Idāni yamakamātikāya saṃvaṇṇanānayo hoti.
Now, the method of commenting on the Yamaka Mātika will be given.
Bây giờ là phương pháp chú giải Yamakamātikā.
Sā panesā mūlayamakamātikā khandhaāyatanadhātusaccasaṅkhāraanusayacittadhammaindriyayamakamātikāti dasavidhā hoti.
This root Yamaka Mātika is ten-fold: the Yamaka Mātika on Aggregates, Sense Bases, Elements, Truths, Formations, Latent Tendencies, Consciousness, Phenomena, and Faculties.
Yamakamātikā cơ bản này có mười loại: Yamaka về Uẩn (Khandha), Xứ (Āyatana), Giới (Dhātu), Sự thật (Sacca), Hành (Saṅkhāra), Tùy miên (Anusaya), Tâm (Citta), Pháp (Dhamma), Căn (Indriya).
Kenaṭṭhena cettha yamakanti?
Why is it called Yamaka here?
Ở đây, vì ý nghĩa nào mà gọi là Yamaka?
Yugaḷaṭṭhena.
Due to its twin nature.
Vì ý nghĩa cặp đôi (yugaḷaṭṭhena).
Yugaḷaṃ hi ‘‘yamakapāṭihāriyaṃ’’, ‘‘yamakasālā’’tiādīsu ‘‘yamaka’’nti vuccati, iti yugaḷasaṅkhātānaṃ yamakānaṃ vasena desitattā imesu dasasu ekekampi, etesaṃ vibhajanattā niddesopi, sabbesaṃ samūhattā pakaraṇampi yamakaṃ nāma.
A pair is called "yamaka" in expressions like "yamaka-pāṭihāriyaṃ" (twin miracle) and "yamaka-sālā" (twin halls). Thus, each of these ten is called yamaka due to being taught in terms of twins; the exposition, due to dividing them; and the treatise, due to encompassing all of them.
Cặp đôi được gọi là "Yamaka" trong các trường hợp như "Phép thần thông song đôi" (yamakapāṭihāriyaṃ), "Sālā song đôi" (yamakasālā), vân vân. Vì vậy, mỗi phần trong mười phần này, do được trình bày theo các cặp đôi được gọi là Yamaka, và sự phân chia của chúng trong phần trình bày (niddesa), và toàn bộ tác phẩm (pakaraṇa) do là tập hợp của tất cả, đều được gọi là Yamaka.
Idha panetā niddesayamakaṃ upādāya ‘‘yamakamātikā’’tveva vuttā, tāsaṃ pana dasannaṃ yamakamātikānaṃ mūlayamakamātikā ādi.
Here, however, it is referred to as "Yamaka Mātika" specifically with reference to the expositional yamaka, and among these ten Yamaka Mātikās, the root Yamaka Mātika is the first.
Tuy nhiên, ở đây, Yamakamātikā được nói đến là Yamaka của phần trình bày (niddesayamaka), và trong số mười loại Yamakamātikā đó, Mūlayamakamātikā là phần đầu tiên.
Tatthāpi ‘‘ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlā.
Even within that, the yamaka beginning with "Whatever wholesome phenomena there are, all those are wholesome roots. Or whatever are wholesome roots, all those phenomena are wholesome" is the first.
Trong đó, Yamaka "Bất kỳ pháp thiện nào, tất cả chúng đều là thiện căn. Hoặc bất kỳ pháp nào là thiện căn, tất cả chúng đều là pháp thiện" là phần đầu tiên.
Ye vā pana kusalamūlā, sabbe te dhammā kusalā’’ti idaṃ yamakaṃ ādi.
"And whichever are wholesome roots, all those phenomena are wholesome"—this is the beginning of the Yamaka.
Yamaka đó được biết là có ba loại: Yamaka về ý nghĩa (atthayamaka) theo hai ý nghĩa được gọi là thiện căn; hoặc Yamaka về pháp (dhammayamaka) theo các pháp Pāḷi được trình bày thuận và nghịch của chính các ý nghĩa đó; hoặc Yamaka về câu hỏi (pucchāyamaka) theo các câu hỏi được trình bày thuận và nghịch.
Tassa kusalamūlasaṅkhātānaṃ dvinnaṃ atthānaṃ vasena atthayamakanti vā, tesaññeva atthānaṃ anulomato paṭilomato pavattapāḷidhammavasena dhammayamakanti vā, anulomapaṭilomato pavattapucchāvasena pucchāyamakanti vā tidhā yamakabhāvo veditabbo.
Its yamaka nature is to be understood as threefold: as meaning-yamaka based on the two meanings designated as wholesome roots, or as dhamma-yamaka based on the Pāḷi terms of phenomena proceeding in direct and reverse order for those same meanings, or as question-yamaka based on the questions proceeding in direct and reverse order.
Đối với các phần còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining parts.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các phần còn lại.
Idāni imesaṃ yamakānaṃ vasena desitāya imissā mūlayamakamātikāya tāva nayayamakapucchāatthavārappabhedavasena pāḷivavatthānaṃ evaṃ veditabbaṃ – kusalattikamātikāya hi ‘‘kusalā dhammā’’ti idaṃ ādipadaṃ nissāya mūlanayo mūlamūlanayo mūlakanayo mūlamūlakanayoti ime cattāro nayā honti.
Now, having understood the arrangement of the Pāḷi in terms of the divisions of methods, yamakas, questions, and meaning-sections for this root Yamaka Mātika, which is taught according to these yamakas, the method of concise commentary, together with the method of analysis, corresponding to its unapparent word-meanings, should be understood as follows: There, "ye keci" is a word indicating completeness.
Bây giờ, sự phân tích Pāḷi của Mūlayamakamātikā này, được trình bày theo các Yamaka này, nên được hiểu như sau theo các loại phương pháp (naya), Yamaka, câu hỏi (pucchā) và phần ý nghĩa (atthavāra): Trong Kusalattikamātikā, dựa vào từ đầu tiên "các pháp thiện" (kusalā dhammā), có bốn phương pháp (naya) này: Mūlanaya, Mūlamūlanaya, Mūlakanaya, và Mūlamūlakanaya.
Tesu ekekasmiṃ naye mūlayamakaṃ ekamūlayamakaṃ aññamaññamūlayamakanti tīṇi tīṇi yamakānīti dvādasa yamakāni.
In each method, there are three yamakas—the root yamaka, the one-root yamaka, and the mutual-root yamaka—making twelve yamakas.
Trong mỗi phương pháp, có ba Yamaka: Mūlayamaka, Ekamūlayamaka, và Aññamaññamūlayamaka, tổng cộng là mười hai Yamaka.
Ekekasmiṃ yamake anulomapaṭilomavasena dve dve pucchāti catuvīsati pucchā, ekekapucchāya sanniṭṭhānasaṃsayavasena dve dve atthāti aṭṭhacattālīsa atthā.
In each yamaka, there are two questions, one in direct order and one in reverse order, making twenty-four questions; and in each question, there are two meanings, one of determination and one of doubt, making forty-eight meanings.
Trong mỗi Yamaka, có hai câu hỏi (pucchā) theo thứ tự thuận và nghịch, tổng cộng là hai mươi bốn câu hỏi; và trong mỗi câu hỏi, có hai ý nghĩa (attha) theo sự xác định (sanniṭṭhāna) và nghi ngờ (saṃsaya), tổng cộng là bốn mươi tám ý nghĩa.
Tattha ye keci kusalāti kusalesu ‘‘kusalā nu kho, na kusalā nu kho’’ti sandehābhāvato imasmiṃ pade sanniṭṭhānattho veditabbo.
There, in "whatever wholesome," the meaning of determination should be understood, as there is no doubt about "Are they wholesome, or are they not wholesome?" concerning wholesome things.
Trong đó, bất kỳ pháp thiện nào (ye keci kusalā): trong từ này, ý nghĩa xác định (sanniṭṭhānattho) nên được hiểu, vì không có sự nghi ngờ "có phải là thiện hay không phải là thiện" đối với các pháp thiện.
Sabbe te kusalamūlāti ‘‘sabbe te kusalā dhammā kusalamūlā nu kho, na nu kho’’ti evaṃ vimativasena pucchitattā imasmiṃ pade saṃsayattho veditabbo.
In "all those are wholesome roots," the meaning of doubt should be understood, as it is asked with uncertainty, "Are all those wholesome phenomena wholesome roots, or are they not?"
Tất cả chúng đều là thiện căn (sabbe te kusalamūlā): trong từ này, ý nghĩa nghi ngờ (saṃsayattho) nên được hiểu, vì đã được hỏi với sự hoài nghi như "tất cả các pháp thiện đó có phải là thiện căn hay không?"
So ca kho veneyyānaṃ saṃsayaṭṭhāne saṃsayaṃ dīpetvā taṃvinodanatthaṃ bhagavatā vutto, tathāgatassa pana saṃsayaṭṭhānaṃ nāma natthi.
And this was stated by the Blessed One to dispel the doubts of those who could be trained, by highlighting the point of doubt, but there is no point of doubt for the Tathāgata.
Và điều đó đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng để làm tan biến sự nghi ngờ của những người có khả năng giác ngộ (veneyya) tại những điểm nghi ngờ, nhưng đối với Đức Như Lai thì không có điểm nào gọi là nghi ngờ.
Ito paresupi pucchāpadesu eseva nayo.
The same method applies to the question sections that follow.
Đối với các từ câu hỏi sau đây, phương pháp cũng tương tự.
Yathā ca kusalapadaṃ nissāya ime catunayādayo honti, akusalapadaṃ nissāyapi tatheva, abyākatapadaṃ nissāyapi tatheva, kusalādīni tīṇipi padāni ekato katvā niddiṭṭhaṃ nāmapadaṃ nissāya tathevāti kusalattikamātikāya catūsu padesu sabbepi soḷasa nayā, aṭṭhacattālīsa yamakāni, channavuti pucchā, dvānavutisataṃ atthā ca uddesavasena vuttāti veditabbā.
Just as these four methods and so forth arise by taking the term "wholesome," so too they arise by taking the term "unwholesome," and by taking the term "indeterminate," and likewise by taking the term "nāma" (name) which encompasses all three terms—wholesome, etc.—thus, in the three-part mātika on wholesome, there are sixteen methods, forty-eight yamakas, ninety-six questions, and one hundred ninety-two meanings mentioned in summary.
Cũng như dựa vào từ "thiện" (kusala) mà có bốn phương pháp, vân vân, thì dựa vào từ "bất thiện" (akusala) cũng vậy, dựa vào từ "bất định" (abyākata) cũng vậy, và dựa vào từ "danh" (nāmapada) được chỉ định bằng cách kết hợp cả ba từ thiện, vân vân, cũng vậy. Vì vậy, trong bốn từ của Kusalattikamātikā, tất cả mười sáu phương pháp (naya), bốn mươi tám Yamaka, chín mươi sáu câu hỏi (pucchā), và một trăm chín mươi hai ý nghĩa (attha) đều được nói đến theo cách tổng quát.
Ettāvatā mūlavāro hetuvāro nidānavāro sambhavavāro pabhavavāro samuṭṭhānavāro āhāravāro ārammaṇavāro paccayavāro samudayavāroti sabbepi dasa vārā honti.
Thus, all ten sections—the Root Section, the Cause Section, the Origin Section, the Condition Section, the Source Section, the Arising Section, the Sustenance Section, the Object Section, the Concomitant Section, and the Accumulation Section—are completed.
Đến đây, tất cả mười phần (vāra) đều được hoàn thành: Mūlavāra (phần gốc), Hetuvāra (phần nhân), Nidānavāra (phần nguyên nhân), Sambhavavāra (phần phát sinh), Pabhavavāra (phần khởi nguyên), Samuṭṭhānavāra (phần khởi lên), Āhāravāra (phần thức ăn), Ārammaṇavāra (phần đối tượng), Paccayavāra (phần duyên), Samudayavāra (phần tập khởi).
Tattha mūlavāre āgataparicchedeneva avasesesupi nayādayo veditabbā.
There, in the remaining sections as well, the methods and so forth are to be understood according to the division presented in the Root Section.
Trong đó, các phương pháp (naya), vân vân, trong các phần còn lại nên được hiểu theo phần trình bày đã được đề cập trong Mūlavāra.
Pāḷi panettha atisaṃkhittā.
The Pāḷi here is very concise.
Pāḷi ở đây rất tóm tắt.
Iti sabbesupi dasasu vāresu saṭṭhisataṃ nayā, asītiadhikāni cattāri yamakasatāni, saṭṭhiadhikāni nava pucchāsatāni, vīsādhikāni ekūnavīsati atthasatāni ca uddiṭṭhānīti veditabbāni.
Thus, in all ten sections, it is to be understood that one hundred sixty methods, four hundred eighty yamakas, nine hundred sixty questions, and one thousand nine hundred twenty meanings are enumerated.
Như vậy, trong tất cả mười phần (vāra), sáu mươi phương pháp (naya), bốn trăm tám mươi Yamaka, chín trăm sáu mươi câu hỏi (pucchā), và một ngàn chín trăm hai mươi ý nghĩa (attha) đều đã được chỉ ra.
Evamettha nayayamakapucchā atthavārappabhedavasena pāḷivavatthānaṃ viditvā idāni tassā anuttānapadatthānusāreneva vibhaṅganayasahito saṅkhepatthavaṇṇanānayo evaṃ veditabbo – tattha ye kecīti anavasesavacanaṃ.
Having thus understood the arrangement of the Pāḷi here in terms of the divisions of methods, yamakas, questions, and meaning-sections, now the method of concise commentary, along with the method of analysis, corresponding to its unapparent word-meanings, should be understood as follows: There, "ye keci" means "without exception."
Sau khi đã hiểu sự phân tích Pāḷi ở đây theo các loại phương pháp (naya), Yamaka, câu hỏi (pucchā) và phần ý nghĩa (atthavāra), bây giờ phương pháp chú giải ý nghĩa tóm tắt cùng với phương pháp phân tích (vibhaṅganaya), theo ý nghĩa của các từ không rõ ràng, nên được hiểu như sau: Trong đó, bất kỳ nào (ye keci) là từ chỉ sự không còn sót lại.
Kusalā dhammāti anavajjasukhavipākā nissattasabhāvā.
"Kusalā dhammā" means "phenomena that are blameless, have pleasant results, and are devoid of a living essence."
Các pháp thiện (kusalā dhammā) là những pháp không có lỗi, có quả là hạnh phúc, và có bản chất vô ngã.
Sabbe te kusalamūlāti kiṃ te sabbeyeva kusalamūlā hontīti pucchā.
"Are all these wholesome roots?" is the question asking whether all of them are wholesome roots.
Tất cả chúng là thiện căn – đây là câu hỏi: phải chăng tất cả chúng đều là thiện căn?
Imāni pana vissajjanamātikāya natthi.
However, these are not in the matrix of answers.
Nhưng những điều này không có trong mātikā giải đáp.
Yamakamātikāya hi sabbattha pucchāpadāneva uddhaṭāni, na vissajjanānīti.
Indeed, in the Yamaka matrix, only the question sections are extracted everywhere, not the answers.
Vì trong Yamaka-mātikā, ở khắp nơi chỉ nêu ra các phần câu hỏi, chứ không phải các phần giải đáp.
Vissajjanāni pana niddeseyeva vuttāni, tasmā sabbattha niddesanayeneva vissajjanamukhaṃ dassayissāma.
The answers, however, are stated only in the Niddesa; therefore, we will explain the method of answering everywhere according to the Niddesa style.
Nhưng các phần giải đáp đã được nói trong phần trình bày (niddesa), do đó, ở khắp nơi chúng tôi sẽ chỉ ra cách giải đáp theo phương pháp trình bày (niddesa) này.
Imissāva ‘‘ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlā’’ti pucchāya vibhaṅganayena idaṃ vissajjanamukhaṃ.
For this very question, "Whatever wholesome phenomena there are, are all of them wholesome roots?", this is the method of answering according to the Vibhaṅga.
Đối với câu hỏi này: “Bất cứ pháp thiện nào, tất cả chúng đều là thiện căn”, đây là cách giải đáp theo phương pháp phân tích.
‘‘Tīṇeva kusalamūlāni, avasesā kusalā dhammā na kusalamūlā’’ti tassā cāyamattho – na te sabbe kusalā dhammā kusalamūlāni honti, alobhādīni pana tīṇeva kusalamūlānīti.
"There are only three wholesome roots, the remaining wholesome phenomena are not wholesome roots"—this is its meaning: not all those wholesome phenomena are wholesome roots, but only the three, such as non-greed.
“Chỉ có ba thiện căn, các pháp thiện còn lại không phải là thiện căn” – ý nghĩa của điều này là: không phải tất cả các pháp thiện đó đều là thiện căn, mà chỉ có ba pháp vô tham, vô sân, vô si là thiện căn.
Ye vā pana kusalamūlā tayo alobhādayo kusalānaṃ mūlāti vuttā, sabbe te kusalā dhammāti kiṃ te sabbe tayopi dhammā kusalāti pucchā.
Or, regarding those wholesome roots—the three, such as non-greed, which are said to be the roots of wholesome phenomena— "Are all these phenomena wholesome?" is the question whether all those three phenomena are wholesome.
Hoặc, những gì được gọi là thiện căn, tức ba pháp vô tham, vô sân, vô si là căn nguyên của các pháp thiện – tất cả chúng là các pháp thiện – đây là câu hỏi: phải chăng tất cả ba pháp đó đều là thiện?
Tassā niddese ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
The answer in the Niddesa for that is "Yes."
Trong phần trình bày (niddesa), câu trả lời cho điều đó là “Đúng vậy” (āmantā).
Tassa tesaṃ tiṇṇaṃ mūlānaṃ kusalabhāvampi sampaṭicchāmīti attho.
Its meaning is: "I affirm the wholesome nature of those three roots."
Điều đó có nghĩa là tôi cũng chấp nhận rằng ba căn nguyên đó là thiện.
Ayaṃ tāva mūlanaye mūlayamakanayo.
This much is the Mūlayamaka method within the Mūla analysis.
Đây là phương pháp Yamaka về căn nguyên (mūlayamaka) trong phương pháp về căn nguyên (mūlanaya).
Ekamūlayamake pana sabbe te kusalamūlena ekamūlāti gaṇanaṭṭhena ekamūlakaṃ aggahetvā samānatthena gahetabbā, ayaṃ hettha attho – ‘‘sabbe te kusalamūlena ekaṃ samānaṃ mūlaṃ etesanti ekamūlā’’ti.
In the Ekamūlayamaka, however, "Are all these rooted in a single wholesome root?" (sabbe te kusalamūlena ekamūlā) should be taken in the sense of 'same' (samāna) and not in the sense of 'one' (eka) as a number. This is its meaning here: "All these have one and the same root, namely the wholesome root; thus, they are ekamūlā (rooted in a single wholesome root)."
Trong Yamaka về một căn nguyên (ekamūlayamaka), tất cả chúng có một căn nguyên với thiện căn – không lấy ý nghĩa “có một căn nguyên” theo số đếm, mà phải lấy theo ý nghĩa tương đồng. Ý nghĩa ở đây là: “tất cả chúng có một căn nguyên tương đồng với thiện căn, nên là có một căn nguyên (ekamūla)”.
Yaṃ phassassa mūlaṃ, kiṃ tadeva vedanādīnanti ayaṃ pucchā.
"Is the root of contact (phassa) the same as that of feeling (vedanā) and so forth?" This is the question.
Căn nguyên của xúc, phải chăng đó cũng là căn nguyên của thọ, v.v. – đây là câu hỏi.
Atha nesaṃ tathābhāvaṃ sampaṭicchanavasena ‘‘āmantā’’ti vibhaṅge vissajjanaṃ.
Then, in the Vibhaṅga, the answer is "Yes" (āmantā), confirming their being so.
Rồi, trong phần phân tích (vibhaṅga), câu trả lời là “Đúng vậy” (āmantā) theo cách chấp nhận tính chất đó của chúng.
Ye vā pana kusalamūlena ekamūlā, sabbe te dhammā kusalāti pucchā.
"Or, whatever are rooted in a single wholesome root, are all those phenomena wholesome?" is the question.
Hoặc, những gì có một căn nguyên với thiện căn, tất cả các pháp đó đều là thiện – đây là câu hỏi.
Tassā pana kusalacittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ kusalamūlena ekamūlameva, na kusalaṃ, phassādidhammajātaṃ pana kusalamūlena ekamūlañceva kusalañcāti idaṃ vissajjanaṃ.
For this, the answer is that matter (rūpa) arising from a wholesome consciousness is indeed rooted in a single wholesome root, but it is not wholesome. However, the phenomena such as contact are both rooted in a single wholesome root and are wholesome.
Đối với điều đó, sắc pháp phát sinh từ tâm thiện có một căn nguyên với thiện căn, nhưng không phải là thiện; còn các pháp như xúc, v.v. thì vừa có một căn nguyên với thiện căn, vừa là thiện – đây là câu giải đáp.
Yatheva hi phassādīnaṃ alobhādayo suppatiṭṭhitabhāvasādhanena hetupaccayattā mūlaṃ, tathā taṃsamuṭṭhānarūpassāpīti taṃrūpampi arūpadhammehi saddhiṃ samānamūlanti vuccati, na pana kusalaṃ anavajjasukhavipākattābhāvā.
Just as non-greed and so forth are the roots of contact and other phenomena, being the cause and condition for their stable establishment, so too are they the root for matter arising from them. Thus, that matter is said to have the same root as the immaterial phenomena (arūpadhammā), but it is not wholesome, due to the absence of blameless, pleasant results.
Quả thật, giống như vô tham, v.v. là căn nguyên của xúc, v.v. do là nhân duyên giúp chúng được thiết lập vững chắc, thì chúng cũng là căn nguyên của sắc pháp phát sinh từ chúng. Vì vậy, sắc pháp đó cũng được gọi là có căn nguyên tương đồng với các pháp vô sắc, nhưng nó không phải là thiện vì không có quả báo an lạc không đáng chê trách.
Ekamūlayamakanayo.
This is the Ekamūlayamaka method.
Phương pháp Yamaka về một căn nguyên (ekamūlayamaka).
Aññamaññamūlayamake pana ‘‘ye keci kusalā’’ti apucchitvā ‘‘ye keci kusalamūlena ekamūlā’’ti pucchā katā.
In the Aññamaññamūlayamaka, however, the question is not "Whatever are wholesome?" but "Whatever are rooted in a single wholesome root?"
Trong Yamaka về các căn nguyên hỗ tương (aññamaññamūlayamaka), thay vì hỏi “bất cứ pháp thiện nào”, câu hỏi được đặt ra là “bất cứ pháp nào có một căn nguyên với thiện căn”.
Imināpi byañjanena tassevatthassa sambhavadassanatthaṃ, kusalasamuṭṭhānarūpassāpi sampiṇḍanatthañca.
To show that the same meaning can be conveyed by this expression, and also to include matter arising from wholesome phenomena.
Để chỉ ra rằng ý nghĩa đó cũng có thể được thể hiện bằng cách diễn đạt này, và để bao gồm cả sắc pháp phát sinh từ thiện.
Aññamaññamūlāti sabbeva te kiṃ aññamaññassa hetupaccayaṭṭhena mūlāni hontīti pucchā.
"Are they mutually rooted?" is the question whether all of them are roots for each other in the sense of being causes and conditions.
Các căn nguyên hỗ tương – đây là câu hỏi: phải chăng tất cả chúng đều là căn nguyên của nhau theo ý nghĩa nhân duyên?
Tassā yāni dve tīṇi mūlāni ekato uppajjanti, tāneva ekamūlāni ceva aññamaññamūlāni ca, avasesā kusalamūlasahajātā rūpārūpadhammā kusalamūlena ekamūlāva, na ca aññamaññamūlāti vissajjanaṃ.
The answer to this is that only two or three roots that arise together are both rooted in a single root and are mutually rooted; the remaining immaterial and material phenomena that are co-arisen with wholesome roots are only rooted in a single wholesome root, but are not mutually rooted.
Đối với điều đó, chỉ có hai hoặc ba căn nguyên cùng phát sinh mới vừa có một căn nguyên, vừa là căn nguyên hỗ tương của nhau; còn các pháp sắc và vô sắc đồng phát sinh với thiện căn thì chỉ có một căn nguyên với thiện căn, chứ không phải là căn nguyên hỗ tương của nhau – đây là câu giải đáp.
Tasseva paṭilomanaye sabbe te aññamaññamūlā alobhādayo kusalāti pucchā.
In the reverse method of that same, the question is: "Are all those mutually rooted, such as non-greed, wholesome?"
Theo phương pháp ngược lại của điều đó, câu hỏi là: tất cả các pháp vô tham, v.v. là căn nguyên hỗ tương của nhau, phải chăng chúng là thiện?
Āmantāti vissajjanaṃ.
The answer is "Yes."
Câu trả lời là “Đúng vậy” (āmantā).
Mūlanayo.
This is the Mūla method.
Phương pháp về căn nguyên (mūlanaya).
Yathā ca mūlanaye mūlayamakaekamūlayamakaaññamaññamūlayamakavasena chabbidhā pucchāvissajjananayā vuttā, evaṃ mūlamūlanayādīsupi veditabbā.
And just as in the Mūla method, six types of question-and-answer methods are stated by way of Mūlayamaka, Ekamūlayamaka, and Aññamaññamūlayamaka, so too should they be understood in the Mūlamūla method and others.
Và cũng như trong phương pháp về căn nguyên (mūlanaya), sáu cách hỏi và giải đáp đã được nói theo các phương pháp Yamaka về căn nguyên (mūlayamaka), Yamaka về một căn nguyên (ekamūlayamaka), Yamaka về các căn nguyên hỗ tương (aññamaññamūlayamaka), thì cũng phải hiểu tương tự trong các phương pháp về căn nguyên của căn nguyên (mūlamūlanaya), v.v.
Ayaṃ panettha viseso – sabbe te kusalamūlamūlāti sabbe te kusalamūlasaṅkhātā mūlā, kusalamūlamūlātveva attho.
Here is the difference: "Are all these rooted in wholesome roots?" (sabbe te kusalamūlamūlā) means all those roots, called wholesome roots, are themselves the roots of wholesome roots.
Điểm đặc biệt ở đây là: tất cả chúng là căn nguyên của thiện căn (sabbe te kusalamūlamūlā) – có nghĩa là tất cả chúng là các căn nguyên được gọi là thiện căn, tức là căn nguyên của thiện căn.
Ekamūlamūlāti samānaṭṭhena ekameva mūlamūlaṃ etesanti ekamūlamūlā, samānamūlamūlātveva attho.
"Are they rooted in a single root?" (ekamūlamūlā) means "they have one and the same root as their root," thus "rooted in the same root."
Có một căn nguyên của căn nguyên (ekamūlamūlā) – có nghĩa là chỉ có một căn nguyên của căn nguyên tương đồng cho chúng, tức là có một căn nguyên của căn nguyên tương đồng.
Aññamaññamūlamūlāti aññamaññassa mūlaṃ aññamaññamūlaṃ, taṃ hetupaccayaṭṭhena mūlaṃ etesanti aññamaññamūlamūlā, aññamaññamūlamūlātveva attho.
"Are they mutually rooted?" (aññamaññamūlamūlā) means "the root of each other is aññamaññamūla, and that is the root for these in the sense of cause and condition," thus "mutually rooted."
Các căn nguyên của căn nguyên hỗ tương (aññamaññamūlamūlā) – căn nguyên của nhau là căn nguyên hỗ tương; căn nguyên đó là căn nguyên của chúng theo ý nghĩa nhân duyên, nên là căn nguyên của căn nguyên hỗ tương, tức là căn nguyên của căn nguyên hỗ tương.
Sesaṃ tādisamevāti.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự.
Mūlamūlanayo.
This is the Mūlamūla method.
Phương pháp về căn nguyên của căn nguyên (mūlamūlanaya).
Mūlakanaye pana sabbe te kusalamūlakāti sabbe te kusalā hetupaccayaṭṭhena kusalabhūtaṃ mūlaṃ etesanti kusalamūlakāti pucchā.
In the Mūlaka method, however, "Are all these wholesome-rooted?" (sabbe te kusalamūlakā) is the question whether all these wholesome phenomena have a wholesome root as a cause and condition.
Trong phương pháp về có căn nguyên (mūlakanaya), tất cả chúng là có thiện căn (sabbe te kusalamūlakā) – đây là câu hỏi: phải chăng tất cả các pháp thiện đó đều có căn nguyên thiện theo ý nghĩa nhân duyên?
Āmantāti vissajjanaṃ.
The answer is "Yes."
Câu trả lời là “Đúng vậy” (āmantā).
‘‘Ye vā pana kusalamūlakā, sabbe te dhammā kusalā’’ti pucchā.
"Or, whatever are wholesome-rooted, are all those phenomena wholesome?" is the question.
“Hoặc, những gì có thiện căn, tất cả các pháp đó đều là thiện” – đây là câu hỏi.
Yaṃ rūpaṃ, taṃ ṭhapetvā sesaṃ kusalanti vissajjanaṃ, sesaṃ tādisamevāti.
The answer is, "Except for matter, the rest are wholesome." The rest is similar.
Câu trả lời là: ngoại trừ sắc pháp, phần còn lại là thiện. Phần còn lại cũng tương tự.
Mūlakanayo.
This is the Mūlaka method.
Phương pháp về có căn nguyên (mūlakanaya).
Ayaṃ tāva kusalapadesu pucchāvissajjananayo.
This much is the method of questions and answers regarding wholesome sections.
Đây là phương pháp hỏi và giải đáp trong các phần về thiện.
Akusalapadādīsupi eseva nayo.
The same method applies to unwholesome sections and so forth.
Trong các phần về bất thiện, v.v. cũng theo phương pháp này.
Ayaṃ pana viseso – akusalapadamūlesu ekamūlayamake ‘‘ye keci akusalā dhammā, sabbe te akusalamūlena ekamūlā’’ti paṭhamapucchāya ‘‘ahetukaṃ akusalaṃ akusalamūlena ekamūla’’nti niddese vissajjanaṃ kataṃ.
Here, however, is a difference: in the Ekamūlayamaka concerning the roots of the unwholesome section, for the first question, "Whatever unwholesome phenomena there are, are all of them rooted in a single unwholesome root?", the answer given in the Niddesa is: "The rootless unwholesome is rooted in a single unwholesome root."
Tuy nhiên, có điểm đặc biệt này: trong Yamaka về một căn nguyên (ekamūlayamaka) của các căn nguyên bất thiện, đối với câu hỏi đầu tiên “bất cứ pháp bất thiện nào, tất cả chúng đều có một căn nguyên với bất thiện căn”, trong phần trình bày (niddesa), câu giải đáp được nói là “bất thiện vô nhân có một căn nguyên với bất thiện căn”.
Tattha ahetukaṃ akusalanti dvīsu mohamūlacittesu mohaṃ sandhāya vuttaṃ, abyākatapadamūlesu ekamūlayamake ‘‘ye keci abyākatā dhammā, sabbe te abyākatamūlena ekamūlā’’ti pucchāya ‘‘ahetukaṃ abyākataṃ ṭhapetvā sesā abyākatamūlena ekamūlakā’’ti vissajjanaṃ.
There, "the rootless unwholesome" (ahetukaṃ akusalaṃ) is stated with reference to delusion in the two consciousnesses rooted in delusion. In the Ekamūlayamaka concerning the roots of the indeterminate section, for the question, "Whatever indeterminate phenomena there are, are all of them rooted in a single indeterminate root?", the answer is: "Except for the rootless indeterminate, the rest are rooted in a single indeterminate root."
Ở đó, bất thiện vô nhân được nói đến để chỉ si trong hai tâm si căn; trong Yamaka về một căn nguyên (ekamūlayamaka) của các căn nguyên bất định, đối với câu hỏi “bất cứ pháp bất định nào, tất cả chúng đều có một căn nguyên với bất định căn”, câu giải đáp là “ngoại trừ bất định vô nhân, phần còn lại có một căn nguyên với bất định căn”.
Tattha ahetukaṃ abyākatanti aṭṭhārasāhetukacittuppādā, rūpaṃ, nibbānañca.
There, "the rootless indeterminate" (ahetukaṃ abyākataṃ) refers to the eighteen rootless consciousnesses, matter, and Nibbāna.
Ở đó, bất định vô nhân phải được hiểu là mười tám tâm vô nhân, sắc pháp và Nibbāna.
Ettha ca kiñcāpi sahetukaabyākatacittasamuṭṭhānarūpampi abyākatamūlena ekamūlameva, taṃ pana abbohārikaṃ katvā niddese ekato labbhamānakavasenapetaṃ vissajjanaṃ katanti veditabbaṃ.
And here, although matter arising from consciousnesses with roots (sahetukabyākatacitta) is also rooted in a single indeterminate root, it should be understood that this answer is given by treating it as non-referential (abbuppanīta), or by taking it as generally obtainable in the Niddesa.
Ở đây, mặc dù sắc pháp phát sinh từ tâm bất định hữu nhân cũng có một căn nguyên với bất định căn, nhưng câu giải đáp này được đưa ra bằng cách xem nó là không đáng nói và dựa trên sự thu thập đồng thời trong phần trình bày (niddesa).
Nāmapadamūlesu ca ‘‘ye keci nāmā dhammā, sabbe te nāmamūlā’’ti pucchāya ‘‘naveva nāmamūlāni, avasesā nāmā dhammā, na nāmamūlā’’ti vissajjanaṃ.
And in the roots of the name section, for the question, "Whatever name-phenomena (nāma) there are, are all of them name-roots?", the answer is: "There are only nine name-roots, the remaining name-phenomena are not name-roots."
Trong các căn nguyên của danh pháp, đối với câu hỏi “bất cứ danh pháp nào, tất cả chúng đều là danh căn”, câu giải đáp là “chỉ có chín danh căn, các danh pháp còn lại không phải là danh căn”.
Ekamūlanaye panettha ‘‘ye keci nāmā dhammā, sabbe te nāmamūlena ekamūlā’’ti pucchā.
Here, in the Ekamūla method, the question is: "Whatever name-phenomena there are, are all of them rooted in a single name-root?"
Trong phương pháp về một căn nguyên (ekamūlanaya) ở đây, câu hỏi là “bất cứ danh pháp nào, tất cả chúng đều có một căn nguyên với danh căn”.
‘‘Ahetukaṃ nāmaṃ ṭhapetvā sesaṃ nāmamūlena ekamūla’’nti vissajjanaṃ.
The answer is: "Except for the rootless name, the rest are rooted in a single name-root."
Câu giải đáp là “ngoại trừ danh vô nhân, phần còn lại có một căn nguyên với danh căn”.
Tattha ahetukacittuppādavicikicchuddhaccasampayuttamohanibbānavasena ahetukaṃ nāmaṃ veditabbaṃ.
There, the rootless name (ahetukaṃ nāmaṃ) should be understood as referring to the rootless consciousnesses, perplexity and restlessness associated with delusion, and Nibbāna.
Ở đó, danh vô nhân phải được hiểu là các tâm vô nhân, si tương ưng hoài nghi và phóng dật, và Nibbāna.
Sesaṃ sabbattha kusalapade vuttānusārena suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood in accordance with what has been stated in the wholesome section.
Phần còn lại ở khắp nơi đều rất dễ hiểu theo hướng dẫn đã nói trong phần về thiện.
Ayaṃ mūlavāre nayo.
This is the method in the Mūla section.
Đây là phương pháp trong phần về căn nguyên (mūlavāra).
Ito paresu hetuvārādīsu navasu vāresu mūlavārasadisova sabbattha saṃvaṇṇanānayo.
In the subsequent nine sections, such as the Hetu section, the method of explanation is the same as in the Mūla section everywhere.
Trong chín phần sau đó, bắt đầu từ phần về nhân (hetuvāra), phương pháp giải thích ở khắp nơi đều giống như phần về căn nguyên (mūlavāra).
Hetuādipadamattameva hettha viseso, tāni ca mūla-saddapariyāyato alobhādihetukāneva.
The only difference here is the term for 'root' itself, and these are merely synonyms for the word mūla (root), referring to the roots like non-greed.
Điểm đặc biệt ở đây chỉ là các từ ngữ như nhân (hetu), v.v., và chúng là các nhân như vô tham, v.v. do đồng nghĩa với từ căn nguyên (mūla).
Alobhādayo hi sahajātadhammasaṅkhātassa attano phalassa patiṭṭhānaṭṭhena mūlaṃ.
For non-greed and the like are roots (mūla) by virtue of being the foundation for their own results, which are co-arisen phenomena.
Vô tham, v.v. là căn nguyên (mūla) do là nơi nương tựa cho quả của chúng, tức các pháp đồng phát sinh.
Tassa nipphādanatthaṃ hinoti pavattatīti hetu, ‘‘handa naṃ gaṇhathā’’ti dassentaṃ viya attano phalaṃ nidetīti nidānaṃ.
It drives or proceeds for its production, hence it is a cause (hetu); it leads to its result, as if showing, "Here, take it," hence it is a source (nidāna).
Nó thúc đẩy, hoạt động để tạo ra quả đó, nên là nhân (hetu); nó chỉ ra quả của mình như thể nói “hãy nắm lấy nó”, nên là nguồn gốc (nidāna).
Etasmā phalaṃ sambhavatīti sambhavo.
From this, the result arises, hence it is an origin (sambhava).
Từ đó quả phát sinh, nên là sự phát sinh (sambhava).
Pabhavatīti pabhavo.
It arises, hence it is a source (pabhava).
Nó phát sinh, nên là nơi phát sinh (pabhava).
Samuṭṭhāti taṃ ettha, etenāti vā samuṭṭhānaṃ.
It arises in or through this, hence it is an arising-place (samuṭṭhāna).
Quả phát sinh ở đó, hoặc nhờ đó, nên là sự khởi lên (samuṭṭhāna).
Taṃ āharatīti āhāro.
It brings it, hence it is a sustenance (āhāra).
Nó mang lại điều đó, nên là vật thực (āhāra).
Apaṭikkhipitabbaṭṭhena tena ālambīyatīti ālambaṇaṃ.
It is supported by it in an unrejectable way, hence it is an object (ālambaṇa).
Điều đó được nương tựa bởi nó theo ý nghĩa không thể từ chối, nên là đối tượng (ālambaṇa).
Etaṃ paṭicca taṃ etīti paccayo.
Dependent on this, that comes to be, hence it is a condition (paccaya).
Nhờ điều này mà điều kia đến, nên là duyên (paccaya).
Etasmā taṃ samudetīti samudayo.
From this, it arises; thus, it is called Samudaya (Origination).
Từ đó nó phát sinh, nên gọi là tập khởi (samudaya).
Sabbaṃ kāraṇapariyāyena vuttā ‘‘mūlaṃ hetu nidānañcā’’ti gāthā dasannampi vārānaṃ uddānagāthā nāma.
The verse "Mūlaṃ hetu nidānañca," spoken in the sense of cause, is called the summary verse for all ten rounds.
Tất cả những gì đã được nói theo phương cách nguyên nhân, bài kệ ‘‘Gốc rễ, nhân, duyên’’ là bài kệ tóm tắt của cả mười phần.
Ayaṃ mūlayamakamātikatthavaṇṇanānayo.
This is the method of explaining the meaning of the Mūlayamaka Mātikā.
Đây là phương pháp giải thích ý nghĩa của Mẫu đề Yamaka về Mūla (gốc rễ).
Khandhayamakapāḷiyā pana pāḷivavatthānaṃ tāva evaṃ veditabbaṃ – ‘‘pañcakkhandhā’’ti padaṃ ādiṃ katvā yāva ‘‘na khandhā na saṅkhārā’’ti padaṃ, tāva pavattā ayaṃ khandhayamakamātikā nāma.
Now, regarding the Khandhayamaka Pāḷi, its arrangement should be understood as follows: The Mātikā called Khandhayamaka extends from the word "pañcakkhandhā" up to the phrase "na khandhā na saṅkhārā."
Tuy nhiên, sự phân định của bản Pāḷi trong Yamaka về Khandha nên được hiểu như sau: Mẫu đề Yamaka về Khandha này bắt đầu từ từ ‘‘năm uẩn’’ và kéo dài cho đến từ ‘‘không phải uẩn, không phải hành’’.
Sā paṇṇattivārassa ‘‘uddesavāro’’tipi ‘‘pucchāvāro’’tipi vuccati.
This is also called the "Uddesavāra" or "Pucchavāra" of the paññattivāra.
Nó được gọi là ‘‘phần trình bày’’ hoặc ‘‘phần câu hỏi’’ của phần định danh (paññattivāra).
So ca padasodhanavāro padasodhanamūlacakkavāro suddhakhandhavāro suddhakhandhamūlacakkavāroti catūhi nayavārehi paṭimaṇḍito.
It is adorned with four divisions of methods: the Padasodhanavāra, the Padasodhanamūlacakkavāra, the Suddhakhandhavāra, and the Suddhakhandhamūlacakkavāra.
Phần này được trang bị bốn phương pháp phần (nayavāra): phần thanh lọc từ ngữ (padasodhanavāra), phần vòng tròn gốc rễ thanh lọc từ ngữ (padasodhanamūlacakkavāra), phần uẩn thuần túy (suddhakhandhavāra), và phần vòng tròn gốc rễ uẩn thuần túy (suddhakhandhamūlacakkavāra).
Tattha ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpa’’ntiādinā nayena padameva sodhetvā gato padasodhanavāro nāma.
Among these, the one that proceeds by purifying the terms themselves, such as "Rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpa," is called the Padasodhanavāra.
Trong đó, phần được trình bày bằng cách thanh lọc từ ngữ theo phương pháp ‘‘sắc là sắc uẩn, sắc uẩn là sắc’’ được gọi là phần thanh lọc từ ngữ (padasodhanavāra).
So anulomapaṭilomavasena duvidho hoti.
It is of two kinds: anuloma (direct order) and paṭiloma (reverse order).
Nó có hai loại theo thứ tự thuận và nghịch.
Tassa anulomavāre ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpa’’ntiādīni pañca yamakāni.
In its anuloma round, there are five pairs (yamaka) such as "Rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpa."
Trong phần thuận của nó, có năm Yamaka như ‘‘sắc là sắc uẩn, sắc uẩn là sắc’’ và các loại tương tự.
Paṭilomavārepi ‘‘na rūpaṃ na rūpakkhandho, na rūpakkhandho na rūpa’’ntiādinā pañca vārā.
In the paṭiloma round, there are also five rounds (vāra) such as "Na rūpaṃ na rūpakkhandho, na rūpakkhandho na rūpa."
Trong phần nghịch cũng có năm phần như ‘‘không phải sắc, không phải sắc uẩn; không phải sắc uẩn, không phải sắc’’ và các loại tương tự.
Tato paraṃ tesaññeva padasodhanavāre sodhitānaṃ khandhānaṃ ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandho’’tiādinā nayena ekekakhandhamūlakāni cattāri cattāri cakkāni bandhitvā gato padasodhanamūlakānaṃ cakkānaṃ atthitāya padasodhanamūlacakkavāro nāma.
Beyond that, the one that proceeds by establishing four cycles (cakka), each based on a single khandha, for the khandhas that have been purified in those same Padasodhanavāra, by such a method as "Rūpaṃ rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandho," is called the Padasodhanamūlacakkavāra, due to the existence of cycles based on the purification of terms.
Sau đó, phần được trình bày bằng cách thiết lập bốn vòng tròn, mỗi vòng tròn dựa trên một uẩn đã được thanh lọc trong phần thanh lọc từ ngữ, theo phương pháp ‘‘sắc là sắc uẩn, các uẩn là thọ uẩn’’ được gọi là phần vòng tròn gốc rễ thanh lọc từ ngữ (padasodhanamūlacakkavāra), vì có các vòng tròn dựa trên gốc rễ thanh lọc từ ngữ.
Sopi anulomapaṭilomavasena duvidho hoti.
This is also of two kinds: anuloma and paṭiloma.
Nó cũng có hai loại theo thứ tự thuận và nghịch.
Tassa anulomavāre ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandho’’tiādīni ekekakhandhamūlakāni cattāri cattāri katvā vīsati yamakāni.
In its anuloma round, there are twenty pairs, made up of four cycles each based on a single khandha, such as "Rūpaṃ rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandho."
Trong phần thuận của nó, có hai mươi Yamaka, với mỗi uẩn làm gốc rễ tạo thành bốn vòng tròn như ‘‘sắc là sắc uẩn, các uẩn là thọ uẩn’’ và các loại tương tự.
Paṭilomavārepi ‘‘na rūpaṃ na rūpakkhandho, na khandhā na vedanākkhandho’’tiādīni vīsatimeva.
In the paṭiloma round, there are also twenty such pairs.
Trong phần nghịch cũng có hai mươi Yamaka như ‘‘không phải sắc, không phải sắc uẩn; không phải các uẩn, không phải thọ uẩn’’ và các loại tương tự.
Tato paraṃ ‘‘rūpaṃ khandho, khandhā rūpa’’ntiādinā nayena suddhakhandhavaseneva gato suddhakhandhavāro nāma.
Beyond that, the one that proceeds solely by way of the bare khandhas, by such a method as "Rūpaṃ khandho, khandhā rūpa," is called the Suddhakhandhavāra.
Sau đó, phần được trình bày chỉ dựa trên các uẩn thuần túy theo phương pháp ‘‘sắc là uẩn, các uẩn là sắc’’ được gọi là phần uẩn thuần túy (suddhakhandhavāra).
Sopi anulomapaṭilomavasena duvidho hoti.
This is also of two kinds: anuloma and paṭiloma.
Nó cũng có hai loại theo thứ tự thuận và nghịch.
Tassa anulomavāre ‘‘rūpaṃ khandho, khandhā rūpa’’ntiādīni pañca yamakāni.
In its anuloma round, there are five pairs such as "Rūpaṃ khandho, khandhā rūpa."
Trong phần thuận của nó, có năm Yamaka như ‘‘sắc là uẩn, các uẩn là sắc’’ và các loại tương tự.
Paṭilomavārepi ‘‘na rūpaṃ na khandho, na khandhā na rūpa’’ntiādīni pañceva.
In the paṭiloma round, there are also five such pairs.
Trong phần nghịch cũng có năm Yamaka như ‘‘không phải sắc, không phải uẩn; không phải các uẩn, không phải sắc’’ và các loại tương tự.
Tato paraṃ tesaññeva suddhakhandhānaṃ ‘‘rūpaṃ khandho, khandhā vedanā’’tiādinā nayena ekekakhandhamūlakāni cattāri cattāri cakkāni bandhitvā gato suddhakhandhamūlakānaṃ cakkānaṃ atthitāya suddhakhandhamūlacakkavāro nāma.
Beyond that, the one that proceeds by establishing four cycles, each based on a single khandha, for those same bare khandhas, by such a method as "Rūpaṃ khandho, khandhā vedanā," is called the Suddhakhandhamūlacakkavāra, due to the existence of cycles based on the bare khandhas.
Sau đó, phần được trình bày bằng cách thiết lập bốn vòng tròn, mỗi vòng tròn dựa trên một uẩn thuần túy, theo phương pháp ‘‘sắc là uẩn, các uẩn là thọ’’ được gọi là phần vòng tròn gốc rễ uẩn thuần túy (suddhakhandhamūlacakkavāra), vì có các vòng tròn dựa trên gốc rễ uẩn thuần túy.
Sopi anulomapaṭilomavasena duvidho hoti.
This is also of two kinds: anuloma and paṭiloma.
Nó cũng có hai loại theo thứ tự thuận và nghịch.
Tassa anulomavāre ‘‘rūpaṃ khandho, khandhā vedanā’’tiādīni ekekakhandhamūlakāni cattāri cattāri katvā vīsati yamakāni.
In its anuloma round, there are twenty pairs, made up of four cycles each based on a single khandha, such as "Rūpaṃ khandho, khandhā vedanā."
Trong phần thuận của nó, có hai mươi Yamaka, với mỗi uẩn làm gốc rễ tạo thành bốn vòng tròn như ‘‘sắc là uẩn, các uẩn là thọ’’ và các loại tương tự.
Paṭilomavārepi ‘‘na rūpaṃ na khandho, na khandhā na vedanā’’tiādīni vīsatimeva.
In the paṭiloma round, there are also twenty such pairs.
Trong phần nghịch cũng có hai mươi Yamaka như ‘‘không phải sắc, không phải uẩn; không phải các uẩn, không phải thọ’’ và các loại tương tự.
Evamettha catūsu nayavāresu ekaṃ yamakasataṃ, dve pucchāsatāni, ekekapucchāya sanniṭṭhānasaṃsayavasena dve dve atthe katvā cattāri ca atthasatāni uddiṭṭhānīti veditabbāni.
Thus, it should be understood that in these four method-rounds, one hundred pairs (yamaka), two hundred questions, and four hundred meanings (since each question has two meanings, assertion and doubt) are specified.
Như vậy, trong bốn phương pháp phần này, nên hiểu rằng một trăm Yamaka, hai trăm câu hỏi, và bốn trăm ý nghĩa (mỗi câu hỏi có hai ý nghĩa theo cách xác định và nghi ngờ) đã được trình bày.
Evametissā pāḷivavatthānaṃ viditvā idāni anuttānapadatthānusārena vibhaṅganayasahitasaṅkhepatthavaṇṇanānayo evaṃ veditabbo.
Having thus understood the arrangement of this Pāḷi, the method of explaining the concise meaning, together with the analytical method, according to the meanings of the non-obvious terms, should now be understood as follows:
Sau khi hiểu sự phân định của bản Pāḷi này, bây giờ phương pháp giải thích ý nghĩa tóm tắt kèm theo phương pháp phân tích theo ý nghĩa của các từ không rõ ràng nên được hiểu như sau.
Pañcakkhandhāti ayaṃ yamakavasena pucchitabbānaṃ khandhānaṃ uddeso.
" Pañcakkhandhā" is the designation of the khandhas to be questioned by way of pairs.
Pañcakkhandhā (Năm uẩn): Đây là phần trình bày các uẩn sẽ được hỏi theo cách Yamaka.
Rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandhoti tesaññeva pabhedato nāmavavatthānaṃ.
" Rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho" is the designation of their classifications.
Rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho (Sắc uẩn…pe… thức uẩn): Đây là sự phân định tên gọi của chính các uẩn đó theo từng loại.
Tato paraṃ padasodhanavārādayo cattāro nayavārā.
Beyond that are the four method-rounds, beginning with the Padasodhanavāra.
Sau đó là bốn phương pháp phần: phần thanh lọc từ ngữ và các phần khác.
Tattha rūpaṃ rūpakkhandhoti yaṃ kiñci ‘‘rūpa’’nti vuccati, sabbaṃ taṃ ‘‘rūpakkhandho’’ti pucchatīti vacanasodhanatthaṃ pucchā.
Therein, the question " Rūpaṃ rūpakkhandho" is for the purpose of clarifying the meaning of the word, asking whether everything called "rūpa" is "rūpakkhandha."
Trong đó, rūpaṃ rūpakkhandho (sắc là sắc uẩn) là câu hỏi nhằm thanh lọc từ ngữ, hỏi rằng bất cứ điều gì được gọi là ‘‘sắc’’ thì tất cả điều đó có phải là ‘‘sắc uẩn’’ hay không.
Tassā ca ‘‘piyarūpaṃ sātarūpaṃ rūpaṃ na rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpañceva rūpakkhandho cā’’ti idaṃ niddesanayena vissajjanaṃ.
Its answer, by way of designation, is "Piyarūpaṃ sātarūpaṃ rūpaṃ na rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpañceva rūpakkhandho cā."
Và câu trả lời cho câu hỏi đó theo phương pháp chỉ định là ‘‘sắc khả ái, sắc khả lạc là sắc nhưng không phải sắc uẩn; sắc uẩn vừa là sắc vừa là sắc uẩn’’.
Tattha piyarūpaṃ sātarūpantiādīsu yaṃ ‘‘rūpa’’nti vuttaṃ, taṃ rūpameva na rūpakkhandho.
Therein, what is called "rūpa" in phrases like "piyarūpaṃ sātarūpaṃ" is rūpa, but it is not rūpakkhandha.
Trong đó, điều được gọi là ‘‘sắc’’ trong các trường hợp như sắc khả ái, sắc khả lạc là sắc nhưng không phải sắc uẩn.
Yo pana ‘‘rūpakkhandho’’ti vutto, so ‘‘rūpa’’ntipi ‘‘rūpakkhandho’’tipi vattuṃ vaṭṭatīti attho.
However, what is referred to as "rūpakkhandha" can be called both "rūpa" and "rūpakkhandha" – this is the meaning.
Còn điều được gọi là ‘‘sắc uẩn’’ thì có thể nói là ‘‘sắc’’ và cũng có thể nói là ‘‘sắc uẩn’’, đó là ý nghĩa.
Rūpakkhandho rūpanti ettha pana ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ rūpakkhandhassa niyamena rūpanti vattabbattā.
For the question " Rūpakkhandho rūpa," the answer is "āmantā" (yes), because rūpakkhandha must necessarily be called rūpa.
Ở đây, đối với rūpakkhandho rūpaṃ (sắc uẩn là sắc), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’, vì sắc uẩn nhất định phải được gọi là sắc.
Vedanā vedanākkhandhoti pucchāya, vedanākkhandho vedanāti pucchāya ca ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
For the question " Vedanā vedanākkhandho" and the question " Vedanākkhandho vedanā," the answer is "āmantā."
Đối với câu hỏi vedanā vedanākkhandho (thọ là thọ uẩn) và câu hỏi vedanākkhandho vedanā (thọ uẩn là thọ), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’.
Saññāsaññākkhandhoti pucchāya ‘‘papañcasaññā’’tiādīsu āgatā diṭṭhisaññā saññā na saññākkhandho, saññākkhandho saññā ceva saññākkhandho cāti vissajjanaṃ.
For the question " Saññā saññākkhandho," the answer is that diṭṭhisaññā (perception of views), as found in "papañcasaññā" and so forth, is saññā but not saññākkhandha; saññākkhandha is both saññā and saññākkhandha.
Đối với câu hỏi saññā saññākkhandho (tưởng là tưởng uẩn), câu trả lời là ‘‘kiến tưởng (diṭṭhisaññā) xuất hiện trong các trường hợp như ‘tưởng hý luận’ (papañcasaññā) là tưởng nhưng không phải tưởng uẩn; tưởng uẩn vừa là tưởng vừa là tưởng uẩn’’.
Saññākkhandho saññāti pucchāya ca ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
For the question " Saññākkhandho saññā," the answer is "āmantā."
Đối với câu hỏi saññākkhandho saññā (tưởng uẩn là tưởng), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’.
Saṅkhārā saṅkhārakkhandhoti pucchāya ‘‘aniccā vata saṅkhārā’’tiādīsu āgato saṅkhārakkhandho, tato avasesā saṅkhatadhammā saṅkhārā na saṅkhārakkhandhoti vissajjanaṃ.
For the question " Saṅkhārā saṅkhārakkhandho," the answer is that the saṅkhārakkhandha, as found in "aniccā vata saṅkhārā" and so forth, is saṅkhārakkhandha; but the remaining conditioned phenomena are saṅkhārā but not saṅkhārakkhandha.
Đối với câu hỏi saṅkhārā saṅkhārakkhandho (hành là hành uẩn), câu trả lời là ‘‘hành uẩn xuất hiện trong các trường hợp như ‘các hành là vô thường’ (aniccā vata saṅkhārā) và các pháp hữu vi còn lại là hành nhưng không phải hành uẩn’’.
Saṅkhārakkhandho saṅkhārāti pucchāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
For the question " Saṅkhārakkhandho saṅkhārā," the answer is "āmantā."
Đối với câu hỏi saṅkhārakkhandho saṅkhārā (hành uẩn là hành), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’.
Viññāṇaṃ viññāṇakkhandhoti pucchāya, viññāṇakkhandho viññāṇanti pucchāya ca ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
For the question " Viññāṇaṃ viññāṇakkhandho" and the question " Viññāṇakkhandho viññāṇa," the answer is "āmantā."
Đối với câu hỏi viññāṇaṃ viññāṇakkhandho (thức là thức uẩn) và câu hỏi viññāṇakkhandho viññāṇaṃ (thức uẩn là thức), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’.
Paṭilomavāre na rūpaṃ na rūpakkhandhoti pucchāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
In the paṭiloma round, for the question " Na rūpaṃ na rūpakkhandho," the answer is "āmantā."
Trong phần nghịch, đối với câu hỏi na rūpaṃ na rūpakkhandho (không phải sắc, không phải sắc uẩn), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’.
Tassa rūpa-saddavacanīyā dhammā rūpakkhandho na hontīti attho.
This means that phenomena describable by the word rūpa are not rūpakkhandha.
Ý nghĩa của nó là các pháp được gọi bằng từ ‘‘sắc’’ thì không phải là sắc uẩn.
Na rūpakkhandho na rūpanti pucchāya rūpakkhandhavirahitā ‘‘piyarūpaṃ sātarūpa’’nti vuttā dhammā na rūpakkhandho, rūpaṃ, piyarūpasātarūparūpakkhandhavirahitā pana dhammā na rūpakkhandho ceva na rūpañcāti vissajjanaṃ.
For the question " Na rūpakkhandho na rūpa," the answer is that the phenomena devoid of rūpakkhandha, such as those referred to as "piyarūpaṃ sātarūpaṃ," are not rūpakkhandha but are rūpa; however, phenomena devoid of both piyarūpa, sātarūpa, and rūpakkhandha are neither rūpakkhandha nor rūpa.
Đối với câu hỏi na rūpakkhandho na rūpaṃ (không phải sắc uẩn, không phải sắc), câu trả lời là ‘‘các pháp không có sắc uẩn được gọi là ‘sắc khả ái, sắc khả lạc’ thì không phải sắc uẩn, là sắc; còn các pháp không có sắc khả ái, sắc khả lạc, và sắc uẩn thì không phải sắc uẩn và cũng không phải sắc’’.
Na vedanā na vedanākkhandhoti pucchāya, na vedanākkhandho na vedanāti pucchāya, na saññā na saññākkhandhoti pucchāya ca ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
For the question " Na vedanā na vedanākkhandho," the question " Na vedanākkhandho na vedanā," and the question " Na saññā na saññākkhandho," the answer is "āmantā."
Đối với câu hỏi na vedanā na vedanākkhandho (không phải thọ, không phải thọ uẩn), câu hỏi na vedanākkhandho na vedanā (không phải thọ uẩn, không phải thọ), và câu hỏi na saññā na saññākkhandho (không phải tưởng, không phải tưởng uẩn), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’.
Na saṅkhārā na saṅkhārakkhandhoti pucchāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
For the question " Na saṅkhārā na saṅkhārakkhandho," the answer is "āmantā."
Đối với câu hỏi na saṅkhārā na saṅkhārakkhandho (không phải hành, không phải hành uẩn), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’.
Na saññākkhandho na saññāti pucchāya pana diṭṭhisaññā na saññākkhandho, saññā, taṃ diṭṭhisaññaṃ, saññākkhandhañca ṭhapetvā avasesā na ceva saññā na ca saññākkhandhoti vissajjanaṃ.
However, for the question " Na saññākkhandho na saññā," the answer is that diṭṭhisaññā is not saññākkhandha but is saññā; but apart from that diṭṭhisaññā and saññākkhandha, the remaining are neither saññā nor saññākkhandha.
Đối với câu hỏi na saññākkhandho na saññā (không phải tưởng uẩn, không phải tưởng), câu trả lời là ‘‘kiến tưởng (diṭṭhisaññā) không phải tưởng uẩn, là tưởng; còn lại, trừ kiến tưởng và tưởng uẩn, thì không phải tưởng và cũng không phải tưởng uẩn’’.
Na saṅkhārā na saṅkhārakkhandhoti pucchāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
For the question " Na saṅkhārā na saṅkhārakkhandho," the answer is "āmantā."
Đối với câu hỏi na saṅkhārā na saṅkhārakkhandho (không phải hành, không phải hành uẩn), câu trả lời là ‘‘vâng (āmanta)’’.
Na saṅkhārakkhandho na saṅkhārāti pucchāya saṅkhārakkhandhaṃ ṭhapetvā avasesasaṅkhatadhammā na saṅkhārakkhandho, saṅkhārā, asaṅkhatā pana dhātu na ceva saṅkhārā na ca saṅkhārakkhandhoti vissajjanaṃ.
For the question " Na saṅkhārakkhandho na saṅkhārā," the answer is that the remaining conditioned phenomena, excluding saṅkhārakkhandha, are not saṅkhārakkhandha but are saṅkhārā; however, the unconditioned element is neither saṅkhārā nor saṅkhārakkhandha.
Đối với câu hỏi na saṅkhārakkhandho na saṅkhārā (không phải hành uẩn, không phải hành), câu trả lời là ‘‘các pháp hữu vi còn lại, trừ hành uẩn, thì không phải hành uẩn, là hành; còn pháp vô vi thì không phải hành và cũng không phải hành uẩn’’.
Na viññāṇaṃ na viññāṇakkhandhoti pucchāya, na viññāṇakkhandho na viññāṇanti pucchāya ca ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
In response to the question, "Is it not consciousness, is it not the aggregate of consciousness?" and to the question, "Is it not the aggregate of consciousness, is it not consciousness?", the answer is "Yes, it is."
Đối với câu hỏi “Không phải thức, không phải uẩn thức?” và câu hỏi “Không phải uẩn thức, không phải thức?”, câu trả lời là “Đúng vậy”.
Imināva nayena ito paresupi sabbattha vissajjananayo veditabbo, visesamattameva pana vakkhāma.
In this same way, the method of answering should be understood everywhere in subsequent sections, but we will only explain the specific differences.
Theo cách này, phương pháp trả lời ở tất cả các phần tiếp theo cũng phải được hiểu như vậy; chúng tôi sẽ chỉ trình bày những điểm khác biệt.
Padasodhanamūlacakkavāre pana ayaṃ viseso – khandhā vedanākkhandhoti ye keci khandhā, sabbe te vedanākkhandhoti pucchā.
However, in the Padasodhana-mūlacakkavāra, this is the distinction: The question, "Are the aggregates the aggregate of feeling?", means: "Whatever aggregates there are, are all of them the aggregate of feeling?"
Tuy nhiên, trong phần Padasodhanamūlacakkavāra, có sự khác biệt này: câu hỏi là “Các uẩn có phải là uẩn thọ không?”, tức là, bất kỳ uẩn nào, tất cả chúng có phải là uẩn thọ không?
Tassā ‘‘vedanākkhandho khandho ceva vedanākkhandho ca, avasesā pana khandhā, na vedanākkhandho’’ti vissajjanaṃ.
The answer to that is: "The aggregate of feeling is an aggregate and also the aggregate of feeling; but the remaining aggregates are not the aggregate of feeling."
Câu trả lời cho câu hỏi đó là: “Uẩn thọ là uẩn và cũng là uẩn thọ; nhưng các uẩn còn lại thì là uẩn, không phải uẩn thọ”.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với các phần còn lại, cũng theo cách này.
Paṭilome pana na khandhā na vedanākkhandhoti pucchāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
In the reverse (sequence), however, to the question, "Are they not aggregates, are they not the aggregate of feeling?", the answer is "Yes, it is."
Tuy nhiên, trong câu hỏi nghịch “Không phải các uẩn, không phải uẩn thọ?”, câu trả lời là “Đúng vậy”.
Ettha ca ye paññattinibbānasaṅkhātā dhammā khandhāpi na honti, te yasmā vedanākkhandhopi na hoti, tasmā ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ, sesaṃ suviññeyyameva.
And here, those phenomena designated as paññatti and Nibbāna are not aggregates, and since they are also not the aggregate of feeling, the answer is "Yes, it is." The rest is easily understood.
Ở đây, những pháp được gọi là khái niệm (paññatti) và Nibbāna không phải là các uẩn, và vì chúng cũng không phải là uẩn thọ, nên câu trả lời là “Đúng vậy”; phần còn lại dễ hiểu.
Padasodhanamūlacakkavāro.
The Padasodhana-mūlacakkavāra.
Phần Padasodhanamūlacakkavāra.
Suddhakhandhavāre pana ‘‘rūpaṃ khandho’’ti pucchāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ piyarūpādīnañca pañcasu khandhesu saṅgahitattā.
In the Suddhakhandha-vāra, however, to the question, "Is form an aggregate?", the answer is "Yes, it is," because pleasant form and so on are included in the five aggregates.
Trong phần Suddhakhandhavāra, đối với câu hỏi “Sắc là uẩn?”, câu trả lời là “Đúng vậy”, vì sắc đáng yêu, v.v., được bao gồm trong năm uẩn.
‘‘Khandhā rūpa’’ntiādīsu ye keci khandhā, sabbe te rūpakkhandhotiādinā attho gahetabbo.
In statements like "Are the aggregates form?" and so on, the meaning should be taken as: "Whatever aggregates there are, are all of them the aggregate of form?" and so on.
Đối với “Các uẩn là sắc?”, v.v., ý nghĩa phải được hiểu là: bất kỳ uẩn nào, tất cả chúng có phải là uẩn sắc không, v.v.
Teneva hissa niddese ‘‘khandhā rūpa’’ntiādinā padaṃ anuddharitvā ‘‘khandhā rūpakkhandho’’tiādinā atthavaseneva padaṃ uddharitvā ‘‘rūpakkhandho khandho ceva rūpakkhandho ca, avasesā khandhā, na rūpakkhandho’’ti vissajjanaṃ kataṃ.
It is for this reason that in its exposition, the phrase "are the aggregates form?" and so on, was not extracted, but instead, the phrase "are the aggregates the aggregate of form?" and so on, was extracted based on the meaning, and the answer was given: "The aggregate of form is an aggregate and also the aggregate of form; the remaining aggregates are not the aggregate of form."
Chính vì vậy, trong phần giải thích của nó, thay vì sử dụng cụm từ “Các uẩn là sắc?”, v.v., nó đã sử dụng cụm từ “Các uẩn là uẩn sắc?”, v.v., theo nghĩa, và câu trả lời được đưa ra là: “Uẩn sắc là uẩn và cũng là uẩn sắc; các uẩn còn lại thì là uẩn, không phải uẩn sắc”.
Teneva ca kāraṇena suddhakhandhavāroti vutto.
And for this very reason, it is called the Suddhakhandha-vāra.
Và chính vì lý do đó mà nó được gọi là Suddhakhandhavāra.
Vacanasodhane viya hi ettha na vacanaṃ pamāṇaṃ, yathā pana suddhakhandhā labbhanti, tathā tathā atthova pamāṇaṃ.
For here, just as in the Vacanasodhana, the wording is not the criterion; rather, the meaning itself is the criterion, according to how the pure aggregates are obtained.
Giống như trong Vacanasodhana, ở đây lời nói không phải là tiêu chuẩn; mà ý nghĩa là tiêu chuẩn tùy theo cách các uẩn thuần túy được tìm thấy.
Parato āyatanayamakamātikādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the Āyatana-yamaka-mātikā and so on, that follow.
Trong Āyatanayamakamātikā và các phần khác sau này cũng theo cách này.
Paṭilome ‘‘na rūpaṃ na khandho’’ti yaṃ dhammajātaṃ rūpaṃ na hoti, taṃ khandhopi na hotīti pucchā, tassā ‘‘rūpakkhandhavirahitā khandhā, na rūpaṃ, tathā nibbānaṃ na pana rūpañceva na khandho cā’’ti vissajjanaṃ.
In the reverse (sequence), to the question, "Is that class of phenomena which is not form also not an aggregate?", the answer is: "The aggregates devoid of the aggregate of form are not form, and similarly Nibbāna is not form and not an aggregate."
Trong câu hỏi nghịch “Không phải sắc, không phải uẩn?”, đây là câu hỏi rằng pháp nào không phải là sắc thì cũng không phải là uẩn; câu trả lời cho câu hỏi đó là: “Các uẩn không có uẩn sắc thì không phải là sắc, cũng như Nibbāna không phải là sắc và cũng không phải là uẩn”.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại dễ hiểu.
Suddhakhandhavāro.
The Suddhakhandha-vāra.
Phần Suddhakhandhavāra.
Yasmā pana niddese imissā pana mātikāya paṇṇattivārasaṅkhātaṃ niddesaṃ vatvā tato imaṃ mātikākkamaṃ muñcitvā aparena pariyāyena aññepi uddesavāravirahitā ‘‘pavattivāro pariññāvāro’’ti dve mahāvārā pucchāvissajjanavasena vuttā, tasmā tesaṃ dvinnampi vārānaṃ nayo dassetabbo.
However, since in the exposition of this mātikā, after stating the exposition called the Paññatti-vāra, then, deviating from this mātikā sequence, two other great vāras, namely the Pavaṭṭi-vāra and the Pariññā-vāra, which are devoid of the Uddesa-vāra, were stated by way of question and answer, therefore, the method for both of these vāras must be shown.
Tuy nhiên, vì trong phần giải thích của mātikā này, sau khi trình bày phần giải thích được gọi là Paññattivāra, rồi bỏ qua trình tự của mātikā này, hai phần lớn khác không có phần Uddesavāra, tức là Pavattivāra và Pariññāvāra, đã được trình bày dưới dạng câu hỏi và trả lời, nên phương pháp của cả hai phần này phải được chỉ ra.
Tato pavattivāre tāva pāḷivavatthānapubbikā mukhamattappakāsanā – imasmiṃ hi uppādavāro nirodhavāro uppādanirodhavāroti tayo antaravārā honti.
First, in the Pavaṭṭi-vāra, there is an initial clarification preceded by the Pali arrangement: In this (chapter), there are three sub-chapters: the Uppāda-vāra (arising section), the Nirodha-vāra (cessation section), and the Uppāda-nirodha-vāra (arising and cessation section).
Trước hết, trong Pavattivāra, đây là phần trình bày sơ lược, có trước sự phân loại theo kinh điển: trong phần này có ba phần phụ là Uppādavāra (phần sinh), Nirodhavāra (phần diệt), và Uppādanirodhavāra (phần sinh diệt).
Tattha uppādavāre tāva tiṇṇaṃ addhānaṃ vasena cha kālabhedā honti paccuppanno, atīto, anāgato, paccuppannenātīto, paccuppannenānāgato, atītenānāgatoti.
There, in the Uppāda-vāra, there are six divisions of time based on the three periods: present, past, future, past by means of the present, future by means of the present, and future by means of the past.
Trong Uppādavāra, có sáu phân loại thời gian theo ba thời kỳ: hiện tại, quá khứ, vị lai, hiện tại với quá khứ, hiện tại với vị lai, và quá khứ với vị lai.
Evametesu chasu kālabhedesu yvāyaṃ paṭhamo paccuppanno, tattha puggalato okāsato puggalokāsatoti tayo vārā honti.
Thus, among these six divisions of time, in the first, the present, there are three sections: by person, by place, and by person and place.
Như vậy, trong sáu phân loại thời gian này, ở thời kỳ hiện tại đầu tiên, có ba phần: theo cá nhân (puggala), theo nơi chốn (okāsa), và theo cá nhân và nơi chốn (puggalokāsa).
Tattha ‘‘yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho uppajjatīti?
There, "For whom does the aggregate of form arise, for him does the aggregate of feeling arise?"
Trong đó, “Nếu uẩn sắc của ai sinh khởi, thì uẩn thọ của người đó có sinh khởi không?”
Asaññasattaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ rūpakkhandho uppajjati, no ca tesaṃ vedanākkhandho uppajjati.
For those who are being reborn into the realm of non-percipient beings (asaññasatta), the aggregate of form arises for them, but the aggregate of feeling does not arise for them.
Đối với những người đang tái sinh vào cõi Vô tưởng (Asaññasatta), uẩn sắc của họ sinh khởi, nhưng uẩn thọ của họ không sinh khởi.
Pañcavokāraṃ upapajjantānaṃ tesaṃ rūpakkhandho ca uppajjati, vedanākkhandho ca uppajjati.
For those who are being reborn into the five-constituent existence (pañcavokāra), the aggregate of form arises for them, and the aggregate of feeling also arises for them.
Đối với những người đang tái sinh vào cõi Ngũ uẩn (Pañcavokāra), uẩn sắc của họ sinh khởi và uẩn thọ của họ cũng sinh khởi.
Yassa vā pana vedanākkhandho uppajjati, tassa rūpakkhandho uppajjatīti?
"Or for whom does the aggregate of feeling arise, for him does the aggregate of form arise?"
“Hay nếu uẩn thọ của ai sinh khởi, thì uẩn sắc của người đó có sinh khởi không?”
Arūpaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ vedanākkhandho uppajjati, no ca tesaṃ rūpakkhandho uppajjati.
For those who are being reborn into the immaterial realm (arūpa), the aggregate of feeling arises for them, but the aggregate of form does not arise for them.
Đối với những người đang tái sinh vào cõi Vô sắc (Arūpa), uẩn thọ của họ sinh khởi, nhưng uẩn sắc của họ không sinh khởi.
Pañcavokāraṃ upapajjantānaṃ tesaṃ vedanākkhandho ca uppajjati, rūpakkhandho ca uppajjati.
For those who are being reborn into the five-constituent existence, the aggregate of feeling arises for them, and the aggregate of form also arises for them.
Đối với những người đang tái sinh vào cõi Ngũ uẩn, uẩn thọ của họ sinh khởi và uẩn sắc của họ cũng sinh khởi.
Yassa rūpakkhandho uppajjati…pe… tassa viññāṇakkhandho uppajjati…pe… yassa vā pana viññāṇakkhandho uppajjati, tassa rūpakkhandho uppajjatīti…pe… pañcavokāraṃ …pe… uppajjatī’’ti evaṃ rūpakkhandhamūlakāni cattāri, ‘‘yassa vedanākkhandho uppajjati, tassa saññākkhandho uppajjatī’’tiādinā ca vedanākkhandhamūlakāni tīṇi, saññākkhandhamūlakāni dve, saṅkhārakkhandhamūlakaṃ ekanti evametāni paccuppannakāle puggalavāre anulomanaye dasa yamakāni honti.
"For whom does the aggregate of form arise… (and so on) … for him does the aggregate of consciousness arise… (and so on) … or for whom does the aggregate of consciousness arise, for him does the aggregate of form arise?" … (and so on) … "into the five-constituent existence … (and so on) … arises." Thus, there are four dual questions (yamaka) rooted in the aggregate of form, three rooted in the aggregate of feeling starting with "For whom does the aggregate of feeling arise, for him does the aggregate of perception arise?", two rooted in the aggregate of perception, and one rooted in the aggregate of volitional formations. Thus, in the present time, in the personal section, in the direct order (anuloma-naya), there are these ten dual questions.
“Nếu uẩn sắc của ai sinh khởi… v.v… thì uẩn thức của người đó có sinh khởi không… v.v… Hay nếu uẩn thức của ai sinh khởi, thì uẩn sắc của người đó có sinh khởi không… v.v… cõi Ngũ uẩn… v.v… sinh khởi” – như vậy, có bốn cặp (yamaka) bắt đầu bằng uẩn sắc, ba cặp bắt đầu bằng uẩn thọ với “Nếu uẩn thọ của ai sinh khởi, thì uẩn tưởng của người đó có sinh khởi không?”, v.v., hai cặp bắt đầu bằng uẩn tưởng, và một cặp bắt đầu bằng uẩn hành; như vậy, có mười cặp trong thời hiện tại, trong phần cá nhân, theo chiều thuận (anuloma).
Tattha rūpakkhandhamūlakesu catūsu ādito ekameva pāḷiyaṃ vissajjitaṃ, sesāni tena sadisavissajjanānīti tantiyā lahubhāvatthaṃ saṃkhittāni.
Among the four rooted in the aggregate of form, only the first one is fully answered in the Pali text; the rest are abridged for brevity in the Canon, as their answers are similar.
Trong đó, trong bốn cặp bắt đầu bằng uẩn sắc, chỉ có cặp đầu tiên được giải thích trong kinh điển, các cặp còn lại được rút gọn để làm cho kinh điển ngắn gọn hơn, vì có cách giải thích tương tự.
Vedanākkhandhamūlake pana sabbattha ‘‘āmantā’’ti ekasadisameva vissajjanaṃ.
However, in all cases rooted in the aggregate of feeling, the answer is invariably "Yes, it is."
Tuy nhiên, trong các cặp bắt đầu bằng uẩn thọ, câu trả lời ở khắp mọi nơi đều giống nhau là “Đúng vậy”.
Vedanādīsu uppannesu niyamena saññādīnaṃ uppajjanato tattha sabbāni saṃkhittāni.
Since perception and so on invariably arise when feeling and so on arise, all (these cases) are abridged there.
Vì khi thọ, v.v., sinh khởi, thì tưởng, v.v., nhất định sinh khởi, nên tất cả các phần ở đó đều được rút gọn.
Yathā ca puggalavāre dasa yamakāni, evaṃ okāsavārepi ‘‘yattha rūpakkhandho uppajjati, tattha vedanākkhandho uppajjatīti?
Just as there are ten dual questions in the personal section, similarly in the spatial section, "Where does the aggregate of form arise, there does the aggregate of feeling arise?"
Và giống như có mười cặp trong phần cá nhân, thì trong phần nơi chốn cũng vậy: “Ở đâu uẩn sắc sinh khởi, ở đó uẩn thọ có sinh khởi không?”
Asaññasatte tattha…pe… pañcavokāre tattha…pe… uppajjatī’’tiādinā, puggalokāsavārepi ‘‘yassa yattha rūpakkhandho uppajjati, tassa tattha vedanākkhandho uppajjatīti?
"In the realm of non-percipient beings, there… (and so on) … in the five-constituent existence, there… (and so on) … arises." And similarly in the personal-spatial section, "For whom, where does the aggregate of form arise, for him, there does the aggregate of feeling arise?"
“Ở cõi Vô tưởng, ở đó… v.v… Ở cõi Ngũ uẩn, ở đó… v.v… sinh khởi”; và trong phần cá nhân và nơi chốn cũng vậy: “Nếu uẩn sắc của ai sinh khởi ở đâu, thì uẩn thọ của người đó có sinh khởi ở đó không?”
Asaññasattaṃ…pe… pañcavokāraṃ…pe… uppajjatī’’tiādinā.
"Non-percipient beings… (and so on) … five-constituent existence… (and so on) … arises."
“Cõi Vô tưởng… v.v… cõi Ngũ uẩn… v.v… sinh khởi”.
Paccuppannakāle tīsu vāresu anulomanaye tiṃsa yamakā honti.
In the present time, in the three sections, there are thirty dual questions in the direct order.
Trong thời hiện tại, có ba mươi cặp theo chiều thuận trong ba phần.
Yathā anulomanaye tiṃsa, evaṃ paṭilomanayepi ‘‘yassa rūpakkhandho nuppajjati, tassa vedanākkhandho nuppajjatīti?
Just as there are thirty in the direct order, similarly in the reverse order (paṭiloma-naya), "For whom does the aggregate of form not arise, for him does the aggregate of feeling not arise?"
Giống như có ba mươi cặp theo chiều thuận, thì theo chiều nghịch cũng có: “Nếu uẩn sắc của ai không sinh khởi, thì uẩn thọ của người đó có không sinh khởi không?”
Arūpaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ rūpakkhandho nuppajjati, no ca tesaṃ vedanākkhandho nuppajjati.
For those who are being reborn into the immaterial realm, the aggregate of form does not arise for them, but the aggregate of feeling does not not arise for them.
Đối với những người đang tái sinh vào cõi Vô sắc, uẩn sắc của họ không sinh khởi, nhưng uẩn thọ của họ không không sinh khởi.
Sabbesaṃ cavantānaṃ tesaṃ rūpakkhandho ca nuppajjati vedanākkhandho ca nuppajjati.
For all who are passing away, both the aggregate of form and the aggregate of feeling do not arise for them.
Đối với tất cả những người đang chết (chuyển), uẩn sắc của họ không sinh khởi và uẩn thọ của họ cũng không sinh khởi.
Yassa vā pana vedanākkhandho nuppajjati, tassa rūpakkhandho nuppajjatīti?
"Or for whom does the aggregate of feeling not arise, for him does the aggregate of form not arise?"
“Hay nếu uẩn thọ của ai không sinh khởi, thì uẩn sắc của người đó có không sinh khởi không?”
Asaññasattaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ vedanākkhandho nuppajjati, no ca tesaṃ rūpakkhandho nuppajjati.
For those who are being reborn into the realm of non-percipient beings, the aggregate of feeling does not arise for them, but the aggregate of form does not not arise for them.
Đối với những người đang tái sinh vào cõi Vô tưởng, uẩn thọ của họ không sinh khởi, nhưng uẩn sắc của họ không không sinh khởi.
Sabbesaṃ cavantānaṃ tesaṃ vedanākkhandho ca nuppajjati rūpakkhandho ca nuppajjatī’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho nuppajjati, tattha vedanākkhandho nuppajjatīti?
For all who are passing away, both the aggregate of feeling and the aggregate of form do not arise for them." And so on. "Where does the aggregate of form not arise, there does the aggregate of feeling not arise?"
Đối với tất cả những người đang chết, uẩn thọ của họ không sinh khởi và uẩn sắc của họ cũng không sinh khởi”; và “Ở đâu uẩn sắc không sinh khởi, ở đó uẩn thọ có không sinh khởi không?”
Uppajjati.
"It arises."
Sinh khởi.
Yattha vā pana…pe… nuppajjatīti?
"Or where… (and so on) … does not arise?"
“Hay ở đâu… v.v… không sinh khởi không?”
Uppajjatī’’tiādinā ca, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho nuppajjati, tassa tattha vedanākkhandho nuppajjatīti…pe… sabbesaṃ cavantānaṃ tadubhayaṃ nuppajjatī’’tiādinā cāti tiṃsa yamakā.
"It arises." And so on. "For whom, where does the aggregate of form not arise, for him, there does the aggregate of feeling not arise? … (and so on) … for all who are passing away, both do not arise." And so on, thus there are thirty dual questions.
Sinh khởi”; và “Nếu uẩn sắc của ai không sinh khởi ở đâu, thì uẩn thọ của người đó có không sinh khởi ở đó không… v.v… Đối với tất cả những người đang chết, cả hai đều không sinh khởi” – như vậy, có ba mươi cặp.
Evaṃ paccuppannakāle saṭṭhi yamakāni, taddiguṇā pucchā, taddiguṇā ca atthā veditabbā.
Thus, in the present time, there are sixty dual questions, and twice that number of questions and twice that number of meanings should be understood.
Như vậy, trong thời hiện tại có sáu mươi cặp, số câu hỏi gấp đôi, và số ý nghĩa cũng gấp đôi phải được hiểu.
Tattha yassa rūpakkhandho uppajjatīti yassa puggalassa paṭisandhikkhaṇe rūpakkhandho uppajjati.
Therein, whose aggregate of material form arises means the aggregate of material form arises for which person at the moment of rebirth-linking (paṭisandhi).
Trong đó, đối với người nào sắc uẩn sinh khởi nghĩa là đối với puggala nào mà sắc uẩn sinh khởi vào khoảnh khắc tái sanh.
Tassa vedanākkhandhoti vedanākkhandhopi tassa tasmiṃyeva khaṇe uppajjatīti attho imināva nayena.
His aggregate of feeling means that his aggregate of feeling also arises at that very moment; this is the meaning according to this method.
Tassa vedanākkhandho có nghĩa là thọ uẩn cũng sanh khởi cho người ấy trong chính sát-na ấy, theo phương pháp này.
Tattha asaññasattanti asaññattabhavaṃ paṭisandhivasena upapajjantānaṃ tesaṃ uppajjanakkhaṇe rūpakkhandho uppajjati, no ca tesaṃ acittakattā vedanākkhandho uppajjatīti attho.
Therein, non-percipient beings (asaññasatta) means that for those who are reborn in the non-percipient realm (asaññattabhava) through rebirth-linking, the aggregate of material form arises at the moment of their arising, but the aggregate of feeling does not arise for them because they are without consciousness; this is the meaning.
Trong đó, asaññasatta có nghĩa là: đối với những chúng sanh đang sanh vào cõi vô tưởng do sự tái sanh, sắc uẩn sanh khởi trong sát-na sanh, nhưng thọ uẩn không sanh khởi cho họ vì họ không có tâm.
Imināva nayena ‘‘yassa vā pana vedanākkhandho’’tiādikesu pucchāvissajjanesu, tato paresupi sabbattha attho veditabbo.
According to this method, the meaning should be understood in the questions and answers beginning with "whose aggregate of feeling, furthermore," and in all subsequent parts as well.
Theo phương pháp này, ý nghĩa trong các câu hỏi và câu trả lời bắt đầu bằng “yassa vā pana vedanākkhandho”, và cả trong tất cả các phần sau đó, cần được hiểu như vậy.
Idaṃ panettha uppādanirodhesu niyamalakkhaṇaṃ – sakalepi hi imasmiṃ khandhayamake tattha tattha uppannānaṃ sattānaṃ pavatte yāva maraṇā vā khandhānaṃ apariyantesu uppādanirodhesu vijjamānesupi lahuparivattānaṃ dhammānaṃ vinibbhogaṃ katvā uppādanirodhe dassetuṃ na sukaranti pavattiyaṃ uppādanirodhe anāmasitvā paṭisandhiuppādavaseneva uppādavāro, nirodhamaraṇakāle nirodhavaseneva ca nirodhavāro kathito.
Here, this is the characteristic of limitation regarding arising and cessation: for all beings who have arisen here and there in this entire aggregate-yamaka, even though there are countless occurrences of arising and cessation of aggregates up to death, it is not easy to distinguish and show the arising and cessation of phenomena that change rapidly; therefore, in terms of occurrence, the arising section is stated solely through the arising of rebirth-linking, without mentioning the arising and cessation, and the cessation section is stated solely through cessation at the time of cessation and death.
Ở đây, đây là đặc điểm quy định trong sự sanh và diệt – mặc dù trong toàn bộ Khandhayamaka này, đối với các chúng sanh đã sanh ở nơi này nơi kia, sự sanh và diệt của các uẩn là vô hạn cho đến khi chết trong đời sống, nhưng vì không dễ dàng để chỉ ra sự sanh và diệt bằng cách phân tách các pháp biến đổi nhanh chóng, nên sự sanh và diệt trong đời sống không được đề cập đến; thay vào đó, phần về sanh được trình bày chỉ dựa vào sự sanh khởi khi tái sanh, và phần về diệt được trình bày chỉ dựa vào sự diệt vào lúc chết.
Evamettha uppādanirodhesu niyamalakkhaṇaṃ viditvā paṭisandhiuppādameva ca cutinirodhameva ca gahetvā tesu tesu ṭhānesu āgatānaṃ pucchāvissajjanānaṃ atthavinicchayo veditabbo.
Thus, having understood the characteristic of limitation regarding arising and cessation here, and taking only the arising of rebirth-linking and the cessation of passing away, the determination of the meaning of the questions and answers found in those respective places should be understood.
Như vậy, sau khi đã biết đặc điểm quy định trong sự sanh và diệt ở đây, cần phải xác định ý nghĩa của các câu hỏi và câu trả lời được đưa ra ở những nơi tương ứng bằng cách chỉ nắm bắt sự sanh khởi khi tái sanh và sự diệt khi chết.
Paṭilomanaye pana sabbesaṃ cavantānanti maraṇacittassa bhaṅgakkhaṇasamannāgatānaṃ.
In the inverse method, for all who are passing away (cavanta) means for those endowed with the moment of dissolution of the death-consciousness.
Trong phần nghịch, sabbesaṃ cavantānaṃ có nghĩa là những chúng sanh đang ở trong sát-na diệt của tâm tử.
Tesaṃ hi tattha rūpakkhandho nuppajjati, vedanākkhandho ca cuticittassa uppattikkhaṇe eva uppannattā.
For them, the aggregate of material form does not arise there, and the aggregate of feeling has already arisen at the moment of the arising of the death-consciousness.
Vì đối với họ, sắc uẩn không sanh khởi ở đó, còn thọ uẩn thì đã sanh khởi trong chính sát-na sanh của tâm tử.
‘‘Yattha rūpakkhandho nuppajjati, tattha vedanākkhandho nuppajjatī’’ti pucchāya arūpabhavaṃ sandhāya ‘‘uppajjatī’’ti idaṃ vissajjanaṃ kataṃ, anantarapucchāya asaññibhavaṃ sandhāya ‘‘uppajjatī’’ti idaṃ vissajjananti veditabbaṃ.
In response to the question, ‘‘Where the form aggregate does not arise, does the feeling aggregate not arise there?’’, in reference to the Arupa-bhava, the answer ‘‘It arises’’ was given; in reference to the subsequent question, in reference to the Asaṃññibhava, the answer ‘‘It arises’’ is to be understood.
Đối với câu hỏi “Ở đâu sắc uẩn không sanh khởi, ở đó thọ uẩn không sanh khởi phải không?”, câu trả lời “uppajjatī” (sanh khởi) được đưa ra liên quan đến cõi vô sắc; đối với câu hỏi tiếp theo, câu trả lời “uppajjatī” (sanh khởi) được đưa ra liên quan đến cõi vô tưởng, cần được hiểu như vậy.
Sesaṃ suviññeyyamevāti ayaṃ paccuppannakāle nayo.
The rest is easily understood; this is the method for the present tense.
Phần còn lại thì dễ hiểu; đây là phương pháp trong thời hiện tại.
Yathā ca paccuppannakāle saṭṭhi yamakādīni, evaṃ sesesupi pañcasu kālabhedesu paccekanti gahetabbaṃ.
Just as there are sixty Yamakas, etc., in the present tense, so too should it be understood for each of the remaining five time divisions.
Và như trong thời hiện tại có sáu mươi Yamaka v.v..., cũng cần hiểu rằng trong mỗi năm thời còn lại cũng như vậy.
Pucchāvissajjanesu panettha kiñcāpi ‘‘yassa rūpakkhandho uppajjittha, tassa vedanākkhandho uppajjitthāti?
In these questions and answers, although it is said, ‘‘For whom the form aggregate arose, for him did the feeling aggregate arise?
Trong các câu hỏi và câu trả lời ở đây, mặc dù với các câu như “Sắc uẩn đã sanh khởi cho người nào, thọ uẩn cũng đã sanh khởi cho người ấy phải không? Āmantā (Đúng vậy)” v.v...,
Āmantā’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho uppajjittha, tattha vedanākkhandho uppajjitthāti?
Yes.’’ and so on; ‘‘Where the form aggregate arose, did the feeling aggregate arise there?
và với các câu như “Ở đâu sắc uẩn đã sanh khởi, ở đó thọ uẩn cũng đã sanh khởi phải không? Đã sanh khởi ở cõi năm uẩn, không ở nơi nào khác” v.v...,
Pañcavokāre uppajjittha, nāññatthā’’tiādinā ca, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho uppajjittha, tassa tattha vedanākkhandho uppajjitthāti?
It arose in the Pañcavokāra, not elsewhere.’’ and so on; and ‘‘For whom, where the form aggregate arose, for him, there did the feeling aggregate arise?
và với các câu như “Sắc uẩn đã sanh khởi cho người nào ở đâu, thọ uẩn cũng đã sanh khởi cho người ấy ở đó phải không? Đối với những chúng sanh ở cõi năm uẩn, nó đã sanh khởi cho họ ở đó, không ở nơi nào khác” v.v... trong phần thuận của thời quá khứ,
Pañcavokārānaṃ tesaṃ tattha uppajjittha, nāññatthā’’tiādinā ca atītakāle anulomanaye, ‘‘yassa rūpakkhandho nuppajjittha, tassa vedanākkhandho nuppajjitthāti?
It arose for them in the Pañcavokāra, not elsewhere.’’ and so on, in the direct method for the past tense;
và với các câu như “Sắc uẩn đã không sanh khởi cho người nào, thọ uẩn cũng đã không sanh khởi cho người ấy phải không? Không có” v.v...,
Natthī’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho nuppajjittha, tattha vedanākkhandho nuppajjitthāti?
and ‘‘For whom the form aggregate did not arise, for him did the feeling aggregate not arise?
và với các câu như “Ở đâu sắc uẩn đã không sanh khởi, ở đó thọ uẩn cũng đã không sanh khởi phải không? Đã sanh khởi” v.v...,
Uppajjitthā’’tiādinā, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho nuppajjittha, tassa tattha vedanākkhandho nuppajjitthāti?
No.’’ and so on; ‘‘Where the form aggregate did not arise, did the feeling aggregate not arise there?
và với các câu như “Sắc uẩn đã không sanh khởi cho người nào ở đâu, thọ uẩn cũng đã không sanh khởi cho người ấy ở đó phải không?
Arūpānaṃ tesaṃ tattha rūpakkhandho nuppajjittha, no ca tesaṃ…pe… suddhāvāsānaṃ tesaṃ tattha tadubhayaṃ nuppajjitthā’’tiādinā tīsu vāresu paṭilomanaye ca,
It arose.’’ and so on; ‘‘For whom, where the form aggregate did not arise, for him, there did the feeling aggregate not arise?
Đối với những chúng sanh ở cõi vô sắc, sắc uẩn đã không sanh khởi cho họ ở đó, nhưng không phải... ... Đối với những chúng sanh ở cõi Tịnh Cư, cả hai đã không sanh khởi cho họ ở đó” v.v... trong phần nghịch của ba phần,
‘‘Yassa rūpakkhandho uppajjissati, tassa vedanākkhandho uppajjissatīti?
For those in the Arupa-bhava, for them, there the form aggregate did not arise, but not for them… (rest omitted in text) … for those in the Suddhāvāsa, for them, there both did not arise.’’ and so on, in the reverse method for the three cases;
và với các câu như “Sắc uẩn sẽ sanh khởi cho người nào, thọ uẩn cũng sẽ sanh khởi cho người ấy phải không?
Āmantā’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho uppajjissati, tattha vedanākkhandho uppajjissatīti…pe… pañcavokāre uppajjissatī’’tiādinā, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho uppajjissati, tassa tattha vedanākkhandho uppajjissati…pe… pañcavokārānaṃ tesaṃ tattha uppajjissatī’’tiādinā ca anāgatakāle anulomanaye, ‘‘yassa rūpakkhandho nuppajjissati, tassa vedanākkhandho nuppajjissatīti?
‘‘For whom the form aggregate will arise, for him will the feeling aggregate arise?
Āmantā (Đúng vậy)” v.v..., và với các câu như “Ở đâu sắc uẩn sẽ sanh khởi, ở đó thọ uẩn cũng sẽ sanh khởi phải không?... ... Sẽ sanh khởi ở cõi năm uẩn” v.v..., và với các câu như “Sắc uẩn sẽ sanh khởi cho người nào ở đâu, thọ uẩn cũng sẽ sanh khởi cho người ấy ở đó phải không?... ... Đối với những chúng sanh ở cõi năm uẩn, nó sẽ sanh khởi cho họ ở đó” v.v... trong phần thuận của thời vị lai,
Ye arūpaṃ upapajjitvā parinibbāyissanti, tesaṃ rūpakkhandho nuppajjissati, netaro, pacchimabhavikānaṃ tadubhayaṃ nuppajjissatī’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho nuppajjissati, tattha vedanākkhandho nuppajjissatī’’tiādinā, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho nuppajjissati, tassa tattha vedanākkhandho nuppajjissatīti?
Yes.’’ and so on; ‘‘Where the form aggregate will arise, there will the feeling aggregate arise?… (rest omitted in text) … it will arise in the Pañcavokāra.’’ and so on; ‘‘For whom, where the form aggregate will arise, for him, there will the feeling aggregate arise?… (rest omitted in text) … it will arise for them in the Pañcavokāra.’’ and so on, in the direct method for the future tense;
và với các câu như “Sắc uẩn sẽ không sanh khởi cho người nào, thọ uẩn cũng sẽ không sanh khởi cho người ấy phải không? Đối với những người sẽ nhập Niết-bàn sau khi sanh vào cõi vô sắc, sắc uẩn sẽ không sanh khởi cho họ, nhưng uẩn kia thì không; đối với những chúng sanh ở kiếp chót, cả hai sẽ không sanh khởi” v.v..., và với các câu như “Ở đâu sắc uẩn sẽ không sanh khởi, ở đó thọ uẩn cũng sẽ không sanh khởi phải không?” v.v..., và với các câu như “Sắc uẩn sẽ không sanh khởi cho người nào ở đâu, thọ uẩn cũng sẽ không sanh khởi cho người ấy ở đó phải không?
Arūpānaṃ tesaṃ tattha rūpakkhandho nuppajjissati, netaro, pacchimabhavikānaṃ tadubhayaṃ nuppajjissatī’’tiādinā paṭilomanaye ca,
and ‘‘For whom the form aggregate will not arise, for him will the feeling aggregate not arise? For those who, having arisen in the Arupa-bhava, will attain Parinibbāna, for them the form aggregate will not arise, not for others; for those with a final existence, both will not arise.’’ and so on; ‘‘Where the form aggregate will not arise, there will the feeling aggregate not arise?’’ and so on; ‘‘For whom, where the form aggregate will not arise, for him, there will the feeling aggregate not arise?
Đối với những chúng sanh ở cõi vô sắc, sắc uẩn sẽ không sanh khởi cho họ ở đó, nhưng uẩn kia thì không; đối với những chúng sanh ở kiếp chót, cả hai sẽ không sanh khởi” v.v... trong phần nghịch,
‘‘Yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho uppajjitthā’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho uppajjati, tattha vedanākkhandho uppajjitthāti…pe… pañcavokāre uppajjatī’’tiādinā, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho uppajjati, tassa tattha vedanākkhandho uppajjitthāti?
For those in the Arupa-bhava, for them, there the form aggregate will not arise, not for others; for those with a final existence, both will not arise.’’ and so on, in the reverse method;
và với các câu như “Sắc uẩn đang sanh khởi cho người nào, thọ uẩn đã sanh khởi cho người ấy phải không?” v.v..., và với các câu như “Ở đâu sắc uẩn đang sanh khởi, ở đó thọ uẩn đã sanh khởi phải không?... ... Đang sanh khởi ở cõi năm uẩn” v.v..., và với các câu như “Sắc uẩn đang sanh khởi cho người nào ở đâu, thọ uẩn đã sanh khởi cho người ấy ở đó phải không?
Suddhāvāsaṃ asaññasattaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ tattha rūpakkhandho uppajjati, no ca tesaṃ tattha vedanākkhandho uppajjittha, pañcavokāre pana uppajjitthā’’tiādinā paccuppannena atītakāle anulomanaye, ‘‘yassa rūpakkhandho nuppajjati, tassa vedanākkhandho nuppajjitthā’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho nuppajjati, tattha vedanākkhandho nuppajjitthāti?
‘‘For whom the form aggregate arises, for him did the feeling aggregate arise?’’ and so on; ‘‘Where the form aggregate arises, there did the feeling aggregate arise?… (rest omitted in text) … it arises in the Pañcavokāra.’’ and so on; ‘‘For whom, where the form aggregate arises, for him, there did the feeling aggregate arise?
Đối với những chúng sanh đang sanh vào cõi Tịnh Cư, cõi vô tưởng, sắc uẩn đang sanh khởi cho họ ở đó, nhưng thọ uẩn đã không sanh khởi cho họ ở đó; còn ở cõi năm uẩn thì đã sanh khởi” v.v... trong phần thuận của thời hiện tại với quá khứ,
Uppajjitthā’’tiādinā, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho nuppajjati, tassa tattha vedanākkhandho nuppajjitthāti?
For those arising in the Suddhāvāsa and the Asaṃññasatta, for them, there the form aggregate arises, but for them, there the feeling aggregate did not arise; but in the Pañcavokāra, it did arise.’’ and so on, in the direct method for the past tense combined with the present;
và với các câu như “Sắc uẩn không đang sanh khởi cho người nào, thọ uẩn đã sanh khởi cho người ấy phải không?” v.v..., và với các câu như “Ở đâu sắc uẩn không đang sanh khởi, ở đó thọ uẩn đã sanh khởi phải không? Đã sanh khởi” v.v..., và với các câu như “Sắc uẩn không đang sanh khởi cho người nào ở đâu, thọ uẩn đã sanh khởi cho người ấy ở đó phải không?
Pañcavokārā cavantānaṃ arūpānañca tesaṃ tattha rūpakkhandho nuppajjati, no ca tesaṃ tattha vedanākkhandho nuppajjittha, suddhāvāse parinibbantānaṃ asaññasattā cavantānaṃ tesaṃ tattha rūpakkhandho ca nuppajjati vedanākkhandho ca nuppajjitthā’’tiādinā paṭilomanaye ca,
and ‘‘For whom the form aggregate does not arise, for him did the feeling aggregate not arise?’’ and so on; ‘‘Where the form aggregate does not arise, there did the feeling aggregate not arise?
Đối với những chúng sanh đang chết từ cõi năm uẩn và những chúng sanh ở cõi vô sắc, sắc uẩn không đang sanh khởi cho họ ở đó, nhưng thọ uẩn đã không sanh khởi cho họ ở đó; đối với những chúng sanh đang nhập Niết-bàn ở cõi Tịnh Cư và những chúng sanh đang chết từ cõi vô tưởng, cả sắc uẩn không đang sanh khởi và thọ uẩn đã không sanh khởi cho họ ở đó” v.v... trong phần nghịch,
‘‘Yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho uppajjissatīti?
It arose.’’ and so on; ‘‘For whom, where the form aggregate does not arise, for him, there did the feeling aggregate not arise? For those passing away from the Pañcavokāra and for those in the Arupa-bhava, for them, there the form aggregate does not arise, but for them, there the feeling aggregate did not arise; for those attaining Parinibbāna in the Suddhāvāsa and for those passing away from the Asaṃññasatta, for them, there both the form aggregate does not arise and the feeling aggregate did not arise.’’ and so on, in the reverse method;
và với các câu như “Sắc uẩn đang sanh khởi cho người nào, thọ uẩn sẽ sanh khởi cho người ấy phải không?
Pacchimabhavikānaṃ pañcavokāraṃ upapajjantānaṃ tesaṃ rūpakkhandho uppajjatī’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho uppajjati, tattha vedanākkhandho uppajjissatīti?
‘‘For whom the form aggregate arises, for him will the feeling aggregate arise?
Đối với những chúng sanh ở kiếp chót đang sanh vào cõi năm uẩn, sắc uẩn đang sanh khởi cho họ” v.v..., và với các câu như “Ở đâu sắc uẩn đang sanh khởi, ở đó thọ uẩn sẽ sanh khởi phải không?
Pañcavokāre…pe… uppajjissatī’’tiādinā ca, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho uppajjati, tassa tattha vedanākkhandho uppajjissatīti?
For those with a final existence who are arising in the Pañcavokāra, for them the form aggregate arises.’’ and so on; ‘‘Where the form aggregate arises, there will the feeling aggregate arise?… (rest omitted in text) … it will arise.’’ and so on; ‘‘For whom, where the form aggregate arises, for him, there will the feeling aggregate arise?… (rest omitted in text) … it will arise for them in the Pañcavokāra.’’ and so on, in the direct method for the future tense combined with the present;
Ở cõi năm uẩn... ... sẽ sanh khởi” v.v..., và với các câu như “Sắc uẩn đang sanh khởi cho người nào ở đâu, thọ uẩn sẽ sanh khởi cho người ấy ở đó phải không?
Pacchimabhavikānaṃ pañcavokāre…pe… uppajjissatī’’tiādinā ca paccuppannena anāgatakāle anulomanaye, ‘‘yassa rūpakkhandho nuppajjati, tassa vedanākkhandho nuppajjissatīti pañcavokāre parinibbantānaṃ arūpe pacchimabhavikānaṃ…pe… nuppajjissatī’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho nuppajjati, tattha vedanākkhandho nuppajjissatīti?
and ‘‘For whom the form aggregate does not arise, for him will the feeling aggregate not arise? For those attaining Parinibbāna in the Pañcavokāra, for those with a final existence in the Arupa-bhava… (rest omitted in text) … it will not arise.’’ and so on; ‘‘Where the form aggregate does not arise, there will the feeling aggregate not arise?’’
Đối với những chúng sanh ở kiếp chót ở cõi năm uẩn... ... sẽ sanh khởi” v.v... trong phần thuận của thời hiện tại với vị lai, và với các câu như “Sắc uẩn không đang sanh khởi cho người nào, thọ uẩn sẽ không sanh khởi cho người ấy phải không? Đối với những người đang nhập Niết-bàn ở cõi năm uẩn, những người ở kiếp chót ở cõi vô sắc... ... sẽ không sanh khởi” v.v..., và với các câu như “Ở đâu sắc uẩn không đang sanh khởi, ở đó thọ uẩn sẽ không sanh khởi phải không?
Uppajjissatī’’tiādinā, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho nuppajjati, tassa tattha vedanākkhandho nuppajjissatīti…pe… pañcavokāre parinibbantānaṃ arūpe pacchimabhavikānaṃ asaññasattā cavantānaṃ tesaṃ tattha…pe… nuppajjissatī’’tiādinā paṭilomanaye ca,
and by the statement, "Will not arise," beginning with, "For whom, in which place, the form aggregate does not arise, for them, in that place, will the feeling aggregate not arise?…etc.… For those attaining Parinibbāna in the five-constituent existence, for those who are last-existents in the formless realms, and for those departing from the non-percipient realm, for them, in that place…etc.… will not arise," in the reverse method.
bằng câu “sẽ sanh khởi” v.v…, và trong nghịch nan bằng câu “Đối với người nào mà sắc uẩn không sanh khởi ở nơi nào, đối với người đó thọ uẩn sẽ không sanh khởi ở nơi đó phải không?… v.v… Đối với những vị đang Bát-niết-bàn trong cõi năm uẩn, đối với những vị có kiếp chót trong cõi vô sắc, đối với những chúng sanh vô tưởng đang mệnh chung, đối với những vị ấy ở nơi đó… v.v… sẽ không sanh khởi” v.v…
‘‘Yassa rūpakkhandho uppajjittha, tassa vedanākkhandho uppajjissatīti?
"For whom did the form aggregate arise, for them will the feeling aggregate arise?"
“Đối với người nào sắc uẩn đã sanh khởi, đối với người đó thọ uẩn sẽ sanh khởi phải không?
Pacchimabhavikānaṃ uppajjissatī’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho uppajjittha, tattha vedanākkhandho uppajjissatīti…pe… pañcavokāre uppajjissatī’’tiādinā, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho uppajjittha, tassa tattha vedanākkhandho uppajjissatīti?
Beginning with, "For the last-existents, it will arise," and beginning with, "In which place did the form aggregate arise, in that place will the feeling aggregate arise?…etc.… In the five-constituent existence, it will arise," and beginning with, "For whom, in which place, did the form aggregate arise, for them, in that place, will the feeling aggregate arise?
Đối với những vị có kiếp chót, sẽ sanh khởi” v.v…, bằng câu “Ở nơi nào sắc uẩn đã sanh khởi, ở nơi đó thọ uẩn sẽ sanh khởi phải không?… v.v… Trong cõi năm uẩn, sẽ sanh khởi” v.v…, bằng câu “Đối với người nào mà sắc uẩn đã sanh khởi ở nơi nào, đối với người đó thọ uẩn sẽ sanh khởi ở nơi đó phải không?
Pañcavokāre pacchimabhavikānaṃ asaññasattānaṃ…pe… uppajjissatī’’tiādinā atītena anāgatakāle anulomanaye, ‘‘yassa rūpakkhandho uppajjittha, tassa vedanākkhandho uppajjissatīti?
For the last-existents in the five-constituent existence, for non-percipient beings…etc.… it will arise," in the direct method concerning the past and future times; and beginning with, "For whom did the form aggregate arise, for them will the feeling aggregate arise?
Đối với những vị có kiếp chót trong cõi năm uẩn, đối với những chúng sanh vô tưởng… v.v… sẽ sanh khởi” v.v… trong thuận nan của thời quá khứ với thời vị lai, và trong nghịch nan bằng câu “Đối với người nào sắc uẩn đã sanh khởi, đối với người đó thọ uẩn sẽ sanh khởi phải không?
Natthī’’tiādinā, ‘‘yattha rūpakkhandho nuppajjittha, tattha vedanākkhandho nuppajjissatīti?
No," and beginning with, "In which place did the form aggregate not arise, in that place will the feeling aggregate not arise?
Không có” v.v…, bằng câu “Ở nơi nào sắc uẩn đã không sanh khởi, ở nơi đó thọ uẩn sẽ không sanh khởi phải không?
Uppajjissatī’’tiādinā, ‘‘yassa yattha rūpakkhandho nuppajjittha, tassa tattha vedanākkhandho nuppajjissatīti…pe… suddhāvāsānaṃ arūpe pacchimabhavikānaṃ tesaṃ tattha rūpakkhandho ca nuppajjittha vedanākkhandho ca nuppajjissatī’’tiādinā paṭilomanaye ca suddhā atthavisesā upalabbhanti.
It will arise," and beginning with, "For whom, in which place, did the form aggregate not arise, for them, in that place, will the feeling aggregate not arise?…etc.… For those residing in the Suddhāvāsa realms, for the last-existents in the formless realms, for them, in that place, the form aggregate did not arise, and the feeling aggregate will not arise," in the reverse method, pure specific meanings are found.
Sẽ sanh khởi” v.v…, bằng câu “Đối với người nào mà sắc uẩn đã không sanh khởi ở nơi nào, đối với người đó thọ uẩn sẽ không sanh khởi ở nơi đó phải không?… v.v… Đối với những vị ở cõi Tịnh Cư, đối với những vị có kiếp chót trong cõi vô sắc, đối với những vị ấy ở nơi đó sắc uẩn cũng đã không sanh khởi, và thọ uẩn cũng sẽ không sanh khởi” v.v…, những ý nghĩa đặc biệt thuần túy được tìm thấy.
Tathāpi ganthavitthārabhayena anavasesato na dassayissāma, dassitanayeneva sabbattha pucchāvissajjanaṃ sakkā paṇḍitena ñātunti ayaṃ uppādavāre nayo.
Nevertheless, due to the fear of textual prolixity, we will not present them exhaustively. A wise person can understand all questions and answers by the method already shown. This is the method in the 'arising' section.
Tuy nhiên, vì sợ văn bản dài dòng, chúng tôi sẽ không trình bày một cách đầy đủ. Bậc trí có thể biết được câu hỏi và câu trả lời ở khắp mọi nơi chỉ bằng phương pháp đã được trình bày. Đây là phương pháp trong phẩm sanh.
Yathā ca uppādavāre chasu kālabhedesu paccekaṃ puggalādibhedato anulomapaṭilomanayubhayena cha cha vārā, ekekasmiṃ vāre dasa dasa katvā saṭṭhi saṭṭhi yamakāni, sabbānipi saṭṭhiadhikāni tīṇi yamakasatāni, tato dviguṇā pucchā, dviguṇā atthā ca honti, evaṃ nirodhavāre uppādanirodhavārepi veditabbā.
Just as in the 'arising' section, in the six temporal divisions, there are six pairs of sections for each, based on individuals, etc., by both direct and reverse methods; and in each section, there are ten pairs, making sixty pairs in all, totaling three hundred and sixty pairs; from these, there are double the number of questions and double the number of meanings. Similarly, it should be understood in the 'cessation' section and the 'arising-cessation' section.
Và cũng như trong phẩm sanh, trong sáu phân loại thời gian, mỗi loại có sáu phẩm do sự phân biệt về cá nhân v.v… theo cả hai phương pháp thuận nan và nghịch nan; trong mỗi phẩm có mười song đối, thành ra sáu mươi song đối; tất cả là ba trăm sáu mươi song đối; từ đó có số câu hỏi gấp đôi, và ý nghĩa cũng gấp đôi; tương tự, trong phẩm diệt và phẩm sanh diệt cũng cần được hiểu như vậy.
Tattha ca ‘‘yassa rūpakkhandho nirujjhati, tassa vedanākkhandho nirujjhatīti…pe… pañcavokārā cavantānaṃ…pe… nirujjhatī’’tiādinā, ‘‘yassa rūpakkhandho na nirujjhati, tassa vedanākkhandho na nirujjhatīti…pe… sabbesaṃ upapajjantānaṃ…pe… na nirujjhatī’’tiādinā nirodhavāre, ‘‘yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho nirujjhatīti?
Therein, beginning with, "For whom does the form aggregate cease, for them does the feeling aggregate cease?…etc.… For those departing from the five-constituent existence…etc.… it ceases," and beginning with, "For whom does the form aggregate not cease, for them does the feeling aggregate not cease?…etc.… For all those reappearing…etc.… it does not cease," in the 'cessation' section; and beginning with, "For whom does the form aggregate arise, for them does the feeling aggregate cease?
Và trong đó, trong phẩm diệt bằng câu “Đối với người nào sắc uẩn đang diệt, đối với người đó thọ uẩn đang diệt phải không?… v.v… Đối với những vị đang mệnh chung từ cõi năm uẩn… v.v… đang diệt” v.v…, bằng câu “Đối với người nào sắc uẩn không đang diệt, đối với người đó thọ uẩn không đang diệt phải không?… v.v… Đối với tất cả những vị đang sanh… v.v… không đang diệt” v.v…; và trong phẩm sanh diệt bằng câu “Đối với người nào sắc uẩn đang sanh khởi, đối với người đó thọ uẩn đang diệt phải không?
Yassa rūpakkhandho nuppajjati, tassa vedanākkhandho na nirujjhatīti…pe… arūpaṃ upapajjantānaṃ asaññasattā cavantānaṃ tesaṃ rūpakkhandho ca nuppajjati, vedanākkhandho ca na nirujjhatī’’tiādinā uppādanirodhavāre ca heṭṭhā vuttānusārena sabbattha pucchāvissajjananayo ñātabboti ayaṃ pavattivāre nayo.
For whom does the form aggregate not arise, for them does the feeling aggregate not cease?…etc.… For those reappearing in the formless realms, for those departing from the non-percipient realm, for them, the form aggregate does not arise, and the feeling aggregate does not cease," in the 'arising-cessation' section, the method of questions and answers should be understood everywhere according to what has been stated below. This is the method in the 'process' section.
Đối với người nào sắc uẩn không đang sanh khởi, đối với người đó thọ uẩn không đang diệt phải không?… v.v… Đối với những vị đang sanh vào cõi vô sắc, đối với những chúng sanh vô tưởng đang mệnh chung, đối với những vị ấy sắc uẩn cũng không đang sanh khởi, và thọ uẩn cũng không đang diệt” v.v…, phương pháp hỏi và trả lời ở khắp mọi nơi cần được hiểu theo cách đã nói ở trên. Đây là phương pháp trong phẩm lưu chuyển.
Pariññāvāre pana puggalavārādīsu tīsu puggalavāro ekova labbhati, na okāsapuggalokāsavārā sadisavissajjanattā.
However, in the 'full comprehension' section, among the three, beginning with the individual section, only the individual section is taken, not the place-individual and place sections, because their answers are similar.
Còn trong phẩm liễu tri, trong ba phẩm là phẩm cá nhân v.v…, chỉ có phẩm cá nhân được tìm thấy, không có phẩm trú xứ và phẩm cá nhân-trú xứ vì câu trả lời tương tự nhau.
Yo hi koci puggalo rūpādiṃ parijānantova, yattha katthaci niruddhopi tādisova hoti, tasmā chasu kālabhedesu anulomato puggalavasena dve dve vārā, ekekasmiṃ vāre dasa dasa katvā vīsati vīsati yamakānīti vīsaṃ yamakasataṃ, taddiguṇā pucchā, taddiguṇā ca atthā veditabbā.
Any individual who comprehends form, etc., when ceased anywhere, is still such an individual. Therefore, in the six temporal divisions, directly, there are two pairs of sections based on individuals, and in each section, there are ten pairs, making twenty pairs in all, thus one hundred and twenty pairs. Double that number are the questions, and double that number are the meanings to be understood.
Bởi vì bất kỳ cá nhân nào đang liễu tri sắc v.v…, dù đã diệt ở bất cứ nơi đâu, cũng là người như vậy. Do đó, trong sáu phân loại thời gian, theo phương pháp thuận nan, có hai phẩm theo phương diện cá nhân; trong mỗi phẩm có mười song đối, thành ra hai mươi song đối; như vậy là một trăm hai mươi song đối; cần biết rằng số câu hỏi gấp đôi, và ý nghĩa cũng gấp đôi.
Tattha ca ‘‘yo rūpakkhandhaṃ parijānāti, so vedanākkhandhaṃ parijānātīti?
Therein, beginning with, "Does one who comprehends the form aggregate comprehend the feeling aggregate?
Và trong đó, bằng câu “Người nào đang liễu tri sắc uẩn, người đó đang liễu tri thọ uẩn phải không?
Āmantā’’tiādinā ca, ‘‘yo rūpakkhandhaṃ na parijānāti, so vedanākkhandhaṃ na parijānātīti?
Yes," and beginning with, "Does one who does not comprehend the form aggregate not comprehend the feeling aggregate?
Đúng vậy” v.v…, và bằng câu “Người nào không đang liễu tri sắc uẩn, người đó không đang liễu tri thọ uẩn phải không?
Āmantā’’ti ādinā ca anulomapaṭilomato ādito tīsu kālesu sabbapucchānaṃ ‘‘āmantā āmantā’’tveva vissajjanaṃ.
Yes," in the direct and reverse order for the first three times, the answer to all questions is "Yes, yes."
Đúng vậy” v.v…, theo cả thuận nan và nghịch nan, trong ba thời đầu tiên, câu trả lời cho tất cả các câu hỏi chỉ là “đúng vậy, đúng vậy”.
Itaresu pana tīsu missakakālesu ‘‘yo rūpakkhandhaṃ parijānāti, so vedanākkhandhaṃ parijānitthāti?
However, in the other three mixed times, "Does one who comprehends the form aggregate comprehended the feeling aggregate?
Còn trong ba thời hỗn hợp còn lại, câu trả lời chỉ là “không, không” trong thuận nan của hai thời kia, như trong câu “Người nào đang liễu tri sắc uẩn, người đó đã liễu tri thọ uẩn phải không?
Yo vā pana…pe… no’’ti evaṃ itarakāladvayepi anulomanaye ‘‘no no’’tveva vissajjanaṃ.
Or, does one who…etc.… No." Thus, in the other two times, the answer in the direct method is "No, no."
Hay người nào… v.v… không”.
Paṭilomanaye pana ‘‘yo rūpakkhandhaṃ na parijānāti, so vedanākkhandhaṃ na parijānitthāti?
In the reverse method, however, "Does one who does not comprehend the form aggregate not comprehended the feeling aggregate?
Còn trong nghịch nan, phương pháp hỏi và trả lời cần được hiểu bằng các câu như: “Người nào không đang liễu tri sắc uẩn, người đó đã không liễu tri thọ uẩn phải không?
Arahā rūpakkhandhaṃ na parijānāti, no ca so vedanākkhandhaṃ na parijānittha.
An Arahant does not comprehend the form aggregate, but it is not that they did not comprehend the feeling aggregate.
Vị A-la-hán không đang liễu tri sắc uẩn, nhưng không phải vị ấy đã không liễu tri thọ uẩn.
Aggamaggasamaṅgiñca arahantañca ṭhapetvā avasesā puggalā rūpakkhandhañca na parijānanti, vedanākkhandhañca na parijāniṃsū’’tiādinā, ‘‘yo rūpakkhandhaṃ na parijānāti, so vedanākkhandhaṃ na parijānissatīti?
Excluding one endowed with the highest path and an Arahant, other individuals neither comprehend the form aggregate nor did they comprehend the feeling aggregate." And "Does one who does not comprehend the form aggregate not comprehend the feeling aggregate in the future?
Ngoại trừ vị đang trong sát-na của đạo cao nhất và vị A-la-hán, các cá nhân còn lại cũng không đang liễu tri sắc uẩn, và cũng đã không liễu tri thọ uẩn” v.v…; và bằng câu “Người nào không đang liễu tri sắc uẩn, người đó sẽ không liễu tri thọ uẩn phải không?
Ye maggaṃ paṭilabhissanti, te rūpakkhandhaṃ na parijānanti, no ca vedanākkhandhaṃ na parijānissanti.
Those who will attain the path do not comprehend the form aggregate, but it is not that they will not comprehend the feeling aggregate.
Những người sẽ chứng đắc đạo, họ không đang liễu tri sắc uẩn, nhưng không phải họ sẽ không liễu tri thọ uẩn.
Arahā ye ca puthujjanā maggaṃ na paṭilabhissanti, te rūpakkhandhañca na parijānanti, vedanākkhandhañca na parijānissantī’’tiādinā ca, ‘‘yo rūpakkhandhaṃ na parijānittha, so vedanākkhandhaṃ na parijānissantīti?
An Arahant and those ordinary individuals who will not attain the path neither comprehend the form aggregate nor will they comprehend the feeling aggregate in the future." And "Does one who did not comprehend the form aggregate not comprehend the feeling aggregate in the future?
Vị A-la-hán và những phàm phu sẽ không chứng đắc đạo, họ cũng không đang liễu tri sắc uẩn, và cũng sẽ không liễu tri thọ uẩn” v.v…; và bằng câu “Người nào đã không liễu tri sắc uẩn, người đó sẽ không liễu tri thọ uẩn phải không?
Ye maggaṃ paṭilabhissanti, te rūpakkhandhaṃ na parijāniṃsu, no ca vedanākkhandhaṃ na parijānissanti.
Those who will attain the path did not comprehend the form aggregate, but it is not that they will not comprehend the feeling aggregate.
Những người sẽ chứng đắc đạo, họ đã không liễu tri sắc uẩn, nhưng không phải họ sẽ không liễu tri thọ uẩn.
Aggamaggasamaṅgī ye ca puthujjanā maggaṃ na paṭilabhissanti, te rūpakkhandhañca na parijāniṃsu, vedanākkhandhañca na parijānissantī’’tiādinā ca pucchāvissajjananayo veditabbo.
One endowed with the highest path and those ordinary individuals who will not attain the path neither comprehended the form aggregate nor will they comprehend the feeling aggregate in the future." Thus, the method of questions and answers should be understood.
Vị đang trong sát-na của đạo cao nhất và những phàm phu sẽ không chứng đắc đạo, họ cũng đã không liễu tri sắc uẩn, và cũng sẽ không liễu tri thọ uẩn” v.v…
Ettha ca atītānāgatapaccuppannasaṅkhātā tayo addhā pavattivāre cutipaṭisandhivasena na labbhanti, pavatte cittakkhaṇavaseneva labbhanti.
Here, the three times, namely past, future, and present, are not found in the 'process' section in terms of death and rebirth, but are found only in terms of the moments of consciousness in progress.
Và ở đây, ba thời được gọi là quá khứ, vị lai và hiện tại không được tìm thấy trong phẩm lưu chuyển theo phương diện tử và tục sinh, mà chỉ được tìm thấy theo phương diện sát-na tâm trong dòng lưu chuyển.
Lokuttaramaggakkhaṇasmiṃ hi nibbānārammaṇena cittena pañcasu khandhesu pariññākiccanipphattiyā yaṃ kañci ekaṃ khandhaṃ parijānanto itarampi ‘‘parijānātī’’ti anulomapañhesu pariññākiccassa matthakappattaṃ aggamaggasamaṅgiṃ sandhāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ vuttaṃ.
Indeed, at the moment of the supramundane path, with a mind focused on Nibbāna, due to the completion of the function of full comprehension in the five aggregates, one who comprehends any single aggregate is said to "comprehend" the others as well. In the direct questions, the answer "Yes" is given referring to one endowed with the highest path, who has reached the culmination of the comprehension function.
Bởi vì trong sát-na của đạo siêu thế, do sự hoàn thành phận sự liễu tri đối với năm uẩn bằng tâm lấy Niết-bàn làm đối tượng, nên khi liễu tri bất kỳ một uẩn nào, thì cũng được gọi là “đang liễu tri” uẩn khác. Do đó, trong các câu hỏi thuận nan, câu trả lời “đúng vậy” được nói ra là nhắm đến vị đang trong sát-na của đạo cao nhất, người đã đạt đến đỉnh cao của phận sự liễu tri.
‘‘Na parijānātī’’ti paṭilomapañhesu puthujjanādayo sandhāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ vuttanti veditabbaṃ.
In the reverse questions, the answer "Yes" is given referring to ordinary individuals and so forth, it should be understood.
Cần phải hiểu rằng, trong các câu hỏi nghịch nan “không đang liễu tri”, câu trả lời “đúng vậy” được nói ra là nhắm đến các phàm phu v.v…
‘‘Parijānitthā’’ti imasmiṃ pana atītakālavāre maggānantare aggaphale ṭhitopi pariññākiccassa niṭṭhitattā parijānitthayeva nāma.
However, in this past tense section, "comprehended," even one who is established in the fruit of Arahantship immediately after the path, is indeed said to have "comprehended" because the function of comprehension has been completed.
Còn trong phẩm thời quá khứ này, “đã liễu tri”, ngay cả vị đang trú trong quả cao nhất sau đạo cũng được gọi là đã liễu tri, vì phận sự liễu tri đã được hoàn thành.
‘‘Parijānātī’’ti ca aggamaggasamaṅgī vuccati, ‘‘parijānissantī’’ti puthujjanādayo, tasmā yo na parijānāti, so parijānitthāti vā, parijānissatītiādinā vā vattuṃ asakkuṇeyyatāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ kataṃ.
And "comprehends" refers to one endowed with the highest path, while "will comprehend" refers to ordinary individuals and so forth. Therefore, because it is impossible to say, "One who does not comprehend, comprehended," or "will comprehend," etc., the answer "Yes" is given.
Và “đang liễu tri” được gọi là vị đang trong sát-na của đạo cao nhất, “sẽ liễu tri” được gọi là các phàm phu v.v… Do đó, vì không thể nói rằng người nào không đang liễu tri, người đó đã liễu tri, hoặc sẽ liễu tri v.v…, nên câu trả lời “đúng vậy” đã được đưa ra.
Paṭilomanaye pana ‘‘aggamaggasamaṅgiñca arahantañca ṭhapetvā’’ti idaṃ aggamaggasamaṅgino ‘‘na parijānātī’’ti vacanaṃ, arahato ca ‘‘na parijānitthā’’ti vattuṃ asakkuṇeyyatāya vuttaṃ, ‘‘ye ca puthujjanā maggaṃ na paṭilabhissantī’’ti iminā atīte viya anāgatepi anantakālaṃ amuccanakā sattā nāma atthīti dasseti, te ca arahatā niṭṭhitapariññākiccena, ‘‘na parijānissantī’’ti vattabbataṃ vā āpannena samakā jātā, sabbattha ca ekaṃ khandhaṃ parijānanto sabbaṃ parijānāti, aparijānantopi ca sabbaṃ na parijānātīti veditabbanti ayaṃ khandhayamakamātikatthasaṃvaṇṇanānayo.
In the reverse order, however, this (statement) "excluding one endowed with the highest path and an Arahant" is said for one endowed with the highest path, "does not fully comprehend," and for an Arahant, it is said because it is impossible to say "did not fully comprehend." By this (statement), "and those ordinary people who will not attain the path," it is shown that there are indeed beings who will not be liberated for an infinite time in the future, just as in the past. And those (beings) are on par with an Arahant in terms of the completed task of full comprehension, or have come to be described as "will not fully comprehend." And everywhere, it should be understood that one who fully comprehends one khandha fully comprehends everything, and one who does not fully comprehend also does not fully comprehend everything. This is the method of explaining the meaning of the Khandha Yamaka Matrix.
Còn trong phương pháp nghịch, câu này “ngoại trừ vị thành tựu Thánh đạo cao nhất và vị A-la-hán” được nói ra do không thể nói rằng vị thành tựu Thánh đạo cao nhất “không liễu tri” và vị A-la-hán “đã không liễu tri”. Bằng câu “và những phàm nhân nào sẽ không chứng đắc đạo”, nó chỉ ra rằng có những chúng sinh không thể giải thoát trong thời gian vô tận ở vị lai cũng như trong quá khứ. Và những chúng sinh ấy, cùng với vị A-la-hán đã hoàn thành phận sự liễu tri, hoặc đã đạt đến trạng thái được gọi là “sẽ không liễu tri”, là đồng loại. Và ở khắp nơi, cần được hiểu rằng người liễu tri một uẩn là liễu tri tất cả, và người không liễu tri cũng không liễu tri tất cả. Đây là phương pháp luận giải về ý nghĩa của mẫu đề Uẩn Song Đối.
Āyatanayamakamātikāya pana pāḷivavatthānādikaṃ sabbaṃ khandhayamakamātikāya vuttanayeneva veditabbaṃ aññatra visesā, tatrāyaṃ viseso – ‘‘dvādasāyatanānī’’ti padaṃ ādiṃ katvā yāva ‘‘nāyatanā na mano’’ti, tāva pavattā ayaṃ āyatanamātikā nāma.
In the Āyatana Yamaka Matrix, all the Pāḷi arrangement and so forth should be understood in the same way as stated in the Khandha Yamaka Matrix, except for the differences. Here is the difference: this Āyatana Matrix, beginning with the phrase "the twelve āyatanas," extends up to "neither āyatana nor mind."
Đối với mẫu đề Xứ Song Đối, tất cả việc xác định văn bản Pāli v.v... cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày trong mẫu đề Uẩn Song Đối, ngoại trừ những điểm đặc biệt. Ở đây, đây là điểm đặc biệt – mẫu đề xứ này, bắt đầu bằng từ “mười hai xứ” cho đến “chẳng phải xứ, chẳng phải ý”, được gọi là mẫu đề xứ.
Tattha dvādasāyatanāni uddisitvā yamakavasena pucchāsu khandhapadaṃ ṭhapetvā cakkhādīni pañca ajjhattikāyatanāni paṭhamaṃ vuttāni, pacchā rūpādipañcabāhirāyatanāni, pariyosāne manāyatanadhammāyatanānīti evaṃ pāḷivavatthāne pañhe.
There, having enumerated the twelve āyatanas, in the questions posed in the Yamaka style, setting aside the khandha term, the five internal āyatanas like eye and so forth are mentioned first, then the five external āyatanas like form and so forth, and finally, the mind-ayatana and dharma-ayatana. This is how it is in the questions regarding the Pāḷi arrangement.
Trong đó, sau khi nêu lên mười hai xứ, trong các câu hỏi theo lối song đối, sau khi đặt từ uẩn, năm nội xứ là nhãn v.v... được nói trước, sau đó là năm ngoại xứ là sắc v.v..., và cuối cùng là ý xứ và pháp xứ. Như vậy là câu hỏi trong việc xác định văn bản Pāli.
Vissajjane pana ‘‘cakkhu cakkhāyatananti?
In the answers, however: "Is eye the eye-ayatana?
Còn trong phần giải đáp: “Nhãn là nhãn xứ chăng?
Dibbacakkhu paññācakkhu cakkhumeva, na cakkhāyatanaṃ, cakkhāyatanaṃ cakkhu ceva cakkhāyatanañca.
Divine eye, wisdom eye, these are indeed eye, but not eye-ayatana. Eye-ayatana is both eye and eye-ayatana.
Thiên nhãn, tuệ nhãn chỉ là nhãn, không phải nhãn xứ. Nhãn xứ vừa là nhãn vừa là nhãn xứ.
Sotaṃ sotāyatananti?
Is ear the ear-ayatana?
Nhĩ là nhĩ xứ chăng?
Dibbasotaṃ taṇhāsotaṃ sotameva, na sotāyatanaṃ.
Divine ear, craving-ear, these are indeed ear, but not ear-ayatana.
Thiên nhĩ, ái nhĩ chỉ là nhĩ, không phải nhĩ xứ.
Ghānaṃ ghānāyatananti?
Is nose the nose-ayatana?
Tỷ là tỷ xứ chăng?
Āmantā…pe… kāyo kāyāyatananti?
Yes…(etc.)… Is body the body-ayatana?
Đúng vậy… cho đến… Thân là thân xứ chăng?
Nāmakāyo cittakāyotiādi kāyo, na kāyāyatanaṃ.
Name-body, mind-body, and so forth, these are body, but not body-ayatana.
Danh thân, tâm thân v.v... là thân, không phải thân xứ.
Rūpaṃ rūpāyatananti?
Is form the form-ayatana?
Sắc là sắc xứ chăng?
Bhūtādi, piyarūpādi ca rūpaṃva, na rūpāyatanaṃ.
Elemental and so forth, and agreeable form and so forth, these are indeed form, but not form-ayatana.
Đại chủng v.v..., và sắc khả ái v.v... chỉ là sắc, không phải sắc xứ.
Saddo saddāyatananti?
Is sound the sound-ayatana?
Thanh là thanh xứ chăng?
Gandho gandhāyatananti?
Is smell the smell-ayatana?
Hương là hương xứ chăng?
Sīlagandhādayo gandhova, na gandhāyatanaṃ.
Virtue-smell and so forth, these are indeed smell, but not smell-ayatana.
Giới hương v.v... chỉ là hương, không phải hương xứ.
Raso rasāyatananti?
Is taste the taste-ayatana?
Vị là vị xứ chăng?
Attharasādayo rasova, na rasāyatanaṃ.
Meaning-taste and so forth, these are indeed taste, but not taste-ayatana.
Nghĩa vị v.v... chỉ là vị, không phải vị xứ.
Dhammo dhammāyatananti?
Is dhamma the dhamma-ayatana?
Pháp là pháp xứ chăng?
Pariyattidhammādayo dhammova, na dhammāyatanaṃ.
Pariyatti-dhamma and so forth, these are indeed dhamma, but not dhamma-ayatana.
Pháp học v.v... chỉ là pháp, không phải pháp xứ.
Dhammāyatanaṃ dhammoti?
Is dhamma-ayatana dhamma?
Pháp xứ là pháp chăng?
Āmantā’’ti ayaṃ paṇṇattivāre viseso.
Yes." This is the specific point in the Paññattivāra.
Đúng vậy.” Đây là điểm đặc biệt trong chương Chế Định.
Pavattivāre pana ‘‘yassa cakkhāyatanaṃ uppajjati, tassa sotāyatanaṃ uppajjatīti?
In the Pavattivāra, however: "For whom does the eye-ayatana arise, for him does the ear-ayatana arise?
Còn trong chương Lưu Chuyển: “Đối với người nào nhãn xứ sanh khởi, đối với người ấy nhĩ xứ sanh khởi chăng?
Sacakkhukānaṃ asotakānaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ cakkhāyatanaṃ uppajjati, no ca tesaṃ sotāyatanaṃ uppajjati.
For those with eyes but without ears, when they are being reborn, their eye-ayatana arises, but their ear-ayatana does not arise.
Đối với những chúng sinh có nhãn, không có nhĩ đang sanh, đối với họ nhãn xứ sanh khởi, nhưng đối với họ nhĩ xứ không sanh khởi.
Sacakkhukānaṃ sasotakānaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ cakkhāyatanañca uppajjati, sotāyatanañca uppajjati…pe… yassa rūpāyatanaṃ uppajjati, tassa manāyatanaṃ uppajjatīti?
For those with eyes and ears, when they are being reborn, both their eye-ayatana and ear-ayatana arise…(etc.)… For whom does the form-ayatana arise, for him does the mind-ayatana arise?
Đối với những chúng sinh có nhãn, có nhĩ đang sanh, đối với họ cả nhãn xứ và nhĩ xứ đều sanh khởi… cho đến… Đối với người nào sắc xứ sanh khởi, đối với người ấy ý xứ sanh khởi chăng?
Acittakānaṃ rūpāyatanaṃ uppajjati, no ca tesaṃ manāyatanaṃ uppajjati.
For those without mind (unconscious beings), the form-ayatana arises, but their mind-ayatana does not arise.
Đối với những chúng sinh vô tâm, sắc xứ sanh khởi, nhưng đối với họ ý xứ không sanh khởi.
Pañcavokāre uppādakkhaṇe tadubhayaṃ uppajjati.
In the five-constituent existence, at the moment of arising, both arise.
Trong cõi năm uẩn, vào sát-na sanh, cả hai đều sanh khởi.
Yassa vā pana manāyatanaṃ uppajjati, tassa rūpāyatanaṃ uppajjatīti?
Or again, for whom does the mind-ayatana arise, for him does the form-ayatana arise?
Hay đối với người nào ý xứ sanh khởi, đối với người ấy sắc xứ sanh khởi chăng?
Arūpabhavavajjite saññābhave upapajjantānaṃ…pe… uppajjati.
For those being reborn in the realms of perception, excluding the Arupa-bhava…(etc.)… it arises.
Đối với những chúng sinh đang sanh trong cõi hữu tưởng, ngoại trừ cõi vô sắc… cho đến… sanh khởi.
Yassa rūpāyatanaṃ uppajjati, tassa dhammāyatanaṃ uppajjatīti?
For whom does the form-ayatana arise, for him does the dhamma-ayatana arise?
Đối với người nào sắc xứ sanh khởi, đối với người ấy pháp xứ sanh khởi chăng?
Yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Or again, for whom…(etc.)… does it arise?
Hay đối với người nào… cho đến… sanh khởi chăng?
Arūpabhavavajjite sabbattha uppajjati.
It arises everywhere, excluding the Arupa-bhava.
Ngoại trừ cõi vô sắc, nó sanh khởi ở khắp mọi nơi.
Yassa manāyatanaṃ uppajjati, tassa dhammāyatanaṃ uppajjatīti?
For whom does the mind-ayatana arise, for him does the dhamma-ayatana arise?
Đối với người nào ý xứ sanh khởi, đối với người ấy pháp xứ sanh khởi chăng?
Āmantā, yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Yes. Or again, for whom…(etc.)… does it arise?
Đúng vậy. Hay đối với người nào… cho đến… sanh khởi chăng?
Asaññabhavavajjite sabbattha uppajjatī’’ti evaṃ saddāyatanavajjitā sesāyatanamātikāyamakayojanā yathānurūpaṃ veditabbā.
It arises everywhere, excluding the Asaññā-bhava." Thus, the application of the Yamaka regarding the remaining āyatana matrices, excluding the sound-ayatana, should be understood appropriately.
Ngoại trừ cõi vô tưởng, nó sanh khởi ở khắp mọi nơi.” Như vậy, việc áp dụng song đối trong mẫu đề các xứ còn lại, ngoại trừ thanh xứ, cần được hiểu một cách tương ứng.
Saddāyatanaṃ hi paṭisandhikkhaṇe na labbhati, ayaṃ uppādavāre viseso, iminā nayena nirodhavārādīsu, pariññāvāre ca yojanāviseso veditabbo, sabbattha ca khandhato āyatanānaṃ bahutā ca yamakavārabahutā ca veditabbā.
Indeed, the sound-ayatana is not found at the moment of rebirth (paṭisandhi). This is the specific point in the Uppādavāra. In this way, the specific application in the Nirodhavāra and so forth, and in the Pariññāvāra, should be understood. And everywhere, the greater number of āyatanas compared to khandhas, and the greater number of Yamaka-vāras, should be understood.
Vì thanh xứ không có được vào sát-na tái tục. Đây là điểm đặc biệt trong chương Sanh Khởi. Theo phương pháp này, cần hiểu điểm đặc biệt trong việc áp dụng ở các chương Diệt v.v..., và trong chương Liễu Tri. Và ở khắp nơi, cần hiểu rằng số lượng song đối và số lượng chương nhiều hơn so với uẩn do số lượng xứ nhiều hơn.
Sesaṃ tādisamevāti ayaṃ āyatanayamakamātikatthasaṃvaṇṇanānayo.
The rest is similar. This is the method of explaining the meaning of the Āyatana Yamaka Matrix.
Phần còn lại cũng tương tự. Đây là phương pháp luận giải về ý nghĩa của mẫu đề Xứ Song Đối.
Saccayamakamātikāya pana khandhayamake vuttanayena vārabhedā, kālādibhedā ca veditabbā, pāḷivavatthāne panettha catunnaṃ saccānaṃ vasena padasodhanavāro padasodhanamūlacakkavāro suddhasaccavāro suddhasaccamūlacakkavāroti imesu catūsu vāresu yamakagaṇanā veditabbā.
In the Sacca Yamaka Matrix, the divisions of vāra and the divisions of kāla and so forth should be understood in the same way as stated in the Khandha Yamaka. Here, in the Pāḷi arrangement, the counting of Yamaka should be understood in these four vāras, namely the Padasodhanavāra (word-analysis section) based on the four Noble Truths, the Padasodhanamūlacakkavāra (root-wheel of word-analysis), the Suddhasaccavāra (pure-truth section), and the Suddhasaccamūlacakkavāra (root-wheel of pure-truth).
Đối với mẫu đề Đế Song Đối, các phân loại chương và các phân loại thời v.v... cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày trong Uẩn Song Đối. Ở đây, trong việc xác định văn bản Pāli, cần hiểu việc tính toán song đối trong bốn chương này: chương khảo sát từ, chương khảo sát vòng luân hồi gốc từ, chương thuần đế, và chương thuần đế vòng luân hồi gốc, dựa trên bốn Thánh đế.
Pucchāvissajjanesu pana ‘‘dukkhaṃ dukkhasaccanti?
In the questions and answers, however: "Is suffering a noble truth of suffering?
Còn trong các câu hỏi và giải đáp: “Khổ là khổ đế chăng?
Dukkhasaccaṃ dukkhanti?
Is a noble truth of suffering suffering?
Khổ đế là khổ chăng?
Kāyikacetasikaṃ dukkhaṃ ṭhapetvā avasesaṃ dukkhasaccaṃ, na dukkhaṃ.
Excluding bodily and mental suffering, the remaining noble truth of suffering is not suffering.
Ngoại trừ khổ thuộc thân và khổ thuộc tâm, phần còn lại của khổ đế không phải là khổ.
Kāyikacetasikaṃ dukkhaṃ pana dukkhañceva dukkhasaccañca.
However, bodily and mental suffering is both suffering and a noble truth of suffering.
Còn khổ thuộc thân và khổ thuộc tâm vừa là khổ vừa là khổ đế.
Samudayo samudayasaccanti?
Is origination a noble truth of origination?
Tập là tập đế chăng?
Taṇhaṃ ṭhapetvā avasesā saccavibhaṅge niddiṭṭhā kusalādidhammā samudayo, na samudayasaccaṃ.
Excluding craving, the remaining wholesome and unwholesome dhammas specified in the Sacca Vibhaṅga are origination, but not a noble truth of origination.
Ngoại trừ ái, các pháp thiện v.v... còn lại được chỉ ra trong Phân Tích về Đế là tập, không phải tập đế.
Taṇhā pana samudayo ceva samudayasaccañca.
However, craving is both origination and a noble truth of origination.
Còn ái vừa là tập vừa là tập đế.
Samudayasaccaṃ samudayoti?
Is a noble truth of origination origination?
Tập đế là tập chăng?
Nirodho nirodhasaccanti?
Is cessation a noble truth of cessation?
Diệt là diệt đế chăng?
Tadaṅganirodhādayo, khaṇikanirodho ca nirodhova, na nirodhasaccaṃ.
Tadaṅga-nirodha (cessation by substitution) and so forth, and momentary cessation, these are indeed cessation, but not a noble truth of cessation.
Tadaṅganirodha v.v..., và khaṇikanirodha chỉ là diệt, không phải diệt đế.
Nibbānaṃ pana nirodho ceva nirodhasaccañca.
However, Nibbāna is both cessation and a noble truth of cessation.
Còn Nibbāna vừa là diệt vừa là diệt đế.
Nirodhasaccaṃ nirodhoti?
Is a noble truth of cessation cessation?
Diệt đế là diệt chăng?
Maggo maggasaccanti?
Is path a noble truth of path?
Đạo là đạo đế chăng?
Micchāmaggaṅgādayo maggo, na maggasaccaṃ.
Wrong path factors and so forth, these are path, but not a noble truth of path.
Tà đạo chi v.v... là đạo, không phải đạo đế.
Ariyamaggo pana maggo ceva maggasaccañca.
However, the Noble Path is both path and a noble truth of path.
Còn Thánh đạo vừa là đạo vừa là đạo đế.
Maggasaccaṃ maggoti?
Is a noble truth of path path?
Đạo đế là đạo chăng?
Āmantā’’tiādinā paṇṇattivāre nayo veditabbo.
Yes." The method in the Paññattivāra should be understood from this and similar (examples).
Đúng vậy.” v.v... cần hiểu phương pháp trong chương Chế Định.
Pavattivāre pana ‘‘yassa dukkhasaccaṃ uppajjati, tassa samudayasaccaṃ uppajjatīti?
In the Pavattivāra, however: "For whom does the noble truth of suffering arise, for him does the noble truth of origination arise?
Còn trong chương Lưu Chuyển: “Đối với người nào khổ đế sanh khởi, đối với người ấy tập đế sanh khởi chăng?
Sabbesaṃ upapajjantānaṃ pavatte taṇhāvippayuttacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ dukkhasaccaṃ uppajjati, no ca tesaṃ samudayasaccaṃ uppajjati.
For all those being reborn, at the moment of the arising of a consciousness dissociated from craving in the course of existence, their noble truth of suffering arises, but their noble truth of origination does not arise.
Đối với tất cả những chúng sinh đang sanh, trong dòng đời, vào sát-na sanh của tâm bất tương ưng với ái, đối với họ khổ đế sanh khởi, nhưng đối với họ tập đế không sanh khởi.
Taṇhāya uppādakkhaṇe tadubhayaṃ uppajjati.
At the moment of the arising of craving, both arise.
Vào sát-na sanh của ái, cả hai đều sanh khởi.
Yassa dukkhasaccaṃ uppajjati, tassa maggasaccaṃ uppajjatīti…pe… pañcavokāre maggassa uppādakkhaṇe tadubhayaṃ uppajjati.
For whom does the noble truth of suffering arise, for him does the noble truth of path arise?...(etc.)… In the five-constituent existence, at the moment of the path's arising, both arise.
Đối với người nào khổ đế sanh khởi, đối với người ấy đạo đế sanh khởi chăng?… cho đến… Trong cõi năm uẩn, vào sát-na sanh của đạo, cả hai đều sanh khởi.
Yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Or again, for whom…(etc.)… does it arise?
Hay đối với người nào… cho đến… sanh khởi chăng?
Arūpe maggassa uppādakkhaṇe tesaṃ maggasaccaṃ uppajjati, no ca tesaṃ dukkhasaccaṃ uppajjati.
In the formless realm, at the moment of the path's arising, their noble truth of path arises, but their noble truth of suffering does not arise.
Trong cõi vô sắc, vào sát-na sanh của đạo, đối với họ đạo đế sanh khởi, nhưng đối với họ khổ đế không sanh khởi.
Pañcavokāre tadubhayaṃ uppajjati.
In the five-constituent existence, both arise.
Trong cõi năm uẩn, cả hai đều sanh khởi.
Yassa samudayasaccaṃ uppajjati, tassa maggasaccaṃ uppajjatīti?
For whom does the noble truth of origination arise, for him does the noble truth of path arise?
Đối với người nào tập đế sanh khởi, đối với người ấy đạo đế sanh khởi chăng?
No, yassa vā pana…pe… no’’tiādinā puggalavāre, ‘‘yattha dukkhasaccaṃ uppajjati, tattha samudayasaccaṃ uppajjatīti?
No. Or again, for whom…(etc.)… no." Thus, in the Puggalavāra. "Where does the noble truth of suffering arise, there does the noble truth of origination arise?
Không. Hay đối với người nào… cho đến… không.” v.v... trong chương Cá Nhân. “Ở nơi nào khổ đế sanh khởi, ở nơi đó tập đế sanh khởi chăng?
Asaññasatte tattha dukkhasaccaṃ uppajjati, no ca tattha tadaññaṃ, aññattha tadubhayampi.
In the unconscious beings (Asaññasatta), the noble truth of suffering arises there, but no other (truth) arises there. Elsewhere, both arise.
Ở cõi vô tưởng, ở nơi đó khổ đế sanh khởi, nhưng ở nơi đó cái khác không sanh khởi. Ở nơi khác, cả hai cũng sanh khởi.
Yattha dukkhasaccaṃ uppajjati, tattha maggasaccaṃ uppajjatīti?
Where does the noble truth of suffering arise, there does the noble truth of path arise?
Ở nơi nào khổ đế sanh khởi, ở nơi đó đạo đế sanh khởi chăng?
Apāye, asaññasatte ca dukkhameva, no ca tattha tadaññaṃ, aññattha tadubhayampī’’tiādinā okāsavāre, puggalokāsavārepīti evaṃ anulomanaye,
"In the lower realms and among the non-percipient beings, there is only suffering, and nothing else there; elsewhere, there are both," and so on—in the "plane-section" and in the "person-plane-section" in this direct method;
"Trong các cảnh khổ (apāya) và cõi vô tưởng (asaññasatta) chỉ có khổ, không có điều gì khác ở đó. Ở những nơi khác, cả hai (khổ và tập) đều có." và tương tự như vậy trong phần về cảnh giới (okāsavāra), và cả trong phần về cảnh giới của chúng sinh (puggalokāsavāra) theo cách thuận (anulomanaya) như thế này,
‘‘Yassa dukkhasaccaṃ nuppajjati, tassa samudayasaccaṃ nuppajjatīti?
"If for whom the truth of suffering does not arise, for them does the truth of the origin not arise?"
"Đối với ai Khổ đế không sinh khởi, thì Tập đế có không sinh khởi không?
Yassa vā pana…pe… nuppajjatīti?
"Or if for whom... (etc.) ... does not arise?"
Hay đối với ai… (vân vân)… không sinh khởi?
Sabbesaṃ upapajjantānaṃ pavatte taṇhāvippayuttacittassa uppādakkhaṇe samudayasaccaṃ nuppajjati, no ca tesaṃ dukkhasaccaṃ nuppajjati.
"For all those taking rebirth, at the moment of the arising of a mind dissociated from craving in the course of existence, the truth of the origin does not arise, but for them the truth of suffering arises.
Đối với tất cả chúng sinh đang tái tục, trong khoảnh khắc sinh khởi của tâm không tương ưng với ái trong sự tiếp diễn, Tập đế không sinh khởi, nhưng Khổ đế của họ không phải là không sinh khởi.
Sabbesaṃ cavantānaṃ pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇe arūpe maggassa ca phalassa ca uppādakkhaṇe tesaṃ samudayasaccañca nuppajjati, dukkhasaccañca nuppajjatī’’tiādinā, ‘‘yattha dukkhasaccaṃ nuppajjati, tattha samudayasaccaṃ nuppajjatīti?
For all those passing away, at the moment of the dissolution of the mind in the course of existence, and at the moment of the arising of the path and its fruition in the immaterial realms, for them both the truth of the origin does not arise and the truth of suffering does not arise," and so on. "Where the truth of suffering does not arise, does the truth of the origin not arise there?"
Đối với tất cả chúng sinh đang hoại diệt, trong khoảnh khắc hoại diệt của tâm trong sự tiếp diễn, và trong khoảnh khắc sinh khởi của đạo và quả trong cõi vô sắc, Tập đế của họ không sinh khởi, và Khổ đế cũng không sinh khởi." và tương tự như vậy, "Nơi nào Khổ đế không sinh khởi, thì nơi đó Tập đế có không sinh khởi không?
Yattha vā pana samudayasaccaṃ nuppajjati, tattha dukkhasaccaṃ nuppajjatīti?
"Or where the truth of the origin does not arise, does the truth of suffering not arise there?"
Hay nơi nào Tập đế không sinh khởi, thì nơi đó Khổ đế có không sinh khởi không?
Uppajjatī’’tiādinā ca, ‘‘yassa yattha dukkhasaccaṃ nuppajjati, tassa tattha samudayasaccaṃ nuppajjatīti?
"It arises," and so on. "If for whom, where the truth of suffering does not arise, for them does the truth of the origin not arise there?"
Sinh khởi." và tương tự như vậy, "Đối với ai và nơi nào Khổ đế không sinh khởi, thì Tập đế của người ấy và nơi ấy có không sinh khởi không?
Yassa vā pana yattha samudayasaccaṃ nuppajjati, tassa tattha dukkhasaccaṃ nuppajjatīti?
"Or if for whom, where the truth of the origin does not arise, for them does the truth of suffering not arise there?"
Hay đối với ai và nơi nào Tập đế không sinh khởi, thì Khổ đế của người ấy và nơi ấy có không sinh khởi không?
Sabbesaṃ upapajjantānaṃ pavatte taṇhāvippayuttacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ tattha samudayasaccaṃ eva nuppajjati, netaraṃ, sabbesaṃ pana cavantānaṃ pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇe arūpe maggassa ca phalassa ca uppādakkhaṇe tesaṃ tattha tadubhayampi nuppajjatī’’tiādinā ca sabbattha paṭilomanaye ca,
"For all those taking rebirth, at the moment of the arising of a mind dissociated from craving in the course of existence, for them only the truth of the origin does not arise there, not the other. But for all those passing away, at the moment of the dissolution of the mind in the course of existence, and at the moment of the arising of the path and its fruition in the immaterial realms, for them both (truths) do not arise there," and so on. In the reverse method (paṭiloma-naya) in all cases,
Đối với tất cả chúng sinh đang tái tục, trong khoảnh khắc sinh khởi của tâm không tương ưng với ái trong sự tiếp diễn, chỉ có Tập đế của họ không sinh khởi ở nơi đó, không phải điều khác. Nhưng đối với tất cả chúng sinh đang hoại diệt, trong khoảnh khắc hoại diệt của tâm trong sự tiếp diễn, và trong khoảnh khắc sinh khởi của đạo và quả trong cõi vô sắc, cả hai (khổ và tập) của họ đều không sinh khởi ở nơi đó." và tương tự như vậy trong tất cả các cách nghịch (paṭilomanaya).
‘‘Yassa dukkhasaccaṃ uppajjittha, tassa samudayasaccaṃ uppajjitthāti?
"If for whom the truth of suffering arose, for them did the truth of the origin arise?"
"Đối với ai Khổ đế đã sinh khởi, thì Tập đế có đã sinh khởi không?
Yassa dukkhasaccaṃ uppajjittha, tassa maggasaccaṃ uppajjitthāti?
"If for whom the truth of suffering arose, for them did the truth of the path arise?"
Đối với ai Khổ đế đã sinh khởi, thì Đạo đế có đã sinh khởi không?
Abhisametāvīnaṃ uppajjittha, na itaresa’’ntiādinā, ‘‘yassa yattha dukkhasaccaṃ uppajjittha, tassa tattha samudayasaccaṃ uppajjitthāti?
"For those who have realized it, it arose, not for others," and so on. "If for whom, where the truth of suffering arose, for them did the truth of the origin arise there?"
Đối với những người đã chứng ngộ thì đã sinh khởi, không phải đối với những người khác." và tương tự như vậy, "Đối với ai và nơi nào Khổ đế đã sinh khởi, thì Tập đế của người ấy và nơi ấy có đã sinh khởi không?
Suddhāvāsānaṃ dutiye citte vattamāne asaññasattānaṃ tattha dukkhasaccaṃ uppajjittha, netaraṃ, itaresaṃ tadubhayaṃ uppajjitthā’’tiādinā, ‘‘yassa dukkhasaccaṃ uppajjissati, tassa samudayasaccaṃ uppajjissatīti?
"For the Suddhāvāsa devas, in the second thought-moment occurring, and for the non-percipient beings, the truth of suffering arose there, not the other. For others, both arose," and so on. "If for whom the truth of suffering will arise, for them will the truth of the origin arise?"
Đối với chư Phạm thiên Tịnh Cư (Suddhāvāsa) khi tâm thứ hai đang diễn ra, và đối với chư Phạm thiên Vô Tưởng (Asaññasatta), Khổ đế đã sinh khởi ở nơi đó, không phải điều khác. Đối với những người khác, cả hai đều đã sinh khởi." và tương tự như vậy, "Đối với ai Khổ đế sẽ sinh khởi, thì Tập đế có sẽ sinh khởi không?
Aggamaggasamaṅgīnaṃ arahantānaṃ yassa cittassa anantarā aggamaggaṃ paṭilabhissanti, tesaṃ dukkhasaccaṃ uppajjissati, netaraṃ, itaresaṃ tadubhayaṃ uppajjissatī’’tiādinā ca, ‘‘yassa dukkhasaccaṃ uppajjati, tassa samudayasaccaṃ uppajjitthāti?
"For those endowed with the highest path, for Arahants, for whom immediately after that thought they will attain the highest path, for them the truth of suffering will arise, not the other. For others, both will arise," and so on. "If for whom the truth of suffering arises, for them did the truth of the origin arise?"
Đối với những người thành tựu đạo tối thượng, chư A-la-hán, đối với những người mà tâm của họ sẽ đạt được đạo tối thượng ngay sau đó, Khổ đế sẽ sinh khởi, không phải điều khác. Đối với những người khác, cả hai đều sẽ sinh khởi." và tương tự như vậy, "Đối với ai Khổ đế đang sinh khởi, thì Tập đế có đã sinh khởi không?
Āmantā, yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
"Yes." "Or if for whom... (etc.) ... arises?"
Dạ vâng. Hay đối với ai… (vân vân)… đang sinh khởi?
Sabbesaṃ cavantānaṃ pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇe arūpe maggaphaluppattikkhaṇe tesaṃ samudayasaccaṃ uppajjittha, no ca tesaṃ dukkhasaccaṃ uppajjati.
"For all those passing away, at the moment of the dissolution of the mind in the course of existence, and at the moment of the arising of the path and fruition in the immaterial realms, for them the truth of the origin arose, but for them the truth of suffering does not arise.
Đối với tất cả chúng sinh đang hoại diệt, trong khoảnh khắc hoại diệt của tâm trong sự tiếp diễn, và trong khoảnh khắc sinh khởi của đạo và quả trong cõi vô sắc, Tập đế của họ đã sinh khởi, nhưng Khổ đế của họ không phải là đang sinh khởi.
Sabbesaṃ upapajjantānaṃ pavatte cittassa uppādakkhaṇe samudayasaccañca uppajjittha, dukkhasaccañca uppajjatī’’tiādinā ca sesakālabhedesu ca anulomapaṭilomādīsu ca vuttānusārena uppādavāre sabbattha vissajjananayo yathānurūpaṃ ñātabbo.
For all those taking rebirth, at the moment of the arising of the mind in the course of existence, both the truth of the origin arose and the truth of suffering arises," and so on. In the remaining time divisions (kālabheda) and in the direct and reverse methods (anuloma-paṭiloma), etc., in the arising-section (uppāda-vāra), the method of answering everywhere should be understood appropriately, in accordance with what has been stated.
Đối với tất cả chúng sinh đang tái tục, trong khoảnh khắc sinh khởi của tâm trong sự tiếp diễn, cả Tập đế đã sinh khởi, và Khổ đế cũng đang sinh khởi." và tương tự như vậy, trong các phân loại thời gian còn lại, và trong các cách thuận và nghịch (anulomapaṭiloma) v.v., theo những gì đã được nói, cách giải thích trong phần sinh khởi (uppādavāra) phải được hiểu một cách thích hợp ở khắp mọi nơi.
‘‘Yassa dukkhasaccaṃ nirujjhati, tassa samudayasaccaṃ nirujjhatīti…pe… taṇhāya bhaṅgakkhaṇe tesaṃ tadubhayaṃ nirujjhatī’’tiādinā nirodhavāre, uppādanirodhavārepīti evaṃ pavattivāre sabbattha yathānurūpato yojanā veditabbā.
"If for whom the truth of suffering ceases, for them does the truth of the origin cease?... (etc.) ... at the moment of the dissolution of craving, for them both cease," and so on. In the cessation-section (nirodha-vāra), and in the arising-and-cessation-section (uppādanirodha-vāra) as well—thus, in the existence-section (pavatti-vāra), the application should be understood appropriately everywhere.
"Đối với ai Khổ đế diệt, thì Tập đế có diệt không?… (vân vân)… trong khoảnh khắc hoại diệt của ái, cả hai của họ đều diệt." và tương tự như vậy trong phần diệt (nirodhavāra), và cả trong phần sinh diệt (uppādanirodhavāra) – như vậy, sự áp dụng phải được hiểu một cách thích hợp ở khắp mọi nơi trong phần diễn tiến (pavattivāra).
Atthavinicchaye panettha idaṃ lakkhaṇaṃ – pavatti vāre tāvettha nirodhasaccaṃ na labbhateva, sesesu pana tīsu saccesu samudayamaggasaccāni ekantena pavattiyaṃ eva labbhanti.
In the analysis of meaning here, this is the characteristic: in the existence-section (pavatti-vāra), the truth of cessation is not obtained at all. In the other three truths, however, the truths of origin and path are always obtained only in the course of existence.
Trong phần phân tích ý nghĩa (atthavinicchaya) ở đây, đây là đặc điểm: Trong phần diễn tiến (pavattivāra), Diệt đế (nirodhasacca) không bao giờ được tìm thấy. Trong ba đế còn lại, Tập đế (samudayasacca) và Đạo đế (maggasacca) chỉ được tìm thấy trong sự tiếp diễn (pavatti).
Dukkhasaccaṃ cutipaṭisandhīsupi pavattepīti evamettha yaṃ yaṃ sabbattha labbhati, tassa tassa vasena atthavinicchayo veditabbo.
The truth of suffering is found both at the moment of passing away and rebirth, and also in the course of existence. Thus, the analysis of meaning should be understood in terms of what is obtained where, everywhere.
Khổ đế (dukkhasacca) được tìm thấy cả trong sự hoại diệt (cuti) và tái tục (paṭisandhi) cũng như trong sự tiếp diễn (pavatti). Như vậy, ý nghĩa phải được hiểu theo những gì được tìm thấy ở khắp mọi nơi.
Tatridaṃ nayamukhaṃ – sabbesaṃ upapajjantānanti antamaso suddhāvāsānampi.
Here is the guiding principle: "For all those taking rebirth" means even for the Suddhāvāsa devas.
Đây là điểm chính của phương pháp: đối với tất cả chúng sinh đang tái tục – bao gồm cả chư Phạm thiên Tịnh Cư (Suddhāvāsa).
Tepi hi dukkhasacceneva uppajjanti.
For they too arise with the truth of suffering.
Vì họ cũng tái tục chỉ với Khổ đế.
Taṇhāvippayuttacittassāti idaṃ dukkhasaccasamudayasaccesu ekakoṭṭhāsassa uppattidassanatthaṃ vuttaṃ, tasmā pañcavokāravaseneva gahetabbaṃ.
"Of a mind dissociated from craving" is stated to show the arising of one part of the truths of suffering and origin; therefore, it should be taken in terms of the five aggregates of existence (pañcavokāra-bhava) only.
Tâm không tương ưng với ái (taṇhāvippayuttacittassa) – điều này được nói để chỉ ra sự sinh khởi của một phần trong Khổ đế và Tập đế, do đó phải được hiểu theo nghĩa của cõi ngũ uẩn (pañcavokāra).
Catuvokāre pana taṇhāvippayuttaphalasamāpattiyā uppādakkhaṇe ekampi saccaṃ nuppajjati.
However, in the four aggregates of existence (catuvokāra-bhava), at the moment of the arising of the fruition attainment dissociated from craving, not even a single truth arises.
Tuy nhiên, trong cõi tứ uẩn (catuvokāra), tại khoảnh khắc sinh khởi của thiền quả không tương ưng với ái, không có đế nào sinh khởi.
Tadubhayanti dukkhasamudayasaccadvayaṃ.
"Both" refers to the two truths of suffering and origin.
Cả hai (tadubhaya) – là hai đế Khổ và Tập.
Tasmiṃ hi khaṇe taṇhaṃ ṭhapetvā sesaṃ dukkhasaccaṃ nāma hotīti taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
For at that moment, all that remains apart from craving is called the truth of suffering; it is with reference to that this is stated.
Vì vào khoảnh khắc đó, ngoại trừ ái, phần còn lại được gọi là Khổ đế, nên điều này được nói để chỉ điều đó.
Maggassa uppādakkhaṇe pana rūpameva dukkhasaccaṃ nāma, sesā maggasahajātā dhammā saccavinimuttāva.
But at the moment of the arising of the path, only materiality is called the truth of suffering; the other dharmas conascent with the path are indeed dissociated from the truths.
Tuy nhiên, tại khoảnh khắc sinh khởi của đạo, chỉ có sắc (rūpa) được gọi là Khổ đế, các pháp đồng sinh với đạo còn lại thì vượt ngoài các đế.
Teneva kāraṇena ‘‘arūpe maggassa uppādakkhaṇe tesaṃ maggasaccaṃ uppajjati, no ca tesaṃ dukkhasaccaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ.
For that very reason, it is stated: "In the immaterial realms, at the moment of the arising of the path, for them the truth of the path arises, but for them the truth of suffering does not arise."
Chính vì lý do đó mà đã nói rằng: "Trong khoảnh khắc sinh khởi của đạo trong cõi vô sắc, Đạo đế của họ sinh khởi, nhưng Khổ đế của họ không sinh khởi."
Sabbesaṃ upapajjantānaṃ pavatte taṇhāvippayuttacittassa uppādakkhaṇe.
"For all those taking rebirth, at the moment of the arising of a mind dissociated from craving in the course of existence."
Đối với tất cả chúng sinh đang tái tục, trong khoảnh khắc sinh khởi của tâm không tương ưng với ái trong sự tiếp diễn.
Tesaṃ tatthāti tesaṃ tasmiṃ upapattikkhaṇe taṇhāvippayuttacittuppattikkhaṇe cāti evamettha khaṇavasena okāso veditabbo.
"For them there" means for them at that moment of rebirth, and at that moment of the arising of a mind dissociated from craving. Thus, the "plane" (okāsa) here should be understood in terms of moments.
Của họ ở đó (tesaṃ tatthā) – có nghĩa là vào khoảnh khắc tái tục của họ, vào khoảnh khắc tâm không tương ưng với ái sinh khởi. Như vậy, cảnh giới (okāsa) phải được hiểu theo khoảnh khắc.
Aññesupi evarūpesu eseva nayo.
The same method applies to other similar cases.
Đối với những trường hợp tương tự khác, cũng theo cùng một phương pháp này.
Anabhisametāvīnanti anabhisamitasaccānanti iminā nayamukhena sabbattha atthavinicchayo veditabbo.
"For those who have not realized" (anabhisametāvīnaṃ) means "for those who have not realized the truths." Through this guiding principle, the analysis of meaning should be understood everywhere.
Những người chưa chứng ngộ (anabhisametāvīna) – có nghĩa là những người chưa chứng ngộ các đế (saccā), theo phương pháp này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
Pariññāvāre pana ñātatīraṇapahānavasena tissopi pariññāyo labbhanti.
In the full-comprehension-section (pariññā-vāra), however, all three types of full comprehension (pariññā) are obtained in terms of understanding, investigating, and abandoning.
Tuy nhiên, trong phần về sự hiểu rõ (pariññāvāra), cả ba loại hiểu rõ (pariññā) – hiểu biết (ñāta), suy xét (tīraṇa) và đoạn trừ (pahāna) – đều được tìm thấy.
Yasmā pana lokuttaradhammesu pariññānāma natthi, tasmā idha dve eva saccāni gahitāni.
However, since there is no full comprehension in supramundane dharmas, only two truths are taken here.
Tuy nhiên, vì không có sự hiểu rõ (pariññā) trong các pháp siêu thế (lokuttaradhamma), nên ở đây chỉ có hai đế được đề cập.
Tattha ‘‘dukkhasaccaṃ parijānātī’’ti ñātatīraṇapariññāvasena vuttaṃ, ‘‘samudayasaccaṃ pajahatī’’ti ñātapahānapariññāvasena, iti imāsaṃ pariññānaṃ vasena sabbattha attho veditabbo.
Here, "fully comprehends the truth of suffering" is stated in terms of full comprehension through understanding and investigating; "abandons the truth of the origin" is stated in terms of full comprehension through understanding and abandoning. Thus, the meaning everywhere should be understood in terms of these full comprehensions.
Trong đó, "hiểu rõ Khổ đế" được nói theo nghĩa hiểu biết và suy xét (ñātatīraṇapariññā), còn "từ bỏ Tập đế" được nói theo nghĩa hiểu biết và đoạn trừ (ñātapahānapariññā). Như vậy, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi theo các loại hiểu rõ này.
Ayaṃ saccayamakamātikatthasaṃvaṇṇanānayo.
This is the method of explaining the meaning of the Mātikā of the Doublet of Truths.
Đây là phương pháp giải thích ý nghĩa của bộ Yamaka về các đế (Saccayamakamātikā).
Saṅkhārayamakamātikāya pana heṭṭhā vuttanayeneva mahāvārantarādibhedā veditabbā.
In the Mātikā of the Doublet of Formations (Saṅkhāra-yamaka-mātikā), the divisions such as the greater sections (mahāvārantara) should be understood in the same way as stated below.
Trong bộ Yamaka về các hành (Saṅkhārayamakamātikā), các phân loại như đại chương (mahāvārantara) v.v. phải được hiểu theo phương pháp đã nói ở trên.
Ayaṃ panettha viseso – mātikāya tāva yathā heṭṭhā khandhādayo dhamme uddisitvā ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho’’tiādinā padasodhanavāro āraddho, tathā anārabhitvā ‘‘assāsapassāsā kāyasaṅkhāro’’tiādinā paṭhamaṃ tayopi saṅkhārā vibhajitvā dassitā.
This is the difference here: in the Mātikā, unlike how the aggregates and other dharmas were first enumerated below, and then the "word-by-word analysis section" (padasodhana-vāra) was commenced with "form is the aggregate of form," etc., here, without commencing that way, all three formations are first divided and shown with "in-breathing and out-breathing are bodily formations," etc.
Đây là một điểm đặc biệt ở đây: Trong phần Mātikā (phần tóm tắt), thay vì bắt đầu bằng cách liệt kê các pháp như uẩn (khandhā) v.v. và sau đó bắt đầu phần phân tích từng từ (padasodhanavāra) với "sắc là sắc uẩn" (rūpaṃ rūpakkhandho) v.v. như đã làm ở trên, ở đây ba loại hành (saṅkhāra) được phân loại và trình bày trước tiên với "hơi thở vào ra là thân hành" (assāsapassāsā kāyasaṅkhāro) v.v.
Tattha kāyassa saṅkhāro kāyasaṅkhāro, assāsapassāsā.
Among these, the formation of the body is bodily formation (kāyasaṅkhāro), which is in-breathing and out-breathing.
Trong đó, hành của thân là thân hành (kāyasaṅkhāro), tức là hơi thở vào ra.
‘‘Kāyikā ete dhammā kāyapaṭibaddhā’’ti (ma. ni. 1.463; saṃ. ni. 4.348) vacanato kāraṇabhūtassa karajakāyassa phalabhūto esa saṅkhāroti kāyasaṅkhāro.
As stated in the saying, "These dharmas are physical, connected with the body," this formation, being the effect of the causal physical body, is a bodily formation.
Theo lời dạy "Những pháp này là thuộc về thân, liên kết với thân" (Ma. Ni. 1.463; Saṃ. Ni. 4.348), đây là hành là quả của thân do nghiệp tạo ra, nên gọi là thân hành.
Aparo nayo – saṅkharīyatīti saṅkhāro.
Another method: that which is formed (saṅkharīyati) is a formation (saṅkhāro).
Một phương pháp khác: Cái được tạo tác là hành (saṅkhāro).
Kena saṅkharīyati?
By what is it formed?
Được tạo tác bởi cái gì?
Kāyena.
By the body.
Bởi thân.
Ayaṃ hi vāto viya bhastāya karajakāyena saṅkharīyati, evampi kāyassa saṅkhāroti kāyasaṅkhāro, kāyena kato assāsapassāsavātoti attho.
Indeed, just as this wind is produced by the bellows-like physical body, so too, that which produces the body is kāyasaṅkhāro. The meaning is the in-breaths and out-breaths produced by the body.
Thật vậy, gió này được tạo ra bởi thân thể như ống bễ, cũng vậy, sự tạo tác của thân là kāyasaṅkhāro (thân hành), nghĩa là hơi thở vào và ra được tạo ra bởi thân.
Cetasā vitakketvā vicāretvā pacchā vācaṃ bhindati, tasmā ‘‘vitakkavicārā vacīsaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.463) vacanato pana saṅkharotīti saṅkhāro, kiṃ saṅkharoti?
Having pondered and deliberated with the mind, one subsequently breaks forth into speech. Therefore, by the saying "thought and deliberation are verbal formation," that which produces is saṅkhāro. What does it produce?
Sau khi tư duy và quán xét bằng tâm, rồi mới phát ra lời nói. Do đó, theo lời dạy rằng “‘tầm và tứ là vacīsaṅkhāro (khẩu hành)’”, thì cái gì tạo tác là saṅkhāro (hành). Nó tạo tác cái gì?
Vaciyā saṅkhāroti vacīsaṅkhāro, vacībhedasamuṭṭhāpakassa vitakkavicāradvayassetaṃ nāmaṃ.
That which produces speech is vacīsaṅkhāro. This is the name for the pair of thought and deliberation that give rise to the utterance of speech.
Sự tạo tác của lời nói là vacīsaṅkhāro (khẩu hành). Đây là tên gọi của cặp tầm và tứ, vốn là nhân phát sinh lời nói.
‘‘Saññā ca vedanā ca cetasikā ete dhammā cittapaṭibaddhā’’ti (ma. ni. 1.463; saṃ. ni. 4.348) vacanatoyeva pana tatiyapade saṅkharīyatīti saṅkhāro, kena saṅkharīyati?
Furthermore, by the very saying "perception and feeling, these mental phenomena, are associated with the mind," in the third term, that which is produced is saṅkhāro. By what is it produced?
Tuy nhiên, theo lời dạy rằng “‘tưởng và thọ là những pháp tâm sở liên kết với tâm’”, thì trong đoạn thứ ba, cái gì được tạo tác là saṅkhāro (hành). Nó được tạo tác bởi cái gì?
Cittena, iti cittassa saṅkhāroti cittasaṅkhāro, sabbesampi cittasamuṭṭhānānaṃ cetasikānaṃ dhammānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
By the mind. Thus, that which produces the mind is cittasaṅkhāro. This is a designation for all mental phenomena arising from the mind.
Bởi tâm. Do đó, sự tạo tác của tâm là cittasaṅkhāro (ý hành). Đây là tên gọi chung cho tất cả các pháp tâm sở phát sinh từ tâm.
Vitakkavicārānaṃ pana vacīsaṅkhārabhāvena visuṃ gahitattā ‘‘ṭhapetvā vitakkavicāre’’ti vuttaṃ.
However, since thought and deliberation are separately taken as vacīsaṅkhāro, it is stated, "excluding thought and deliberation."
Tuy nhiên, vì tầm và tứ đã được đề cập riêng biệt là khẩu hành, nên đã nói “ngoại trừ tầm và tứ”.
Idāni ‘‘kāyo kāyasaṅkhāro’’ti padasodhanavāro āraddho, tassa anulomanaye tīṇi, paṭilomanaye tīṇīti cha yamakāni.
Now the section on the purification of terms "the body is bodily formation" has begun. In the direct method, there are three, and in the inverse method, three, making six pairs.
Bây giờ, đến phần phân tích từ ngữ “thân là thân hành”. Có sáu cặp yamaka (song đối): ba theo thuận chiều và ba theo nghịch chiều.
Padasodhanamūlacakkavāre ekekasaṅkhāramūlakāni dve dve katvā anulomanaye cha, paṭilomanaye chāti dvādasa yamakāni.
In the root wheel section for the purification of terms, there are two for each basic formation, making six in the direct method and six in the inverse method, for a total of twelve pairs.
Trong phần chính của phân tích từ ngữ, có mười hai cặp yamaka: sáu theo thuận chiều và sáu theo nghịch chiều, mỗi hành gốc có hai cặp.
Suddhasaṅkhāravāre pana yathā suddhakhandhavārādīsu ‘‘rūpaṃ khandho, khandhā rūpa’’ntiādinā nayena yamakānivuttāni, evaṃ ‘‘kāyo saṅkhāro, saṅkhārā kāyo’’ti avatvā ‘‘kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro’’tiādinā nayena kāyasaṅkhāramūlakāni dve, vacīsaṅkhāramūlakaṃ ekanti anulome tīṇi, paṭilome tīṇīti cha yamakāni vuttāni.
In the section on simple formations, however, just as pairs are stated in the sections on simple aggregates, etc., by such means as "form is an aggregate, aggregates are form," here, instead of saying "the body is a formation, formations are the body," pairs are stated by such means as "bodily formation is verbal formation," with two based on bodily formation and one based on verbal formation, making three in the direct method and three in the inverse method, for a total of six pairs.
Tuy nhiên, trong phần hành thuần túy, không nói “sắc là uẩn, uẩn là sắc” theo cách nói yamaka trong các phần uẩn thuần túy, v.v., mà nói “thân hành là khẩu hành”, v.v. Có hai cặp gốc từ thân hành và một cặp gốc từ khẩu hành, tức là ba cặp theo thuận chiều và ba cặp theo nghịch chiều, tổng cộng sáu cặp yamaka đã được nói.
Kiṃ kāraṇā?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Suddhikaekekapadavasena atthabhedābhāvato, kāyasaṅkhāroti pana dvīhipi padehi ekova attho labbhatīti ayaṃ visesova, tasmā ekekapadavasena na vuttaṃ, ‘‘kāyo kāyasaṅkhāro’’tiādi pana vattabbaṃ siyā, sopi nayo padasodhanavāre vināpi atthena vacanaṃ yujjatīti tattheva vutto, idha pana kāyasaṅkhārādīnaṃ vacīsaṅkhārādīhi aññattā ‘‘kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro’’tiādināpi yamakāni vuttāni.
Because there is no difference in meaning when taken as single pure terms; but in the case of kāyasaṅkhāro, the same meaning is obtained from both terms, which is the special feature. Therefore, it is not stated by way of single terms. However, "the body is bodily formation" and so on should be stated. That method, where a statement is permissible even without meaning in the purification of terms section, is mentioned there. Here, however, since bodily formations, etc., are different from verbal formations, etc., pairs are also stated by such means as "bodily formation is verbal formation."
Vì không có sự khác biệt về ý nghĩa khi chỉ dùng từng từ riêng lẻ; tuy nhiên, “thân hành” là một đặc điểm khác biệt vì cả hai từ đều chỉ cùng một ý nghĩa. Do đó, nó không được nói theo từng từ riêng lẻ. Tuy nhiên, “thân là thân hành”, v.v., có thể được nói, và cách này cũng được nói trong phần phân tích từ ngữ ngay cả khi không có ý nghĩa rõ ràng, vì lời nói có thể được áp dụng ở đó. Nhưng ở đây, vì thân hành, v.v., khác với khẩu hành, v.v., nên các cặp yamaka cũng được nói theo cách “thân hành là khẩu hành”, v.v.
Suddhasaṅkhāramūlacakkavāro panettha na gahitoti ayaṃ tāvettha pāḷivavatthāne viseso.
The section on the simple root wheel of formations is not included here, and this is the specific distinction in the Pāḷi arrangement.
Và phần chính của hành thuần túy không được bao gồm ở đây. Đây là một điểm đặc biệt trong cách sắp xếp văn bản Pāḷi ở đây.
Pañhavissajjanesu pana ‘‘kāyo kāyasaṅkhāroti?
In the answers to questions, it is stated, "Is the body bodily formation?
Trong phần giải đáp câu hỏi, thì “thân là thân hành ư?
No, kāyasaṅkhāro kāyoti?
No. Is bodily formation the body?
Không. Thân hành là thân ư?
No’’ti vā evaṃ sabbattha paṭisedho.
No." And so on, everywhere there is a refutation.
Không” – như vậy, mọi nơi đều phủ định.
Vissajjanānaṃ kāyādīnaṃ eva kāyasaṅkhārādināmattā.
This is because the answers relate to things like the body having the names of bodily formations.
Vì các câu trả lời chỉ là tên gọi của thân hành, v.v., đối với thân, v.v.
Na hi kāyādayo viya kāyasaṅkhārādīnaṃ nāmaṃ hoti, paṭilome pana na kāyo na kāyasaṅkhāroti yo kāyo na hoti, so kāyasaṅkhāropi na hotīti pucchāya attho, tassā kāyasaṅkhāro na kāyo kāyasaṅkhāroti kāyasaṅkhāro kāyo na hoti, kāyasaṅkhāroyeva paneso hoti, kāyañca kāyasaṅkhārañca ṭhapetvā avasesaṃ saṅkhatāsaṅkhatādibhedaṃ sabbaṃ na ca kāyo, na ca kāyasaṅkhāroti vissajjanaṃ.
Indeed, the names of bodily formations, etc., are not like the body, etc. In the inverse, however, "not body, not bodily formation" means that the question is, if something is not the body, is it also not a bodily formation? The answer is: bodily formation is not the body, but it is indeed bodily formation. And everything else, divided into conditioned and unconditioned, excluding the body and bodily formation, is neither the body nor bodily formation.
Thật vậy, thân, v.v., không có tên gọi như thân hành, v.v. Tuy nhiên, trong cách nói nghịch chiều, “không phải thân, không phải thân hành” có nghĩa là hỏi rằng cái gì không phải thân thì cũng không phải thân hành. Để trả lời điều đó, “thân hành không phải thân, thân hành” có nghĩa là thân hành không phải là thân, nhưng nó là thân hành. Và tất cả những gì còn lại, bao gồm các loại hữu vi và vô vi, v.v., ngoại trừ thân và thân hành, thì đều không phải thân và không phải thân hành.
Sesesupi eseva nayo, itaresu ca anulomapaṭilomesu ‘‘kāyo kāyasaṅkhāroti?
The same method applies to the remaining cases. And in the other direct and inverse pairs, the method of question and answer is to be understood everywhere, as in: "Is the body bodily formation?
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này. Và trong các cách nói thuận và nghịch khác, “thân là thân hành ư?
No, saṅkhārā vacīsaṅkhāroti?
No. Are formations verbal formation?
Không. Các hành là khẩu hành ư?
Vacīsaṅkhāro saṅkhāro ceva vacīsaṅkhāro ca, avasesā saṅkhārā, na vacīsaṅkhāro, na saṅkhārā na vacīsaṅkhāroti?
Verbal formation is both a formation and verbal formation. The remaining formations are not verbal formation. Are things neither formations nor verbal formation?
Khẩu hành là cả hành và khẩu hành. Các hành còn lại không phải khẩu hành. Không phải hành, không phải khẩu hành ư?
Āmantā’’tiādinā sabbattha pucchāvissajjananayo veditabbo.
Yes."
Đúng vậy” – như vậy, cần hiểu cách hỏi và trả lời ở mọi nơi.
Pavattivāre pana ‘‘yassa kāyasaṅkhāro uppajjati, tassa vacīsaṅkhāro uppajjatīti?
In the section on occurrence, however, it is asked, "For whom bodily formation arises, for them does verbal formation arise?
Tuy nhiên, trong phần diễn tiến, “nếu thân hành phát sinh ở ai, thì khẩu hành phát sinh ở người đó ư?
Vinā vitakkavicārehi assāsapassāsānaṃ uppādakkhaṇe tesaṃ kāyasaṅkhāro uppajjati, netaro, savitakkasavicāracittasamaṅgīnaṃ pana kāmāvacarasattānaṃ tadubhayampi uppajjati.
At the moment of the arising of in-breaths and out-breaths without thought and deliberation, for them bodily formation arises, but not the other. For beings in the sense-sphere possessing minds with thought and deliberation, both arise.
Vào khoảnh khắc phát sinh của hơi thở vào và ra mà không có tầm và tứ, thân hành của họ phát sinh, nhưng khẩu hành thì không. Tuy nhiên, đối với các chúng sinh cõi dục đang có tâm tầm và tứ, cả hai đều phát sinh.
Yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Or again, for whom... etc.... does it arise?
Hoặc nếu… v.v… phát sinh ư?
Rūpārūpabhavikānaṃ vitakkavicāruppādakkhaṇe vacīsaṅkhārova uppajjati, netaro…pe… yathāvuttakāmāvacarānaṃ pana tadubhayaṃ uppajjati.
For those born in the form and formless realms, at the moment of the arising of thought and deliberation, only verbal formation arises, not the other... etc.... For the aforementioned sense-sphere beings, both arise.
Vào khoảnh khắc phát sinh của tầm và tứ của những chúng sinh cõi sắc và vô sắc, chỉ khẩu hành phát sinh, nhưng thân hành thì không… v.v… Tuy nhiên, đối với những chúng sinh cõi dục đã nói ở trên, cả hai đều phát sinh.
Yassa kāyasaṅkhāro uppajjati, tassa cittasaṅkhāro uppajjatīti?
For whom bodily formation arises, for them does mental formation arise?
Nếu thân hành phát sinh ở ai, thì ý hành phát sinh ở người đó ư?
Āmantā…pe… yassa vā pana…pe… uppajjatīti…pe… assāsapassāsānaṃ uppādakkhaṇe tadubhayaṃ uppajjati.
Yes... etc.... Or again, for whom... etc.... does it arise... etc.... At the moment of the arising of in-breaths and out-breaths, both arise.
Đúng vậy… v.v… Hoặc nếu… v.v… phát sinh ư… v.v… Vào khoảnh khắc phát sinh của hơi thở vào và ra, cả hai đều phát sinh.
Yassa vacīsaṅkhāro uppajjati, tassa cittasaṅkhāro uppajjatīti?
For whom verbal formation arises, for them does mental formation arise?
Nếu khẩu hành phát sinh ở ai, thì ý hành phát sinh ở người đó ư?
Āmantā…pe… yattha kāyasaṅkhāro uppajjati, tattha vacīsaṅkhāro uppajjatīti?
Yes... etc.... Where bodily formation arises, there does verbal formation arise?
Đúng vậy… v.v… Ở đâu thân hành phát sinh, ở đó khẩu hành phát sinh ư?
Kāmāvacarasattānaṃ dutiyajjhāne tatiyajjhāne tattha kāyasaṅkhārova uppajjati, netaro, paṭhamajjhānādīsu pana tadubhayaṃ uppajjati.
In the second jhāna and third jhāna of sense-sphere beings, only bodily formation arises there, not the other. In the first jhāna and so on, both arise.
Trong thiền thứ hai và thiền thứ ba của các chúng sinh cõi dục, chỉ thân hành phát sinh ở đó, nhưng khẩu hành thì không. Tuy nhiên, trong thiền thứ nhất, v.v., cả hai đều phát sinh.
Yattha vā pana …pe… uppajjatīti?
Or again, where... etc.... does it arise?
Hoặc ở đâu… v.v… phát sinh ư?
Kāmāvacare uppajjati, na rūpārūpabhavesu.
It arises in the sense-sphere, not in the form or formless realms.
Phát sinh ở cõi dục, không ở các cõi sắc và vô sắc.
Yattha kāyasaṅkhāro uppajjati, tattha cittasaṅkhāro uppajjatīti?
Where bodily formation arises, there does mental formation arise?
Ở đâu thân hành phát sinh, ở đó ý hành phát sinh ư?
Yattha vā pana…pe… uppajjatīti?
Or again, where... etc.... does it arise?
Hoặc ở đâu… v.v… phát sinh ư?
Kāmāvacarasattānaṃ catutthajjhāne rūpārūpabhave ca tattha cittasaṅkhārova uppajjati, netaro, itarajjhānādīsu pana tadubhayaṃ uppajjatī’’tiādinā,
In the fourth jhāna of sense-sphere beings and in the form and formless realms, only mental formation arises there, not the other. In the other jhāna states and so on, both arise," and so on.
Trong thiền thứ tư của các chúng sinh cõi dục và trong các cõi sắc và vô sắc, chỉ ý hành phát sinh ở đó, nhưng thân hành thì không. Tuy nhiên, trong các thiền khác, v.v., cả hai đều phát sinh” – như vậy,
‘‘Yassa kāyasaṅkhāro nuppajjati, tassa vacīsaṅkhāro nuppajjatīti?
"For whom bodily formation does not arise, for them does verbal formation not arise?
“Nếu thân hành không phát sinh ở ai, thì khẩu hành không phát sinh ở người đó ư?
Vinā assāsapassāsehi vitakkavicārānaṃ uppādakkhaṇe tesaṃ kāyasaṅkhārova nuppajjati, netaro, sabbesaṃ cittassa bhaṅgakkhaṇe vinā assāsapassāsehi avitakkaavicāracittassa uppādakkhaṇe nirodhasamāpannānaṃ asaññasattānañca tadubhayampi nuppajjati…pe… yassa kāyasaṅkhāro nuppajjati, tassa cittasaṅkhāro nuppajjatīti…pe… sabbacittānaṃ bhaṅgakkhaṇe nirodhasamāpannānaṃ asaññasattānañca nuppajjatī’’tiādinā ca, ‘‘yattha kāyasaṅkhāro nuppajjati, tattha vacīsaṅkhāro nuppajjatīti…pe… catutthajjhānakkhaṇe rūpabhavādīsu nuppajjatī’’tiādinā ca, ‘‘yassa kāyasaṅkhāro uppajjittha, tassa vacīsaṅkhāro uppajjitthāti?
At the moment of the arising of thought and deliberation without in-breaths and out-breaths, for them only bodily formation does not arise, not the other. For all beings at the moment of the dissolution of consciousness, at the moment of the arising of thoughtless and deliberationless consciousness without in-breaths and out-breaths, and for those who have attained cessation and for non-percipient beings, both do not arise... etc.... For whom bodily formation does not arise, for them does mental formation not arise?... etc.... At the moment of the dissolution of all consciousness, and for those who have attained cessation and for non-percipient beings, it does not arise," and so on. "Where bodily formation does not arise, there does verbal formation not arise?... etc.... At the moment of the fourth jhāna, in the form realms and so on, it does not arise," and so on. "For whom bodily formation arose, for them did verbal formation arise?
Vào khoảnh khắc phát sinh của tầm và tứ mà không có hơi thở vào và ra, chỉ thân hành của họ không phát sinh, nhưng khẩu hành thì không. Vào khoảnh khắc tan rã của tâm của tất cả chúng sinh, vào khoảnh khắc phát sinh của tâm không tầm không tứ mà không có hơi thở vào và ra, và đối với những người nhập diệt thọ tưởng định và những chúng sinh vô tưởng, cả hai đều không phát sinh… v.v… Nếu thân hành không phát sinh ở ai, thì ý hành không phát sinh ở người đó ư… v.v… Vào khoảnh khắc tan rã của tất cả các tâm, và đối với những người nhập diệt thọ tưởng định và những chúng sinh vô tưởng, nó không phát sinh” – như vậy, và “ở đâu thân hành không phát sinh, ở đó khẩu hành không phát sinh ư… v.v… Vào khoảnh khắc của thiền thứ tư, trong các cõi sắc, v.v., nó không phát sinh” – như vậy, và “nếu thân hành đã phát sinh ở ai, thì khẩu hành đã phát sinh ở người đó ư?
Āmantā’’tiādinā, ‘‘yassa kāyasaṅkhāro nuppajjittha, tassa cittasaṅkhāro nuppajjitthāti?
Yes," and so on. "For whom bodily formation did not arise, for them did mental formation not arise?
Đúng vậy” – như vậy, và “nếu thân hành đã không phát sinh ở ai, thì ý hành đã không phát sinh ở người đó ư?
Natthī’’tiādinā, ‘‘yassa yattha kāyasaṅkhāro nuppajjittha, tassa tattha vacīsaṅkhāro nuppajjitthāti…pe… catutthajjhānaṃ samāpannānaṃ suddhāvāsānaṃ dutiye citte vattamāne asaññasattānaṃ tesaṃ tattha kāyasaṅkhāro ca nuppajjittha vacīsaṅkhāro cā’’tiādinā ca,
There is none," and so on. "For whom and where bodily formation did not arise, for them and there did verbal formation not arise?... etc.... For those who attained the fourth jhāna, for the Pure Abodes when the second consciousness is present, and for non-percipient beings, both bodily formation and verbal formation did not arise for them there," and so on.
Không có” – như vậy, và “nếu thân hành đã không phát sinh ở đâu ở ai, thì khẩu hành đã không phát sinh ở đó ở người đó ư… v.v… Đối với những người đã nhập thiền thứ tư, đối với những người ở Tịnh Cư Thiên, khi tâm thứ hai đang hiện hữu, đối với những chúng sinh vô tưởng, thân hành và khẩu hành đều đã không phát sinh ở đó ở họ” – như vậy,
‘‘Yassa kāyasaṅkhāro uppajjissati, tassa vacīsaṅkhāro uppajjissatīti?
"For whom bodily formation will arise, for them will verbal formation arise?
“Nếu thân hành sẽ phát sinh ở ai, thì khẩu hành sẽ phát sinh ở người đó ư?
Yassa vā pana…pe… uppajjissatīti?
Or again, for whom... etc.... will it arise?
Hoặc nếu… v.v… sẽ phát sinh ư?
Yassa cittassa anantarā kāmāvacarānaṃ pacchimacittaṃ uppajjissati, rūpārūpabhave pacchimabhavikānaṃ vacīsaṅkhārova uppajjissati, na kāyasaṅkhāro, aññesaṃ pana tadubhayaṃ uppajjissatī’’tiādinā ca, ‘‘yassa kāyasaṅkhāro nuppajjissati, tassa vacīsaṅkhāro nuppajjissatīti…pe… pacchimacittasamaṅgīnaṃ yassa cittassa anantarā avitakkaavicāraṃ pacchimacittaṃ uppajjissati, tesaṃ tadubhayaṃ nuppajjissatī’’tiādinā sabbakālabhedesu yathānurūpato uppādavāre yojanānayo veditabbo.
And starting with: "Immediately after which mind, the last mind of those in the sense-sphere will arise; for those in their last existence in the fine-material and immaterial spheres, only verbal formation will arise, not bodily formation; but for others, both will arise," and starting with: "If bodily formation does not arise for someone, then verbal formation does not arise for them," ...and so on... "For those endowed with the last mind, immediately after which mind, the last mind free from initial and sustained application will arise, for them both do not arise" – the method of application in the chapter on arising should be understood as appropriate for all distinctions of time.
Và theo cách bắt đầu bằng câu: “Tâm của người nào, ngay sau đó, tâm cuối cùng trong cõi dục sẽ sinh khởi, đối với những người có kiếp sống cuối cùng trong các cõi sắc và vô sắc, chỉ ngữ hành (vacīsaṅkhāra) sẽ sinh khởi, chứ không phải thân hành (kāyasaṅkhāra). Còn đối với những người khác, cả hai sẽ sinh khởi,” và theo cách bắt đầu bằng câu: “Thân hành của người nào không sinh khởi, thì ngữ hành của người ấy cũng không sinh khởi… Đối với những người thành tựu tâm cuối cùng, tâm của người nào, ngay sau đó, tâm cuối cùng không tầm không tứ (avitakkaavicāra) sẽ sinh khởi, đối với những người ấy, cả hai đều không sinh khởi,” thì cách áp dụng trong phần uppādavāra (phần về sự sinh khởi) phải được hiểu theo cách phù hợp với tất cả các loại thời gian.
‘‘Yassa kāyasaṅkhāro nirujjhati, tassa vacīsaṅkhāro nirujjhatīti…pe… paṭhamajjhānaṃ samāpannānaṃ kāmāvacarānaṃ assāsapassāsānaṃ bhaṅgakkhaṇe tadubhayaṃ nirujjhati.
In the chapter on cessation, starting with: "If bodily formation ceases for someone, then verbal formation ceases for them," ...and so on... "For those who have attained the first jhāna in the sense-sphere, at the moment of the dissolution of in-breaths and out-breaths, both cease."
Theo cách bắt đầu bằng câu: “Thân hành của người nào diệt, thì ngữ hành của người ấy diệt… Đối với những người nhập sơ thiền trong cõi dục, vào sát-na hoại diệt của hơi thở vào ra, cả hai đều diệt.”
Yassa kāyasaṅkhāro nirujjhati, tassa cittasaṅkhāro nirujjhatīti?
"If bodily formation ceases for someone, does mental formation cease for them?"
“Thân hành của người nào diệt, thì tâm hành của người ấy diệt chăng?”
Āmantā’’tiādinā nirodhavāre, ‘‘yassa kāyasaṅkhāro uppajjati, tassa vacīsaṅkhāro nirujjhatīti?
"Yes." – and so on. In the chapter on arising and cessation, starting with: "If bodily formation arises for someone, does verbal formation cease for them?"
“Vâng.” Theo cách bắt đầu bằng câu này trong phần nirodhavāra (phần về sự diệt), và theo cách bắt đầu bằng câu: “Thân hành của người nào sinh khởi, thì ngữ hành của người ấy diệt chăng?”
No’’tiādinā uppādanirodhavāre ca,
"No." – and so on.
“Không.” Trong phần uppādanirodhavāra (phần về sự sinh khởi và diệt),
Pavattivāre panettha paccuppannakāle puggalavārassa anulomanaye kāyasaṅkhāramūlakāni dve, vacīsaṅkhāramūlakaṃ ekanti tīṇeva yamakāni labbhanti.
In the chapter on occurrence (pavattivāra), in the present time, in the direct method (anulomanaya) of the individual chapter (puggalavāra), two pairs arise from bodily formation, and one from verbal formation; thus, only three pairs are obtained.
Trong phần pavattivāra (phần về sự vận hành) ở đây, trong thời hiện tại, theo cách thuận của puggalavāra (phần về cá nhân), có hai cặp (yamaka) gốc từ thân hành và một cặp gốc từ ngữ hành, tức là chỉ có ba cặp được tìm thấy.
Tassa paṭilomanayepi okāsavārādīsupi eseva nayo.
The same method applies to its inverse method (paṭilomanaya) and also to the chapter on spheres (okāsavāra), etc.
Theo cách nghịch của phần đó và trong okāsavāra (phần về không gian) v.v. cũng theo cách này.
Evamettha sabbavāresu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ yamakānaṃ vasena yamakagaṇanā veditabbā.
Thus, in all these chapters, the counting of pairs should be understood based on three pairs each.
Như vậy, ở đây, sự tính toán các cặp (yamakagaṇanā) phải được hiểu theo cách có ba cặp trong tất cả các phần.
Atthavinicchaye panettha idaṃ lakkhaṇaṃ – imasmiṃ hi saṅkhārayamake ‘‘assāsapassāsānaṃ uppādakkhaṇe, vitakkavicārānaṃ uppādakkhaṇe’’tiādivacanato (yama. 2.saṅkhārayamaka.19) paccuppannādikālabhedo pavattivasenāpi gahetabbo, na cutipaṭisandhivaseneva.
Regarding the determination of meaning (atthavinicchaya) here, this is the characteristic: in this Saṅkhāra Yamaka, from the statement "at the moment of the arising of in-breaths and out-breaths, at the moment of the arising of initial and sustained application" (Yama. 2. Saṅkhāra Yamaka.19), the distinction of past, present, etc., time should be taken in terms of occurrence (pavatti), not merely in terms of death and rebirth-linking.
Trong phần atthavinicchaya (phần về sự xác định ý nghĩa) ở đây, đây là đặc điểm: Trong saṅkhārayamaka này, do có câu “vào sát-na sinh khởi của hơi thở vào ra, vào sát-na sinh khởi của tầm và tứ” (Yamaka 2. Saṅkhārayamaka.19), nên sự phân biệt thời gian như hiện tại v.v. cũng phải được hiểu theo nghĩa vận hành (pavattti), chứ không chỉ theo nghĩa tử sinh (cutipaṭisandhi).
‘‘Dutiyajjhāne tatiyajjhāne tattha kāyasaṅkhāro uppajjatī’’tiādivacanato (yama. 2.saṅkhārayamaka.21) ca jhānampi okāsavasena gahitanti veditabbaṃ.
And from the statement "in the second jhāna, in the third jhāna, bodily formation arises there" (Yama. 2. Saṅkhāra Yamaka.21), it should be understood that jhāna is also taken in terms of sphere.
Và do có câu “trong nhị thiền, trong tam thiền, ở đó thân hành sinh khởi” (Yamaka 2. Saṅkhārayamaka.21), nên thiền định cũng được hiểu theo nghĩa không gian (okāsa).
Evamettha yaṃ yaṃ labbhati, tassa tassa vasena atthavinicchayo veditabbo.
Thus, whatever is obtained here, the determination of its meaning should be understood based on that.
Như vậy, ở đây, ý nghĩa phải được xác định theo từng điều được tìm thấy.
Tatridaṃ nayamukhaṃ – ‘‘vinā vitakkavicārehī’’ti dutiyatatiyajjhānavasena vuttaṃ, na catutthajjhānavasena tattha assāsapassāsānaṃ abhāvato.
Here is the guiding principle: "without initial and sustained application" is stated in reference to the second and third jhānas, not the fourth jhāna, because in-breaths and out-breaths are absent there.
Đây là điểm chính của phương pháp: “không có tầm và tứ” được nói đến theo nhị thiền và tam thiền, chứ không phải theo tứ thiền, vì ở đó không có hơi thở vào ra.
‘‘Cittassa bhaṅgakkhaṇe’’ti idaṃ kāyasaṅkhārassa ekantacittasamuṭṭhānattā vuttaṃ, uppajjamānameva hi cittaṃ rūpaṃ, arūpaṃ vā samuṭṭhāpeti, na bhijjamānaṃ, ṭhitaṃ vā.
"At the moment of the dissolution of mind" is stated because bodily formation arises exclusively from mind, for mind generates rūpa, whether fine-material or immaterial, only when it arises, not when it dissolves or remains.
Câu “vào sát-na hoại diệt của tâm” được nói đến vì thân hành nhất định do tâm sinh khởi. Thật vậy, chỉ có tâm đang sinh khởi mới tạo ra sắc hoặc vô sắc, chứ không phải tâm đang hoại diệt hoặc tâm đang an trú.
‘‘Pacchimacittasamaṅgīna’’nti sabbapacchimena appaṭisandhikacittena samaṅgīnaṃ khīṇāsavānaṃ.
"Endowed with the last mind" refers to Arahants (those whose defilements are eradicated) who are endowed with the final mind that does not lead to rebirth-linking.
“Đối với những người thành tựu tâm cuối cùng” là nói về những vị A-la-hán thành tựu tâm cuối cùng không tái sinh.
‘‘Avitakkaavicāraṃ pacchimacitta’’nti ettha rūpāvacarānaṃ dutiyajjhānikādicuticittavasena, arūpāvacarānañca catutthajjhānikacuticittavasena attho gahetabbo.
In "the last mind free from initial and sustained application," the meaning should be taken in reference to the death-consciousness of those in the fine-material sphere that is related to the second jhāna, and for those in the immaterial sphere, related to the fourth jhāna.
Trong câu “tâm cuối cùng không tầm không tứ,” ý nghĩa phải được hiểu theo tâm tử của những vị ở cõi sắc như nhị thiền v.v., và tâm tử của những vị ở cõi vô sắc như tứ thiền.
‘‘Yassa kāyasaṅkhāro nirujjhati, tassa cittasaṅkhāro nirujjhatī’’ti ettha niyamato kāyasaṅkhārassa cittasaṅkhārena saddhiṃ ekakkhaṇe nirujjhanato ‘‘āmantā’’ti paṭivacanaṃ dinnaṃ na ekacittakkhaṇikattā.
In "If bodily formation ceases for someone, does mental formation cease for them?", the answer "Yes" is given because bodily formation necessarily ceases at the same moment as mental formation, not because they are momentary (of one mind-moment duration).
Trong câu “thân hành của người nào diệt, thì tâm hành của người ấy diệt,” câu trả lời “vâng” được đưa ra vì thân hành nhất định diệt cùng một sát-na với tâm hành, chứ không phải vì chúng là nhất tâm sát-na.
Cittasaṅkhāro hi kāyasaṅkhārena vināpi uppajjati ca nirujjhati ca.
Indeed, mental formation arises and ceases even without bodily formation.
Thật vậy, tâm hành sinh khởi và diệt mà không cần thân hành.
Kāyasaṅkhāro pana cittasamuṭṭhānattā yena cittena saddhiṃ uppajjati, tato paṭṭhāya sattarasamena saddhiṃ nirujjhati, esā cittasamuṭṭhānarūpassa dhammatā.
Bodily formation, however, being mind-originated, arises with a certain mind and ceases with the seventeenth mind thereafter; this is the nature of mind-originated rūpa.
Còn thân hành, vì do tâm sinh khởi, nên nó sinh khởi cùng với tâm nào, thì diệt cùng với tâm thứ mười bảy kể từ đó. Đây là bản chất của sắc do tâm sinh khởi.
Yaṃ pana vibhaṅgappakaraṇassa sīhaḷaṭṭhakathāya ‘‘cittasamuṭṭhānarūpaṃ sattarasamacittassa uppādakkhaṇe nirujjhatī’’ti vuttaṃ, taṃ imāya pāḷiyā virujjhati.
However, what is stated in the Sinhalese Aṭṭhakathā of the Vibhaṅga commentary, "mind-originated rūpa ceases at the moment of the arising of the seventeenth mind," contradicts this Pāḷi text.
Tuy nhiên, điều được nói trong chú giải tiếng Sinhala của Vi Diệu Pháp Phân Tích (Vibhaṅgappakaraṇa) là “sắc do tâm sinh khởi diệt vào sát-na sinh khởi của tâm thứ mười bảy” thì mâu thuẫn với kinh văn (pāḷi) này.
‘‘Yassa kāyasaṅkhāro uppajjati, tassa vacīsaṅkhāro nirujjhatī’’ti ettha yasmā kāyasaṅkhāro cittassa uppādakkhaṇe uppajjati, na ca tasmiṃ khaṇe vitakkavicārā nirujjhanti, tasmā ‘‘no’’ti paṭisedho kato.
In "If bodily formation arises for someone, does verbal formation cease for them?", because bodily formation arises at the moment of the mind's arising, and at that moment initial and sustained application do not cease, the rejection "No" is made.
Trong câu “thân hành của người nào sinh khởi, thì ngữ hành của người ấy diệt,” vì thân hành sinh khởi vào sát-na sinh khởi của tâm, và vào sát-na đó tầm và tứ không diệt, nên sự phủ định “không” được đưa ra.
Iminā nayamukhena sabbattha vinicchayo veditabbo.
By this guiding principle, the determination of meaning should be understood everywhere.
Theo điểm chính của phương pháp này, sự xác định ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
Ayaṃ saṅkhārayamakamātikatthasaṃvaṇṇanānayo.
This is the method of elaborating the meaning of the Mātikā of the Saṅkhāra Yamaka.
Đây là phương pháp giải thích ý nghĩa của phần saṅkhārayamakamātikā.
Anusayayamakamātikāya pana pāḷivavatthānaṃ tāva evaṃ veditabbaṃ.
Now, in the Mātikā of the Anusaya Yamaka, the Pāḷi arrangement should be understood as follows.
Trong Anusayayamakamātikā (Phần về các tùy miên), sự sắp xếp của kinh văn (pāḷi) phải được hiểu như sau.
Anusayayamakepi khandhayamakamātikādīsu viya desanaṃ akatvā aññena nayena pāḷidesanā katā.
In the Anusaya Yamaka too, the Pāḷi exposition is made in a different way, not by teaching like in the Mātikā of the Khandha Yamaka, etc.
Trong Anusayayamaka cũng vậy, sự trình bày kinh văn được thực hiện theo một phương pháp khác, không phải theo cách trình bày như trong Khandhayamakamātikā v.v.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Paṭhamaṃ tāva paricchedavāro paricchinnuddesavāroti dve vārā uddesavasena desitā, tato uppattiṭṭhānavāroti eko khuddakavāro.
First, two chapters, the Chapter on Delimitation (paricchedavāra) and the Chapter on Enumerated Statement (paricchinnuddesavāra), are taught by way of statement. Then, the Chapter on Place of Arising (uppattiṭṭhānavāra) is one minor chapter.
Trước hết, paricchedavāra (phần về sự phân loại) và paricchinnuddesavāra (phần về sự trình bày các điều đã phân loại) là hai phần được trình bày theo cách liệt kê (uddesa). Sau đó, uppattiṭṭhānavāra (phần về nơi sinh khởi) là một phần nhỏ.
Tato anusayavāro sānusayavāro pajahanavāro pariññāvāro pahīnavāro uppajjanavāro dhātuvāroti anusaye yojetvā yamakavasena papañcato niddiṭṭhā satta mahāvārāti aṭṭhakaniddesavasena desitā, evaṃ dasahi vārehi anusayayamakadesanā katā.
Then, the seven great chapters—the Anusaya Chapter (anusayavāra), the Chapter on Having Latent Tendencies (sānusayavāra), the Chapter on Abandoning (pajahanavāra), the Chapter on Full Understanding (pariññāvāra), the Chapter on the Abandoned (pahīnavāro), the Chapter on Arising (uppajjanavāra), and the Chapter on Elements (dhātuvāra)—which are designated expansively in the manner of Yamaka by applying them to the latent tendencies, are taught by way of eight enumerations. Thus, the teaching of the Anusaya Yamaka is given in ten chapters.
Sau đó, anusayavāra (phần về tùy miên), sānusayavāra (phần về có tùy miên), pajahanavāra (phần về sự đoạn trừ), pariññāvāra (phần về sự liễu tri), pahīnavāra (phần về đã đoạn trừ), uppajjanavāra (phần về sự sinh khởi), dhātuvāra (phần về giới) là bảy phần lớn được trình bày chi tiết theo cách ghép nối tùy miên vào các cặp (yamaka), tức là được trình bày theo cách tám điều liệt kê. Như vậy, sự trình bày Anusayayamaka được thực hiện với mười phần.
Tesu ye ime hi paricchedavārotiādinā dve vārā uddesavasena vuttā, te idha anusayayamakamātikāti gahetabbā.
Among these, the two chapters mentioned by way of statement, namely the Chapter on Delimitation and so on, should be taken here as the Mātikā of the Anusaya Yamaka.
Trong số đó, hai phần được nói đến theo cách liệt kê, tức là paricchedavāra v.v., ở đây phải được hiểu là Anusayayamakamātikā.
Tattha hi satta anusayāti ayaṃ gaṇanāya paricchinditvā anusayānaṃ desitattā paricchedavāro nāma.
Here, "seven latent tendencies" (satta anusayā) is called the Chapter on Delimitation because the latent tendencies are taught by delimiting them by number.
Ở đó, “bảy tùy miên” (satta anusayā) được gọi là paricchedavāra vì tùy miên được trình bày bằng cách phân loại theo số lượng.
Kāmarāgānusayo…pe… avijjānusayoti ayaṃ paricchedavasena paricchinnānaṃ nāmamattaṃ uddisitvā ‘‘ime nāma te’’ti desitattā paricchinnuddesavāro nāma.
"Latent tendency of sensual lust (kāmarāgānusayo)... and so on... latent tendency of ignorance (avijjānusayo)" is called the Chapter on Enumerated Statement because the names alone of those delimited by way of delimitation are stated, teaching "these are those."
“Tùy miên tham dục (kāmarāgānusayo)… tùy miên vô minh (avijjānusayo)” được gọi là paricchinnuddesavāra vì chỉ nêu tên của những điều đã được phân loại theo cách phân loại, nói rằng “chúng là những điều này.”
Tattha anuttānatthato tāva anusayāti kenaṭṭhena anusayā?
Here, concerning the not-so-obvious meaning, by what meaning are they "latent tendencies" (anusayā)?
Ở đó, trước hết, về nghĩa sâu xa, “tùy miên” (anusayā) có nghĩa là gì?
Anusayanaṭṭhena.
By the meaning of lying latent (anusayana).
Nghĩa là “nằm tiềm ẩn” (anusayana).
Ko esa anusayanaṭṭho nāmāti?
What is this meaning of lying latent?
Nghĩa “nằm tiềm ẩn” này là gì?
Appahīnaṭṭho.
The meaning of not being abandoned.
Nghĩa là “chưa được đoạn trừ” (appahīna).
Kāmarāgānusayādayo hi appahīnaṭṭhena tassa tassa santāne anusenti nāma, tasmā ‘‘anusayā’’ti vuccanti, anusentīti ca taṃ taṃ anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti attho.
Indeed, latent tendencies such as sensual lust, etc., lie latent in the continuum of that individual by the meaning of not being abandoned. Therefore, they are called "latent tendencies." And "they lie latent" means they arise having obtained their respective suitable conditions.
Thật vậy, tùy miên tham dục v.v. được gọi là “nằm tiềm ẩn” trong dòng tâm thức của người đó theo nghĩa chưa được đoạn trừ. Do đó, chúng được gọi là “tùy miên.” Và “nằm tiềm ẩn” có nghĩa là chúng sinh khởi khi tìm thấy nguyên nhân phù hợp.
Athāpi siyā – anusayanaṭṭho nāma appahīnākāro, appahīnākāro ca na uppajjati, tasmā anusayā na uppajjantīti.
Or it might be: the meaning of lying latent is the state of being unabandoned, and the state of being unabandoned does not arise; therefore, latent tendencies do not arise.
Hoặc có thể nói: Nghĩa “nằm tiềm ẩn” là trạng thái chưa được đoạn trừ, và trạng thái chưa được đoạn trừ thì không sinh khởi. Do đó, tùy miên không sinh khởi.
Tatridaṃ paṭivacanaṃ – appahīnākāro anusayo, anusayoti pana appahīnaṭṭhena thāmagatakileso vuccati, so cittasampayutto sārammaṇo sappaccayaṭṭhena sahetuko ekantākusalova hoti kathāvatthusmiṃ (kathā. 554 ādayo) anusayānaṃ cittavippayuttabhāvassa paṭisedhitattā, so ca atītopi hoti, anāgatopi paccuppannopi, tasmā uppajjatīti vattuṃ yuttaṃ.
Here is the reply to that: an unabandoned state is a latent tendency, but by "latent tendency" is meant a defilement that has gained strength by the meaning of being unabandoned. That defilement, conjoined with mind, with an object, with causes in the sense of conditions, is exclusively unwholesome, because in the Kathāvatthu (Kathā. 554 ff.), the mind-disjoined state of latent tendencies is refuted. And it can be past, future, or present; therefore, it is proper to say it arises.
Đây là câu trả lời: Trạng thái chưa được đoạn trừ là tùy miên. Tuy nhiên, tùy miên được gọi là phiền não đã trở nên mạnh mẽ theo nghĩa chưa được đoạn trừ. Nó là tâm sở tương ưng, có đối tượng, có nguyên nhân theo nghĩa có duyên, và nhất định là bất thiện. Bởi vì trong Kathāvatthu (Kathā. 554 v.v.), trạng thái tùy miên không tương ưng với tâm đã bị phủ định. Và nó có thể là quá khứ, vị lai hoặc hiện tại. Do đó, nói rằng nó sinh khởi là hợp lý.
Tathā hi dhammasaṅgahe mohassa padabhājane 317 ‘‘avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ…pe… ayaṃ tasmiṃ samaye moho hotī’’ti (dha. sa. 390).
Thus, in the Dhamma-saṅgaṇī, in the division of terms for delusion, 317, it says: "the latent tendency of ignorance, the obsession of ignorance... and so on... this is delusion at that time" (Dhs. 390).
Thật vậy, trong Dhammasaṅgaṇī, tại phần giải thích về si (317), có nói: “Tùy miên vô minh, sự bao vây của vô minh… đó là si vào thời điểm đó” (Dha. Sa. 390).
Imasmiñca yamake uppajjanavāre ‘‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatī’’tiādi vuttaṃ, tasmā ‘‘anusentīti taṃ taṃ anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantī’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ suvuttanti veditabbaṃ.
And in this Yamaka, in the 'Arising' section, it is stated, "For whom the underlying tendency of sensual lust arises, for them the underlying tendency of aversion arises," and so on. Therefore, what was stated, "they lie latent (anusenti) means they arise having obtained suitable conditions here and there," should be understood as well-said.
Trong cặp song đề này, trong phần khởi sanh, điều đã nói rằng "dục tham tùy miên của người nào sanh khởi, sân tùy miên của người ấy sanh khởi" v.v... Do đó, điều đã nói rằng "tùy miên là đạt được mỗi mỗi nhân thích hợp rồi sanh khởi" thì điều ấy là lời nói hay, nên biết.
Kāmarāgānusayoti kāmarāgo ca so appahīnaṭṭhena anusayo cāti kāmarāgānusayo.
Kāmarāgānusayo means that sensual lust, and due to being unabandoned, it is an underlying tendency; thus it is kāmarāgānusayo.
Dục tham tùy miên (Kāmarāgānusayo) là dục tham ấy, bởi ý nghĩa chưa đoạn trừ, và là tùy miên, nên gọi là dục tham tùy miên.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms as well.
Trong các từ còn lại cũng theo cách này.
Ayaṃ tāvettha anuttānattho.
This is, for now, the unexpanded meaning here.
Đây trước hết là ý nghĩa không rõ ràng ở đây.
Atthavinicchayo panetthāpi niddesanayamukhadassanavaseneva hoti, niddeso cettha heṭṭhā vutto.
The determination of meaning here, too, occurs solely through the exposition of the Niddesa method, and that Niddesa has been stated below.
Tuy nhiên, sự quyết định ý nghĩa ở đây cũng là theo cách trình bày của phần chỉ dẫn, và phần chỉ dẫn ở đây đã được nói ở dưới.
Uppattiṭṭhānavārādayo aṭṭha vārā ca, tatrāyaṃ pāḷivavatthānānupubbikāmukhamattappakāsanā.
There are also eight sections beginning with the 'Arising-place' section, and this is merely an exposition of the sequential introduction of the Pāḷi arrangement within them.
Có tám phần, gồm phần nơi sanh khởi v.v... Và đây là sự trình bày sơ lược về cách sắp xếp theo thứ tự của kinh văn.
Tesaṃ hi paṭhamo anusayānaṃ uppattiṭṭhānavāro nāma.
Indeed, the first of these is called the 'Arising-place' section of the underlying tendencies.
Trong số đó, phần đầu tiên được gọi là phần nơi sanh khởi của các tùy miên.
Tattha vārabhedo yamakayojanavāre natthi, itaresu pana sattasu mahāvāresu atthi.
There is no distinction of sections in the Yamaka-application section, but there is in the other seven major sections.
Trong phần ấy, không có sự phân chia phần trong phần phối hợp cặp song đề, nhưng có trong bảy phần lớn còn lại.
Tesu hi paṭhamo anusayavāro anulomapaṭilomanayavasena duvidho hoti.
Of these, the first 'Underlying Tendency' section is twofold, according to the progressive and regressive methods.
Trong số đó, phần tùy miên đầu tiên có hai loại theo cách thuận và cách nghịch.
Tattha anulomanaye ‘‘yassa yattha…pe… anusetī’’ti puggalokāsatadubhayanāmavasena tayo antaravārā honti, tesu ekekasmiṃ ekamūlakadvimūlakatimūlakacatumūlakapañcamūlakachamūlakānaṃ vasena yamakabhedā honti.
In the progressive method, there are three internal sections according to person, locale, and both combined, as in "For whom, where... (pe) ... lies latent." In each of these, there are distinctions of Yamaka based on one-rooted, two-rooted, three-rooted, four-rooted, five-rooted, and six-rooted types.
Trong cách thuận, có ba phần phụ theo tên của cá nhân, nơi chốn, và cả hai, đó là "dục tham tùy miên của người nào ở đâu... v.v... tùy miên". Trong mỗi phần phụ ấy, có các loại cặp song đề theo một gốc, hai gốc, ba gốc, bốn gốc, năm gốc, sáu gốc.
Yathā ca anulomanaye, evaṃ paṭilomanayepi veditabbā.
Just as in the progressive method, so too should they be understood in the regressive method.
Và như trong cách thuận, cũng nên hiểu như vậy trong cách nghịch.
Yathā cettha anusayavāre, evaṃ sānusayavārapajahanavārapariññāvārapahīnavārauppajjanavāresu pañcasupi.
And just as in this 'Underlying Tendency' section, so too in all five sections: the 'With-underlying-tendency' section, the 'Abandonment' section, the 'Full Understanding' section, the 'Abandoned' section, and the 'Arising' section.
Và như trong phần tùy miên ở đây, cũng như vậy trong năm phần: phần có tùy miên, phần đoạn trừ, phần liễu tri, phần đã đoạn trừ, phần khởi sanh.
Ayaṃ panettha purimesu tīsu vāresu viseso.
This is the distinction in the first three sections.
Đây là điểm đặc biệt trong ba phần đầu tiên ở đây.
Okāsavāre ‘‘yattha tatthā’’ti avatvā ‘‘yato tato’’ti nissakkavacanena desanā katā.
In the 'Locale' section, the teaching is given using the ablative case "from where" instead of saying "wherever, there."
Trong phần nơi chốn, đã không nói "ở đâu ở đâu" mà nói "từ đâu từ đâu" bằng cách dùng từ chỉ sự tách rời.
Sesaṃ tādisameva.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
Yo panāyaṃ sabbapacchimo dhātuvāro nāma, so pucchāvāro vissajjanavāroti dvidhā ṭhito.
However, this very last section, called the 'Element' section, stands in two ways: as the 'Question' section and the 'Answer' section.
Tuy nhiên, phần cuối cùng được gọi là phần giới, được chia thành hai loại: phần câu hỏi và phần trả lời.
Tattha pucchāvāro anulomapaṭilomavasena duvidho.
Therein, the 'Question' section is twofold, according to the progressive and regressive methods.
Trong đó, phần câu hỏi có hai loại theo cách thuận và cách nghịch.
Tassāvasāne pucchānukkamena vissajjanaṃ katanti.
At its conclusion, the answers are given in the order of the questions.
Cuối phần ấy, câu trả lời được đưa ra theo thứ tự của câu hỏi.
Evaṃ tāvettha pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
Thus, the Pāḷi arrangement here should be understood.
Như vậy, ở đây nên biết về sự sắp xếp của kinh văn.
Tatridaṃ aṭṭhannaṃ vārānaṃ ādito paṭṭhāya mukhamattadassanaṃ.
Now, this is merely an initial exposition of the eight sections from the beginning.
Trong đó, đây là sự trình bày sơ lược về tám phần từ đầu trở đi.
‘‘Kattha kāmarāgānusayo anuseti?
"Where does the underlying tendency of sensual lust lie latent?
"Dục tham tùy miên tùy miên ở đâu?
Kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu ettha kāmarāgānusayo anuseti.
In the two feelings in the Kāma sphere; here the underlying tendency of sensual lust lies latent.
Trong hai thọ ở cõi Dục, ở đây dục tham tùy miên tùy miên.
Kattha paṭighānusayo anuseti?
Where does the underlying tendency of aversion lie latent?
Sân tùy miên tùy miên ở đâu?
Dukkhāya vedanāya…pe… mānānusayo kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu rūpadhātuyā arūpadhātuyā ca anuseti.
In painful feeling... (pe) ...the underlying tendency of conceit lies latent in the two feelings in the Kāma sphere, and in the Rūpa sphere and Arūpa sphere.
Trong thọ khổ... v.v... Mạn tùy miên tùy miên trong hai thọ ở cõi Dục, và ở cõi Sắc, cõi Vô sắc.
Diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo ca sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesu, bhavarāgānusayo rūpārūpadhātūsu, avijjānusayo sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesu anusetī’’ti ayaṃ tāva paṭhamavāre pāḷinayo.
The underlying tendency of wrong view and the underlying tendency of doubt lie latent in all phenomena included in identity; the underlying tendency of lust for existence in the Rūpa and Arūpa spheres; and the underlying tendency of ignorance in all phenomena included in identity." This is the method of the Pāḷi in the first section.
Tà kiến tùy miên và hoài nghi tùy miên tùy miên trong tất cả các pháp thuộc về thân kiến; hữu tham tùy miên tùy miên trong cõi Sắc và Vô sắc; vô minh tùy miên tùy miên trong tất cả các pháp thuộc về thân kiến". Đây là cách trình bày của kinh văn trong phần đầu tiên.
Tattha kāmadhātuyā dvīsu vedanāsūti kāmāvacarabhūmiyaṃ sukhāya ceva upekkhāya cāti dvīsu vedanāsu, kāmarāgānusayo pana sahajātavasena, ārammaṇavasena cāti dvīhākārehi anuseti uppajjati, tattha akusalāhi sukhaupekkhāhi sahajātopi hutvā tā ārammaṇaṃ katvāpi uppajjati.
Therein, in the two feelings in the Kāma sphere means in the two feelings, namely pleasant and equanimous, in the kāmāvacara realm. The underlying tendency of sensual lust, however, lies latent or arises in two ways: as conascent and as an object. Here, it arises both conascent with unwholesome pleasant and equanimous feelings, and also by taking them as objects.
Trong đó, trong hai thọ ở cõi Dục là trong hai thọ, tức là thọ lạc và thọ xả, trong địa vị dục giới; dục tham tùy miên tùy miên (sanh khởi) theo hai cách: theo cách đồng sanh và theo cách đối tượng. Trong đó, nó sanh khởi đồng sanh với các thọ lạc và thọ xả bất thiện, và cũng sanh khởi bằng cách lấy chúng làm đối tượng.
Avasesā pana kāmāvacarakusalavipākakiriyavedanā ārammaṇameva katvā uppajjati, imāsu vedanāsu anusayamāno cesa tāhi vedanāhi sampayuttesu saññāsaṅkhāraviññāṇesupi anusetiyeva.
The remaining kāmāvacara wholesome, resultant, and functional feelings, however, arise only by taking them as objects. And while lying latent in these feelings, it also lies latent in the perceptions, formations, and consciousnesses conjoined with those feelings.
Còn các thọ còn lại là thọ thiện, thọ dị thục, thọ duy tác thuộc dục giới thì chỉ sanh khởi bằng cách lấy làm đối tượng. Và khi tùy miên trong các thọ này, nó cũng tùy miên trong các tưởng, hành, thức đồng sanh với các thọ ấy.
Imāsaṃ pana vedanānaṃ assādaṭṭhena kāmarāgānusayuppattiyā sesasampayuttehi padhānattā, oḷārikattena veneyyānaṃ subodhattā ca dvīsu vedanāsuyeva anusetīti vuttaṃ, evaṃ uparipi.
But it is said to lie latent only in the two feelings because of the predominance of these feelings in the arising of the underlying tendency of sensual lust due to the aspect of gratification, and because of their grossness, which makes them easy for the trainable to comprehend; and similarly for what follows.
Tuy nhiên, bởi vì sự sanh khởi của dục tham tùy miên theo nghĩa hưởng vị của các thọ này là chủ yếu hơn so với các pháp đồng sanh khác, và bởi vì sự thô thiển của nó dễ hiểu hơn đối với những người được giáo hóa, nên đã nói rằng nó tùy miên chỉ trong hai thọ. Tương tự như vậy ở các phần trên.
Na kevalañcesa anusayamāno imāsu dvīsu vedanāsuyeva, vedanāsampayuttesu dhammesu ca anuseti, iṭṭhesu pana rūpādīsupi anuseti eva.
Not only does it lie latent in these two feelings when it is latent, but also in the phenomena conjoined with feelings, and indeed in desirable forms and so on.
Không chỉ khi tùy miên nó tùy miên trong hai thọ này, mà nó còn tùy miên trong các pháp đồng sanh với thọ, và cũng tùy miên trong các sắc pháp v.v... đáng ưa.
Vuttampi cetaṃ vibhaṅgappakaraṇe ‘‘yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ettha sattānaṃ kāmarāgānusayo anusetī’’ti (vibha. 816), etthānusayayamakepi vuttaṃ ‘‘dukkhāya vedanāya rūpadhātuyā ettha kāmarāgānusayo nānusetī’’tiādi.
It is also stated in the Vibhaṅga-Ppakaraṇa: "Whatever is lovely and pleasing in the world, therein the underlying tendency of sensual lust lies latent in beings." And in the Anusaya Yamaka, it is stated, "In painful feeling, in the Rūpa sphere, here the underlying tendency of sensual lust does not lie latent," and so on.
Điều này cũng đã được nói trong Vi Diệu Pháp Phân Tích (Vibhaṅgappakaraṇa): "Phàm sắc pháp nào đáng ưa, đáng thích trên thế gian, ở đó dục tham tùy miên của chúng sanh tùy miên" (Vibha. 816), và trong cặp song đề về tùy miên này cũng đã nói: "Trong thọ khổ, trong sắc giới, ở đây dục tham tùy miên không tùy miên" v.v...
Etena vuttāvasesarūpādīsu chasupi ārammaṇesu anusetīti vuttaṃ hoti.
By this, it is said that it lies latent in the remaining six objects such as forms, as mentioned.
Với điều này, có nghĩa là nó tùy miên trong sáu đối tượng là các sắc pháp v.v... còn lại đã được nói.
Idha pana taṃ sabbaṃ avatvā kiñcideva padhānattādinā kāraṇena vuttanti gahetabbaṃ.
Here, however, it should be understood that all that is not stated, but only some things are mentioned due to their predominance and other reasons.
Tuy nhiên, ở đây, tất cả những điều đó không được nói mà chỉ một số điều được nói vì lý do chủ yếu v.v..., nên cần phải hiểu như vậy.
Dukkhāyāti ettha paṭighacittasampayuttā dve domanassavedanā, kāyaviññāṇasampayuttā dukkhavedanā cāti tisso vedanā, taṃ sampayuttā ca dhammā, aniṭṭhā cha rūpādayo dhammā paṭighānusayasahajātavasena, ārammaṇavasena ca yathārahaṃ anusayanaṭṭhānaṃ.
In painful feeling here refers to the three feelings: the two feelings of displeasure conjoined with aversion-consciousness, and the feeling of pain conjoined with body-consciousness. It also refers to the phenomena conjoined with them, and the six undesirable objects such as forms, which are the places where the underlying tendency of aversion lies latent, appropriately, as conascent and as an object.
Ở đây, trong thọ khổ là ba thọ: hai thọ ưu đồng sanh với tâm sân, và thọ khổ đồng sanh với thân thức; và các pháp đồng sanh với chúng; sáu pháp sắc v.v... không đáng ưa là nơi tùy miên theo cách đồng sanh và theo cách đối tượng của sân tùy miên một cách thích hợp.
Kiṃ pana itarā dve vedanā iṭṭhārammaṇaṃ vā paṭighassa ārammaṇaṃ na hontīti?
But are the other two feelings (pleasant and equanimous) not objects for aversion, or not desirable objects?
Vậy thì, hai thọ còn lại có phải là đối tượng đáng ưa hoặc không phải là đối tượng của sân không?
No na honti.
No, they are not.
Không, chúng không phải.
Parihīnajjhānassa hi naṭṭhaṃ iṭṭhaṃ sasampayuttadhammaṃ jhānamārabbha domanassaṃ uppajjati, taṃ pana ārammaṇamattameva, nānusayanaṭṭhānaṃ iṭṭhattā.
For one whose jhāna has declined, displeasure arises regarding a desirable conjoined phenomenon that has been lost from that jhāna. However, that is merely an object, not a place of latency, because it is desirable.
Đối với người đã mất thiền, ưu sanh khởi khi duyên đến thiền là pháp đáng ưa đồng sanh với nó, nhưng điều đó chỉ là đối tượng, không phải là nơi tùy miên vì nó đáng ưa.
Aniṭṭhameva hi iṭṭhato paṭihanananimittaṃ, yaṃ pana tatthuppannaṃ, tassa paṭighamattameva hoti, na paṭighānusayoti.
Indeed, only the undesirable is a cause for repulsion from the desirable; and what arises therein is merely aversion, not the underlying tendency of aversion.
Chính cái không đáng ưa mới là dấu hiệu của sự chống đối từ cái đáng ưa, còn cái sanh khởi ở đó chỉ là sân mà thôi, không phải là sân tùy miên.
Paṭighānusayo hi aniṭṭhārammaṇe paṭihananavasena uppanno thāmagato kileso, itaro domanassena saddhiṃ uppannopi attano paṭihananakiccassa akaraṇato paṭighānusayo na hoti, abbohārikattaṃ gacchati.
For the underlying tendency of aversion is a strong defilement that arises as repulsion towards an undesirable object. The other (displeasure), even if it arises with displeasure, does not become the underlying tendency of aversion because it does not perform its function of repulsion; it becomes inoperative.
Sân tùy miên là phiền não đã trở nên mạnh mẽ, sanh khởi dưới dạng chống đối đối tượng không đáng ưa. Còn sân kia, dù sanh khởi cùng với ưu, nhưng vì không thực hiện chức năng chống đối của chính nó, nên không phải là sân tùy miên, mà trở thành không đáng kể.
Yathā hi pāṇātipātacetanāya saddhiṃ uppannopi byāpādo manokammaṃ nāma na hoti, abbohārikattaṃ gacchati, evanti gahetabbaṃ.
Just as ill-will, even if it arises with the volition of destroying life, is not called a mental action and becomes inoperative, so too it should be understood.
Cần phải hiểu rằng, cũng như sự sân hận (byāpāda), dù sanh khởi cùng với tâm sát sanh, nhưng không phải là ý nghiệp, mà trở thành không đáng kể.
Teneva nekkhammassitaṃ domanassaṃ sevitabbaṃ vuttaṃ.
Therefore, displeasure rooted in renunciation is said to be worth cultivating.
Chính vì thế, ưu dựa vào xuất ly được nói là nên thực hành.
Mānānusayassa pana dukkhadomanassavajjitā sabbe lokiyā dhammā anusayanaṭṭhānaṃ.
For the underlying tendency of conceit, however, all worldly phenomena, excluding painful and displeasurable feelings, are the places of latency.
Còn đối với mạn tùy miên, tất cả các pháp thế gian trừ thọ khổ và thọ ưu là nơi tùy miên.
‘‘Dukkhāya vedanāya apariyāpanne ettha…pe… mānānusayo ca nānusetī’’ti hi vuttaṃ.
Indeed, it is stated, "Here, the underlying tendency of conceit also does not lie latent in what is not included in painful feeling... (pe) ..."
Vì đã nói: "Ở đây, trong các pháp không thuộc thọ khổ... v.v... mạn tùy miên không tùy miên".
Diṭṭhānusayavicikicchānusayānaṃ pana lokuttaravajjitā sabbepi dhammā anusayanaṭṭhānaṃ.
For the underlying tendency of wrong view and the underlying tendency of doubt, however, all phenomena except the supramundane are the places of latency.
Còn đối với tà kiến tùy miên và hoài nghi tùy miên, tất cả các pháp trừ siêu thế là nơi tùy miên.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesū’’ti.
Therefore, it is stated, "in all phenomena included in identity."
Do đó đã nói "trong tất cả các pháp thuộc về thân kiến".
Tattha saṃsāravaṭṭanissitaṭṭhena sakkāyapariyāpannesu sabbadhammesūti attho.
Therein, the meaning is: in all phenomena included in identity, due to being involved in the cycle of transmigration.
Trong đó, ý nghĩa là trong tất cả các pháp thuộc về thân kiến theo nghĩa nương vào vòng luân hồi.
Evaṃ avijjānusayopi veditabbo.
Similarly, the underlying tendency of ignorance should be understood.
Vô minh tùy miên cũng nên hiểu như vậy.
Sabbattha ca sahajātārammaṇabhedo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
And everywhere, the distinction between conascent and object should be understood in the manner stated above.
Và ở khắp mọi nơi, sự phân biệt giữa đồng sanh và đối tượng nên được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
Bhavarāgānusayo pana kiñcāpi diṭṭhivippayuttesu catūsu cittesu uppajjanato sahajātavasena kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anusetīti vattabbo bhaveyya, so pana yasmā rūpārūpāvacaramevārammaṇaṃ labhati, na kāmāvacarārammaṇameva, anusayānaṃ pana taṃ na anusayanaṭṭhānaṃ, tasmā ārammaṇavasena niyamaṃ akatvā ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha bhavarāgānusayo anusetī’’ti vuttaṃ.
Although the underlying tendency of lust for existence, since it arises in the four consciousnesses disjoined from wrong view, should be said to lie latent as conascent in the two feelings of the Kāma sphere, it is, however, stated, "Here, the underlying tendency of lust for existence lies latent in the Rūpa sphere and Arūpa sphere," without specifying the object, because it only obtains Rūpa and Arūpa realm objects, and not Kāma realm objects, and such objects are not places of latency for the underlying tendencies.
Mặc dù hữu tham tùy miên sanh khởi trong bốn tâm ly tà kiến, nên đáng lẽ phải nói rằng nó tùy miên trong hai thọ ở cõi Dục theo cách đồng sanh, nhưng vì nó chỉ đạt được đối tượng thuộc cõi Sắc và cõi Vô sắc, chứ không phải đối tượng thuộc dục giới, và đối tượng đó không phải là nơi tùy miên của các tùy miên, nên đã không quy định theo cách đối tượng mà nói: "Ở đây, hữu tham tùy miên tùy miên trong cõi Sắc và cõi Vô sắc".
Taṃ rāgavasena so ca sabbopi rāgo kāmarāgānusayo gahetabboti ayaṃ uppattiṭṭhānavāre nayo.
That is, in terms of lust, and all that lust should be understood as the underlying tendency of sensual lust. This is the method in the 'Arising-place' section.
Điều đó là theo nghĩa tham ái, và tất cả tham ái ấy nên được hiểu là dục tham tùy miên. Đây là cách trình bày trong phần nơi sanh khởi.
Itaresu pana sattasu mahāvāresu tāva ‘‘yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa paṭighānusayo anusetīti?
Furthermore, in the other seven main sections, first: "If the latent tendency of sensual lust lies latent in someone, does the latent tendency of aversion also lie latent in them?"
Tuy nhiên, trong bảy phần chính còn lại, trước hết,*: “Nếu dục ái tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì sân hận tùy miên có tiềm ẩn ở người đó không?”
Yassa vā pana paṭighānusayo anuseti, tassa kāmarāgānusayo anusetīti?
"Or if the latent tendency of aversion lies latent in someone, does the latent tendency of sensual lust also lie latent in them?"
“Hoặc nếu sân hận tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì dục ái tùy miên có tiềm ẩn ở người đó không?”
Yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa mānānusayo anusetīti?
"If the latent tendency of sensual lust lies latent in someone, does the latent tendency of conceit also lie latent in them?"
“Nếu dục ái tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì mạn tùy miên có tiềm ẩn ở người đó không?”
Yassa vā pana mānānusayo anuseti, tassa kāmarāgānusayo anusetīti?
"Or if the latent tendency of conceit lies latent in someone, does the latent tendency of sensual lust also lie latent in them?"
“Hoặc nếu mạn tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì dục ái tùy miên có tiềm ẩn ở người đó không?”
Anāgāmissa mānānusayo anuseti, no ca tassa kāmarāgānusayo anuseti, tiṇṇaṃ puggalānaṃ mānānusayo ca anuseti, kāmarāgānusayo ca anuseti.
In an Anāgāmi, the latent tendency of conceit lies latent, but not the latent tendency of sensual lust. In three types of individuals, both the latent tendency of conceit and the latent tendency of sensual lust lie latent.
Ở bậc Bất Lai (Anāgāmī), mạn tùy miên tiềm ẩn, nhưng dục ái tùy miên không tiềm ẩn ở vị ấy; ở ba hạng người, cả mạn tùy miên và dục ái tùy miên đều tiềm ẩn.
Yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa diṭṭhānusayo anusetīti?
"If the latent tendency of sensual lust lies latent in someone, does the latent tendency of wrong views also lie latent in them?"
“Nếu dục ái tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì kiến tùy miên có tiềm ẩn ở người đó không?”
Dvinnaṃ puggalānaṃ kāmarāgānusayo anuseti, no ca…pe… diṭṭhānusayo ca anuseti, yassa vā pana…pe… āmantā.
In two types of individuals, the latent tendency of sensual lust lies latent, but not…pe… both the latent tendency of wrong views and the latent tendency of sensual lust lie latent. Or if…pe… Yes.
Ở hai hạng người, dục ái tùy miên tiềm ẩn, nhưng không phải… (v.v.)… kiến tùy miên cũng tiềm ẩn, hoặc nếu… (v.v.)… đúng vậy.
Yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa vicikicchānusayo anusetī’’ti pucchāyapi diṭṭhānusayasadisameva vissajjanaṃ.
In the question, "If the latent tendency of sensual lust lies latent in someone, does the latent tendency of doubt also lie latent in them?", the answer is similar to that for the latent tendency of wrong views.
Đối với câu hỏi “Nếu dục ái tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì hoài nghi tùy miên có tiềm ẩn ở người đó không?”, câu trả lời cũng tương tự như kiến tùy miên.
Yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa bhavarāgānusayo anusetīti?
"If the latent tendency of sensual lust lies latent in someone, does the latent tendency of craving for existence also lie latent in them?"
“Nếu dục ái tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì hữu ái tùy miên có tiềm ẩn ở người đó không?”
Yassa vā pana…pe… anusetīti…pe… tiṇṇaṃ puggalānaṃ bhavarāgānusayo ca anuseti, kāmarāgānusayo ca anuseti.
"Or if…pe… does it lie latent?"…pe… In three types of individuals, both the latent tendency of craving for existence and the latent tendency of sensual lust lie latent.
“Hoặc nếu… (v.v.)… tiềm ẩn không?”… (v.v.)… Ở ba hạng người, cả hữu ái tùy miên và dục ái tùy miên đều tiềm ẩn.
Avijjānusayepi eseva nayo.
The same method applies to the latent tendency of ignorance.
Đối với vô minh tùy miên cũng theo cách đó.
Iminā nayena paṭighānusayādimūlikāsu pucchāsu vissajjananayo veditabbo.
By this method, the manner of answering in questions rooted in the latent tendency of aversion and so on should be understood.
Theo cách này, phương pháp giải đáp cần được hiểu trong các câu hỏi có gốc là sân hận tùy miên (Paṭighānusaya) và các tùy miên khác.
Ayaṃ ekamūlake nayo.
This is the method for the one-rooted section.
Đây là phương pháp trong phần một gốc.
Yassa kāmarāgānusayo ca paṭighānusayo ca anuseti, tassa mānānusayo anusetīti?
"If the latent tendency of sensual lust and the latent tendency of aversion lie latent in someone, does the latent tendency of conceit also lie latent in them?"
“Nếu dục ái tùy miên và sân hận tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì mạn tùy miên có tiềm ẩn không?”
Dvinnaṃ dvimūlikā…pe… pañcamūlikānaṃ pana ekamūle vuttānusārena vissajjananayo ñātabbo.
The method of answering for the two-rooted…pe… up to the five-rooted questions should be known according to what has been stated in the one-rooted section.
Đối với hai gốc, hai gốc… (v.v.)… năm gốc, phương pháp giải đáp cần được biết theo cách đã nói trong phần một gốc.
Tatrāyaṃ pacchimānusaye yojanā – ‘‘yassa kāmarāgānusayo ca paṭighānusayo ca mānānusayo ca diṭṭhānusayo ca vicikicchānusayo ca bhavarāgānusayo ca anuseti, tassa avijjānusayo anusetīti?
Here is the application to the last latent tendency: "If the latent tendency of sensual lust, the latent tendency of aversion, the latent tendency of conceit, the latent tendency of wrong views, the latent tendency of doubt, and the latent tendency of craving for existence lie latent in someone, does the latent tendency of ignorance also lie latent in them?"
Đây là sự áp dụng trong tùy miên cuối cùng: “Nếu dục ái tùy miên, sân hận tùy miên, mạn tùy miên, kiến tùy miên, hoài nghi tùy miên và hữu ái tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì vô minh tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yassa vā pana avijjānusayo anuseti, tassa kāmarāgānusayo ca…pe… bhavarāgānusayo ca anusetīti?
"Or if the latent tendency of ignorance lies latent in someone, do the latent tendency of sensual lust…pe… and the latent tendency of craving for existence also lie latent in them?"
“Hoặc nếu vô minh tùy miên tiềm ẩn ở người này, thì dục ái tùy miên… (v.v.)… và hữu ái tùy miên có tiềm ẩn không?”
Anāgāmissa avijjānusayo ca mānānusayo ca bhavarāgānusayo ca anuseti, na itare, dvinnaṃ puggalānaṃ avijjānusayo ca kāmarāgapaṭighamānabhavarāgānusayā ca anusenti, na diṭṭhivicikicchānusayā, puthujjanassa pana sabbepi anusentī’’ti ayaṃ puggalavāre nayo.
In an Anāgāmi, the latent tendency of ignorance, the latent tendency of conceit, and the latent tendency of craving for existence lie latent, but not the others. In two types of individuals, the latent tendency of ignorance and the latent tendencies of sensual lust, aversion, conceit, and craving for existence lie latent, but not the latent tendencies of wrong views and doubt. In an ordinary person (Puthujjana), however, all of them lie latent." This is the method for the section concerning individuals.
Ở bậc Bất Lai (Anāgāmī), vô minh tùy miên, mạn tùy miên và hữu ái tùy miên tiềm ẩn, nhưng các tùy miên khác thì không; ở hai hạng người, vô minh tùy miên, dục ái, sân hận, mạn và hữu ái tùy miên tiềm ẩn, nhưng kiến và hoài nghi tùy miên thì không; tuy nhiên, ở phàm phu (puthujjana), tất cả đều tiềm ẩn.” Đây là phương pháp trong phần về hạng người.
Okāsavāre pana ‘‘yattha kāmarāgānusayo anuseti, tattha paṭighānusayo anusetīti?
In the section concerning occasions, "Wherever the latent tendency of sensual lust lies latent, does the latent tendency of aversion also lie latent there?"
Tuy nhiên, trong phần về cảnh giới,*: “Nơi nào dục ái tùy miên tiềm ẩn, nơi đó sân hận tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… anusetīti?
"Or wherever…pe… does it lie latent there?"
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… tiềm ẩn không?”
Yattha kāmarāgānusayo anuseti, tattha mānānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of sensual lust lies latent, does the latent tendency of conceit also lie latent there?"
“Nơi nào dục ái tùy miên tiềm ẩn, nơi đó mạn tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana mānānusayo anuseti, tattha kāmarāgānusayo anusetīti?
"Or wherever the latent tendency of conceit lies latent, does the latent tendency of sensual lust also lie latent there?"
“Hoặc nơi nào mạn tùy miên tiềm ẩn, nơi đó dục ái tùy miên có tiềm ẩn không?”
Rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha mānānusayo anuseti, na kāmarāgānusayo, kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu tadubhayaṃ anuseti.
In the fine-material realm (Rūpadhātu) and the immaterial realm (Arūpadhātu), the latent tendency of conceit lies latent, but not the latent tendency of sensual lust. In the sense-sphere realm (Kāmadhātu), in two feelings, both lie latent.
Ở sắc giới và vô sắc giới, mạn tùy miên tiềm ẩn, nhưng dục ái tùy miên thì không; ở dục giới, trong hai thọ, cả hai đều tiềm ẩn.
Yattha kāmarāgānusayo…pe… anusetīti?
"Wherever the latent tendency of sensual lust…pe… does it lie latent there?"
“Nơi nào dục ái tùy miên… (v.v.)… tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… anusetīti?
"Or wherever…pe… does it lie latent there?"
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… tiềm ẩn không?”
Dukkhāya vedanāya rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha vicikicchānusayo anuseti, na kāmarāgānusayo, kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu tadubhayaṃ anuseti.
In painful feeling, in the fine-material realm, and in the immaterial realm, the latent tendency of doubt lies latent, but not the latent tendency of sensual lust. In the sense-sphere realm, in two feelings, both lie latent.
Trong khổ thọ, ở sắc giới và vô sắc giới, hoài nghi tùy miên tiềm ẩn, nhưng dục ái tùy miên thì không; ở dục giới, trong hai thọ, cả hai đều tiềm ẩn.
Yattha kāmarāgānusayo…pe… anuseti, tattha bhavarāgānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of sensual lust…pe… lies latent, does the latent tendency of craving for existence also lie latent there?"
“Nơi nào dục ái tùy miên… (v.v.)… tiềm ẩn, nơi đó hữu ái tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… no.
"Or wherever…pe… No.
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… không.”
Yattha kāmarāgānusayo anuseti, tattha avijjānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of sensual lust lies latent, does the latent tendency of ignorance also lie latent there?"
“Nơi nào dục ái tùy miên tiềm ẩn, nơi đó vô minh tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… anusetīti?
"Or wherever…pe… does it lie latent there?"
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… tiềm ẩn không?”
Dukkhāya vedanāya rūpārūpadhātuyā ettha avijjānusayo anuseti, na kāmarāgānusayo, kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu tadubhayaṃ anuseti.
In painful feeling, and in the fine-material and immaterial realms, the latent tendency of ignorance lies latent, but not the latent tendency of sensual lust. In the sense-sphere realm, in two feelings, both lie latent.
Trong khổ thọ, ở sắc giới và vô sắc giới, vô minh tùy miên tiềm ẩn, nhưng dục ái tùy miên thì không; ở dục giới, trong hai thọ, cả hai đều tiềm ẩn.
Yattha paṭighānusayo anuseti, tattha mānānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of aversion lies latent, does the latent tendency of conceit also lie latent there?"
“Nơi nào sân hận tùy miên tiềm ẩn, nơi đó mạn tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… no.
"Or wherever…pe… No.
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… không.”
Yattha paṭighānusayo anuseti, tattha diṭṭhānusayo vicikicchānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of aversion lies latent, do the latent tendencies of wrong views and doubt also lie latent there?"
“Nơi nào sân hận tùy miên tiềm ẩn, nơi đó kiến tùy miên và hoài nghi tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… anusetīti?
"Or wherever…pe… does it lie latent there?"
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… tiềm ẩn không?”
Kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu rūpārūpadhātuyā ettha vicikicchānusayo anuseti, na paṭighānusayo, dukkhāya pana vedanāya tadubhayaṃ anuseti.
In the sense-sphere realm, in two feelings, and in the fine-material and immaterial realms, the latent tendency of doubt lies latent, but not the latent tendency of aversion. However, in painful feeling, both lie latent.
Ở dục giới, trong hai thọ, và ở sắc giới, vô sắc giới, hoài nghi tùy miên tiềm ẩn, nhưng sân hận tùy miên thì không; tuy nhiên, trong khổ thọ, cả hai đều tiềm ẩn.
Yattha paṭighānusayo anuseti, tattha bhavarāgānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of aversion lies latent, does the latent tendency of craving for existence also lie latent there?"
“Nơi nào sân hận tùy miên tiềm ẩn, nơi đó hữu ái tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… no.
"Or wherever…pe… No.
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… không.”
Yattha paṭighānusayo anuseti, tattha avijjānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of aversion lies latent, does the latent tendency of ignorance also lie latent there?"
“Nơi nào sân hận tùy miên tiềm ẩn, nơi đó vô minh tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… anusetīti…pe… dukkhāya vedanāya tadubhayaṃ anuseti, aññattha avijjānusayo ca.
"Or wherever…pe… does it lie latent there?"…pe… In painful feeling, both lie latent, and elsewhere, the latent tendency of ignorance also.
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… tiềm ẩn không?”… (v.v.)… Trong khổ thọ, cả hai đều tiềm ẩn; ở nơi khác, vô minh tùy miên cũng*.
Yattha mānānusayo anuseti, tattha diṭṭhānusayo vicikicchānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of conceit lies latent, do the latent tendencies of wrong views and doubt also lie latent there?"
“Nơi nào mạn tùy miên tiềm ẩn, nơi đó kiến tùy miên và hoài nghi tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… anusetīti?
"Or wherever…pe… does it lie latent there?"
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… tiềm ẩn không?”
Dukkhāya vedanāya diṭṭhānusayova, netaro, tadaññesu sabbattha anuseti.
In painful feeling, only the latent tendency of wrong views, not the other. In all other places, both lie latent.
Trong khổ thọ, chỉ có kiến tùy miên, không phải cái kia; ở tất cả những nơi khác, cả hai đều tiềm ẩn.
Yattha mānānusayo anuseti, tattha bhavarāgānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of conceit lies latent, does the latent tendency of craving for existence also lie latent there?"
“Nơi nào mạn tùy miên tiềm ẩn, nơi đó hữu ái tùy miên có tiềm ẩn không?”
Kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu mānānusayo, netaro, rūpārūpadhātuyā pana tadubhayaṃ anuseti.
In the sense-sphere realm, in two feelings, only the latent tendency of conceit, not the other. In the fine-material and immaterial realms, however, both lie latent.
Ở dục giới, trong hai thọ, chỉ có mạn tùy miên, không phải cái kia; tuy nhiên, ở sắc giới và vô sắc giới, cả hai đều tiềm ẩn.
Yattha vā pana…pe… āmantā.
"Or wherever…pe… Yes.
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… đúng vậy.”
Yattha mānānusayo anuseti, tattha avijjānusayo…pe… āmantā.
"Wherever the latent tendency of conceit lies latent, does the latent tendency of ignorance…pe… Yes.
“Nơi nào mạn tùy miên tiềm ẩn, nơi đó vô minh tùy miên… (v.v.)… đúng vậy.”
Yattha vā pana…pe… anusetīti?
"Or wherever…pe… does it lie latent there?"
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… tiềm ẩn không?”
Dukkhavedanaṃ ṭhapetvā tadaññāsu sabbattha tadubhayaṃ anuseti.
Excluding painful feeling, in all other feelings, both lie latent.
Trừ khổ thọ ra, ở tất cả những nơi khác, cả hai đều tiềm ẩn.
Yattha diṭṭhānusayo, tattha vicikicchānusayo…pe… āmantā.
"Wherever the latent tendency of wrong views lies latent, does the latent tendency of doubt…pe… Yes.
“Nơi nào kiến tùy miên tiềm ẩn, nơi đó hoài nghi tùy miên… (v.v.)… đúng vậy.”
Yattha diṭṭhānusayo, tattha bhavarāgānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of wrong views lies latent, does the latent tendency of craving for existence also lie latent there?"
“Nơi nào kiến tùy miên tiềm ẩn, nơi đó hữu ái tùy miên có tiềm ẩn không?”
Kāmadhātuyā tīsu vedanāsu diṭṭhānusayova, rūpārūpabhavesu tadubhayaṃ anuseti.
In the sense-sphere realm, in three feelings, only the latent tendency of wrong views. In the fine-material and immaterial existences, both lie latent.
Ở dục giới, trong ba thọ, chỉ có kiến tùy miên; ở các cõi sắc và vô sắc, cả hai đều tiềm ẩn.
Yattha vā pana…pe… āmantā.
"Or wherever…pe… Yes.
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… đúng vậy.”
Yattha diṭṭhānusayo anuseti, tattha avijjānusayo…pe… āmantā.
"Wherever the latent tendency of wrong views lies latent, does the latent tendency of ignorance…pe… Yes.
“Nơi nào kiến tùy miên tiềm ẩn, nơi đó vô minh tùy miên… (v.v.)… đúng vậy.”
Yattha vā pana…pe… āmantā.
"Or wherever…pe… Yes.
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… đúng vậy.”
Esa nayo vicikicchāmūlakesupi.
The same method applies to those rooted in doubt.
Cách này cũng áp dụng cho các câu hỏi có gốc là hoài nghi tùy miên.
Yattha bhavarāgānusayo, tattha avijjānusayo anusetīti?
"Wherever the latent tendency of craving for existence lies latent, does the latent tendency of ignorance also lie latent there?"
“Nơi nào hữu ái tùy miên tiềm ẩn, nơi đó vô minh tùy miên có tiềm ẩn không?”
Yattha vā pana…pe… anuseti, tattha kāmadhātuyā tīsu vedanāsu avijjānusayova, rūpārūpabhavesu pana tadubhayaṃ anusetī’’ti ayamettha ekamūlanayo.
"Or wherever…pe… lies latent, there in the sense-sphere realm, in three feelings, only the latent tendency of ignorance, but in the fine-material and immaterial existences, both lie latent." This is the method for the one-rooted section here.
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… tiềm ẩn, nơi đó ở dục giới, trong ba thọ, chỉ có vô minh tùy miên; tuy nhiên, ở các cõi sắc và vô sắc, cả hai đều tiềm ẩn.” Đây là phương pháp một gốc ở đây.
‘‘Yassa…pe… nānuseti.
"In whom…pe… does not lie latent.
“Nếu… (v.v.)… không tiềm ẩn.
Yassa…pe… nānuseti mānānusayo, arahato pana tadubhayampi nānuseti.
In whom…pe… the latent tendency of conceit does not lie latent. In an Arahant, however, neither of them lies latent.
Nếu… (v.v.)… mạn tùy miên không tiềm ẩn, nhưng ở bậc A-la-hán, cả hai đều không tiềm ẩn.
Yassa vā pana…pe… āmantā.
"Or in whom…pe… Yes.
“Hoặc nếu… (v.v.)… đúng vậy.”
Yassa kāmarāgānusayo nānuseti, tassa diṭṭhānusayo vicikicchānusayo nānusetīti?
"In whom the latent tendency of sensual lust does not lie latent, do the latent tendencies of wrong views and doubt also not lie latent in them?"
“Nếu dục ái tùy miên không tiềm ẩn ở người này, thì kiến tùy miên và hoài nghi tùy miên có không tiềm ẩn không?”
Yassa vā pana…pe… nānusetīti?
"Or in whom…pe… do they not lie latent?"
“Hoặc nếu… (v.v.)… không tiềm ẩn không?”
Dvinnaṃ puggalānaṃ vicikicchānusayova nānuseti, netaro, anāgāmiarahantānaṃ tadubhayampi nānusetī’’tiādinā nayena puggalavāre,
In two types of individuals, only the latent tendency of doubt does not lie latent, not the other. In Anāgāmis and Arahants, neither of them lies latent." This is the method in the section concerning individuals, starting thus:
Ở hai hạng người, chỉ có hoài nghi tùy miên không tiềm ẩn, không phải cái kia; ở bậc Bất Lai (Anāgāmī) và A-la-hán (Arahant), cả hai đều không tiềm ẩn.” Theo cách này, trong phần về hạng người,
‘‘Yattha kāmarāgānusayo nānuseti, tattha paṭighānusayo nānusetīti?
"Wherever the latent tendency of sensual lust does not lie latent, does the latent tendency of aversion also not lie latent there?"
“Nơi nào dục ái tùy miên không tiềm ẩn, nơi đó sân hận tùy miên có không tiềm ẩn không?”
Dukkhāya vedanāya kāmarāgānusayova nānuseti, netaro, rūpārūpadhātupariyāpannesu tadubhayaṃ nānuseti.
In painful feeling, only the latent tendency of sensual lust does not lie latent, not the other. In those pertaining to the fine-material and immaterial realms, neither of them lies latent.
Trong khổ thọ, chỉ có dục ái tùy miên không tiềm ẩn, không phải cái kia; ở những nơi thuộc sắc giới và vô sắc giới, cả hai đều không tiềm ẩn.
Yattha vā pana…pe… nānusetīti?
"Or wherever…pe… does it not lie latent there?"
“Hoặc nơi nào… (v.v.)… không tiềm ẩn không?”
Kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu paṭighānusayova, rūpārūpapariyāpannesu pana tadubhayaṃ nānuseti.
In the sense-sphere realm, in two feelings, only the latent tendency of aversion. In those pertaining to the fine-material and immaterial realms, however, neither of them lies latent.
Ở dục giới, trong hai thọ, chỉ có sân hận tùy miên; tuy nhiên, ở những nơi thuộc sắc giới và vô sắc giới, cả hai đều không tiềm ẩn.
Yattha kāmarāgānusayo nānuseti, tattha mānānusayo nānusetīti?
"Wherever the latent tendency of sensual lust does not lie latent, does the latent tendency of conceit also not lie latent there?"
“Nơi nào dục ái tùy miên không tiềm ẩn, nơi đó mạn tùy miên có không tiềm ẩn không?”
Rūpārūpadhātūsu kāmarāgānusayova, dukkhāya pana vedanāya, apariyāpannesu ca tadubhayaṃ nānuseti.
In the rūpa and arūpa realms, only the latent tendency of sensual lust lies latent; but in painful feeling and in the unpertained, neither of the two lies latent.
Trong các cõi sắc và vô sắc, chỉ có tùy miên dục ái; nhưng đối với thọ khổ và trong những cái không thuộc giới, cả hai đều không tùy miên.
Yattha vā pana…pe… āmantā.
Or where, however… (etc.)… Yes.
Hoặc nơi nào… (lặp lại)… đúng vậy.
Yattha kāmarāgānusayo nānuseti, tattha diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo nānusetīti?
Where the latent tendency of sensual lust does not lie latent, there do the latent tendency of wrong view and the latent tendency of doubt not lie latent?
Nơi nào tùy miên dục ái không tùy miên, nơi đó tùy miên tà kiến, tùy miên hoài nghi không tùy miên chăng?
Dukkhāya vedanāya rūpārūpadhātūsu kāmarāgānusayova, apariyāpanne pana tadubhayaṃ nānusetī’’tiādinā nayena okāsavāre ca,
In painful feeling, in the rūpa and arūpa realms, only the latent tendency of sensual lust, but in the unpertained, neither of the two lies latent—in this manner, in the 'place-section',
“Đối với thọ khổ, trong các cõi sắc và vô sắc, chỉ có tùy miên dục ái; nhưng trong cái không thuộc giới, cả hai đều không tùy miên” theo cách này trong phần về nơi chốn, và
‘‘Yassa yattha kāmarāgānusayo nānuseti, tassa tattha paṭighānusayo nānusetīti?
“For whom, where the latent tendency of sensual lust does not lie latent, for him, there the latent tendency of aversion does not lie latent?
“Nơi nào tùy miên dục ái của người đó không tùy miên, nơi đó tùy miên sân hận của người đó không tùy miên chăng?
Tiṇṇaṃ puggalānaṃ dukkhāya vedanāya kāmarāgānusayova, rūpārūpapariyāpannesu tadubhayaṃ nānuseti, dvinnaṃ puggalānaṃ sabbattha tadubhayaṃ nānuseti.
For three individuals, in painful feeling, only the latent tendency of sensual lust; in the rūpa and arūpa realms and the unpertained, neither of the two lies latent; for two individuals, neither of the two lies latent everywhere.
Đối với ba hạng người, đối với thọ khổ, chỉ có tùy miên dục ái; trong các cõi sắc, vô sắc và cái không thuộc giới, cả hai đều không tùy miên. Đối với hai hạng người, cả hai đều không tùy miên ở khắp mọi nơi.
Yassa vā pana yattha…pe… nānusetīti?
Or for whom, however, where… (etc.)… does not lie latent?
Hoặc nơi nào của người đó… (lặp lại)… không tùy miên chăng?
Tiṇṇaṃ puggalānaṃ kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu paṭighānusayova, rūpārūpapariyāpannesu tadubhayaṃ nānuseti, dvinnaṃ puggalānaṃ sabbattha tadubhayaṃ nānuseti.
For three individuals, in the Kāma realm, in the two feelings, only the latent tendency of aversion; in the rūpa and arūpa realms and the unpertained, neither of the two lies latent; for two individuals, neither of the two lies latent everywhere.
Đối với ba hạng người, trong hai thọ của cõi dục, chỉ có tùy miên sân hận; trong các cõi sắc, vô sắc và cái không thuộc giới, cả hai đều không tùy miên. Đối với hai hạng người, cả hai đều không tùy miên ở khắp mọi nơi.
Yassa yattha kāmarāgānusayo nānuseti, tassa tattha mānānusayo nānusetīti?
For whom, where the latent tendency of sensual lust does not lie latent, for him, there the latent tendency of conceit does not lie latent?
Nơi nào tùy miên dục ái của người đó không tùy miên, nơi đó tùy miên kiêu mạn của người đó không tùy miên chăng?
Tiṇṇaṃ puggalānaṃ rūpārūpadhātuyā kāmarāgānusayova, netaro, dukkhāya vedanāya, apariyāpanne ca tadubhayaṃ nānuseti, anāgāmissa kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu rūpārūpadhātuyā kāmarāgānusayova, arahato pana sabbattha tadubhayaṃ nānusetī’’tiādinā puggalokāsavāre ca vuttānusārena nayo ñātabboti ayaṃ pāḷinayo.
For three individuals, in the rūpa and arūpa realms, only the latent tendency of sensual lust, not the other; in painful feeling and in the unpertained, neither of the two lies latent; for an anāgāmī, in the Kāma realm, in the two feelings, and in the rūpa and arūpa realms, only the latent tendency of sensual lust; but for an arahant, neither of the two lies latent everywhere”—in this manner, the method should be understood according to what is stated in the 'individual-place-section'; this is the Pāḷi method.
Đối với ba hạng người, trong cõi sắc và vô sắc, chỉ có tùy miên dục ái, không phải cái khác; đối với thọ khổ và trong cái không thuộc giới, cả hai đều không tùy miên. Đối với vị Bất Lai, trong hai thọ của cõi dục, trong cõi sắc và vô sắc, chỉ có tùy miên dục ái. Nhưng đối với vị A-la-hán, cả hai đều không tùy miên ở khắp mọi nơi” theo cách này trong phần về người và nơi chốn, thì cách thức nên được hiểu theo những gì đã nói. Đây là cách thức của bản Pāḷi.
Tattha ‘‘yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa paṭighānusayo anusetī’’ti ettha yadetaṃ ‘‘āmantā’’ti paṭivacanaṃ dinnaṃ, taṃ duddinnaṃ viya khāyati.
Regarding this, where it is stated, “For whom the latent tendency of sensual lust lies latent, for him the latent tendency of aversion lies latent?” and the answer given is “Yes”, that seems like an incorrect answer.
Trong đó, đối với câu “Người nào tùy miên dục ái tùy miên, người đó tùy miên sân hận có tùy miên chăng?” thì câu trả lời “đúng vậy” đã được đưa ra, điều đó dường như là sai.
Kāmarāgapaṭighānaṃ ekakkhaṇe anuppattito.
Because sensual lust and aversion do not arise at the same moment.
Vì dục ái và sân hận không khởi lên cùng một sát-na.
Yathā hi ‘‘yassa manāyatanaṃ uppajjati, tassa dhammāyatanaṃ uppajjatī’’tiādīsu manāyatanadhammāyatanādīni ekakkhaṇe uppajjanti, na tathā kāmarāgapaṭighā, visuññeva uppajjanato, tasmā ettha ‘‘no’’ti paṭisedho kattabbo siyā, taṃ pana akatvā ‘‘āmantā’’ti paṭivacanassa dinnattā heṭṭhā yamakesu viya ettha khaṇapaccuppannavasena vattamānavohāraṃ aggahetvā aññathā gahetabbo.
Just as in cases like “For whom the mind-base arises, for him the phenomena-base arises,” the mind-base, phenomena-base, etc., arise at the same moment, sensual lust and aversion do not; they arise distinctly. Therefore, a negation “No” should be made here. But by giving the answer “Yes” instead of negating it, the present tense usage “lies latent” here should not be taken in the sense of arising at the moment, as in the Yamakas below, but should be understood differently.
Thật vậy, giống như trong các câu “của ai ý xứ khởi lên, của người đó pháp xứ khởi lên” v.v., ý xứ và pháp xứ v.v. khởi lên cùng một sát-na, nhưng dục ái và sân hận thì không như vậy, vì chúng khởi lên riêng biệt. Do đó, ở đây lẽ ra phải có sự phủ định “không”, nhưng vì đã không làm như vậy mà đưa ra câu trả lời “đúng vậy”, nên thay vì lấy cách nói hiện tại theo nghĩa khởi lên trong sát-na như trong các phần Yamaka trước, thì phải được hiểu theo cách khác.
Kathaṃ gahetabbo?
How should it be understood?
Hiểu như thế nào?
Appahīnavasena.
In the sense of being unabandoned.
Theo nghĩa chưa đoạn trừ.
Appahīnataṃ hi sandhāya ayaṃ anusetīti vattamānavohāro vutto, na khaṇapaccuppannataṃ, tasmā imissā pucchāya yassa kāmarāgānusayo appahīno, na anuppattidhammataṃ āpādito, tassa paṭighānusayo appahīno, na anuppattidhammataṃ āpādito, tassa paṭighānusayo appahīnoti evamattho gahetabbo.
Indeed, this present tense usage of “lies latent” is stated with reference to being unabandoned, not to arising at the moment. Therefore, for this question, the meaning should be taken as: “For whom the latent tendency of sensual lust is unabandoned, not brought to the state of non-arising, for him the latent tendency of aversion is unabandoned, not brought to the state of non-arising.”
Thật vậy, cách nói hiện tại “tùy miên” này được nói để chỉ sự chưa đoạn trừ, chứ không phải sự khởi lên trong sát-na. Do đó, đối với câu hỏi này, ý nghĩa phải được hiểu là: của ai tùy miên dục ái chưa đoạn trừ, chưa đưa đến trạng thái không khởi lên, của người đó tùy miên sân hận chưa đoạn trừ, chưa đưa đến trạng thái không khởi lên, của người đó tùy miên sân hận chưa đoạn trừ.
Yasmā ca tesu kāmarāgapaṭighesu yasseko appahīno, tassa itaropi appahīnova hoti, tasmā ‘‘āmantā’’ti vuttaṃ.
And since, among these sensual lust and aversion, for whom one is unabandoned, the other is also unabandoned, therefore “Yes” is stated.
Và vì trong những dục ái và sân hận đó, của ai một cái chưa đoạn trừ, thì cái kia cũng chưa đoạn trừ, nên đã nói “đúng vậy”.
Ito paresupi evarūpesu uppajjativārādivissajjanesu eseva nayo.
The same method applies to such answers concerning the arising section and so forth in subsequent discussions.
Trong những phần giải thích về sự khởi lên v.v. tương tự như vậy sau đây, cách thức cũng tương tự.
Tiṇṇaṃ puggalānanti puthujjanasotāpannasakadāgāmīnaṃ.
“ For three individuals” means for the ordinary person (puthujjana), the stream-enterer (sotāpanna), and the once-returner (sakadāgāmī).
Ba hạng người là phàm phu, Dự Lưu và Nhất Lai.
Dvinnanti sotāpannasakadāgāmīnaṃ.
“For two” means for the stream-enterer and the once-returner.
Hai hạng người là Dự Lưu và Nhất Lai.
Evaṃ uppajjanaṃ dīpitaṃ.
Thus, the arising is shown.
Sự khởi lên đã được chỉ ra như vậy.
Okāsavārassa paṭhamadutiyapucchāsu yasmā kāmarāgapaṭighā ekacitte na uppajjanti, tasmā ‘‘no’’ti paṭisedho kato.
In the first and second questions of the 'place-section', since sensual lust and aversion do not arise in the same consciousness, the negation “No” is made.
Trong các câu hỏi thứ nhất và thứ hai của phần về nơi chốn, vì dục ái và sân hận không khởi lên trong cùng một tâm, nên đã có sự phủ định “không”.
Dukamūlādīsu ca yasmā kāmarāgapaṭighādayo ekasmiṃ ṭhānasaṅkhāte citte, ārammaṇe vā na uppajjanti, tasmā ‘‘natthī’’ti tattha paṭikkhepo kato, ayaṃ pucchā apubbā evāti adhippāyo.
And in the dual-root sections (dukamūla), etc., since sensual lust, aversion, etc., do not arise in a single consciousness or object, which is designated as a 'place', a denial “there is not” is made there. The intention is that this question is unprecedented.
Và trong các phần căn bản của cặp v.v., vì dục ái, sân hận v.v. không khởi lên trong một tâm, tức là một chỗ, hoặc trong một đối tượng, nên ở đó đã có sự phủ định “không có”. Ý nghĩa là câu hỏi này chưa từng có.
Puggalokāsavāre catunnanti puthujjanasotāpannasakadāgāmianāgāmīnaṃ.
In the 'individual-place-section', “ for four” means for the ordinary person, stream-enterer, once-returner, and non-returner (anāgāmī).
Trong phần về người và nơi chốn, bốn hạng người là phàm phu, Dự Lưu, Nhất Lai và Bất Lai.
Paṭilome dvinnanti anāgāmiarahante sandhāya vuttanti ayaṃ anusayavāre nayo.
In the reverse order, “ for two” is stated with reference to the non-returner and the arahant; this is the method in the 'latent tendency section' (anusayavāra).
Trong phần nghịch, hai hạng người được nói để chỉ vị Bất Lai và A-la-hán. Đây là cách thức trong phần về tùy miên.
Sānusayavāre pana ‘‘yo kāmarāgānusayena sānusayo, so paṭighānusayena sānusayoti?
In the 'accompanied by latent tendencies section' (sānusayavāra), however, “One who is accompanied by the latent tendency of sensual lust, is he accompanied by the latent tendency of aversion?
Trong phần về có tùy miên, “Người nào có tùy miên dục ái, người đó có tùy miên sân hận chăng?
Āmantā…pe… mānānusayena sānusayoti?
Yes… (etc.)… by the latent tendency of conceit?
Đúng vậy… (lặp lại)… có tùy miên kiêu mạn chăng?
Yo vā pana mānānusayena sānusayo, so kāmarāgānusayena sānusayoti?
Or one who is accompanied by the latent tendency of conceit, is he accompanied by the latent tendency of sensual lust?
Hoặc người nào có tùy miên kiêu mạn, người đó có tùy miên dục ái chăng?
Anāgāmī mānānusayeneva, na kāmarāgānusayena, tayo pana puggalā tadubhayenāpi anusayenā’’ti iminā nayena sesesu dukamūlādīsu pucchāvissajjananayo ñātabbo, ayaṃ puggalavāre nayo.
The anāgāmī is accompanied by the latent tendency of conceit only, not by the latent tendency of sensual lust, but the three individuals are accompanied by both latent tendencies”—in this manner, the method of question and answer in the remaining dual-root sections (dukamūla), etc., should be understood; this is the method in the 'individual-section' (puggalavāra).
Vị Bất Lai chỉ có tùy miên kiêu mạn, không có tùy miên dục ái, nhưng ba hạng người thì có cả hai tùy miên” theo cách này, cách thức hỏi và trả lời trong các phần căn bản của cặp v.v. còn lại nên được hiểu. Đây là cách thức trong phần về người.
‘‘Yato kāmarāgānusayena sānusayo, tato paṭighānusayena sānusayoti?
“From which, one is accompanied by the latent tendency of sensual lust, from that, is he accompanied by the latent tendency of aversion?
“Nơi nào có tùy miên dục ái, nơi đó có tùy miên sân hận chăng?
No…pe… mānānusayena sānusayoti?
No… (etc.)… from which, one is accompanied by the latent tendency of sensual lust, from that, is he accompanied by the latent tendency of conceit?
Không… (lặp lại)… có tùy miên kiêu mạn chăng?
Yato vā pana mānānusayena sānusayo, tato kāmarāgānusayena sānusayoti?
Or from which, one is accompanied by the latent tendency of conceit, from that, is he accompanied by the latent tendency of sensual lust?
Hoặc nơi nào có tùy miên kiêu mạn, nơi đó có tùy miên dục ái chăng?
Rūpārūpadhātuyā mānānusayeneva, netarena, kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu tadubhayenāpī’’tiādinā okāsavāre ca,
In the rūpa and arūpa realms, from that, only the latent tendency of conceit, not the other; but in the Kāma realm, in the two feelings, from that, by both”—in this manner, in the 'place-section' (okāsavāra),
Trong cõi sắc và vô sắc, chỉ có tùy miên kiêu mạn, không phải cái khác; nhưng trong hai thọ của cõi dục, thì có cả hai” theo cách này trong phần về nơi chốn, và
‘‘Yo yato kāmarāgānusayena sānusayo, so tato paṭighānusayena sānusayoti?
“One who, from which, is accompanied by the latent tendency of sensual lust, is he, from that, accompanied by the latent tendency of aversion?
“Người nào có tùy miên dục ái ở nơi nào, người đó có tùy miên sân hận ở nơi đó chăng?
No’’tiādinā puggalokāsavāre cāti evaṃ anulomanaye ca, ‘‘yo kāmarāgānusayena niranusayo, so paṭighānusayena niranusayoti?
No”—and so on, in the 'individual-place-section' (puggalokāsavāra), thus, in the direct order, and also in the reverse order, “One who is not accompanied by the latent tendency of sensual lust, is he not accompanied by the latent tendency of aversion?
Không” theo cách này trong phần về người và nơi chốn, và như vậy trong cách thuận, và “Người nào không có tùy miên dục ái, người đó không có tùy miên sân hận chăng?
Āmantā’’tiādinā paṭilomanayepi sabbattha anusayavāre vuttānusārato pucchāvissajjananayo ñātabbo.
Yes”—and so on, in all instances, the method of question and answer should be understood according to what is stated in the 'latent tendency section' (anusayavāra).
Đúng vậy” theo cách này trong cách nghịch, thì cách thức hỏi và trả lời nên được hiểu theo những gì đã nói trong phần về tùy miên ở khắp mọi nơi.
Pajahanavāre pana ‘‘yo kāmarāgānusayaṃ pajahati, so paṭighānusayaṃ pajahatīti?
In the 'abandoning section' (pajahanavāra), however, “One who abandons the latent tendency of sensual lust, does he abandon the latent tendency of aversion?
Trong phần về đoạn trừ, “Người nào đoạn trừ tùy miên dục ái, người đó đoạn trừ tùy miên sân hận chăng?
Āmantā…pe… mānānusayaṃ pajahatīti?
Yes… (etc.)… does he abandon the latent tendency of conceit?
Đúng vậy… (lặp lại)… đoạn trừ tùy miên kiêu mạn chăng?
Tadekaṭṭhaṃ pajahati.
He abandons what is associated with it.
Đoạn trừ cái cùng một chỗ.
Yo vā pana mānānusayaṃ pajahati, so kāmarāgānusayaṃ pajahatīti?
Or one who abandons the latent tendency of conceit, does he abandon the latent tendency of sensual lust?
Hoặc người nào đoạn trừ tùy miên kiêu mạn, người đó đoạn trừ tùy miên dục ái chăng?
No…pe… so diṭṭhānusayaṃ vicikicchānusayaṃ pajahatīti?
No… (etc.)… does he abandon the latent tendency of wrong view, the latent tendency of doubt?
Không… (lặp lại)… người đó đoạn trừ tùy miên tà kiến, tùy miên hoài nghi chăng?
Yo vā pana vicikicchānusayaṃ pajahati, so kāmarāgānusayaṃ pajahatīti?
Or one who abandons the latent tendency of doubt, does he abandon the latent tendency of sensual lust?
Hoặc người nào đoạn trừ tùy miên hoài nghi, người đó đoạn trừ tùy miên dục ái chăng?
Tadekaṭṭhaṃ pajahati.
He abandons what is associated with it.
Đoạn trừ cái cùng một chỗ.
Yo…pe… bhavarāgānusayaṃ avijjānusayaṃ pajahatīti?
One who… (etc.)… does he abandon the latent tendency of desire for existence, the latent tendency of ignorance?
Người nào… (lặp lại)… đoạn trừ tùy miên hữu ái, tùy miên vô minh chăng?
Tadekaṭṭhaṃ pajahati…pe… yo kāmarāgānusayañca paṭighānusayañca mānānusayañca…pe… pajahatīti?
He abandons what is associated with it… (etc.)… One who abandons the latent tendency of sensual lust, and the latent tendency of aversion, and the latent tendency of conceit… (etc.)…?
Đoạn trừ cái cùng một chỗ… (lặp lại)… người nào đoạn trừ tùy miên dục ái, tùy miên sân hận và tùy miên kiêu mạn… (lặp lại)… chăng?
Natthī’’tiādinā puggalavāre,
There is not”—in this manner, in the 'individual-section' (puggalavāra),
Không có” theo cách này trong phần về người,
‘‘Yato kāmarāgānusayaṃ pajahati, tato paṭighānusayaṃ pajahatīti?
“From which, one abandons the latent tendency of sensual lust, from that, does he abandon the latent tendency of aversion?
“Nơi nào đoạn trừ tùy miên dục ái, nơi đó đoạn trừ tùy miên sân hận chăng?
No…pe… yato kāmarāgānusayaṃ pajahati, tato mānānusayaṃ pajahatīti?
No… (etc.)… from which, one abandons the latent tendency of sensual lust, from that, does he abandon the latent tendency of conceit?
Không… (lặp lại)… nơi nào đoạn trừ tùy miên dục ái, nơi đó đoạn trừ tùy miên kiêu mạn chăng?
Yato vā pana mānānusayaṃ pajahati, tato kāmarāgānusayaṃ pajahatīti?
Or from which, one abandons the latent tendency of conceit, from that, does he abandon the latent tendency of sensual lust?
Hoặc nơi nào đoạn trừ tùy miên kiêu mạn, nơi đó đoạn trừ tùy miên dục ái chăng?
Rūpārūpadhātuyā tato mānānusayameva, kāmadhātuyā pana dvīsu vedanāsu tato mānānusayaṃ pajahatī’’tiādinā okāsavāre ca,
In the rūpa and arūpa realms, from that, only the latent tendency of conceit; but in the Kāma realm, in the two feelings, from that, he abandons the latent tendency of conceit”—in this manner, in the 'place-section' (okāsavāra),
Trong cõi sắc và vô sắc, ở nơi đó chỉ đoạn trừ tùy miên kiêu mạn, nhưng trong hai thọ của cõi dục, ở nơi đó đoạn trừ tùy miên kiêu mạn” theo cách này trong phần về nơi chốn, và
‘‘Yo yato kāmarāgānusayaṃ pajahati, so tato paṭighānusayaṃ pajahatīti?
“One who, from which, abandons the latent tendency of sensual lust, does he, from that, abandon the latent tendency of aversion?
“Người nào đoạn trừ tùy miên dục ái ở nơi nào, người đó đoạn trừ tùy miên sân hận ở nơi đó chăng?
No…pe… mānānusayaṃ pajahatīti?
No… (etc.)… does he abandon the latent tendency of conceit?
Không… (lặp lại)… đoạn trừ tùy miên kiêu mạn chăng?
Tadekaṭṭhaṃ pajahati…pe… vicikicchānusayaṃ pajahatīti?
He abandons what is associated with it… (etc.)… does he abandon the latent tendency of doubt?
Đoạn trừ cái cùng một chỗ… (lặp lại)… đoạn trừ tùy miên hoài nghi chăng?
Yo vā pana yato vicikicchānusayaṃ pajahati, so tato kāmarāgānusayaṃ pajahatīti?
Or one who, from which, abandons the latent tendency of doubt, does he, from that, abandon the latent tendency of sensual lust?
Hoặc người nào đoạn trừ tùy miên hoài nghi ở nơi nào, người đó đoạn trừ tùy miên dục ái ở nơi đó chăng?
Aṭṭhamako dukkhāya vedanāya rūpārūpadhātuyā so tato vicikicchānusayaṃ pajahati, no ca so tato kāmarāgānusayaṃ pajahati, sveva puggalo kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu so tato vicikicchānusayaṃ pajahati, kāmarāgānusayaṃ tadekaṭṭhaṃ pajahatī’’tiādinā puggalokāsavāre cāti evaṃ anulomanaye ca, ‘‘yo kāmarāgānusayaṃ na pajahati, so paṭighānusayaṃ na pajahatīti?
The eighth person, in the rūpārūpa-dhātu, regarding painful feeling, abandons the latent tendency of doubt from there, but he does not abandon the latent tendency of sensual lust from there. That same person, in the kāma-dhātu, regarding two feelings, abandons the latent tendency of doubt from there, and abandons the latent tendency of sensual lust in the same context.” Thus, in the chapter on persons and planes and in the direct order (anuloma-naya), and (the question): “Whoever does not abandon the latent tendency of sensual lust, does he not abandon the latent tendency of aversion?
Người thứ tám, đối với khổ thọ trong sắc giới và vô sắc giới, vị ấy đoạn trừ tùy miên hoài nghi (vicikicchānusaya) từ đó, nhưng vị ấy không đoạn trừ tùy miên tham dục (kāmarāgānusaya) từ đó. Chính cá nhân ấy, trong dục giới, đối với hai thọ, vị ấy đoạn trừ tùy miên hoài nghi từ đó, và đoạn trừ tùy miên tham dục đồng một chỗ với nó. Theo cách thuận chiều như vậy trong phần về cá nhân và cảnh giới, và: "Người nào không đoạn trừ tùy miên tham dục, người ấy không đoạn trừ tùy miên sân hận phải không?"
Āmantā…pe… vicikicchānusayaṃ na pajahatīti?
Yes…(ellipsis)…does he not abandon the latent tendency of doubt?
Vâng…(tương tự)… không đoạn trừ tùy miên hoài nghi phải không?
Aṭṭhamako kāmarāgānusayaṃ na pajahati, netaraṃ, anāgāmimaggasamaṅgiṃ, aṭṭhamakañca ṭhapetvā avasesā puggalā tadubhayaṃ na pajahantī’’tiādinā paṭilomanaye ca sabbattha pucchāvissajjananayo ñātabbo.
The eighth person does not abandon the latent tendency of sensual lust, not the others. Except for the Anāgāmi on the path and the eighth person, the remaining individuals do not abandon both.” Thus, in the reverse order (paṭiloma-naya), the method of questioning and answering should be understood everywhere.
Người thứ tám không đoạn trừ tùy miên tham dục, không phải cái khác. Trừ người thành tựu đạo A-na-hàm và người thứ tám, những cá nhân còn lại không đoạn trừ cả hai." Theo cách nghịch chiều như vậy, phương pháp hỏi đáp cần được hiểu ở khắp mọi nơi.
Tattha pajahatīti tena tena maggena pahānapariññāvasena pajahati.
Here, abandons (pajahati) means he abandons by way of the comprehension of abandonment (pahāna-pariññā) through that particular path.
Ở đây, pajahatīti (đoạn trừ) có nghĩa là đoạn trừ theo sự hiểu biết hoàn toàn về sự đoạn trừ bằng con đường này, con đường kia.
Tadekaṭṭhanti pahānekaṭṭhataṃ sandhāya vuttaṃ.
In the same context (tadekaṭṭhaṃ) is stated with reference to the unity of abandonment.
Tadekaṭṭhanti (đồng một chỗ với nó) được nói đến để chỉ sự đồng một chỗ trong sự đoạn trừ.
Paṭhamamaggādinā hi na kevalaṃ diṭṭhādikā eva dhammā pahīyanti, atha kho apāyagamaniyā tena kāmarāgapaṭighamānādayopi pahīyanti eva.
Indeed, by the first path, etc., not only are views (diṭṭhi) etc. abandoned, but also sensual lust (kāmarāga), aversion (paṭigha), conceit (māna), etc., which lead to the planes of misery, are abandoned.
Thật vậy, bằng đạo thứ nhất, không chỉ những pháp như tà kiến được đoạn trừ, mà cả tham dục, sân hận, ngã mạn, v.v., dẫn đến khổ cảnh cũng được đoạn trừ.
Paṭhamamaggavajjhā hi kāmarāgā, apāyagamaniyā ca mānāvijjādayopi, tatiyamaggavajjhāti pahānekaṭṭhā hutvā pahīyanti evāti ‘‘no’’ti arahattamaggaṭṭhaṃ sandhāya vuttaṃ.
Sensual lust that is to be destroyed by the first path, and also conceit and ignorance that lead to the planes of misery, which are to be destroyed by the third path—these are abandoned by being in the same context of abandonment. Thus, “no” is stated with reference to one who is an Arahant on the path.
Thật vậy, tham dục bị đạo thứ nhất chế ngự, và ngã mạn, vô minh, v.v., dẫn đến khổ cảnh cũng bị đạo thứ ba chế ngự, nên chúng được đoạn trừ vì đồng một chỗ trong sự đoạn trừ. Do đó, "no" (không) được nói đến để chỉ người đạt đạo A-la-hán.
So hi kāmarāgānusayaṃyeva pahīnattā na pajahatīti.
Because the latent tendency of sensual lust is already abandoned, he does not abandon it.
Thật vậy, vị ấy không đoạn trừ tùy miên tham dục vì nó đã được đoạn trừ.
Yato kāmarāgānusayaṃ pajahatīti yato uppajjanakaṃ kāmarāgānusayaṃ pajahatīti attho, aṭṭhamakoti sotāpattimaggaṭṭho.
From where he abandons the latent tendency of sensual lust means from where he abandons the arising latent tendency of sensual lust. The eighth person is the one on the Stream-entry path.
Yato kāmarāgānusayaṃ pajahatīti (từ đó đoạn trừ tùy miên tham dục) có nghĩa là đoạn trừ tùy miên tham dục đang sinh khởi từ đó. Aṭṭhamakoti (người thứ tám) là người đạt đạo Nhập Lưu.
So hi dakkhiṇeyyakkamena arahattaphalaṭṭhato paṭṭhāya gaṇiyamāno aṭṭhamako nāma.
He is called the eighth person when counted starting from the attainment of Arahantship in the order of those worthy of offerings (dakkhiṇeyya).
Thật vậy, vị ấy được gọi là người thứ tám khi được đếm theo thứ tự đáng cúng dường, bắt đầu từ người đạt quả A-la-hán.
Paṭilomanaye anāgāmimaggasamaṅgiñca aṭṭhamakañca ṭhapetvā avasesāti puthujjanasesasekhāsekhā.
In the reverse order, “Except for the Anāgāmi on the path and the eighth person, the remaining” refers to ordinary individuals (puthujjana) and the remaining trainees (sesa-sekha) and Arahants (asekha).
Trong cách nghịch chiều, anāgāmimaggasamaṅgiñca aṭṭhamakañca ṭhapetvā avasesā (trừ người thành tựu đạo A-na-hàm và người thứ tám, những người còn lại) là phàm phu, các bậc hữu học còn lại và các bậc vô học.
Tesu hi puthujjanā pahānapariññāya abhāvena na pajahanti, sesā tesaṃ pahīnattāti iminā nayena sabbattha vinicchayo veditabboti ayaṃ pajahanavāre nayo.
Among these, ordinary individuals do not abandon due to the absence of the comprehension of abandonment. The others do not abandon because those defilements are already abandoned. In this way, the resolution should be understood everywhere. This is the method in the chapter on abandonment.
Trong số đó, phàm phu không đoạn trừ do không có sự hiểu biết hoàn toàn về sự đoạn trừ, còn những người còn lại không đoạn trừ vì những tùy miên đó đã được đoạn trừ đối với họ. Theo cách này, sự phân tích cần được hiểu ở khắp mọi nơi. Đây là phương pháp trong phần về sự đoạn trừ.
Pariññāvāro pana ‘‘yo kāmarāgānusayaṃ parijānāti, so paṭighānusayaṃ parijānātī’’tiādinā pajahanavārasadisova.
The chapter on comprehension, however, is similar to the chapter on abandonment, with questions like: “Whoever comprehends the latent tendency of sensual lust, does he comprehend the latent tendency of aversion?”
Phần về sự hiểu biết hoàn toàn (pariññāvāra) thì tương tự như phần về sự đoạn trừ (pajahanavāra), với câu hỏi "Người nào hiểu biết hoàn toàn về tùy miên tham dục, người ấy hiểu biết hoàn toàn về tùy miên sân hận phải không?"
Ayampi hi pajahanavāro viya maggaṭṭhānaññeva vasena vissajjito.
This chapter is also answered based on those on the path, just like the chapter on abandonment.
Thật vậy, phần này cũng được giải thích dựa trên những người đạt đạo, giống như phần về sự đoạn trừ.
Tattha parijānātīti tīhi pariññāhi parijānātīti attho.
Here, comprehends (parijānāti) means he comprehends by means of the three kinds of comprehension.
Ở đây, parijānātīti (hiểu biết hoàn toàn) có nghĩa là hiểu biết hoàn toàn bằng ba loại hiểu biết hoàn toàn.
Ayaṃ pariññāvāre nayo.
This is the method in the chapter on comprehension.
Đây là phương pháp trong phần về sự hiểu biết hoàn toàn.
Pahīnavāre pana ‘‘yassa kāmarāgānusayo pahīno, tassa paṭighānusayo pahīnoti?
In the chapter on abandoned defilements, however, in the chapter on persons (puggala-vāra) it is stated: “For whom the latent tendency of sensual lust is abandoned, for him is the latent tendency of aversion abandoned?
Trong phần về sự đã đoạn trừ (pahīnavāra), thì có: "Người nào có tùy miên tham dục đã đoạn trừ, người ấy có tùy miên sân hận đã đoạn trừ phải không?"
Āmantā…pe… mānānusayo pahīnoti?
Yes…(ellipsis)…is the latent tendency of conceit abandoned?
Vâng…(tương tự)… tùy miên ngã mạn (mānānusaya) đã đoạn trừ phải không?
Anāgāmissa kāmarāgānusayova, arahato pana mānānusayopi pahīno’’tiādinā puggalavāre, ‘‘yattha kāmarāgānusayo pahīno, tattha paṭighānusayo pahīnoti?
For the Anāgāmi, only the latent tendency of sensual lust is abandoned. For the Arahant, however, the latent tendency of conceit is also abandoned.” In the chapter on planes (okāsa-vāra): “Where the latent tendency of sensual lust is abandoned, there is the latent tendency of aversion abandoned?
Đối với bậc A-na-hàm, chỉ có tùy miên tham dục (kāmarāgānusaya) đã đoạn trừ. Còn đối với bậc A-la-hán, tùy miên ngã mạn cũng đã đoạn trừ." Theo cách này trong phần về cá nhân. "Nơi nào tùy miên tham dục đã đoạn trừ, nơi đó tùy miên sân hận đã đoạn trừ phải không?"
Na vattabbo pahīnoti vā appahīnoti vā.
It should not be stated as ‘abandoned’ or ‘not abandoned’.
Không nên nói là đã đoạn trừ hay chưa đoạn trừ.
Yattha vā pana…pe… na vattabbo…pe… tattha mānānusayo pahīnoti?
Or wherever…(ellipsis)…it should not be stated…(ellipsis)…there is the latent tendency of conceit abandoned?
Hay nơi nào…(tương tự)… không nên nói…(tương tự)… nơi đó tùy miên ngã mạn đã đoạn trừ phải không?
Yattha vā pana…pe… pahīnoti?
Or wherever…(ellipsis)…is it abandoned?
Hay nơi nào…(tương tự)… đã đoạn trừ phải không?
Rūpārūpadhātuyā ettha mānānusayo pahīno, kāmarāgānusayo na vattabbo, kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu ettha tadubhayaṃ pahīna’’ntiādinā okāsavāre, puggalokāsavāreti evaṃ anulomanaye, ‘‘yassa kāmarāgānusayo appahīno, tassa paṭighānusayo appahīnoti?
In the rūpārūpa-dhātu, the latent tendency of conceit is abandoned here; the latent tendency of sensual lust should not be stated. In the kāma-dhātu, regarding two feelings, both are abandoned here.” Thus, in the chapter on persons and planes, and in the direct order (anuloma-naya), “For whom the latent tendency of sensual lust is not abandoned, for him is the latent tendency of aversion not abandoned?
Trong sắc giới và vô sắc giới, tùy miên ngã mạn đã đoạn trừ, còn tùy miên tham dục không nên nói. Trong dục giới, đối với hai thọ, cả hai đều đã đoạn trừ." Theo cách này trong phần về cảnh giới, và trong phần về cá nhân và cảnh giới, theo cách thuận chiều. "Người nào có tùy miên tham dục chưa đoạn trừ, người ấy có tùy miên sân hận chưa đoạn trừ phải không?"
Yassa vā pana…pe… āmantā…pe… yassa vā pana mānānusayo appahīno, tassa kāmarāgānusayo appahīnoti?
Or for whom…(ellipsis)…yes…(ellipsis)…or for whom the latent tendency of conceit is not abandoned, for him is the latent tendency of sensual lust not abandoned?
Hay người nào…(tương tự)… vâng…(tương tự)… hay người nào có tùy miên ngã mạn chưa đoạn trừ, người ấy có tùy miên tham dục chưa đoạn trừ phải không?
Anāgāmissa mānānusayova, tiṇṇaṃ puggalānaṃ tadubhayaṃ appahīna’’ntiādinā paṭilomanaye ca vuttanayeneva pucchāvissajjananayo ñātabbo.
For the Anāgāmi, only the latent tendency of conceit (is not abandoned). For the three types of individuals, both are not abandoned.” Thus, in the reverse order (paṭiloma-naya), the method of questioning and answering should be understood in the manner stated.
Đối với bậc A-na-hàm, chỉ có tùy miên ngã mạn (mānānusaya) chưa đoạn trừ. Đối với ba loại cá nhân, cả hai đều chưa đoạn trừ." Theo cách nghịch chiều, phương pháp hỏi đáp cần được hiểu theo cách đã nói.
Ettha ca phalaṭṭhavaseneva attho gahetabbo maggaṭṭhānaṃ pahīnakilesattābhāvā.
Here, the meaning should be taken based on those who have attained fruits (phalaṭṭha), as those on the path do not yet have their defilements fully abandoned.
Ở đây, ý nghĩa cần được hiểu theo người đạt quả, vì những người đạt đạo không có trạng thái phiền não đã đoạn trừ.
Tesaṃ hi anusayā pahīyanti eva, na pana pahīnāti anāgāmiādayo phalaṭṭhāva gahetabbā, okāsavāre pana ‘‘na vattabbo’’ti idaṃ ubhinnaṃ uppattiṭṭhānassa asādhāraṇattā vuttaṃ.
Indeed, their latent tendencies are being abandoned (pahīyanti), but they are not yet fully abandoned (pahīnā). Therefore, Anāgāmis and others who have attained fruits should be understood. In the chapter on planes, however, “it should not be stated” refers to the fact that the place of arising is not common to both.
Thật vậy, các tùy miên của họ đang được đoạn trừ, nhưng chưa được đoạn trừ. Do đó, chỉ nên lấy những người đạt quả như A-na-hàm, v.v. Trong phần về cảnh giới, "không nên nói" được nói đến vì nơi sinh khởi của cả hai là không phổ biến.
Aññaṃ hi kāmarāgānusayassa uppattiṭṭhānaṃ, aññaṃ paṭighānusayassa.
Indeed, the place of arising for the latent tendency of sensual lust is one, and for the latent tendency of aversion is another.
Thật vậy, nơi sinh khởi của tùy miên tham dục là khác, và nơi sinh khởi của tùy miên sân hận là khác.
Abhāvitamaggassa ca yattha anusayo uppajjati, magge bhāvite tattheva so pahīno nāma hoti, tasmā so tattha pahīnoti vā, appahīnoti vā na vattabbo, sabbatthāpi pana sayaṃ abhāvena tattha appahīnoti na vattabbo.
For one who has not yet cultivated the path, where a latent tendency arises, when the path is cultivated, it is said to be abandoned right there. Therefore, it should not be stated as abandoned or not abandoned there. However, it should not be stated as not abandoned due to its non-existence everywhere.
Và nơi nào tùy miên sinh khởi đối với con đường chưa được tu tập, thì khi con đường được tu tập, tùy miên đó được gọi là đã đoạn trừ ở chính nơi đó. Do đó, không nên nói rằng nó đã đoạn trừ hay chưa đoạn trừ ở đó. Tuy nhiên, ở khắp mọi nơi, không nên nói là chưa đoạn trừ ở đó do không có sự tự tu tập.
Ubhinnaṃ pana sādhāraṇaṭṭhānaṃ sandhāya ‘‘āmantā’’ti vuttaṃ.
But with reference to the common ground of both, “yes” is stated.
Tuy nhiên, "vâng" được nói đến để chỉ nơi phổ biến của cả hai.
Mānānusayo hi kāmadhātuyā vedanādvayasaṅkhāte sādhāraṇaṭṭhāne kāmarāgena saddhiṃ pahīno nāma hoti.
Indeed, the latent tendency of conceit is said to be abandoned in the kāma-dhātu, in the common ground comprising the two feelings, along with sensual lust.
Thật vậy, tùy miên ngã mạn được gọi là đã đoạn trừ cùng với tham dục ở nơi phổ biến được gọi là hai thọ trong dục giới.
Yassa kāmarāgānusayo appahīnoti puthujjanassa, sotāpattisakadāgāmiphalaṭṭhānañca vasena attho gahetabbo.
For whom the latent tendency of sensual lust is not abandoned means it should be understood in terms of the ordinary person and those who have attained the fruits of Stream-entry and Once-returning.
Yassa kāmarāgānusayo appahīno (Người nào có tùy miên tham dục chưa đoạn trừ) có nghĩa là đối với phàm phu, và đối với những người đạt quả Nhập Lưu và Nhất Lai.
‘‘Tiṇṇaṃ puggalāna’’nti hi vuttaṃ.
For it is said, “For the three types of individuals.”
Thật vậy, đã nói "đối với ba loại cá nhân".
Sesaṃ suviññeyyamevāti ayaṃ pahīnavāre nayo.
The rest is easily understood. This is the method in the chapter on abandoned defilements.
Phần còn lại là dễ hiểu. Đây là phương pháp trong phần về sự đã đoạn trừ.
Dhātuvāre pana ‘‘kāmadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassa kati anusayā anusenti, kati anusayā nānusenti, kati anusayā bhaṅgā?
In the chapter on elements, however, (the questions are): “For one passing away from the kāma-dhātu and being reborn in the kāma-dhātu, how many latent tendencies lie latent (anusenti)? How many do not lie latent (nānusenti)? How many are disintegrating (bhaṅgā)?
Trong phần về các giới (dhātuvāra), thì: "Người nào chết từ dục giới và tái sinh vào dục giới, có bao nhiêu tùy miên tùy tùng, có bao nhiêu tùy miên không tùy tùng, có bao nhiêu tùy miên bị phân chia?"
Kāmadhātuyā cutassa rūpadhātuṃ upapajjantassa…pe… kati bhaṅgā?
For one passing away from the kāma-dhātu and being reborn in the rūpa-dhātu…(ellipsis)…how many are disintegrating?
Người nào chết từ dục giới và tái sinh vào sắc giới…(tương tự)… có bao nhiêu tùy miên bị phân chia?
Kāmadhātuyā cutassa arūpadhātuṃ upapajjantassa…pe… rūpadhātuṃ upapajjantassa na arūpadhātuṃ upapajjantassa…pe… kati bhaṅgaṃ?
For one passing away from the kāma-dhātu and being reborn in the arūpa-dhātu…(ellipsis)…for one being reborn in the rūpa-dhātu, not in the arūpa-dhātu…(ellipsis)…how many are disintegrating?
Người nào chết từ dục giới và tái sinh vào vô sắc giới…(tương tự)… người nào tái sinh vào sắc giới chứ không tái sinh vào vô sắc giới…(tương tự)… có bao nhiêu tùy miên bị phân chia?
Kāmadhātuyā cutassa na kāmadhātuṃ, na arūpadhātuṃ upapajjantassa…pe… na rūpadhātuṃ na arūpadhātuṃ upapajjantassa.
For one passing away from the kāma-dhātu and being reborn not in the kāma-dhātu, not in the arūpa-dhātu…(ellipsis)…for one being reborn not in the rūpa-dhātu, not in the arūpa-dhātu.
Người nào chết từ dục giới và không tái sinh vào dục giới, không tái sinh vào vô sắc giới…(tương tự)… không tái sinh vào sắc giới, không tái sinh vào vô sắc giới.
Na kāmadhātuṃ na rūpadhātuṃ upapajjantassa kati bhaṅgā’’ti evaṃ kāmadhātumūlakā nava pucchā, tathā ‘‘rūpadhātuyā cutassā’’tiādinā rūpadhātumūlakā nava, arūpadhātuyā nava cāti sattavīsati anulomapucchā, tathā ‘‘na kāmadhātuyā cutassā’’tiādinā sattavīsati paṭilomapucchā ca, tathā ‘‘na kāmadhātuyā na arūpadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassā’’tiādinā sattavīsati dukamūlakā pucchā cāti evaṃ pucchāvāre ekāsīti pucchā veditabbā.
For one being reborn not in the kāma-dhātu, not in the rūpa-dhātu, how many are disintegrating?” Thus, there are nine direct questions based on the kāma-dhātu, similarly nine based on the rūpa-dhātu starting with “For one passing away from the rūpa-dhātu,” and nine based on the arūpa-dhātu, making twenty-seven direct questions. Similarly, twenty-seven reverse questions starting with “For one passing away not from the kāma-dhātu,” and twenty-seven questions based on pairs starting with “For one passing away not from the kāma-dhātu, not from the arūpa-dhātu, and being reborn in the kāma-dhātu.” Thus, eighty-one questions should be understood in the chapter on questions.
Người nào không tái sinh vào dục giới, không tái sinh vào sắc giới, có bao nhiêu tùy miên bị phân chia?" Theo cách này, có chín câu hỏi bắt nguồn từ dục giới, và tương tự, chín câu hỏi bắt nguồn từ sắc giới, và chín câu hỏi từ vô sắc giới, tổng cộng là hai mươi bảy câu hỏi thuận chiều. Tương tự, có hai mươi bảy câu hỏi nghịch chiều bắt nguồn từ "không chết từ dục giới", và tương tự, có hai mươi bảy câu hỏi bắt nguồn từ cặp đôi như "không chết từ dục giới, không chết từ vô sắc giới và tái sinh vào dục giới". Theo cách này, có tám mươi mốt câu hỏi cần được hiểu trong phần về câu hỏi.
Tattha anusentīti cittasantāne anugatā hutvā kati anusenti, bhaṅgāti anusenti ca nānusenti cāti evaṃ kati vibhajitabbāti attho.
Here, lie latent (anusenti) means how many, having followed along in the mind-continuum, lie latent? Disintegrating (bhaṅgā) means how many are to be distinguished, saying “they lie latent” and “they do not lie latent”?
Ở đây, anusentīti (tùy tùng) có nghĩa là có bao nhiêu tùy miên tùy tùng, đã đi vào dòng tâm thức. Bhaṅgāti (bị phân chia) có nghĩa là có bao nhiêu tùy miên cần được phân chia như tùy tùng và không tùy tùng.
Na kāmadhātuṃ upapajjantassāti kāmadhātuvirahitā dve rūpārūpadhātuyo upapajjantassa.
For one being reborn not in the kāma-dhātu means for one being reborn in the two rūpa- and arūpa-dhātus, excluding the kāma-dhātu.
Na kāmadhātuṃ upapajjantassāti (người không tái sinh vào dục giới) là người tái sinh vào hai giới còn lại là sắc giới và vô sắc giới.
Na kāmadhātuṃ na rūpadhātunti arūpadhātuṃ upapajjantassa.
Not in the kāma-dhātu, not in the rūpa-dhātu means for one being reborn in the arūpa-dhātu.
Na kāmadhātuṃ na rūpadhātunti (không dục giới, không sắc giới) là người tái sinh vào vô sắc giới.
Na kāmadhātuyāti rūpārūpadhātūhi cutassa, evaṃ sesesupi sabbattha paṭisandhivasena, dhātuvasena ca attho veditabboti ayaṃ uddesavāre nayo.
Not from the kāma-dhātu means for one passing away from the rūpa- and arūpa-dhātus. Similarly, in all other cases, the meaning should be understood in terms of rebirth-linking (paṭisandhi) and in terms of elements (dhātu). This is the method in the chapter on summary.
Na kāmadhātuyāti (không từ dục giới) là người chết từ sắc giới và vô sắc giới. Tương tự, trong tất cả các trường hợp còn lại, ý nghĩa cần được hiểu theo sự tái tục và theo giới. Đây là phương pháp trong phần về sự trình bày tóm tắt.
Niddesavāre panassa ‘‘kāmadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassa kassaci satta anusayā anusenti, kassaci pañca anusayā anusenti, anusayā bhaṅgā natthi, kāmadhātuyā cutassa rūpadhātuṃ upapajjantassa kassaci satta anusayā anusenti, kassaci pañca, kassaci tayo …pe… bhaṅgā natthī’’ti iminā nayena sabbattha vissajjanaṃ veditabbaṃ, ayaṃ panettha viseso – rūpadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassa satteva anusayā anusenti, tathā ‘‘arūpadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassā’’tiādīsupi, arūpadhātuyā pana cutassa rūpadhātuyā upapatti natthi, heṭṭhā upapajjamāno kāmadhātuṃ eva upapajjati, satteva anusayā anusentīti evaṃ aññesupi evarūpesu vissajjananayo veditabboti ayaṃ viseso, sesaṃ vuttanayamevāti ayamettha pāḷinayo.
In the chapter on exposition (Niddesavāra), however, the explanation should be understood everywhere according to this method: "For some, seven latent tendencies (anusayā) lie latent when one dies from the Kāmadhātu and is reborn in the Kāmadhātu; for some, five latent tendencies lie latent; there is no cessation of latent tendencies. For some, seven latent tendencies lie latent when one dies from the Kāmadhātu and is reborn in the Rūpadhātu; for some, five; for some, three... and so on... there is no cessation of latent tendencies." This is the specific point here: For one who dies from the Rūpadhātu and is reborn in the Kāmadhātu, exactly seven latent tendencies lie latent; and similarly in cases like "for one who dies from the Arūpadhātu and is reborn in the Kāmadhātu." However, for one who dies from the Arūpadhātu, there is no rebirth in the Rūpadhātu. When being reborn below, one is reborn only in the Kāmadhātu, and exactly seven latent tendencies lie latent. This is the specific point, and the method of explanation should be understood in other such cases. The rest is according to the stated method. This is the Pāḷi method here.
Trong phần giải thích chi tiết (Niddesa), cần phải biết rằng câu trả lời được đưa ra ở khắp mọi nơi theo cách này: "Đối với người đã chết trong cõi Dục giới (Kāmadhātu) và tái sinh vào cõi Dục giới, đối với một số người, bảy tùy miên (anusaya) tiềm ẩn; đối với một số người, năm tùy miên tiềm ẩn; các tùy miên không bị đoạn diệt. Đối với người đã chết trong cõi Dục giới và tái sinh vào cõi Sắc giới (Rūpadhātu), đối với một số người, bảy tùy miên tiềm ẩn; đối với một số người, năm; đối với một số người, ba... vân vân... các tùy miên không bị đoạn diệt." Đây là điểm đặc biệt ở đây: Đối với người đã chết trong cõi Sắc giới và tái sinh vào cõi Dục giới, chỉ có bảy tùy miên tiềm ẩn. Tương tự, trong các trường hợp "đối với người đã chết trong cõi Vô sắc giới (Arūpadhātu) và tái sinh vào cõi Dục giới", v.v., cũng vậy. Tuy nhiên, đối với người đã chết trong cõi Vô sắc giới, không có sự tái sinh vào cõi Sắc giới; nếu tái sinh xuống thấp hơn, thì chỉ tái sinh vào cõi Dục giới, và chỉ có bảy tùy miên tiềm ẩn. Cần phải biết cách trả lời như vậy trong các trường hợp tương tự khác. Đây là điểm đặc biệt. Phần còn lại là theo cách đã nói. Đây là phương pháp theo Pāḷi ở đây.
Tattha kassaci sattāti puthujjanavasena vuttaṃ, pañcāti sotāpannasakadāgāmīnaṃ vasena.
Here, " for some, seven" is said with reference to ordinary people (puthujjana), and " five" with reference to stream-enterers (sotāpanna) and once-returners (sakadāgāmī).
Ở đó, "đối với một số người là bảy" được nói theo nghĩa của phàm phu (puthujjana). "Năm" là theo nghĩa của bậc Dự lưu (Sotāpanna) và Nhất lai (Sakadāgāmī).
Tesaṃ hi diṭṭhivicikicchānusayā pahīnāti, kāmadhātuyā pana anāgāmīnaṃ upapattiabhāvato paṭhamavāre ‘‘kassaci tayo’’ti na vuttaṃ, rūpārūpadhātūsu uppajjanavāresu eva vuttaṃ…pe… anāgāmīnaṃ hi kāmarāgapaṭighānampi pahīnattā tayova anusayā anusenti, idha ca anusayānaṃ uppattivasena nayo, anusayānaṃ anusayanaṃ aggahetvā appahīnabhāvena paṭisandhikkhaṇe api anusayanaṃ gahetabbaṃ.
For them, indeed, the latent tendencies of wrong view (diṭṭhi) and doubt (vicikicchā) are abandoned. However, because non-returners (anāgāmī) are not reborn in the Kāmadhātu, " for some, three" is not stated in the first section; it is stated only in the sections concerning rebirth in the Rūpa and Arūpa realms. For non-returners, indeed, due to the abandonment of even latent tendencies of sensual lust (kāmarāga) and aversion (paṭigha), only three latent tendencies lie latent. Here, the method pertains to the arising of latent tendencies, and by taking the non-abandoned state without considering the latent tendencies' lying latent, the lying latent at the moment of rebirth (paṭisandhi) should also be understood.
Vì đối với họ, các tùy miên tà kiến (diṭṭhi) và hoài nghi (vicikicchā) đã được đoạn trừ. Tuy nhiên, vì không có sự tái sinh của bậc Bất hoàn (Anāgāmī) trong cõi Dục giới, nên trong trường hợp đầu tiên không nói "đối với một số người là ba". Điều đó chỉ được nói trong các trường hợp tái sinh vào cõi Sắc giới và Vô sắc giới... vân vân... Vì đối với bậc Bất hoàn, ngay cả tùy miên tham dục (kāmarāga) và sân hận (paṭigha) cũng đã được đoạn trừ, nên chỉ có ba tùy miên tiềm ẩn. Ở đây, phương pháp là theo nghĩa sự phát sinh của các tùy miên. Không nắm giữ sự tiềm ẩn của các tùy miên, sự tiềm ẩn cũng phải được nắm giữ tại thời điểm tái tục (paṭisandhi) theo nghĩa chưa được đoạn trừ.
Sattevāti ariyasāvakassa rūpārūpadhātuyā cutassa heṭṭhā kāmabhavādīsu upapatti nāma natthi, puthujjanasseva hoti, tasmā ‘‘sattevā’’ti niyametvā vuttaṃ, arūpadhātuyā cutassa rūpadhātuyā upapatti natthīti.
" Exactly seven": For a noble disciple (ariyasāvaka) who dies from the Rūpa or Arūpa realms, there is no rebirth in lower existences like the Kāma realm. This occurs only for ordinary people (puthujjana). Therefore, it is stated restrictively as "exactly seven." For one who dies from the Arūpadhātu, there is no rebirth in the Rūpadhātu.
"Chỉ bảy": Đối với một đệ tử thánh (ariyasāvaka) đã chết trong cõi Sắc giới hoặc Vô sắc giới, không có sự tái sinh vào các cõi thấp hơn như Dục giới, v.v. Điều đó chỉ xảy ra đối với phàm phu. Do đó, được nói một cách quy định là "chỉ bảy". Không có sự tái sinh vào cõi Sắc giới đối với người đã chết trong cõi Vô sắc giới.
Kasmā natthi?
Why is there none?
Tại sao không?
Arūpīnaṃ rūpajjhānassa abhāvā.
Because those in the Arūpa realm lack the rūpa-jhāna (form-jhanas).
Vì những vị Vô sắc không có thiền sắc (rūpajjhāna).
Te hi sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamanarūpadhātuṃ upapannāti.
Indeed, they are reborn in the Rūpadhātu by entirely transcending perceptions of form.
Vì các vị ấy đã tái sinh vào cõi Sắc giới bằng cách hoàn toàn vượt qua các tưởng về sắc.
Sesaṃ nayato suviññeyyamevāti ayaṃ dhātuvāre nayo.
The rest is easily understood by method. This is the method in the Dhātuvāra.
Phần còn lại rất dễ hiểu theo phương pháp. Đây là phương pháp trong phần về các cõi (Dhātuvāra).
Ayaṃ anusayayamakamātikatthasaṃvaṇṇanānayo.
This is the method of explaining the meaning of the Anusaya-yamaka Mātikā.
Đây là phương pháp giải thích ý nghĩa của Matika (bảng tổng hợp) của song đối tùy miên (Anusaya Yamaka).
Cittayamakamātikāyaṃ pana pāḷivavatthānaṃ tāva evaṃ veditabbaṃ.
In the Citta-yamaka Mātikā, the arrangement of the Pāḷi should first be understood as follows.
Trong Matika song đối tâm, trước hết cần phải biết sự sắp xếp của Pāḷi như sau.
Imissaṃ hi mātikāyaṃ puggalavāro dhammavāro puggaladhammavāroti āditova tayo suddhikamahāvārā honti, tattha ‘‘yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhatī’’ti evaṃ puggalavasena cittassa uppajjananirujjhanādibhedaṃ dīpento gato puggalavāro nāma.
In this Mātikā, there are, from the very beginning, three pure grand sections (suddhikamahāvāra): the Section on Individuals (puggalavāra), the Section on Dhammas (dhammavāra), and the Section on Individuals and Dhammas (puggaladhammavāra). Among these, the Section on Individuals is that which proceeds by illustrating the distinction of the mind's arising and ceasing, and so forth, with reference to the individual, as in "For whom does the mind arise but not cease?"
Trong Matika này, ngay từ đầu có ba đại phần thuần túy là phần về cá nhân (Puggalavāra), phần về pháp (Dhammavāra), và phần về cá nhân và pháp (Puggaladhammavāra). Trong đó, phần Puggalavāra là phần trình bày sự phát sinh và hoại diệt, v.v., của tâm theo nghĩa cá nhân, như trong câu "Tâm của người nào phát sinh nhưng không hoại diệt".
‘‘Yaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhatī’’ti evaṃ dhammavaseneva cittassa uppajjananirujjhanādibhedaṃ dīpento gato dhammavāro nāma.
The Section on Dhammas is that which proceeds by illustrating the distinction of the mind's arising and ceasing, and so forth, with reference to the dhamma itself, as in "Which mind arises but does not cease?"
Phần Dhammavāra là phần trình bày sự phát sinh và hoại diệt, v.v., của tâm chỉ theo nghĩa pháp, như trong câu "Tâm nào phát sinh nhưng không hoại diệt".
‘‘Yassa yaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhatī’’ti evaṃ ubhayavaseneva cittassa uppajjananirujjhanādibhedaṃ dīpento gato puggaladhammavāro nāma.
The Section on Individuals and Dhammas is that which proceeds by illustrating the distinction of the mind's arising and ceasing, and so forth, with reference to both, as in "For whom which mind arises but does not cease?"
Phần Puggaladhammavāra là phần trình bày sự phát sinh và hoại diệt, v.v., của tâm theo cả hai nghĩa, như trong câu "Tâm nào của người nào phát sinh nhưng không hoại diệt".
Tato ‘‘yassa sarāgaṃ citta’’ntiādīnaṃ soḷasannaṃ padānaṃ vasena apare sarāgādipadavisesitā soḷasa puggalavārā, soḷasa dhammavārā, soḷasa puggaladhammavārāti aṭṭhacattālīsa missakavārā honti, te sarāgādipadamattaṃ dassetvā saṃkhittā.
Thereupon, according to the sixteen terms such as "for whom the mind is with greed (sarāga)," there are sixteen additional Sections on Individuals, sixteen Sections on Dhammas, and sixteen Sections on Individuals and Dhammas, specified by terms such as sarāga. These are forty-eight mixed sections, abbreviated by merely indicating the term sarāga, and so forth.
Từ đó, theo mười sáu từ như "Tâm của người nào có tham ái (sarāga)", v.v., có thêm mười sáu phần cá nhân, mười sáu phần pháp, mười sáu phần cá nhân và pháp được đặc trưng bởi các từ như "có tham ái", v.v., tạo thành bốn mươi tám phần hỗn hợp. Chúng được tóm tắt bằng cách chỉ hiển thị các từ như "có tham ái", v.v.
Tato ‘‘yassa kusalaṃ citta’’ntiādinā nayena chasaṭṭhidvisatasaṅkhātānaṃ abhidhammamātikāpadānaṃ vasena apare kusalādipadavisesitā chasaṭṭhidvisatapuggalavārā, chasaṭṭhidvisatadhammavārā, chasaṭṭhidvisatapuggaladhammavārāti aṭṭhanavutisattasatā missakavārā honti, tepi kusalādipadamattaṃ dassetvā saṃkhittāyeva, yānipettha sanidassanādīni padāni cittena saddhiṃ na yujjanti, tāni moghapucchāvasena gahitānīti.
Thereupon, according to the method beginning with "for whom the mind is wholesome (kusala)," there are two hundred sixty-six additional Sections on Individuals, two hundred sixty-six Sections on Dhammas, and two hundred sixty-six Sections on Individuals and Dhammas, specified by terms such as kusala, corresponding to the two hundred sixty-six terms of the Abhidhamma Mātikā. These are seven hundred ninety-eight mixed sections, also abbreviated by merely indicating the term kusala, and so forth. Any terms here, such as sanidassana (with manifestation), that do not logically connect with "mind" are included as invalid questions.
Từ đó, theo cách như "Tâm của người nào là thiện (kusala)", v.v., theo các từ Matika của Abhidhamma với số lượng hai trăm sáu mươi sáu, có thêm hai trăm sáu mươi sáu phần cá nhân, hai trăm sáu mươi sáu phần pháp, hai trăm sáu mươi sáu phần cá nhân và pháp được đặc trưng bởi các từ như "thiện", v.v., tạo thành bảy trăm chín mươi tám phần hỗn hợp. Chúng cũng được tóm tắt bằng cách chỉ hiển thị các từ như "thiện", v.v. Những từ ở đây như "có hiển thị" (sanidassana), v.v., không phù hợp với tâm, được lấy theo nghĩa câu hỏi vô ích.
Tesu pana tīsu vāresu sabbapaṭhame suddhikapuggalamahāvāre tāva uppādanirodhakālasambhedavāro uppāduppannavāro nirodhuppannavāro uppādavāro nirodhavāro uppādanirodhavāro uppajjamānananirodhavāro uppajjamānuppannavāro nirujjhamānuppannavāro uppannuppādavāro atītānāgatavāro uppannuppajjamānavāro niruddhanirujjhamānavāro atikkantakālavāro cāti cuddasa antaravārā, tesu uppādavāro nirodhavāro uppādanirodhavāroti imesu tīsu vāresu paccekaṃ vattamānātītassa, vattamānānāgatassa, atītānāgatassa cāti tiṇṇaṃ kālabhedānaṃ vasena anulomapaṭilomato cha cha katvā aṭṭhārasa yamakāni, uppannuppādavāre atītānāgatakālavasena anulomato dve, paṭilomato dveti cattāri yamakāni, sesesu ādito niddiṭṭhesu tīsu, antare niddiṭṭhesu tīsu, avasāne niddiṭṭhesu catūsūti dasasu vāresu anulomato ekaṃ, paṭilomato ekanti dve dve katvā vīsati yamakāni, evaṃ sabbesupi cuddasasu antaravāresu dvācattālīsa yamakāni, caturāsīti pucchā, aṭṭhasaṭṭhiatthasataṃ hoti.
Among these three sections, in the very first pure grand section on individuals (suddhikapuggalamahāvāra), there are fourteen sub-sections (antaravāra): the section on the mixing of moments of arising and ceasing (uppādanirodhakālasambhedavāra), the section on what has arisen and is arising (uppāduppannavāra), the section on what has ceased and is arisen (nirodhuppannavāro), the section on arising (uppādavāra), the section on ceasing (nirodhavāra), the section on arising and ceasing (uppādanirodhavāra), the section on what is arising and not ceasing (uppajjamānananirodhavāra), the section on what is arising and arisen (uppajjamānuppannavāra), the section on what is ceasing and arisen (nirujjhamānuppannavāro), the section on what has arisen and is arising (uppannuppādavāra), the section on past and future (atītānāgatavāra), the section on what has arisen and is arising (uppannuppajjamānavāra), the section on what has ceased and is ceasing (niruddhanirujjhamānavāra), and the section on past time (atikkantakālavāra). In these three sections—the section on arising, the section on ceasing, and the section on arising and ceasing—there are eighteen pairs (yamaka) resulting from six pairs each, both direct and reverse, based on three temporal distinctions: present and past, present and future, and past and future. In the section on what has arisen and is arising (uppannuppādavāra), there are four pairs, two direct and two reverse, based on past and future time. In the remaining ten sections—the three mentioned at the beginning, the three mentioned in the middle, and the four mentioned at the end—there are twenty pairs, two each, one direct and one reverse. Thus, in all fourteen sub-sections, there are forty-two pairs, eighty-four questions, and one hundred sixty-eight meanings.
Trong ba phần đó, trong đại phần cá nhân thuần túy đầu tiên, có mười bốn phần phụ: phần về sự pha trộn thời gian phát sinh và hoại diệt, phần về đã phát sinh và đang phát sinh, phần về đã hoại diệt và đang phát sinh, phần về phát sinh, phần về hoại diệt, phần về phát sinh và hoại diệt, phần về đang phát sinh và không hoại diệt, phần về đang phát sinh và đã phát sinh, phần về đang hoại diệt và đã phát sinh, phần về đã phát sinh và đang phát sinh, phần về quá khứ và vị lai, phần về đã phát sinh và đang phát sinh, phần về đã hoại diệt và đang hoại diệt, và phần về thời gian đã qua. Trong số đó, trong ba phần: phần về phát sinh, phần về hoại diệt, và phần về phát sinh và hoại diệt, mỗi phần có mười tám cặp song đối (yamaka) được tạo thành sáu sáu theo thuận và nghịch của ba sự khác biệt thời gian: hiện tại và quá khứ, hiện tại và vị lai, và quá khứ và vị lai. Trong phần về đã phát sinh và đang phát sinh, có bốn cặp song đối, hai theo thuận và hai theo nghịch theo thời gian quá khứ và vị lai. Trong mười phần còn lại: ba phần được chỉ định ban đầu, ba phần được chỉ định ở giữa, và bốn phần được chỉ định ở cuối, có hai mươi cặp song đối, mỗi cặp hai hai, một theo thuận và một theo nghịch. Như vậy, trong tất cả mười bốn phần phụ, có bốn mươi hai cặp song đối, tám mươi bốn câu hỏi, và một trăm sáu mươi tám ý nghĩa.
Yathā ca ekasmiṃ suddhikapuggalamahāvāre, tathā suddhikadhammamahāvāre, suddhikapuggaladhammamahāvārepīti tīsu mahāvāresu chabbīsatiyamakasataṃ, tato diguṇā pucchā, diguṇā atthā ca veditabbā, idaṃ pana vārattayaṃ sarāgādivasena soḷasaguṇaṃ, kusalādivasena chasaṭṭhidvisataguṇaṃ katvā imissā cittayamakamātikāya anekāni yamakasahassāni, taddiguṇā pucchā, taddiguṇā atthā ca honti, pāṭho pana saṃkhitto.
And just as in one pure grand section on individuals, so too in the pure grand section on dhammas, and in the pure grand section on individuals and dhammas, there are one hundred twenty-six pairs across the three grand sections, with double the questions and double the meanings. This set of three sections, however, when multiplied by sixteen for the sarāga terms and by two hundred sixty-six for the kusala terms, yields thousands of pairs in this Citta-yamaka Mātikā, with double the questions and double the meanings, though the text is abbreviated.
Và như trong một đại phần cá nhân thuần túy, thì cũng vậy trong đại phần pháp thuần túy và đại phần cá nhân và pháp thuần túy. Như vậy, trong ba đại phần, có một trăm hai mươi sáu cặp song đối, số câu hỏi gấp đôi, và số ý nghĩa cũng gấp đôi. Ba phần này, khi được nhân mười sáu theo các từ như "có tham ái", v.v., và nhân hai trăm sáu mươi sáu theo các từ như "thiện", v.v., thì Matika song đối tâm này có hàng ngàn cặp song đối, số câu hỏi gấp đôi, và số ý nghĩa cũng gấp đôi. Tuy nhiên, văn bản Pāḷi thì được tóm tắt.
Evamettha pāḷivavatthānaṃ viditvā idāni anuttānapadatthānusārena vibhaṅganayasahito saṅkhepatthavaṇṇanānayo evaṃ veditabbo.
Having understood the Pāḷi arrangement here in this way, now the method of brief exposition, accompanied by the method of analysis according to the meaning of non-obvious terms, should be understood as follows.
Sau khi đã biết sự sắp xếp của Pāḷi ở đây như vậy, bây giờ cần phải biết phương pháp giải thích ý nghĩa tóm tắt cùng với phương pháp phân tích theo ý nghĩa của các từ không rõ ràng như sau.
Yassa cittaṃ uppajjatīti yassa puggalassa cittaṃ uppādakkhaṇasamaṅgitāya uppajjati.
" For whom the mind arises" means for which individual the mind arises, being endowed with the moment of arising.
"Tâm của người nào phát sinh" (Yassa cittaṃ uppajjati) có nghĩa là tâm của cá nhân nào phát sinh, đồng thời với khoảnh khắc phát sinh.
Na nirujjhatīti nirodhakkhaṇaṃ appattatāya na nirujjhati.
" Does not cease" means does not cease, not having reached the moment of cessation.
"Không hoại diệt" (Na nirujjhati) có nghĩa là không hoại diệt vì chưa đạt đến khoảnh khắc hoại diệt.
Tassa cittanti kiṃ tassa puggalassa tato paṭṭhāya cittaṃ nirujjhissatīti pucchā, tassā ca, ‘‘pacchimacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati, nirujjhissati nuppajjissati, itaresaṃ cittassa uppādakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati, nirujjhissati ceva uppajjissati cā’’ti vissajjanaṃ.
" His mind"—this is the question: Will the mind of that individual cease from that point onwards? The answer to this is: "At the moment of arising of the last mind, their mind arises but does not cease, and it will cease but not arise. At the moment of arising of the mind of others, their mind arises but does not cease, and it will both cease and arise."
"Tâm của người ấy" (Tassa cittaṃ) là câu hỏi: "Tâm của người ấy sẽ hoại diệt từ đó trở đi chăng?" Và câu trả lời cho câu hỏi đó là: "Tại khoảnh khắc phát sinh của tâm cuối cùng, tâm của những người đó phát sinh nhưng không hoại diệt, sẽ hoại diệt nhưng không phát sinh. Tại khoảnh khắc phát sinh của tâm của những người khác, tâm của những người đó phát sinh nhưng không hoại diệt, sẽ hoại diệt và cũng sẽ phát sinh."
Tattha tesaṃ cittanti yesaṃ khīṇāsavānaṃ pacchimacittasaṅkhātassa cuticittassa uppādakkhaṇe vattati, tesaṃ tadeva cuticittaṃ uppādappattatāya uppajjati nāma, bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati nāma, idāni pana bhaṅgaṃ patvā taṃ tesaṃ cittaṃ nirujjhissati, tato appaṭisandhikattā aññaṃ nuppajjissati.
Regarding their consciousness – for those Arahants whose last consciousness, the cuti-consciousness (death-consciousness), arises at the moment of origination, that cuti-consciousness is said to arise due to having reached the stage of origination, and is not said to cease due to not having reached the stage of dissolution. But now, having reached dissolution, that consciousness of theirs will cease, and thereafter, because there will be no rebirth-linking, no other consciousness will arise.
Ở đây, tâm của những vị ấy là tâm của những vị A-la-hán đã diệt trừ các lậu hoặc, diễn ra vào sát-na sinh khởi của tâm tử, tức là tâm cuối cùng. Chính tâm tử đó của các vị ấy được gọi là sinh khởi vì đã đạt đến sự sinh khởi, và được gọi là không diệt vì chưa đạt đến sự diệt. Nhưng bây giờ, khi đã đạt đến sự diệt, tâm đó của các vị ấy sẽ diệt, và sau đó, do không có tái tục, tâm khác sẽ không sinh khởi.
Itaresanti pacchimacittasamaṅgiṃ khīṇāsavaṃ ṭhapetvā avasesānaṃ sekhāsekhaputhujjanānaṃ nirujjhissati ceva aññaṃ pana tasmiṃ vā attabhāve uppajjissati cāti attho.
For others – excluding the Arahant endowed with the last consciousness, for the remaining Sekhas, Asekhas, and ordinary people, it will cease, and furthermore, another consciousness will arise in that very existence (bhava), that is the meaning.
Tâm của những vị khác có nghĩa là: trừ vị A-la-hán có tâm cuối cùng, tâm của những vị hữu học (sekha), vô học (asekha) và phàm phu còn lại sẽ diệt, và một tâm khác sẽ sinh khởi trong cùng kiếp sống đó.
‘‘Yassa vā pana cittaṃ nirujjhissati nuppajjissati, tassa cittaṃ uppajjati na nirujjhatī’’ti imissā dutiyapucchāya pacchimacittasamaṅgino khīṇāsavassa cittaṃ sandhāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ.
Regarding the second question, ‘‘Or, for whomsoever consciousness will cease* will not arise, for them consciousness arises* does not cease?’’ the answer is ‘‘Yes,’’ referring to the consciousness of the Arahant endowed with the last consciousness.
Đối với câu hỏi thứ hai: “Hay là, tâm của ai sẽ diệt nhưng sẽ không sinh khởi, thì tâm của người ấy sinh khởi nhưng không diệt ư?”, câu trả lời là “Vâng” (āmantā), ý nói đến tâm của vị A-la-hán có tâm cuối cùng.
‘‘Yassa cittaṃ nuppajjati nirujjhati, tassa cittaṃ na nirujjhissati uppajjissatī’’ti pucchāya ‘‘no’’ti paṭisedhova vissajjanaṃ.
To the question, ‘‘For whomsoever consciousness does not arise* ceases, for them consciousness will not cease* will arise?’’ the answer is simply ‘‘No.’’
Đối với câu hỏi: “Tâm của ai không sinh khởi nhưng diệt, thì tâm của người ấy sẽ không diệt nhưng sẽ sinh khởi ư?”, câu trả lời là “Không” (no).
Na uppajjati nirujjhatīti hi bhaṅgakkhaṇe arahato pacchimacittampi sesānaṃ bhijjamānacittampi pucchati, tato paṭṭhāya pana arahato tāva cittaṃ na nirujjhissatīti sakkā vattuṃ, uppajjissatīti pana na sakkā, tasmā ‘‘no’’ti ettha paṭisedho kato, ‘‘yassa vā pana cittaṃ na nirujjhissati uppajjissati, tassa cittaṃ nuppajjati nirujjhatī’’ti pucchāya ‘‘natthī’’ti paṭikkhepova vissajjanaṃ.
For indeed, "does not arise* ceases" refers to the last consciousness of an Arahant at the moment of dissolution, and also the dissolving consciousness of others. From that point onwards, it can be said that the Arahant's consciousness will not cease, but it cannot be said that it will arise. Therefore, "No" is used here to deny. To the question, ‘‘Or, for whomsoever consciousness will not cease* will arise, for them consciousness does not arise* ceases?’’ the answer is simply ‘‘There is none.’’
Vì khi nói “không sinh khởi nhưng diệt” là hỏi về tâm cuối cùng của bậc A-la-hán vào sát-na diệt, và cả tâm đang hoại diệt của những người khác. Từ đó trở đi, đối với bậc A-la-hán, có thể nói rằng tâm sẽ không diệt, nhưng không thể nói rằng tâm sẽ sinh khởi. Do đó, câu trả lời “không” (no) được đưa ra. Đối với câu hỏi: “Hay là, tâm của ai sẽ không diệt nhưng sẽ sinh khởi, thì tâm của người ấy không sinh khởi nhưng diệt ư?”, câu trả lời là “Không có” (natthi).
Yassa hi cittaṃ na nirujjhissati uppajjissati, so ca puggalo natthīti.
For there is no such person for whom consciousness will not cease* will arise.
Vì không có người nào mà tâm của họ sẽ không diệt nhưng sẽ sinh khởi.
Yassa cittaṃ uppajjati, tassa cittaṃ uppannanti?
For whomsoever consciousness arises, for them consciousness has arisen?
Tâm của ai sinh khởi, thì tâm của người ấy đã sinh khởi ư?
Āmantā, yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Yes, or for whomsoever... (and so on)... arises?
Vâng. Hay là, tâm của ai… (v.v.)… sinh khởi ư?
Sabbesaṃ cittassa bhaṅgakkhaṇe taṃ cittaṃ uppannaṃ, no ca uppajjati, sabbesaṃ cittassa uppādakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppannañceva uppajjati ca, yassa cittaṃ nuppajjati, tassa cittaṃ nuppannanti?
For all beings, at the moment of dissolution of consciousness, that consciousness has arisen but does not arise. For all beings, at the moment of origination of consciousness, their consciousness has arisen and also arises. For whomsoever consciousness does not arise, for them consciousness has not arisen?
Vào sát-na diệt của tâm của tất cả chúng sinh, tâm đó đã sinh khởi nhưng không sinh khởi. Vào sát-na sinh khởi của tâm của tất cả chúng sinh, tâm đó của họ vừa đã sinh khởi vừa sinh khởi. Tâm của ai không sinh khởi, thì tâm của người ấy chưa sinh khởi ư?
Cittassa bhaṅgakkhaṇe cittaṃ nuppajjati, no ca nuppannaṃ, nirodhasamāpannānaṃ asaññasattānaṃ cittaṃ nuppajjati ceva nuppannañca.
At the moment of dissolution of consciousness, consciousness does not arise, but it has not not-arisen. For those in nirodhasamāpatti and asaññasattas, consciousness neither arises nor has arisen.
Vào sát-na diệt của tâm, tâm không sinh khởi nhưng không phải là chưa sinh khởi. Tâm của những vị nhập Diệt Thọ Tưởng Định và những vị vô tưởng chúng sinh (asaññasatta) vừa không sinh khởi vừa chưa sinh khởi.
Yassa vā pana…pe… nuppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... does not arise?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… không sinh khởi ư?
Ettha ca uppannanti uppādasamaṅginopetaṃ nāmaṃ, uppajjatīti ca uppādasamaṅginova.
Here, has arisen refers to that which is endowed with origination, and arises also refers to that which is endowed with origination.
Ở đây, uppanna (đã sinh khởi) là tên gọi cho tâm đã sinh khởi, và uppajjati (sinh khởi) cũng là tên gọi cho tâm đang sinh khởi.
Yassa cittaṃ nirujjhati, tassa cittaṃ uppannanti?
For whomsoever consciousness ceases, for them consciousness has arisen?
Tâm của ai diệt, thì tâm của người ấy đã sinh khởi ư?
Yassa vā pana…pe… nirujjhatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... ceases?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… diệt ư?
Bhaṅgakkhaṇe tathā.
At the moment of dissolution, it is so.
Vào sát-na diệt cũng vậy.
Yassa cittaṃ na nirujjhati, tassa cittaṃ nuppannanti?
For whomsoever consciousness does not cease, for them consciousness has not arisen?
Tâm của ai không diệt, thì tâm của người ấy chưa sinh khởi ư?
Nirodhasamāpannādīnaṃ cittaṃ.
The consciousness of those in nirodhasamāpatti and so on.
Tâm của những vị nhập Diệt Thọ Tưởng Định và những vị khác.
Yassa vā pana…pe… āmantā.
Or for whomsoever... (and so on)... Yes.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… vâng.
Yassa cittaṃ uppajjati, tassa cittaṃ uppajjitthāti?
For whomsoever consciousness arises, for them consciousness had arisen?
Tâm của ai sinh khởi, thì tâm của người ấy đã sinh khởi (trong quá khứ) ư?
Yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... arises?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… sinh khởi ư?
Sabbesaṃ cittassa uppādakkhaṇe tathā.
For all beings, at the moment of origination of consciousness, it is so.
Vào sát-na sinh khởi của tâm của tất cả chúng sinh cũng vậy.
Ettha ca uppādappattattā uppajjittha, taṃ anatītattā uppajjati nāmāti atthoti aṭṭhakathāyaṃ khaṇapaccuppannavasena attho vutto.
Here, the meaning stated in the commentary is that it "had arisen" due to having reached origination, and it "arises" due to not having passed, according to the momentary present.
Ở đây, trong Chú Giải đã nói rằng ý nghĩa là: do đã đạt đến sự sinh khởi nên đã sinh khởi (uppajjittha), và do chưa qua đi nên được gọi là sinh khởi (uppajjati).
Uppajjitthāti pana imassa atītacittakkhaṇavasena atthe gayhamāne eva uparipāḷiyā na virujjhati, na aññathāti paññāyati, tasmā pubbāparaṃ oloketvā pāḷiavirodhena attho gahetabbo.
However, if "had arisen" is taken in the sense of a past moment of consciousness, then it does not conflict with the higher Pāḷi text, and it is not otherwise, so the meaning should be understood by looking at the preceding and following context and in a way that does not contradict the Pāḷi.
Tuy nhiên, nếu ý nghĩa của uppajjittha được hiểu theo sát-na tâm quá khứ, thì nó không mâu thuẫn với đoạn văn tiếp theo, và không có cách nào khác để hiểu. Do đó, cần xem xét trước sau để hiểu ý nghĩa không mâu thuẫn với bản văn.
Yassa cittaṃ nuppajjati, tassa cittaṃ nuppajjitthāti?
For whomsoever consciousness does not arise, for them consciousness had not arisen?
Tâm của ai không sinh khởi, thì tâm của người ấy chưa sinh khởi (trong quá khứ) ư?
Uppajjittha.
It had arisen.
Đã sinh khởi.
Yassa vā pana…pe… nuppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... does not arise?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… không sinh khởi ư?
Natthi.
There is none.
Không có.
Yassa cittaṃ uppajjati, tassa cittaṃ uppajjissatīti?
For whomsoever consciousness arises, for them consciousness will arise?
Tâm của ai sinh khởi, thì tâm của người ấy sẽ sinh khởi ư?
Pacchimacittasamaṅgikhīṇāsavavirahitānaṃ cittaṃ tathā.
The consciousness of those devoid of an Arahant endowed with the last consciousness, it is so.
Tâm của những vị không phải A-la-hán có tâm cuối cùng cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... arises?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… sinh khởi ư?
Uppādakkhaṇe tathā.
At the moment of origination, it is so.
Vào sát-na sinh khởi cũng vậy.
Yassa cittaṃ…pe… nuppajjissatīti?
For whomsoever consciousness... (and so on)... will not arise?
Tâm của ai… (v.v.)… sẽ không sinh khởi ư?
Asekhānaṃ pacchimacittassa bhaṅgakkhaṇe tathā.
At the moment of dissolution of the last consciousness of Asekhas, it is so.
Vào sát-na diệt của tâm cuối cùng của các bậc vô học cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… nuppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... does not arise?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… không sinh khởi ư?
Pacchimacittassa bhaṅgakkhaṇe tathā.
At the moment of dissolution of the last consciousness, it is so.
Vào sát-na diệt của tâm cuối cùng cũng vậy.
Yassa cittaṃ uppajjittha, tassa cittaṃ uppajjissatīti?
For whomsoever consciousness had arisen, for them consciousness will arise?
Tâm của ai đã sinh khởi (trong quá khứ), thì tâm của người ấy sẽ sinh khởi ư?
Pacchimacittasamaṅgiṃ ṭhapetvā sesānaṃ tathā.
Excluding those endowed with the last consciousness, for the rest, it is so.
Trừ vị A-la-hán có tâm cuối cùng, tâm của những người còn lại cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… āmantā.
Or for whomsoever... (and so on)... Yes.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… vâng.
Yassa cittaṃ nuppajjittha, tassa cittaṃ nuppajjissatīti?
For whomsoever consciousness had not arisen, for them consciousness will not arise?
Tâm của ai chưa sinh khởi (trong quá khứ), thì tâm của người ấy sẽ không sinh khởi ư?
Natthi.
There is none.
Không có.
Yassa vā pana…pe… nuppajjitthāti?
Or for whomsoever... (and so on)... had not arisen?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… chưa sinh khởi (trong quá khứ) ư?
Uppajjittha.
It had arisen.
Đã sinh khởi.
Yassa cittaṃ nirujjhati, tassa cittaṃ nirujjhitthāti?
For whomsoever consciousness ceases, for them consciousness had ceased?
Tâm của ai diệt, thì tâm của người ấy đã diệt (trong quá khứ) ư?
Yassa vā pana…pe… nirujjhatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... ceases?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… diệt ư?
Bhaṅgakkhaṇe tathā.
At the moment of dissolution, it is so.
Vào sát-na diệt cũng vậy.
Yassa cittaṃ…pe… na nirujjhitthāti?
For whomsoever consciousness... (and so on)... had not ceased?
Tâm của ai… (v.v.)… chưa diệt (trong quá khứ) ư?
Nirujjhittha.
It had ceased.
Đã diệt.
Yassa vā pana…pe… natthi.
Or for whomsoever... (and so on)... there is none.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… không có.
Yassa cittaṃ nirujjhati, tassa cittaṃ nirujjhissatīti?
For whomsoever consciousness ceases, for them consciousness will cease?
Tâm của ai diệt, thì tâm của người ấy sẽ diệt ư?
Pacchimacittasamaṅgiṃ ṭhapetvā sesānaṃ cittassa bhaṅgakkhaṇe tathā.
At the moment of dissolution of the consciousness of others, excluding those endowed with the last consciousness, it is so.
Trừ vị A-la-hán có tâm cuối cùng, vào sát-na diệt của tâm của những người còn lại cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… sesānaṃ bhaṅgakkhaṇe tathā.
Or for whomsoever... (and so on)... at the moment of dissolution of others, it is so.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… vào sát-na diệt của những người còn lại cũng vậy.
Yassa cittaṃ…pe… nirujjhissati.
For whomsoever consciousness... (and so on)... will cease.
Tâm của ai… (v.v.)… sẽ diệt.
Yassa vā pana…pe… nirujjhati.
Or for whomsoever... (and so on)... ceases.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… diệt.
Yassa cittaṃ nirujjhittha, tassa cittaṃ nirujjhissatīti?
For whomsoever consciousness had ceased, for them consciousness will cease?
Tâm của ai đã diệt (trong quá khứ), thì tâm của người ấy sẽ diệt ư?
Pacchimacittassa bhaṅgakkhaṇe ṭhapetvā sesānaṃ cittaṃ tathā.
Excluding the moment of dissolution of the last consciousness, for the consciousness of others, it is so.
Trừ vào sát-na diệt của tâm cuối cùng, tâm của những người còn lại cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… āmantā.
Or for whomsoever... (and so on)... Yes.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… vâng.
Yassa cittaṃ na nirujjhittha, tassa cittaṃ na nirujjhissatīti?
For whomsoever consciousness had not ceased, for them consciousness will not cease?
Tâm của ai chưa diệt (trong quá khứ), thì tâm của người ấy sẽ không diệt ư?
Natthi.
There is none.
Không có.
Yassa vā pana…pe… na nirujjhitthāti?
Or for whomsoever... (and so on)... had not ceased?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… chưa diệt (trong quá khứ) ư?
Nirujjhittha.
It had ceased.
Đã diệt.
Yassa cittaṃ uppajjati, tassa cittaṃ nirujjhitthāti?
For whomsoever consciousness arises, for them consciousness had ceased?
Tâm của ai sinh khởi, thì tâm của người ấy đã diệt (trong quá khứ) ư?
Yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... arises?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… sinh khởi ư?
Sabbesaṃ cittassa uppādakkhaṇe tathā.
For all beings, at the moment of origination of consciousness, it is so.
Vào sát-na sinh khởi của tâm của tất cả chúng sinh cũng vậy.
Yassa cittaṃ nuppajjati, tassa cittaṃ na nirujjhitthāti?
For whomsoever consciousness does not arise, for them consciousness had not ceased?
Tâm của ai không sinh khởi, thì tâm của người ấy chưa diệt (trong quá khứ) ư?
Nirujjhittha.
It had ceased.
Đã diệt.
Yassa vā pana…pe… natthi, yassa cittaṃ uppajjati, tassa cittaṃ nirujjhissatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... there is none. For whomsoever consciousness arises, for them consciousness will cease?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… không có. Tâm của ai sinh khởi, thì tâm của người ấy sẽ diệt ư?
Yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... arises?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… sinh khởi ư?
Sabbesaṃ cittassa uppādakkhaṇe tathā.
For all beings, at the moment of origination of consciousness, it is so.
Vào sát-na sinh khởi của tâm của tất cả chúng sinh cũng vậy.
Yassa cittaṃ nuppajjati, tassa cittaṃ na nirujjhissatīti?
For whomsoever consciousness does not arise, for them consciousness will not cease?
Tâm của ai không sinh khởi, thì tâm của người ấy sẽ không diệt ư?
Pacchimacittassa bhaṅgakkhaṇe tathā.
At the moment of dissolution of the last consciousness, it is so.
Vào sát-na diệt của tâm cuối cùng cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… āmantā.
Or for whomsoever... (and so on)... Yes.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… vâng.
Yassa cittaṃ uppajjittha, tassa cittaṃ nirujjhissatīti?
For whomsoever consciousness had arisen, for them consciousness will cease?
Tâm của ai đã sinh khởi (trong quá khứ), thì tâm của người ấy sẽ diệt ư?
Nirujjhamānaṃ pacchimacittaṃ ṭhapetvā tathā.
Excluding the last consciousness that is ceasing, it is so.
Trừ tâm cuối cùng đang diệt, cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… āmantā.
Or for whomsoever... (and so on)... Yes.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… vâng.
Yassa cittaṃ nuppajjittha, tassa cittaṃ na nirujjhissatīti?
For whomsoever consciousness had not arisen, for them consciousness will not cease?
Tâm của ai chưa sinh khởi (trong quá khứ), thì tâm của người ấy sẽ không diệt ư?
Natthi.
There is none.
Không có.
Yassa vā pana…pe… nuppajjitthāti?
Or for whomsoever... (and so on)... had not arisen?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… chưa sinh khởi (trong quá khứ) ư?
Uppajjittha.
It had arisen.
Đã sinh khởi.
Yassa cittaṃ uppajjati, tassa cittaṃ na nirujjhatīti?
For whomsoever consciousness arises, for them consciousness does not cease?
Tâm của ai sinh khởi, thì tâm của người ấy không diệt ư?
Yassa vā pana…pe… uppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... arises?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… sinh khởi ư?
Sabbesaṃ cittassa uppādakkhaṇe tathā.
For all beings, at the moment of origination of consciousness, it is so.
Vào sát-na sinh khởi của tâm của tất cả chúng sinh cũng vậy.
Yassa cittaṃ nuppajjati, tassa cittaṃ nirujjhatīti?
For whomsoever consciousness does not arise, for them consciousness ceases?
Tâm của ai không sinh khởi, thì tâm của người ấy diệt ư?
Sabbesaṃ cittassa bhaṅgakkhaṇe tathā.
For all beings, at the moment of dissolution of consciousness, it is so.
Vào sát-na diệt của tâm của tất cả chúng sinh cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… nuppajjatīti?
Or for whomsoever... (and so on)... does not arise?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… không sinh khởi ư?
Yassa cittaṃ uppajjamānaṃ, tassa cittaṃ uppannanti?
For whomsoever consciousness is arising, for them consciousness has arisen?
Tâm của ai đang sinh khởi, thì tâm của người ấy đã sinh khởi ư?
Yassa vā pana…pe… uppajjamānanti?
Or for whomsoever... (and so on)... is arising?
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… đang sinh khởi ư?
Sabbesaṃ cittassa uppādakkhaṇe tathā.
For all beings, at the moment of origination of consciousness, it is so.
Vào sát-na sinh khởi của tâm của tất cả chúng sinh cũng vậy.
Yassa cittaṃ nuppajjamānaṃ, tassa cittaṃ nuppannanti?
For whomsoever consciousness is not arising, for them consciousness has not arisen?
Tâm của ai không đang sinh khởi, thì tâm của người ấy chưa sinh khởi ư?
Nirodhasamāpannādīnaṃ cittaṃ tathā.
The consciousness of those in nirodhasamāpatti and so on, it is so.
Tâm của những vị nhập Diệt Thọ Tưởng Định và những vị khác cũng vậy.
Yassa vā pana…pe… āmantā.
Or for whomsoever... (and so on)... Yes.
Hay là, tâm của ai… (v.v.)… vâng.
Yassa cittaṃ nirujjhamānaṃ, tassa cittaṃ uppannanti?
For whomsoever consciousness is ceasing, for them consciousness has arisen?
Tâm của ai đang diệt, thì tâm của người ấy đã sinh khởi ư?
Yassa vā pana…pe… bhaṅgakkhaṇe tathā.
Or again, for whom… (rest omitted in text) … at the moment of dissolution, it is so.
Hay là của người nào... (tương tự)... trong sát-na diệt cũng vậy.
Yassa cittaṃ na nirujjhamānaṃ, tassa cittaṃ nuppannanti?
For whom consciousness is not ceasing, for him consciousness has not arisen?
Tâm của người nào đang không diệt, tâm của người đó không đã sanh phải không?
Nirodhasamāpannādīnaṃ cittaṃ tathā.
For those in cessation attainment and so on, consciousness is so.
Tâm của những vị nhập Diệt thọ tưởng định v.v... là như vậy.
Yassa vā pana…pe… āmantā.
Or again, for whom… (rest omitted in text) … yes.
Hay là của người nào... (tương tự)... Phải.
Yassa cittaṃ uppannaṃ, tassa cittaṃ uppajjitthāti?
For whom consciousness has arisen, for him did consciousness arise?
Tâm của người nào đã sanh, tâm của người đó đã từng sanh phải không?
Yassa vā pana…pe… uppannanti?
Or again, for whom… (rest omitted in text) … has arisen?
Hay là của người nào... (tương tự)... đã sanh phải không?
Cittasamaṅgīnaṃ tathā.
For those endowed with consciousness, it is so.
Của những người có tâm là như vậy.
Yassa cittaṃ nuppannaṃ, tassa cittaṃ nuppajjitthāti?
For whom consciousness has not arisen, for him did consciousness not arise?
Tâm của người nào không đã sanh, tâm của người đó không đã từng sanh phải không?
Uppajjittha.
It arose.
Đã từng sanh.
Yassa vā pana…pe… nuppannanti?
Or again, for whom… (rest omitted in text) … has not arisen?
Hay là của người nào... (tương tự)... không đã sanh phải không?
Natthi…pe… yassa cittaṃ nuppannaṃ, tassa cittaṃ nuppajjissatīti?
There is none… (rest omitted in text) … For whom consciousness has not arisen, for him will consciousness not arise?
Không có... (tương tự)... tâm của người nào không đã sanh, tâm của người đó sẽ không sanh phải không?
Uppajjissati.
It will arise.
Sẽ sanh.
Yassa vā pana…pe… nuppannanti?
Or again, for whom… (rest omitted in text) … has not arisen?
Hay là của người nào... (tương tự)... không đã sanh phải không?
Uppannaṃ.
It has arisen.
Đã sanh.
Yassa cittaṃ uppajjittha no ca tassa cittaṃ uppannaṃ, tassa cittaṃ uppajjissatīti?
For whom consciousness arose but for him consciousness has not arisen, for him will consciousness arise?
Tâm của người nào đã từng sanh nhưng tâm của người đó không đã sanh, tâm của người đó sẽ sanh phải không?
Yassa vā pana cittaṃ uppajjissati no ca tassa cittaṃ uppannaṃ, tassa cittaṃ uppajjitthāti?
Or again, for whom consciousness will arise but for him consciousness has not arisen, for him did consciousness arise?
Hay là tâm của người nào sẽ sanh nhưng tâm của người đó không đã sanh, tâm của người đó đã từng sanh phải không?
Ettha ‘‘no ca tassa cittaṃ nuppanna’’nti idaṃ asaññādiacittake sandhāya vuttaṃ.
Here, the phrase ‘‘but for him consciousness has not arisen’’ is said in reference to the Asaṃññi-beings and other mindless states.
Ở đây, câu "nhưng tâm của người đó không đã sanh" này được nói nhắm đến những chúng sanh vô tâm như Vô Tưởng v.v...
Tesaṃ niyamena cittuppattiyā abhāvato ‘‘āmantā’’ti ubhayattha vissajjanaṃ vuttaṃ.
Since there is definitely no arising of consciousness for them, the answer ‘‘Yes’’ is given in both cases.
Vì các chúng sanh ấy nhất định không có sự sanh khởi của tâm, nên câu trả lời "Phải" được nói ở cả hai nơi.
Ayañca vāro kālattaye gahetvā samatthitoti gahetabbo.
And this section is to be understood as complete by taking into account all three times.
Và chương này cần được hiểu là đã được trình bày bằng cách lấy cả ba thời.
Niruddhaṃ nirujjhamānanti?
Is that which has ceased, ceasing?
Đã diệt thì đang diệt phải không?
No, nirujjhamānaṃ niruddhanti?
No, is that which is ceasing ceased?
Không. Đang diệt thì đã diệt phải không?
No, naniruddhaṃ nanirujjhamānanti?
No, is that which is not ceased not ceasing?
Không. Không đã diệt thì không đang diệt phải không?
Uppādakkhaṇe anāgatañca cittaṃ tathā.
At the moment of arising, the future consciousness is likewise.
Tâm trong sát-na sanh và tâm vị lai là như vậy.
Nanirujjhamānaṃ naniruddhantipi tatheva.
That which is not ceasing is not ceased, likewise.
Không đang diệt thì không đã diệt cũng như vậy.
Yassa cittaṃ uppajjamānaṃ khaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālaṃ, nirujjhamānaṃ khaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālaṃ, tassa cittanti?
If consciousness, while arising, moment by moment has passed, has transcended time; if consciousness, while ceasing, moment by moment has passed, has transcended time, is it that consciousness?
Tâm của người nào đang sanh, từng sát-na đã trôi qua, là thời quá khứ; đang diệt, từng sát-na đã trôi qua, là thời quá khứ, đó là tâm của người ấy phải không?
No ca bhaṅgakkhaṇaṃ vītikkantaṃ, atītaṃ cittaṃ tadubhayaṃ vītikkantaṃ, yassa vā pana cittaṃ nirujjhamānaṃ khaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālaṃ, uppajjamānaṃ khaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālaṃ, tassa cittanti?
No, but the moment of dissolution has passed, the past consciousness has passed both of these. Or if consciousness, while ceasing, moment by moment has passed, has transcended time; if consciousness, while arising, moment by moment has passed, has transcended time, is it that consciousness?
Nhưng sát-na diệt chưa trôi qua, tâm quá khứ thì cả hai đều đã trôi qua. Hay là tâm của người nào đang diệt, từng sát-na đã trôi qua, là thời quá khứ; đang sanh, từng sát-na đã trôi qua, là thời quá khứ, đó là tâm của người ấy phải không?
Atītaṃ citta’’nti iminā nayena puggalavāre sabbattha vissajjananayo veditabbo.
The method of answering everywhere in the personal section (puggalavāra) should be understood by means of "past consciousness" in this way.
"Tâm quá khứ" - theo phương pháp này, cách trả lời trong chương về cá nhân ở mọi nơi cần được hiểu.
Tattha uppajjamānaṃ khaṇanti uppajjamānassa khaṇaṃ, uppādakkhaṇanti attho.
There, uppajjamānaṃ khaṇaṃ (the moment of arising) means the moment of that which is arising, i.e., the arising moment (uppādakkhaṇa).
Trong đó, sát-na đang sanh có nghĩa là sát-na của cái đang sanh, tức là sát-na sanh.
Khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālanti na ciraṃ vītikkantaṃ, tameva pana uppādakkhaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālanti saṅkhaṃ gacchati, nirujjhamānaṃ khaṇanti nirujjhamānassa khaṇaṃ, bhaṅgakkhaṇanti attho.
Khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālaṃ (passed the moment, transcended time) means not long past. But having passed that very moment of arising, it is considered to have transcended time. Nirujjhamānaṃ khaṇaṃ (the moment of ceasing) means the moment of that which is ceasing, i.e., the dissolution moment (bhaṅgakkhaṇa).
Sát-na đã trôi qua, là thời quá khứ có nghĩa là không phải đã trôi qua lâu, mà chính sát-na sanh ấy đã trôi qua nên được gọi là thời quá khứ. Sát-na đang diệt có nghĩa là sát-na của cái đang diệt, tức là sát-na diệt.
Khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālanti kiṃ tassa cittaṃ evaṃ nirodhakkhaṇampi vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma hotīti pucchati.
Khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālaṃ (passed the moment, transcended time): Is it asking if that consciousness, having passed the moment of cessation, also becomes past-time?
Sát-na đã trôi qua, là thời quá khứ câu hỏi là: "Phải chăng tâm của người ấy, khi sát-na diệt cũng đã trôi qua như vậy, thì được gọi là thời quá khứ?"
Yassa bhaṅgakkhaṇe cittaṃ uppādakkhaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma hoti, nirodhakkhaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma hoti, atītaṃ pana cittaṃ ubhopi khaṇe khaṇaṃ vītikkantaṃ hutvā atikkantakālaṃ nāma hotīti atītacittavasena vissajjanaṃ kataṃ.
The answer is given in terms of past consciousness (atītacitta), meaning: the consciousness whose moment of arising, at the moment of dissolution, has passed and become past-time; whose moment of cessation has passed and become past-time; and the past consciousness, having passed both moments, has become past-time.
Tâm của người nào ở trong sát-na diệt, thì sát-na sanh đã trôi qua từng sát-na nên được gọi là thời quá khứ, nhưng sát-na diệt chưa trôi qua nên chưa được gọi là thời quá khứ. Còn tâm quá khứ thì cả hai sát-na đều đã trôi qua từng sát-na nên được gọi là thời quá khứ. Vì vậy, câu trả lời được đưa ra dựa vào tâm quá khứ.
Imināva upāyena uparimesu atthadhammavārādīsu ca sabbavissajjanesu attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood in all the answers in the subsequent sections on phenomena and states (atthadhammavāra), etc.
Theo phương pháp này, ý nghĩa trong tất cả các câu trả lời ở các chương về Pháp có thật v.v... ở phần sau cũng cần được hiểu.
Ayaṃ atikkantakālavāre nayo.
This is the method in the "transcended time" section (atikkantakālavāra).
Đây là phương pháp trong chương về thời quá khứ.
Yaṃ cittaṃ uppajjati nanirujjhati, taṃ cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatīti?
Does the consciousness which arises but does not cease, cease and not arise?
Tâm nào sanh lên mà không diệt, tâm đó sẽ diệt mà sẽ không sanh phải không?
Yaṃ vā pana…pe… āmantā.
Or does that which…etc.…yes.
Hay là tâm nào... (tương tự)... Phải.
Yaṃ cittaṃ nuppajjati nirujjhati, taṃ cittaṃ nanirujjhissati uppajjissatīti?
Does the consciousness which does not arise but ceases, not cease but arise?
Tâm nào không sanh lên mà diệt, tâm đó sẽ không diệt mà sẽ sanh phải không?
Yaṃ vā pana cittaṃ nanirujjhissati uppajjissati, taṃ cittaṃ nuppajjati nirujjhatīti?
Or does the consciousness which will not cease but will arise, not arise but ceases?
Hay là tâm nào sẽ không diệt mà sẽ sanh, tâm đó không sanh lên mà diệt phải không?
Natthi.
There is none.
Không có.
Yaṃ cittaṃ uppajjati, taṃ cittaṃ uppannanti?
Is the consciousness which arises arisen?
Tâm nào sanh lên, tâm đó đã sanh phải không?
Yaṃ vā pana…pe… uppajjatīti?
Or does that which…etc.…arises?
Hay là tâm nào... (tương tự)... sanh lên phải không?
Uppādakkhaṇe cittaṃ tathā, evaṃ paṭilomapucchāsupi tato sesāsupi.
Consciousness at the moment of arising is likewise, and so it is for the reverse questions and the remaining ones.
Tâm trong sát-na sanh là như vậy, cũng như vậy trong các câu hỏi đảo ngược và trong các câu còn lại sau đó.
‘‘Yaṃ cittaṃ nuppajjati, taṃ cittaṃ nuppannanti?
"Is the consciousness which does not arise not arisen?
"Tâm nào không sanh lên, tâm đó không đã sanh phải không?
Atītānāgataṃ cittaṃ tathā.
Past and future consciousness is likewise.
Tâm quá khứ và vị lai là như vậy.
Yaṃ vā pana…pe… āmantā…pe… bhaṅgakkhaṇe citta’’ntiādinā, ‘‘yaṃ cittaṃ uppajjati, taṃ cittaṃ uppajjitthāti?
Or does that which…etc.…yes…etc.…consciousness at the moment of dissolution," and so on. "Did the consciousness which arises arise?
Hay là tâm nào... (tương tự)... Phải... (tương tự)... tâm trong sát-na diệt" v.v...; "Tâm nào sanh lên, tâm đó đã từng sanh phải không?
Yaṃ cittaṃ nuppajjati, taṃ cittaṃ nuppajjitthāti?
Did the consciousness which does not arise not arise?
Tâm nào không sanh lên, tâm đó không đã từng sanh phải không?
Bhaṅgakkhaṇe cittaṃ anāgatañcā’’tiādinā, ‘‘yaṃ cittaṃ uppajjati, taṃ cittaṃ uppajjissatīti?
Consciousness at the moment of dissolution and also future consciousness," and so on. "Will the consciousness which arises arise?
Tâm trong sát-na diệt và tâm vị lai" v.v...; "Tâm nào sanh lên, tâm đó sẽ sanh phải không?
Yaṃ vā pana…pe… no, yaṃ cittaṃ nuppajjati, taṃ cittaṃ nuppajjissatīti?
Or does that which…etc.…no, will the consciousness which does not arise not arise?
Hay là tâm nào... (tương tự)... không. Tâm nào không sanh lên, tâm đó sẽ không sanh phải không?
Anāgataṃ cittaṃ nuppajjati, no ca taṃ cittaṃ nuppajjissati, bhaṅgakkhaṇe cittaṃ atītaṃ citta’’ntiādinā ca, ‘‘yaṃ cittaṃ uppajjittha, taṃ cittaṃ uppajjissatīti?
Future consciousness does not arise, but that consciousness will not not arise; consciousness at the moment of dissolution, past consciousness," and so on. And, "Did the consciousness which arose arise?
Tâm vị lai không sanh lên, nhưng tâm đó không phải là sẽ không sanh. Tâm trong sát-na diệt, tâm quá khứ" v.v...; và "Tâm nào đã từng sanh, tâm đó sẽ sanh phải không?
Yaṃ vā pana…pe… no, yaṃ cittaṃ nuppajjittha, taṃ cittaṃ nuppajjissatīti?
Or does that which…etc.…no, will the consciousness which did not arise not arise?
Hay là tâm nào... (tương tự)... không. Tâm nào không đã từng sanh, tâm đó sẽ không sanh phải không?
Anāgataṃ citta’’ntiādinā ca,
Future consciousness," and so on.
Tâm vị lai" v.v...; và
‘‘Yaṃ cittaṃ nirujjhati, taṃ cittaṃ nirujjhitthāti?
"Did the consciousness which ceases cease?
"Tâm nào diệt, tâm đó đã từng diệt phải không?
No’’tiādinā ca, ‘‘yaṃ cittaṃ uppajjati, taṃ cittaṃ nirujjhitthāti?
No," and so on. "Did the consciousness which arises cease?
Không" v.v...; và "Tâm nào sanh lên, tâm đó đã từng diệt phải không?
No’’tiādinā ca, ‘‘yaṃ cittaṃ uppajjati, taṃ cittaṃ nirujjhissatīti?
No," and so on. "Will the consciousness which arises cease?
Không" v.v...; và "Tâm nào sanh lên, tâm đó sẽ diệt phải không?
Āmantā’’tiādinā ca, ‘‘yaṃ cittaṃ uppajjittha, taṃ cittaṃ nirujjhissatīti?
Yes," and so on. "Will the consciousness which arose cease?
Phải" v.v...; và "Tâm nào đã từng sanh, tâm đó sẽ diệt phải không?
No’’tiādinā ca,
No," and so on.
Không" v.v...; và
‘‘Yaṃ cittaṃ uppajjamānaṃ, taṃ cittaṃ uppannanti?
"Is the consciousness which is arising arisen?
"Tâm nào đang sanh, tâm đó đã sanh phải không?
Yaṃ vā pana…pe… uppajjamānanti…pe… uppādakkhaṇe citta’’ntiādinā ca, ‘‘yaṃ cittaṃ nirujjhamānaṃ, taṃ cittaṃ uppannanti?
Or does that which…etc.…is arising…etc.…consciousness at the moment of arising," and so on. "Is the consciousness which is ceasing arisen?
Hay là tâm nào... (tương tự)... đang sanh... (tương tự)... tâm trong sát-na sanh" v.v...; và "Tâm nào đang diệt, tâm đó đã sanh phải không?
Āmantā’’tiādinā ca, ‘‘yaṃ cittaṃ uppannaṃ, taṃ cittaṃ uppajjitthāti?
Yes," and so on. "Did the consciousness which is arisen arise?
Phải" v.v...; và "Tâm nào đã sanh, tâm đó đã từng sanh phải không?
Yaṃ vā pana…pe… no’’tiādinā ca,
Or does that which…etc.…no," and so on.
Hay là tâm nào... (tương tự)... không" v.v...; và
‘‘Yaṃ cittaṃ uppajjittha no ca taṃ cittaṃ uppannaṃ, taṃ cittaṃ uppajjissatīti?
"Will the consciousness which arose but is not arisen, arise?
"Tâm nào đã từng sanh nhưng tâm đó không đã sanh, tâm đó sẽ sanh phải không?
Yaṃ vā pana…pe… no.
Or does that which…etc.…no.
Hay là tâm nào... (tương tự)... không.
Yaṃ cittaṃ nuppajjittha no ca taṃ cittaṃ nuppannaṃ, taṃ cittaṃ nuppajjissatīti?
Will the consciousness which did not arise but is not unarisen, not arise?
Tâm nào không đã từng sanh nhưng tâm đó không đã sanh, tâm đó sẽ không sanh phải không?
Āmantā’’tiādinā ca, ‘‘uppannaṃ uppajjamānanti…pe… uppādakkhaṇe uppannañceva uppajjamānañca.
Yes," and so on. "Arisen and arising…etc.…at the moment of arising, both arisen and arising.
Phải" v.v...; và "Đã sanh thì đang sanh phải không... (tương tự)... trong sát-na sanh thì vừa đã sanh vừa đang sanh.
Uppajjamānaṃ uppannanti?
Is that which is arising arisen?
Đang sanh thì đã sanh phải không?
Āmantā’’tiādinā ca, ‘‘niruddhaṃ nirujjhamānanti?
Yes," and so on. "Ceased and ceasing?
Phải" v.v...; và "Đã diệt thì đang diệt phải không?
No’’tiādinā ca,
No," and so on.
Không" v.v...; và
‘‘Yassa yaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati, tassa taṃ cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatīti?
"If for whomsoever a consciousness arises but does not cease, will that consciousness cease but not arise for him?
"Tâm nào của người nào sanh lên mà không diệt, tâm đó của người đó sẽ diệt mà sẽ không sanh phải không?
Āmantā’’tiādinā ca puggaladhammavāre ca, sarāgādipadehi, kusalādipadehi ca missesu sabbavāresu ca pucchāsu heṭṭhā vuttānusārena vissajjananayo veditabbo.
Yes," and so on, in the personal-phenomena section (puggaladhammavāra), and with terms like "with attachment" (sarāga), and "wholesome" (kusala), and in all mixed sections, the method of answering should be understood according to what has been stated below.
Và trong các câu hỏi ở Puggala-dhamma-vāra, ở các câu hỏi liên quan đến các từ sarāga v.v., và ở tất cả các vāra hỗn hợp với các từ kusala v.v., phương pháp trả lời nên được hiểu theo cách đã được trình bày ở dưới.
Ayaṃ cittayamakamātikatthasaṃvaṇṇanānayo.
This is the method of explaining the summary of the Cittayamaka.
Đây là phương pháp chú giải ý nghĩa mẫu đề của Citta-yamaka.
Dhammayamakamātikāya pana khandhayamake vuttanayeneva pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
In the summary of the Dhammayamaka, the analysis of the Pali text should be understood in the same way as stated in the Khandhayamaka.
Hơn nữa, trong mẫu đề của Dhamma-yamaka, việc xác định Pāḷi nên được hiểu theo phương pháp đã được trình bày trong Khandha-yamaka.
‘‘Yo kusalaṃ dhammaṃ bhāveti, so akusalaṃ dhammaṃ pajahatī’’ti āgatattā panettha pariññāvāro bhāvanāvāro nāma.
Here, the "section on comprehension" (pariññāvāra) is called the "section on development" (bhāvanāvāra), because it states, "Whoever develops a wholesome phenomenon, abandons an unwholesome phenomenon."
Vì đã được nói rằng: “Vị nào tu tập pháp thiện, vị ấy từ bỏ pháp bất thiện”, nên ở đây Pariññā-vāra được gọi là Bhāvanā-vāra.
Tattha yasmā abyākato dhammo neva bhāvetabbo na pahātabbo, tasmā padameva na uddhaṭanti veditabbaṃ.
There, it should be understood that since an indeterminate phenomenon is neither to be developed nor abandoned, the term itself is not brought up.
Ở đó, vì pháp vô ký không cần tu tập cũng không cần từ bỏ, nên cần hiểu rằng từ đó không được nêu lên.
Pucchāvissajjane panettha ‘‘kusalākusalā dhammāti?
In the questions and answers here, the method of answering in the definition section (paṇṇattivāra) should be known, as in, "Are phenomena unwholesome phenomena?
Ở đây, trong câu hỏi và câu trả lời, phương pháp trả lời trong Paṇṇatti-vāra nên được biết đến qua các câu như:
Āmantā’’tiādinā, ‘‘dhammā akusalā dhammāti?
Yes," and so on. "Are phenomena unwholesome phenomena?
“Pháp thiện là pháp bất thiện ư? Đúng vậy.” v.v., và
Akusalā dhammā dhammā ceva akusalā dhammā ca, avasesā dhammā na akusalā dhammā’’tiādinā ca paṇṇattivāre vissajjananayo ñātabbo.
Unwholesome phenomena are both phenomena and unwholesome phenomena, the remaining phenomena are not unwholesome phenomena," and so on.
“Các pháp là pháp bất thiện ư? Các pháp bất thiện vừa là pháp, vừa là pháp bất thiện; các pháp còn lại không phải là pháp bất thiện.” v.v.
‘‘Yassa kusalā dhammā uppajjanti, tassa akusalā dhammā uppajjantīti?
"If for whomsoever wholesome phenomena arise, do unwholesome phenomena arise for him?
“Pháp thiện sanh khởi nơi vị nào, pháp bất thiện cũng sanh khởi nơi vị ấy ư?
Yassa vā pana…pe… yassa kusalā dhammā uppajjanti, tassa abyākatā dhammā uppajjantīti?
Or if for whomsoever…etc.…if for whomsoever wholesome phenomena arise, do indeterminate phenomena arise for him?
“Hay là nơi vị nào… v.v. … Pháp thiện sanh khởi nơi vị nào, pháp vô ký cũng sanh khởi nơi vị ấy ư?
Pañcavokāre kusalānaṃ uppādakkhaṇe…pe… uppajjantī’’tiādinā ca, ‘‘yattha kusalā dhammā uppajjanti, tattha akusalā dhammā uppajjantīti?
At the moment of arising of wholesome phenomena in the five-constituent existence…etc.…arise," and so on. "Where wholesome phenomena arise, do unwholesome phenomena arise there?
Trong cõi năm uẩn, vào sát-na sanh của các pháp thiện… v.v. … sanh khởi.” v.v., và “Nơi nào pháp thiện sanh khởi, nơi đó pháp bất thiện cũng sanh khởi ư?
Āmantā…pe… tattha abyākatā dhammā uppajjantīti?
Yes…etc.…do indeterminate phenomena arise there?
Đúng vậy… v.v. … Nơi đó pháp vô ký cũng sanh khởi ư?
Yattha vā pana abyākatā dhammā uppajjanti, tattha kusalā dhammā uppajjantīti …pe… catuvokāre…pe… uppajjantī’’tiādinā ca, ‘‘yassa yattha kusalā dhammā…pe… uppajjantīti?
Or where indeterminate phenomena arise, do wholesome phenomena arise there…etc.…in the four-constituent existence…etc.…arise," and so on. And, "If for whomsoever and where wholesome phenomena…etc.…arise?
“Hay là nơi nào pháp vô ký sanh khởi, nơi đó pháp thiện cũng sanh khởi ư… v.v. … trong cõi bốn uẩn… v.v. … sanh khởi.” v.v., và “Nơi vị nào và nơi nào pháp thiện… v.v. … sanh khởi ư?
No’’tiādinā ca,
No," and so on.
Không.” v.v., và
‘‘Yassa kusalā dhammā nuppajjanti, tassa akusalā dhammā nuppajjantīti…pe… sabbesaṃ cittassa bhaṅgakkhaṇe abyākatacittassa uppādakkhaṇe nirodhasamāpannānaṃ asaññasattānaṃ tesaṃ kusalā ca dhammā nuppajjanti, akusalā ca dhammā nuppajjantī’’tiādinā ca, ‘‘yassa kusalā dhammā nuppajjanti, tassa abyākatā dhammā nuppajjantīti…pe… sabbesaṃ cavantānaṃ pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇe āruppe akusalānaṃ uppādakkhaṇe ca nuppajjantī’’tiādinā ca, ‘‘yattha kusalā dhammā nuppajjanti, tattha akusalā dhammā nuppajjantīti?
‘‘For whom do wholesome phenomena not arise, for them do unwholesome phenomena not arise?…etc.… For all at the moment of the dissolution of consciousness, at the moment of the arising of indeterminate consciousness, for those attained to cessation (nirodhasamāpatti), and for non-percipient beings (asaññasattā), for them both wholesome phenomena and unwholesome phenomena do not arise’’; and so on. ‘‘For whom do wholesome phenomena not arise, for them do indeterminate phenomena not arise?…etc.… For all those passing away, at the moment of the dissolution of consciousness in the process of existence, and at the moment of the arising of unwholesome phenomena in the immaterial sphere (āruppa), they do not arise’’; and so on. ‘‘Where wholesome phenomena do not arise, do unwholesome phenomena not arise there?
“Nơi vị nào pháp thiện không sanh khởi, nơi vị ấy pháp bất thiện cũng không sanh khởi ư… v.v. … Vào sát-na diệt của tâm của tất cả chúng sanh, vào sát-na sanh của tâm vô ký, đối với những vị nhập Diệt tận định, đối với chúng sanh vô tưởng, nơi các vị ấy cả pháp thiện cũng không sanh khởi, cả pháp bất thiện cũng không sanh khởi.” v.v., và “Nơi vị nào pháp thiện không sanh khởi, nơi vị ấy pháp vô ký cũng không sanh khởi ư… v.v. … Đối với tất cả chúng sanh đang tử, vào sát-na diệt của tâm trong dòng sanh tử, và vào sát-na sanh của các pháp bất thiện trong cõi Vô sắc, chúng không sanh khởi.” v.v., và “Nơi nào pháp thiện không sanh khởi, nơi đó pháp bất thiện cũng không sanh khởi ư?
Āmantā…pe… tattha abyākatā dhammā nuppajjantīti?
Yes…etc.… Do indeterminate phenomena not arise there?
Đúng vậy… v.v. … Nơi đó pháp vô ký cũng không sanh khởi ư?
Uppajjanti.
They arise.
Sanh khởi.”
Yattha vā pana abyākatā dhammā nuppajjanti, tattha akusalā dhammā nuppajjantīti?
Or where indeterminate phenomena do not arise, do unwholesome phenomena not arise there?
“Hay là nơi nào pháp vô ký không sanh khởi, nơi đó pháp bất thiện cũng không sanh khởi ư?
Natthī’’tiādinā ca uppādavāre,
No’’; and so on, in the section on arising (uppādavāra).
Không có.” v.v., trong Uppāda-vāra,
‘‘Yo kusalaṃ dhammaṃ bhāveti, so akusalaṃ dhammaṃ pajahitthāti?
‘‘Whoever develops a wholesome phenomenon, has that person abandoned an unwholesome phenomenon?
“Vị nào tu tập pháp thiện, vị ấy đã từ bỏ pháp bất thiện ư?
No…pe… yo kusalaṃ dhammaṃ na bhāveti, so akusalaṃ dhammaṃ nappajahitthāti?
No…etc.… Whoever does not develop a wholesome phenomenon, has that person not abandoned an unwholesome phenomenon?
Không… v.v. … Vị nào không tu tập pháp thiện, vị ấy đã không từ bỏ pháp bất thiện ư?
Aggamaggasamaṅgiñca arahantañca ṭhapetvā avasesā puggalā’’tiādinā bhāvanāvāre ca pucchāvissajjananayo heṭṭhā vuttānusārena ñātabbo.
All individuals except those endowed with the highest path (aggamaggasamaṅgi) and arahants’’; and so on, in the section on development (bhāvanāvāra), the method of questioning and answering should be understood according to what has been stated below.
Ngoại trừ vị đang trong Thánh đạo cao nhất và vị A-la-hán, các cá nhân còn lại.” v.v., trong Bhāvanā-vāra, phương pháp hỏi và trả lời nên được biết theo cách đã được trình bày ở dưới.
Atthavinicchaye panettha idaṃ lakkhaṇaṃ.
Here, in the determination of meaning, this is the characteristic.
Ở đây, trong việc xác định ý nghĩa, đây là đặc điểm.
Imassa hi dhammayamakassa pavattimahāvāre uppajjanti nirujjhantīti imesu uppādanirodhesu kusalākusaladhammā tāva ekantena pavattiyaṃyeva labbhanti, na cutipaṭisandhīsu, abyākatadhammā pana pavatte ca cutipaṭisandhīsu cāti tīsupi kālesu labbhanti, evamettha yaṃ yattha yattha labbhati, tassa vasena tattha tattha vinicchayo veditabbo.
Indeed, in the great section on occurrence (pavattamahāvāra) of this Dhammayamaka, wholesome and unwholesome phenomena in these arising (uppajanti) and ceasing (nirujjhanti) are found exclusively in the process of existence (pavatti), not in passing away (cuti) or rebirth-linking (paṭisandhi); indeterminate phenomena, however, are found in all three instances: in the process of existence, in passing away, and in rebirth-linking. Thus, the determination in each case should be understood according to where each is found.
Thật vậy, trong Pavatti-mahā-vāra của Dhamma-yamaka này, trong các sự sanh và diệt này là sanh khởi, diệt, các pháp thiện và bất thiện chỉ có thể được tìm thấy trong dòng sanh tử, không có trong lúc tử và tái sanh; còn các pháp vô ký thì có thể được tìm thấy trong cả ba thời điểm: trong dòng sanh tử, lúc tử và lúc tái sanh. Như vậy, ở đây, cái gì được tìm thấy ở đâu, việc xác định nên được hiểu theo cách đó ở nơi đó.
Tatridaṃ nayamukhaṃ – kusalākusalānaṃ tāva ekakkhaṇe anuppajjanato ‘‘no’’ti paṭisedho kato.
Herein, this is the main point of the method: since wholesome and unwholesome phenomena do not arise at the same moment, the negation ‘‘no’’ is made.
Trong đó, đây là phương pháp luận: vì các pháp thiện và bất thiện không sanh khởi trong cùng một sát-na, nên sự phủ định “không” đã được thực hiện.
Abyākatā cāti idaṃ cittasamuṭṭhānarūpaṃ sandhāya vuttaṃ.
The phrase ‘‘and indeterminate (abyākatā ca)’’ is stated with reference to corporeality produced by consciousness (cittasamuṭṭhānarūpa).
Và vô ký được nói đến để chỉ sắc do tâm sanh.
Yattha kusalā dhammā nuppajjantīti asaññabhavaṃ sandhāya vuttaṃ, abyākatānaṃ dhammānaṃ anuppattiṭṭhānassābhāvā ‘‘natthī’’ti paṭikkhepo kato, nirodhavāre kusalākusalānaṃ ekato anirujjhanato ‘‘no’’ti vuttanti imināva nayamukhena sabbattha vinicchayo veditabbo.
‘‘Where wholesome phenomena do not arise’’ is stated with reference to the non-percipient realm (asaññabhava); since there is no place for the non-arising of indeterminate phenomena, the rejection ‘‘no’’ (natthī) is made; in the section on cessation, since wholesome and unwholesome phenomena do not cease together, ‘‘no’’ is stated. By this very method, the determination in all cases should be understood.
Nơi nào pháp thiện không sanh khởi được nói đến để chỉ cõi vô tưởng. Vì không có nơi nào mà các pháp vô ký không sanh khởi, nên sự bác bỏ “không có” đã được thực hiện. Trong Nirodha-vāra, vì các pháp thiện và bất thiện không diệt cùng nhau, nên đã nói “không”. Bằng phương pháp luận này, việc xác định nên được hiểu ở mọi nơi.
Ayaṃ dhammayamakamātikatthasaṃvaṇṇanānayo.
This is the method of commentary on the mātikā of the Dhammayamaka.
Đây là phương pháp chú giải ý nghĩa mẫu đề của Dhamma-yamaka.