bản chất của nó.
Evamassa saguṇato nāmalābho veditabbo.
Thus, its acquisition of a name by its intrinsic nature should be understood.
Như vậy, cần hiểu rằng tên gọi có được từ bản chất của nó.
Yasmā pana nibbānaṃ rāgādīhi, saṅkhārehi ca suññattā, rāgādinimittapaṇidhirahitattā ca ‘‘suññataṃ, animittaṃ, appaṇihita’’nti ca vuccati, tasmā taṃ ārammaṇaṃ katvā uppannamaggopi ‘‘suññato, animitto, appaṇihito’’ti ca nāmaṃ labhati.
However, because Nibbāna is called "empty (suññataṃ), signless (animittaṃ), and desireless (appaṇihitaṃ)" due to its emptiness of defilements like greed and of conditioned phenomena, and its freedom from the signs and aspirations of greed and other defilements, the path that arises by making it its object also obtains the names "empty (suññataṃ), signless (animittaṃ), and desireless (appaṇihitaṃ)"
Tuy nhiên, vì Nibbāna không có tham ái và các phiền não khác, không có các hành, và không có tướng của tham ái và các phiền não khác, nên nó được gọi là “Không (suññata), Vô Tướng (animitta), Vô Nguyện (appaṇihita)”; do đó, đạo lộ phát sinh lấy Nibbāna làm đối tượng cũng có được tên gọi “Không (suññata), Vô Tướng (animitta), Vô Nguyện (appaṇihita)”.
Evaṃ ārammaṇato nāmalābho veditabbo.
Thus, its acquisition of a name through its object should be understood.
Như vậy, cần hiểu rằng tên gọi có được từ đối tượng.
1398
Tesu idha āgamanatova maggo nāmaṃ labhati, na saguṇato, nāpi ārammaṇato, saguṇārammaṇato nāmalābhassa suttantesu pariyāyadesitattā.
Among these, here the path receives its name only from the mode of approach, not from its intrinsic nature, nor from its object, because the acquisition of names from intrinsic nature and object is taught in the Suttas figuratively.
Trong số đó, ở đây, đạo lộ có được tên gọi chỉ từ sự dẫn đến, không phải từ bản chất, cũng không phải từ đối tượng, vì tên gọi có được từ bản chất và đối tượng được nói đến một cách gián tiếp trong các Kinh tạng.
Teneva hettha maggānaṃ saguṇārammaṇatopi animittavimokkhataṃ aggahetvā suññataappaṇihitavimokkhatāva āgamanato vuttā, tañcāgamanaṃ duvidhaṃ vipassanāgamanaṃ, maggāgamanañca.
For this very reason, here, without taking the signless liberation (animittavimokkha) from the intrinsic nature or object of the paths, only suññatā and appaṇihita liberations are mentioned as arising from the mode of approach. And this mode of approach is twofold: the approach of vipassanā and the approach of the path.
Chính vì lý do đó, ở đây, không lấy giải thoát Vô Tướng (animittavimokkha) từ bản chất và đối tượng của các đạo lộ, mà chỉ nói đến giải thoát Không (suññata) và giải thoát Vô Nguyện (appaṇihita) từ sự dẫn đến; và sự dẫn đến này có hai loại: sự dẫn đến của thiền quán và sự dẫn đến của đạo lộ.
Tattha vipassanāgamanato maggo ca suññatādināmaṃ labhati, maggāgamanato ca labhateva, idha pana maggassa adhippetattā vipassanāgamanatova veditabbaṃ.
Among these, the path receives the name suññatā and so on from the approach of vipassanā, and it certainly receives it from the approach of the path as well. But here, since the path itself is intended, it should be understood from the approach of vipassanā.
Trong đó, đạo lộ có được tên gọi Không và các tên khác từ sự dẫn đến của thiền quán, và cũng có được từ sự dẫn đến của đạo lộ; nhưng ở đây, vì đạo lộ được đề cập, nên cần hiểu là từ sự dẫn đến của thiền quán.
Evaṃ vimokkhabhedato paccekaṃ dvidhā honti.
Thus, based on the distinction of liberation, each is twofold.
Như vậy, theo sự phân biệt giải thoát, mỗi loại có hai loại.
Evaṃ visayādippabhedato vinicchayo.
Thus, the determination is made from the distinctions of object and so forth.
Như vậy là sự phân định từ sự phân biệt đối tượng và các khía cạnh khác.
1399
Lokuttarakusaladhammā niṭṭhitā.
The Supramundane Wholesome States are concluded.
Các thiện pháp siêu thế đã hoàn thành.
1400
Niṭṭhitā ca mohavicchedaniyā nāma
And the commentary, called Mohavicchedanī,
Và sự cắt đứt si mê đã hoàn thành,
1401
Abhidhammamātikatthasaṃvaṇṇanāya
on the meaning of the Abhidhamma-Mātikā,
Trong phần giải thích ý nghĩa của Abhidhammamātikā,
1402
‘‘Kusalā dhammā’’ti padassa atthavaṇṇanā.
the explanation of the meaning of the phrase "Wholesome States" is concluded.
Giải thích ý nghĩa của từ “Kusalā dhammā”.
1403
Akusalapadattho
Meaning of the Unwholesome Term
Ý nghĩa của từ Akusala
1404
Lobhamūlavaṇṇanā
Explanation of Greed-Rooted States
Giải thích về gốc tham (Lobhamūla)
1405
Akusalā pana dhammā bhūmito ekavidhā kāmāvacarāva, sampayogato pana mūlavasena tividhā honti lobhamūlā dosamūlā mohamūlāti.
The unwholesome states (akusalā dhammā), however, are of one kind in terms of plane, being only kāmāvacara. But in terms of conjunction, they are of three kinds based on their roots: greed-rooted (lobhamūlā), hatred-rooted (dosamūlā), and delusion-rooted (mohamūlā).
Tuy nhiên, các pháp bất thiện xét về cõi thì chỉ có một loại là cõi dục (kāmāvacara). Nhưng xét về sự tương ưng, chúng có ba loại theo gốc rễ: gốc tham (lobhamūla), gốc sân (dosamūla), gốc si (mohamūla).
Tattha lobhamūlā aṭṭhavidhā somanassasahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ asaṅkhāraṃ, tathā sasaṅkhāraṃ, somanassasahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ asaṅkhāraṃ, tathā sasaṅkhāraṃ, upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ asaṅkhāraṃ, tathā sasaṅkhāraṃ, upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ asaṅkhāraṃ, tathā sasaṅkhāranti.
Among these, the greed-rooted are eightfold: accompanied by joy, conjoined with wrong view, unprompted; similarly, prompted; accompanied by joy, disjoined from wrong view, unprompted; similarly, prompted; accompanied by equanimity, conjoined with wrong view, unprompted; similarly, prompted; accompanied by equanimity, disjoined from wrong view, unprompted; similarly, prompted.
Trong đó, gốc tham có tám loại: tương ưng với tà kiến, hợp hỷ, không có sự xúi giục; tương tự, có sự xúi giục; không tương ưng với tà kiến, hợp hỷ, không có sự xúi giục; tương tự, có sự xúi giục; tương ưng với tà kiến, hợp xả, không có sự xúi giục; tương tự, có sự xúi giục; không tương ưng với tà kiến, hợp xả, không có sự xúi giục; tương tự, có sự xúi giục.
1406
Tattha iṭṭhārammaṇe lobhabahulatādīhi kāraṇehi somanassasahagatatā, asaddhammasavanaakalyāṇamittatādīhi diṭṭhisampayuttatā ca veditabbā.
Among these, being accompanied by joy should be understood from causes such as an abundance of greed towards a desirable object, and being conjoined with wrong view from hearing unwholesome Dhamma, having bad friends, and so forth.
Trong đó, sự hợp hỷ cần được hiểu là do các lý do như sự tham lam quá mức đối với đối tượng khả ái, và sự tương ưng với tà kiến là do nghe pháp bất thiện, kết giao với bạn ác, v.v.
Yadā hi ‘‘natthi kāmesu ādīnavo’’tiādinā nayena micchādiṭṭhiṃ purakkhatvā haṭṭhatuṭṭho kāme vā paribhuñjati, diṭṭhamaṅgalādīni vā sārato pacceti sabhāvatikkheneva anussāhitena cittena, tadā paṭhamaṃ akusalacittaṃ uppajjati.
Indeed, when, upholding wrong view in the manner of "there is no danger in sensual pleasures" and so on, one happily and joyfully indulges in sensual pleasures, or accepts auspicious signs seen as essential, with a spontaneously unprompted mind, then the first unwholesome consciousness arises.
Khi một người, do nắm giữ tà kiến theo cách “không có sự nguy hiểm trong các dục” và các cách tương tự, vui vẻ thỏa mãn hưởng thụ các dục, hoặc tin vào các điềm lành đã thấy, v.v., với tâm tự nhiên không cần xúi giục, thì tâm bất thiện đầu tiên phát sinh.
Yadā mandena samussāhitena, tadā dutiyaṃ.
When it is prompted by a weak prompting, then the second arises.
Khi với tâm bị xúi giục một cách yếu ớt, thì tâm thứ hai phát sinh.
Yadā micchādiṭṭhiṃ apurakkhatvā kevalaṃ haṭṭhatuṭṭho methunaṃ vā sevati, parasampattiṃ vā abhijjhāyati, parabhaṇḍaṃ vā harati sabhāvatikkhenānussāhitena, tadā tatiyaṃ.
When, without upholding wrong view, one simply happily and joyfully engages in sexual intercourse, or covets another's prosperity, or steals another's property, spontaneously and unprompted, then the third arises.
Khi không nắm giữ tà kiến, mà chỉ vui vẻ thỏa mãn giao cấu, hoặc tham lam tài sản của người khác, hoặc trộm cắp tài sản của người khác một cách tự nhiên không cần xúi giục, thì tâm thứ ba phát sinh.
Yadā samussāhitena, tadā catutthaṃ.
When prompted, then the fourth arises.
Khi với tâm bị xúi giục, thì tâm thứ tư phát sinh.
Yadā pana kāmānaṃ vā asampattiṃ āgamma, aññesaṃ vā somanassahetūnaṃ abhāvena catūsupi vikappesu somanassarahitatā hoti, tadā sesāni cattāri upekkhāsahagatāni uppajjantīti ayaṃ sampayogato vinicchayo.
But when, due to the non-acquisition of sensual pleasures or the absence of other causes for joy, there is an absence of joy in all four alternatives, then the remaining four consciousnesses accompanied by equanimity arise – this is the determination based on conjunction.
Tuy nhiên, khi không có sự thỏa mãn trong bốn trường hợp trên do không đạt được các dục hoặc do không có các nguyên nhân của sự hỷ, thì bốn tâm hợp xả còn lại phát sinh; đây là sự phân định theo sự tương ưng.
1407
Dhammuddesato pana paṭhamākusale tāva niyatā pāḷiyaṃ sarūpenāgatā soḷasa, yevāpanakavasena cattāroti vīsati dhammā honti.
However, regarding the statement of factors (dhammuddesa), in the first unwholesome state, there are sixteen factors mentioned explicitly in the Pāḷi text, and four additional ones, making twenty factors in total.
Tuy nhiên, xét về phần trình bày pháp, trong tâm bất thiện đầu tiên, có mười sáu pháp được nêu rõ trong Pāḷi và bốn pháp được nêu theo nghĩa tiềm ẩn, tổng cộng là hai mươi pháp.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Phasso vedanā saññā cetanā cittaṃ vitakko vicāro pīti vīriyaṃ ekaggatā jīvitaṃ ahirikaṃ anottappaṃ lobho moho micchādiṭṭhīti ime sarūpenāgatā soḷasa dhammā, chando adhimokkho manasikāro uddhaccanti ime yevāpanakā cattāroti.
These sixteen factors mentioned explicitly are: contact (phassa), feeling (vedanā), perception (saññā), volition (cetanā), consciousness (cittaṃ), initial application (vitakka), sustained application (vicāra), joy (pīti), energy (vīriyaṃ), one-pointedness (ekaggatā), life faculty (jīvitaṃ), shamelessness (ahirikaṃ), fearlessness of wrongdoing (anottappaṃ), greed (lobha), delusion (moha), and wrong view (micchādiṭṭhi). The four additional ones are: intention (chanda), decision (adhimokkha), attention (manasikāra), and restlessness (uddhacca).
Xúc (phassa), thọ (vedanā), tưởng (saññā), tư (cetanā), tâm (citta), tầm (vitakka), tứ (vicāra), hỷ (pīti), tinh tấn (vīriya), nhất tâm (ekaggatā), mạng căn (jīvita), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa), tham (lobha), si (moha), tà kiến (micchādiṭṭhi) – đây là mười sáu pháp được nêu rõ. Dục (chanda), thắng giải (adhimokkha), tác ý (manasikāra), phóng dật (uddhacca) – đây là bốn pháp tiềm ẩn.
Padabhājanīye pana pubbe vuttanayeneva ‘‘phassapañcakaṃ jhānaṅgapañcakaṃ vīriyasamādhimanosomanassajīvitavasena indriyāni pañca, micchādiṭṭhisaṅkappavāyāmasamādhivasena maggaṅgāni cattāri, vīriyasamādhiahirikānottappavasena balāni cattāri, lobho mohoti dve mūlāni, abhijjhā micchādiṭṭhīti dve kammapathāni, ahirikaṃ anottappanti lokanāsadukaṃ, samatho paggāho avikkhepo cāti evaṃ sarūpenāgatānaṃ dvattiṃsadhammānaṃ soḷasasu eva samavarodho, savibhattikāvibhattikabhedo ca kāmāvacarapaṭhamakusale vuttānusārato ñātabbo.
However, in the Word-Division Section, in the manner stated before, the five factors of contact, the five factors of jhāna, the five faculties (indriyas) in terms of energy, concentration, mind, pleasant feeling, and life, the four path factors in terms of wrong view, wrong intention, wrong effort, and wrong concentration, the four powers (balas) in terms of energy, concentration, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing, the two roots: greed and delusion, the two courses of action (kamma-paths): covetousness and wrong view, the pair that destroys the world: shamelessness and fearlessness of wrongdoing, and tranquility, exertion, and non-distraction—thus, there is a comprehensive inclusion of these thirty-two dhammas, which appear in this form, into sixteen categories. The distinction between those with and without vibhatti should be understood in accordance with what was stated regarding the first kāmāvacara wholesome consciousness.
Tuy nhiên, trong phần phân tích từ (Padabhājanīya), theo cách đã nói trước đây, năm xúc (phassa), năm chi thiền (jhānaṅga), năm quyền (indriya) theo nghĩa tinh tấn (vīriya), định (samādhi), ý (mano), hỷ (somanassa), mạng (jīvita); bốn chi đạo (maggaṅga) theo nghĩa tà kiến (micchādiṭṭhi), tà tư duy (micchāsaṅkappa), tà tinh tấn (micchāvāyāma), tà định (micchāsamādhi); bốn lực (bala) theo nghĩa tinh tấn (vīriya), định (samādhi), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa); tham (lobha) và si (moha) là hai căn (mūla); tham lam (abhijjhā) và tà kiến (micchādiṭṭhi) là hai nghiệp đạo (kammapatha); vô tàm (ahirika) và vô quý (anottappa) là cặp hủy hoại thế gian (lokanāsaduka); tịnh chỉ (samatha), tinh cần (paggāha) và không phóng dật (avikkhepa) – như vậy, ba mươi hai pháp hiện hữu dưới dạng này được bao gồm trong mười sáu pháp, và sự phân biệt giữa có chia và không chia (savibhattikāvibhattikabheda) cần được hiểu theo cách đã nói trong thiện pháp dục giới thứ nhất.
Ayaṃ dhammuddesato vinicchayo.
This is the determination according to the enumeration of dhammas.
Đây là sự phân tích từ phương diện tóm tắt các pháp.
1408
Lakkhaṇādivibhāgato pana na hirīyatīti ahiriko, ahirikassa bhāvo ahirikkaṃ, na ottappaṃ anottappaṃ.
However, from the division of characteristics and so on: not to be ashamed (na hirīyati) is ahirika, the state of being ahirika is ahirikkaṃ (shamelessness); not to be afraid of wrongdoing (na ottappaṃ) is anottappaṃ (fearlessness of wrongdoing).
Tuy nhiên, từ sự phân chia theo các đặc tính (lakkhaṇa) v.v., không biết hổ thẹn là vô tàm (ahirika), trạng thái của vô tàm là vô tàm (ahirikkaṃ), không biết ghê sợ là vô quý (anottappaṃ).
Tesu ahirikkaṃ kāyaduccaritādīhi ajigucchanalakkhaṇaṃ, alajjālakkhaṇaṃ vā, anottappaṃ teheva asārajjanalakkhaṇaṃ, anuttāsalakkhaṇaṃ vā, sesaṃ hiriottappānaṃ vuttappaṭipakkhavasena veditabbaṃ.
Among these, shamelessness has the characteristic of not being disgusted by evil bodily conduct and so forth, or the characteristic of immodesty. Fearlessness of wrongdoing has the characteristic of not shrinking back from them, or the characteristic of fearlessness. The rest should be understood as the opposite of what was stated for shame (hirī) and fear of wrongdoing (ottappa).
Trong số đó, vô tàm (ahirikkaṃ) có đặc tính không ghê tởm các ác hạnh thân v.v., hoặc có đặc tính không biết hổ thẹn; vô quý (anottappaṃ) có đặc tính không kinh sợ chúng, hoặc có đặc tính không biết ghê sợ; phần còn lại cần được hiểu theo cách đối nghịch với tàm và quý đã nói.
1409
Lubbhati tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho.
One is greedy by it, or one oneself is greedy, or it is merely the act of being greedy; thus, it is lobho (greed).
Bị tham đắm bởi nó, hoặc tự mình tham đắm, hoặc chỉ là sự tham đắm – đó là tham (lobho).
So ārammaṇagahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle khittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saññojanīyadhammesu assādadassanapadaṭṭhāno.
It has the characteristic of seizing an object, like a monkey's sticky hand; its function is clinging, like a piece of meat thrown onto a hot plate; its manifestation is not letting go, like oil and collyrium; its proximate cause is seeing enjoyment in things that bind.
Nó có đặc tính nắm giữ đối tượng, giống như nhựa khỉ; có vị bám chặt, giống như miếng thịt ném vào chảo nóng; biểu hiện là không buông bỏ, giống như dầu mỡ dính bẩn; nguyên nhân gần là nhìn thấy sự thích thú trong các pháp trói buộc (saññojanīya).
Taṇhānadibhāvena vaḍḍhamāno sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ apāyameva gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo.
Growing like the river of craving, it should be seen as leading only to the great ocean of woe, like a swift-flowing river.
Nó cần được thấy là đang tăng trưởng dưới dạng dòng sông tham ái (taṇhā), giống như một dòng sông chảy xiết, chỉ đưa đến biển lớn là các cõi khổ (apāya).
1410
Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho.
One is deluded by it, or one oneself is deluded, or it is merely the act of being deluded; thus, it is moho (delusion).
Bị si mê bởi nó, hoặc tự mình si mê, hoặc chỉ là sự si mê – đó là si (moho).
So cittassa andhakāralakkhaṇo, aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso, ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, asammāpaṭipattipaccupaṭṭhāno, andhakārapaccupaṭṭhāno vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno, sabbākusalānaṃ mūlanti daṭṭhabbo.
It has the characteristic of the mind's darkness, or the characteristic of ignorance; its function is non-penetration, or its function is covering the true nature of the object; its manifestation is wrong practice, or its manifestation is darkness; its proximate cause is unwise attention; it should be seen as the root of all unwholesome things.
Nó có đặc tính là sự tối tăm của tâm, hoặc có đặc tính là vô minh; có vị không thấu hiểu đúng đắn, hoặc có vị che lấp bản chất của đối tượng; biểu hiện là sự thực hành sai lầm, hoặc biểu hiện là sự tối tăm; nguyên nhân gần là tác ý không như lý (ayoniso manasikāra); cần được thấy là cội rễ của tất cả các bất thiện.
1411
Micchā passanti tāya, sayaṃ vā micchā passati, micchādassanamattameva vā esāti micchādiṭṭhi.
One sees wrongly by it, or one oneself sees wrongly, or it is merely the act of seeing wrongly; thus, it is micchādiṭṭhi (wrong view).
Nhìn thấy sai lầm bởi nó, hoặc tự mình nhìn thấy sai lầm, hoặc chỉ là sự nhìn thấy sai lầm – đó là tà kiến (micchādiṭṭhi).
Sā ayoniso abhinivesalakkhaṇā, parāmāsarasā, micchābhinivesapaccupaṭṭhānā, ariyānaṃ adassanakāmatādipadaṭṭhānā, paramaṃ vajjanti daṭṭhabbā.
It has the characteristic of unwise conviction; its function is clinging; its manifestation is wrong conviction; its proximate cause is the desire not to see the Noble Ones, and so on; it should be seen as the ultimate fault.
Nó có đặc tính là sự chấp thủ không như lý (ayoniso abhinivesa); có vị bám víu (parāmāsa); biểu hiện là sự chấp thủ sai lầm (micchābhinivesa); nguyên nhân gần là mong muốn không thấy các bậc Thánh (ariya) v.v.; cần được thấy là lỗi lầm tối thượng.
1412
Uddhatabhāvo uddhaccaṃ.
The state of being agitated is uddhaccaṃ (restlessness).
Trạng thái phóng dật là phóng dật (uddhaccaṃ).
Taṃ avūpasamalakkhaṇaṃ, anavaṭṭhānarasaṃ, bhantatāpaccupaṭṭhānaṃ, ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ, cittavikkhepoti daṭṭhabbo.
It has the characteristic of non-calmness; its function is instability; its manifestation is mental distraction; its proximate cause is unwise attention; it should be seen as mental agitation.
Nó có đặc tính là không an tịnh; có vị không ổn định; biểu hiện là sự hoang mang; nguyên nhân gần là tác ý không như lý; cần được thấy là sự xao lãng của tâm.
Seso panettha suññatavārapariyosāno sabbopi vinicchayo kusalādhikāre vuttānusārato veditabbo.
The entire remaining determination here, up to the end of the emptiness section, should be understood in accordance with what was stated in the section on wholesome consciousness.
Phần còn lại của sự phân tích ở đây, cho đến cuối phần về tánh không (suññatavāra), cần được hiểu theo cách đã nói trong phần về thiện pháp (kusalādhikāra).
Kevalaṃ saṅgahavāre pāḷiyaṃ āgatavasena pañcindriyatā, caturaṅgamaggatā, catubbidhabalatā, dvehetutā, sabbattha akusalabhāvo ca viseso, sesaṃ tādisameva.
The only difference in the Section on Inclusion is that in the Pāli text there are five faculties, four path factors, four powers, two roots, and the unwholesome nature in all cases; the rest is similar.
Chỉ có sự khác biệt là trong phần tóm lược (saṅgahavāra), theo cách đã nói trong Pāḷi, có năm quyền (pañcindriyatā), bốn chi đạo (caturaṅgamaggatā), bốn loại lực (catubbidhabalatā), hai nhân (dvehetutā), và trạng thái bất thiện ở khắp mọi nơi; phần còn lại thì tương tự.
Paṭhamākusalaṃ niṭṭhitaṃ.
The first unwholesome consciousness is concluded.
Bất thiện thứ nhất đã hoàn tất.
1413
Yathā ca paṭhame, evaṃ dutiyepi sasaṅkhāratā, yevāpanakesu thinamiddhānaṃ sambhavo, niyatatā ca viseso.
Just as in the first, so too in the second, the specific differences are its being accompanied by mental formation (sasaṅkhāra), the presence of sloth and torpor among the adventitious factors, and its fixed nature.
Và như trong bất thiện thứ nhất, trong bất thiện thứ hai cũng vậy, sự khác biệt là có sự hữu hành (sasaṅkhāratā), sự hiện hữu của hôn trầm (thina) và thụy miên (middha) trong các pháp tùy duyên (yevāpanaka), và sự nhất định (niyatatā).
Tattha thinanatā thinaṃ, middhanatā middhaṃ, anussāhanasaṃsīdanatā, sattivighāto cāti attho.
Among these, the state of sloth is thinaṃ (sloth); the state of torpor is middhaṃ (torpor); the meaning is lack of zeal, sinking down, and obstruction of energy.
Trong số đó, trạng thái hôn trầm là hôn trầm (thinaṃ), trạng thái thụy miên là thụy miên (middhaṃ), nghĩa là không có sự hăng hái, sự chán nản, và sự suy yếu năng lực.
Tattha thinaṃ anussāhalakkhaṇaṃ, vīriyavinodanarasaṃ, saṃsīdanapaccupaṭṭhānaṃ.
Among these, sloth has the characteristic of lack of zeal; its function is expelling energy; its manifestation is sinking down.
Trong số đó, hôn trầm có đặc tính là không hăng hái; có vị loại bỏ tinh tấn; biểu hiện là sự chán nản.
Middhaṃ akammaññatālakkhaṇaṃ, onahanarasaṃ, līnatāpaccupaṭṭhānaṃ, pacalāyikāniddāpaccupaṭṭhānaṃ vā, ubhayampi aratitandivijambhikādīsu ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ.
Torpor has the characteristic of unworkability; its function is covering; its manifestation is sluggishness, or its manifestation is drowsiness and sleep; both have unwise attention as their proximate cause in unenthusiasm, laziness, yawning, and so on.
Thụy miên có đặc tính là không khéo léo; có vị trùm phủ; biểu hiện là sự uể oải, hoặc biểu hiện là sự buồn ngủ lơ mơ; cả hai đều có nguyên nhân gần là tác ý không như lý trong sự không thích thú (arati), lười biếng (tandi), ngáp v.v.
Dutiyaṃ.
The second is concluded.
Bất thiện thứ hai.
1414
Tatiye sabbopi vinicchayo paṭhamākusale vuttanayova.
In the third, the entire determination is just like the one stated for the first unwholesome consciousness.
Trong bất thiện thứ ba, tất cả sự phân tích đều theo cách đã nói trong bất thiện thứ nhất.
Kevalaṃ diṭṭhiyā abhāvo, yevāpanakesu mānassa sambhavo, aniyatatā ca, saṅgahavāre tivaṅgikamaggatā ca viseso, sesaṃ tādisameva.
The specific differences are the absence of wrong view, the presence of conceit (māna) among the adventitious factors, its unfixed nature, and, in the Section on Inclusion, its being a three-factored path; the rest is similar.
Chỉ có sự khác biệt là không có tà kiến (diṭṭhi), sự hiện hữu của kiêu mạn (māna) trong các pháp tùy duyên (yevāpanaka), sự không nhất định (aniyatatā), và trong phần tóm lược (saṅgahavāra) là ba chi đạo (tivaṅgikamaggatā); phần còn lại thì tương tự.
Tattha maññatīti māno.
Among these, one conceives (maññati), thus it is māno (conceit).
Trong số đó, tự cho mình là hơn là kiêu mạn (māno).
So uṇṇatilakkhaṇo, sampaggaharaso, ketukamyatāpaccupaṭṭhāno, diṭṭhivippayuttalobhapadaṭṭhāno, ummādo viya daṭṭhabbo.
It has the characteristic of haughtiness; its function is self-exaltation; its manifestation is the desire for a banner (fame); its proximate cause is greed dissociated from wrong view; it should be seen as like madness.
Nó có đặc tính là sự ngạo mạn; có vị tự tôn (sampaggaha); biểu hiện là sự mong muốn làm cờ hiệu (ketukamyatā); nguyên nhân gần là tham (lobha) không đi kèm với tà kiến; cần được thấy giống như sự điên rồ.
Tatiyaṃ.
The third is concluded.
Bất thiện thứ ba.
1415
Yathā ca tatiye, evaṃ catutthepi.
Just as in the third, so too in the fourth.
Và như trong bất thiện thứ ba, trong bất thiện thứ tư cũng vậy.
Thinamiddhañcettha sasaṅkhāratā ca adhikā, sesaṃ tādisameva.
Sloth and torpor are additional here, as is its being accompanied by mental formation; the rest is similar.
Ở đây, hôn trầm và thụy miên (thina-middha) cùng với sự hữu hành (sasaṅkhāratā) là những điểm thêm vào; phần còn lại thì tương tự.
Catutthaṃ.
The fourth is concluded.
Bất thiện thứ tư.
1416
Pañcamachaṭṭhasattamaṭṭhamesu somanassaṭṭhāne upekkhāsambhavo, pītiyā ca abhāvo, tato eva saṅgahavāre caturaṅgajjhānatā ca viseso, sesaṃ sabbaṃ paṭhamadutiyatatiyacatutthacittasadisameva.
In the fifth, sixth, seventh, and eighth, the presence of equanimity instead of pleasant feeling, and the absence of joy, are the specific differences, and for that reason, in the Section on Inclusion, its being a four-factored jhāna is also a specific difference; the rest is all similar to the first, second, third, and fourth consciousnesses.
Trong các bất thiện thứ năm, thứ sáu, thứ bảy, thứ tám, sự hiện hữu của xả (upekkhā) thay cho hỷ (somanassa), và không có hỷ (pīti); do đó, trong phần tóm lược (saṅgahavāra), sự khác biệt là bốn chi thiền (caturaṅgajjhānatā); phần còn lại đều tương tự như các tâm bất thiện thứ nhất, thứ hai, thứ ba, thứ tư.
1417
Lobhamūlā niṭṭhitā.
The Greed-Rooted (Consciousnesses) are concluded.
Các tâm tham căn đã hoàn tất.
1418
Dosamūlavaṇṇanā
Explanation of the Aversion-Rooted
Giải thích về các tâm sân căn
Next Page →

Settings