832. Idāni tadanantare khuddakavatthuvibhaṅgepi paṭhamaṃ mātikaṃ ṭhapetvā nikkhittapadānukkamena niddeso kato.
Now, in the Khuddakavatthuvibhaṅga that immediately follows, the exposition is given in the order of the terms laid down, after first setting forth the mātikā.
832. Bây giờ, trong phần Khuddakavatthuvibhaṅga (Phân tích các vấn đề nhỏ) ngay sau đó, sau khi đặt mātikā (đề mục) ở đầu, phần giải thích được thực hiện theo thứ tự các thuật ngữ đã được trình bày.
Tatrāyaṃ nikkhepaparicchedo.
This is the delineation of the enumeration there.
Trong đó, đây là sự phân định các đề mục.
Ādito tāva jātimadotiādayo tesattati ekakā nikkhittā, tato kodho ca upanāho cātiādayo aṭṭhārasa dukā, akusalamūlādayo pañcatiṃsa tikā, āsavacatukkādayo cuddasa catukkā, orambhāgiyasaṃyojanādayo pannarasa pañcakā, vivādamūlādayo cuddasa chakkā, anusayādayo satta sattakā, kilesavatthuādayo aṭṭha aṭṭhakā, āghātavatthuādayo nava navakā, kilesavatthuādayo satta dasakā, ajjhattikassa upādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritānītiādayo cha aṭṭhārasakāti sabbānipi etāni aṭṭha kilesasatāni nikkhittānīti veditabbāni.
Beginning first, seventy-three Ekakas such as 'pride of birth' (jātimado) and so on are laid down; then eighteen Dukas such as 'anger and resentment' (kodho ca upanāho ca) and so on; thirty-five Tikkas such as 'roots of unwholesomeness' (akusalamūlā) and so on; fourteen Catukkas such as 'the four āsavas' (āsavacatukkā) and so on; fifteen Pañcakas such as 'the lower fetters' (orambhāgiyasaṃyojanā) and so on; fourteen Chakkas such as 'roots of contention' (vivādamūlā) and so on; seven Sattakas such as 'latent tendencies' (anusayā) and so on; eight Aṭṭhakas such as 'bases of defilements' (kilesavatthu) and so on; nine Navakas such as 'bases of resentment' (āghātavatthu) and so on; seven Dasakas such as 'bases of defilements' (kilesavatthu) and so on; and six Aṭṭhārasakas such as 'the eighteen courses of craving based on the self' (ajjhattikassa upādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni); all these eight hundred and eight defilements are understood to be laid down.
Trước hết, bắt đầu với jātimado (say sưa vì dòng dõi), v.v., bảy mươi ba đơn pháp đã được trình bày; sau đó, kodho ca upanāho ca (phẫn nộ và oán hận), v.v., mười tám nhị pháp; akusalamūlā (bất thiện căn), v.v., ba mươi lăm tam pháp; āsavacatukkā (tứ lậu hoặc), v.v., mười bốn tứ pháp; orambhāgiyasaṃyojanā (hạ phần kiết sử), v.v., mười lăm ngũ pháp; vivādamūlā (căn nguyên tranh cãi), v.v., mười bốn lục pháp; anusayā (tùy miên), v.v., bảy thất pháp; kilesavatthu (căn bản phiền não), v.v., tám bát pháp; āghātavatthu (căn bản oán hận), v.v., chín cửu pháp; kilesavatthu (căn bản phiền não), v.v., bảy thập pháp; ajjhattikassa upādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni (mười tám sự vận hành của ái do duyên nội phần), v.v., sáu pháp mười tám. Như vậy, cần biết rằng tất cả một trăm lẻ tám phiền não này đã được trình bày.
Ayaṃ tāva nikkhepaparicchedo.
This, first of all, is the section on arrangement.
Đây là sự phân định các đề mục.
843-844. Idāni yathānikkhittāya mātikāya tattha katamo jātimadotiādinā nayena āraddhe niddesavāre jātiṃ paṭiccāti jātiṃ nissāya.
Now, in the exposition section, which begins with the method starting with “What is conceit of birth (jātimada)?” for the mātikā that has been laid out, “due to birth (jātiṃ paṭicca)” means relying on birth.
843-844. Bây giờ, trong phần trình bày đã được bắt đầu theo phương pháp tattha katamo jātimado (trong đó, say sưa vì dòng dõi là gì?), v.v., theo mātikā đã được đặt ra, jātiṃ paṭiccā có nghĩa là nương vào dòng dõi.
Ettha ca atthipaṭiccaṃ nāma kathitaṃ, tasmā jātiyā satīti ayamettha attho.
Here, the term atthipaṭicca (dependence on existence) is spoken of; therefore, "when birth exists" is the meaning here.
Ở đây, từ paṭicca được nói đến với ý nghĩa là sự hiện hữu, do đó, ý nghĩa ở đây là “khi có dòng dõi”.
Gottaṃ paṭiccātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to phrases like “due to clan (gottaṃ paṭicca).”
Trong các câu gottaṃ paṭiccā (duyên theo họ tộc), v.v., cũng theo phương pháp này.
Madanavasena mado.
Conceit (mada) is by way of intoxication.
Mado là do ý nghĩa say sưa.
Majjanākāro majjanā.
The state of intoxication is intoxication (majjanā).
Majjanā là trạng thái say sưa.
Majjitabhāvo majjitattaṃ.
The state of being intoxicated is intoxicatedness (majjitattaṃ).
Majjitattaṃ là bản chất của sự say sưa.
Māno maññanātiādīni heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1121) vuttatthāneva.
Terms such as “pride (māno), thinking (maññanā)” have already been explained in the Dhammasaṅgaṇī Commentary (at 1121) below.
Các từ māno maññanā (mạn, sự tưởng), v.v., có cùng ý nghĩa đã được nêu trong Chú giải Dhammasaṅgaṇī ở phần trước.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evaṃ jātiyā sati taṃ jātiṃ nissāya uppanno majjanākārappavatto māno jātimadoti vuccati.
“This is called” means this pride, which arises when birth exists, relying on that birth, and manifests as the state of intoxication, is called conceit of birth (jātimada).
Ayaṃ vuccati (điều này được gọi là): Như vậy, khi có dòng dõi, mạn phát sinh nương vào dòng dõi đó, diễn tiến theo trạng thái say sưa, điều này được gọi là jātimado (say sưa vì dòng dõi).
Svāyaṃ khattiyādīnaṃ catunnampi vaṇṇānaṃ uppajjati.
This conceit arises in all four castes: khattiya and so on.
Sự say sưa này phát sinh ở cả bốn giai cấp Khattiya (Sát-đế-lỵ), v.v.
Jātisampanno hi khattiyo ‘mādiso añño natthi.
For example, a khattiya endowed with noble birth may think, ‘There is no other like me.
Thật vậy, một người thuộc giai cấp Khattiya có dòng dõi cao quý (nghĩ rằng): “Không có ai khác giống như ta.
Avasesā antarā uṭṭhāya khattiyā jātā.
The rest of the khattiyas arose in between (other births).
Những người Khattiya còn lại là những người xuất thân giữa chừng mà trở thành Khattiya.
Ahaṃ pana vaṃsāgatakhattiyo’ti mānaṃ karoti.
But I am a khattiya from a continuous lineage,’ and thus develops pride.
‘Còn ta là Khattiya dòng dõi’ (nghĩ như vậy) mà sinh lòng kiêu mạn.
Brāhmaṇādīsupi eseva nayo.
The same method applies to brahmins and others.
Đối với các hạng Bà-la-môn v.v... cũng theo phương pháp này.
Gottamadaniddesādīsupi imināvupāyena attho veditabbo.
The meaning in the exposition of conceit of clan and so on should also be understood by this method.
Trong phần giải thích về kiêu mạn do dòng họ v.v..., ý nghĩa cũng nên được hiểu theo phương pháp này.
Khattiyopi hi ‘ahaṃ koṇḍaññagotto, ahaṃ ādiccagotto’ti mānaṃ karoti.
A khattiya, for example, develops pride, thinking, ‘I am of the Koṇḍañña clan; I am of the Ādicca clan.’
Bởi vì, người Khattiya cũng sinh lòng kiêu mạn rằng: ‘Ta thuộc dòng họ Koṇḍañña, ta thuộc dòng họ Ādicca’.
Brāhmaṇopi ‘ahaṃ kassapagotto, ahaṃ bhāradvājagotto’ti mānaṃ karoti.
A brahmin also develops pride, thinking, ‘I am of the Kassapa clan; I am of the Bhāradvāja clan.’
Người Bà-la-môn cũng sinh lòng kiêu mạn rằng: ‘Ta thuộc dòng họ Kassapa, ta thuộc dòng họ Bhāradvāja’.
Vessopi suddopi attano attano kulagottaṃ nissāya mānaṃ karoti.
Even a vessa or a sudda develops pride relying on their respective family clans.
Người Vessa và người Sudda cũng nương vào dòng họ của mình mà sinh lòng kiêu mạn.
Aṭṭhārasāpi seṇiyo ‘ekissā seṇiyā jātamhā’ti mānaṃ karontiyeva.
All eighteen guilds develop pride, thinking, ‘We are born into one guild.’
Mười tám phường hội cũng đều sinh lòng kiêu mạn rằng: ‘Chúng ta sinh ra trong cùng một phường hội’.
Heṭṭhā parivāraggahaṇena yaso gahitova hoti.
Fame (yasa) is already included above by the term 'retinue'.
Ở phần trước, danh vọng (yasa) đã được bao gồm bởi sự nắm giữ đoàn tùy tùng.
Imasmiṃ pana ṭhāne upaṭṭhākamado nāma gahito.
However, in this context, conceit of attendants (upaṭṭhākamado) is taken.
Nhưng ở đây, nó được hiểu là upaṭṭhākamada (sự say sưa về người hầu cận).
So agārikenapi anagārikenapi dīpetabbo.
This should be explained for both householders and those gone forth.
Điều này cần được làm rõ đối với cả người tại gia và người xuất gia.
Agāriko hi ekacco aṭṭhārasasu seṇīsu ekissā jeṭṭhako hoti, tassa ‘avasese purise ahaṃ paṭṭhapemi, ahaṃ vicāremī’ti; anagārikopi ekacco katthaci jeṭṭhako hoti, tassa ‘avasesā bhikkhū mayhaṃ ovāde vattanti, ahaṃ jeṭṭhako’ti majjanavasena uppanno māno yasamado nāma.
For example, a householder may be the chief of one of the eighteen guilds, and he thinks, ‘I appoint the other men, I manage them.’ And one who has gone forth may be a chief somewhere, and he thinks, ‘Other bhikkhus follow my instruction, I am the chief,’ this pride arising by way of intoxication is called conceit of fame (yasamado).
Thật vậy, một người tại gia nào đó là người đứng đầu một trong mười tám phường hội, người ấy nghĩ rằng: ‘Ta sắp đặt cho những người khác, ta quản lý họ’; và một người xuất gia nào đó là người đứng đầu ở một nơi nào đó, người ấy nghĩ rằng: ‘Các vị tỳ-khưu khác đều vâng theo lời dạy của ta, ta là người đứng đầu’. Sự kiêu mạn phát sinh do say sưa như vậy được gọi là yasamada (sự say sưa về danh vọng).
‘Avasesā sattā nissippā, ahaṃ pana sippavā’ti majjanavasena uppanno māno sippamado nāma.
The pride that arises by way of intoxication, thinking, ‘Other beings are unskilled, but I am skilled,’ is called conceit of skill (sippamado).
‘Các chúng sanh còn lại không có tài nghệ, còn ta thì có tài nghệ’, ngã mạn khởi lên do sự say đắm như vậy được gọi là sippamada (kiêu mạn do tài nghệ).
‘Avasesā sattā rassā, ahaṃ pana dīgho’ti majjanavasena uppanno māno ārohamado nāma.
The pride that arises by way of intoxication, thinking, ‘Other beings are short, but I am tall,’ is called conceit of stature (ārohamado).
‘Các chúng sanh còn lại thì lùn, còn ta thì cao’, ngã mạn khởi lên do sự say đắm như vậy được gọi là ārohamada (kiêu mạn do vóc dáng).
‘Avasesā sattā rassā vā honti dīghā vā, ahaṃ nigrodhaparimaṇḍalo’ti majjanavasena uppanno māno pariṇāhamado nāma.
The pride that arises by way of intoxication, thinking, ‘Other beings are either short or tall, but I am well-proportioned like a banyan tree,’ is called conceit of physique (pariṇāhamado).
‘Các chúng sanh còn lại hoặc lùn hoặc cao, còn ta thì có thân hình cân đối như vòng tròn của cây đa’, ngã mạn khởi lên do sự say đắm như vậy được gọi là pariṇāhamada (kiêu mạn do sự cân đối).
‘Avasesasattānaṃ sarīrasaṇṭhānaṃ virūpaṃ bībhacchaṃ, mayhaṃ pana manāpaṃ pāsādika’nti majjanavasena uppanno māno saṇṭhānamado nāma.
The conceit that arises by thinking, ‘The bodily formation of other beings is ugly and repulsive, but mine is pleasing and charming,’ is called saṇṭhānamado (conceit of bodily formation).
‘Hình dáng thân thể của các chúng sanh còn lại thì xấu xí, đáng ghê tởm, còn của ta thì ưa nhìn, khả ái’, ngã mạn khởi lên do sự say đắm như vậy được gọi là saṇṭhānamada (kiêu mạn do hình dáng).
‘Avasesānaṃ sattānaṃ sarīre bahū dosā, mayhaṃ pana sarīre kesaggamattampi vajjaṃ natthī’ti majjanavasena uppanno māno pāripūrimado nāma.
The conceit that arises by thinking, ‘There are many faults in the bodies of other beings, but there is not even a hairsbreadth of fault in my body,’ is called pāripūrimado (conceit of perfection).
‘Trong thân thể của các chúng sanh còn lại có nhiều khuyết điểm, còn trong thân thể của ta không có một lỗi lầm nào dù chỉ bằng đầu sợi tóc’, ngã mạn khởi lên do sự say đắm như vậy được gọi là pāripūrimada (kiêu mạn do sự toàn vẹn).
846. Pamādaniddese cittassa vossaggoti imesu ettakesu ṭhānesu satiyā aniggaṇhitvā cittassa vossajjanaṃ; sativirahoti attho.
846. In the definition of pamāda, cittassa vossaggo in these terms means the letting go of the mind without restraining it by mindfulness; it means the absence of mindfulness.
846. Trong phần giải thích về sự dể duôi, cittassa vossaggo (sự buông thả tâm) là sự buông thả tâm trong chừng ấy trường hợp mà không kìm giữ bằng niệm; nghĩa là thiếu vắng niệm.
Vossaggānuppadānanti vossaggassa anuppadānaṃ; punappunaṃ vissajjananti attho.
Vossaggānuppadāna means the repeated letting go; it means letting go again and again.
Vossaggānuppadānaṃ (sự tiếp tục buông thả) là sự tiếp tục buông thả; nghĩa là buông thả nhiều lần.
Asakkaccakiriyatāti etesaṃ dānādīnaṃ kusaladhammānaṃ bhāvanāya puggalassa vā deyyadhammassa vā asakkaccakaraṇavasena asakkaccakiriyā.
Asakkaccakiriyatā means the performance without respect, due to not showing respect to the person or the offering in the development of these wholesome dhammas such as giving.
Asakkaccakiriyatā (sự hành động không tôn trọng) là hành động không tôn trọng đối với người nhận hoặc vật thí trong việc tu tập các thiện pháp như bố thí, v.v., do việc làm không có sự tôn trọng.
Satatabhāvo sātaccaṃ.
Continuous existence is sātacca.
Trạng thái liên tục là sātacca (sự liên tục).
Na satatabhāvo asātaccaṃ.
Non-continuous existence is asātacca.
Không phải trạng thái liên tục là asātacca (sự không liên tục).
Na sātaccakiriyatā asātaccakiriyatā.
Non-continuous performance is asātaccakiriyatā.
Hành động không có sự liên tục là asātaccakiriyatā (sự hành động không liên tục).
Anaṭṭhitakaraṇaṃ anaṭṭhitakiriyatā.
Non-establishing is anaṭṭhitakiriyatā.
Việc làm không kiên định là anaṭṭhitakiriyatā (sự hành động không kiên định).
Yathā nāma kakaṇṭako thokaṃ gantvā thokaṃ tiṭṭhati, na nirantaraṃ gacchati, evameva yo puggalo ekadivasaṃ dānaṃ vā datvā pūjaṃ vā katvā dhammaṃ vā sutvā samaṇadhammaṃ vā katvā puna cirassaṃ karoti, na nirantaraṃ pavatteti, tassa sā kiriyā anaṭṭhitakiriyatāti vuccati.
Just as a chameleon travels a little and then stops a little, and does not go continuously, so too, the person who gives alms, or makes offerings, or listens to the Dhamma, or practices the ascetic duties (samaṇadhamma) for one day, and then does it again after a long time, not continuously, their action is called anaṭṭhitakiriyatā.
Ví như con tắc kè đi một chút rồi dừng lại một chút, không đi liên tục, cũng vậy, người nào một hôm làm phước bố thí, hoặc cúng dường, hoặc nghe pháp, hoặc thực hành sa-môn pháp, rồi lại rất lâu sau mới làm lại, không duy trì liên tục, thì hành động đó của người ấy được gọi là anaṭṭhitakiriyatā.
Olīnavuttitāti nirantarakaraṇasaṅkhātassa vipphārasseva abhāvena līnavuttitā.
Olīnavuttitā means a timid disposition due to the absence of the vigorous spread of continuous action.
Olīnavuttitā (lối sống thụ động) là lối sống thụ động do không có sự lan tỏa, tức là sự thực hành liên tục.
Nikkhittachandatāti kusalakiriyāya vīriyachandassa nikkhittabhāvo.
Nikkhittachandatā means the abandoned state of zealous effort for wholesome actions.
Nikkhittachandatā (sự từ bỏ ý muốn) là trạng thái từ bỏ ý muốn tinh tấn trong việc làm thiện.
Nikkhittadhuratāti vīriyadhurassa oropanaṃ, osakkitamānasatāti attho.
Nikkhittadhuratā means the laying down of the burden of effort; it means a disheartened state of mind.
Nikkhittadhuratā (sự từ bỏ gánh nặng) là việc đặt xuống gánh nặng tinh tấn, nghĩa là trạng thái có tâm thoái lui.
Anadhiṭṭhānanti kusalakaraṇe patiṭṭhābhāvo.
Anadhiṭṭhāna means the absence of firmness in performing wholesome deeds.
Anadhiṭṭhānaṃ (sự không kiên định) là trạng thái không có sự vững chắc trong việc làm thiện.
Ananuyogoti ananuyuñjanaṃ.
Ananuyogo means not applying oneself repeatedly.
Ananuyogo (sự không chuyên cần) là sự không nỗ lực.
Pamādoti pamajjanaṃ.
Pamādo means heedlessness.
Pamādo (sự dể duôi) là sự lơ là.
Yo evarūpo pamādoti idaṃ atthapariyāyassa byañjanapariyāyassa ca pariyantābhāvato ākāradassanaṃ.
Yo evarūpo pamādo (Such heedlessness) is an indication of the nature, due to the inexhaustibility of the meaning and expression.
Sự dể duôi có hình thức như vậy này là sự trình bày về phương diện (của sự dể duôi), do sự vô tận của các từ đồng nghĩa về ý và các từ đồng nghĩa về văn tự.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yvāyaṃ ādito paṭṭhāya dassito pamādo, yo aññopi evamākāro evaṃjātiko pamādo pamajjanākāravasena pamajjanā, pamajjitabhāvavasena pamajjitattanti saṅkhaṃ gato – ayaṃ vuccati pamādoti.
What is meant is this: that heedlessness which has been shown from the beginning, and any other heedlessness of such nature, of such kind, which is reckoned as pamajjanā (the act of being heedless) in terms of the manner of heedlessness, and pamajjitatta (the state of being heedless) in terms of the state of being heedless – this is called pamāda.
Điều này được nói đến – sự dể duôi này đã được trình bày từ đầu, và bất kỳ sự dể duôi nào khác có hình thức như vậy, có loại như vậy, được gọi là 'sự dể duôi' (pamajjanā) theo phương diện là sự lơ là, và 'tính chất dể duôi' (pamajjitattaṃ) theo phương diện là trạng thái đã lơ là – đây được gọi là sự dể duôi.
Lakkhaṇato panesa pañcasu kāmaguṇesu sativossaggalakkhaṇo, tattheva satiyā vissaṭṭhākāro veditabbo.
From the perspective of characteristic, it should be understood as having the characteristic of letting go of mindfulness with regard to the five sense objects, and as the state of mind released from mindfulness therein.
Về phương diện đặc tính, nó có đặc tính là sự buông thả chánh niệm trong năm dục trưởng dưỡng, nên được hiểu là có hình thức buông thả chánh niệm ngay trong đó.
847. Thambhaniddese thaddhaṭṭhena thambho; khaliyā thaddhasāṭakassa viya cittassa thaddhatā ettha kathitā.
847. In the definition of thambha, thambho (stiffness) by the meaning of being stiff; here the stiffness of mind is taught, like a stiff cloth due to starch.
847. Trong phần giải thích về sự cứng nhắc, thambho có nghĩa là cứng đờ; ở đây, sự cứng nhắc của tâm được nói đến giống như tấm vải cứng vì hồ bột.
Thambhanākāro thambhanā.
The manner of stiffness is thambhanā.
Hình thức cứng nhắc là thambhanā.
Thambhitassa bhāvo thambhitattaṃ.
The state of being stiffened is thambhitattaṃ.
Trạng thái của cái đã bị cứng nhắc là thambhitattaṃ.
Kakkhaḷassa puggalassa bhāvo kakkhaḷiyaṃ.
The state of a harsh person is kakkhaḷiyaṃ.
Trạng thái của người thô cứng là kakkhaḷiyaṃ.
Pharusassa puggalassa bhāvo phārusiyaṃ.
The state of a rough person is phārusiyaṃ.
Trạng thái của người cộc cằn là phārusiyaṃ.
Abhivādanādisāmīcirahānaṃ tassā sāmīciyā akaraṇavasena ujumeva ṭhapitacittabhāvo ujucittatā.
Ujucittatā means the state of having a mind kept straight, due to not performing due respects such as salutation towards those worthy of respect.
Trạng thái tâm được giữ thẳng, do không thực hành sự kính trọng đối với những người đáng được kính trọng như đảnh lễ v.v., là ujucittatā.
Thaddhassa amuduno bhāvo amudutā.
The state of being stiff and not soft is amudutā.
Trạng thái cứng nhắc, không mềm mỏng là amudutā.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ thambho nāma vuccati, yena samannāgato puggalo gilitanaṅgalasīso viya ajagaro, vātabharitā viya bhastā cetiyaṃ vā vuḍḍhatare vā disvā onamituṃ na sakkoti, pariyanteneva carati.
Ayaṃ vuccatī (This is called) means this is called thambha. A person endowed with this (thambha), like a python that has swallowed a ploughshare, or like a bellows filled with wind, is unable to bow down upon seeing a cetiya or elders, but moves only on the periphery.
Đây được gọi là thambho, người nào có tâm này thì không thể cúi mình khi thấy tháp thờ hoặc bậc trưởng thượng, giống như con trăn đã nuốt đầu lưỡi cày, hay như cái bễ đã đầy gió, chỉ đi vòng quanh bên ngoài.
Svāyaṃ cittassa uddhumātabhāvalakkhaṇoti veditabbo.
This should be understood as having the characteristic of an inflated state of mind.
Nên hiểu rằng nó có đặc tính là trạng thái tâm bị phồng lên.
848. Sārambhaniddese sārambhanavasena sārambho.
848. In the definition of sārambha, sārambho by way of intense striving.
848. Trong phần giải thích về sự cạnh tranh, do có sự cạnh tranh nên gọi là sārambho.
Paṭippharitvā sārambho paṭisārambho.
Striving by retaliation is paṭisārambho.
Sự cạnh tranh đáp lại là paṭisārambho.
Sārambhanākāro sārambhanā.
The manner of striving is sārambhanā.
Hình thức cạnh tranh là sārambhanā.
Paṭippharitvā sārambhanā paṭisārambhanā.
Striving by retaliation is paṭisārambhanā.
Sự cạnh tranh đáp lại là paṭisārambhanā.
Paṭisārambhitassa bhāvo paṭisārambhitattaṃ.
The state of having strived by retaliation is paṭisārambhitattaṃ.
Trạng thái của người đã cạnh tranh đáp lại là paṭisārambhitattaṃ.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ sārambho nāma vuccati.
Ayaṃ vuccatī means this is called sārambha.
Đây được gọi là sārambho.
Svāyaṃ lakkhaṇato karaṇuttariyalakkhaṇo nāma vuccati, yena samannāgato puggalo taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ karoti.
This sārambha is said to have the characteristic of desiring to do more, by which a person endowed with it does double and double again.
Về phương diện đặc tính, nó được gọi là có đặc tính làm cho hơn, người nào có tâm này thì làm gấp đôi, gấp đôi lên nữa.
Agāriko samāno ekenekasmiṃ gharavatthusmiṃ sajjite aparo dve vatthūni sajjeti, aparo cattāri, aparo aṭṭha, aparo soḷasa.
Being a householder, when one person prepares one house-plot, another person prepares two plots, another four, another eight, another sixteen.
Là người tại gia, khi một người trang hoàng một ngôi nhà, người khác trang hoàng hai ngôi, người khác nữa bốn, người khác nữa tám, người khác nữa mười sáu.
Anagāriko samāno ekenekasmiṃ nikāye gahite, ‘nāhaṃ etassa heṭṭhā bhavissāmī’ti aparo dve gaṇhāti, aparo tayo, aparo cattāro, aparo pañca.
Being a homeless one, when one takes one nikāya, another takes two, another three, another four, another five, thinking, 'I will not be inferior to him.'
Là người xuất gia, khi một người học một bộ Nikāya, người khác nghĩ: 'Ta sẽ không thua kém người này', liền học hai bộ, người khác nữa ba, người khác nữa bốn, người khác nữa năm.
Sārambhavasena hi gaṇhituṃ na vaṭṭati.
Indeed, it is not proper to take with the intention of sārambha.
Thật vậy, không nên học với tâm cạnh tranh.
Akusalapakkho esa nirayagāmimaggo.
This is a unwholesome path leading to hell.
Đây là phe bất thiện, là con đường dẫn đến địa ngục.
Kusalapakkhavasena pana ekasmiṃ ekaṃ salākabhattaṃ dente dve dātuṃ, dve dente cattāri dātuṃ vaṭṭati.
However, for the wholesome side, when one person offers one portion of food (salākabhatta), it is proper to offer two, and when two offer, it is proper to offer four.
Tuy nhiên, về phía thiện, khi một người cúng dường một phần vật thực theo phiếu, thì được phép cúng dường hai phần; khi người khác cúng dường hai phần, thì được phép cúng dường bốn phần.
Bhikkhunāpi parena ekasmiṃ nikāye gahite, ‘dve nikāye gahetvā sajjhāyantassa me phāsu hotī’ti vivaṭṭapakkhe ṭhatvā taduttari gaṇhituṃ vaṭṭati.
Even a bhikkhu, when another takes one nikāya, may take more, standing on the side of liberation, thinking, 'It is comfortable for me to study having taken two nikāyas.'
Vị tỳ-khưu cũng vậy, khi một vị khác học một bộ Nikāya, nếu nghĩ rằng: 'Việc học và đọc tụng hai bộ Nikāya sẽ dễ dàng cho ta', thì đứng về phía giải thoát, được phép học nhiều hơn.
849. Atricchatāniddese yathā ariyavaṃsasutte (a. ni. 4.28) ‘lāmakalāmakaṭṭho itarītaraṭṭho’ evaṃ aggahetvā cīvarādīsu yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tena tena asantuṭṭhassa; gihino vā pana rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbesu yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tena tena asantuṭṭhassa.
849. In the definition of atricchatā, asantuṭṭhassa means for one who is not contented with whatever robes (cīvara) and so forth have been received, without taking lāmakalāmakaṭṭho itarītaraṭṭho (meaning 'inferior, inferior' or 'this and that') as in the Ariyavaṃsa Sutta; or for a layperson, not contented with whatever sights, sounds, smells, tastes, and tactile objects have been received.
849. Trong phần giải thích về aticchatā, không nên hiểu theo nghĩa ‘vật dụng hạ liệt’ hay ‘vật dụng tầm thường’ như trong kinh Ariyavaṃsa, mà nên hiểu là sự không tri túc của vị tỳ-khưu đối với bất cứ vật dụng nào như y phục v.v... đã nhận được; hoặc là sự không tri túc của người tại gia đối với bất cứ đối tượng nào như sắc, thanh, hương, vị, xúc đã nhận được.
Bhiyyokamyatāti visesakāmatā.
Bhiyyokamyatā means desire for excellence.
Bhiyyokamyatā có nghĩa là trạng thái mong muốn điều đặc biệt hơn.
Icchanakavasena icchā.
By way of wishing, it is icchā.
Theo ý nghĩa mong muốn, nó được gọi là icchā.
Icchāva icchāgatā, icchanākāro vā.
Icchā itself is icchāgatā, or the manner of wishing.
Chính sự mong muốn là icchāgatā, hoặc là cách thức mong muốn.
Attano lābhaṃ aticca icchanabhāvo aticchatā.
The state of desiring beyond one's own gain is aticchatā.
Trạng thái mong muốn vượt quá những gì mình đã nhận được là aticchatā.
Rāgotiādīni heṭṭhā vuttatthāneva.
Rāgo and so forth have been explained below.
Các từ rāgo v.v... có ý nghĩa như đã được nêu ở phần trước.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ aticchatā nāma vuccati.
Ayaṃ vuccatī means this is called aticchatā.
Ayaṃ vuccati có nghĩa là sự mong muốn quá mức này được gọi là aticchatā.
Atricchatātipi etissā eva nāmaṃ.
Atricchatā is also a name for this very thing.
Atricchatā cũng là một tên gọi khác của chính nó.
Lakkhaṇato pana sakalābhe asantuṭṭhi paralābhe ca patthanā – etaṃ atricchatālakkhaṇaṃ.
However, by characteristic, it is discontent with one's own gains and longing for others' gains – this is the characteristic of atricchatā.
Về phương diện đặc tính, sự không tri túc với những gì mình có được và sự mong cầu những gì người khác có được – đó là đặc tính của atricchatā.
Atricchapuggalassa hi attanā laddhaṃ paṇītampi lāmakaṃ viya khāyati, parena laddhaṃ lāmakampi paṇītaṃ viya khāyati; ekabhājane pakkayāgu vā bhattaṃ vā pūvo vā attano patte pakkhitto lāmako viya, parassa patte paṇīto viya khāyati.
Indeed, for a person with atricchatā, even what they have received, if excellent, appears inferior; and what another has received, even if inferior, appears excellent. Gruel, or rice, or cakes cooked in the same pot, if put into one's own bowl, appear inferior, but if put into another's bowl, appear excellent.
Thật vậy, đối với người có lòng ham muốn quá độ, vật dụng cao quý mà mình nhận được cũng hiện ra như là vật hạ liệt, còn vật dụng hạ liệt mà người khác nhận được lại hiện ra như là vật cao quý; cháo, cơm, hay bánh được nấu trong cùng một nồi, khi được đặt vào bát của mình thì hiện ra như là vật hạ liệt, còn khi ở trong bát của người khác thì hiện ra như là vật cao quý.
Ayaṃ pana atricchatā pabbajitānampi hoti gihīnampi tiracchānagatānampi.
This atricchatā occurs among monastics, among laypeople, and among animals.
Và atricchatā này có thể xảy ra ở cả người xuất gia, người tại gia, và cả loài bàng sanh.
Tatrimāni vatthūni – eko kira kuṭumbiko tiṃsa bhikkhuniyo nimantetvā sapūvaṃ bhattaṃ adāsi.
In this regard, there are these stories: A certain householder, it is said, invited thirty bhikkhunīs and offered them rice with cakes.
Về điều này, có những câu chuyện sau – Tương truyền, một gia chủ đã thỉnh mời ba mươi vị tỳ-khưu-ni và dâng cúng bữa ăn cùng với bánh.
Saṅghattherī sabbabhikkhūnīnaṃ patte pūvaṃ parivattāpetvā pacchā attanā laddhameva khādi.
The Sanghattherī (senior bhikkhunī) had the cakes in all the bhikkhunīs' bowls exchanged for her own, and only afterwards ate what she had received herself.
Vị Trưởng lão Ni của Tăng đoàn đã cho đổi bánh trong bát của tất cả các tỳ-khưu-ni, và sau cùng chỉ ăn chiếc bánh mà mình đã nhận được.
Bārāṇasirājāpi ‘aṅgārapakkamaṃsaṃ khādissāmī’ti deviṃ ādāya araññaṃ paviṭṭho ekaṃ kinnariṃ disvā, deviṃ pahāya, tassānupadaṃ gato.
And the king of Bārāṇasī, wishing to eat meat roasted on embers, entered the forest with his queen. Seeing a kinnarī, he abandoned the queen and followed in her footsteps.
Cũng vậy, vua xứ Bārāṇasī, với ý nghĩ ‘ta sẽ ăn thịt nướng trên than hồng’, đã cùng hoàng hậu vào rừng, nhưng khi thấy một nàng kinnarī, vua đã bỏ lại hoàng hậu và đi theo dấu chân của nàng.
Devī nivattitvā assamapadaṃ gantvā kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo patvā nisinnā rājānaṃ āgacchantaṃ disvā ākāse uppatitvā agamāsi.
The queen, having returned to the hermitage, performed the kasiṇa preliminary work, attained the eight attainments and the five abhiññās, and while seated, saw the king returning. She then flew up into the sky and departed.
Hoàng hậu quay trở về, đi đến am thất, thực hành đề mục kasiṇa, chứng đắc tám thiền chứng và năm thắng trí, đang ngồi thì thấy nhà vua trở về, bà liền bay lên không trung và đi mất.
Rukkhe adhivatthā devatā imaṃ gāthamāha –
The deity dwelling in the tree spoke this stanza –
Vị thiên nữ ngự trên cây đã nói lên kệ ngôn này –
Kassapabuddhakālepi mittavindako nāma seṭṭhiputto assaddho appasanno mātarā ‘tāta, ajja uposathiko hutvā vihāre sabbarattiṃ dhammasavanaṃ suṇa, sahassaṃ te dassāmī’ti vutte dhanalobhena uposathaṅgāni samādāya vihāraṃ gantvā ‘idaṃ ṭhānaṃ akutobhaya’nti sallakkhetvā dhammāsanassa heṭṭhā nipanno sabbarattiṃ niddāyitvā gharaṃ agamāsi.
Even during the time of Kassapa Buddha, there was a rich man's son named Mittavindaka, who was faithless and un-devoted. His mother said to him, 'My son, observe the Uposatha today and listen to the Dhamma all night at the monastery, and I will give you a thousand*.' Out of greed for wealth, he undertook the Uposatha precepts, went to the monastery, and, thinking 'this place is free from danger,' lay down under the Dhamma seat. He slept the entire night and then returned home.
Ngay cả trong thời của Đức Phật Kassapa, có một người con trai của một trưởng giả tên là Mittavindaka, không có đức tin, không có lòng tịnh tín. Khi được mẹ nói: "Này con, hôm nay hãy giữ uposatha, đến tu viện nghe pháp suốt đêm, mẹ sẽ cho con một ngàn", vì tham lam tiền bạc, anh ta đã thọ trì các chi phần uposatha, đi đến tu viện, nhận thấy 'chỗ này không có gì đáng sợ' rồi nằm xuống dưới pháp tòa, ngủ suốt đêm và trở về nhà.
Mātā pātova yāguṃ pacitvā upanāmesi.
His mother cooked rice porridge early in the morning and brought it to him.
Vào sáng sớm, người mẹ nấu cháo và mang đến cho anh ta.
So sahassaṃ gahetvāva yāguṃ pivi.
He took the thousand* and then drank the porridge.
Anh ta chỉ sau khi nhận một ngàn mới uống cháo.
Athassa etadahosi – ‘dhanaṃ saṃharissāmī’ti.
Then it occurred to him: 'I will collect wealth.'
Sau đó, anh ta nảy ra ý nghĩ này: "Ta sẽ tích lũy của cải".
So nāvāya samuddaṃ pakkhanditukāmo ahosi.
He wanted to set sail on the ocean.
Anh ta muốn đi thuyền ra biển.
Atha naṃ mātā ‘‘tāta, imasmiṃ kule cattālīsakoṭidhanaṃ atthi; alaṃ gamanenā’’ti vāresi.
Then his mother restrained him, saying, 'My son, there are forty crores of wealth in this family; there is no need to go.'
Lúc ấy, người mẹ đã ngăn cản anh ta: "Này con, trong gia đình này có bốn mươi triệu tiền vàng; đừng đi nữa".
So tassā vacanaṃ anādiyitvā gacchati eva.
Disregarding her words, he kept going.
Anh ta không nghe lời mẹ mà cứ nhất quyết ra đi.
Sā purato aṭṭhāsi.
She stood in front of him.
Bà đứng chặn ở phía trước.
Atha naṃ kujjhitvā ‘ayaṃ mayhaṃ purato tiṭṭhatī’ti pādena paharitvā patitaṃ mātaraṃ antaraṃ katvā agamāsi.
Then, becoming angry, he said, 'This woman stands in front of me!' and, kicking his mother who had fallen, he stepped over her and went on.
Lúc ấy, anh ta nổi giận, 'bà này dám đứng trước mặt ta', rồi dùng chân đá, bước qua người mẹ đang ngã xuống mà đi.
Mātā uṭṭhahitvā ‘‘mādisāya mātari evarūpaṃ kammaṃ katvā gatassa me gataṭṭhāne sukhaṃ bhavissatī’’ti evaṃsaññī nāma tvaṃ puttāti āha.
His mother stood up and said, 'My son, how can you expect happiness in the place you go to after committing such an act against a mother like me?'
Người mẹ đứng dậy và nói: "Này con, con là người có suy nghĩ rằng sau khi làm một việc như vậy đối với người mẹ như ta mà đi, thì nơi con đến sẽ được an vui hay sao?"
Tassa nāvaṃ āruyha gacchato sattame divase nāvā aṭṭhāsi.
As he sailed on the ship, on the seventh day the ship stopped.
Khi anh ta lên thuyền ra đi, vào ngày thứ bảy, con thuyền dừng lại.
Atha te manussā ‘‘addhā ettha pāpapuriso atthi; salākaṃ dethā’’ti salākā dīyamānā tasseva tikkhattuṃ pāpuṇi.
Then the people said, 'Surely there is an evil person here; let's cast lots.' When the lots were cast, they fell on him three times.
Lúc ấy, những người trên thuyền nói: "Chắc chắn có kẻ bất lương ở đây; chúng ta hãy rút thăm". Khi các lá thăm được rút, ba lần đều rơi vào tay anh ta.
Te tassa uḷumpaṃ datvā taṃ samudde pakkhipiṃsu.
They gave him a raft and threw him into the ocean.
Họ đưa cho anh ta một chiếc phao rồi ném anh ta xuống biển.
So ekaṃ dīpaṃ gantvā vimānapetīhi saddhiṃ sampattiṃ anubhavanto tāhi ‘‘purato mā agamāsī’’ti vuccamānopi taddiguṇaṃ sampattiṃ passanto anupubbena khuracakkadharaṃ ekaṃ purisaṃ addasa.
He went to an island and experienced bliss with vimāna-petīs (female spirits in celestial mansions). Even when they told him, 'Do not go further,' he saw double the prosperity and gradually saw a man carrying a razor-wheel.
Anh ta đến một hòn đảo, đang hưởng thụ tài sản cùng với các nữ ngạ quỷ có lâu đài, dù được họ nói "đừng đi về phía trước", nhưng vì thấy tài sản gấp đôi, anh ta tuần tự đi tiếp và thấy một người đàn ông mang một bánh xe sắc bén.
Tassa taṃ cakkaṃ padumapupphaṃ viya upaṭṭhāti.
That wheel appeared to him like a lotus flower.
Đối với anh ta, bánh xe đó hiện ra như một đóa hoa sen.
So taṃ āha – ‘‘ambho, idaṃ tayā piḷandhapadumaṃ mayhaṃ dehī’’ti.
He said to that man, 'Sir, give me this lotus you are wearing!'
Anh ta nói với người kia: "Này bạn, hãy cho tôi đóa hoa sen mà bạn đang đội".
‘‘Nayidaṃ, sāmi, padumaṃ; khuracakkaṃ eta’’nti.
'This is not a lotus, master; it is a razor-wheel,'*.
"Thưa ngài, đây không phải là hoa sen; đây là bánh xe sắc bén".
So ‘‘vañcesi maṃ tvaṃ.
He said, 'You are deceiving me.
Anh ta nói: "Ngươi lừa ta.
Kiṃ me padumaṃ na diṭṭhapubba’’nti vatvā ‘‘tvañhi lohitacandanaṃ limpetvā piḷandhanaṃ padumapupphaṃ mayhaṃ na dātukāmosī’’ti āha.
Have I not seen a lotus before?' and further said, 'You have smeared it with red sandalwood and worn it, but you don't want to give me this lotus flower.'
Chẳng lẽ ta chưa từng thấy hoa sen sao?", rồi nói tiếp: "Ngươi bôi gỗ đàn hương đỏ lên rồi đội đóa hoa sen này, không muốn cho ta".
So cintesi – ‘ayampi mayā katasadisaṃ kammaṃ katvā tassa phalaṃ anubhavitukāmo’ti.
That man thought, 'This person also committed a deed similar to mine and wishes to experience its fruit.'
Người kia suy nghĩ: "Người này cũng đã làm một nghiệp tương tự như ta đã làm, và muốn hưởng quả của nó".
Atha naṃ ‘‘handa re’’ti vatvā tassa matthake cakkaṃ pakkhipitvā palāyi.
Then, saying 'Here you go!' he placed the wheel on Mittavindaka's head and fled.
Sau đó, người kia nói "Này anh, đây!", rồi ném bánh xe lên đầu anh ta và bỏ chạy.
Etamatthaṃ viditvā satthā imaṃ gāthamāha –
Knowing this matter, the Master spoke this verse:
Biết được sự việc này, Đức Đạo Sư đã nói bài kệ này:
850. Mahicchatāniddese mahantāni vatthūni icchati, mahatī vāssa icchāti mahiccho, tassa bhāvo mahicchatā.
In the exposition of mahicchatā (great desire): One who desires many things, or one whose desire is great, is called mahiccha (greatly desiring), and the state of being such is mahicchatā.
Trong phần giải thích về mahicchatā (tham muốn lớn), người mong muốn những vật to lớn, hoặc có lòng ham muốn lớn, được gọi là mahiccho (người có tham muốn lớn); trạng thái của người đó là mahicchatā.
Lakkhaṇato pana asantaguṇasambhāvanatā paṭiggahaṇe ca paribhoge ca amattaññutā – etaṃ mahicchatālakkhaṇaṃ.
As for its characteristic, it is the propensity to exaggerate non-existent qualities and immoderation in receiving and consuming—this is the characteristic of mahicchatā.
Về phương diện đặc tính, việc phô trương những phẩm chất không có thật, và sự không biết đủ trong việc nhận lãnh và thọ dụng – đó là đặc tính của mahicchatā.
Mahiccho hi puggalo yathā nāma kacchapuṭavāṇijo piḷandhanabhaṇḍakaṃ hatthena gahetvā ucchaṅgepi pakkhipitabbayuttakaṃ pakkhipitvā mahājanassa passantasseva ‘‘ammā, asukaṃ gaṇhatha, asukaṃ gaṇhathā’’ti mukhena saṃvidahati.
Indeed, a person of great desire, just like a peddler carrying a small bundle of ornaments in his armpit, puts into his lap what should be put there, and even while many people are watching, he calls out with his mouth, "Mothers, take this, take that!"
Thật vậy, người có tham muốn lớn, cũng giống như người bán hàng rong kẹp túi hàng dưới nách, tay cầm món đồ trang sức, lại còn nhét cả những món đáng lẽ phải nhét vào vạt áo, rồi trước mặt đám đông, miệng thì sắp đặt rằng: “Này các bà, hãy lấy món này, hãy lấy món kia đi.”
Evameva so appamattakampi attano sīlaṃ vā ganthaṃ vā dhutaguṇaṃ vā antamaso araññavāsamattakampi mahājanassa jānantasseva sambhāvetukāmo hoti, sambhāvetvā ca pana sakaṭehipi upanīte paccaye ‘ala’nti avatvā gaṇhāti.
In the same way, such a monk desires to boast even a little of his own virtue, learning, or ascetic quality, or even merely dwelling in the forest, even while many people know about it. And after boasting, he accepts offerings brought even by carts, without saying 'enough.'
Cũng vậy, vị ấy muốn phô trương cho đại chúng biết, dù chỉ là một chút giới hạnh, kiến thức kinh điển, phẩm hạnh đầu-đà, hay chí ít là việc sống trong rừng của mình. Và sau khi phô trương, dù các vật dụng được mang đến bằng cả xe, vị ấy cũng không nói ‘đủ rồi’ mà vẫn nhận lấy.
Tayo hi pūretuṃ na sakkā – aggi upādānena, samuddo udakena, mahiccho paccayehīti.
Indeed, three things cannot be satisfied: fire with fuel, the ocean with water, and a person of great desire with offerings.
Thật vậy, có ba thứ không thể làm cho đầy được: lửa không đầy với nhiên liệu, biển cả không đầy với nước, và người có tham muốn lớn không đầy với các vật dụng.
Tatrimāni vatthūni – eko kira daharabhikkhu piṭṭhapūve piyāyati.
Here are some stories regarding this: There was once a young monk who was fond of cakes made from flour.
Về điều này, có những câu chuyện sau: Tương truyền, có một vị tỳ-khưu trẻ rất thích bánh bột.
Athassa mātā paṭipattiṃ vīmaṃsamānā ‘sace me putto paṭiggahaṇe mattaṃ jānāti, sakalampi naṃ temāsaṃ pūveheva upaṭṭhahissāmī’ti vassūpanāyikadivase parivīmaṃsamānā paṭhamaṃ ekaṃ pūvaṃ adāsi, tasmiṃ niṭṭhite dutiyaṃ, tasmimpi niṭṭhite tatiyaṃ.
So his mother, examining his conduct, thought, 'If my son knows moderation in receiving, I will provide him with only cakes for the entire three months.' On the day of Vassūpanāyika, while observing him, she first gave him one cake. When that was finished, she gave a second. When that too was finished, she gave a third.
Bấy giờ, mẹ của vị ấy, muốn thử hạnh kiểm của con, bèn nghĩ: ‘Nếu con ta biết chừng mực trong việc nhận lãnh, ta sẽ cúng dường nó bằng bánh suốt cả ba tháng an cư’. Vào ngày nhập hạ, bà thử nghiệm, trước hết dâng một cái bánh, khi ăn xong thì dâng cái thứ hai, khi ăn xong cái đó lại dâng cái thứ ba.
Daharo ‘ala’nti avatvā khādiyeva.
The young monk ate them without saying 'enough.'
Vị tỳ-khưu trẻ không nói ‘đủ rồi’ mà cứ tiếp tục ăn.
Mātā tassa amattaññubhāvaṃ ñatvā ‘ajjeva me puttena sakalatemāsassa pūvā khāditā’ti dutiyadivasato paṭṭhāya ekapūvampi na adāsi.
His mother, knowing his immoderation, thought, 'My son has eaten cakes for the entire three months just today,' and from the next day onwards, she did not give him even one cake.
Người mẹ, biết được tính không biết đủ của con, bèn nghĩ: ‘Hôm nay con ta đã ăn hết phần bánh của cả ba tháng rồi’, và từ ngày thứ hai trở đi, bà không dâng một cái bánh nào nữa.
Tissamahārājāpi devasikaṃ cetiyapabbate bhikkhusaṅghassa dānaṃ dadamāno ‘mahārāja, kiṃ ekameva ṭhānaṃ bhajasi?
King Tissa, too, used to give alms daily to the community of bhikkhus at Cetiyapabbata. When the local people asked him, 'Great King, why do you frequent only one place? Is it not suitable to give elsewhere?'
Đại vương Tissa cũng vậy, khi đang cúng dường hằng ngày cho chư Tăng tại Cetiyapabbata, bị dân chúng trong xứ nói rằng: ‘Thưa Đại vương, sao ngài chỉ ưu ái một nơi? Chẳng lẽ không nên cúng dường ở nơi khác sao?’. Ngày hôm sau, ngài cho tổ chức một buổi đại cúng dường ở Anurādhapura.
Kiṃ aññattha dātuṃ na vaṭṭatī’ti jānapadehi vutto dutiyadivase anurādhapure mahādānaṃ dāpesi.
On the second day, he arranged a great alms-giving in Anurādhapura.
Không một vị tỳ-khưu nào biết đủ trong việc nhận lãnh. Vật thực và món ăn mà mỗi vị nhận được phải cần đến hai, ba người khiêng lên.
Ekabhikkhupi paṭiggahaṇe mattaṃ na aññāsi.
Not a single bhikkhu knew moderation in receiving.
Không một vị tỳ-khưu nào biết được chừng mực trong việc thọ nhận.
Ekamekena paṭiggahitaṃ khādanīyabhojanīyaṃ dve tayo janā ukkhipiṃsu.
Two or three people had to carry the edibles and foodstuffs received by each bhikkhu.
Vật thực và món ăn cứng do mỗi vị thọ nhận phải cần đến hai, ba người khiêng lên.
Rājā dutiyadivase cetiyapabbate bhikkhusaṅghaṃ nimantāpetvā rājantepuraṃ āgatakāle ‘‘pattaṃ dethā’’ti āha.
On the second day, the king invited the community of bhikkhus to Cetiyapabbata and, when they arrived at the royal inner palace, said, 'Give the bowls.'
Vào ngày thứ hai, đức vua cho người thỉnh mời chư Tăng ở núi Cetiyapabbata, và khi các vị đến hoàng cung, ngài nói: “Xin hãy đưa bình bát ra đây.”
‘‘Alaṃ, mahārāja, attano pamāṇena bhikkhaṃ gaṇhissatī’’ti ekabhikkhupi pattaṃ na adāsi.
'Enough, Great King! Each will take alms according to his measure,' not a single bhikkhu gave his bowl.
Không một vị tỳ-khưu nào đưa bình bát ra, nói rằng: “Tâu Đại vương, thôi đủ rồi, mỗi vị sẽ tự mình nhận vật thực theo chừng mực.”
Sabbe pamāṇayuttakameva paṭiggahesuṃ.
All of them received only what was appropriate to their measure.
Tất cả các vị đều thọ nhận vật thực một cách chừng mực.
Atha rājā āha – ‘‘passatha tumhākaṃ bhikkhūsu ekopi mattaṃ na jānāti.
Then the king said, 'See, not one of your bhikkhus knows moderation.
Bấy giờ, đức vua nói: “Hãy xem, trong số các vị tỳ-khưu của quý vị, không một ai biết chừng mực.
Hiyyo kiñci avasesaṃ nāhosi.
Yesterday, nothing was left over.
Hôm qua, không có chút gì còn dư lại.
Ajja gahitaṃ mandaṃ, avasesameva bahū’’ti tesaṃ mattaññutāya attamano itaresañca amattaññutāya anattamano ahosi.
Today, what was taken is little, and what is left over is much.' He was delighted by their moderation and displeased by the immoderation of the others.
Hôm nay, các vị đã nhận ít, và phần còn lại thì rất nhiều.” Do đó, ngài hài lòng về sự biết chừng mực của các vị này và không hài lòng về sự không biết chừng mực của các vị kia.
851. Pāpicchatāniddese assaddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūtiādīsu evaṃ icchanto kiṃ karoti?
In the exposition of pāpicchatā (evil desire): In phrases such as "May people know me as faithful, though I am faithless," what does one who desires thus do?
851. Trong phần giải về người có ác dục, với các câu như “mong rằng mọi người biết ta là người có đức tin, dù ta là người không có đức tin,” thì người mong muốn như vậy làm gì?
Assaddho saddhākāraṃ dasseti; dussīlādayo sīlavantādīnaṃ ākāraṃ dassenti.
One who is faithless displays the demeanor of one with faith; those who are immoral, etc., display the demeanor of those who are virtuous, etc.
Người không có đức tin thì biểu hiện ra vẻ của người có đức tin; người không có giới hạnh v.v... thì biểu hiện ra vẻ của người có giới hạnh v.v...
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Assaddho tāva mahāmahadivase manussānaṃ vihāraṃ āgamanavelāya sammajjaniṃ ādāya vihāraṃ sammajjati, kacavaraṃ chaḍḍeti, manussehi diṭṭhabhāvaṃ ñatvā cetiyaṅgaṇaṃ gacchati, tatthāpi sammajjitvā kacavaraṃ chaḍḍeti, vālikaṃ samaṃ karoti, āsanāni dhovati, bodhimhi udakaṃ siñcati.
First, an unfaithful monk, on a day of great festivity, at the time when people come to the monastery, takes a broom and sweeps the monastery, discards the rubbish. Knowing that people have seen him, he goes to the cetiya grounds. There too, having swept, he discards the rubbish, levels the sand, washes the seats, and pours water on the Bodhi tree.
Trước hết, người không có đức tin, vào những ngày đại lễ, lúc mọi người đến tu viện, liền lấy chổi quét tu viện, đổ rác, và khi biết mình đã được mọi người nhìn thấy, liền đi đến sân tháp, ở đó cũng quét dọn và đổ rác, san bằng cát, rửa sạch chỗ ngồi, tưới nước cho cây bồ-đề.
Manussā disvā ‘natthi maññe añño bhikkhu vihārajagganako, ayameva imaṃ vihāraṃ paṭijaggati, saddho thero’ti gamanakāle nimantetvā gacchanti.
When people see him, they think, ‘There is no other bhikkhu, I suppose, who looks after the monastery; this very monk maintains this monastery; the elder is faithful,’ and so, when it is time to depart, they invite him and leave.
Mọi người thấy vậy, nghĩ rằng: ‘Chắc là không có vị tỳ-khưu nào khác chăm sóc tu viện, chỉ có vị này chăm lo cho tu viện này, vị trưởng lão thật có đức tin,’ rồi trước khi ra về, họ thỉnh mời vị ấy.
Dussīlopi upaṭṭhākānaṃ sammukhe vinayadharaṃ upasaṅkamitvā pucchati ‘‘bhante, mayi gacchante goṇo ubbiggo.
Even a corrupt monk, in the presence of his supporters, approaches a Vinaya expert and asks, “Venerable sir, when I was walking, a bull was startled.
Người không có giới hạnh cũng vậy, trước mặt các thí chủ, đến gần một vị thông thuộc Luật và hỏi: “Thưa ngài, khi con đang đi, một con bò đã hoảng sợ.
Tena dhāvatā tiṇāni chinnāni.
While it was running, it cut the grass.
Vì chạy như vậy, nó đã làm đứt cỏ.
Sammajjantassa me tiṇāni chijjanti.
While I was sweeping, the grass was cut.
Khi con đang quét, cỏ bị đứt.
Caṅkamantassa me pāṇakā mīyanti.
While I was walking on the promenade, small creatures died.
Khi con đang đi kinh hành, các sinh vật nhỏ bị chết.
Kheḷaṃ pātentassa asatiyā tiṇamatthake patati; tattha tattha kiṃ hotī’’ti?
When I spit, due to inadvertence, it fell on the tip of the grass; what offense is there in each of these cases?”
Khi con khạc nhổ, vì thiếu niệm, nước bọt rơi trên cỏ; trong những trường hợp đó, có tội gì không thưa ngài?”
‘‘Anāpatti, āvuso, asañcicca asatiyā ajānantassā’’ti ca vutte ‘‘bhante, mayhaṃ garukaṃ viya upaṭṭhāti; suṭṭhu vīmaṃsathā’’ti bhaṇati.
And when told, “There is no offense, friend, if it was unintentional, due to inadvertence, or unknowingly,” he says, “Venerable sir, it seems to me like a serious offense; please investigate thoroughly.”
Và khi được trả lời: “Thưa hiền giả, không có tội, đối với người không cố ý, không có niệm, và không biết,” vị ấy lại nói: “Thưa ngài, đối với con, dường như đây là việc nghiêm trọng; xin ngài hãy xem xét kỹ lưỡng.”
Taṃ sutvā manussā ‘amhākaṃ ayyo ettakepi kukkuccāyati!
Hearing that, the people are pleased, thinking, ‘Our venerable one is scrupulous even about such small matters!
Nghe vậy, mọi người nghĩ: ‘Vị thầy của chúng ta ngay cả trong việc nhỏ nhặt như thế này cũng áy náy!
Aññasmiṃ oḷārike kiṃ nāma karissati; natthi iminā sadiso sīlavāti pasannā sakkāraṃ karonti.
What will he do concerning grosser matters? There is no one with sīla like him,’ and they offer him veneration.
Trong những việc trọng đại hơn, ngài sẽ làm thế nào đây; không có ai có giới hạnh sánh bằng vị này,’ rồi họ hoan hỷ và cúng dường.
Appassutopi upaṭṭhākamajjhe nisinno ‘‘asuko tipiṭakadharo, asuko catunikāyiko mayhaṃ antevāsiko, mama santike tehi dhammo uggahito’’ti vadati.
Even a monk with little learning, sitting among his supporters, says, “Such and such a Tipitaka holder, such and such a Catunikāyika, is my pupil; the Dhamma was learned by them from me.”
Người ít học cũng vậy, khi ngồi giữa các thí chủ, liền nói: “Vị thông thuộc Tam Tạng kia, vị am tường Tứ Nikāya nọ là đệ tử của tôi, họ đã học Pháp từ nơi tôi.”
Manussā ‘amhākaṃ ayyena sadiso bahussuto natthi, etassa kira santike asukena ca asukena ca dhammo uggahito’ti pasannā sakkāraṃ karonti.
The people are pleased, thinking, ‘There is no one as learned as our venerable one; such and such a one and such and such a one indeed learned the Dhamma from him,’ and they offer him veneration.
Mọi người nghĩ: ‘Không có ai đa văn như vị thầy của chúng ta, nghe nói vị thông thuộc Tam Tạng kia và vị am tường Tứ Nikāya nọ đã học Pháp từ nơi ngài,’ rồi họ hoan hỷ và cúng dường.
Saṅgaṇikārāmopi mahāmahadivase dīghapīṭhañca apassayañca gāhāpetvā vihārapaccante rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdati.
Even a monk who delights in company, on a day of great festivity, has a long bench and a backrest brought, and sits down for his day-dwelling at the foot of a tree at the edge of the monastery.
Vị tỳ khưu ưa thích hội chúng, vào ngày đại lễ, cũng sai người lấy một chiếc ghế dài và một tấm ván dựa, rồi ngồi nghỉ ban ngày dưới một gốc cây ở cuối tu viện.
Manussā āgantvā ‘‘thero kuhi’’nti pucchanti.
People come and ask, “Where is the elder?”
Người ta đến và hỏi: “Thưa ngài trưởng lão ở đâu?”
‘‘Gaṇṭhikaputtā nāma gaṇṭhikā eva honti.
They reply, “The sons of tricksters are indeed tricksters.
“Những kẻ lừa đảo thì chỉ là những kẻ lừa đảo mà thôi.
Tena thero evarūpe kāle idha na nisīdati, vihārapaccante divāṭṭhāne dīghacaṅkame viharatī’’ti vadanti.
Therefore, the elder does not sit here at such a time; he dwells in his day-dwelling place, on a long promenade at the edge of the monastery.”
Vì vậy, vào những lúc như thế này, ngài trưởng lão không ngồi ở đây, ngài đang an trú tại nơi nghỉ ban ngày trên con đường kinh hành dài ở cuối tu viện,” họ nói dối.
Sopi divasabhāgaṃ vītināmetvā nalāṭe makkaṭasuttaṃ alliyāpetvā pīṭhaṃ gāhāpetvā āgamma pariveṇadvāre nisīdati.
Then he, having spent the day, having a spider’s web stuck to his forehead, has the bench brought back, and sits at the gate of the precinct.
Vị tỳ khưu ấy, sau khi hết buổi, cũng cho dính một sợi tơ nhện lên trán, sai người mang ghế đến, rồi ngồi ở cổng tu viện.
Manussā ‘‘kahaṃ, bhante, gatattha?
The people say, “Where did you go, venerable sir?
Người ta nói: “Bạch ngài, ngài đã đi đâu?
Āgantvā na addasamhā’’ti vadanti.
We came and did not see you.”
Chúng con đến mà không gặp ngài.”
‘‘Upāsakā, antovihāro ākiṇṇo; daharasāmaṇerānaṃ vicaraṇaṭṭhānametaṃ saṭṭhihatthacaṅkame divāṭṭhāne nisīdimhā’’ti attano pavivittabhāvaṃ jānāpeti.
He makes his solitude known by saying, “Lay devotees, the inside of the monastery is crowded; this is a place where young samaneras walk. We sat in a day-dwelling place on a sixty-cubit promenade.”
“Này các cư sĩ, bên trong tu viện đông đúc; đây là nơi đi lại của các vị sa-di trẻ. Chúng tôi đã ngồi ở nơi nghỉ ban ngày trên con đường kinh hành dài sáu mươi hắc-tay,” vị ấy cho biết về sự độc cư của mình.
Kusītopi upaṭṭhākamajjhe nisinno ‘‘upāsakā, tumhehi ukkāpāto diṭṭho’’ti vadati.
Even a lazy monk, sitting among his supporters, says, “Lay devotees, did you see a meteor shower?”
Vị tỳ khưu lười biếng, khi đang ngồi giữa các thí chủ, cũng nói: “Này các cư sĩ, quý vị có thấy sao băng không?”
‘‘Na passāma, bhante; kāya velāya ahosī’’ti ca puṭṭho ‘‘amhākaṃ caṅkamanavelāyā’’ti vatvā ‘‘bhūmicālasaddaṃ assutthā’’ti pucchati.
When asked, “No, venerable sir; at what time was it?” he replies, “At the time of my walking on the promenade,” and then asks, “Did you hear the sound of an earthquake?”
Khi được hỏi: “Bạch ngài, chúng con không thấy; việc ấy xảy ra vào lúc nào ạ?”, vị ấy nói: “Vào lúc chúng tôi đang kinh hành,” rồi hỏi: “Quý vị có nghe tiếng động đất không?”
‘‘Na suṇāma, bhante; kāya velāyā’’ti puṭṭho ‘‘majjhimayāme amhākaṃ ālambanaphalakaṃ apassāya ṭhitakāle’’ti vatvā ‘‘mahāobhāso ahosi; so vo diṭṭho’’ti pucchati.
When asked, “No, venerable sir; at what time was it?” he replies, “In the middle watch, at the time I was standing leaning against my resting board,” and then asks, “There was a great light; did you see it?”
Khi được hỏi: “Bạch ngài, chúng con không nghe; việc ấy xảy ra vào lúc nào ạ?”, vị ấy nói: “Vào canh giữa, lúc chúng tôi đang đứng tựa vào tấm ván,” rồi hỏi: “Có một luồng ánh sáng lớn; quý vị có thấy không?”
‘‘Kāya velāya, bhante’’ti ca vutte ‘‘mayhaṃ caṅkamamhā otaraṇakāle’’ti vadati.
And when asked, “At what time, venerable sir?” he says, “At the time of my descending from the promenade.”
Và khi được hỏi: “Bạch ngài, vào lúc nào ạ?”, vị ấy nói: “Vào lúc tôi bước xuống từ đường kinh hành.”
Manussā ‘amhākaṃ thero tīsupi yāmesu caṅkameyeva hoti; natthi ayyena sadiso āraddhavīriyo’ti pasannā sakkāraṃ karonti.
The people are pleased, thinking, ‘Our elder is on the promenade during all three watches; there is no one like our venerable one who has aroused energy,’ and they offer him veneration.
Người ta nghĩ: ‘Ngài trưởng lão của chúng ta chỉ kinh hành trong cả ba canh; không có ai tinh tấn bằng ngài,’ rồi với lòng hoan hỷ, họ cúng dường.
Asamāhitopi upaṭṭhākānaṃ sammukhe aṭṭhakathācariye pañhaṃ pucchati – ‘kasiṇaṃ nāma kathaṃ bhāveti?
Even an unconcentrated monk, in the presence of his supporters, asks questions of an Aṭṭhakathā teacher: ‘How does one develop a kasiṇa?
Vị tỳ khưu không có định tâm, cũng hỏi các vị luận sư một câu hỏi trước mặt các thí chủ: ‘Làm thế nào để tu tập kasiṇa?
Kittakena nimittaṃ uppannaṃ nāma hoti?
With how much effort does the sign arise?
Đến mức nào thì được gọi là nimitta đã khởi sanh?
Kittakena upacāro?
With how much effort does access concentration arise?
Đến mức nào là upacāra?
Kittakena appanā?
With how much effort does absorption concentration arise?
Đến mức nào là appanā?
Paṭhamassa jhānassa kati aṅgāni?
How many factors does the first jhāna have?
Sơ thiền có bao nhiêu chi?
Dutiyassa tatiyassa catutthassa jhānassa kati aṅgāni’’ti pucchati.
How many factors do the second, third, and fourth jhāna have?’ he asks.
Nhị thiền, tam thiền, và tứ thiền có bao nhiêu chi?’
Tehi attano uggahitānurūpena kathitakāle sitaṃ katvā ‘kiṃ, āvuso, evaṃ na hosī’ti vutte ‘vaṭṭati, bhante’ti attano samāpattilābhitaṃ sūceti.
When they answer according to what they have learned, he smiles and, when asked, ‘Friend, is it not so?’ he indicates his attainment of samāpatti by saying, ‘It is so, venerable sir.’
Khi các vị ấy trả lời theo những gì đã học, vị tỳ khưu này mỉm cười và khi được hỏi: ‘Thưa hiền hữu, không phải như vậy sao?’, vị ấy nói: ‘Bạch ngài, cũng được,’ để ám chỉ rằng mình là người đã chứng đắc thiền định.
Manussā ‘samāpattilābhī ayyo’ti pasannā sakkāraṃ karonti.
The people are pleased, thinking, ‘The venerable one is an attainer of samāpatti,’ and they offer him veneration.
Mọi người tin tưởng rằng ‘Vị tôn giả đã chứng đắc thiền định’ nên hoan hỷ cúng dường.
Duppaññopi upaṭṭhākānaṃ majjhe nisinno ‘majjhimanikāye me pañcattayaṃ olokentassa sahiddhiyāva maggo āgato.
Even a foolish monk, sitting among his supporters, reveals his great wisdom by saying, ‘While I was examining the Pañcattaya Sutta in the Majjhima Nikāya, the path came to me with psychic power.
Ngay cả người kém trí tuệ, khi ngồi giữa các thí chủ, cũng khoe khoang trí tuệ vĩ đại của mình bằng cách nói những lời như: ‘Khi tôi đang xem xét kinh Pañcattaya trong Trung Bộ Kinh, đạo quả đã đến với tôi cùng với thần thông.
Pariyatti nāma amhākaṃ na dukkarā.
Learning is not difficult for us.
Pháp học đối với chúng tôi không phải là điều khó khăn.
Pariyattivāvaṭo pana dukkhato na muccatīti pariyattiṃ vissajjayimhā’tiādīni vadanto attano mahāpaññataṃ dīpeti.
But since one engrossed in learning is not freed from suffering, we have given up learning,’ and so forth.
Tuy nhiên, người chuyên tâm vào pháp học không thể giải thoát khỏi khổ đau, vì vậy chúng tôi đã từ bỏ pháp học’.
Evaṃ vadanto panassa sāsane pahāraṃ deti.
By speaking thus, he harms the Sasana.
Nói như vậy, vị ấy đang đả kích giáo pháp này.
Iminā sadiso mahācoro nāma natthi.
There is no great thief like him.
Không có tên đại gian tặc nào sánh bằng vị này.
Na hi pariyattidharo dukkhato na muccatīti.
For indeed, one who holds to learning is not freed from suffering.
Bởi vì không phải người thông thạo pháp học thì không thoát khỏi khổ đau.
Akhīṇāsavopi gāmadārake disvā ‘tumhākaṃ mātāpitaro amhe kiṃ vadantī’’ti?
Even a non-arahant, seeing village children, asks, ‘What do your parents call us?’
Ngay cả người chưa đoạn tận lậu hoặc, khi thấy trẻ em trong làng, cũng hỏi: ‘Cha mẹ các con nói gì về ta?’
‘‘Arahāti vadanti, bhante’’ti.
“They call you Arahant, venerable sir,”*.
‘Bạch ngài, họ nói ngài là bậc A-la-hán’.
‘Yāva chekā gahapatikā, na sakkā vañcetu’nti attano khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti.
He reveals his state of being an Arahant by saying, ‘How clever these householders are; it is not possible to deceive them.’
‘Các gia chủ này thật khéo léo, không thể lừa dối được’, bằng lời nói này, vị ấy tỏ ra mình là bậc đã đoạn tận lậu hoặc.
Aññepi cettha cāṭiarahantapārohaarahantādayo veditabbā – eko kira kuhako antogabbhe cāṭiṃ nikhaṇitvā manussānaṃ āgamanakāle pavisati.
And here should be known others such as the Pot-arahant and the Root-arahant – it is said that one trickster dug a pot into the ground inside his cell, and when people came, he would enter it.
Ở đây, cũng cần biết đến các vị như A-la-hán trong chum, A-la-hán trên rễ cây, v.v... – Chuyện kể rằng có một kẻ lừa đảo đã chôn một cái chum trong phòng kín và chui vào đó khi có người đến.
Manussā ‘kahaṃ thero’ti pucchanti.
The people would ask, “Where is the elder?”
Mọi người hỏi: ‘Trưởng lão ở đâu?’
‘Antogabbhe’ti ca vutte pavisitvā vicinantāpi adisvā nikkhamitvā ‘natthi thero’ti vadanti.
And when told, “Inside the cell,” they would enter and search but, not seeing him, would come out and say, “The elder is not here.”
Khi được trả lời ‘Ở trong phòng kín’, họ vào tìm kiếm nhưng không thấy, bèn đi ra và nói: ‘Không có trưởng lão ở đây’.
‘Antogabbheyeva thero’ti ca vutte puna pavisanti.
And when told again, “The elder is indeed inside the cell,” they would re-enter.
Khi được bảo rằng ‘Trưởng lão ở trong phòng kín đó’, họ lại vào lần nữa.
Thero cāṭito nikkhamitvā pīṭhe nisinno hoti.
The elder would then come out of the pot and be seated on a bench.
Lúc này, trưởng lão đã ra khỏi chum và ngồi trên ghế.
Tato tehi ‘mayaṃ, bhante, pubbe adisvā nikkhantā, kahaṃ tumhe gatatthā’’ti vutte ‘samaṇā nāma attano icchiticchitaṭṭhānaṃ gacchantī’ti vacanena attano khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti.
Then, when they asked, “Venerable sir, we came out before without seeing you, where did you go?” he would reveal his state of being an Arahant by saying, “Monastics go wherever they wish.”
Khi họ nói: ‘Bạch ngài, trước đây chúng con không thấy ngài nên đã đi ra, ngài đã đi đâu vậy?’, vị ấy tỏ ra mình là bậc đã đoạn tận lậu hoặc bằng cách nói: ‘Các vị Sa-môn có thể đi đến bất cứ nơi nào họ muốn’.
Aparopi kuhako ekasmiṃ pabbate paṇṇasālāyaṃ vasati.
Another trickster monk lived in a leaf-hut on a mountain.
Một kẻ lừa đảo khác sống trong một am lá trên núi.
Paṇṇasālāya ca pacchato papātaṭṭhāne eko kacchakarukkho atthi.
Behind the leaf-hut, at the edge of a precipice, there was a fig tree.
Phía sau am lá, ở một vách đá, có một cây kacchaka.
Tassa pāroho gantvā parabhāge bhūmiyaṃ patiṭṭhito.
Its aerial root went down and established itself on the ground on the other side.
Rễ phụ của cây đó vươn ra và bám vào mặt đất ở phía bên kia.
Manussā maggenāgantvā nimantenti.
People would come along the path and invite him.
Mọi người đi theo con đường đến và thỉnh mời vị ấy.
So pattacīvaramādāya pārohena otaritvā gāmadvāre attānaṃ dasseti.
He would take his bowl and robes, descend by the aerial root, and show himself at the village gate.
Vị ấy lấy y bát, đi xuống bằng rễ phụ và xuất hiện ở cổng làng.
Tato manussehi pacchā āgantvā ‘katarena maggena āgatattha, bhante’ti puṭṭho ‘samaṇānaṃ āgatamaggo nāma pucchituṃ na vaṭṭati, attano icchiticchitaṭṭhāneneva āgacchantī’ti vacanena khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti.
Then, when the people came later and asked, “By what path did you come, venerable sir?” he would reveal his state of being an Arahant by saying, “It is not proper to ask about the path by which monastics come; they come by whatever way they wish.”
Sau đó, khi được mọi người đi sau hỏi: ‘Bạch ngài, ngài đã đi bằng con đường nào?’, vị ấy tỏ ra mình là bậc đã đoạn tận lậu hoặc bằng cách nói: ‘Không nên hỏi về con đường mà các vị Sa-môn đã đi, họ đến bằng nơi nào họ muốn’.
Taṃ pana kuhakaṃ eko viddhakaṇṇo ñatvā ‘pariggahessāmi na’nti ekadivasaṃ pārohena otarantaṃ disvā pacchato chinditvā appamattakena ṭhapesi.
However, a certain discerning layman discovered this trickster and, thinking, ‘I will expose him,’ one day, seeing him descending by the aerial root, he cut it from behind, leaving only a small portion.
Tuy nhiên, một người đàn ông có xỏ lỗ tai biết được mánh khóe của kẻ lừa đảo này và nghĩ: ‘Ta sẽ bắt hắn’. Một ngày nọ, thấy kẻ lừa đảo đang đi xuống bằng rễ phụ, người ấy đi vòng ra sau, chặt đứt rễ cây, chỉ để lại một đoạn nhỏ.
So ‘pārohato otarissāmī’ti ‘ṭha’nti patito, mattikā patto bhijji.
When the monk thought, ‘I will descend from the aerial root,’ he fell with a 'ṭhaṃ!' and his clay bowl shattered.
Khi kẻ ấy định bước xuống từ rễ phụ, liền bị ngã nhào, bình bát bằng đất sét bị vỡ.
So ‘ñātomhī’ti nikkhamitvā palāyi.
He, thinking 'I am known,' came out and fled.
Nghĩ rằng ‘Ta đã bị phát hiện’, kẻ ấy bỏ đi và trốn thoát.
Pāpicchassa bhāvo pāpicchatā.
The state of one with evil desires is pāpicchatā.
Bản chất của người có ác dục được gọi là pāpicchatā.
Lakkhaṇato pana asantaguṇasambhāvanatā, paṭiggahaṇe ca amattaññutā; etaṃ pāpicchatālakkhaṇanti veditabbaṃ.
By characteristic, it is the desire for praise based on non-existent qualities, and immoderation in receiving requisites; this should be understood as the characteristic of pāpicchatā.
Về phương diện đặc tính, cần hiểu rằng: mong muốn được tán dương về những phẩm chất không có thật, và không biết chừng mực trong việc nhận lãnh; đây là đặc tính của pāpicchatā.
852. Siṅganiddese vijjhanaṭṭhena siṅgaṃ; nāgarikabhāvasaṅkhātassa kilesasiṅgassetaṃ nāmaṃ.
852. In the explanation of siṅga, it is siṅga due to the meaning of 'piercing'; this is a name for the siṅga of defilements, which is considered to be the state of sophistication.
852. Trong phần giải thích về siṅga, do có nghĩa là đâm húc nên gọi là siṅgaṃ (sừng); đây là tên gọi của cái sừng phiền não được mệnh danh là bản chất của người thành thị.
Siṅgārabhāvo siṅgāratā, siṅgārakaraṇākāro vā.
The state of being graceful is siṅgāratā, or the manner of acting gracefully.
Trạng thái làm duyên là siṅgāratā, hay là cách thức làm duyên.
Caturabhāvo caturatā.
The state of being clever is caturatā.
Trạng thái khéo léo là caturatā.
Tathā cāturiyaṃ.
Likewise, cāturiyaṃ.
Tương tự, là cāturiyaṃ.
Parikkhatabhāvo parikkhatatā; parikhaṇitvā ṭhapitasseva daḷhasiṅgārabhāvassetaṃ nāmaṃ.
The state of being carefully adorned is parikkhatatā; this is a name for the state of firm elegance, as if dug around and established.
Trạng thái được đào đắp kỹ lưỡng là parikkhatatā; đây là tên gọi của trạng thái làm duyên vững chắc như thể đã được đào đắp xung quanh và thiết lập.
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other term is a synonym for the same.
Từ còn lại là đồng nghĩa của từ đó.
Evaṃ sabbehipi padehi kilesasiṅgāratāva kathitā.
Thus, with all these terms, only the gracefulness of defilements is spoken of.
Như vậy, tất cả các từ ngữ này đều nói lên trạng thái làm duyên của phiền não.
853. Tintiṇaniddese tintiṇanti khīyanaṃ.
853. In the explanation of tintiṇa, tintiṇa means disparagement.
853. Trong phần giải thích về tintiṇa, tintiṇa là sự chỉ trích.
Tintiṇāyanākāro tintiṇāyanā.
The manner of disparaging is tintiṇāyanā.
Cách thức chỉ trích là tintiṇāyanā.
Tintiṇena ayitassa tintiṇasamaṅgino bhāvo tintiṇāyitattaṃ.
The state of one who has become disparaging through disparagement, of one endowed with disparagement, is tintiṇāyitattaṃ.
Trạng thái của người bị chỉ trích, người có tính chỉ trích là tintiṇāyitattaṃ.
Lolupabhāvo loluppaṃ.
The state of being fickle is loluppaṃ.
Trạng thái tham lam là loluppaṃ.
Itare dve ākārabhāvaniddesā.
The other two are indications of manner and state.
Hai từ còn lại là những giải thích về cách thức và trạng thái.
Pucchañjikatāti lābhalabhanakaṭṭhāne vedhanākampanā nīcavuttitā.
Pucchañjikatā means agitation and trembling at the place of receiving gains, and low conduct.
Pucchañjikatā là sự cảm nhận, sự run rẩy, và hạnh kiểm thấp hèn ở nơi có thể nhận được lợi lộc.
Sādhukamyatāti paṇītapaṇītānaṃ patthanā.
Sādhukamyatā means the longing for excellent and superior things.
Sādhukamyatā là sự mong cầu những vật cao quý.
Evaṃ sabbehipi padehi suvānadoṇiyaṃ kañjiyaṃ pivanakasunakhassa aññaṃ sunakhaṃ disvā bhubhukkaraṇaṃ viya ‘tava santakaṃ, mama santaka’nti kilesavasena khīyanākāro kathito.
Thus, with all these terms, the manner of disparaging, like a dog drinking gruel from a bowl, barking when it sees another dog, thinking 'this is yours, this is mine,' is spoken of in terms of defilements.
Như vậy, tất cả các từ ngữ này đều mô tả cách thức chỉ trích do phiền não, nói rằng 'cái này của ngươi, cái này của ta', giống như con chó đang uống nước cám trong máng chó, khi thấy con chó khác liền sủa lên.
854. Cāpalyaniddese ākoṭitapaccākoṭitabhāvādīhi cīvarassa maṇḍanā cīvaramaṇḍanā.
854. In the explanation of cāpalya, the adornment of a robe, by means of folding and re-folding, etc., is cīvaramaṇḍanā.
854. Trong phần giải thích về cāpalya, sự trang điểm y phục bằng cách xếp nếp tới lui v.v... là cīvaramaṇḍanā.
Maṇivaṇṇacchavikaraṇādīhi pattassa maṇḍanā pattamaṇḍanā.
The adornment of a bowl, by means of making its color like a gem, etc., is pattamaṇḍanā.
Sự trang điểm bình bát bằng cách làm cho bề mặt có màu sắc như ngọc v.v... là pattamaṇḍanā.
Cittakammādīhi puggalikasenāsanassa maṇḍanā senāsanamaṇḍanā.
The adornment of one's personal dwelling, by means of paintings, etc., is senāsanamaṇḍanā.
Sự trang điểm trú xứ cá nhân bằng các hình vẽ v.v... là senāsanamaṇḍanā.
Imassa vā pūtikāyassāti imassa manussasarīrassa.
Or of this decaying body means of this human body.
Imassa vā pūtikāyassā (hoặc của thân hôi thối này) có nghĩa là của thân thể con người này.
Yathā hi tadahujātopi siṅgālo jarasiṅgālotveva ūruppamāṇāpi ca gaḷocilatā pūtilatātveva saṅkhaṃ gacchati, evaṃ suvaṇṇavaṇṇopi manussakāyo pūtikāyotveva vuccati.
Just as a jackal born on that very day is called an old jackal, and a gaḷocilatā creeper, even if thigh-thick, is called a rotten creeper, so too, a human body, even if golden in color, is called a decaying body.
Thật vậy, giống như con chó rừng dù mới sinh trong ngày cũng được gọi là chó rừng già, và dây leo gaḷocilatā dù lớn bằng bắp đùi cũng được gọi là dây leo hôi thối, cũng vậy, thân người dù có màu da vàng óng cũng được gọi là thân hôi thối.
Tassa antarantarā rattavaṇṇapaṇḍuvaṇṇādīhi nivāsanapārupanādīhi sajjanā maṇḍanā nāma.
The adornment of it, from time to time, with red, yellow, etc., by means of lower and upper garments, etc., is called maṇḍanā.
Sự trang điểm thân thể ấy bằng các loại y phục mặc và choàng có màu đỏ, màu vàng nhạt v.v... ở các khoảng khác nhau được gọi là maṇḍanā.
Bāhirānaṃ vā parikkhārānanti ṭhapetvā pattacīvaraṃ sesaparikkhārānaṃ; athavā yā esā cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanāti vuttā, sā tehi vā parikkhārehi kāyassa maṇḍanā tesaṃ vā bāhiraparikkhārānaṃ maṇḍetvā ṭhapanavasena maṇḍanāti evamettha attho veditabbo.
Or of external requisites means of other requisites, excluding the bowl and robe; or, that which is called adornment of robes and adornment of bowls refers to the adornment of the body with those requisites, or the adornment of those external requisites by arranging them; thus, the meaning should be understood here.
Bāhirānaṃ vā parikkhārānaṃ (hoặc của các vật dụng bên ngoài) có nghĩa là của các vật dụng còn lại, ngoại trừ y và bát; hoặc, sự trang điểm y, trang điểm bát đã được nói đến, đó là sự trang điểm thân thể bằng các vật dụng ấy, hoặc là sự trang điểm chính các vật dụng bên ngoài đó bằng cách trang trí và sắp đặt chúng. Ở đây, ý nghĩa cần được hiểu như vậy.
Maṇḍanā vibhūsanāti ettha ūnaṭṭhānassa pūraṇavasena maṇḍanā, chavirāgādivasena vibhūsanāti veditabbā.
Here, in maṇḍanā vibhūsanā, maṇḍanā should be understood as filling up a deficient place, and vibhūsanā as coloring the complexion, etc.
Trong câu maṇḍanā vibhūsanā, cần hiểu rằng maṇḍanā là sự lấp đầy chỗ thiếu sót, và vibhūsanā là sự tô điểm để làm cho da dẻ trở nên hấp dẫn v.v...
Keḷanāti kīḷanā.
Keḷanā means playing.
Keḷanā là sự vui chơi.
Parikeḷanāti parikīḷanā.
Parikeḷanā means playing around.
Parikeḷanā là sự vui chơi nhiều lần.
Giddhikatāti gedhayuttatā.
Giddhikatā means being full of greed.
Giddhikatā là trạng thái gắn liền với sự tham đắm.
Giddhikattanti tasseva vevacanaṃ.
Giddhikatta is a synonym for the same.
Giddhikattaṃ là một từ đồng nghĩa của từ đó.
Capalabhāvo capalatā.
The state of being fickle is capalatā.
Trạng thái lăng xăng là capalatā.
Tathā cāpalyaṃ.
Likewise, cāpalyaṃ.
Tương tự, là cāpalyaṃ.
Idaṃ vuccatīti idaṃ cāpalyaṃ nāma vuccati, yena samannāgato puggalo vassasatikopi samāno tadahujātadārako viya hoti.
This is called cāpalyaṃ, by which a person, even a hundred years old, becomes like a child born on that very day.
Idaṃ vuccati (điều này được gọi là): Điều này được gọi là cāpalya (sự lăng xăng), mà người nào có tính này, dù đã trăm tuổi, cũng giống như một đứa trẻ mới sinh trong ngày.
855. Asabhāgavuttiniddese vippaṭikūlaggāhitāti ananulomaggāhitā.
855. In the explanation of asabhāgavutti, vippaṭikūlaggāhitā means taking in a disagreeable manner.
Trong phần giải về cách hành xử không tương hợp, vippaṭikūlaggāhitā là sự chấp thủ không thuận theo.
Vipaccanīkasātatāti vipaccanīkena paṭiviruddhakaraṇena sukhāyanā.
Vipaccanīkasātatā means delighting in opposition, by acting contradictorily.
Vipaccanīkasātatā là sự vui thích qua việc làm đối nghịch, trái ngược.
Anādarabhāvo anādariyaṃ.
The state of disrespect is anādariyaṃ.
Trạng thái không tôn trọng là anādariyaṃ.
Tathā anādariyatā.
Likewise, anādariyatā.
Tương tự, là anādariyatā.
Agāravassa bhāvo agāravatā.
The state of disrespect is agāravatā.
Trạng thái của sự không kính trọng là agāravatā.
Jeṭṭhakabhāvassa akaraṇaṃ appatissavatā.
Not honoring seniority is appatissavatā.
Việc không hành xử như bậc trưởng thượng là appatissavatā.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ asabhāgavutti nāma vuccati; visabhāgajīvikatāti attho; yāya samannāgato puggalo mātaraṃ pitaraṃ vā gilānaṃ paṭivattitvāpi na oloketi; pitusantakassa kāraṇā mātarā saddhiṃ, mātusantakassa kāraṇā pitarā saddhiṃ kalahaṃ karoti; visabhāgajīvitaṃ jīvati, mātāpitūnaṃ santakassa kāraṇā jeṭṭhena vā kaniṭṭhena vā bhātarā saddhiṃ kalahaṃ karoti, nillajjavacanaṃ vadati, ācariyassa vā upajjhāyassa vā vattapaṭivattaṃ na karoti, gilānaṃ na upaṭṭhāti, buddhassa bhagavato cetiyadassanaṭṭhāne uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti, kheḷampi siṅghāṇikampi chaḍḍeti, chattaṃ dhāreti, upāhanā āruyha gacchati, buddhasāvakesu na lajjati, saṅghe cittīkāraṃ na karoti, mātimattapitimattādīsu garuṭṭhānīyesu hirottappaṃ na paccupaṭṭhāpeti.
This is called asabhāgavutti; it means living an uncongenial life. A person endowed with this will not even look after his sick mother or father; he quarrels with his mother over his father's property, and with his father over his mother's property; he lives an uncongenial life; he quarrels with his elder or younger brother over his parents' property, speaks shameless words, does not perform duties for his teacher or preceptor, does not attend to the sick, urinates or defecates at a place for viewing the Buddha's cetiya, spits or blows his nose, carries an umbrella, walks wearing sandals, feels no shame towards the Buddha's disciples, shows no respect to the Saṅgha, and does not show shame and dread towards those worthy of respect, such as those equal to a mother or father.
Điều này được gọi là; điều này được gọi là cách hành xử không tương hợp; có nghĩa là cách sinh sống không tương hợp; người nào có tính chất này, dù đã quay lưng lại với cha mẹ bệnh tật cũng không ngó ngàng; vì tài sản của cha mà cãi nhau với mẹ, vì tài sản của mẹ mà cãi nhau với cha; sống một cuộc đời không tương hợp, vì tài sản của cha mẹ mà cãi nhau với anh cả hoặc em út, nói lời vô liêm sỉ, không làm phận sự đối với thầy dạy hoặc thầy tế độ, không chăm sóc khi bệnh tật, đi đại tiện hoặc tiểu tiện ở nơi có thể thấy tháp thờ của Đức Phật Thế Tôn, khạc nhổ đờm dãi, che dù, đi giày dép, không biết hổ thẹn đối với các vị đệ tử của Đức Phật, không tôn kính Tăng đoàn, không thiết lập lòng hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi đối với những người đáng kính như người ngang vai mẹ, người ngang vai cha.
Tassevaṃ pavattamānassa sabbā pesā kiriyā mātarītiādīsupi vatthūsu asabhāgavuttitā nāma hoti.
All such actions of such a person, even in matters concerning a mother, etc., are called asabhāgavuttitā.
Khi người ấy hành xử như vậy, tất cả những hành vi đó đối với các đối tượng như mẹ v.v... được gọi là trạng thái hành xử không tương hợp.
856. Aratiniddese pantesūti dūresu vivittesu vā.
856. In the explanation of arati, pantesu means in remote or secluded places.
Trong phần giải về sự không hoan hỷ, pantesu là ở những nơi xa xôi hoặc vắng vẻ.
Adhikusalesūti samathavipassanādhammesu.
Adhikusalesu means in the higher wholesome states of samatha and vipassanā.
Adhikusalesu là trong các pháp chỉ và quán.
Aratīti ratipaṭikkhepo.
Aratī means the rejection of delight.
Arati là sự phủ nhận niềm vui thích.
Aratitāti aramaṇākāro.
Aratitā means the manner of not delighting.
Aratitā là trạng thái không hoan hỷ.
Anabhiratīti anabhiratabhāvo.
Anabhiratī means the state of not delighting.
Anabhirati là trạng thái không vui thích.
Anabhiramaṇāti anabhiramaṇākāro.
Anabhiramaṇā means the manner of not delighting.
Anabhiramaṇā là trạng thái không hoan hỷ.
Ukkaṇṭhitāti ukkaṇṭhanākāro.
Ukkaṇṭhitā means the manner of being disgusted.
Ukkaṇṭhitā là trạng thái chán nản.
Paritassitāti ukkaṇṭhanavaseneva paritassanā.
Paritassitā means anxiety, specifically due to disgust.
Paritassitā là sự khao khát do chán nản.
857. Tandīniddese tandīti jātiālasiyaṃ.
857. In the explanation of tandī, tandī means innate laziness.
Trong phần giải về sự uể oải, tandī là sự lười biếng bẩm sinh.
Tandiyanāti tandiyanākāro.
Tandiyanā means the manner of becoming lazy.
Tandiyanā là trạng thái uể oải.
Tandimanakatāti tandiyā abhibhūtacittatā.
Tandimanakatā means having one's mind overcome by laziness.
Tandimanakatā là trạng thái tâm bị sự uể oải chế ngự.
Alasassa bhāvo ālasyaṃ.
The state of being lazy is ālasyaṃ.
Trạng thái của người lười biếng là ālasyaṃ.
Ālasyāyanākāro ālasyāyanā.
The manner of becoming lazy is ālasyāyanā.
Trạng thái trở nên lười biếng là ālasyāyanā.
Alasyāyitassa bhāvo ālasyāyitattaṃ.
The state of one who has become lazy is ālasyāyitattaṃ.
Trạng thái của người đã trở nên lười biếng là ālasyāyitattaṃ.
Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena kāyālasiyaṃ kathitaṃ.
Thus, with all these terms, the physical laziness due to defilements is spoken of.
Như vậy, với tất cả các từ này, sự lười biếng của thân do phiền não đã được nói đến.
858. Vijambhitāniddese jambhanāti phandanā.
858. In the explanation of vijambhitā, jambhanā means trembling.
Trong phần giải về sự vặn mình, jambhanā là sự rung động.
Punappunaṃ jambhanā vijambhanā.
Repeated trembling is vijambhanā.
Sự vặn mình nhiều lần là vijambhanā.
Ānamanāti purato namanā.
Ānamanā means bending forward.
Ānamanā là sự cúi về phía trước.
Vinamanāti pacchato namanā.
Vinamanā means bending backward.
Vinamanā là sự ngả về phía sau.
Sannamanāti samantato namanā.
Sannamanā means bending all around.
Sannamanā là sự nghiêng mình xung quanh.
Paṇamanāti yathā hi tantato uṭṭhitapesakāro kismiñcideva gahetvā ujukaṃ kāyaṃ ussāpeti, evaṃ kāyassa uddhaṃ ṭhapanā.
Paṇamanā means raising the body upwards, just as a weaver who has risen from his loom grasps something and straightens his body.
Paṇamanā là sự vươn thẳng người lên, giống như người thợ dệt đứng dậy từ khung cửi, vịn vào vật gì đó rồi vươn thẳng người lên.
Byādhiyakanti uppannabyādhitā.
Byādhiyakaṃ means the state of having a arisen illness.
Byādhiyaka nghĩa là trạng thái có bệnh đã phát sinh.
Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena kāyaphandanameva kathitaṃ.
Thus, with all these terms, only the trembling of the body due to defilements is spoken of.
Như vậy, bởi tất cả những từ này, chỉ sự rung động của thân do phiền não được nói đến.
859. Bhattasammadaniddese bhuttāvissāti bhuttavato.
859. In the explanation of bhattasammada, bhuttāvissā means of one who has eaten.
859. Trong phần giải thích về bhattasammada, bhuttāvissa nghĩa là của người đã ăn.
Bhattamucchāti bhattagelaññaṃ; balavabhattena hi mucchāpatto viya hoti.
Bhattamucchā means illness from food; indeed, one becomes as if unconscious from heavy food.
Bhattamucchā là sự không khỏe do vật thực; quả thật, do ăn quá nhiều, người ấy trở nên như người bị mê muội.
Bhattakilamathoti bhattena kilantabhāvo.
Bhattakilamatho means weariness from food.
Bhattakilamatho là trạng thái mệt mỏi do vật thực.
Bhattapariḷāhoti bhattadaratho.
Bhattapariḷāho means feverish heat from food.
Bhattapariḷāho là sự nóng bức do vật thực.
Tasmiñhi samaye pariḷāhuppattiyā upahatindriyo hoti, kāyo jīrati.
At that time, due to the onset of feverish heat, one's faculties are impaired, and the body decays.
Quả thật, vào lúc ấy, do sự phát sinh của nóng bức, các căn bị tổn hại, thân thể suy nhược.
Kāyaduṭṭhullanti bhattaṃ nissāya kāyassa akammaññatā.
Kāyaduṭṭhullaṃ means the unsuitability of the body for work, due to food.
Kāyaduṭṭhulla là sự không thích ứng của thân do duyên vật thực.
Ito paraṃ yasmā paccayapaṭisevana sāmantajappanairiyāpathasannissitavasena mahāniddese tividhaṃ kuhanavatthu āgataṃ, tasmā tividhampi taṃ dassetuṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātena vāti evamādi āraddhaṃ.
From this point onward, since the three-fold object of deception (kuhanavatthu) – by way of paccayapaṭisevana (use of requisites), sāmantajappana (flattery by association), and iriyāpathasannissita (based on postures) – is mentioned in the Mahāniddesa, therefore, to show all three of these, the statement beginning with " paccayapaṭisevanasaṅkhātena vā" (or by what is called the use of requisites) is commenced.
Sau đây, vì trong Mahāniddesa, ba loại kuhanavatthu (căn cớ của sự lừa dối) đã được trình bày theo sự phân chia về việc thọ dụng vật dụng, lời nói gần gũi, và sự nương tựa vào oai nghi, nên để chỉ ra cả ba loại ấy, đoạn văn bắt đầu bằng paccayapaṭisevanasaṅkhātena vā (hoặc do sự thọ dụng vật dụng) đã được khởi đầu.
Tattha cīvarādīhi nimantitassa tadatthikasseva sato pāpicchataṃ nissāya paṭikkhipanena, te ca gahapatike attani suppatiṭṭhitasaddhe ñatvā puna tesaṃ ‘aho ayyo appiccho, na kiñci paṭiggaṇhituṃ icchati, suladdhaṃ vata no assa sace appamattakaṃ kiñci paṭiggaṇheyyā’ti nānāvidhehi upāyehi paṇītāni cīvarādīni upanentānaṃ tadanuggahakāmataṃyeva āvikatvā paṭiggahaṇena ca tato pabhuti asītisakaṭabhārehi upanāmanahetubhūtaṃ vimhāpanaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ.
Therein, the object of deception called paccayapaṭisevana should be understood as the feigning of wonder, which becomes the cause of abundant presentation of requisites from that point onwards. This is done by a monk, who, though desiring robes and other requisites when invited for them, rejects them due to his evil wishes. Then, knowing that these householders have firmly established faith in him, he later reveals his desire to favor them by accepting the choice robes and other requisites that they present through various means, thinking, 'Oh, this venerable one has few wishes; he does not desire to accept anything; it would indeed be well gained for us if he would accept even a little,' and so he accepts them.
Trong đó, cần hiểu rằng kuhanavatthu được gọi là sự thọ dụng vật dụng chính là sự làm cho kinh ngạc, là nguyên nhân dẫn đến việc dâng cúng đến tám mươi cỗ xe vật dụng trở đi, do việc từ chối khi được mời thỉnh y phục v.v... trong khi vẫn đang mong muốn chúng, nương vào ác dục; và sau khi biết các gia chủ ấy có đức tin vững chắc nơi mình, lại biểu lộ ý muốn giúp đỡ họ mà nhận lấy, khi họ dâng cúng những y phục v.v... quý giá bằng nhiều phương cách khác nhau, nghĩ rằng: "Ôi, vị tôn giả thật ít ham muốn, không muốn nhận bất cứ thứ gì. Thật là may mắn cho chúng ta nếu ngài nhận lấy dù chỉ một chút ít".
Vuttampi cetaṃ mahāniddese (mahāni. 87) –
It is also stated in the Mahāniddesa:
Điều này cũng đã được nói trong Mahāniddesa –
‘‘Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu?
"What is the object of deception called paccayapaṭisevana (use of requisites)?
"Thế nào là kuhanavatthu được gọi là sự thọ dụng vật dụng?
Idha gahapatikā bhikkhuṃ nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi.
Here, householders invite a bhikkhu with robes, almsfood, lodgings, and requisites for the sick, including medicine.
Ở đây, các gia chủ mời vị tỳ-khưu với y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, và dược phẩm trị bệnh.
So pāpiccho icchāpakato atthiko cīvara …pe… parikkhārānaṃ bhiyyokamyataṃ upādāya cīvaraṃ paccakkhāti, piṇḍapātaṃ paccakkhāti, senāsanaṃ paccakkhāti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paccakkhāti.
That bhikkhu, having evil wishes, driven by desire, and being intent on the requisites, rejects the robe, rejects the almsfood, rejects the lodgings, rejects the requisites for the sick, including medicine, in order to show a greater desire for them.
Vị ấy, có ác dục, bị ác dục lôi kéo, trong khi đang mong muốn y phục ... các vật dụng, vì mong muốn nhiều hơn, đã từ chối y phục, từ chối vật thực khất thực, từ chối chỗ ở, từ chối dược phẩm trị bệnh.
So evamāha – ‘‘kiṃ samaṇassa mahagghena cīvarena?
He says this: "What is the use of an expensive robe for a recluse?
Vị ấy nói như sau: "Sa-môn cần gì y phục đắt tiền?
Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ katvā dhāreyya.
It is suitable for a recluse to gather rags from a charnel ground, a rubbish heap, or a market, make a saṅghāṭi (outer robe), and wear it.
Điều này là thích hợp, rằng vị sa-môn sau khi lượm nhặt những miếng vải vụn từ nghĩa địa, hoặc từ đống rác, hoặc từ cửa hiệu, rồi may thành y tăng-già-lê để mặc.
Kiṃ samaṇassa mahagghena piṇḍapātena?
What is the use of expensive almsfood for a recluse?
Vị sa-môn cần gì đến vật thực khất thực quý giá?
Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo uñchācariyāya piṇḍiyālopena jīvikaṃ kappeyya.
It is suitable for a recluse to sustain life by gleaning alms, a morsel at a time.
Điều này là thích hợp, rằng vị sa-môn duy trì mạng sống bằng những miếng cơm mót được qua việc đi khất thực lượm lặt.
Kiṃ samaṇassa mahagghena senāsanena?
What is the use of an expensive lodging for a recluse?
Vị sa-môn cần gì đến sàng tọa quý giá?
Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo rukkhamūliko vā assa sosāniko vā abbhokāsiko vā.
It is suitable for a recluse to dwell at the foot of a tree, or in a charnel ground, or in the open air.
Điều này là thích hợp, rằng vị sa-môn sống ở gốc cây, hoặc ở nghĩa địa, hoặc ở ngoài trời.
Kiṃ samaṇassa mahagghena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena?
What is the use of expensive requisites for the sick, including medicine, for a recluse?
Vị sa-môn cần gì đến dược phẩm và vật dụng trị bệnh quý giá?
Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo pūtimuttena vā harītakīkhaṇḍena vā osadhaṃ kareyyāti.
It is suitable for a recluse to use putrid urine or a piece of harītaki as medicine."
Điều này là thích hợp, rằng vị sa-môn làm thuốc từ nước tiểu mục hoặc từ một miếng quả harītakī’.
Tadupādāya lūkhaṃ cīvaraṃ dhāreti, lūkhaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjati, lūkhaṃ senāsanaṃ paṭisevati, lūkhaṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati.
Based on that, he wears coarse robes, consumes coarse almsfood, resorts to coarse lodgings, and uses coarse requisites for the sick, including medicine.
Do nương vào đó, vị ấy mặc y thô xấu, thọ dụng vật thực khất thực thô xấu, sử dụng sàng tọa thô xấu, sử dụng dược phẩm và vật dụng trị bệnh thô xấu.
Tamenaṃ gahapatikā evaṃ jānanti – ‘ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo dhutavādo’ti bhiyyo bhiyyo nimantenti cīvara…pe… parikkhārehi.
The householders then perceive him thus: 'This recluse has few wishes, is contented, secluded, not mixed (with people), has aroused energy, and advocates the dhutaṅgas.' They invite him more and more with robes... and requisites.
Các gia chủ biết về vị ấy như sau: ‘Vị sa-môn này ít ham muốn, biết đủ, sống độc cư, không giao du, tinh tấn, nói về hạnh đầu-đà’, rồi họ càng lúc càng thỉnh mời với y phục…v.v… các vật dụng.
So evamāha – ‘tiṇṇaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati – saddhāya sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, deyyadhammassa…pe… dakkhiṇeyyānaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati.
He then says: 'A faithful young man or woman generates much merit by the presence of three things: a faithful young man or woman generates much merit by the presence of faith, by the presence of a suitable object of offering, and by the presence of worthy recipients.
Vị ấy nói như sau: ‘Do sự hiện diện của ba điều, người thiện nam tử có tín tâm sẽ sinh ra nhiều phước báu: do sự hiện diện của tín tâm, người thiện nam tử có tín tâm sẽ sinh ra nhiều phước báu; do sự hiện diện của vật thí…v.v… do sự hiện diện của những bậc đáng thọ nhận, người thiện nam tử có tín tâm sẽ sinh ra nhiều phước báu.
Tumhākañcevāyaṃ saddhā atthi, deyyadhammo ca saṃvijjati, ahañca paṭiggāhako.
You have this faith, the object of offering exists, and I am the recipient.
Các vị đây có tín tâm, vật thí cũng có sẵn, và ta là người thọ nhận.
Sacāhaṃ na paṭiggahessāmi, evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissatha; na mayhaṃ iminā attho, apica tumhākaṃ eva anukampāya paṭiggaṇhāmī’ti.
If I do not accept it, then you will be deprived of merit; I have no need for this, but out of compassion for you, I accept it.'
Nếu ta không thọ nhận, thì các vị sẽ bị đứng ngoài phước báu; ta không cần đến vật này, nhưng ta thọ nhận chính là vì lòng thương tưởng đến các vị’.
Tadupādāya bahumpi cīvaraṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi piṇḍapātaṃ…pe… bhesajjaparikkhāraṃ paṭiggaṇhāti.
Based on that, he accepts many robes, much almsfood... and requisites for the sick.
Do nương vào đó, vị ấy thọ nhận nhiều y phục, thọ nhận nhiều vật thực khất thực…v.v… dược phẩm và vật dụng.
Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.
Such a frowning, a frowner, a deception, a deceiver, a state of deception — this is called the object of deception (kuhanavatthu) by way of paccayapaṭisevana (use of requisites)."
Bất cứ sự cau mày, trạng thái cau mày, sự lừa dối, hành vi lừa dối, bản chất của kẻ lừa dối nào có hình thức như vậy – đây được gọi là nền tảng của sự lừa dối gọi là liên quan đến việc thọ dụng các vật dụng”.
Pāpicchasseva pana sato uttarimanussadhammādhigamaparidīpanavācāya tathā tathā vimhāpanaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ.
However, causing wonder through speech that reveals the attainment of uttarimanussadhamma (superhuman states), by one who has evil wishes, should be understood as the object of deception called sāmantajappana (flattery by association).
Mặt khác, cần phải biết rằng, đối với người có ác dục, việc làm cho người khác kinh ngạc theo cách này hay cách khác bằng lời nói phô bày sự chứng đắc các pháp siêu nhân, được gọi là nền tảng của sự lừa dối gọi là nói bóng gió.
Yathāha – ‘‘katamaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu?
As it is said: "What is the object of deception called sāmantajappana?
Như có lời dạy: “Thế nào là nền tảng của sự lừa dối gọi là nói bóng gió?
Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’ti ariyadhammasannissitaṃ vācaṃ bhāsati – ‘yo evarūpaṃ cīvaraṃ dhāreti, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati; ‘yo evarūpaṃ pattaṃ, lohathālakaṃ, dhamakaraṇaṃ, parisāvanaṃ, kuñcikaṃ, upāhanaṃ, kāyabandhanaṃ, āyogaṃ dhāreti, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati; ‘yassa evarūpo upajjhāyo, ācariyo, samānupajjhāyo, samānācariyako, mitto sandiṭṭho, sambhatto, sahāyo; yo evarūpe vihāre vasati – aḍḍhayoge, pāsāde, hammiye, guhāyaṃ, leṇe, kuṭiyā, kūṭāgāre, aṭṭe, māḷe, udosite, uddaṇḍe, upaṭṭhānasālāyaṃ, maṇḍape, rukkhamūle vasati, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati.
Here, a certain bhikkhu with evil wishes, driven by desire, and intending to be highly esteemed, speaks words connected with noble qualities, thinking, 'Thus will people esteem me.' He says, 'The recluse who wears such a robe is a recluse of great power.' He says, 'The recluse who possesses such an almsbowl, a brass pan, a water strainer, a water filter, a key, sandals, a waist-band, a body-covering, is a recluse of great power.' He says, 'The recluse whose preceptor is such, whose teacher is such, whose co-preceptors are such, whose co-teachers are such, whose friends, acquaintances, intimates, and companions are such; the recluse who dwells in such a dwelling – a four-sided dwelling, a palace, a mansion, a cave, a rock-shelter, a hut, a gabled house, a turret, a watchtower, a consecrated place, a roofed veranda, an assembly hall, a pavilion, or at the foot of a tree, is a recluse of great power."
Ở đây, có người có ác dục, bị lòng tham chi phối, với ý muốn được tán thán, nói lời liên quan đến pháp của bậc Thánh rằng: ‘Như thế này người đời sẽ tán thán ta’. Người ấy nói: ‘Vị sa-môn nào dùng y như thế này, vị ấy là sa-môn có đại oai lực’; người ấy nói: ‘Vị sa-môn nào dùng bát như thế này, bát bằng đồng, đồ lọc nước, vải lọc, chìa khóa, dép, dây lưng, dây buộc āyoga, vị ấy là sa-môn có đại oai lực’; người ấy nói: ‘Vị nào có thầy tế độ, thầy giáo thọ, bạn đồng tế độ, bạn đồng giáo thọ, bạn bè, người thân quen, người đồng hội, người đồng hành như thế này; vị nào sống trong trú xứ như thế này – trong aḍḍhayoga, pāsāda, hammiya, hang động, sơn động, cốc, kūṭāgāra, aṭṭa, māḷa, udosita, uddaṇḍa, trong nhà trai, trong maṇḍapa, dưới gốc cây, vị ấy là sa-môn có đại oai lực’.
‘‘Atha vā korajikakorajiko bhākuṭikabhākuṭiko kuhakakuhako lapakalapako mukhasambhāvito ‘ayaṃ samaṇo imāsaṃ evarūpānaṃ santānaṃ vihārasamāpattīnaṃ lābhī’ti tādisaṃ gambhīraṃ gūḷhaṃ nipuṇaṃ paṭicchannaṃ lokuttaraṃ suññatāpaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ katheti.
"Or, a bhikkhu, being exceedingly quiet in his body and speech, exceedingly frowning, exceedingly deceptive, exceedingly flattering, and esteemed merely by his mouth, speaks a discourse that is profound, hidden, subtle, concealed, supramundane, and connected with emptiness, thinking, 'This recluse is one who has attained such quietude and attainments of dwelling.' Such a frowning, a frowner, a deception, a deceiver, a state of deception — this is called the object of deception (kuhanavatthu) by way of sāmantajappana."
“Hoặc là, người ấy cực kỳ kềm chế, cực kỳ cau có, cực kỳ lừa phỉnh, cực kỳ khoác lác, khéo tán thán bằng miệng, nói những lời thâm sâu, kín đáo, vi tế, che giấu, siêu thế, tương ưng với tánh không như thế này, với ý nghĩ: ‘Vị sa-môn này đắc được những trú xứ thiền định an tịnh như thế này’.
Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.
However, causing wonder through posture by one who has evil wishes and intends to be highly esteemed, should be understood as the object of deception called iriyāpathasannissita (based on postures).
Sự cau có, bản chất cau có, sự lừa phỉnh, hành vi lừa phỉnh, trạng thái lừa phỉnh như vậy – đây được gọi là kuhanavatthu được gọi là sāmantajappana (sự nói gần).”
Pāpicchasseva pana sato sambhāvanādhippāyakatena iriyāpathena vimhāpanaṃ iriyāpathasannissitaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ.
As it is said: "What is the object of deception called iriyāpatha (posture)?
Lại nữa, sự làm cho kinh ngạc bằng oai nghi do ý muốn được tán thán của người có ác dục, cần được hiểu là kuhanavatthu liên quan đến oai nghi.
Yathāha – ‘‘katamaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu?
Here, a certain bhikkhu with evil wishes, driven by desire, and intending to be highly esteemed, arranges his walking, arranges his sleeping, walks with a purpose, stands with a purpose, sits with a purpose, arranges his lying down with a purpose. He walks as if absorbed, stands as if absorbed, sits, lies down as if absorbed. He appears to be one who meditates when seen.
Như có lời dạy: “Thế nào là kuhanavatthu được gọi là oai nghi?
Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’ti gamanaṃ saṇṭhapeti, sayanaṃ saṇṭhapeti, paṇidhāya gacchati, paṇidhāya tiṭṭhati, paṇidhāya nisīdati, paṇidhāya seyyaṃ kappeti, samāhito viya gacchati, samāhito viya tiṭṭhati, nisīdati, seyyaṃ kappeti, āpāthakajjhāyīva hoti.
Such an arrangement, setting, or ordering of posture; a frowning, a frowner, a deception, a deceiver, a state of deception — this is called the object of deception (kuhanavatthu) by way of iriyāpatha."
Ở đây, có người có ác dục, bị lòng tham chi phối, với ý muốn được tán thán, nghĩ rằng: ‘Như thế này người đời sẽ tán thán ta’, bèn sắp đặt việc đi, sắp đặt việc nằm, đi với chủ ý, đứng với chủ ý, ngồi với chủ ý, nằm với chủ ý, đi như người có định, đứng như người có định, ngồi, nằm như người có định, ra vẻ như đang nhập thiền.
Yā evarūpā iriyāpathassa āṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.
Here, paccayapaṭisevanasaṅkhātena means "by the use of requisites" in the sense of "this is called the use of requisites."
Sự sắp đặt, sự an trí, sự bố trí oai nghi, sự cau có, bản chất cau có, sự lừa phỉnh, hành vi lừa phỉnh, trạng thái lừa phỉnh như vậy – đây được gọi là kuhanavatthu được gọi là oai nghi.”
Tattha paccayapaṭisevanasaṅkhātenāti paccayapaṭisevananti evaṃ saṅkhātena paccayapaṭisevanena.
Sāmantajappitenā means "by speech uttered in proximity."
Trong đó, paccayapaṭisevanasaṅkhātena có nghĩa là bằng sự thọ dụng vật dụng được gọi là thọ dụng vật dụng.
Sāmantajappitenāti samīpe bhaṇitena.
Iriyāpathassā means "of the four postures."
Sāmantajappitena có nghĩa là bằng lời nói gần.
Iriyāpathassāti catuiriyāpathassa.
Āṭhapanā means "initial setting," or "setting with respect."
Iriyāpathassa có nghĩa là của bốn oai nghi.
Āṭhapanāti ādiṭhapanā, ādarena vā ṭhapanā.
Ṭhapanā means "the manner of setting."
Āṭhapanā là sự an trí ban đầu, hoặc sự an trí với sự trân trọng.
Ṭhapanāti ṭhapanākāro.
Saṇṭhapanā means "deliberate arrangement," or in other words, "making (it) appear appealing."
Ṭhapanā là cách thức an trí.
Saṇṭhapanāti abhisaṅkharaṇā, pāsādikabhāvakaraṇanti vuttaṃ hoti.
Bhākuṭikā means "frowning," (indicating) the display of being a principal or foremost in position, or in other words, "a contraction of the face."
Saṇṭhapanā là sự sắp đặt, có nghĩa là làm cho ra vẻ trang nghiêm.
Bhākuṭikāti padhānapurimaṭṭhitabhāvadassanena bhākuṭikaraṇaṃ, mukhasaṅkocoti vuttaṃ hoti.
One whose practice is frowning is a bhākuṭika; the state of a bhākuṭika is bhākuṭiyaṃ.
Bhākuṭikā là sự cau mày bằng cách thể hiện trạng thái là người quan trọng, đứng hàng đầu; được gọi là sự co mặt.
Bhākuṭikaraṇaṃ sīlamassāti bhākuṭiko; bhākuṭikassa bhāvo bhākuṭiyaṃ.
Kuhanā means "causing wonder"; the occurrence of deception is kuhāyanā.
Người có thói quen cau mày là bhākuṭiko; trạng thái của bhākuṭiko là bhākuṭiyaṃ.
Kuhanā ti vimhāpanaṃ, kuhassa āyanā kuhāyanā.
The state of one who deceives is kuhitattaṃ.
Kuhanā là sự làm cho kinh ngạc, sự phát sinh của điều kinh ngạc là kuhāyanā.
Kuhitassa bhāvo kuhitattanti.
The state of being kuhita is kuhitatta.
Trạng thái của người đã làm kinh ngạc là kuhitattaṃ.
862. Lapanāniddese ālapanāti vihāraṃ āgatamanusse disvā kimatthāya bhonto āgatā?
862. In the explanation of lapanā: Ālapanā is seeing people who have come to the monastery and asking, ‘For what purpose, good sirs, have you come?
862. Trong phần giải thích về lapanā, ālapanā là khi thấy những người đến tu viện liền nói ngay từ đầu rằng: ‘Thưa quý vị, quý vị đến đây để làm gì?
Kiṃ bhikkhū nimantetuṃ?
Is it to invite monks?’
Để thỉnh mời các vị tỳ khưu chăng?
Yadi evaṃ gacchatha; ahaṃ pacchato bhikkhū gahetvā āgacchāmī’ti evaṃ āditova lapanā.
‘If so, go ahead; I will come after, bringing the monks.’ This is lapanā from the very beginning.
Nếu vậy, quý vị cứ đi trước; tôi sẽ dẫn các vị tỳ khưu theo sau.’
Atha vā attānaṃ upanetvā ‘ahaṃ tisso, mayi rājā pasanno, mayi asuko ca asuko ca rājamahāmatto pasanno’ti evaṃ attupanāyikā lapanā ālapanā.
Or else, it is ālapanā (calling attention to oneself) by bringing oneself forward and saying, ‘I am Tissa; the king is pleased with me, and such and such royal ministers are pleased with me.’ This is lapanā that brings oneself forward.
Hoặc, ālapanā là lời nói tự đề cao mình như: ‘Tôi là Tissa, đức vua tín nhiệm tôi, vị đại thần tên này tên kia tín nhiệm tôi.’
Lapanāti puṭṭhassa sato vuttappakārameva lapanaṃ.
Lapanā is merely speaking in the manner already described when questioned.
Lapanā là lời nói theo cách đã được đề cập khi được hỏi.
Sallapanāti gahapatikānaṃ ukkaṇṭhane bhītassa okāsaṃ datvā suṭṭhu lapanā.
Sallapanā is giving a frightened person an opportunity to speak when householders are weary, and speaking well.
Sallapanā là lời nói khéo léo sau khi cho cơ hội đối với người sợ hãi trong sự chán nản của các gia chủ.
Ullapanāti ‘mahākuṭumbiko, mahānāviko, mahādānapatī’ti evaṃ uddhaṃ katvā lapanā.
Ullapanā is speaking with praise, saying, ‘He is a great householder, a great ship owner, a great donor.’
Ullapanā là lời nói tâng bốc lên như: ‘vị đại gia, vị chủ tàu lớn, vị đại thí chủ’.
Samullapanāti sabbatobhāgena uddhaṃ katvā lapanā.
Samullapanā is speaking with praise in every respect.
Samullapanā là lời nói tâng bốc lên từ mọi phương diện.
Unnahanāti ‘upāsakā, pubbe īdise kāle dānaṃ detha; idāni kiṃ na dethā’ti evaṃ yāva ‘dassāma, bhante, okāsaṃ na labhāmā’tiādīni vadanti tāva uddhaṃ nahanā, veṭhanāti vuttaṃ hoti.
Unnahanā is binding or wrapping up by saying, ‘Upāsakas, you used to give offerings at such a time; why do you not give them now?’ until they say, ‘We will give, Bhante, we do not get the opportunity,’ and so on.
Unnahanā là sự trói buộc lên cho đến khi họ nói những lời như: ‘Thưa ngài, chúng con sẽ dâng cúng, chúng con chưa có cơ hội,’ bằng cách nói rằng: ‘Thưa các cận sự nam, trước đây vào thời điểm như thế này, quý vị đã dâng cúng; tại sao bây giờ lại không dâng cúng?’; điều này được gọi là sự quấn quanh.
Atha vā ucchuhatthaṃ disvā ‘kuto āgatā, upāsakā’ti pucchati.
Alternatively, seeing someone with sugarcane in hand, one asks, ‘Upāsaka, where did you get this from?’
Hoặc, khi thấy một người cầm mía trên tay, vị ấy hỏi: ‘Thưa cận sự nam, (mía) được mang từ đâu đến?’
‘Ucchukhettato, bhante’ti.
‘From the sugarcane field, Bhante.’
‘Thưa ngài, từ ruộng mía.’
‘Kiṃ tattha ucchu madhura’nti?
‘Is the sugarcane there sweet?’
‘Mía ở đó có ngọt không?’
‘Khāditvā, bhante, jānitabba’nti.
‘One must know by tasting it, Bhante.’
‘Thưa ngài, phải ăn thử mới biết.’
‘Na, upāsakā, bhikkhussa ‘ucchuṃ dethā’ti vattuṃ vaṭṭatī’ti yā evarūpā nibbeṭhentassāpi veṭhanakakathā, sā unnahanā.
‘Upāsaka, it is not proper for a bhikkhu to say, “Give me sugarcane!”’ Such a binding speech, even when disentangling, is unnahanā.
‘Này cận sự nam, không được phép nói với tỳ khưu rằng ‘hãy dâng mía’.’ Lời nói quấn quanh như vậy, ngay cả của người đang gỡ rối, đó là unnahanā.
Sabbatobhāgena punappunaṃ unnahanā samunnahanā.
Repeatedly binding up in every respect is samunnahanā.
Sự trói buộc lặp đi lặp lại từ mọi phương diện là samunnahanā.
Ukkācanāti ‘etaṃ kulaṃ maṃyeva jānāti, sace ettha deyyadhammo uppajjati, mayhameva detī’ti evaṃ ukkhipitvā kācanā ukkācanā; uddīpanāti vuttaṃ hoti.
Ukkācanā is exalting and demonstrating, saying, ‘This family knows me alone; if any offering arises here, they give it to me alone.’ It is said to be uddīpanā (incitement).
Ukkācanā là sự tán dương, tâng bốc lên rằng: ‘Gia đình này chỉ biết đến ta, nếu có vật cúng dường phát sinh ở đây, họ chỉ dâng cúng cho ta’; điều này được gọi là sự làm cho rực rỡ.
Telakandarikavatthu cettha vattabbaṃ.
Here, the story of Telakandarika should be told.
Câu chuyện về Telakandarika cũng nên được kể ở đây.
Dve kira bhikkhū ekaṃ gāmaṃ pavisitvā āsanasālāya nisīditvā ekaṃ kumārikaṃ disvā pakkosiṃsu.
It is said that two bhikkhus entered a village, sat in the assembly hall, saw a young girl, and called her.
Tương truyền, hai vị tỳ khưu sau khi vào một ngôi làng, ngồi trong một nhà nghỉ, thấy một cô gái trẻ liền gọi lại.
Tāya āgatāya tatreko ekaṃ pucchi – ‘ayaṃ, bhante, kassa kumārikā’ti?
When she came, one of them asked another, ‘Bhante, whose daughter is this girl?’
Khi cô gái ấy đến, một trong hai vị hỏi vị kia: ‘Thưa ngài, đây là con gái của ai?’
‘Amhākaṃ upaṭṭhāyikāya telakandarikāya dhītā, āvuso.
‘She is the daughter of Telakandarika, our female supporter, āvuso.
‘Thưa hiền hữu, là con gái của nữ thí chủ Telakandarika của chúng ta.
Imissā mātā mayi gehaṃ gate sappiṃ dadamānā ghaṭeneva deti, ayampi mātā viya ghaṭeneva detī’ti ukkāceti.
When I go to her house, her mother gives ghee by the pot; this girl also gives it by the pot, just like her mother.’ Thus, he praises her.
Mẹ của cô bé này, khi tôi đến nhà, lúc dâng cúng bơ sữa, bà ấy dâng cả hũ, cô bé này cũng giống như mẹ, sẽ dâng cả hũ.’ Vị ấy tán dương như vậy.
Sabbatobhāgena punappunaṃ ukkācanā samukkācanā.
Repeatedly exalting and demonstrating in every respect is samukkācanā.
Sự tán dương lặp đi lặp lại từ mọi phương diện là samukkācanā.
Anuppiyabhāṇitāti saccānurūpaṃ vā dhammānurūpaṃ vā anapaloketvā punappunaṃ piyabhaṇanameva.
Anuppiyabhāṇitā is repeatedly speaking pleasant words without considering what is true or in accordance with the Dhamma.
Anuppiyabhāṇitā là việc chỉ nói những lời dễ nghe một cách lặp đi lặp lại mà không xem xét đến sự phù hợp với sự thật hay phù hợp với Pháp.
Cāṭukamyatāti nīcavuttitā; attānaṃ heṭṭhato ṭhapetvā vattanaṃ.
Cāṭukamyatā is being lowly-minded; behaving by putting oneself in a subordinate position.
Cāṭukamyatā là tình trạng có hành vi thấp hèn; là việc hành xử bằng cách đặt mình ở vị thế thấp hơn.
Muggasūpyatāti muggasūpasadisatā.
Muggasūpyatā is being like a mung bean soup.
Muggasūpyatā là tình trạng giống như canh đậu xanh.
Yathā muggesu paccamānesu kocideva na paccati, avasesā paccanti; evaṃ yassa puggalassa vacane kiñcideva saccaṃ hoti, sesaṃ alikaṃ – ayaṃ puggalo muggasūpyoti vuccati.
Just as when mung beans are cooked, some do not cook, while the rest do; so too, a person whose speech has some truth but the rest is false, is called muggasūpyā.
Ví như khi nấu đậu xanh, chỉ có một vài hạt không chín, còn lại đều chín; cũng vậy, người nào mà trong lời nói chỉ có một chút sự thật, còn lại là giả dối – người ấy được gọi là muggasūpyo.
Tassa bhāvo muggasūpyatā.
His state is muggasūpyatā.
Tình trạng của người đó là muggasūpyatā.
Pāribhaṭayatāti pāribhaṭayabhāvo.
Pāribhaṭayatā is the state of being a pāribhaṭaya (attendant).
Pāribhaṭayatā là tình trạng của người hầu hạ.
Yo hi kuladārake dhātī viya aṅkena vā khandhena vā paribhaṭati, dhāretīti attho; tassa paribhaṭassa kammaṃ pāribhaṭayaṃ; pāribhaṭayassa bhāvo pāribhaṭayatāti.
For indeed, one who carries and supports young men of good family, like a nurse, on his lap or on his shoulder; the action of such a carrier is pāribhaṭayaṁ; the state of being a pāribhaṭaya is pāribhaṭayatā.
Thật vậy, người nào bế ẵm các đứa trẻ con nhà gia chủ trên tay hoặc trên vai như một người vú nuôi, nghĩa là nâng đỡ; hành động của người bế ẵm đó là pāribhaṭayaṃ; tình trạng của pāribhaṭayaṃ là pāribhaṭayatā.
Tatridaṃ vatthu – eko kira piṇḍapātiko upaṭṭhākakammārassa gehadvāraṃ gantvā ‘kiṃ bhante’ti pucchito cīvarantarena hatthaṃ nīharitvā vāsipaharaṇākāraṃ akāsi.
Here is a story about it: It is said that a bhikkhu who lived on alms went to the door of his attendant blacksmith’s house, and when asked, ‘What is it, Bhante?’ he put his hand out from under his robe and made a gesture of striking with a chisel.
Về điều này, có câu chuyện như sau – nghe nói, một vị tỳ khưu đi khất thực, sau khi đến cửa nhà của một người thợ rèn là thí chủ, khi được hỏi ‘Bạch ngài, có việc gì ạ?’, vị ấy đưa tay ra từ trong y và làm động tác như đang dùng búa đẽo.
Kammāro ‘sallakkhitaṃ me, bhante’ti vāsiṃ katvā adāsi.
The blacksmith said, ‘I understand, Bhante,’ and made a chisel and gave it to him.
Người thợ rèn nói ‘Bạch ngài, con đã hiểu rõ’ rồi làm một cái búa và dâng cúng.
Obhāsoti paccayapaṭisaṃyuttakathā.
Obhāsa is speech related to requisites.
Obhāso là lời nói liên quan đến vật dụng.
Obhāsakammanti vacchakapālake disvā ‘kiṃ ime vacchā khīragovacchā, takkagovacchā’ti pucchitvā ‘khīragovacchā, bhante’ti vutte ‘na khīragovacchā, yadi khīragovacchā siyuṃ bhikkhūpi khīraṃ labheyyu’nti evamādinā nayena tesaṃ dārakānaṃ mātāpitūnaṃ nivedetvā khīradāpanādikaṃ obhāsakaraṇaṃ.
Obhāsakamma is, seeing calf-herders, asking, ‘Are these calves from milk-cows or buttermilk-cows?’ and when they say, ‘They are from milk-cows, Bhante,’ he says, ‘They are not from milk-cows; if they were from milk-cows, bhikkhus would also get milk.’ By this and similar methods, he informs the parents of those children and causes them to give milk, and so forth; this is making an obhāsa.
Obhāsakamma là việc nói bóng gió, chẳng hạn như khi thấy những người chăn bò con, liền hỏi ‘Những con bê này là bê sữa hay bê sữa chua?’, khi được trả lời ‘Bạch ngài, là bê sữa’, liền nói ‘Không phải bê sữa đâu, nếu là bê sữa thì các tỳ khưu cũng được sữa chứ’, bằng cách như vậy, báo cho cha mẹ của những đứa trẻ đó biết để họ dâng cúng sữa, v.v...
Sāmantajappāti samīpaṃ katvā jappanaṃ.
Sāmantajappā is muttering (whispering) by drawing near.
Sāmantajappā là việc nói gần nói xa.
Jātakabhāṇakavatthu cettha kathetabbaṃ.
Here, the story of the Jātaka reciter should be told.
Ở đây, nên kể câu chuyện về vị kể chuyện Jātaka.
Eko kira jātakabhāṇakatthero bhuñjitukāmo upaṭṭhāyikāya gehaṃ pavisitvā nisīdi.
It is said that a certain Elder who recited Jātakas, wishing to eat, entered the house of his female supporter and sat down.
Nghe nói, một vị trưởng lão kể chuyện Jātaka, muốn dùng bữa, đã vào nhà của một nữ thí chủ và ngồi xuống.
Sā adātukāmā ‘taṇḍulā natthī’ti bhaṇantī taṇḍule āharitukāmā viya paṭivissakagharaṃ gatā.
She, not wishing to give, saying, ‘There is no rice,’ went to a neighbor’s house as if intending to fetch rice.
Bà ta không muốn cúng dường, nói rằng ‘Không có gạo’, rồi đi sang nhà hàng xóm như thể muốn đi lấy gạo.
Bhikkhu antogabbhaṃ pavisitvā olokento kavāṭakoṇe ucchuṃ, bhājane guḷaṃ, piṭake loṇamacchaphālaṃ, kumbhiyaṃ taṇḍule, ghaṭe ghataṃ disvā nikkhamitvā nisīdi.
The bhikkhu entered the inner chamber and, looking around, saw sugarcane in the corner of the door, jaggery in a pot, a salted fish-piece in a basket, rice in an earthen pot, and ghee in a jar. He then came out and sat down.
Vị tỳ khưu vào trong phòng, nhìn quanh và thấy mía ở góc cửa, đường phèn trong một cái bát, một miếng cá khô muối trong một cái giỏ, gạo trong một cái hũ, bơ trong một cái vò, rồi đi ra và ngồi xuống.
Gharaṇī ‘taṇḍulaṃ nālattha’nti āgatā.
The housewife returned, saying, ‘I couldn’t get any rice.’
Bà chủ nhà trở về nói ‘Con không lấy được gạo’.
Thero ‘upāsike, ajja bhikkhā na sampajjissatī’ti paṭikacceva nimittaṃ addasa’nti āha.
The Elder said, ‘Upāsikā, today the alms-food will not be ready.
Vị trưởng lão nói: ‘Này nữ thí chủ, hôm nay vật thực sẽ không được đầy đủ, tôi đã thấy điềm báo từ trước rồi’.
‘Kiṃ, bhante’ti?
What did you see, Bhante?’
‘Điềm gì vậy, bạch ngài?’
‘Kavāṭakoṇe nikkhittaṃ ucchuṃ viya sappaṃ addasaṃ; ‘taṃ paharissāmī’ti olokento bhājane ṭhapitaṃ guḷapiṇḍaṃ viya pāsāṇaṃ leḍḍukena; pahaṭena sappena kataṃ, piṭake nikkhittaloṇamacchaphālasadisaṃ, phaṇaṃ; tassa taṃ leḍḍuṃ ḍaṃsitukāmassa, kumbhiyā taṇḍulasadise dante; athassa kupitassa, ghaṭe pakkhittaghatasadisaṃ, mukhato nikkhamantaṃ visamissakaṃ kheḷa’nti.
‘I saw a snake like the sugarcane placed in the corner of the door; intending to strike it, I saw a stone like a lump of jaggery in a pot, struck it with a clod of earth; then the snake raised its hood like the salted fish-piece in the basket; intending to bite that clod, it showed teeth like the rice in the pot; and when it was angry, foam mixed with poison came out of its mouth like the ghee poured into the jar.’
‘Tôi đã thấy một con rắn giống như cây mía được đặt ở góc cửa; khi nhìn để ‘đánh nó’, tôi thấy một hòn đá giống như cục đường phèn đặt trong chậu; do con rắn bị đánh bằng cục đất sét, cái mang của nó giống như miếng cá muối đặt trong giỏ; đối với con rắn muốn cắn cục đất sét ấy, những chiếc răng của nó giống như gạo trong hũ; rồi đối với con rắn đang tức giận, nước bọt trộn lẫn nọc độc tuôn ra từ miệng nó giống như bơ sữa đã được đổ vào trong ghè’.
Sā ‘na sakkā muṇḍakaṃ vañcetu’nti ucchuṃ datvā odanaṃ pacitvā ghataguḷamacchehi saddhiṃ adāsīti.
She thought, ‘It is not possible to deceive a bald-headed one,’ and gave him sugarcane, cooked rice, and served it with ghee, jaggery, and fish.
Bà ấy nghĩ ‘Không thể lừa gạt được vị đầu trọc này’, rồi đã dâng mía, nấu cơm và cúng dường cùng với bơ sữa, đường phèn và cá.
Evaṃ samīpaṃ katvā jappanaṃ sāmantajappāti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that muttering (whispering) by drawing near is sāmantajappā.
Nên biết rằng, việc nói gần gũi như vậy là sāmantajappa (nói vòng vo).
Parikathāti yathā taṃ labhati tathā parivattetvā parivattetvā kathanaṃ.
Parikathā is speaking by twisting and turning the words in such a way as to obtain something.
Parikathā là việc nói đi nói lại, xoay quanh vấn đề để có thể nhận được vật ấy.
864. Nippesikatāniddese akkosanāti dasahi akkosavatthūhi akkosanā.
864. In the explanation of nippesikatā, akkosanā is reviling with the ten kinds of reviling.
Trong phần giải thích về nippesikatā, akkosanā là sự mắng nhiếc bằng mười akkosavatthu (mười điều mắng nhiếc).
Vambhanāti paribhavitvā kathanaṃ.
Vambhanā is speaking disparagingly.
Vambhanā là lời nói khinh miệt.
Garahanāti ‘assaddho appasanno’tiādinā nayena dosāropanā.
Garahanā is imputing faults by saying, ‘He is faithless, not joyful,’ and so on.
Garahanā là sự quy kết lỗi lầm theo cách nói như ‘kẻ không có đức tin, kẻ không trong sạch’.
Ukkhepanāti ‘mā etaṃ ettha kathethā’ti vācāya ukkhipanaṃ.
Ukkhepanā is speaking in a way that dismisses something, saying, ‘Do not speak of this here!’
Ukkhepanā là sự tâng bốc bằng lời nói rằng ‘Xin đừng nói về người này ở đây như vậy’.
Sabbatobhāgena savatthukaṃ sahetukaṃ katvā ukkhepanā samukkhepanā.
Dismissing in every respect, with reason and cause, is samukkhepanā.
Sự tâng bốc một cách toàn diện, có cơ sở, có lý do là samukkhepanā.
Athavā adentaṃ ‘aho dānapatī’ti evaṃ ukkhipanaṃ ukkhepanā.
Alternatively, ukkhepanā is exalting one who does not give, saying, ‘Oh, what a donor!’
Hoặc, việc tâng bốc người không cho bằng cách nói ‘Ôi, thật là một thí chủ!’ là ukkhepanā.
‘Mahādānapatī’ti evaṃ suṭṭhu ukkhepanā samukkhepanā.
Exalting very well, saying, ‘A great donor,’ is samukkhepanā.
Việc tâng bốc một cách khéo léo hơn nữa bằng cách nói ‘Thật là một đại thí chủ!’ là samukkhepanā.
Khipanāti ‘kiṃ imassa jīvitaṃ bījabhojino’ti evaṃ uppaṇḍanā.
Khipanā is mocking, saying, ‘What good is the life of this seed-eater?’
Khipanā là sự chế nhạo rằng ‘Sự sống của kẻ ăn hạt giống này có ích gì?’.
Saṅkhipanāti ‘kiṃ imaṃ adāyakoti bhaṇatha yo niccakālaṃ sabbesampi natthīti vacanaṃ detī’ti evaṃ suṭṭhutaraṃ uppaṇḍanā.
Saṅkhipanā is mocking even more, saying, ‘Why do you call this person a non-giver, who always gives a refusal to everyone?’
Saṅkhipanā là sự chế nhạo một cách tinh vi hơn rằng ‘Tại sao các vị lại nói người này không bố thí, người mà luôn luôn cho mọi người lời nói ‘không có’?’.
Pāpanāti adāyakattassa avaṇṇassa vā pāpanaṃ.
Pāpanā is bringing about the state of being a non-giver or a fault.
Pāpanā là việc khiến cho người khác mang tiếng là người không bố thí hoặc mang tiếng xấu.
Sabbatobhāgena pāpanā sampāpanā.
Bringing about in every respect is sampāpanā.
Việc khiến cho người khác mang tiếng một cách toàn diện là sampāpanā.
Avaṇṇahārikāti ‘evaṃ me avaṇṇabhayāpi dassatī’ti gehato gehaṃ, gāmato gāmaṃ, janapadato janapadaṃ avaṇṇaharaṇaṃ.
Avaṇṇahārikā is carrying fault from house to house, from village to village, from district to district, thinking, ‘Perhaps he will give out of fear of this fault of mine.’
Avaṇṇahārikā là việc đi rêu rao tiếng xấu từ nhà này sang nhà khác, từ làng này sang làng khác, từ xứ này sang xứ khác với ý nghĩ ‘Như vậy, người ấy sẽ cho ta vì sợ tai tiếng’.
Parapiṭṭhimaṃsikatāti purato madhuraṃ bhaṇitvā parammukhe avaṇṇabhāsitā.
Parapiṭṭhimaṃsikatā is speaking sweetly to one's face and speaking ill behind one's back.
Parapiṭṭhimaṃsikatā là việc nói lời ngọt ngào trước mặt nhưng lại nói xấu sau lưng.
Esā hi abhimukhaṃ oloketuṃ asakkontassa parammukhānaṃ piṭṭhimaṃsakhādanaṃ viya hoti.
Indeed, as this fault of the slanderer is unable to look directly, it is like eating the flesh from the back of those who are absent.
Điều này giống như việc ăn thịt sau lưng của những người mà mình không thể đối mặt.
Tasmā parapiṭṭhimaṃsikatāti vuttā.
Therefore, it is called "eating the flesh from another's back" (parapiṭṭhimaṃsikatā).
Vì vậy, nó được gọi là parapiṭṭhimaṃsikatā (ăn thịt sau lưng người khác).
Ayaṃ vuccati nippesikatāti ayaṃ yasmā veḷupesikā viya abbhaṅgaṃ parassa guṇaṃ nippeseti nipuñchati, yasmā vā gandhajātaṃ nipisitvā gandhamagganā viya paraguṇe nipisitvā vicuṇṇetvā esā lābhamagganā hoti, tasmā nippesikatāti vuccatīti.
This is called nippesikatā: This is because, just as a bamboo splinter scrapes or wipes off unguents, so it rubs away or wipes off another's good qualities; or, just as one seeks perfume by grinding a fragrant substance, so this is seeking gain by grinding and crushing the good qualities of others. Therefore, it is called nippesikatā.
Đây được gọi là nippesikatā: Điều này được gọi là nippesikatā (sự chà đạp) vì nó chà đạp, xóa sạch đức hạnh của người khác giống như miếng tre cạo sạch dầu thơm, hoặc vì việc tìm kiếm lợi lộc này xảy ra bằng cách chà đạp, nghiền nát đức hạnh của người khác, giống như việc tìm kiếm hương thơm bằng cách nghiền nát các loại hương liệu.
865. Lābhena lābhaṃ nijigīsanatāniddese nijigīsanatāti magganā.
In the explanation of lābhena lābhaṃ nijigīsanatā (seeking gain by gain), nijigīsanatā means searching.
Trong phần giải thích về việc mong muốn lợi lộc bằng lợi lộc, nijigīsanatā là sự tìm kiếm.
Ito laddhanti imamhā gehā laddhaṃ.
Ito laddhaṃ means what was obtained from this house.
Ito laddhaṃ là vật nhận được từ nhà này.
Amutrāti amukamhi gehe.
Amutrā means in that house.
Amutrā là ở nhà kia.
Eṭṭhīti icchanā.
Eṭṭhī means desiring.
Eṭṭhī là sự mong muốn.
Gaveṭṭhīti magganā.
Gaveṭṭhī means searching.
Gaveṭṭhī là sự tìm kiếm.
Pariyeṭṭhīti punappunaṃ magganā.
Pariyeṭṭhī means repeatedly searching.
Pariyeṭṭhī là sự tìm kiếm nhiều lần.
Ādito paṭṭhāya laddhaṃ laddhaṃ bhikkhaṃ tatra tatra kuladārakānaṃ datvā ante khīrayāguṃ labhitvā gatabhikkhuvatthu cettha kathetabbaṃ.
Here, the story of the bhikkhu who, having given away all the alms-food he received to the children in various households from the beginning, finally obtained milk-gruel and departed, should be recounted.
Ở đây, nên kể câu chuyện về vị tỳ khưu đã đi, sau khi cho các thiện nam tử ở nơi này nơi kia những vật thực đã nhận được từ ban đầu, và cuối cùng nhận được cháo sữa.
Esanātiādīni eṭṭhītiādīnaṃ vevacanāni, tasmā eṭṭhīti esanā, gaveṭṭhīti gavesanā, pariyeṭṭhīti pariyesanā.
Esanā and so forth are synonyms for eṭṭhī and so forth. Therefore, eṭṭhī is esanā, gaveṭṭhī is gavesanā, pariyeṭṭhī is pariyesanā.
Các từ esanā v.v... là đồng nghĩa với các từ eṭṭhī v.v... Do đó, eṭṭhī là esanā (sự tìm kiếm), gaveṭṭhī là gavesanā (sự truy tìm), pariyeṭṭhī là pariyesanā (sự tìm kiếm khắp nơi).
Iccevamettha yojanā veditabbā.
This is how the application should be understood here.
Nên hiểu sự kết hợp ở đây là như vậy.
866. Seyyamānaniddese jātiyāti khattiyabhāvādijātisampattiyā.
In the explanation of seyyamāna (the conceit of being superior): jātiyā means by the attainment of high birth, such as being a khattiya.
866. Trong phần giải thích về ngã mạn hơn, jātiyā (do dòng dõi) là do sự thành tựu về dòng dõi như là dòng dõi Sát-đế-lỵ v.v...
Gottenāti gotamagottādinā ukkaṭṭhagottena.
Gottenā means by a superior lineage, such as the Gotama clan.
Gottenā (do gia tộc) là do gia tộc cao quý như gia tộc Gotama v.v...
Kolaputtiyenāti mahākulabhāvena.
Kolaputtiyenā means by being of a great family.
Kolaputtiyena (do gia thế) là do là người thuộc dòng dõi cao quý.
Vaṇṇapokkharatāyāti vaṇṇasampannasarīratāya.
Vaṇṇapokkharatāyā means by having a body endowed with good complexion.
Vaṇṇapokkharatāya (do vẻ đẹp) là do có thân thể đầy đặn sắc tướng.
Sarīrañhi pokkharanti vuccati, tassa vaṇṇasampattiyā abhirūpabhāvenāti attho.
Indeed, the body is called pokkhara, and this means being handsome due to the attainment of good complexion.
Thật vậy, thân thể được gọi là pokkhara (hoa sen), ý nghĩa là do sự thành tựu về sắc tướng của thân thể ấy, tức là do có dung mạo xinh đẹp.
Dhanenātiādīni uttānatthāneva.
Dhanenā and so forth are self-evident meanings.
Các từ dhanena (do tài sản) v.v... có nghĩa rõ ràng.
Mānaṃ jappetīti etesu yena kenaci vatthunā ‘seyyohamasmī’ti mānaṃ pavatteti karoti.
Mānaṃ jappeti means, by any one of these factors, one produces or cultivates the conceit "I am superior."
Mānaṃ jappeti (phát sinh ngã mạn) là do bất kỳ vật nào trong số những điều này mà làm cho ngã mạn khởi lên, làm cho phát sinh ý nghĩ ‘ta là hơn’.
868. Hīnamānaniddese omānaṃ jappetīti heṭṭhāmānaṃ pavatteti.
In the explanation of hīnamāna (the conceit of being inferior), omānaṃ jappeti means one produces an inferior conceit.
868. Trong phần giải thích về ngã mạn kém, omānaṃ jappeti (phát sinh ti mạn) là làm cho ngã mạn thấp kém khởi lên.
Omānoti lāmako heṭṭhāmāno.
Omāna is a low, inferior conceit.
Omāna là ngã mạn thấp kém, ti tiện.
Omaññanā omaññitattanti ākārabhāvaniddeso.
Omaññanā omaññitattaṃ is an explanation of the state of being regarded as inferior.
Omaññanā omaññitattaṃ là sự giải thích về phương diện và trạng thái.
Hīḷanāti jātiādīhi attajigucchanā.
Hīḷanā is self-disgust based on birth and so forth.
Hīḷanā là sự tự khinh miệt do dòng dõi v.v...
Ohīḷanāti atirekato hīḷanā.
Ohīḷanā is excessive self-disgust.
Ohīḷanā là sự khinh miệt quá mức.
Ohīḷitattanti tasseva bhāvaniddeso.
Ohīḷitattaṃ is an explanation of that very state.
Ohīḷitattaṃ là sự giải thích về trạng thái của chính điều đó.
Attuññāti attānaṃ hīnaṃ katvā jānanā.
Attuññā is knowing oneself to be inferior.
Attuññā là sự biết mình bằng cách tự cho mình là thấp kém.
Attāvaññāti attānaṃ avajānanā.
Attāvaññā is looking down on oneself.
Attāvaññā là sự coi thường bản thân.
Attaparibhavoti jātiādisampattināmameva jātāti attānaṃ paribhavitvā maññanā.
Attaparibhavo is thinking oneself to be contemptible merely by virtue of birth and other accomplishments.
Attaparibhava là sự nghĩ rằng mình bị xem thường, rằng sự thành tựu về dòng dõi v.v... không dành cho mình.
Evamime tayo mānā puggalaṃ anissāya jātiādivatthuvaseneva kathitā.
Thus, these three conceits are taught based on factors like birth, without reference to individuals.
Như vậy, ba loại ngã mạn này được nói đến chỉ dựa vào các đối tượng như dòng dõi v.v..., không phụ thuộc vào cá nhân.
Tesu ekeko tiṇṇampi seyyasadisahīnānaṃ uppajjati.
Among them, each one can arise in any of the three types of individuals: superior, equal, or inferior.
Trong số đó, mỗi loại có thể khởi lên ở cả ba hạng người: hơn, bằng và kém.
Tattha ‘seyyohamasmī’ti māno seyyasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno.
Among these, the conceit "I am superior" is a true conceit for a superior person, but a false conceit for others.
Trong đó, ngã mạn ‘ta là hơn’ là ngã mạn đúng thực tế đối với người hơn, là ngã mạn không đúng thực tế đối với những người còn lại.
‘Sadisohamasmī’ti māno sadisasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno.
The conceit "I am equal" is a true conceit for an equal person, but a false conceit for others.
Ngã mạn ‘ta là bằng’ là ngã mạn đúng thực tế đối với người bằng, là ngã mạn không đúng thực tế đối với những người còn lại.
‘Hīnohamasmī’ti māno hīnasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno.
The conceit "I am inferior" is a true conceit for an inferior person, but a false conceit for others.
Ngã mạn ‘ta là kém’ là ngã mạn đúng thực tế đối với người kém, là ngã mạn không đúng thực tế đối với những người còn lại.
869. Tattha katamo seyyassa seyyohamasmītiādayo pana nava mānā puggalaṃ nissāya kathitā.
869. However, the nine conceits such as Tattha katamo seyyassa seyyohamasmī (Here, which is the conceit of being superior to a superior person?) are taught with reference to individuals.
869. Tuy nhiên, chín loại ngã mạn bắt đầu bằng Tattha katamo seyyassa seyyohamasmīti (Trong đó, thế nào là ngã mạn ‘ta là hơn’ của người hơn?) được nói đến dựa vào cá nhân.
Tesu tayo tayo ekekassa uppajjanti.
Among these, three conceits arise in each individual.
Trong số đó, ba loại ngã mạn khởi lên ở mỗi cá nhân.
Tattha dahatīti ṭhapeti.
Here, dahati means to establish.
Ở đây, dahati có nghĩa là đặt, thiết lập.
Taṃ nissāyāti taṃ seyyato dahanaṃ nissāya.
Taṃ nissāya means based on establishing that as superior.
Taṃ nissāya (dựa vào đó) là dựa vào sự thiết lập đó là hơn.
Ettha pana seyyassa seyyohamasmīti māno rājūnañceva pabbajitānañca uppajjati.
Here, the conceit "I am superior to a superior person" arises in kings and renunciants.
Ở đây, ngã mạn ‘ta là hơn’ của người hơn khởi lên ở các vị vua và các vị xuất gia.
Rājā hi ‘raṭṭhena vā dhanena vā vāhanehi vā ko mayā sadiso atthī’ti etaṃ mānaṃ karoti.
A king, indeed, cultivates this conceit thinking, "Who is equal to me in terms of country, wealth, or conveyances?"
Thật vậy, vị vua khởi lên ngã mạn này rằng: ‘Về quốc độ, tài sản, hay phương tiện đi lại, có ai bằng ta?’.
Pabbajitopi ‘sīladhutaṅgādīhi ko mayā sadiso atthī’ti etaṃ mānaṃ karoti.
A renunciant also cultivates this conceit thinking, "Who is equal to me in terms of sīla, dhutaṅgas, and so forth?"
Vị xuất gia cũng khởi lên ngã mạn này rằng: ‘Về giới hạnh, đầu-đà hạnh, v.v., ai có thể bằng ta?’
871. Seyyassa hīnohamasmīti mānopi etesaṃyeva uppajjati.
871. The conceit seyyassa hīnohamasmī (I am inferior to a superior person) also arises in these same individuals.
871. Ngã mạn ‘Ta thua kém người hơn’ cũng khởi lên ở chính những người này.
Yassa hi rañño raṭṭhaṃ vā dhanaṃ vā vāhanāni vā sampannāni na honti, so ‘mayhaṃ rājāti vohārasukhamattameva; kiṃ rājā nāma aha’nti etaṃ mānaṃ karoti.
If a king's country, wealth, or conveyances are not prosperous, he cultivates this conceit thinking, "The term 'king' for me is merely a convenience; what kind of king am I?"
Quả vậy, vị vua nào không có quốc độ, tài sản, hay các loại xe cộ được sung túc, vị ấy khởi lên ngã mạn này rằng: ‘Ta chỉ được gọi là vua cho có lệ mà thôi; làm sao ta có thể được gọi là vua?’
Pabbajitopi ‘appalābhasakkāro ahaṃ.
A renunciant also thinks, "I receive few gains and honors.
Vị xuất gia cũng vậy: ‘Ta ít được lợi lộc và cung kính.’
Dhammakathiko bahussuto mahātheroti kathāmattameva.
To be called a Dhamma preacher, a learned one, a great elder is merely a designation.
‘Chỉ là lời nói suông rằng ta là một vị pháp sư, một bậc đa văn, một vị đại trưởng lão.’
Kiṃ dhammakathiko nāmāhaṃ, kiṃ bahussuto nāmāhaṃ, kiṃ mahāthero nāmāhaṃ yassa me lābhasakkāro natthī’ti etaṃ mānaṃ karoti.
What kind of Dhamma preacher am I, what kind of learned one am I, what kind of great elder am I, since I have no gains or honors?" He cultivates this conceit.
‘Làm sao ta có thể được gọi là một vị pháp sư, làm sao ta có thể được gọi là một bậc đa văn, làm sao ta có thể được gọi là một vị đại trưởng lão, khi ta không có lợi lộc và cung kính?’—vị ấy khởi lên ngã mạn này.
875. Hīnassa seyyohamasmīti mānādayo dāsādīnaṃ uppajjanti.
875. The conceits such as hīnassa seyyohamasmī (I am superior to an inferior person) arise in slaves and the like.
875. Các loại ngã mạn như ‘Ta hơn người kém’ khởi lên ở những người nô lệ, v.v.
Dāso hi ‘mātito vā pitito vā ko mayā sadiso añño dāso nāma atthi’ aññe jīvituṃ asakkontā kucchihetu dāsā nāma jātā.
A slave, indeed, thinks, "Who among other slaves is equal to me, either from my mother's side or my father's side? Others became slaves out of necessity for survival."
Quả vậy, một người nô lệ nghĩ rằng: ‘Về dòng dõi bên mẹ hay bên cha, có người nô lệ nào khác bằng ta? Những kẻ khác vì không thể tự nuôi sống mình nên đã trở thành nô lệ vì cái bụng.’
Ahaṃ pana paveṇīāgatattā seyyo’ti vā ‘paveṇīāgatabhāvena ubhatosuddhikadāsattena asukadāsena nāma saddhiṃ kiṃ mayhaṃ nānākaraṇa’nti vā ‘kucchivasenāhaṃ dāsabyaṃ upagato.
"But I am superior because I am a hereditary slave," or "What difference is there between me and that particular slave, as I am a pure slave on both sides due to hereditary status?" or "I became a slave due to my belly.
‘Còn ta, vì là nô lệ gia truyền nên hơn hẳn,’ hoặc ‘Về thân phận nô lệ gia truyền, trong sạch cả hai bên cha mẹ, ta có gì khác biệt so với tên nô lệ kia?’ hoặc ‘Ta rơi vào thân phận nô lệ vì cái bụng.’
Mātāpitukoṭiyā pana me dāsaṭṭhānaṃ natthi.
But on my parents' side, there is no slave status for me.
‘Nhưng về dòng dõi cha mẹ, ta không có thân phận nô lệ.’
Kiṃ dāso nāma aha’nti vā ete māne karoti.
What kind of slave am I?" He cultivates these conceits.
‘Làm sao ta có thể được gọi là một nô lệ?’—họ khởi lên những ngã mạn này.
Yathā ca dāso evaṃ pukkusacaṇḍālādayopi ete māne karontiyeva.
Just as a slave, so do Pukkusas, Caṇḍālas, and others cultivate these conceits.
Và cũng như người nô lệ, những người thuộc giai cấp pukkusa, caṇḍāla, v.v., cũng khởi lên những ngã mạn này.
881. Omānaniddeso hīnamānaniddesasadisoyeva.
881. The explanation of omāna (under-conceit) is similar to the explanation of hīnamāna (inferior conceit).
Phần giải thích về omāna (ngã mạn tự ti) cũng tương tự như phần giải thích về hīnamāna (ngã mạn thấp kém).
Veneyyavasena pana so ‘hīnohamasmī’ti māno nāma vutto – ayaṃ omāno nāma.
However, for the sake of those who can be disciplined, that conceit which is called "I am inferior" is here called omāna.
Tuy nhiên, tùy theo đối tượng cần giáo hóa, ngã mạn đó được gọi là ‘ta thấp kém’ – đây được gọi là omāna.
Apicettha ‘tvaṃ jātimā, kākajāti viya te jāti; tvaṃ gottavā, caṇḍālagottaṃ viya te gottaṃ; tuyhaṃ saro atthi, kākassaro viya te saro’ti evaṃ attānaṃ heṭṭhā katvā pavattanavasena ayaṃ omānoti veditabbo.
Moreover, here, one should understand this as omāna (disparagement), which arises by putting oneself down, saying, 'You are of a low birth; your birth is like that of a crow. You are of a low lineage; your lineage is like that of a caṇḍāla. You have a voice; your voice is like that of a crow.'
Hơn nữa, ở đây cần hiểu rằng đây là omāna theo cách thức diễn ra bằng việc đặt mình xuống thấp như: ‘ngươi có dòng dõi, nhưng dòng dõi của ngươi như dòng dõi của quạ; ngươi có gia tộc, nhưng gia tộc của ngươi như gia tộc caṇḍāla (tiện dân); ngươi có giọng nói, nhưng giọng nói của ngươi như tiếng quạ’.
Ayaṃ pana kassa uppajjati, kassa nuppajjatīti?
To whom does this arise, and to whom does it not arise?
Vậy, ngã mạn này khởi lên ở ai, và không khởi lên ở ai?
Ariyasāvakassa tāva nuppajjati.
Firstly, it does not arise in an Ariya-sāvaka (noble disciple).
Trước hết, nó không khởi lên ở bậc Thánh đệ tử.
So hi maggaphalanibbānapahīnakilesāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇena sañjātasomanasso ariyaguṇapaṭivedhe nikkaṅkho.
For that person, joy arises through reflection on the path, fruit, Nibbāna, extinguished defilements, and remaining defilements, and there is no doubt regarding the penetration of noble qualities.
Vị ấy, do có hỷ lạc sinh khởi từ việc quán xét Đạo, Quả, Niết-bàn, các phiền não đã đoạn trừ và các phiền não còn lại, nên không còn hoài nghi về sự chứng đắc Thánh đức.
Tasmā sotāpannādīnaṃ ‘ahaṃ sakadāgāmī’tiādivasena māno nuppajjati; dussīlassāpi nuppajjati; so hi ariyaguṇādhigame nirāsova.
Therefore, conceit like 'I am a Sakadāgāmī' does not arise in Stream-enterers and so forth; it also does not arise in the unvirtuous, for such a person has no hope of attaining noble qualities.
Vì vậy, đối với các bậc Dự lưu v.v., ngã mạn theo cách ‘ta là bậc Nhất lai’ v.v. không khởi lên; nó cũng không khởi lên ở người phạm giới, vì người đó không có hy vọng chứng đắc Thánh đức.
Sīlavatopi pariccattakammaṭṭhānassa niddārāmatādimanuyuttassa nuppajjati.
It does not arise even in a virtuous person who has abandoned their meditation subject and is devoted to idleness and so forth.
Nó cũng không khởi lên ở người có giới hạnh nhưng đã từ bỏ đề mục thiền định và chuyên tâm vào việc ưa thích ngủ nghỉ v.v.
Parisuddhasīlassa pana kammaṭṭhāne appamattassa nāmarūpaṃ vavatthapetvā paccayapariggahena vitiṇṇakaṅkhassa tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre sammasantassa āraddhavipassakassa uppajjati; uppanne ca suddhasamathalābhī vā suddhavipassanālābhī vā antarā ṭhapeti.
But it does arise in a person of pure virtue, who is diligent in meditation, who has dispelled doubt by distinguishing nāma-rūpa and comprehending their causes, who has applied the three characteristics and is contemplating the conditioned phenomena, and who has started vipassanā. When it arises, a person who has attained pure samatha or pure vipassanā stops midway.
Tuy nhiên, nó khởi lên ở người có giới hạnh trong sạch, không lơ là trong đề mục thiền định, sau khi đã xác định danh và sắc, đã vượt qua hoài nghi bằng cách nắm bắt duyên, áp đặt tam tướng và đang quán xét các pháp hữu vi, tức là người đã bắt đầu tu tập vipassanā; và khi nó khởi lên, người chỉ đắc samatha thuần túy hoặc người chỉ đắc vipassanā thuần túy sẽ tự đặt mình vào một giai đoạn trung gian.
So hi dasapi vīsampi tiṃsampi vassāni kilesasamudācāraṃ apassanto ‘ahaṃ sotāpanno’ti vā ‘sakadāgāmī’ti vā ‘anāgāmī’ti vā maññati.
For such a person, not seeing the resurgence of defilements for ten, twenty, or even thirty years, thinks, 'I am a sotāpanna,' or 'a sakadāgāmī,' or 'an anāgāmī.'
Vị ấy, do không thấy phiền não biểu hiện trong suốt mười năm, hai mươi năm, hay ba mươi năm, nên tưởng rằng ‘ta là bậc Dự lưu’, hoặc ‘bậc Nhất lai’, hoặc ‘bậc Bất lai’.
Samathavipassanālābhī pana arahatteyeva ṭhapeti.
However, one who has attained both samatha and vipassanā stops only at Arahantship.
Còn người đắc cả samatha và vipassanā thì chỉ đặt mình ở quả vị A-la-hán.
Tassa hi samādhibalena kilesā vikkhambhitā, vipassanābalena saṅkhārā supariggahitā.
For such a person, defilements are suppressed by the power of samādhi, and conditioned phenomena are well comprehended by the power of vipassanā.
Bởi vì đối với vị ấy, các phiền não đã được chế ngự bằng sức mạnh của định, và các pháp hữu vi đã được nắm bắt thấu đáo bằng sức mạnh của vipassanā.
Tasmā saṭṭhipi vassāni asītipi vassāni vassasatampi kilesā na samudācaranti; khīṇāsavasseva cittacāro hoti.
Therefore, defilements do not resurface for sixty, eighty, or even a hundred years; the mind's activity is like that of an Arahant.
Do đó, dù sáu mươi năm, tám mươi năm, hay một trăm năm trôi qua, các phiền não cũng không biểu hiện; tâm hành của vị ấy giống như của bậc đã tận trừ lậu hoặc.
So evaṃ dīgharattaṃ kilesasamudācāraṃ apassanto antarā aṭṭhatvāva ‘arahā aha’nti maññati, uccamālaṅkavāsī mahānāgatthero viya, haṅkanakavāsī mahādattatthero viya, cittalapabbate niṅkapoṇṇapadhānagharavāsī cūḷasumatthero viya ca.
Not seeing the resurgence of defilements for such a long time, such a person thinks, 'I am an Arahant,' without stopping midway, like the Mahānāgatthera who resided in Uccaḷaṅka, the Mahādattatthera who resided in Haṅkanaka, and the Cūḷasumatthera who resided in the Nikkhapoṇṇa meditation hut in Cittala Mountain.
Vị ấy, do không thấy sự biểu hiện của phiền não trong suốt một thời gian dài như vậy, nên đã dừng lại ở giữa chừng và lầm tưởng rằng: ‘Ta là A-la-hán’, giống như Đại Trưởng lão Mahānāga trú ở Uccamālaṅka, như Đại Trưởng lão Mahādatta trú ở Haṅkanaka, và như Trưởng lão Cūḷasumana trú ở Niṅkapoṇṇapadhānaghara trên núi Cittalapabbata.
Tatridaṃ ekavatthuparidīpanaṃ – talaṅgaravāsī dhammadinnatthero kira nāma eko pabhinnapaṭisambhido mahākhīṇāsavo mahato bhikkhusaṅghassa ovādadāyako ahosi.
Here is one story illustrating this: It is said that there was an Elder named Dhammadinna, who resided in Talaṅgara, a great Arahant with analytical knowledge, and a giver of advice to a large community of bhikkhus.
Trong số đó, đây là phần trình bày về một câu chuyện – Tương truyền, có một vị Đại Trưởng lão tên là Dhammadinna, trú tại Talaṅgara, là bậc Đại Khīṇāsava đã chứng đắc Phân Tích Đạo, và là người ban lời giáo huấn cho một Tăng chúng đông đảo.
So ekadivasaṃ attano divāṭṭhāne nisīditvā ‘kinnu kho amhākaṃ ācariyassa uccataliṅkavāsīmahānāgattherassa samaṇakiccaṃ matthakaṃ patto, no’ti āvajjanto puthujjanabhāvamevassa disvā ‘mayi agacchante puthujjanakālakiriyameva karissatī’ti ca ñatvā iddhiyā vehāsaṃ uppatitvā divāṭṭhāne nisinnassa therassa samīpe orohitvā vanditvā vattaṃ dassetvā ekamantaṃ nisīdi.
One day, while sitting in his daytime resting place, he reflected, 'Has the monastic task of our teacher, the Mahānāgatthera of Uccaḷaṅka, reached its culmination or not?' Seeing his teacher's state as still being a puthujjana, and knowing that 'if I do not go, he will die as a puthujjana,' he soared into the sky with psychic power, descended near the Elder who was sitting in his daytime resting place, paid homage, performed his duties, and sat to one side.
Một hôm, sau khi ngồi tại trú xứ ban ngày của mình, ngài suy xét rằng: ‘Sa-môn sự của bậc thầy chúng ta, Đại Trưởng lão Mahānāga trú ở Uccataliṅka, đã đạt đến đỉnh cao hay chưa?’, và khi thấy rằng vị ấy vẫn còn là phàm nhân, ngài biết rằng: ‘Nếu ta không đến, vị ấy sẽ mệnh chung như một phàm nhân’. Do đó, ngài dùng thần thông bay lên không trung, hạ xuống gần vị Trưởng lão đang ngồi ở trú xứ ban ngày, đảnh lễ, thể hiện các bổn phận, rồi ngồi xuống một bên.
‘Kiṃ, āvuso dhammadinna, akāle āgatosī’ti ca vutto ‘pañhaṃ, bhante, pucchituṃ āgatomhī’ti āha.
When asked, 'Why have you come at an unusual time, friend Dhammadinna?', he replied, 'Bhante, I have come to ask a question.'
Khi được hỏi: ‘Này hiền giả Dhammadinna, sao hiền giả lại đến không đúng lúc thế này?’, ngài đáp: ‘Bạch ngài, con đến để hỏi một vấn đề’.
Tato ‘pucchāvuso, jānamāno kathayissāmī’ti vutto pañhāsahassaṃ pucchi.
Then, being told, 'Ask, friend, I will answer if I know,' he asked a thousand questions.
Bấy giờ, khi được vị Trưởng lão nói: ‘Này hiền giả, hãy hỏi đi, nếu biết ta sẽ trả lời’, ngài đã hỏi một ngàn câu hỏi.
Thero pucchitapucchitaṃ pañhaṃ asajjamānova kathesi.
The Elder answered every question without hesitation.
Vị Trưởng lão đã trả lời tất cả các câu hỏi được nêu ra mà không hề ngập ngừng.
Tato ‘atitikkhaṃ te, bhante, ñāṇaṃ.
Then, the younger Elder said, 'Bhante, your knowledge is exceedingly sharp.
Sau đó, ngài nói: ‘Bạch ngài, trí tuệ của ngài thật vô cùng sắc bén.
Kadā tumhehi ayaṃ dhammo adhigato’ti vutto ‘ito saṭṭhivassakāle, āvuso’ti āha.
When did you attain this Dhamma?' He replied, 'Sixty years ago from today, friend.'
Ngài đã chứng đắc pháp này từ khi nào?’, và được trả lời: ‘Này hiền giả, cách đây sáu mươi năm’.
‘Samādhimpi, bhante, vaḷañjethā’ti?
'Bhante, do you also practice samādhi?'
‘Bạch ngài, ngài có thực hành định không?’.
‘Na idaṃ, āvuso, bhāriya’nti.
'That is not difficult, friend.'
‘Này hiền giả, việc này không có gì nặng nhọc cả’.
‘Tena hi, bhante, ekaṃ hatthiṃ māpethā’ti.
'Then, Bhante, please create an elephant.'
‘Nếu vậy, bạch ngài, xin ngài hãy hóa hiện một con voi’.
Thero sabbasetaṃ hatthiṃ māpesi.
The Elder created a pure white elephant.
Vị Trưởng lão đã hóa hiện một con voi toàn thân màu trắng.
‘Idāni, bhante, yathā ayaṃ hatthī añcitakaṇṇo pasāritanaṅguṭṭho soṇḍaṃ mukhe pakkhipitvā bheravaṃ koñcanādaṃ karonto tumhākaṃ abhimukho āgacchati tathā taṃ karothā’ti.
'Now, Bhante, make this elephant come towards you, with ears alert, tail extended, trunk placed in its mouth, making a terrifying trumpet sound.'
‘Bạch ngài, bây giờ xin ngài hãy làm cho con voi này vểnh tai, duỗi thẳng đuôi, đưa vòi vào miệng, rống lên một tiếng rền vang đáng sợ, rồi lao thẳng về phía ngài’.
Thero tathā katvā vegena āgacchato hatthissa bheravaṃ ākāraṃ disvā uṭṭhāya palāyituṃ āraddho.
The Elder did so, and seeing the terrifying appearance of the elephant approaching rapidly, he got up and started to flee.
Vị Trưởng lão làm theo như vậy, và khi thấy hình dạng đáng sợ của con voi đang lao tới với tốc độ nhanh, ngài đã đứng dậy và bắt đầu bỏ chạy.
Tamenaṃ khīṇāsavatthero hatthaṃ pasāretvā cīvarakaṇṇe gahetvā ‘bhante, khīṇāsavassa sārajjaṃ nāma hotī’ti āha.
The Arahant Elder (Dhammadinna) extended his hand, caught him by the corner of his robe, and said, 'Bhante, does an Arahant experience fear?'
Vị Trưởng lão Khīṇāsava bèn đưa tay ra nắm lấy góc y của ngài và nói: ‘Bạch ngài, một bậc Khīṇāsava lẽ nào lại có sự sợ hãi?’.
So tasmiṃ kāle attano puthujjanabhāvaṃ ñatvā ‘avassayo me, āvuso dhammadinna, hohī’ti vatvā pādamūle ukkuṭikaṃ nisīdi.
At that moment, realizing his own state as a puthujjana, he said, 'Friend Dhammadinna, be my refuge,' and sat kneeling at his feet.
Lúc bấy giờ, vị ấy nhận ra mình vẫn còn là phàm nhân, bèn nói: ‘Này hiền giả Dhammadinna, xin hãy là chỗ nương tựa cho tôi’, rồi ngồi xổm xuống dưới chân ngài.
‘Bhante, tumhākaṃ avassayo bhavissāmiccevāhaṃ āgato, mā cintayitthā’ti kammaṭṭhānaṃ kathesi.
'Bhante, I came with the intention of being your refuge; do not worry,' he said, and taught him the meditation subject.
‘Bạch ngài, con đến đây chính là để làm chỗ nương tựa cho ngài, xin ngài đừng lo lắng’, rồi ngài giảng đề mục kammaṭṭhāna.
Thero kammaṭṭhānaṃ gahetvā caṅkamaṃ āruyha tatiye padavāre aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder took the meditation subject, went to the walking path, and on the third step, attained Arahantship, the highest fruit.
Vị Trưởng lão sau khi nhận đề mục kammaṭṭhāna, đã đi lên đường kinh hành, và ở bước chân thứ ba, ngài đã chứng đắc Thánh quả cao nhất là A-la-hán quả.
Thero kira dosacarito ahosi.
It is said that the Elder had a wrathful temperament.
Tương truyền, vị Trưởng lão ấy có sân hạnh.
884. Micchāmānaniddese pāpakena vā kammāyatanenāti ādīsu pāpakaṃ kammāyatanaṃ nāma kevaṭṭamacchabandhanesādādīnaṃ kammaṃ.
884. In the explanation of Micchāmāna: In phrases like "or by evil means of livelihood (kammāyatana)", evil means of livelihood refers to the work of fishermen, hunters, and so forth.
884. Trong phần giải về tà mạn, ở các đoạn như pāpakena vā kammāyatanenā (hoặc do nghề nghiệp bất thiện), pāpakaṃ kammāyatanaṃ (nghề nghiệp bất thiện) được gọi là công việc của những người như dân chài, người bắt cá, thợ săn v.v...
Pāpakaṃ sippāyatanaṃ nāma macchajālakhipanakuminakaraṇesu ceva pāsaoḍḍanasūlāropanādīsu ca chekatā.
Evil means of craftsmanship (sippāyatana) refers to skill in casting fishing nets, making fish traps, setting snares, impaling, and so forth.
Pāpakaṃ sippāyatanaṃ (kỹ nghệ bất thiện) được gọi là sự khéo léo trong việc quăng lưới bắt cá, làm lờ đó, cũng như trong việc giăng bẫy, cắm cọc v.v...
Pāpakaṃ vijjāṭṭhānaṃ nāma yā kāci parūpaghātavijjā.
Evil field of knowledge (vijjāṭṭhāna) refers to any knowledge that harms others.
Pāpakaṃ vijjāṭṭhānaṃ (minh xứ bất thiện) được gọi là bất kỳ loại học thuật nào gây tổn hại cho người khác.
Pāpakaṃ sutaṃ nāma bhāratayuddhasītāharaṇādipaṭisaṃyuttaṃ.
Evil learning (suta) refers to that connected with the Mahābhārata war, the abduction of Sītā, and so forth.
Pāpakaṃ sutaṃ (văn bất thiện) được gọi là những điều nghe được liên quan đến chiến tranh Bhārata, việc bắt cóc nàng Sītā v.v...
Pāpakaṃ paṭibhānaṃ nāma dubbhāsitayuttaṃ kappanāṭakavilappanādipaṭibhānaṃ.
Evil wit (paṭibhāna) refers to wit associated with bad speech, such as that in poetry, dramas, and lamentations.
Pāpakaṃ paṭibhānaṃ (biện tài bất thiện) được gọi là biện tài liên quan đến lời nói ác, như biện tài về thi ca, kịch nghệ, khóc lóc v.v...
Pāpakaṃ sīlaṃ nāma ajasīlaṃ gosīlaṃ.
Evil virtue (sīla) refers to the practice of goats or the practice of cows.
Pāpakaṃ sīlaṃ (giới bất thiện) được gọi là giới của loài dê, giới của loài bò.
Vatampi ajavatagovatameva.
And practice (vata) is also just the practice of goats or the practice of cows.
Vata (hạnh) cũng chính là hạnh của loài dê, hạnh của loài bò.
Pāpikā diṭṭhi pana dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu yā kāci diṭṭhi.
Evil view (diṭṭhi), however, refers to any of the sixty-two wrong views.
Còn pāpikā diṭṭhi (kiến bất thiện) là bất kỳ tà kiến nào trong số sáu mươi hai tà kiến.
887. Amaratthāya vitakko, amaro vā vitakkoti amaravitakko.
887. Immortality-thought (amaravitakko) is a thought for the sake of immortality, or a thought that is immortal.
887. Tầm vì sự bất tử, hoặc tầm bất tử, nên gọi là amaravitakko (tầm bất tử).
Tattha ‘ukkuṭikappadhānādīhi dukkhe nijjiṇṇe samparāye attā sukhī hoti amaro’ti dukkarakārikaṃ karontassa tāya dukkarakārikāya paṭisaṃyutto vitakko amaratthāya vitakko nāma.
Among these, the thought connected with performing difficult practices, such as sitting in a squatting position for practice, is called thought for the sake of immortality, when one thinks, 'When suffering is completely worn out by difficult practices, the self will be happy and immortal in the next world.'
Trong đó, tầm liên quan đến khổ hạnh của người đang thực hành khổ hạnh như ngồi chồm hổm v.v... với suy nghĩ rằng ‘Khi khổ đã được khắc phục, ở đời sau tự ngã sẽ được an lạc, bất tử’, được gọi là tầm vì sự bất tử.
Diṭṭhigatiko pana ‘sassataṃ vadesī’tiādīni puṭṭho ‘evantipi me no, tathātipi me no’ aññathātipi me no, notipi me no, no notipi me no’ti (dī. ni. 1.62) vikkhepaṃ āpajjati, tassa so diṭṭhigatapaṭisaṃyutto vitakko.
However, when questioned with such things as ‘Do you declare eternality?’ the exponent of views (diṭṭhigatika) makes a verbal scattering (vikkhepa): ‘It is not thus for me, it is not so for me,’ ‘it is not otherwise for me,’ ‘it is not not so for me,’ ‘it is not not not so for me.’ His thought (vitakka) is connected with this view.
Còn người có tà kiến, khi được hỏi những câu như ‘Ngươi nói là thường hằng phải không?’, liền lảng tránh rằng ‘Ta không cho là như vậy, ta không cho là thế kia, ta không cho là khác, ta không cho là không phải, ta cũng không cho là không không phải’, thì tầm của người ấy liên quan đến tà kiến.
Yathā amaro nāma maccho udake gahetvā māretuṃ na sakkā, ito cito ca dhāvati, gāhaṃ na gacchati; evameva ekasmiṃ pakkhe asaṇṭhahanato na maratīti amaro nāma hoti.
Just as a fish called amara cannot be caught and killed in water, but flees hither and thither, it does not allow itself to be caught; in the same way, because it does not settle on one side, it does not cease (or die), and is therefore called amara.
Giống như con cá tên amara (bất tử) không thể bị bắt và giết trong nước, nó chạy ngược chạy xuôi, không để bị bắt; cũng vậy, vì không đứng vững ở một phe nào nên nó không chết, do đó được gọi là amara.
Taṃ duvidhampi ekato katvā ayaṃ vuccati amaravitakkoti vuttaṃ.
Having brought these two kinds together, this is called amaravitakka.
Gộp cả hai loại này lại, đã được nói rằng đây gọi là amaravitakko (tầm bất tử).
888. Parānuddayatāpaṭisaṃyuttoti anuddayatāpatirūpakena gehasitapemena paṭisaṃyutto.
888. Parānuddayatāpaṭisaṃyutto means connected with affection (prema) rooted in household life, which is a semblance of compassion (anuddayatā).
888. Parānuddayatāpaṭisaṃyutto (liên quan đến lòng trắc ẩn với người khác) là liên quan đến tình thương quyến luyến gia đình, một dạng tương tự như lòng trắc ẩn.
Sahanandītiādīsu upaṭṭhākesu nandantesu socantesu ca tehi saddhiṃ diguṇaṃ nandati, diguṇaṃ socati; tesu sukhitesu diguṇaṃ sukhito hoti, dukkhitesu diguṇaṃ dukkhito hoti.
In statements like sahanandī (rejoicing together), when the attendants rejoice or grieve, he rejoices doubly and grieves doubly with them; when they are happy, he is doubly happy, and when they are suffering, he is doubly suffering.
Sahanandīti, v.v... có nghĩa là: khi những người hộ độ hoan hỷ hay sầu muộn, vị ấy hoan hỷ gấp đôi, sầu muộn gấp đôi cùng với họ; khi họ được an lạc, vị ấy an lạc gấp đôi, khi họ đau khổ, vị ấy đau khổ gấp đôi.
Uppannesu kiccakaraṇīyesūti tesu mahantesu vā khuddakesu vā kammesu uppannesu.
Uppannesu kiccakaraṇīyesū means when duties (kamma) arise, whether great or small, for those (attendants).
Uppannesu kiccakaraṇīyesūti có nghĩa là: khi các công việc lớn hay nhỏ của họ khởi sanh.
Attanā vā yogaṃ āpajjatīti tāni tāni kiccāni sādhento paññattiṃ vītikkamati, sallekhaṃ kopeti.
Attanā vā yogaṃ āpajjatī means while accomplishing those various tasks, he transgresses the Dhamma rule (paññatti) and spoils his practice of self-effacement (sallekha).
Attanā vā yogaṃ āpajjatīti có nghĩa là: trong khi hoàn thành các công việc đó, vị ấy vi phạm chế định, làm hư hoại hạnh kham khổ (sallekha).
Yo tatthāti yo tasmiṃ saṃsaṭṭhavihāre, tasmiṃ vā yogāpajjane gehasito vitakko – ayaṃ parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakko nāma.
Yo tatthā means that thought (vitakka) rooted in household life, which arises in such a mixed dwelling or in undertaking such tasks – this is called parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakka.
Yo tatthāti có nghĩa là: tầm nào khởi sanh trong sự sống chung đụng ấy, hoặc trong sự dấn thân vào công việc ấy, mà nương vào gia đình – tầm này được gọi là tầm tương ưng với sự lân mẫn đối với người khác.
891. Dukesu kodhaniddesādayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā.
891. Among the twos, the explanations of krodha and so on should be understood in the same way as stated below.
891. Trong các cặp pháp, phần giải về phẫn nộ, v.v... nên được hiểu theo cách đã nêu ở trước.
Heṭṭhā anāgatesu pana upanāhaniddesādīsu pubbakālaṃ kodhaṃ upanayhatīti aparakālakodho upanāho nāma.
However, among the anāgata (future) ones like upanāha and so on, the later anger that ties up the earlier anger is called upanāha.
Tuy nhiên, trong các phần giải về hiềm hận, v.v... chưa được đề cập ở trước, sự hiềm hận (upanāha) là cơn giận ở thời sau, vì nó trói buộc cơn giận ở thời trước.
Upanayhanākāro upanayhanā.
The manner of tying up is upanayhanā.
Trạng thái trói buộc là upanayhanā.
Upanayhitassa bhāvo upanayhitattaṃ.
The state of being tied up is upanayhitattaṃ.
Bản chất của người có sự trói buộc là upanayhitattaṃ.
Aṭṭhapanāti paṭhamuppannassa anantaraṭṭhapanā mariyādaṭṭhapanā vā.
Aṭṭhapanā means the immediate establishment of the first arising (anger) or the establishment of a boundary.
Aṭṭhapanāti là sự thiết lập ngay sau cơn giận đầu tiên, hoặc là sự thiết lập giới hạn.
Ṭhapanāti pakatiṭhapanā.
Ṭhapanā means normal establishment.
Ṭhapanāti là sự thiết lập theo bản chất.
Saṇṭhapanāti sabbatobhāgena punappunaṃ āghātaṭṭhapanā.
Saṇṭhapanā means repeatedly establishing resentment (āghāta) in every aspect.
Saṇṭhapanāti là sự thiết lập oán hận lặp đi lặp lại một cách toàn diện.
Anusaṃsandanāti paṭhamuppannena kodhena saddhiṃ antaraṃ adassetvā ekībhāvakaraṇā.
Anusaṃsandanā means making it one with the first-arisen anger, without showing any interval.
Anusaṃsandanāti là việc làm cho hợp nhất, không để lộ khoảng cách với cơn giận khởi sanh đầu tiên.
Anuppabandhanāti purimena saddhiṃ pacchimassa ghaṭanā.
Anuppabandhanā means connecting the later (anger) with the former.
Anuppabandhanāti là sự nối kết cơn giận sau với cơn giận trước.
Daḷhīkammanti thirakaraṇaṃ.
Daḷhīkammaṃ means strengthening.
Daḷhīkammanti là làm cho vững chắc.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ upanandhanalakkhaṇo veraṃ appaṭinissajjanaraso upanāhoti vuccati; yena samannāgato puggalo veraṃ nissajjituṃ na sakkoti; ‘evaṃ nāma maṃ esa vattuṃ ananucchaviko’ti aparāparaṃ anubandhati; ādittapūtialātaṃ viya jalateva; dhoviyamānaṃ acchacammaṃ viya, vasātelamakkhitapilotikā viya ca na parisujjhati.
Ayaṃ vuccatī means this anger, characterized by holding resentment, which has the function of not abandoning enmity, is called upanāha; the person endowed with it cannot abandon enmity; he repeatedly follows up (the thought) 'this person is not fit to say such a thing to me'; it burns like a glowing, foul firebrand; it does not become pure like a hide being washed, or like a cloth smeared with fat and oil.
Ayaṃ vuccatīti có nghĩa là: pháp này, có đặc tính trói buộc oán hận, có phận sự không từ bỏ hận thù, được gọi là hiềm hận (upanāha); người nào có tâm này thì không thể từ bỏ hận thù; người ấy cứ đeo bám mãi rằng: ‘Kẻ đó thật không đáng nói với ta như vậy’; nó cứ cháy mãi như khúc gỗ mục đang cháy; nó không thể trong sạch được, giống như tấm da gấu đang được giặt, hay như miếng vải dính mỡ và dầu.
892. Makkhanabhāvavasena makkho; paraguṇamakkhanāya pavattentopi attano kāraṇaṃ, gūthapaharaṇakaṃ gūtho viya, paṭhamataraṃ makkhetīti attho.
Makkha is by way of obscuring (makkhanabhāva); the meaning is that even though one acts to obscure others' virtues, one first smears oneself, like a lump of excrement thrown at someone. The following two are explanations of form and state.
892. Do bản chất là sự xóa bỏ nên gọi là makkho (sự phủ nhận công lao); nghĩa là, mặc dù diễn ra do việc xóa bỏ phẩm hạnh của người khác, nhưng nó làm vấy bẩn người thực hiện trước tiên, giống như phân làm bẩn người ném phân.
Tato parā dve ākārabhāvaniddesā.
The following two are explanations of form and state.
Hai từ tiếp theo là phần trình bày về phương diện và bản chất.
Niṭṭhurabhāvo niṭṭhuriyaṃ; ‘taṃ nissāya ettakampi natthī’ti kheḷapātananti attho.
The state of being harsh is niṭṭhuriyaṃ; it means spitting in disdain, saying 'there is nothing even this much due to him.'
Bản chất của sự tàn nhẫn là niṭṭhuriyaṃ (sự tàn nhẫn); nghĩa là việc khạc nhổ và nói rằng ‘nương tựa vào người này chẳng được chút lợi ích nào’.
Niṭṭhuriyakammanti niṭṭhuriyakaraṇaṃ.
Niṭṭhuriyakammaṃ means performing harshness.
Niṭṭhuriyakammaṃ (hành động tàn nhẫn) là việc thực hiện sự tàn nhẫn.
Gahaṭṭho vā hi gahaṭṭhaṃ, bhikkhu vā bhikkhuṃ nissāya vasanto appamattakeneva kujjhitvā ‘taṃ nissāya ettakampi natthī’ti kheḷaṃ pātetvā pādena maddanto viya niṭṭhuriyaṃ nāma karoti.
Indeed, a householder living dependent on another householder, or a bhikkhu dependent on another bhikkhu, becomes angry over a small matter and performs harshness, as if spitting and trampling with his foot, saying, ‘There is nothing even this much due to him.’
Thật vậy, một gia chủ sống nương tựa vào một gia chủ khác, hay một vị tỳ-khưu sống nương tựa vào một vị tỳ-khưu khác, khi nổi giận chỉ vì một lý do nhỏ nhặt, đã thực hiện hành động gọi là sự tàn nhẫn, giống như khạc nhổ và nói ‘nương tựa vào người này chẳng được chút lợi ích nào’ rồi dùng chân chà đạp.
Tassa taṃ kammaṃ niṭṭhuriyakammanti vuccati.
His action is called niṭṭhuriyakammaṃ.
Hành động đó của người ấy được gọi là hành động tàn nhẫn.
Lakkhaṇādito panesa paraguṇamakkhanalakkhaṇo makkho, tesaṃ vināsanaraso, parena sukatānaṃ kiriyānaṃ avacchādanapaccupaṭṭhāno.
From the perspective of its characteristics, this makkha is characterized by obscuring others' virtues, its function is destroying them, and its manifestation is covering up the good deeds done by others.
Về các phương diện như đặc tính, makkho này có đặc tính là xóa bỏ phẩm hạnh của người khác, có phận sự là hủy hoại các phẩm hạnh ấy, và có biểu hiện là che đậy những việc thiện đã được người khác thực hiện.
Paḷāsatīti paḷāso; parassa guṇe dassetvā attano guṇehi samaṃ karotīti attho.
It is paḷāsa because it competes; the meaning is that one reveals others' virtues and makes one's own virtues equal to them.
893. Cạnh tranh nên gọi là paḷāso (sự cạnh tranh); nghĩa là, sau khi công kích phẩm hạnh của người khác, người ấy làm cho chúng ngang bằng với phẩm hạnh của mình.
Paḷāsassa āyanā paḷāsāyanā.
The arising of paḷāsa is paḷāsāyanā.
Sự phát sinh của cạnh tranh là paḷāsāyanā.
Paḷāso ca so attano jayāharaṇato āhāro cāti paḷāsāhāro.
It is paḷāsa, and it is also sustenance (āhāra) due to bringing about one's own victory; therefore, it is paḷāsāhāra.
Vừa là sự cạnh tranh, vừa là thức nuôi dưỡng do mang lại chiến thắng cho bản thân, nên gọi là paḷāsāhāro.
Vivādaṭṭhānanti vivādakāraṇaṃ.
Vivādaṭṭhānaṃ means a cause for dispute.
Vivādaṭṭhānaṃ (cơ sở tranh cãi) là nguyên nhân của sự tranh cãi.
Yugaggāhoti samadhuraggahaṇaṃ.
Yugaggāho means taking up an equal yoke.
Yugaggāho (sự ganh đua) là việc gánh vác ngang bằng.
Appaṭinissaggoti attanā gahitassa appaṭinissajjanaṃ.
Appaṭinissaggo means not letting go of what one has seized.
Appaṭinissaggo (sự không từ bỏ) là việc không từ bỏ quan điểm mà mình đã chấp thủ.
Lakkhaṇādito panesa yugaggāhalakkhaṇo paḷāso, paraguṇehi attano guṇānaṃ samakaraṇaraso, paresaṃ guṇappamāṇena upaṭṭhānapaccupaṭṭhāno.
From the perspective of its characteristics, this paḷāsa is characterized by taking up an equal yoke, its function is making one's own virtues equal to others' virtues, and its manifestation is a stand-off according to the measure of others' virtues.
Về các phương diện như đặc tính, paḷāso này có đặc tính là ganh đua, có phận sự là làm cho phẩm hạnh của mình ngang bằng với phẩm hạnh của người khác, và có biểu hiện là bám víu vào mức độ phẩm hạnh của người khác.
Paḷāsī hi puggalo dutiyassa dhuraṃ na deti, samaṃ pasāretvā tiṭṭhati, sākacchamaṇḍale aññena bhikkhunā bahūsu suttesu ca kāraṇesu ca ābhatesupi ‘tava ca mama ca vāde kiṃ nāma nānākaraṇaṃ?
Indeed, a paḷāsī person does not give the lead to a second person; he stands stretched out equally; even when another bhikkhu has brought up many suttas and points in an assembly for discussion, he says, 'What difference is there between your view and mine?
Thật vậy, người có tính cạnh tranh không nhường vai trò dẫn đầu cho người thứ hai, mà đứng ngang hàng. Trong một buổi thảo luận, dù một vị tỳ-khưu khác đã dẫn ra nhiều kinh điển và lý lẽ, người ấy vẫn nói: ‘Trong quan điểm của ông và của tôi, có gì khác biệt đâu?
Nanu majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya ekasadisameva amhākaṃ vacana’nti vadati.
Is it not true that our words are exactly the same, like gold split in half?'
Chẳng phải lời của chúng ta hoàn toàn giống nhau như một miếng vàng được chẻ đôi sao?’.
Issāmacchariyaniddesā vuttatthā eva.
The explanations of issā (envy) and macchariya (stinginess) are already given.
Phần trình bày về ganh tỵ và bỏn xẻn có ý nghĩa như đã được giải thích.
894. Māyāniddese vācaṃ bhāsatīti jānaṃyeva ‘paṇṇattiṃ vītikkamantā bhikkhū bhāriyaṃ karonti, amhākaṃ pana vītikkamaṭṭhānaṃ nāma natthī’ti upasanto viya bhāsati.
894. In the explanation of Māyā, vācaṃ bhāsatī means that even though one knows, one speaks as if one is a calm person, saying, 'Bhikkhus who transgress the precepts do something serious, but there is no place for transgression for us.'
894. Trong phần trình bày về māyā (sự xảo trá), vācaṃ bhāsati (nói lời) có nghĩa là, dù biết rõ, người ấy vẫn nói như một người thanh tịnh rằng: ‘Các vị tỳ-khưu vi phạm giới luật đang làm một việc nặng nề, còn chúng tôi thì không có chỗ nào vi phạm cả’.
Kāyena parakkamatīti ‘mayā kataṃ idaṃ pāpakammaṃ mā keci jāniṃsū’ti kāyena vattaṃ karoti.
Kāyena parakkamatī means that one performs a duty with the body, thinking, 'May no one know this evil deed I have done.'
Kāyena parakkamati (nỗ lực bằng thân) có nghĩa là, người ấy thực hiện các bổn phận bằng thân với ý nghĩ: ‘Mong rằng không ai biết được việc xấu này do ta đã làm’.
Vijjamānadosapaṭicchādanato cakkhumohanamāyā viyāti māyā.
Māyā is like an illusion that deludes the eyes, because it conceals existing faults.
Do che giấu lỗi lầm đang hiện hữu, nó giống như ảo thuật làm mê hoặc mắt, nên gọi là māyā.
Māyāvino bhāvo māyāvitā.
The state of being a māyāvī is māyāvitā.
Bản chất của người xảo trá là māyāvitā.
Katvā pāpaṃ puna paṭicchādanato aticca āsaranti etāya sattāti accāsarā.
Accāsarā means that beings, having committed evil and then concealed it, proceed beyond or manifest in concealment.
Do pháp này, chúng sanh sau khi làm điều ác lại che giấu, nên họ vượt qua và tiếp cận, vì vậy gọi là accāsarā.
Kāyavācākiriyāhi aññathā dassanato vañcetīti vañcanā.
Vañcanā means deceiving because one presents bodily and verbal actions differently from what they truly are.
Lừa dối bằng cách thể hiện hành động thân và khẩu một cách khác đi, nên gọi là vañcanā.
Etāya sattā nikarontīti nikati; micchākarontīti attho.
Nikati means that beings act wrongly or cunningly by means of this; the meaning is that they act falsely.
Do pháp này, chúng sanh hành động sai trái, nên gọi là nikati; nghĩa là họ làm điều sai trái.
‘Nāhaṃ evaṃ karomī’ti pāpānaṃ vikkhipanato vikiraṇā.
Vikiraṇā means scattering evil deeds, saying, 'I do not do this.'
Do việc chối bỏ các điều ác bằng cách nói ‘Tôi không làm như vậy’, nên gọi là vikiraṇā.
‘Nāhaṃ evaṃ karomī’ti parivajjanato pariharaṇā.
Pariharaṇā means avoiding, saying, 'I do not do this.'
Do việc tránh né rằng ‘Tôi không làm như vậy’, nên gọi là sự tránh né (pariharaṇā).
Kāyādīhi saṃvaraṇato gūhanā.
Gūhanā means concealing by means of body and so on.
Do việc che giấu bằng thân v.v... nên gọi là sự che giấu (gūhanā).
Sabbatobhāgena gūhanā parigūhanā.
Parigūhanā means concealing in every way.
Sự che giấu về mọi phương diện là sự che giấu hoàn toàn (parigūhanā).
Tiṇapaṇṇehi viya gūthaṃ kāyavacīkammehi pāpaṃ chādetīti chādanā.
Chādanā means concealing evil deeds with bodily and verbal actions, just as excrement is covered with grass and leaves.
Do che đậy điều ác bằng thân nghiệp và khẩu nghiệp giống như che phân bằng cỏ lá, nên gọi là sự che đậy (chādanā).
Sabbatobhāgena chādanā paṭicchādanā.
Paṭicchādanā means concealing in every way.
Sự che đậy về mọi phương diện là sự che đậy hoàn toàn (paṭicchādanā).
Na uttānaṃ katvā dassetīti anuttānīkammaṃ.
Anuttānīkammaṃ means not making it open and clear.
Do không làm cho lộ ra để phô bày, nên gọi là hành vi không làm cho lộ ra (anuttānīkammaṃ).
Na pākaṭaṃ katvā dassetīti anāvikammaṃ.
Not showing something openly, therefore it is anāvīkamma (non-disclosure).
Do không làm cho rõ ràng để phô bày, nên gọi là hành vi không làm cho rõ ràng (anāvikammaṃ).
Suṭṭhu chādanā vocchādanā.
Thorough concealment is vocchādanā.
Sự che đậy kỹ lưỡng là sự che đậy tốt (vocchādanā).
Katapaṭicchādanavasena punapi pāpassa karaṇato pāpakiriyā.
Performing evil again by way of concealing a deed is pāpakiriyā (evil doing).
Do việc lại làm điều ác nhân vì đã che đậy việc đã làm, nên gọi là hành vi xấu xa (pāpakiriyā).
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ katapaṭicchādanalakkhaṇā māyā nāma vuccati; yāya samannāgato puggalo bhasmāpaṭicchanno viya aṅgāro, udakapaṭicchanno viya khāṇu, pilotikāpaliveṭhitaṃ viya ca satthaṃ hoti.
This is called māyā, which is characterized by the concealment of a deed; a person endowed with such māyā is like an ember covered with ash, a stump covered with water, or a weapon wrapped in cloth.
Điều này được gọi là pháp này có đặc tính che đậy việc đã làm được gọi là māyā (sự lừa dối); người nào có được pháp này thì giống như than hồng bị tro che lấp, như cọc cây bị nước che khuất, và như vũ khí được quấn trong mảnh vải.
Sāṭheyyaniddese saṭhoti asantaguṇaparidīpanato na sammā bhāsitā.
In the explanation of deceit (sāṭheyya), saṭho means 'not spoken correctly' due to revealing qualities that are not truly present in oneself.
Trong phần giải thích về sự xảo trá, kẻ xảo trá (saṭho) là người không nói năng chân chánh do việc phô bày những phẩm chất không có thật.
Sabbatobhāgena saṭho parisaṭho.
Parisaṭho is one who is utterly deceitful (saṭho) in every way.
Kẻ xảo trá về mọi phương diện là kẻ đại xảo trá (parisaṭho).
Yaṃ tatthāti yaṃ tasmiṃ puggale.
Yaṃ tatthā means 'which deceit' in that person.
Bất cứ điều gì ở đó (yaṃ tatthā) có nghĩa là bất cứ sự xảo trá nào ở trong người đó.
Saṭhanti asantaguṇadīpanaṃ kerāṭiyaṃ.
Saṭhaṃ is the deceit (kerāṭiyaṃ) of displaying non-existent qualities.
Sự xảo trá (saṭhaṃ) là bản chất của kẻ gian xảo, tức là việc phô bày những phẩm chất không có thật.
Saṭhatāti saṭhākāro.
Saṭhatā is the manner of deceit.
Tính xảo trá (saṭhatā) là thái độ xảo trá.
Kakkaratāti padumanālissa viya aparāmasanakkhamo kharapharusabhāvo.
Kakkaratā means a harsh and rough state, incapable of being softened, like the stem of a lotus.
Sự cứng nhắc (kakkaratā) là trạng thái cứng rắn, thô thiển, không thể chịu đựng được sự xem xét, giống như cọng sen paduma.
Kakkariyantipi tasseva vevacanaṃ.
Kakkariya is also a synonym for the same term (kakkaratā).
Sự cứng nhắc (kakkariyaṃ) cũng là một từ đồng nghĩa của chính nó.
Parikkhattatā pārikkhattiyanti padadvayena nikhaṇitvā ṭhapitaṃ viya daḷhakerāṭiyaṃ vuttaṃ.
By the two terms parikkhattatā pārikkhattiyaṃ, firmly established deceit (kerāṭiyaṃ), like something buried and kept in the ground, is described.
Sự cố chấp, tính cố chấp (parikkhattatā pārikkhattiyaṃ), bằng hai từ này, bản chất của kẻ gian xảo một cách kiên cố được nói đến, giống như vật được đào xuống và đặt vững chắc.
Idaṃ vuccatīti idaṃ attano avijjamānaguṇappakāsanalakkhaṇaṃ sāṭheyyaṃ nāma vuccati; yena samannāgatassa puggalassa kucchiṃ vā piṭṭhiṃ vā jānituṃ na sakkā.
Idaṃ vuccatī means this quality, characterized by displaying non-existent virtues, is called sāṭheyya; a person endowed with this cannot have their belly or back known.
Điều này được gọi là pháp này có đặc tính phô bày những phẩm chất không có thật của mình được gọi là sāṭheyya (sự xảo trá); người nào có được pháp này thì không thể biết được bụng hay lưng của người đó.
902. Anajjavaniddese anajjavoti anujutākāro.
In the explanation of anajjava, anajjavo means the state of being unrighteous.
902. Trong phần giải thích về sự không ngay thẳng, người không ngay thẳng (anajjavo) là người có thái độ không thẳng thắn.
Anajjavabhāvo anajjavatā.
The state of unrighteousness is anajjavatā.
Bản chất không ngay thẳng là tính không ngay thẳng (anajjavatā).
Jimhatāti candavaṅkatā.
Jimhatā is crookedness like that of the moon's crescent.
Sự cong queo (jimhatā) là sự cong như vầng trăng khuyết.
Vaṅkatāti gomuttavaṅkatā.
Vaṅkatā is crookedness like that of cow's urine.
Sự cong queo (vaṅkatā) là sự cong như đường nước tiểu của bò.
Kuṭilatāti naṅgalakoṭivaṅkatā.
Kuṭilatā is crookedness like that of a ploughshare.
Sự cong queo (kuṭilatā) là sự cong như mũi lưỡi cày.
Sabbehipi imehi padehi kāyavacīcittavaṅkatāva kathitā.
By all these terms, the crookedness of body, speech, and mind is described.
Với tất cả các từ này, chỉ có sự cong queo của thân, khẩu và ý được nói đến.
Amaddavaniddese na mudubhāvo amudutā.
In the explanation of amaddava, the absence of softness is amudutā.
Trong phần giải thích về sự không mềm mại, không có bản chất mềm mại là sự không mềm mại (amudutā).
Amaddavākāro amaddavatā.
The manner of being ungentle is amaddavatā.
Thái độ không mềm mại là tính không mềm mại (amaddavatā).
Kakkhaḷabhāvo kakkhaḷiyaṃ.
Harshness is kakkhaḷiyaṃ.
Bản chất cứng rắn là sự cứng rắn (kakkhaḷiyaṃ).
Maddavakarassa sinehassa abhāvato pharusabhāvo phārusiyaṃ.
Roughness, due to the absence of the oil that makes one gentle, is phārusiyaṃ.
Do không có chất dính làm cho mềm mại, bản chất thô cứng là sự thô cứng (phārusiyaṃ).
Anīcavuttitāya ujukameva ṭhitacittabhāvo ujucittatā.
The state of a mind that remains straight due to not having a low disposition is ujucittatā.
Do không có hành vi thấp hèn, bản chất của tâm đứng thẳng là tâm thẳng thắn (ujucittatā).
Puna amudutāgahaṇaṃ tassā visesanatthaṃ ‘amudutāsaṅkhātā ujucittatā, na ajjavasaṅkhātā ujucittatā’ti.
The re-inclusion of amudutā is to specify that it is 'ujucittatā characterized by amudutā', not 'ujucittatā characterized by ajjava (uprightness)'.
Việc đề cập lại "sự không mềm mại" là để làm rõ nó: ‘tâm thẳng thắn được gọi là sự không mềm mại, chứ không phải tâm thẳng thắn được gọi là sự ngay thẳng’.
908. Saṃyojananiddese ajjhattanti kāmabhavo.
In the explanation of saṃyojana, ajjhattaṃ means the sense-sphere existence (kāmabhava).
908. Trong phần giải thích về kiết sử, nội tại (ajjhatta) là cõi dục.
Bahiddhāti rūpārūpabhavo.
Bahiddhā means the form and formless existences (rūpārūpabhava).
Bahiddhā (bên ngoài) là sắc hữu và vô sắc hữu.
Kiñcāpi hi sattā kāmabhave appaṃ kālaṃ vasanti kappassa catutthameva koṭṭhāsaṃ, itaresu tīsu koṭṭhāsesu kāmabhavo suñño hoti tuccho, rūpārūpabhave bahuṃ kālaṃ vasanti, tathāpi nesaṃ yasmā kāmabhave cutipaṭisandhiyo bahukā honti, appā rūpārūpabhavesu, yattha ca cutipaṭisandhiyo bahukā tattha ālayopi patthanāpi abhilāsopi bahu hoti, yattha appā tattha appo, tasmā kāmabhavo ajjhattaṃ nāma jāto, rūpārūpabhavā bahiddhā nāma.
Indeed, although beings dwell for a short time in the sense-sphere existence—only for a fourth part of an aeon, while the sense-sphere existence is empty and void during the other three parts—and they dwell for a long time in the form and formless existences, nevertheless, because their deaths and re-births are numerous in the sense-sphere existence, and few in the form and formless existences, and where deaths and re-births are numerous, attachment, longing, and desire are also numerous, and where they are few, they are also few, for this reason, the sense-sphere existence is called ajjhattaṃ, and the form and formless existences are called bahiddhā.
Mặc dù chúng sanh chỉ sống trong cõi dục một thời gian ngắn, chỉ một phần tư của kiếp, trong ba phần còn lại, cõi dục trống không, rỗng tuếch; và họ sống trong cõi sắc và vô sắc một thời gian dài, tuy nhiên, vì tử và sanh của họ trong cõi dục thì nhiều, còn trong cõi sắc và vô sắc thì ít; và nơi nào có nhiều tử và sanh, thì nơi đó cũng có nhiều ái luyến, mong cầu và khát khao; nơi nào có ít, thì nơi đó cũng có ít. Do đó, cõi dục được gọi là nội phần (ajjhattaṃ), còn cõi sắc và vô sắc được gọi là ngoại phần (bahiddhā).
Iti ajjhattasaṅkhāte kāmabhave bandhanaṃ ajjhattasaṃyojanaṃ nāma, bahiddhāsaṅkhātesu rūpārūpabhavesu bandhanaṃ bahiddhāsaṃyojanaṃ nāma.
Thus, a fetter in the sense-sphere existence, called ajjhattaṃ, is called ajjhattasaṃyojanaṃ, and a fetter in the form and formless existences, called bahiddhā, is called bahiddhāsaṃyojanaṃ.
Như vậy, sự trói buộc trong cõi dục, được gọi là nội phần, được gọi là nội phần kiết sử (ajjhattasaṃyojanaṃ); sự trói buộc trong cõi sắc và vô sắc, được gọi là ngoại phần, được gọi là ngoại phần kiết sử (bahiddhāsaṃyojanaṃ).
Tattha ekekaṃ pañcapañcavidhaṃ hoti.
Each of these is fivefold.
Trong đó, mỗi loại có năm pháp.
Tena vuttaṃ ‘‘pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyānī’’ti.
Therefore, it is said: “five lower fetters (orambhāgiyāni) and five higher fetters (uddhambhāgiyāni).”
Vì vậy, có lời dạy rằng: "Năm hạ phần kiết sử, năm thượng phần kiết sử".
Tatrāyaṃ vacanattho – oraṃ vuccati kāmadhātu, tattha upapattinipphādanato taṃ oraṃ bhajantīti orambhāgiyāni.
Herein, the meaning of the words is: the sense-sphere is called oraṃ (lower), and because they produce rebirth therein, they attach to that oraṃ; hence, they are called orambhāgiyāni.
Ở đây, ý nghĩa của từ ngữ là như sau: Dục giới được gọi là "hạ" (oraṃ); vì chúng tạo ra sự tái sanh ở đó, chúng hướng về "hạ" đó, nên được gọi là hạ phần kiết sử (orambhāgiyāni).
Uddhaṃ vuccati rūpārūpadhātu, tattha upapattinipphādanato taṃ uddhaṃ bhajantīti uddhambhāgiyānīti.
The form and formless spheres are called uddhaṃ (higher), and because they produce rebirth therein, they attach to that uddhaṃ; hence, they are called uddhambhāgiyānīti.
Sắc giới và vô sắc giới được gọi là "thượng" (uddhaṃ); vì chúng tạo ra sự tái sanh ở đó, chúng hướng về "thượng" đó, nên được gọi là thượng phần kiết sử (uddhambhāgiyāni).
909. Tikaniddese tīhi akusalamūlehi vaṭṭamūlasamudācāro kathito.
In the explanation of the Triads, the arising of the root of saṃsāra through the three unwholesome roots is described.
909. Trong Phân Tích Tam Pháp, sự vận hành của cội rễ luân hồi được trình bày qua ba bất thiện căn.
Akusalavitakkādīsu vitakkanavasena vitakko, sañjānanavasena saññā, sabhāvaṭṭhena dhātūti veditabbā.
Among unwholesome thoughts (akusalavitakkā), vitakko should be understood as by way of thinking, saññā as by way of perceiving, and dhātu as in the sense of its own nature.
Trong các pháp như bất thiện tầm, cần hiểu rằng: theo phương diện tầm cầu là tầm (vitakko), theo phương diện nhận biết là tưởng (saññā), theo ý nghĩa là tự tánh là giới (dhātu).
Duccaritaniddese paṭhamanayo kammapathavasena vibhatto, dutiyo sabbasaṅgāhikakammavasena, tatiyo nibbattitacetanāvaseneva.
In the explanation of misconduct (duccarita), the first method is classified by way of courses of action (kammapatha), the second by way of all-encompassing kamma, and the third by way of the volitions that give rise to results.
Trong Phân Tích Bất Thiện Hạnh, phương pháp thứ nhất được phân loại theo phương diện nghiệp lộ; phương pháp thứ hai theo phương diện nghiệp bao trùm tất cả; và phương pháp thứ ba chỉ theo phương diện tư tâm đã được tạo tác.
919. Esanāniddese saṅkhepato tattha katamā kāmesanāti ādinā nayena vutto kāmagavesanarāgo kāmesanā.
In the explanation of esanā, in brief, the craving for sensual pleasures, described by phrases such as tattha katamā kāmesanā (what is search for sensual pleasures?), is kāmesanā.
919. Trong Phân Tích Tìm Cầu, một cách tóm tắt, tham ái tìm cầu dục lạc được nói đến qua phương pháp bắt đầu bằng "Trong đó, thế nào là dục cầu?" được gọi là dục cầu (kāmesanā).
Yo bhavesu bhavacchando tiādinā nayena vutto bhavagavesanarāgo bhavesanā.
The craving for existence, described by phrases such as yo bhavesu bhavacchando (that desire for existence in various states of being), is bhavesanā.
Tham ái tìm cầu các cõi hữu được nói đến qua phương pháp bắt đầu bằng "Dục vọng trong các cõi hữu" được gọi là hữu cầu (bhavesanā).
Sassato loko tiādinā nayena vuttā diṭṭhigatikasammatassa brahmacariyassa gavesanā diṭṭhi brahmacariyesanāti veditabbā.
The search for the holy life (brahmacariya) as conceived by those with wrong views, described by phrases such as sassato loko (the world is eternal), is called brahmacariyesanā.
Tà kiến là sự tìm cầu phạm hạnh được chấp nhận bởi những người có tà kiến, được nói đến qua phương pháp bắt đầu bằng "Thế gian là thường hằng", cần được hiểu là phạm hạnh cầu (brahmacariyesanā).
Yasmā ca na kevalaṃ rāgadiṭṭhiyo eva esanā, tadekaṭṭhaṃ pana kammampi esanā eva, tasmā taṃ dassetuṃ dutiyanayo vibhatto.
Since not only craving (rāga) and wrong view (diṭṭhi) are esanā, but also kamma that is conjoined with them is esanā, the second method is classified to show this.
Và bởi vì không chỉ riêng tham và tà kiến mới là sự tìm cầu, mà nghiệp có cùng bản chất với chúng cũng chính là sự tìm cầu, do đó, phương pháp thứ hai đã được phân tích để chỉ ra điều đó.
Tattha tadekaṭṭhanti sampayuttekaṭṭhaṃ veditabbaṃ.
Herein, tadekaṭṭhaṃ should be understood as being in the same mental state (sampayuttekaṭṭhaṃ).
Trong đó, "có cùng bản chất" cần được hiểu là có cùng bản chất tương ưng.
Tattha kāmarāgekaṭṭhaṃ kāmāvacarasattānameva pavattati; bhavarāgekaṭṭhaṃ pana mahābrahmānaṃ.
Herein, kamma conjoined with sensual craving (kāmarāgekaṭṭhaṃ) occurs only in beings of the sense-sphere; kamma conjoined with craving for existence (bhavarāgekaṭṭhaṃ), however, occurs in the Great Brahmās.
Trong đó, nghiệp có cùng bản chất với dục tham chỉ diễn ra nơi các chúng sanh cõi dục; còn nghiệp có cùng bản chất với hữu tham thì diễn ra nơi các vị Đại Phạm Thiên.
Samāpattito vuṭṭhāya caṅkamantānaṃ jhānaṅgānaṃ assādanakāle akusalakāyakammaṃ hoti, ‘aho sukhaṃ aho sukha’nti vācaṃ bhinditvā assādanakāle vacīkammaṃ, kāyaṅgavācaṅgāni acopetvā manasāva assādanakāle manokammaṃ.
When one rises from jhāna attainment and walks, unwholesome bodily kamma arises during the enjoyment of the jhāna factors; unwholesome verbal kamma arises when one breaks into speech saying 'Oh, how pleasant, oh, how pleasant!'; and unwholesome mental kamma arises when one enjoys mentally without moving bodily or verbal limbs.
Đối với những người xuất khỏi thiền chứng và đi kinh hành, vào lúc thưởng thức các thiền chi, thân nghiệp bất thiện sanh khởi; vào lúc thưởng thức bằng cách thốt lên lời rằng ‘Ôi, an lạc thay! Ôi, an lạc thay!’, khẩu nghiệp sanh khởi; vào lúc thưởng thức chỉ bằng ý mà không cử động các chi phần của thân và lời nói, ý nghiệp sanh khởi.
Antaggāhikadiṭṭhivasena sabbesampi diṭṭhigatikānaṃ caṅkamanādivasena tāni hontiyeva.
These (actions) indeed occur to all those with wrong views by way of extreme-grasping views, through walking, etc.
Đối với tất cả những người có tà kiến, do năng lực của đoạn kiến và thường kiến, các nghiệp ấy chắc chắn sanh khởi thông qua việc đi kinh hành v.v.
920. Vidhāniddese ‘‘kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) ākārasaṇṭhānaṃ vidhā nāma.
In the explanation of vidhā, in phrases such as “Of what kind do they call one who is virtuous? Of what kind do they call one who is wise?” (Saṃ. Ni. 1.95), vidhā means manner or form (ākārasaṇṭhānaṃ).
920. Trong phần giải thích về Vidhā, ở những câu như “Người như thế nào được gọi là người có giới, người như thế nào được gọi là người có trí tuệ?” v.v., thì vidhā có nghĩa là phương cách, hình tướng.
‘‘Ekavidhena ñāṇavatthū’’tiādīsu (vibha. 751) koṭṭhāso.
In phrases such as “Knowledge-basis of one kind” (Vibha. 751), it means a part (koṭṭhāso).
Ở những câu như “Tri thức sự có một loại” v.v., nó có nghĩa là phần.
‘‘Vidhāsu na vikampatī’’tiādīsu (theragā. 1079) māno.
In phrases such as “He does not waver in regard to distinctions” (Theragā. 1079), it means conceit (māno).
Ở những câu như “Không dao động trong các vidhā” v.v., nó có nghĩa là mạn.
Idhāpi mānova vidhā nāma.
Here too, vidhā means conceit.
Ở đây, vidhā cũng chính là mạn.
So hi seyyādivasena vidahanato vidhāti vuccati.
It is called vidhā because it arranges (vidahanato) by way of 'I am superior', etc.
Thật vậy, nó được gọi là vidhā vì nó sắp đặt theo cách ‘ta hơn’ v.v.
Ṭhapanaṭṭhena vā vidhā.
Or it is vidhā in the sense of establishing.
Hoặc vidhā có nghĩa là sự thiết lập.
Tasmā ‘seyyohamasmī’ti evaṃ uppannā mānavidhā mānaṭhapanā seyyohamasmīti vidhāti veditabbā.
Therefore, the kind of conceit (mānavidhā) that arises as 'I am superior' should be understood as seyyohamasmīti vidhā (the conceit 'I am superior'), which is the establishment of conceit.
Do đó, mānavidhā (sự sắp đặt của mạn) hay mānaṭhapanā (sự thiết lập của mạn) sanh khởi như là ‘ta hơn’ cần được hiểu là vidhā ‘ta hơn’.
Sesapadadvayesupi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms (sādisohamasmīti and hīnohamasmīti).
Phương pháp này cũng áp dụng cho hai cụm từ còn lại.
921. Bhayaniddese jātiṃ paṭicca bhayanti jātipaccayā uppannabhayaṃ.
In the explanation of bhaya, jātiṃ paṭicca bhayaṃ means fear arisen due to birth.
921. Trong phần giải thích về sự sợ hãi, sự sợ hãi do duyên sanh là sự sợ hãi sanh khởi do sanh làm duyên.
Bhayānakanti ākāraniddeso.
Bhayānakaṃ is the description of a state (ākāraniddeso).
Bhayānaka là sự chỉ rõ về trạng thái.
Chambhitattanti bhayavasena gattacalanaṃ.
Chambhitattaṃ is the trembling of the limbs due to fear.
Chambhitatta là sự run rẩy của thân thể do sợ hãi.
Lomahaṃsoti lomānaṃ haṃsanaṃ, uddhaggabhāvo.
Lomahaṃso is the bristling of the hairs, the state of standing on end.
Lomahaṃso là sự dựng lông, trạng thái lông dựng đứng.
Iminā padadvayena kiccato bhayaṃ dassetvā puna cetaso utrāsoti sabhāvato dassitaṃ.
By these two terms, fear is shown by its function, and then again by cetaso utrāso (trembling of the mind), it is shown by its nature.
Sau khi chỉ ra sự sợ hãi về phương diện tác dụng qua hai thuật ngữ này, nó lại được chỉ ra về phương diện tự tánh qua câu sự kinh hãi của tâm.
922. Tamaniddese vicikicchāsīsena avijjā kathitā.
In the explanation of tamo, ignorance (avijjā) is described with vicikicchā as its head.
922. Trong phần giải thích về bóng tối (tama), vô minh (avijjā) được nói đến với hoài nghi (vicikicchā) làm chính.
‘‘Tamandhakāro sammoho, avijjogho mahabbhayo’’ti vacanato hi avijjā tamo nāma.
For, according to the saying, "Darkness, bewilderment, the flood of ignorance, great fear," ignorance is called tamo.
Thật vậy, theo câu “Bóng tối, si mê, dòng lũ vô minh, nỗi sợ hãi lớn”, vô minh được gọi là tamo.
Tiṇṇaṃ pana addhānaṃ vasena desanāsukhatāya vicikicchāsīsena desanā katā.
However, the discourse is given with vicikicchā as the head for ease of exposition concerning the three times.
Tuy nhiên, để cho việc thuyết giảng được dễ dàng, sự trình bày đã được thực hiện với hoài nghi làm chính, dựa trên ba thời.
Tattha ‘kiṃ nu kho ahaṃ atīte khattiyo ahosiṃ udāhu brāhmaṇo vesso suddo kāḷo odāto rasso dīgho’ti kaṅkhanto atītaṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma.
Herein, one who doubts, "Was I a Khattiya in the past, or a Brāhmaṇa, a Vessa, a Sudda, dark, fair, short, tall?" is said to be atītaṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati (doubting about the past time).
Trong đó, người hoài nghi rằng ‘Trong quá khứ, ta đã là Sát-đế-lợi, hay Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà, da đen, da trắng, thấp, hay cao chăng?’ được gọi là hoài nghi về quá khứ.
‘Kiṃ nu kho ahaṃ anāgate khattiyo bhavissāmi udāhu brāhmaṇo vesso…pe… dīgho’ti kaṅkhanto anāgataṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma.
One who doubts, "Will I be a Khattiya in the future, or a Brāhmaṇa, a Vessa... or tall?" is said to be anāgataṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati (doubting about the future time).
Người hoài nghi rằng ‘Trong tương lai, ta sẽ là Sát-đế-lợi, hay Bà-la-môn, Vệ-xá... cho đến... cao chăng?’ được gọi là hoài nghi về tương lai.
‘Kiṃ nu kho ahaṃ etarahi khattiyo udāhu brāhmaṇo vesso suddo; kiṃ vā ahaṃ rūpaṃ udāhu vedanā saññā saṅkhārā viññāṇa’nti kaṅkhanto paccuppannaṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma.
One who doubts, "Am I a Khattiya now, or a Brāhmaṇa, a Vessa, a Sudda? Or am I matter, or feeling, perception, mental formations, consciousness?" is said to be paccuppannaṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati (doubting about the present time).
Người hoài nghi rằng ‘Hiện tại, ta là Sát-đế-lợi, hay Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà; hay ta là sắc, hay thọ, tưởng, hành, thức chăng?’ được gọi là hoài nghi về hiện tại.
Tattha kiñcāpi khattiyo vā attano khattiyabhāvaṃ, brāhmaṇo vā brāhmaṇabhāvaṃ, vesso vā vessabhāvaṃ, suddo vā suddabhāvaṃ ajānanako nāma natthi, jīvaladdhiko pana satto khattiyajīvādīnaṃ vaṇṇādibhedaṃ sutvā ‘kīdiso nu kho amhākaṃ abbhantare jīvo – kiṃ nu kho nīlako udāhu pītako lohitako odāto caturaṃso chaḷaṃso aṭṭhaṃso’ti kaṅkhanto evaṃ kaṅkhati nāma.
In that Pali passage beginning with ‘atītaṃ addhānaṃ kaṅkhati’ and so on, indeed, there is no khattiya who does not know his own khattiya-state, nor a brāhmaṇa his brāhmaṇa-state, nor a vessa his vessa-state, nor a sudda his sudda-state. But a being holding the view of a 'jīva' (soul), having heard the distinctions of color and so on regarding the khattiya-jīva and others, ponders thus, wondering: ‘What kind of jīva is within us? Is it dark blue, or yellow, or red, or white? Is it four-cornered, or six-cornered, or eight-cornered?’
Ở đây, mặc dù không có người nào gọi là không biết, như một người Sát-đế-lỵ về bản chất Sát-đế-lỵ của mình, một người Bà-la-môn về bản chất Bà-la-môn của mình, một người Vệ-xá về bản chất Vệ-xá của mình, hay một người Thủ-đà-la về bản chất Thủ-đà-la của mình; tuy nhiên, một chúng sinh có quan niệm về sinh mạng (jīva), sau khi nghe về sự khác biệt về màu sắc v.v... của sinh mạng Sát-đế-lỵ v.v..., bèn hoài nghi rằng: ‘Sinh mạng bên trong chúng ta thực sự như thế nào nhỉ? – Nó màu xanh chăng, hay màu vàng, màu đỏ, màu trắng, hình tứ giác, hình lục giác, hay hình bát giác?’, người ấy được gọi là hoài nghi như vậy.
923. Titthāyatanānīti titthabhūtāni āyatanāni, titthiyānaṃ vā āyatanāni.
923. Titthāyatanāni refers to the abodes that are like fords (tittha), or the abodes of sectarians (titthiya).
923. Titthāyatanāni (căn cứ của ngoại đạo) là những căn cứ vốn là các tà kiến (tittha), hoặc là những căn cứ của các ngoại đạo (titthiya).
Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo.
Among these, a tittha refers to the sixty-two wrong views.
Trong đó, tittha (bến nước, đạo) là sáu mươi hai tà kiến.
Titthiyā nāma yesaṃ tā diṭṭhiyo ruccanti khamanti.
Titthiya are those to whom those views are agreeable and acceptable.
Titthiya (ngoại đạo) là những người ưa thích và chấp nhận các tà kiến ấy.
Āyatanaṭṭho heṭṭhā vuttoyeva.
The meaning of āyatana has already been explained below.
Ý nghĩa của āyatana (căn cứ, xứ) đã được nói ở dưới.
Tattha yasmā sabbepi diṭṭhigatikā sañjāyamānā imesuyeva tīsu ṭhānesu sañjāyanti, samosaramānāpi etesuyeva samosaranti sannipatanti, diṭṭhigatikabhāve ca nesaṃ etāniyeva kāraṇāni, tasmā titthāni ca tāni sañjātānītiādinā atthena āyatanāni cāti titthāyatanāni; tenevatthena titthiyānaṃ āyatanānītipi titthāyatanāni.
Among these, since all those holding wrong views arise in these three places, and also converge and gather in these very places, and since these are the causes for their state of holding wrong views, therefore, they are called titthāyatanāni in the sense that they are fords (tittha) and also abodes (āyatana) in the manner of "having arisen" and so on; for the same reason, they are also called titthāyatanāni as the abodes of sectarians (titthiya).
Ở đây, vì rằng tất cả những người theo tà kiến, khi sinh khởi, đều sinh khởi trong ba nơi này; khi hội họp, cũng hội họp và tụ tập trong những nơi này; và trong việc trở thành người theo tà kiến, chính những điều này là nguyên nhân của họ, do đó chúng vừa là các tà kiến (titthāni) vừa là các căn cứ (āyatanāni) theo ý nghĩa là nơi sinh khởi v.v... nên được gọi là titthāyatanāni; cũng chính vì ý nghĩa đó, chúng là căn cứ của các ngoại đạo (titthiyānaṃ āyatanāni) nên cũng được gọi là titthāyatanāni.
Purisapuggaloti satto.
Purisapuggalo means a being (satta).
Purisapuggalo (người, cá nhân) là chúng sinh.
Kāmañca purisotipi puggalotipi vutte sattoyeva vutto, ayaṃ pana sammutikathā nāma yo yathā jānāti tassa tathā vuccati.
Although a being is indeed spoken of when the words ‘purisa’ or ‘puggala’ are used, this, however, is called sammutikathā (conventional speech), in which things are spoken of to a person in the way that person understands them.
Và mặc dù khi nói purisa (người) hay puggala (cá nhân) cũng là nói đến chúng sinh, nhưng đây là sammutikathā (cuộc luận bàn về tục đế), nghĩa là, ai hiểu như thế nào thì sẽ được nói theo cách đó.
Paṭisaṃvedetīti attano santāne uppannaṃ jānāti, paṭisaṃviditaṃ karoti anubhavati vā.
Paṭisaṃvedetīti means he knows what has arisen in his own continuity, he makes it fully known, or he experiences it.
Paṭisaṃvedeti (cảm thọ) là biết được điều đã sinh khởi trong dòng tâm thức của mình, làm cho nó được biết rõ, hoặc là trải nghiệm.
Pubbekatahetūti pubbe katakāraṇā, pubbe katakammapaccayeneva paṭisaṃvedetīti attho.
Pubbekatahetūti means due to deeds done previously; the meaning is, he experiences it solely due to the cause of kamma done previously.
Pubbekatahetū (do nhân đã làm từ trước) là do nguyên nhân đã làm từ trước; có nghĩa là, cảm thọ chỉ do duyên của nghiệp đã tạo trong quá khứ.
Ayaṃ nigaṇṭhasamayo.
This is the doctrine of the Nigaṇṭhas.
Đây là học thuyết của Nigaṇṭha (Ni-kiền-tử).
Evaṃvādino pana te kammavedanañca kiriyavedanañca paṭikkhipitvā ekaṃ vipākavedanameva sampaṭicchanti.
These proponents, however, reject the kamma-vedanā (feeling associated with kamma) and kiriya-vedanā (feeling associated with functional consciousness) and accept only one vipāka-vedanā (resultant feeling).
Những người có quan điểm như vậy, sau khi bác bỏ thọ do nghiệp (kammavedana) và thọ do duy tác (kiriyavedana), họ chỉ chấp nhận duy nhất thọ do quả dị thục (vipākavedana).
Pittasamuṭṭhānādīsu (mahāni. 5) ca aṭṭhasu ābādhesu satta paṭikkhipitvā aṭṭhamaṃyeva sampaṭicchanti, diṭṭhadhammavedanīyādīsu ca tīsu kammesu dve paṭikkhipitvā ekaṃ aparāpariyavedanīyameva sampaṭicchanti, kusalākusalavipākakiriyasaṅkhātāsu ca catūsu cetanāsu vipākacetanaṃyeva sampaṭicchanti.
And among the eight kinds of ailments such as those arising from bile, they reject seven and accept only the eighth, which is kamma-born; and among the three types of kamma such as that experienced in this very life, they reject two and accept only one, which is that experienced in successive lives; and among the four volitions, namely wholesome, unwholesome, resultant, and functional, they accept only resultant volition.
Và trong tám loại bệnh tật do mật khởi lên v.v..., họ bác bỏ bảy loại và chỉ chấp nhận loại thứ tám; và trong ba loại nghiệp là hiện pháp thọ nghiệp v.v..., họ bác bỏ hai loại và chỉ chấp nhận duy nhất hậu báo thọ nghiệp (aparāpariyavedanīya); và trong bốn loại tư tâm sở được gọi là thiện, bất thiện, quả dị thục, và duy tác, họ chỉ chấp nhận tư tâm sở quả dị thục.
Issaranimmānahetūti issaranimmānakāraṇā; brahmunā vā pajāpatinā vā issarena nimmitattā paṭisaṃvedetīti attho.
Issaranimmānahetūti means due to the cause of creation by a sovereign power; the meaning is, he experiences it because it was created by a sovereign power, whether by Brahmā or Prajāpati.
Issaranimmānahetū (do nhân là sự sáng tạo của Thượng đế) là do nguyên nhân là sự sáng tạo của Thượng đế; có nghĩa là, cảm thọ là do được tạo ra bởi Phạm thiên, hay Prajāpati (Chúa tể chúng sinh), hay một vị Thượng đế.
Ayaṃ brāhmaṇasamayo.
This is the doctrine of the brāhmaṇas.
Đây là học thuyết của Bà-la-môn.
Ayañhi nesaṃ adhippāyo – imā tisso vedanā paccuppanne attanā katamūlakena vā āṇattimūlakena vā pubbe katena vā ahetuappaccayā vā paṭisaṃvedetuṃ nāma na sakkā; issaranimmānakāraṇā eva pana imā paṭisaṃvedetīti.
Indeed, their intention is this: "These three feelings cannot be experienced in the present life due to a cause of one's own making, or due to a command, or due to something done previously, or without cause and condition; but these are experienced solely due to the cause of creation by a sovereign power."
Vì rằng, chủ trương của họ là như thế này – ba loại thọ này không thể nào được cảm nhận trong hiện tại do nhân tự mình tạo ra, hay do nhân là mệnh lệnh, hay do nghiệp đã làm từ trước, hay do vô nhân vô duyên; mà những thọ này chỉ được cảm nhận do nguyên nhân là sự sáng tạo của Thượng đế.
Evaṃvādino panete heṭṭhā vuttesu aṭṭhasu ābādhesu ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭibāhanti.
These proponents, however, rejecting even one of the eight ailments mentioned below, totally repudiate all of them.
Hơn nữa, những người có quan điểm như vậy, không chấp nhận dù chỉ một trong tám loại bệnh đã được nói đến ở dưới, họ bác bỏ tất cả.
Tathā diṭṭhadhammavedanīyādīsupi sabbakoṭṭhāsesu ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭibāhanti.
Similarly, in all the categories such as those experienced in this very life, they do not accept even one, but totally repudiate all of them.
Tương tự, trong tất cả các phần như hiện pháp báo nghiệp v.v..., họ cũng không chấp nhận dù chỉ một phần mà bác bỏ tất cả.
924. Kiñcanāti palibodhā.
924. Kiñcana means impediments.
924. Kiñcana là những chướng ngại.
Rāgo kiñcananti rāgo uppajjamāno satte bandhati palibundheti, tasmā kiñcananti vuccati.
Rāgo kiñcanaṃ means that when greed (rāga) arises, it binds and impedes beings; therefore, it is called kiñcana.
Tham là kiñcana có nghĩa là tham khi khởi lên thì trói buộc, ngăn trở chúng sinh, do đó được gọi là kiñcana.
Dosamohesupi eseva nayo.
The same explanation applies to hatred (dosa) and delusion (moha).
Đối với sân và si cũng theo cách này.
Aṅgaṇānīti ‘‘udaṅgaṇe tattha papaṃ avindu’’nti (jā. 1.1.2) āgataṭṭhāne bhūmippadeso aṅgaṇaṃ.
Aṅgaṇāni: In the passage where it states "udaṅgaṇe tattha papaṃ avindu," aṅgaṇa means a piece of ground.
Aṅgaṇa có nghĩa là trong đoạn văn “udaṅgaṇe tattha papaṃ avindu” (ở nơi đất ấy họ đã tìm thấy nước), thì aṅgaṇa là một vùng đất.
‘‘Tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’ti (ma. ni. 1.184; a. ni. 10.51) āgataṭṭhāne yaṃ kiñci malaṃ vā paṅko vā.
In the passage where it states "tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī," aṅgaṇa means any dust or mud.
Trong đoạn văn “tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī” (cố gắng để đoạn trừ chính bụi bặm hay vết nhơ ấy), thì nó có nghĩa là bất kỳ bụi bẩn hay vết nhơ nào.
‘‘Sāṅgaṇova samāno’’ti (ma. ni. 1.57) āgataṭṭhāne nānappakāro tibbakileso.
In the passage where it states "sāṅgaṇova samāno," aṅgaṇa means various kinds of intense defilements.
Trong đoạn văn “sāṅgaṇova samāno” (vẫn còn ô nhiễm), thì nó có nghĩa là các loại phiền não mãnh liệt.
Idhāpi tadeva kilesaṅgaṇaṃ adhippetaṃ.
Here too, that very defilement-aṅgaṇa is intended.
Ở đây cũng hàm ý chính là phiền não aṅgaṇa đó.
Teneva rāgo aṅgaṇantiādimāha.
Hence, it is stated rāgo aṅgaṇaṃ and so on.
Chính vì vậy, Ngài đã nói tham là aṅgaṇa v.v...
Aggīti anudahanaṭṭhena aggi.
Aggī means fire in the sense of burning continuously.
Aggi là lửa, theo nghĩa thiêu đốt.
Rāgaggīti rāgo uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā aggīti vuccati.
Rāgaggī: When greed (rāga) arises, it burns and consumes beings; therefore, it is called fire (aggi).
Rāgaggi có nghĩa là tham khi khởi lên thiêu đốt, đốt cháy chúng sinh, do đó được gọi là lửa.
Dosamohesupi eseva nayo.
The same explanation applies to hatred (dosa) and delusion (moha).
Đối với sân và si cũng theo cách này.
Tattha vatthūni – ekā kira daharabhikkhunī cittalapabbatavihāre uposathāgāraṃ gantvā dvārapālakarūpaṃ olokayamānā ṭhitā.
The story concerning this: It is said that a young bhikkhunī, having gone to the Uposatha-hall in Cittālapabbata Monastery, stood looking at the image of the doorkeeper.
Về điều này, có những câu chuyện sau – nghe nói, có một vị tỳ-kheo-ni trẻ đi đến nhà trai giới ở tu viện trên núi Cittala và đứng nhìn vào bức tượng người gác cổng.
Athassā anto rāgo uppanno.
Then greed arose within her.
Bấy giờ, tham ái khởi lên trong lòng cô.
Sā teneva jhāyitvā kālamakāsi.
She burned with it and passed away.
Cô bị chính nó thiêu đốt và qua đời.
Bhikkhuniyo gacchamānā ‘ayaṃ daharā ṭhitā, pakkosatha na’nti āhaṃsu.
As the bhikkhunīs were leaving, they said, "This young bhikkhunī is standing there; call her."
Các vị tỳ-kheo-ni đi qua nói: ‘Vị trẻ này đang đứng, hãy gọi cô ấy.’
Ekā gantvā ‘kasmā ṭhitāsī’ti hatthe gaṇhi.
One went and, saying "Why are you standing there?" took her by the hand.
Một vị đến và nắm tay hỏi: ‘Tại sao cô lại đứng đây?’
Gahitamattā parivattitvā patitā.
As soon as she was touched, she fell over.
Ngay khi bị nắm lấy, cô xoay người và ngã xuống.
Idaṃ tāva rāgassa anudahanatāya vatthu.
This, for now, is an illustration of greed as burning continuously.
Đây là câu chuyện về tính thiêu đốt của tham.
Dosassa pana anudahanatāya manopadosikā devā daṭṭhabbā.
For hatred as burning continuously, the Manopadosikā devas (devas corrupted by mind) should be understood.
Về tính thiêu đốt của sân, nên xem xét các vị trời Manopadosikā.
Mohassa anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā daṭṭhabbā.
For delusion as burning continuously, the Khiḍḍāpadosikā devas (devas corrupted by sport) should be understood.
Về tính thiêu đốt của si, nên xem xét các vị trời Khiḍḍāpadosikā.
Mohanavasena hi tesaṃ satisammoso hoti.
Indeed, due to delusion, their mindfulness becomes confused.
Vì do si mà họ bị mất niệm.
Tasmā khiḍḍāvasena āhārakālaṃ ativattitvā kālaṃ karonti.
Therefore, due to sport, they pass away by overshooting the time for food.
Do đó, vì mải vui chơi, họ bỏ lỡ giờ ăn và qua đời.
Kasāvāti kasaṭā nirojā.
Kasāvā means dregs, without essence.
Kasāva là cặn bã, không có tinh chất.
Rāgādīsu ca kāyaduccaritādīsu ca ekampi paṇītaṃ ojavantaṃ natthi, tasmā rāgo kasāvotiādi vuttaṃ.
Among greed and other defilements, and misconduct of body and so on, there is not a single excellent or potent quality; therefore, rāgo kasāvo and so on is stated.
Trong tham ái v.v... và trong thân ác hành v.v..., không có một pháp nào là cao thượng, có tinh chất. Do đó, đã được nói rằng rāgo kasāvo (tham là cặn bã) v.v...
925. Assādadiṭṭhīti assādasampayuttā diṭṭhi.
925. Assādadiṭṭhī means a view associated with delight.
925. Assādadiṭṭhi là tà kiến tương ưng với sự hưởng thụ.
Natthi kāmesu dosoti kilesakāmena vatthukāmapaṭisevanadoso natthīti vadati.
Natthi kāmesu doso means that he says there is no fault in partaking of material sensuality through defiling sensuality.
Natthi kāmesu doso (không có lỗi trong các dục) là nói rằng không có lỗi trong việc hưởng thụ các dục đối tượng (vatthukāma) bằng dục phiền não (kilesakāma).
Pātabyatanti pātabbabhāvaṃ paribhuñjanaṃ ajjhoharaṇaṃ.
Pātabyataṃ means the state of being consumable, partaking, or devouring.
Pātabyataṃ là trạng thái đáng được uống, là sự hưởng thụ, sự nuốt vào.
Evaṃvādī hi so vatthukāmesu kilesakāmaṃ pivanto viya ajjhoharanto viya paribhuñjati.
Indeed, such a speaker consumes material sensuality as if drinking, as if devouring, as if partaking of defiling sensuality.
Người có chủ trương như vậy, trong các dục đối tượng, hưởng thụ dục phiền não như thể đang uống, như thể đang nuốt vào.
Attānudiṭṭhīti attānaṃ anugatā diṭṭhi.
Attānudiṭṭhī means a view that follows the self.
Attānudiṭṭhi là tà kiến đi theo cái ngã.
Micchādiṭṭhīti lāmakā diṭṭhi.
Micchādiṭṭhī means a bad view.
Micchādiṭṭhi là tà kiến thấp kém.
Idāni yasmā ettha paṭhamā sassatadiṭṭhi hoti, dutiyā sakkāyadiṭṭhi, tatiyā ucchedadiṭṭhi, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ sassatadiṭṭhi assādadiṭṭhītiādimāha.
Now, since the first of these is eternalist view (sassatadiṭṭhi), the second is personality view (sakkāyadiṭṭhi), and the third is annihilationist view (ucchedadiṭṭhi), therefore, to show this meaning, it is stated sassatadiṭṭhi assādadiṭṭhī and so on.
Bây giờ, vì trong đây, cái thứ nhất là thường kiến, cái thứ hai là thân kiến, cái thứ ba là đoạn kiến, do đó, để chỉ rõ ý nghĩa ấy, ngài đã nói sassatadiṭṭhi assādadiṭṭhī (thường kiến là kiến hưởng thụ) v.v...
926. Aratiniddeso ca vihesāniddeso ca vuttatthoyeva.
926. The explanation of arati and the explanation of vihesā have already been given.
926. Phần giải thích về arati (bất lạc) và vihesā (phiền nhiễu) đã có ý nghĩa được nói đến.
Adhammassa cariyā adhammacariyā, adhammakaraṇanti attho.
The practice of that which is not Dhamma is adhammacariyā, meaning the doing of unrighteousness.
Sự thực hành phi pháp là adhammacariyā, có nghĩa là làm điều phi pháp.
Visamā cariyā, visamassa vā kammassa cariyāti visamacariyā.
Uneven conduct, or conduct that is unrighteous kamma, is visamacariyā.
Sự thực hành không ngay thẳng, hoặc sự thực hành nghiệp không ngay thẳng là visamacariyā.
Dovacassatāpāpamittatā niddesā vuttatthā eva.
The explanations of dovacassatā and pāpamittatā have already been given.
Các phần giải thích về dovacassatā (sự khó dạy) và pāpamittatā (sự kết bạn với người ác) đã có ý nghĩa được nói đến.
Puthunimittārammaṇesu pavattito nānattesu saññā nānattasaññā.
Cognition (saññā) that occurs in various diverse signs and objects is nānattasaññā.
Tưởng phát sinh trong các đối tượng tướng đa dạng là nānattasaññā (tưởng về sự đa dạng).
Yasmā vā aññāva kāmasaññā, aññā byāpādādisaññā, tasmā nānattā saññātipi nānattasaññā.
Or, since kāma-saññā is distinct, and byāpāda-saññā and so on are distinct, therefore, it is also nānattasaññā because the cognitions are diverse.
Hoặc vì dục tưởng là một loại, sân tưởng v.v... là loại khác, do đó, tưởng về sự đa dạng cũng là nānattasaññā.
Kosajjapamādaniddesesu pañcasu kāmaguṇesu vissaṭṭhacittassa kusaladhammabhāvanāya ananuyogavasena līnavuttitā kosajjaṃ, pamajjanavasena pamattabhāvo pamādoti veditabbo.
In the explanations of idleness (kosajja) and negligence (pamāda), idleness is to be understood as the state of being remiss, due to not diligently cultivating wholesome states for a mind released into the five strands of sensual pleasure; negligence is the state of being heedless due to forgetting.
Trong các phần giải thích về lười biếng và phóng dật, đối với người có tâm buông thả trong năm dục trưởng dưỡng, trạng thái co rút do không nỗ lực tu tập các thiện pháp được gọi là kosajjaṃ (lười biếng); trạng thái phóng dật do sự lơ là được gọi là pamādo (phóng dật), cần phải hiểu như vậy.
Asantuṭṭhitādiniddesā vuttatthā eva.
The explanations of discontent, and so on, are already given meanings.
Các phần giải thích về asantuṭṭhitā (sự không tri túc) v.v... đã có ý nghĩa được nói đến.
931. Anādariyaniddese ovādassa anādiyanavasena anādarabhāvo anādariyaṃ.
In the explanation of disrespect (anādariya), anādariya is the state of not having respect due to not accepting advice.
931. Trong phần giải thích về sự không tôn trọng, trạng thái không tôn trọng do không chấp nhận lời giáo huấn là anādariyaṃ.
Anādariyanākāro anādaratā.
The manner of not having respect is anādaratā (disrespectfulness).
Thái độ không tôn trọng là anādaratā.
Sagaruvāsaṃ avasanaṭṭhena agāravabhāvo agāravatā.
The state of being without reverence, due to not dwelling respectfully, is agāravatā (irreverence).
Trạng thái không kính trọng do ý nghĩa không sống chung với người đáng kính là agāravatā.
Sajeṭṭhakavāsaṃ avasanaṭṭhena appatissavatā.
The state of not listening attentively, due to not dwelling with elders, is appatissavatā (lack of deference).
Do ý nghĩa không sống chung với bậc trưởng thượng là appatissavatā.
Anaddāti anādiyanā.
Anaddā means not accepting.
Anaddā là sự không chấp nhận.
Anaddāyanāti anādiyanākāro.
Anaddāyanā means the manner of not accepting.
Anaddāyanā là thái độ không chấp nhận.
Anaddāya ayitassa bhāvo anaddāyitattaṃ.
The state of one who has acted with non-acceptance is anaddāyitattaṃ.
Trạng thái của người đã không chấp nhận là anaddāyitattaṃ.
Asīlassa bhāvo asīlyaṃ.
The state of being immoral is asīlyaṃ.
Trạng thái của người không có giới là asīlyaṃ.
Acittīkāroti garucittīkārassa akaraṇaṃ.
Acittīkāro means not paying reverent attention.
Acittīkāro là sự không thực hiện việc tôn trọng bậc đáng kính.
Upārambhacittatāti upārambhacittabhāvo.
Upārambhacittatā means the state of a mind that finds fault.
Tâm chỉ trích là trạng thái có tâm chỉ trích.
Yasmā pana so atthato upārambhova hoti, tasmā taṃ dassetuṃ tattha katamo upārambhotiādi vuttaṃ.
Since that is, in essence, fault-finding itself, in order to show that, " What is fault-finding there?" and so on, was said.
Và vì rằng, về mặt ý nghĩa, nó chính là sự chỉ trích, do đó, để chỉ rõ điều đó, câu "Trong đó, thế nào là sự chỉ trích?" và các câu tiếp theo đã được nói đến.
Tattha upārambhanavasena upārambho.
Here, through finding fault, it is upārambho (fault-finding).
Trong đó, do phương diện chỉ trích nên gọi là sự chỉ trích.
Punappunaṃ upārambho anupārambho upārambhanākāro upārambhanā.
Repeated fault-finding is anupārambho (constant fault-finding). The manner of finding fault is upārambhanā.
Sự chỉ trích lặp đi lặp lại là sự chỉ trích liên tục; phương cách chỉ trích là sự chỉ trích.
Punappunaṃ upārambhanā anupārambhanā.
Repeated finding fault is anupārambhanā.
Sự chỉ trích lặp đi lặp lại là sự chỉ trích liên tục.
Anupārambhitassa bhāvo anupārambhitattaṃ.
The state of having been constantly found fault with is anupārambhitattaṃ.
Trạng thái của người đã chỉ trích liên tục là tính chất chỉ trích liên tục.
Uññāti heṭṭhā katvā jānanā.
Uññā means knowing by looking down upon.
Sự khinh miệt là sự biết bằng cách hạ thấp người khác.
Avaññāti avajānanā.
Avaññā means looking down upon.
Sự coi thường là sự biết một cách khinh rẻ.
Paribhavanaṃ paribhavo.
Disregarding is paribhavo (disregard).
Sự áp đảo là sự lấn át.
Randhassa gavesitā randhagavesitā.
Seeking a fault is randhagavesitā (fault-finding).
Sự tìm kiếm lỗi lầm là sự tìm lỗi.
Randhaṃ vā gavesatīti randhagavesī, tassa bhāvo randhagavesitā.
Or, one who seeks a fault is a fault-finder (randhagavesī); the state of such a one is randhagavesitā.
Hoặc người tìm kiếm lỗi lầm là người tìm lỗi, trạng thái của người đó là sự tìm lỗi.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ paravajjānupassanalakkhaṇo upārambho nāma vuccati, yena samannāgato puggalo, yathā nāma tunnakāro sāṭakaṃ pasāretvā chiddameva oloketi, evameva parassa sabbepi guṇe makkhetvā aguṇesuyeva patiṭṭhāti.
Ayaṃ vuccatī (This is called): this fault-finding, characterized by observing others' faults, is called upārambho (fault-finding). A person endowed with it, just as a tailor spreads out a cloth and only looks for holes, in the same way, obscures all the good qualities of others and firmly fixes on their bad qualities.
Điều này được gọi là có nghĩa là: sự chỉ trích này, có đặc tính quan sát lỗi lầm của người khác, được gọi là sự chỉ trích, do đó người có tâm này, cũng giống như người thợ may sau khi trải tấm vải ra chỉ nhìn vào chỗ rách, cũng vậy, sau khi xóa bỏ tất cả các đức tính của người khác, người ấy chỉ chú tâm vào những điểm xấu.
936. Ayoniso manasikāroti anupāyamanasikāro.
Ayoniso manasikāro (unwise attention) means improper attention.
936. Tác ý không như lý là sự tác ý không đúng phương pháp.
Anicce niccanti anicceyeva vatthusmiṃ ‘idaṃ nicca’nti evaṃ pavatto.
Anicce niccaṃ (permanent in the impermanent) means it occurs in this way: "This is permanent" in an impermanent object.
Trong cái vô thường thấy là thường là sự tác ý khởi lên rằng 'đây là thường' đối với sự vật vốn dĩ vô thường.
Dukkhe sukhantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to dukkhe sukhaṃ (pleasure in suffering), and so on.
Trong các trường hợp trong khổ thấy là lạc v.v... cũng theo phương pháp tương tự.
Saccavippaṭikulena cāti catunnaṃ saccānaṃ ananulomavasena.
Saccavippaṭikulena ca (and by what is contrary to the truths) means in a way that is not in conformity with the four Noble Truths.
Và do trái ngược với chân lý là do không thuận theo bốn chân lý.
Cittassa āvaṭṭanātiādīni sabbānipi āvajjanasseva vevacanāneva.
Cittassa āvaṭṭanā (turning of the mind), and so on, are all synonyms for āvajjana (adverting).
Các từ như sự quay của tâm v.v... tất cả đều là đồng nghĩa của sự hướng tâm.
Āvajjanañhi bhavaṅgacittaṃ āvaṭṭetīti cittassa āvaṭṭanā.
Indeed, adverting turns the bhavaṅga consciousness; thus, it is cittassa āvaṭṭanā.
Vì sự hướng tâm làm cho tâm hữu phần quay lại, nên gọi là sự quay của tâm.
Anuanu āvaṭṭetīti anāvaṭṭanā.
It turns repeatedly; thus, it is anāvaṭṭanā (repeated turning).
Vì nó quay đi quay lại nhiều lần, nên gọi là sự quay liên tục.
Ābhujatīti ābhogo.
It turns towards; thus, it is ābhogo (attention).
Vì nó hướng đến, nên gọi là sự hướng đến.
Bhavaṅgārammaṇato aññaṃ ārammaṇaṃ samannāharatīti samannāhāro.
It gathers together an object other than the bhavaṅga object; thus, it is samannāhāro (apprehension).
Vì nó mang đến một đối tượng khác với đối tượng của tâm hữu phần, nên gọi là sự mang đến.
Tadevārammaṇaṃ attānaṃ anubandhitvā uppajjamāne manasikarotīti manasikāro.
It attends to that same object as it arises, connecting with itself; thus, it is manasikāro (attention).
Vì nó làm cho tâm đang khởi lên theo sau chính đối tượng đó, nên gọi là sự tác ý.
Karotīti ṭhapeti.
Karotī means establishes.
Làm cho có nghĩa là đặt để.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ anupāyamanasikāro uppathamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro nāma vuccati.
Ayaṃ vuccatī (This is called): this improper attention, characterized by attention to the wrong path, is called ayoniso manasikāro (unwise attention).
Điều này được gọi là có nghĩa là: sự tác ý không đúng phương pháp này, có đặc tính tác ý sai đường, được gọi là tác ý không như lý.
Tassa vasena puggalo dukkhādīni saccāni yāthāvato āvajjituṃ na sakkoti.
By its power, a person is unable to advert to the truths of suffering, and so on, as they truly are.
Do đó, một người không thể hướng tâm đến các chân lý như khổ v.v... một cách như thật.