Table of Contents

⮲

Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

Edit
177

2. Āyatanavibhaṅgo

2. Exposition of the Sense-Bases (Āyatanavibhaṅga)

2. Phân Tích Xứ (Āyatana)

178

1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

1. Exposition of the Suttanta Method of Analysis

1. Giải Thích Theo Cách Phân Loại Kinh Tạng (Suttantabhājanīya)

179
154. Idāni tadanantare āyatanavibhaṅganiddese suttantabhājanīyaṃ tāva dassento dvādasāyatanāni cakkhāyatanaṃ rūpāyatanantiādimāha.
Now, in the subsequent section on the Exposition of the Sense-Bases (Āyatanavibhaṅga), the Blessed One, intending to first present the Suttanta method of analysis, spoke the passage beginning, “The twelve sense-bases are the eye-base, the form-base…”
154. Bây giờ, trong phần trình bày về Phân Tích Xứ (Āyatanavibhaṅga) ngay sau đó, để trình bày trước tiên phần phân loại theo Kinh Tạng (Suttantabhājanīya), Đức Phật đã nói câu mở đầu: “Mười hai xứ: xứ nhãn, xứ sắc” và vân vân.
Tattha pāḷimuttakena tāva nayena –
Therein, by a method independent of the Pāḷi text, it should first be known:
Ở đây, trước hết theo phương pháp không thuộc Pāḷi:
180
Atthalakkhaṇatāvatva, kamasaṅkhepavitthārā;
The determination should be understood from the perspective of meaning, characteristic, extent, order, brevity, and elaboration;
Sự quyết định cần được biết theo nghĩa, đặc tính, số lượng,
181
Tathā daṭṭhabbato ceva, viññātabbo vinicchayo.
And also from the perspective of what is to be seen.
thứ tự, tóm tắt và chi tiết, cũng như theo cách nhìn nhận.
182
Tattha visesato tāva cakkhatīti cakkhu; rūpaṃ assādeti, vibhāveti cāti attho.
Among these, specifically, that which observes is cakkhu (eye); the meaning is that it enjoys and manifests form. That which makes manifest is rūpa (form); the meaning is that by undergoing a change of color, it reveals the state of being agreeable to the mind. That which hears is sota (ear). That which is uttered is sadda (sound); the meaning is that it is spoken aloud. That which smells is ghāna (nose). That which makes manifest a smell is gandha (smell); the meaning is that it indicates its own substance. That which calls forth life is jivhā (tongue). That which beings enjoy is rasa (taste); the meaning is that they savor it. That which is the origin of defiled (sāsava) states is kāya (body). The term ‘origin’ here means the place of origination. That which is touched is phoṭṭhabba (tangible object). That which thinks is mano (mind). That which bears its own characteristic are dhammā (mental phenomena).
Trong đó, trước hết, đặc biệt là cái thấy (cakkhati) nên gọi là nhãn (cakkhu); nghĩa là nó tận hưởng và biểu lộ sắc. Cái biểu lộ (rūpayati) nên gọi là sắc (rūpa); nghĩa là nó biểu lộ trạng thái đi vào tâm khi nó đạt đến sự biến đổi màu sắc. Cái nghe (suṇāti) nên gọi là nhĩ (sota). Cái được nói ra (sappati) nên gọi là thanh (sadda); nghĩa là cái được phát ra. Cái ngửi (ghāyati) nên gọi là tỷ (ghāna). Cái biểu lộ mùi (gandhayati) nên gọi là hương (gandha); nghĩa là cái biểu lộ đối tượng của chính nó. Cái mời gọi sự sống (jīvitaṃ avhāyati) nên gọi là thiệt (jivhā). Chúng sinh nếm (rasanti) cái đó nên gọi là vị (rasa); nghĩa là chúng tận hưởng. Cái là nơi phát sinh của các pháp hữu lậu (sāsava-dhamma) đáng ghê tởm nên gọi là thân (kāya). Āya có nghĩa là nơi phát sinh. Cái được xúc chạm (phusīyati) nên gọi là xúc (phoṭṭhabba). Cái suy nghĩ (manati) nên gọi là ý (mano). Cái duy trì đặc tính của chính nó nên gọi là pháp (dhammā).
Rūpayatīti rūpaṃ; vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti attho.
That which makes manifest is rūpa (form); the meaning is that by undergoing a change of color, it reveals the state of being agreeable to the mind.
Cái biểu lộ (rūpayati) nên gọi là sắc (rūpa); nghĩa là nó biểu lộ trạng thái đi vào tâm khi nó đạt đến sự biến đổi màu sắc.
Suṇātīti sotaṃ.
That which hears is sota (ear).
Cái nghe (suṇāti) nên gọi là nhĩ (sota).
Sappatīti saddo; udāhariyatīti attho.
That which is uttered is sadda (sound); the meaning is that it is spoken aloud.
Cái được nói ra (sappati) nên gọi là thanh (sadda); nghĩa là cái được phát ra.
Ghāyatīti ghānaṃ.
That which smells is ghāna (nose).
Cái ngửi (ghāyati) nên gọi là tỷ (ghāna).
Gandhayatīti gandho; attano vatthuṃ sūcayatīti attho.
That which makes manifest a smell is gandha (smell); the meaning is that it indicates its own substance.
Cái biểu lộ mùi (gandhayati) nên gọi là hương (gandha); nghĩa là cái biểu lộ đối tượng của chính nó.
Jīvitaṃ avhāyatīti jivhā.
That which calls forth life is jivhā (tongue).
Cái mời gọi sự sống (jīvitaṃ avhāyati) nên gọi là thiệt (jivhā).
Rasanti taṃ sattāti raso; assādentīti attho.
That which beings enjoy is rasa (taste); the meaning is that they savor it.
Chúng sinh nếm (rasanti) cái đó nên gọi là vị (rasa); nghĩa là chúng tận hưởng.
Kucchitānaṃ sāsavadhammānaṃ āyoti kāyo.
That which is the origin of defiled (sāsava) states is kāya (body).
Cái là nơi phát sinh của các pháp hữu lậu (sāsava-dhamma) đáng ghê tởm nên gọi là thân (kāya).
Āyoti uppattideso.
The term ‘origin’ here means the place of origination.
Āya có nghĩa là nơi phát sinh.
Phusīyatīti phoṭṭhabbaṃ.
That which is touched is phoṭṭhabba (tangible object).
Cái được xúc chạm (phusīyati) nên gọi là xúc (phoṭṭhabba).
Manatīti mano.
That which thinks is mano (mind).
Cái suy nghĩ (manati) nên gọi là ý (mano).
Attano lakkhaṇaṃ dhārayantīti dhammā.
That which bears its own characteristic are dhammā (mental phenomena).
Cái duy trì đặc tính của chính nó nên gọi là pháp (dhammā).
183
Avisesato pana āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatananti veditabbaṃ.
In a general sense, however, it should be understood that 'āyatana' means that which strives, that which extends (tananā) mental states, and that which leads (nayanato) to extended suffering.
Tuy nhiên, nói chung, xứ (āyatana) cần được hiểu là nơi phát sinh (āyatanato), nơi mở rộng các pháp phát sinh (āyānaṃ tananato), và nơi dẫn dắt sự kéo dài (āyatassa ca nayanato).
Cakkhurūpādīsu hi taṃtaṃdvārārammaṇā cittacetasikā dhammā sena sena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭṭenti vāyamantīti vuttaṃ hoti.
For, in the case of the eye, forms, etc., mental states (citta-cetasikā dhammā) with those respective doors and objects, strive, arise, exert themselves, and endeavor by their own respective functions of experiencing, etc. This is what is meant.
Thật vậy, đối với nhãn, sắc, v.v., các pháp tâm và tâm sở, có cửa và đối tượng tương ứng, hoạt động, phát sinh, thúc đẩy hoặc nỗ lực với chức năng riêng của mình như kinh nghiệm, v.v., được gọi là āyatana (nơi phát sinh).
Te ca pana āyabhūte dhamme etāni tanonti vitthārentīti vuttaṃ hoti.
And these (āyatanas) extend (tanonti) those mental states that have arisen. This is what is meant.
Và những āyatana này mở rộng các pháp đã phát sinh, như đã nói.
Idañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ atīva āyataṃ saṃsāradukkhaṃ yāva na nivattati tāva nayanteva, pavattayantīti vuttaṃ hoti.
And this aggregate of sense-bases continues to lead, to cause to continue, the very long suffering of saṃsāra, which has no discernible beginning and has occurred in this saṃsāra, as long as it does not cease. This is what is meant.
Và chúng tiếp tục dẫn dắt, duy trì sự khổ luân hồi (saṃsāra-dukkha) vô cùng dài trong vòng luân hồi vô thủy này, chừng nào nó chưa chấm dứt.
Iti sabbepi me dhammā āyatanato āyānaṃ tananato āyatassa ca nayanato ‘āyatanaṃ āyatana’nti vuccanti.
Thus, all these phenomena are called ‘āyatana, āyatana’ because they strive, extend mental states, and lead to extended suffering.
Như vậy, tất cả các pháp này đều được gọi là ‘xứ (āyatana), xứ (āyatana)’ theo nghĩa là nơi phát sinh, nơi mở rộng các pháp phát sinh, và nơi dẫn dắt sự kéo dài.
184
Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ.
Furthermore, 'āyatana' should be understood as a dwelling place, a source, a place of convergence, a place of generation, and a cause.
Hơn nữa, xứ (āyatana) cần được hiểu theo nghĩa là nơi cư trú, là mỏ, là nơi hội tụ, là nơi phát sinh, và là nguyên nhân.
Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati.
Thus, in the world, in expressions like “the abode of Isvara (Issarāyatana), the abode of Vāsudeva (Vāsudevāyatana),” ‘āyatana’ refers to a dwelling place.
Thật vậy, trong thế gian, nơi cư trú được gọi là xứ, như trong các câu “issarāyatanaṃ (xứ của chúa tể), vāsudevāyatanaṃ (xứ của thần Vasudeva)” và vân vân.
‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro.
In expressions like “a source of gold (suvaṇṇāyatana), a source of silver (rajatāyatana),” it refers to a mine.
Trong các câu “suvaṇṇāyatanaṃ (mỏ vàng), rajatāyatanaṃ (mỏ bạc)” và vân vân, nó là mỏ.
Sāsane pana ‘‘manorame āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu (a. ni. 5.38) samosaraṇaṭṭhānaṃ.
However, in the Sāsana (Dispensation), in expressions like “Birds resort to the pleasant resort (manorame āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā),” it refers to a place of convergence.
Còn trong Giáo Pháp, nó là nơi hội tụ, như trong các câu “manorame āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā” (các loài chim trú ngụ ở nơi đẹp đẽ) và vân vân.
‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso.
In expressions like “The southern region is the breeding ground (āyatana) for cows,” it refers to a place of generation.
Nó là nơi phát sinh, như trong các câu “Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatanaṃ” (miền Nam là nơi phát sinh của bò) và vân vân.
‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (a. ni. 5.23) kāraṇaṃ.
In expressions like “One attains the capacity to be a witness therein, whenever there is an appropriate cause (sati sati āyatane),” it refers to a cause.
Nó là nguyên nhân, như trong các câu “Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane” (nơi nào có xứ, nơi đó đạt được khả năng làm chứng) và vân vân.
185
Cakkhurūpādīsu cāpi te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo nesaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ.
And indeed, in the eye, forms, etc., those mental and volitional states (cittacetasikā dhammā) dwell there because their existence is dependent on them; thus, the eye, etc., are their dwelling place.
Và trong nhãn, sắc, v.v., các pháp tâm và tâm sở đó cư trú vì chúng có sự tồn tại phụ thuộc vào đó; do đó, nhãn, v.v., là nơi cư trú của chúng.
Cakkhādīsu ca te ākiṇṇā taṃ nissitattā tadārammaṇattā cāti cakkhādayo nesaṃ ākaro.
And those mental states are intermingled in the eye, etc., because they are dependent on them and have them as their object; thus, the eye, etc., are their source.
Và trong nhãn, v.v., chúng bị trộn lẫn vì chúng nương tựa vào đó và lấy đó làm đối tượng; do đó, nhãn, v.v., là mỏ của chúng.
Cakkhādayo ca nesaṃ samosaraṇaṭṭhānaṃ, tattha tattha vatthudvārārammaṇavasena samosaraṇato.
And the eye, etc., are their place of convergence, because they converge there in terms of basis, door, and object.
Và nhãn, v.v., là nơi hội tụ của chúng, vì chúng hội tụ ở đó theo nghĩa là căn, môn và đối tượng.
Cakkhādayo ca nesaṃ sañjātideso; taṃ nissayārammaṇabhāvena tattheva uppattito.
And the eye, etc., are their place of generation, because they arise there due to being based on and having those as objects.
Và nhãn, v.v., là nơi phát sinh của chúng; vì chúng phát sinh ở đó theo nghĩa là nương tựa và đối tượng.
Cakkhādayo ca nesaṃ kāraṇaṃ, tesaṃ abhāve abhāvatoti.
And the eye, etc., are their cause, because in their absence, these (mental states) are absent.
Và nhãn, v.v., là nguyên nhân của chúng, vì nếu không có chúng thì chúng cũng không có.
Iti nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhenāti imehi kāraṇehi ete dhammā ‘āyatanaṃ āyatana’nti vuccanti.
Thus, for these reasons—as a dwelling place, as a source, as a place of convergence, as a place of generation, and as a cause—these phenomena are called ‘āyatana, āyatana’.
Như vậy, theo các lý do này – theo nghĩa là nơi cư trú, là mỏ, là nơi hội tụ, là nơi phát sinh, và là nguyên nhân – những pháp này được gọi là ‘xứ (āyatana), xứ (āyatana)’.
Tasmā yathāvuttenatthena cakkhu ca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ…pe… dhammā ca te āyatanañcāti dhammāyatananti evaṃ tāvettha ‘atthato’ viññātabbo vinicchayo.
Therefore, in accordance with the meaning explained, “the eye and also that sense-base” is cakkhāyatana (eye-base)… and “the mental phenomena and also that sense-base” is dhammāyatana (mental phenomena base)—thus, the determination here should first be understood ‘by meaning’.
Do đó, theo nghĩa đã nói ở trên, nhãn và cái đó là xứ nên gọi là nhãn xứ (cakkhāyatana)… vân vân… các pháp và cái đó là xứ nên gọi là pháp xứ (dhammāyatana). Như vậy, ở đây, sự quyết định cần được biết ‘theo nghĩa’.
186
‘Lakkhaṇato’ti cakkhādīnaṃ lakkhaṇatopettha viññātabbo vinicchayo.
‘By characteristic’: Herein, the determination should be understood by the characteristics of the eye, etc.
‘Theo đặc tính’ có nghĩa là ở đây, sự quyết định cần được biết theo đặc tính của nhãn, v.v.
Tāni ca pana nesaṃ lakkhaṇāni heṭṭhā rūpakaṇḍaniddese vuttanayeneva veditabbāni.
And their characteristics should be understood in the same way as described in the section on the exposition of matter (rūpakaṇḍa) below.
Và những đặc tính của chúng cần được hiểu theo cách đã nói trong phần trình bày về nhóm sắc ở dưới.
187
‘Tāvatvato’ti tāvabhāvato.
‘By extent’: meaning, by their being so many (i.e., twelve).
‘Theo số lượng’ có nghĩa là theo số lượng đó.
Idaṃ vuttaṃ hoti – cakkhādayopi hi dhammā eva.
This is what is meant: The eye and so forth are indeed just phenomena.
Điều này có nghĩa là: các pháp như nhãn, v.v., cũng chỉ là các pháp.
Evaṃ sati dhammāyatanamicceva avatvā kasmā dvādasāyatanāni vuttānīti ce?
If that is the case, why are twelve sense-bases declared, instead of just saying "the mental phenomena base"?
Nếu vậy, tại sao không chỉ nói “pháp xứ” mà lại nói mười hai xứ?
Cha viññāṇakāyuppattidvārārammaṇavavatthānato.
Because of the distinction of doors and objects for the arising of the six consciousness-groups.
Vì sự phân biệt cửa và đối tượng cho sự phát sinh của sáu nhóm thức.
Idha channaṃ viññāṇakāyānaṃ dvārabhāvena ārammaṇabhāvena ca vavatthānato ayameva tesaṃ bhedo hotīti dvādasa vuttāni.
Here, this very distinction arises for the six consciousness-groups due to their distinct doors and objects, hence twelve are declared.
Ở đây, do sự phân biệt cửa và đối tượng cho sự phát sinh của sáu nhóm thức, sự phân chia này của chúng được hình thành, nên mười hai xứ đã được nói đến.
Cakkhuviññāṇavīthipariyāpannassa hi viññāṇakāyassa cakkhāyatanameva uppattidvāraṃ, rūpāyatanameva cārammaṇaṃ.
Indeed, for the consciousness-group pertaining to the eye-consciousness process, the eye-base (cakkhāyatana) alone is the door for its arising, and the form-base (rūpāyatana) alone is its object.
Thật vậy, đối với nhóm thức thuộc lộ trình nhãn thức, nhãn xứ là cửa phát sinh, và sắc xứ là đối tượng.
Tathā itarāni itaresaṃ.
Similarly for the others with respect to their respective counterparts.
Tương tự, các xứ khác cũng vậy đối với các nhóm thức tương ứng.
Chaṭṭhassa pana bhavaṅgamanasaṅkhāto manāyatanekadesova uppattidvāraṃ, asādhāraṇañca dhammāyatanaṃ ārammaṇanti.
However, for the sixth (consciousness-group), only a portion of the mind-base (manāyatana), namely the bhavaṅga mind, is the door for its arising, and the mental-phenomena base (dhammāyatana) is its exclusive object.
Còn đối với nhóm thức thứ sáu (ý thức), chỉ một phần của ý xứ (manāyatana), tức là ý căn bhavanga, là cửa phát sinh, và pháp xứ (dhammāyatana) là đối tượng không chung (asādhāraṇaṃ).
Iti channaṃ viññāṇakāyānaṃ uppattidvārārammaṇavavatthānato dvādasa vuttānīti.
Thus, because of the distinction of doors and objects for the arising of the six consciousness-groups, twelve are declared.
Như vậy, do sự phân biệt cửa và đối tượng phát sinh của sáu nhóm thức, mười hai xứ đã được nói đến.
Evamettha ‘tāvatvato’ viññātabbo vinicchayo.
In this way, the determination here should be understood ‘by extent’.
Như vậy, ở đây, sự quyết định cần được biết ‘theo số lượng’.
188
‘Kamato’ti idhāpi pubbe vuttesu uppattikkamādīsu desanākkamova yujjati.
‘By order’: Here too, among the orders of arising, etc., mentioned previously, only the order of teaching (desanākkama) is applicable.
‘Theo thứ tự’: Ở đây, trong các thứ tự đã nói trước đây như thứ tự phát sinh, v.v., chỉ có thứ tự thuyết giảng là phù hợp.
Ajjhattikesu hi āyatanesu sanidassanasappaṭighavisayattā cakkhāyatanaṃ pākaṭanti paṭhamaṃ desitaṃ.
Among the internal sense-bases (ajjhattika āyatana), the eye-base is evident because its object is visible and has impact, hence it is taught first.
Thật vậy, trong các xứ nội phần (ajjhattika-āyatana), nhãn xứ (cakkhāyatana) được thuyết giảng trước tiên vì nó rõ ràng do có đối tượng là sắc hữu kiến và hữu đối (sanidassana-sappaṭigha).
Tato anidassanasappaṭighavisayāni sotāyatanādīni.
After that, come the ear-base and so forth, whose objects are invisible but have impact.
Sau đó là nhĩ xứ (sotāyatana) và các xứ khác, có đối tượng là sắc vô kiến và hữu đối (anidassana-sappaṭigha).
Atha vā dassanānuttariyasavanānuttariyahetubhāvena bahūpakārattā ajjhattikesu cakkhāyatanasotāyatanāni paṭhamaṃ desitāni.
Or else, among the internal sense-bases, the eye-base and ear-base are taught first because they are very beneficial, being the cause for the supremacy of seeing and hearing.
Hoặc, trong các xứ nội phần, nhãn xứ và nhĩ xứ được thuyết giảng trước tiên vì chúng có nhiều lợi ích do là nguyên nhân của sự thấy và nghe tối thượng.
Tato ghānāyatanādīni tīṇi.
After that, the three, starting with the nose-base.
Sau đó là ba xứ tỷ, thiệt, thân.
Pañcannampi gocaravisayattā ante manāyatanaṃ.
The mind-base (manāyatana) is at the end, as it is the domain for all five (sense-bases).
Ý xứ (manāyatana) được thuyết giảng cuối cùng vì nó là đối tượng của cả năm xứ.
Cakkhādīnaṃ pana gocarattā tassa tassa anantarāni bāhiresu rūpāyatanādīni.
As for the external sense-bases (bāhira āyatana), the form-base and so forth are immediately after their respective internal bases (cakkhu, etc.) because they are the objects of these bases.
Còn trong các xứ ngoại phần, sắc xứ (rūpāyatana) và các xứ khác được thuyết giảng ngay sau các xứ nhãn, v.v., vì chúng là đối tượng của các xứ đó.
Apica viññāṇuppattikāraṇavavatthānatopi ayameva tesaṃ kamo veditabbo.
Furthermore, this order should be understood also from the perspective of distinguishing the causes for the arising of consciousness.
Hơn nữa, thứ tự này của chúng cũng cần được hiểu từ sự phân biệt nguyên nhân phát sinh của thức.
Vuttañhetaṃ ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇa’’nti (ma. ni. 3.421) evaṃ ‘kamato’pettha viññātabbo vinicchayo.
For it is said: “Eye-consciousness arises dependent on the eye and on forms… (and so on)… mind-consciousness arises dependent on the mind and on mental phenomena.” Thus, the determination here should be understood ‘by order’.
Điều này đã được nói: “Nương vào nhãn và sắc mà nhãn thức phát sinh… vân vân… nương vào ý và pháp mà ý thức phát sinh.” Như vậy, ở đây, sự quyết định cần được biết ‘theo thứ tự’.
189
‘Saṅkhepavitthārā’ti saṅkhepato hi manāyatanassa ceva dhammāyatanekadesassa ca nāmena, tadavasesānañca āyatanānaṃ rūpena saṅgahitattā dvādasāpi āyatanāni nāmarūpamattameva honti.
‘By brevity and elaboration’: In brief, the twelve sense-bases are merely name-and-form (nāmarūpa), as the mind-base and a portion of the mental-phenomena base are included by way of name, and the remaining sense-bases are included by way of form.
‘Theo tóm tắt và chi tiết’: Thật vậy, một cách tóm tắt, mười hai xứ chỉ là danh và sắc, vì ý xứ (manāyatana) và một phần của pháp xứ (dhammāyatana) được bao gồm trong danh, và các xứ còn lại được bao gồm trong sắc.
190
Vitthārato pana ajjhattikesu tāva cakkhāyatanaṃ jātivasena cakkhupasādamattameva, paccayagatinikāyapuggalabhedato pana anantappabhedaṃ.
In elaboration, however, among the internal sense-bases, the eye-base is merely the sensitive eye (cakkhupasāda) in terms of its class (jātivasena), but it is of infinite varieties in terms of conditions, destinies, families, and individuals.
Tuy nhiên, một cách chi tiết, trước hết, nhãn xứ (cakkhāyatana) chỉ là tịnh sắc nhãn (cakkhupasāda) theo nghĩa chủng loại, nhưng theo sự phân chia của duyên, cõi, nhóm và cá nhân, nó có vô số loại.
Tathā sotāyatanādīni cattāri.
Similarly, the four, starting with the ear-base.
Tương tự, bốn xứ nhĩ, tỷ, thiệt, thân cũng vậy.
Manāyatanaṃ tebhūmakakusalākusalavipākakiriyaviññāṇabhedena ekāsītippabhedaṃ, vatthupaṭipadādibhedato pana anantappabhedaṃ.
The mind-base is of eighty-one varieties in terms of kamma that is wholesome, unwholesome, resultant, and functional, belonging to the three planes; but it is of infinite varieties in terms of basis, practice, etc.
Ý xứ (manāyatana) có tám mươi mốt loại theo sự phân chia của các thức thiện, bất thiện, dị thục và duy tác thuộc ba cõi, nhưng theo sự phân chia của căn, đạo lộ, v.v., nó có vô số loại.
Rūpagandharasāyatanāni samuṭṭhānabhedato catuppabhedāni, saddāyatanaṃ dvippabhedaṃ.
The form, smell, and taste bases are of four varieties in terms of their origin; the sound base is of two varieties.
Các xứ sắc, hương, vị có bốn loại theo sự phân chia của nguyên nhân phát sinh, và thanh xứ có hai loại.
Sabhāgavisabhāgabhedato pana sabbānipi anantappabhedāni.
However, in terms of similar and dissimilar varieties, all are of infinite varieties.
Tuy nhiên, theo sự phân chia của tương tự và không tương tự, tất cả chúng đều có vô số loại.
Phoṭṭhabbāyatanaṃ pathavīdhātutejodhātuvāyodhātuvasena tippabhedaṃ, samuṭṭhānato catuppabhedaṃ, sabhāgavisabhāgato anekappabhedaṃ.
The tangible sense-sphere (phoṭṭhabbāyatana) is threefold by way of the earth element (pathavīdhātu), fire element (tejodhātu), and air element (vāyodhātu); fourfold by its origination; and manifold by way of similar and dissimilar.
Xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana) có ba loại theo địa đại (pathavīdhātu), hỏa đại (tejodhātu), phong đại (vāyodhātu); có bốn loại theo sự phát sinh (samuṭṭhāna); có nhiều loại theo đồng phần và dị phần (sabhāgavisabhāga).
Dhammāyatanaṃ tebhūmakadhammārammaṇavasena anekappabhedanti.
The mind-object sense-sphere (dhammāyatana) is manifold by way of its three-sphere mind-objects.
Pháp xứ (dhammāyatana) có nhiều loại theo đối tượng pháp (dhammārammaṇa) thuộc ba cõi (tebhūmaka).
Evaṃ saṅkhepavitthārā viññātabbo vinicchayo.
Thus, this discernment should be understood by way of brevity and elaboration.
Sự phân định (vinicchaya) cần được hiểu theo cách tóm tắt và chi tiết như vậy.
191
‘Daṭṭhabbato’ti ettha pana sabbānevetāni āyatanāni anāgamanato aniggamanato ca daṭṭhabbāni.
Here, regarding ‘to be perceived’, all these sense-spheres are to be perceived as not coming from anywhere and not going anywhere.
Trong đoạn ‘Daṭṭhabbato’ (cần được thấy) này, tất cả các xứ (āyatana) ấy cần được thấy theo khía cạnh không đến và không đi.
Na hi tāni pubbe udayā kutoci āgacchanti, nāpi uddhaṃ vayā kuhiñci gacchanti; atha kho pubbe udayā appaṭiladdhasabhāvāni, uddhaṃ vayā paribhinnasabhāvāni, pubbantāparantavemajjhe paccayāyattavuttitāya avasāni pavattanti.
For they do not come from anywhere before arising, nor do they go anywhere after passing away; rather, before arising, they are unobtained in nature, and after passing away, they are shattered in nature, continuing without control in the middle, between the beginning and the end, due to being dependent on conditions.
Vì chúng không từ đâu đến trước khi sinh khởi, cũng không đi về đâu sau khi hoại diệt; mà chúng chỉ là những pháp không đạt được tự tánh trước khi sinh khởi, có tự tánh bị tan rã sau khi hoại diệt, và tồn tại một cách vô chủ (avasāni) phụ thuộc vào các duyên ở giữa giai đoạn đầu và cuối.
Tasmā anāgamanato aniggamanato ca daṭṭhabbāni.
Therefore, they are to be perceived as not coming and not going.
Do đó, chúng cần được thấy theo khía cạnh không đến và không đi.
Tathā nirīhato abyāpārato ca.
Likewise, they are to be perceived as having no aspiration and no engagement.
Cũng vậy, chúng cần được thấy theo khía cạnh không mong muốn và không nỗ lực.
Na hi cakkhurūpādīnaṃ evaṃ hoti – ‘aho vata amhākaṃ sāmaggiyā viññāṇaṃ nāma uppajjeyyā’ti, na ca tāni viññāṇuppādanatthaṃ dvārabhāvena vatthubhāvena ārammaṇabhāvena vā īhanti, na byāpāramāpajjanti; atha kho dhammatāvesā yaṃ cakkhurūpādīnaṃ sāmaggiyaṃ cakkhuviññāṇādīni sambhavanti.
For it does not occur to the eye, visible object, etc., “Oh, if only consciousness would arise due to our combination!” Nor do they aspire or engage in activity to produce consciousness by way of door, base, or object; rather, it is simply the nature of things that eye-consciousness, etc., arise when the eye, visible object, etc., combine.
Thật vậy, mắt (cakkhu) và sắc (rūpa) v.v. không hề có ý nghĩ: ‘Ôi, ước gì thức (viññāṇa) có thể sinh khởi do sự kết hợp của chúng ta’, và chúng cũng không mong muốn hay nỗ lực để làm phát sinh thức dưới hình thức căn (dvāra), y xứ (vatthu) hay đối tượng (ārammaṇa); mà chỉ là do bản chất của các pháp (dhammatāvesā) mà nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v. sinh khởi khi mắt và sắc v.v. kết hợp.
Tasmā nirīhato abyāpārato ca daṭṭhabbāni.
Therefore, they are to be perceived as having no aspiration and no engagement.
Do đó, chúng cần được thấy theo khía cạnh không mong muốn và không nỗ lực.
Apica ajjhattikāni suññagāmo viya daṭṭhabbāni dhuvasubhasukhattabhāvavirahitattā, bāhirāni gāmaghātakacorā viya ajjhattikānaṃ abhighātakattā.
Furthermore, the internal sense-spheres (ajjhattikāni) are to be perceived like a deserted village, being devoid of permanence, beauty, happiness, and self (atta); the external sense-spheres (bāhirāni) are like village-destroying robbers, being assailants of the internal sense-spheres.
Hơn nữa, các xứ nội phần (ajjhattika) cần được thấy như một ngôi làng hoang vắng (suññagāmo) vì chúng không có trạng thái thường, lạc, tịnh, ngã; còn các xứ ngoại phần (bāhira) cần được thấy như những tên cướp phá làng (gāmaghātakacorā) vì chúng gây tổn hại cho các xứ nội phần.
Vuttañhetaṃ – ‘‘cakkhu, bhikkhave, haññati manāpāmanāpehi rūpehīti vitthāro.
For it is said: “Monks, the eye is afflicted by agreeable and disagreeable visible objects,” and so on, in detail.
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-kheo, con mắt bị tổn hại bởi các sắc khả ái và bất khả ái”, v.v. là phần giải thích.
Apica ajjhattikāni cha pāṇakā viya daṭṭhabbāni, bāhirāni tesaṃ gocarā viyāti.
Furthermore, the internal sense-spheres are to be perceived like six creatures, and the external ones like their respective pastures.
Hơn nữa, các xứ nội phần cần được thấy như sáu loài côn trùng, còn các xứ ngoại phần như là nơi trú ngụ của chúng.
Evampettha ‘daṭṭhabbato’ viññātabbo vinicchayoti.
Thus, here, the discernment of ‘to be perceived’ should be understood.
Như vậy, trong trường hợp này, sự phân định (vinicchaya) cần được hiểu theo khía cạnh ‘cần được thấy’ (daṭṭhabbato).
192
Idāni tesaṃ vipassitabbākāraṃ dassetuṃ cakkhuṃ aniccantiādi āraddhaṃ.
Now, in order to show the manner in which they are to be insightfully contemplated (vipassanā), the phrase “The eye is impermanent” (cakkhuṃ aniccaṃ) and so on, is introduced.
Bây giờ, để chỉ ra phương cách quán chiếu các pháp ấy, đoạn “Mắt là vô thường” (cakkhuṃ aniccaṃ) v.v. được bắt đầu.
Tattha cakkhu tāva hutvā abhāvaṭṭhena aniccanti veditabbaṃ.
Among these, the eye is to be known as impermanent (anicca) in the sense that it exists and then ceases to be.
Trong đó, trước hết, mắt cần được biết là vô thường (anicca) theo khía cạnh đã từng tồn tại rồi không còn tồn tại nữa.
Aparehipi catūhi kāraṇehi aniccaṃ – uppādavayavantato, vipariṇāmato, tāvakālikato, niccapaṭikkhepatoti.
It is also impermanent for four other reasons: because it has origination and dissolution, because of change (vipariṇāma), because it is temporary (tāvakālika), and because it is the antithesis of permanence.
Nó cũng vô thường bởi bốn lý do khác: có sự sinh và diệt, có sự biến đổi (vipariṇāma), có tính tạm thời (tāvakālika), và bác bỏ tính thường hằng (niccapaṭikkhepa).
193
Tadeva paṭipīḷanaṭṭhena dukkhaṃ.
That same (eye) is suffering (dukkhaṃ) in the sense of being continually oppressed.
Chính pháp ấy là khổ (dukkha) theo khía cạnh bị bức bách.
Yasmā vā etaṃ uppannaṃ ṭhitiṃ pāpuṇāti, ṭhitiyaṃ jarāya kilamati, jaraṃ patvā avassaṃ bhijjati; tasmā abhiṇhasampaṭipīḷanato, dukkhamato, dukkhavatthuto, sukhapaṭikkhepatoti imehi catūhi kāraṇehi dukkhaṃ.
Or, because it, having arisen, reaches a static state; in that static state, it is worn out by old age (jarā); having reached old age, it is inevitably broken; therefore, it is suffering for these four reasons: because of constant oppression, because it is difficult to bear, because it is a basis for suffering, and because it is the antithesis of happiness.
Hoặc vì khi pháp ấy sinh khởi, nó đạt đến trạng thái tồn tại; trong trạng thái tồn tại, nó bị suy yếu bởi sự già nua; khi đạt đến sự già nua, nó nhất định phải tan rã. Do đó, nó là khổ bởi bốn lý do: thường xuyên bị bức bách, khó chịu đựng, là đối tượng của khổ, và bác bỏ tính lạc.
194
Avasavattanaṭṭhena pana anattā.
However, it is non-self (anattā) in the sense of not being subject to control.
Còn theo khía cạnh không thể làm chủ, nó là vô ngã (anattā).
Yasmā vā etaṃ uppannaṃ ṭhitiṃ mā pāpuṇātu, ṭhānappattaṃ mā jiratu, jarappataṃ mā bhijjatūti imesu tīsu ṭhānesu kassaci vasavattibhāvo natthi, suññaṃ tena vasavattanākārena; tasmā suññato, assāmikato, akāmakāriyato, attapaṭikkhepatoti imehi catūhi kāraṇehi anattā.
Or, because there is no power of control over it in these three instances—that having arisen, it may not reach a static state; having reached a static state, it may not decay; having decayed, it may not be broken. It is void of such controlling power. Therefore, it is non-self for these four reasons: because it is void, because it is without owner, because it acts not according to will, and because it is the antithesis of self (atta).
Hoặc vì khi pháp ấy sinh khởi, không ai có thể làm chủ được ba điều này: “Ước gì nó đừng đạt đến trạng thái tồn tại”, “Ước gì nó đừng già nua khi đã đạt đến trạng thái tồn tại”, “Ước gì nó đừng tan rã khi đã đạt đến sự già nua”; nó trống rỗng (suññaṃ) theo khía cạnh không thể làm chủ ấy. Do đó, nó là vô ngã bởi bốn lý do: trống rỗng, không có chủ, không thể hành động theo ý muốn, và bác bỏ ngã.
195
Vibhavagatikato, pubbāparavasena bhavasaṅkantigamanato, pakatibhāvavijahanato ca vipariṇāmadhammaṃ.
It is subject to change (vipariṇāmadhammaṃ) because it goes to dissolution, because it passes from one state to another in sequence, and because it abandons its inherent nature.
Nó là pháp có tính biến đổi (vipariṇāmadhammaṃ) do đi đến sự hoại diệt (vibhavagati), do sự chuyển đổi trạng thái theo thứ tự trước sau, và do từ bỏ bản chất tự nhiên.
Idaṃ aniccavevacanameva.
This is just a synonym for impermanence (anicca).
Đây chính là đồng nghĩa với vô thường (anicca).
Rūpā aniccātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to “Visible objects are impermanent” (rūpā aniccā) and so on.
Trong các đoạn như “Sắc là vô thường” (Rūpā aniccā) v.v. cũng theo cách này.
Apicettha ṭhapetvā cakkhuṃ tebhūmakadhammā aniccā, no cakkhu.
Furthermore, here, except for the eye, the phenomena of the three planes of existence (tebhūmaka dhammā) are impermanent, but not the eye.
Hơn nữa, ở đây, trừ con mắt ra, các pháp thuộc ba cõi là vô thường, chứ không phải con mắt.
Cakkhu pana cakkhu ceva aniccañca.
The eye, however, is both the eye and impermanent.
Tuy nhiên, con mắt vừa là con mắt vừa là vô thường.
Tathā sesadhammā dukkhā, no cakkhu.
Similarly, other phenomena are suffering, but not the eye.
Cũng vậy, các pháp còn lại là khổ, chứ không phải con mắt.
Cakkhu pana cakkhu ceva dukkhañca.
The eye, however, is both the eye and suffering.
Tuy nhiên, con mắt vừa là con mắt vừa là khổ.
Sesadhammā anattā, no cakkhu.
Other phenomena are non-self, but not the eye.
Các pháp còn lại là vô ngã, chứ không phải con mắt.
Cakkhu pana cakkhu ceva anattā cāti.
The eye, however, is both the eye and non-self.
Tuy nhiên, con mắt vừa là con mắt vừa là vô ngã.
Rūpādīsupi eseva nayo.
The same method applies to visible objects (rūpa) and so on.
Trong sắc v.v. cũng theo cách này.
196
Imasmiṃ pana suttantabhājanīye tathāgatena kiṃ dassitanti?
Now, in this section on the analysis of sense-spheres in the suttas, what was taught by the Tathāgata?
Vậy trong phần phân tích kinh (suttantabhājanīya) này, Như Lai đã chỉ ra điều gì?
Dvādasannaṃ āyatanānaṃ anattalakkhaṇaṃ.
The characteristic of non-self (anattalakkhaṇa) of the twelve sense-spheres.
Đó là đặc tính vô ngã (anattalakkhaṇa) của mười hai xứ (āyatana).
Sammāsambuddho hi anattalakkhaṇaṃ dassento aniccena vā dasseti, dukkhena vā, aniccadukkhehi vā.
For the Perfectly Self-Enlightened One, when demonstrating the characteristic of non-self, teaches it either through impermanence, or through suffering, or through both impermanence and suffering.
Đức Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddho) khi chỉ ra đặc tính vô ngã thì hoặc chỉ ra bằng vô thường, hoặc bằng khổ, hoặc bằng cả vô thường và khổ.
Tattha ‘‘cakkhu, attāti yo vadeyya, taṃ na upapajjati.
In this regard, “If anyone were to say, ‘The eye is self,’ that is not appropriate.
Trong đó, “Nếu ai nói rằng con mắt là ngã, điều đó không hợp lý.
Cakkhussa uppādopi vayopi paññāyati.
For the arising and passing away of the eye are clearly perceived.
Sự sinh và diệt của con mắt đều được nhận biết.
Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti.
If anyone whose arising and passing away are clearly perceived were to say, ‘My self arises and passes away,’ then such an implication would follow for him.
Nếu sự sinh và diệt đều được nhận biết, thì người ấy sẽ nói: ‘Ngã của tôi sinh và diệt’.
Tasmā taṃ na upapajjati – cakkhu attāti yo vadeyya iti cakkhu anattā’’ti (ma. ni. 3.422).
Therefore, it is not appropriate if anyone were to say, ‘The eye is self,’ thus the eye is non-self.”
Do đó, điều đó không hợp lý – nếu ai nói rằng con mắt là ngã, thì con mắt là vô ngã.”
Imasmiṃ sutte aniccena anattalakkhaṇaṃ dassesi.
In this sutta, the characteristic of non-self was taught through impermanence.
Trong kinh này, Ngài đã chỉ ra đặc tính vô ngã bằng vô thường.
‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, anattā.
“Monks, material form (rūpa) is non-self.
“Này các Tỳ-kheo, sắc là vô ngã.
Rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, na yidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca rūpe – evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosīti.
If, monks, this material form were self, it would not lead to affliction; one could obtain with regard to material form, ‘Let my material form be thus, let my material form not be thus.’
Nếu sắc này, này các Tỳ-kheo, là ngã, thì sắc này sẽ không dẫn đến bệnh tật; và người ta có thể nói về sắc: ‘Ước gì sắc của tôi là như thế này, ước gì sắc của tôi không là như thế kia’.
Yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati; na ca labbhati rūpe – evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’’ti (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 20) imasmiṃ sutte dukkhena anattalakkhaṇaṃ dassesi.
But because, monks, material form is non-self, therefore material form leads to affliction; and one cannot obtain with regard to material form, ‘Let my material form be thus, let my material form not be thus.’” In this sutta, the characteristic of non-self was taught through suffering.
Nhưng vì sắc này, này các Tỳ-kheo, là vô ngã, do đó sắc dẫn đến bệnh tật; và người ta không thể nói về sắc: ‘Ước gì sắc của tôi là như thế này, ước gì sắc của tôi không là như thế kia’.” Trong kinh này, Ngài đã chỉ ra đặc tính vô ngã bằng khổ.
‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, aniccaṃ, yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā, yadanattā taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.15) aniccadukkhehi anattalakkhaṇaṃ dassesi.
In phrases like “Monks, material form is impermanent; what is impermanent is suffering; what is suffering is non-self; what is non-self, that is not mine, that I am not, that is not my self,” the characteristic of non-self was taught through impermanence and suffering.
“Này các Tỳ-kheo, sắc là vô thường, cái gì vô thường thì là khổ, cái gì là khổ thì là vô ngã, cái gì là vô ngã thì không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái đó không phải là ngã của tôi”, v.v. trong các đoạn này, Ngài đã chỉ ra đặc tính vô ngã bằng cả vô thường và khổ.
Kasmā?
Why?
Tại sao?
Aniccadukkhānaṃ pākaṭattā.
Because impermanence and suffering are evident.
Vì vô thường và khổ là những điều hiển nhiên.
197
Hatthato hi taṭṭake vā sarake vā kismiñcideva vā patitvā bhinne ‘aho anicca’nti vadanti.
For when an earthenware pot or a drinking vessel or any other pot falls from the hand and breaks, people say, “Oh, impermanent!”
Thật vậy, khi một cái bình đất (taṭṭaka) hay một cái chén (saraka) hoặc bất cứ vật gì rơi từ tay xuống và vỡ, người ta nói: “Ôi, vô thường!”
Evaṃ aniccaṃ pākaṭaṃ nāma.
Thus, impermanence is evident.
Như vậy, vô thường là điều hiển nhiên.
Attabhāvasmiṃ pana gaṇḍapiḷakādīsu vā uṭṭhitāsu khāṇukaṇṭakādīhi vā viddhāsu ‘aho dukkha’nti vadanti.
But when boils or carbuncles arise in the body (attabhāva), or when one is pierced by a stump or a thorn, people say, “Oh, suffering!”
Còn trên thân thể, khi mụn nhọt (gaṇḍapiḷaka) v.v. nổi lên, hoặc bị gai nhọn (khāṇukaṇṭaka) v.v. đâm, người ta nói: “Ôi, khổ!”
Evaṃ dukkhaṃ pākaṭaṃ nāma.
Thus, suffering is evident.
Như vậy, khổ là điều hiển nhiên.
Anattalakkhaṇaṃ apākaṭaṃ andhakāraṃ avibhūtaṃ duppaṭivijjhaṃ duddīpanaṃ duppaññāpanaṃ.
The characteristic of non-self is not evident, it is obscure, not manifest, difficult to penetrate, difficult to teach, difficult to make known.
Đặc tính vô ngã (anattalakkhaṇa) thì không hiển nhiên, tối tăm, không rõ ràng, khó thâm nhập, khó diễn đạt, khó làm cho hiểu được.
Aniccadukkhalakkhaṇāni uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā paññāyanti.
The characteristics of impermanence and suffering are evident whether Tathāgatas arise or not.
Các đặc tính vô thường và khổ được nhận biết dù có hay không có sự xuất hiện của các Như Lai.
Anattalakkhaṇaṃ vinā buddhuppādā na paññāyati, buddhuppādeyeva paññāyati.
The characteristic of non-self is not evident without the arising of a Buddha; it is evident only with the arising of a Buddha.
Đặc tính vô ngã không được nhận biết nếu không có sự xuất hiện của chư Phật, mà chỉ được nhận biết khi chư Phật xuất hiện.
Mahiddhikā hi mahānubhāvā tāpasaparibbājakā sarabhaṅgasatthārādayopi ‘aniccaṃ dukkha’nti vattuṃ sakkonti, ‘anattā’ti vattuṃ na sakkonti.
For powerful and mighty ascetics and wanderers, such as the teacher Sarabhaṅga and others, can speak of “impermanent” and “suffering,” but they cannot speak of “non-self.”
Thật vậy, ngay cả những đạo sĩ (tāpasa) và du sĩ (paribbājaka) có đại thần thông (mahiddhika), đại uy lực (mahānubhāva) như các vị đạo sư Sarabhaṅga v.v. cũng có thể nói “vô thường, khổ”, nhưng không thể nói “vô ngã”.
Sace hi te sampattaparisāya anattāti vattuṃ sakkuṇeyyuṃ, sampattaparisāya maggaphalapaṭivedho bhaveyya.
If they could have spoken of non-self to the assembled audience, the audience would have realized the paths and fruits.
Nếu họ có thể nói “vô ngã” cho hội chúng hiện diện, thì hội chúng ấy sẽ chứng đắc đạo quả.
Anattalakkhaṇapaññāpanañhi aññassa kassaci avisayo, sabbaññubuddhānameva visayo.
For the teaching of the characteristic of non-self is not within the scope of anyone else; it is exclusively the domain of the Omniscient Buddhas.
Việc giảng giải đặc tính vô ngã không phải là phạm vi của bất kỳ ai khác, mà chỉ là phạm vi của chư Phật Toàn Tri (sabbaññubuddhānameva) mà thôi.
Evametaṃ anattalakkhaṇaṃ apākaṭaṃ.
Thus, this characteristic of non-self is not evident.
Như vậy, đặc tính vô ngã này không hiển nhiên.
Tasmā satthā anattalakkhaṇaṃ dassento aniccena vā dassesi, dukkhena vā, aniccadukkhehi vā.
Therefore, the Teacher, when demonstrating the characteristic of non-self, taught it either through impermanence, or through suffering, or through both impermanence and suffering.
Do đó, Đức Đạo Sư (Satthā) khi chỉ ra đặc tính vô ngã thì hoặc chỉ ra bằng vô thường, hoặc bằng khổ, hoặc bằng cả vô thường và khổ.
Idha pana taṃ aniccadukkhehi dassesīti veditabbaṃ.
Here, however, it should be understood that He taught it through impermanence and suffering.
Ở đây, cần hiểu rằng Ngài đã chỉ ra đặc tính ấy bằng cả vô thường và khổ.
198
Imāni pana lakkhaṇāni kissa amanasikārā appaṭivedhā, kena paṭicchannattā, na upaṭṭhahanti?
Now, due to the non-attention and non-penetration of what, and due to being concealed by what, do these characteristics not manifest?
Tuy nhiên, những đặc tính này không hiển lộ do không tác ý (amanasikāra) và không thâm nhập (appaṭivedha) điều gì, do bị điều gì che lấp?
Aniccalakkhaṇaṃ tāva udayabbayānaṃ amanasikārā appaṭivedhā, santatiyā paṭicchannattā, na upaṭṭhāti.
First, the characteristic of impermanence does not manifest due to non-attention to and non-penetration of arising and passing away, and due to being concealed by continuity.
Đặc tính vô thường (aniccalakkhaṇa) không hiển lộ do không tác ý và không thâm nhập sự sinh diệt (udayabbaya), do bị sự liên tục (santati) che lấp.
Dukkhalakkhaṇaṃ abhiṇhasampaṭipīḷanassa amanasikārā appaṭivedhā, iriyāpathehi paṭicchannattā, na upaṭṭhāti.
The characteristic of suffering does not manifest due to non-attention to and non-penetration of constant oppression, and due to being concealed by postures.
Đặc tính khổ (dukkhalakkhaṇa) không hiển lộ do không tác ý và không thâm nhập sự bức bách thường xuyên (abhiṇhasampaṭipīḷana), do bị các oai nghi (iriyāpatha) che lấp.
Anattalakkhaṇaṃ nānādhātuvinibbhogassa amanasikārā appaṭivedhā, ghanena paṭicchannattā, na upaṭṭhāti.
The characteristic of non-self does not manifest due to non-attention to and non-penetration of the analysis of various elements, and due to being concealed by compactness.
Đặc tính vô ngã (anattalakkhaṇa) không hiển lộ do không tác ý và không thâm nhập sự phân tích các yếu tố (nānādhātuvinibbhoga) khác nhau, do bị sự kết hợp (ghana) che lấp.
Udayabbayaṃ pana pariggahetvā santatiyā vikopitāya aniccalakkhaṇaṃ yāthāvasarasato upaṭṭhāti.
However, having apprehended arising and passing away, when the continuity is broken by wisdom, the characteristic of impermanence becomes manifest as it truly is.
Tuy nhiên, sau khi đã thấu triệt sự sinh diệt và đã làm gián đoạn sự liên tục (của các pháp) bằng tuệ, tướng vô thường hiện rõ đúng như bản chất của nó.
Abhiṇhasampaṭipīḷanaṃ manasikatvā iriyāpathe ugghāṭite dukkhalakkhaṇaṃ yāthāvasarasato upaṭṭhāti.
Having adverted to constant oppression, when the postures are laid bare by wisdom, the characteristic of suffering becomes manifest as it truly is.
Sau khi tác ý sự thường xuyên bị đè nén (bởi sự sinh diệt) và đã vén mở các oai nghi bằng tuệ, tướng khổ hiện rõ đúng như bản chất của nó.
Nānādhātuyo vinibbhujitvā ghanavinibbhoge kate anattalakkhaṇaṃ yāthāvasarasato upaṭṭhāti.
Having dissected the various elements, when the compactness is broken down, the characteristic of not-self becomes manifest as it truly is.
Sau khi đã phân tích các yếu tố (dhātu) khác nhau và đã thực hiện sự phân tích khối (ghanavinibbhoga), tướng vô ngã hiện rõ đúng như bản chất của nó.
199
Ettha ca aniccaṃ aniccalakkhaṇaṃ, dukkhaṃ dukkhalakkhaṇaṃ, anattā anattalakkhaṇanti ayaṃ vibhāgo veditabbo.
Here, the distinction should be understood: impermanent is the characteristic of impermanence; suffering is the characteristic of suffering; not-self is the characteristic of not-self.
Ở đây, cần phải biết sự phân biệt này: vô thường là tướng vô thường, khổ là tướng khổ, vô ngã là tướng vô ngã.
Tattha aniccanti khandhapañcakaṃ.
Among these, impermanent refers to the five aggregates.
Trong đó, vô thường là năm uẩn.
Kasmā?
Why?
Vì sao?
Uppādavayaññathattabhāvā, hutvā abhāvato vā; uppādavayaññathattaṃ aniccalakkhaṇaṃ, hutvā abhāvasaṅkhāto ākāravikāro vā.
Because of the state of arising, passing away, and alteration, or because of having been and then not being; arising, passing away, and alteration is the characteristic of impermanence, or the modification of appearance described as having been and then not being.
Vì có sự sinh, diệt và biến đổi, hoặc vì đã có rồi lại không còn; sự sinh, diệt và biến đổi là tướng vô thường, hoặc sự biến đổi trạng thái được gọi là đã có rồi lại không còn.
‘‘Yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti vacanato pana tadeva khandhapañcakaṃ dukkhaṃ.
However, by the saying, "What is impermanent is suffering," that same five aggregates are suffering.
Tuy nhiên, theo lời dạy “Phàm cái gì vô thường thì cái đó là khổ”, chính năm uẩn đó là khổ.
Kasmā?
Why?
Vì sao?
Abhiṇhasampaṭipīḷanato; abhiṇhasampaṭipīḷanākāro dukkhalakkhaṇaṃ.
Because of constant oppression; the mode of constant oppression is the characteristic of suffering.
Vì sự thường xuyên bị đè nén; trạng thái thường xuyên bị đè nén là tướng khổ.
‘‘Yaṃ dukkhaṃ taṃ anattā’’ti pana vacanato tadeva khandhapañcakaṃ anattā.
However, by the saying, "What is suffering is not-self," that same five aggregates are not-self.
Tuy nhiên, theo lời dạy “Phàm cái gì khổ thì cái đó là vô ngã”, chính năm uẩn đó là vô ngã.
Kasmā?
Why?
Vì sao?
Avasavattanato; avasavattanākāro anattalakkhaṇaṃ.
Because of not being subject to control; the mode of not being subject to control is the characteristic of not-self.
Vì không thể tự chủ; trạng thái không thể tự chủ là tướng vô ngã.
Iti aññadeva aniccaṃ dukkhaṃ anattā, aññāni aniccadukkhānattalakkhaṇāni.
Thus, impermanent, suffering, and not-self are one thing, and the characteristics of impermanence, suffering, and not-self are another.
Như vậy, vô thường, khổ, vô ngã là một khác, còn các tướng vô thường, khổ, vô ngã là một khác.
Pañcakkhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyoti idañhi sabbampi aniccaṃ dukkhaṃ anattā nāma.
Indeed, these five aggregates, twelve sense bases, and eighteen elements, all these are called impermanent, suffering, and not-self.
Năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới—tất cả những điều này được gọi là vô thường, khổ, vô ngã.
Vuttappakārākāravikārā aniccadukkhānattalakkhaṇānīti.
The modes and modifications of appearance as described are the characteristics of impermanence, suffering, and not-self.
Các trạng thái biến đổi được nói đến là các tướng vô thường, khổ, vô ngã.
200
Saṅkhepato panettha dasāyatanāni kāmāvacarāni, dve tebhūmakāni.
In brief, ten sense bases here are kāmāvacara (belonging to the sense sphere), and two are tebhūmaka (belonging to the three planes).
Tóm lại, trong số này, mười xứ là thuộc cõi Dục, hai xứ là thuộc ba cõi.
Sabbesupi sammasanacāro kathitoti veditabbo.
It should be understood that the penetration by reflection has been explained for all of them.
Cần phải hiểu rằng sự quán sát (vipassanā) đã được nói đến trong tất cả (các xứ).
201
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
The Commentary on the Suttanta-bhājanīya is finished.
Chú giải phần phân tích theo kinh điển (Suttantabhājanīya)
202

2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

2. Commentary on the Abhidhamma-bhājanīya

2. Chú giải phần phân tích theo Vi Diệu Pháp (Abhidhammabhājanīya)

203
155. Abhidhammabhājanīye yathā heṭṭhā vipassakānaṃ upakāratthāya ‘‘cakkhāyatanaṃ rūpāyatana’’nti yugalato āyatanāni vuttāni, tathā avatvā ajjhattikabāhirānaṃ sabbākārato sabhāvadassanatthaṃ ‘‘cakkhāyatanaṃ sotāyatana’’nti evaṃ ajjhattikabāhiravavatthānanayena vuttāni.
155. In the Abhidhamma-bhājanīya, instead of stating the sense bases in pairs like "the eye sense base, the form sense base" as was done below in the Suttanta-bhājanīya for the benefit of meditators, they are stated as "the eye sense base, the ear sense base" in order to show the intrinsic nature of the internal and external sense bases in all respects, distinguishing internal from external.
155. Trong phần phân tích theo Vi Diệu Pháp (Abhidhammabhājanīya), các xứ không được trình bày theo cặp như “nhãn xứ, sắc xứ” như đã nói ở phần dưới trong kinh điển để giúp ích cho những người hành thiền vipassanā, mà được trình bày theo cách phân định nội xứ và ngoại xứ như “nhãn xứ, nhĩ xứ” để hiển bày bản chất của nội xứ và ngoại xứ dưới mọi khía cạnh.
204
156. Tesaṃ niddesavāre tattha katamaṃ cakkhāyatanantiādīni heṭṭhā vuttanayeneva veditabbāni.
156. In the section on their exposition, phrases like " What then is the eye sense base?" and so forth should be understood in the same way as explained below.
156. Trong phần giải thích các xứ đó, các câu như “Trong đó, nhãn xứ là gì?” v.v. cần được hiểu theo cách đã nói ở phần dưới (trong Chú giải Dhammasaṅgaṇī).
205
167. Yaṃ panetaṃ dhammāyatananiddese ‘‘tattha katamā asaṅkhatā dhātu?
167. As for what is said in the exposition of the Dhamma sense base: "Therein, what is the unconditioned element? The destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion," the meaning here is: the unconditioned element is Nibbāna, which has the nature of the unconditioned.
167. Tuy nhiên, trong phần giải thích pháp xứ (dhammāyatana), khi nói “Trong đó, vô vi giới là gì? Là sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si”, thì ý nghĩa ở đây là: vô vi giới là Nibbāna (Niết-bàn) có bản chất vô vi.
Rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’’ti vuttaṃ, tatrāyamattho – asaṅkhatā dhātūti asaṅkhatasabhāvaṃ nibbānaṃ.
As for what is said in the exposition of the Dhamma sense base: "Therein, what is the unconditioned element? The destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion," the meaning here is: the unconditioned element is Nibbāna, which has the nature of the unconditioned.
Vì Nibbāna đó là nơi mà tham, sân, si v.v. được diệt tận, nên mới nói là sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si.
Yasmā panetaṃ āgamma rāgādayo khīyanti, tasmā rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti vuttaṃ.
However, because by attaining this, lust and so on are destroyed, it is said "the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion."
Đây là lời giải thích đồng nhất của các vị thầy (Ācariya) về điểm này.
Ayamettha ācariyānaṃ samānatthakathā.
This is the common explanation of the teachers regarding this passage.
Đây là lời giải thích đồng nhất của các vị thầy (Ācariya) về điểm này.
206
Vitaṇḍavādī panāha – ‘pāṭiyekkaṃ nibbānaṃ nāma natthi, kilesakkhayova nibbāna’nti.
But the Vitaṇḍavādī says, "There is no Nibbāna individually existing; the destruction of defilements is Nibbāna."
Tuy nhiên, một người theo thuyết Vitaṇḍavādī (ngụy biện) nói: ‘Không có Nibbāna riêng biệt, chỉ có sự diệt tận các phiền não là Nibbāna’.
‘Suttaṃ āharā’ti ca vutte ‘‘nibbānaṃ nibbānanti kho, āvuso sāriputta, vuccati; katamaṃ nu kho, āvuso, nibbānanti?
When asked, "Bring a Sutta," he cited the Jambukhādaka Sutta: "'Nibbāna, Nibbāna,' it is said, friend Sāriputta. What indeed, friend, is Nibbāna? The destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion — this is called Nibbāna."
Và khi được hỏi ‘Hãy dẫn một đoạn kinh’, người đó dẫn kinh Jambukhādaka này: “Này hiền giả Sāriputta, người ta nói ‘Nibbāna, Nibbāna’. Này hiền giả, Nibbāna là gì? Này hiền giả, sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si – đây được gọi là Nibbāna”. Sau khi dẫn kinh này, người đó nói: ‘Qua kinh này, cần phải hiểu rằng không có Nibbāna riêng biệt, chỉ có sự diệt tận các phiền não là Nibbāna’.
Yo kho, āvuso, rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo – idaṃ vuccati nibbāna’’nti etaṃ jambukhādakasuttaṃ āharitvā ‘iminā suttena veditabbaṃ pāṭiyekkaṃ nibbānaṃ nāma natthi, kilesakkhayova nibbāna’nti āha.
And having cited this Jambukhādaka Sutta, he said, "It should be understood from this Sutta that there is no individually existing Nibbāna; the destruction of defilements is Nibbāna."
Và khi được hỏi ‘Hãy dẫn một đoạn kinh’, người đó dẫn kinh Jambukhādaka này: “Này hiền giả Sāriputta, người ta nói ‘Nibbāna, Nibbāna’. Này hiền giả, Nibbāna là gì? Này hiền giả, sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si – đây được gọi là Nibbāna”. Sau khi dẫn kinh này, người đó nói: ‘Qua kinh này, cần phải hiểu rằng không có Nibbāna riêng biệt, chỉ có sự diệt tận các phiền não là Nibbāna’.
So vattabbo – ‘kiṃ pana yathā cetaṃ suttaṃ tathā attho’ti?
He should be told, "Is the meaning precisely as stated in this Sutta?"
Người đó nên được hỏi: ‘Vậy có phải ý nghĩa đúng như kinh này không?’
Addhā vakkhati – ‘āma, natthi suttato muñcitvā attho’ti.
He will surely say, "Yes, there is no meaning apart from the Sutta."
Chắc chắn người đó sẽ nói: ‘Vâng, không có ý nghĩa nào khác ngoài kinh’.
Tato vattabbo – ‘idaṃ tāva te suttaṃ ābhataṃ; anantarasuttaṃ āharā’ti.
Then he should be told, "You have brought this Sutta. Now bring the subsequent Sutta."
Sau đó, người đó nên được hỏi: ‘Kinh này ngươi đã dẫn rồi; hãy dẫn kinh kế tiếp’.
Anantarasuttaṃ nāma – ‘‘arahattaṃ arahattanti, āvuso sāriputta, vuccati; katamaṃ nu kho, āvuso, arahattanti?
The subsequent Sutta is: "'Arahantship, Arahantship,' it is said, friend Sāriputta. What indeed, friend, is Arahantship? The destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion — this is called Arahantship" (Saṃ. Ni. 4.315). This is the Sutta cited immediately after that one.
Kinh kế tiếp là: “Này hiền giả Sāriputta, người ta nói ‘Arahantship, Arahantship’. Này hiền giả, Arahantship là gì? Này hiền giả, sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si – đây được gọi là Arahantship” (Saṃ. Ni. 4.315). Đây là kinh được dẫn ngay sau kinh đó.
Yo kho, āvuso, rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo – idaṃ vuccati arahatta’’nti (saṃ. ni. 4.315) idaṃ tassevānantaraṃ ābhatasuttaṃ.
When this Sutta was cited, they said to him, "Nibbāna is a Dhamma included within the Dhamma sense base. Arahantship is the four aggregates.
Kinh kế tiếp là: “Này hiền giả Sāriputta, người ta nói ‘Arahantship, Arahantship’. Này hiền giả, Arahantship là gì? Này hiền giả, sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si – đây được gọi là Arahantship” (Saṃ. Ni. 4.315). Đây là kinh được dẫn ngay sau kinh đó.
207
Imasmiṃ pana naṃ ābhate āhaṃsu – ‘nibbānaṃ nāma dhammāyatanapariyāpanno dhammo, arahattaṃ cattāro khandhā.
The Dhamma Commander (Sāriputta), dwelling having realized Nibbāna, when asked about Nibbāna or asked about Arahantship, spoke only of the destruction of defilements.
Tuy nhiên, khi kinh này được dẫn, họ nói với người đó: ‘Nibbāna là một pháp thuộc pháp xứ (dhammāyatana), Arahantship là bốn uẩn.
Nibbānaṃ sacchikatvā viharanto dhammasenāpati nibbānaṃ pucchitopi arahattaṃ pucchitopi kilesakkhayameva āha.
But are Nibbāna and Arahantship one and the same, or are they distinct?"
Vị Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) khi an trú bằng cách chứng ngộ Nibbāna, dù được hỏi về Nibbāna hay Arahantship, đều nói về sự diệt tận các phiền não.
Kiṃ pana nibbānañca arahattañca ekaṃ udāhu nāna’nti?
"Let them be one or distinct.
Vậy Nibbāna và Arahantship là một hay khác nhau?’
‘Ekaṃ vā hotu nānaṃ vā.
What is the use of you making so much ado about this?"
‘Là một hay khác nhau thì tùy.
Ko ettha tayā atibahuṃ cuṇṇīkaraṇaṃ karontena attho’?
"Don't you know whether they are one or distinct?
Ngươi làm nhiều chuyện vụn vặt như vậy có ích gì?’
‘Na tvaṃ ekaṃ nānaṃ jānāsīti.
Is it not good when it is known?" Being repeatedly questioned thus, and unable to deceive, he said, "Because it arises at the destruction of lust and so on, Arahantship is called 'the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion.'"
‘Ngươi không biết một hay khác nhau sao?
Nanu ñāte sādhu hotī’ti evaṃ punappunaṃ pucchito vañcetuṃ asakkonto āha – ‘rāgādīnaṃ khīṇante uppannattā arahattaṃ rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’ti vuccatīti.
Then they said to him, "You have performed a great feat.
Chẳng phải biết thì tốt hơn sao?’ Khi bị hỏi đi hỏi lại như vậy, không thể lừa dối được, người đó nói: ‘Vì Arahantship sinh khởi khi tham v.v. đã diệt tận, nên Arahantship được gọi là sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si’.
Tato naṃ āhaṃsu – ‘mahākammaṃ te kataṃ.
Even if one had to give a bribe, one would make you say precisely this.
Sau đó, họ nói với người đó: ‘Ngươi đã làm một việc lớn.
Lañjaṃ datvāpi taṃ vadāpento etadeva vadāpeyya.
Just as you have explained this, so also understand this: Nibbāna is called 'the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion' because lust and so on are destroyed through Nibbāna.
Dù có hối lộ cũng chỉ có thể khiến ngươi nói chính điều này.
Yatheva ca te etaṃ vibhajitvā kathitaṃ, evaṃ idampi sallakkhehi – nibbānañhi āgamma rāgādayo khīṇāti nibbānaṃ rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti vuttaṃ.
Indeed, all these three are synonyms for Nibbāna itself."
Cũng như ngươi đã phân tích và nói điều này, hãy xem xét điều này nữa: vì tham v.v. được diệt tận khi nương tựa vào Nibbāna, nên Nibbāna được gọi là sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si.
Tīṇipi hi etāni nibbānasseva adhivacanānī’ti.
If, when told this, he understands, that is good; if not, he should be made to understand the multiplicity of Nibbānas.
Quả thật, cả ba điều này đều là những tên gọi khác của Nibbāna’.
208
Sace evaṃ vutte saññattiṃ gacchati iccetaṃ kusalaṃ; no ce, bahunibbānatāya kāretabbo.
How?
Nếu sau khi được nói như vậy mà người đó hiểu được thì đó là điều tốt; nếu không, cần phải khiến người đó hiểu bằng cách nói về nhiều Nibbāna.
Kathaṃ?
He should first be asked thus: "Is 'destruction of lust' the destruction of lust alone, or also of hatred and delusion?
Bằng cách nào?
Evaṃ tāva pucchitabbo – ‘rāgakkhayo nāma rāgasseva khayo udāhu dosamohānampi?
Is 'destruction of hatred' the destruction of hatred alone, or also of lust and delusion?
Trước hết, cần phải hỏi như thế này: ‘Sự diệt tận tham có phải chỉ là sự diệt tận tham, hay cũng là sự diệt tận sân và si?
Dosakkhayo nāma dosasseva khayo udāhu rāgamohānampi?
Is 'destruction of delusion' the destruction of delusion alone, or also of lust and hatred?"
Sự diệt tận sân có phải chỉ là sự diệt tận sân, hay cũng là sự diệt tận tham và si?
Mohakkhayo nāma mohasseva khayo udāhu rāgadosānampī’ti?
He will surely say, "The destruction of lust is the destruction of lust alone, the destruction of hatred is the destruction of hatred alone, the destruction of delusion is the destruction of delusion alone."
Sự diệt tận si có phải chỉ là sự diệt tận si, hay cũng là sự diệt tận tham và sân?’
Addhā vakkhati – ‘rāgakkhayo nāma rāgasseva khayo, dosakkhayo nāma dosasseva khayo, mohakkhayo nāma mohasseva khayo’ti.
Then he should be told, "According to your theory, the destruction of lust is one Nibbāna, the destruction of hatred is one, and the destruction of delusion is one; in the destruction of the three unwholesome roots, there are three Nibbānas; in the destruction of the four clingings, there are four; in the destruction of the five hindrances, there are five; in the destruction of the six groups of craving, there are six; in the destruction of the seven latent tendencies, there are seven; in the destruction of the eight wrong courses, there are eight; in the destruction of the nine Dhamma rooted in craving, there are nine; in the destruction of the ten fetters, there are ten; in the destruction of one and a half thousand defilements, there are one and a half thousand distinct Nibbānas, resulting in many Nibbānas.
Chắc chắn người đó sẽ nói: ‘Sự diệt tận tham là sự diệt tận tham, sự diệt tận sân là sự diệt tận sân, sự diệt tận si là sự diệt tận si’.
209
Tato vattabbo – ‘tava vāde rāgakkhayo ekaṃ nibbānaṃ hoti, dosakkhayo ekaṃ, mohakkhayo ekaṃ; tiṇṇaṃ akusalamūlānaṃ khaye tīṇi nibbānāni honti, catunnaṃ upādānānaṃ khaye cattāri, pañcannaṃ nīvaraṇānaṃ khaye pañca, channaṃ taṇhākāyānaṃ khaye cha, sattannaṃ anusayānaṃ khaye satta, aṭṭhannaṃ micchattānaṃ khaye aṭṭha, navannaṃ taṇhāmūlakadhammānaṃ khaye nava, dasannaṃ saṃyojanānaṃ khaye dasa, diyaḍḍhakilesasahassassa khaye pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ nibbānanti bahūni nibbānāni honti.
Then it should be said: ‘In your teaching, the destruction of lust is one Nibbāna, the destruction of hatred is one, the destruction of delusion is one; with the destruction of the three unwholesome roots, there are three Nibbānas; with the destruction of the four clingings, there are four; with the destruction of the five hindrances, there are five; with the destruction of the six bodies of craving, there are six; with the destruction of the seven latent tendencies, there are seven; with the destruction of the eight wrong courses, there are eight; with the destruction of the nine craving-rooted dhammas, there are nine; with the destruction of the ten fetters, there are ten; and with the destruction of one and a half thousand defilements, there are one and a half thousand Nibbānas, each distinct, thus there are many Nibbānas.
Sau đó, cần phải nói với người đó: ‘Theo quan điểm của ngươi, sự diệt tận tham là một Nibbāna, sự diệt tận sân là một Nibbāna, sự diệt tận si là một Nibbāna; khi ba căn bất thiện diệt tận thì có ba Nibbāna, khi bốn chấp thủ diệt tận thì có bốn, khi năm triền cái diệt tận thì có năm, khi sáu thân ái diệt tận thì có sáu, khi bảy tùy miên diệt tận thì có bảy, khi tám tà pháp diệt tận thì có tám, khi chín pháp gốc ái diệt tận thì có chín, khi mười kiết sử diệt tận thì có mười, khi một ngàn rưỡi phiền não diệt tận thì có một ngàn rưỡi Nibbāna riêng biệt, tức là có rất nhiều Nibbāna.
Natthi pana te nibbānānaṃ pamāṇanti.
There is no measure for your Nibbānas.
Nhưng ngươi không có số lượng Nibbāna’.
Evaṃ pana aggahetvā nibbānaṃ āgamma rāgādayo khīṇāti ekameva nibbānaṃ rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti vuccati.
However, without understanding it in this way, it is said that Nibbāna is simply the cessation of lust, the cessation of hatred, the cessation of delusion, because lust and other defilements cease dependent on Nibbāna.
Tuy nhiên, nếu không chấp nhận như vậy, mà chấp nhận rằng Nibbāna là một và được gọi là sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si vì tham v.v. được diệt tận khi nương tựa vào Nibbāna.
Tīṇipi hetāni nibbānasseva adhivacanānīti gaṇha’.
Understand that these three are merely appellations for Nibbāna itself.
Quả thật, cả ba điều này đều là những tên gọi khác của Nibbāna’.
210
Sace pana evaṃ vuttepi na sallakkheti, oḷārikatāya kāretabbo.
If, however, even when spoken to in this way, he does not comprehend, he should be made to understand by means of its coarseness.
Tuy nhiên, nếu sau khi được nói như vậy mà người đó vẫn không hiểu, cần phải khiến người đó hiểu bằng cách nói về sự thô thiển (của Nibbāna đó).
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘Andhabālā hi acchadīpimigamakkaṭādayopi kilesapariyuṭṭhitā vatthuṃ paṭisevanti.
"Blind fools, even bears, tigers, deer, monkeys, and others, when overcome by defilements, partake of objects.
‘Ngay cả những loài vật ngu si, mù quáng như gấu, hổ, khỉ v.v. cũng bị phiền não bao vây và hưởng thụ đối tượng.
Atha nesaṃ paṭisevanapariyante kileso vūpasammati.
Then, at the end of their partaking, the defilement subsides.
Sau đó, khi sự hưởng thụ của chúng kết thúc, phiền não của chúng lắng dịu.
Tava vāde acchadīpimigamakkaṭādayo nibbānappattā nāma honti.
According to your assertion, even bears, tigers, deer, monkeys, and others would attain Nibbāna.
Theo quan điểm của ngươi, những loài gấu, hổ, khỉ v.v. đó được gọi là đã đạt Nibbāna.
Oḷārikaṃ vata te nibbānaṃ thūlaṃ, kaṇṇehi piḷandhituṃ na sakkāti.
Indeed, your Nibbāna is coarse and crude; it cannot be adorned in the ears!"
Nibbāna của ngươi thật là thô thiển, không thể đeo vào tai được!’
Evaṃ pana aggahetvā nibbānaṃ āgamma rāgādayo khīṇāti ekameva nibbānaṃ rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti vuccati.
However, without understanding it in this way, it is said that Nibbāna is simply the cessation of lust, the cessation of hatred, the cessation of delusion, because lust and other defilements cease dependent on Nibbāna.
Tuy nhiên, nếu không nắm giữ theo cách này, thì Niết-bàn được gọi là sự diệt tận của tham, sự diệt tận của sân, sự diệt tận của si, vì tham, sân, si, v.v. đã diệt tận khi đạt đến Niết-bàn.
Tīṇipi hetāni nibbānasseva adhivacanānīti gaṇha’.
Understand that these three are merely appellations for Nibbāna itself.
Hãy nắm giữ rằng cả ba điều này đều là những tên gọi của Niết-bàn.
211
Sace pana evaṃ vuttepi na sallakkheti, gotrabhunāpi kāretabbo.
If, however, even when spoken to in this way, he does not comprehend, he should be made to understand by means of gotrabhū.
Tuy nhiên, nếu ngay cả khi được nói như vậy mà người ấy vẫn không nhận biết, thì cũng cần phải hướng dẫn bằng Gotrabhu.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Evaṃ tāva pucchitabbo – ‘tvaṃ gotrabhu nāma atthīti vadesī’ti?
He should first be asked, "Do you say that there is such a thing as gotrabhū?"
Trước hết, cần phải hỏi như thế này: ‘Ngươi có nói rằng có một cái gọi là Gotrabhu không?’
‘Āma vadāmī’ti.
"Yes, I do," he replies.
‘Vâng, tôi có nói.’
‘Gotrabhukkhaṇe kilesā khīṇā, khīyanti, khīyissantī’ti?
"At the moment of gotrabhū, have defilements ceased, are they ceasing, or will they cease?"
‘Vào khoảnh khắc Gotrabhu, các phiền não đã diệt tận, đang diệt tận, hay sẽ diệt tận?’
Na khīṇā, na khīyanti; apica kho khīyissantīti.
"They have not ceased, nor are they ceasing; but they will cease."
Không phải đã diệt tận, không phải đang diệt tận; nhưng chúng sẽ diệt tận.
‘Gotrabhu pana kiṃ ārammaṇaṃ karotī’ti?
"What, then, does gotrabhū take as its object?"
‘Thế Gotrabhu lấy gì làm đối tượng?’
‘Nibbānaṃ’.
"Nibbāna."
‘Niết-bàn.’
‘Tava gotrabhukkhaṇe kilesā na khīṇā, na khīyanti; atha kho khīyissanti.
"At the moment of your gotrabhū, defilements have not ceased, nor are they ceasing; rather, they will cease.
‘Vào khoảnh khắc Gotrabhu của ngươi, các phiền não không phải đã diệt tận, không phải đang diệt tận; mà chúng sẽ diệt tận.
Tvaṃ akhīṇesuyeva kilesesu kilesakkhayaṃ nibbānaṃ paññapesi, appahīnesu anusayesu anusayappahānaṃ nibbānaṃ paññapesi.
While defilements have not yet ceased, you declare Nibbāna to be the cessation of defilements; while latent tendencies have not yet been abandoned, you declare Nibbāna to be the abandonment of latent tendencies.
Ngươi đã tuyên bố Niết-bàn là sự diệt tận của phiền não khi phiền não chưa diệt tận, đã tuyên bố Niết-bàn là sự đoạn trừ tùy miên khi tùy miên chưa được đoạn trừ.
Taṃ te na sameti.
That does not accord with your statement.
Điều đó của ngươi không hợp lý.
Evaṃ pana aggahetvā nibbānaṃ āgamma rāgādayo khīṇāti ekameva nibbānaṃ rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti vuccati.
However, without understanding it in this way, it is said that Nibbāna is simply the cessation of lust, the cessation of hatred, the cessation of delusion, because lust and other defilements cease dependent on Nibbāna.
Tuy nhiên, nếu không nắm giữ theo cách này, thì Niết-bàn được gọi là sự diệt tận của tham, sự diệt tận của sân, sự diệt tận của si, vì tham, sân, si, v.v. đã diệt tận khi đạt đến Niết-bàn.
Tīṇipi hetāni nibbānasseva adhivacanānīti gaṇha’.
Understand that these three are merely appellations for Nibbāna itself."
Hãy nắm giữ rằng cả ba điều này đều là những tên gọi của Niết-bàn.’
212
Sace pana evaṃ vuttepi na sallakkheti, maggena kāretabbo.
If, however, even when spoken to in this way, he does not comprehend, he should be made to understand by means of the path.
Tuy nhiên, nếu ngay cả khi được nói như vậy mà người ấy vẫn không nhận biết, thì cần phải hướng dẫn bằng đạo (magga).
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Evaṃ tāva pucchitabbo – ‘tvaṃ maggaṃ nāma vadesī’ti?
He should first be asked, "Do you speak of a path?"
Trước hết, cần phải hỏi như thế này: ‘Ngươi có nói đến cái gọi là đạo (magga) không?’
‘Āma vademī’ti.
"Yes, we do," he replies.
‘Vâng, tôi có nói.’
‘Maggakkhaṇe kilesā khīṇā, khīyanti, khiyissantī’ti?
"At the moment of the path, have defilements ceased, are they ceasing, or will they cease?"
‘Vào khoảnh khắc của đạo, các phiền não đã diệt tận, đang diệt tận, hay sẽ diệt tận?’
Jānamāno vakkhati – ‘khīṇāti vā khīyissantīti vā vattuṃ na vaṭṭati, khīyantīti vattuṃ vaṭṭatī’ti.
Knowing the answer, he will say, "It is not appropriate to say they have ceased or will cease; it is appropriate to say they are ceasing."
Người hiểu biết sẽ nói: ‘Không thể nói là đã diệt tận hay sẽ diệt tận, mà chỉ có thể nói là đang diệt tận.’
‘Yadi evaṃ, maggassa kilesakkhayaṃ nibbānaṃ katamaṃ?
"If that is so, then which Nibbāna is the cessation of defilements for the path?
‘Nếu vậy, Niết-bàn là sự diệt tận của phiền não của đạo là gì?
Maggena khīyanakakilesā katame?
Which defilements are ceased by the path?
Các phiền não bị diệt tận bởi đạo là gì?
Maggo katamaṃ kilesakkhayaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā katame kilese khepeti?
Which defilements does the path eradicate by taking which Nibbāna, which is the cessation of defilements, as its object?
Đạo lấy Niết-bàn là sự diệt tận của phiền não nào làm đối tượng để đoạn trừ những phiền não nào?
Tasmā mā evaṃ gaṇha.
Therefore, do not understand it in that way.
Vì vậy, đừng nắm giữ như vậy.
Nibbānaṃ pana āgamma rāgādayo khīṇāti ekameva nibbānaṃ rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti vuccati.
Rather, it is said that Nibbāna is simply the cessation of lust, the cessation of hatred, the cessation of delusion, because lust and other defilements cease dependent on Nibbāna.
Tuy nhiên, Niết-bàn được gọi là sự diệt tận của tham, sự diệt tận của sân, sự diệt tận của si, vì tham, sân, si, v.v. đã diệt tận khi đạt đến Niết-bàn.
Tīṇipi hetāni nibbānasseva adhivacanānī’ti.
These three are merely appellations for Nibbāna itself."
Cả ba điều này đều là những tên gọi của Niết-bàn.’
213
Evaṃ vutte evamāha – ‘tvaṃ āgamma āgammāti vadesī’ti?
When spoken to in this way, he says, "You say 'dependent on, dependent on'?"
Khi được nói như vậy, người ấy nói: ‘Ngươi có nói “āgamma āgamma” không?’
‘Āma vademī’ti.
"Yes, I do," he replies.
‘Vâng, tôi có nói.’
‘Āgamma nāmāti idaṃ te kuto laddha’nti?
"From where did you get this term 'dependent on'?"
‘Cái tên “āgamma” này ngươi lấy từ đâu?’
‘Suttato laddha’nti.
"I got it from a Sutta."
‘Lấy từ kinh điển.’
‘Āhara sutta’nti.
"Cite the Sutta."
‘Hãy dẫn kinh điển ra.’
‘‘Evaṃ avijjā ca taṇhā ca taṃ āgamma, tamhi khīṇā, tamhi bhaggā, na ca kiñci kadācī’’ti.
"Thus, ignorance and craving cease dependent on that, are broken dependent on that, and nothing whatsoever ever remains."
“Vô minh và ái dục, nương vào đó, chúng diệt tận ở đó, chúng bị phá vỡ ở đó, và không còn chút gì nữa.”
Evaṃ vutte paravādī tuṇhībhāvaṃ āpannoti.
When this is stated, the other debater becomes silent.
Khi được nói như vậy, đối phương trở nên im lặng.
214
Idhāpi dasāyatanāni kāmāvacarāni, dve pana catubhūmakāni lokiyalokuttaramissakānīti veditabbāni.
Here too, the ten āyatanas are kāma-sphere, and the other two are of the four planes of existence, mixed with mundane and supramundane; thus it should be understood.
Ở đây, mười xứ là thuộc cõi Dục, còn hai xứ kia là thuộc bốn cõi, hỗn hợp cả thế gian và siêu thế, cần phải được hiểu như vậy.
215
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.
The commentary on the Abhidhamma Division is concluded.
Chú giải Phân Tích Vi Diệu Pháp đã hoàn tất.
216

3. Pañhāpucchakavaṇṇanā

3. Commentary on the Question and Answer Section

3. Chú giải Phần Vấn Đáp

217
168. Idhāpi pañhāpucchake yaṃ labbhati yañca na labbhati, taṃ sabbaṃ pucchitvā labbhamānavaseneva vissajjanaṃ vuttaṃ; na kevalañca idha, sabbesupi pañhāpucchakesu eseva nayo.
Here too, in the Question and Answer Section, whatever is obtainable and whatever is not obtainable, all of it has been questioned, and the answer given is only in terms of what is obtainable; and not only here, this is the method in all Question and Answer Sections.
Ở đây, trong phần vấn đáp, tất cả những gì được nhận và không được nhận đều đã được hỏi, và câu trả lời được đưa ra chỉ dựa trên những gì được nhận; không chỉ ở đây, mà trong tất cả các phần vấn đáp, nguyên tắc này cũng tương tự.
Idha pana dasannaṃ āyatanānaṃ rūpabhāvena abyākatatā veditabbā.
Here, however, the unconditionality of the ten āyatanas due to their nature as rūpa should be understood.
Tuy nhiên, ở đây, mười xứ cần được hiểu là vô ký do bản chất là sắc.
Dvinnaṃ āyatanānaṃ khandhavibhaṅge catunnaṃ khandhānaṃ viya kusalādibhāvo veditabbo.
The nature of the two āyatanas as wholesome and so forth should be understood, similar to the four khandhas in the Khandha-vibhanga.
Hai xứ kia cần được hiểu là có tính thiện, v.v. giống như bốn uẩn trong phần phân tích uẩn.
Kevalañhi cattāro khandhā sappaccayāva saṅkhatāva dhammāyatanaṃ pana ‘‘siyā appaccayaṃ, siyā asaṅkhata’’nti āgataṃ.
For the four khandhas are only conditioned phenomena with causes, but it is stated that the dhammāyatana "may be unconditioned, may be uncreated."
Thật vậy, bốn uẩn chỉ là những pháp hữu vi có duyên, nhưng pháp xứ (dhammāyatana) thì được nói là “có khi vô duyên, có khi vô vi”.
Ārammaṇattikesu ca anārammaṇaṃ sukhumarūpasaṅkhātaṃ dhammāyatanaṃ na-vattabbakoṭṭhāsaṃ bhajati.
And among the three categories of objects, the dhammāyatana, which is described as subtle rūpa and has no object, falls into the category of "not to be stated."
Trong các tam đề về đối tượng (ārammaṇattika), pháp xứ bao gồm các sắc vi tế (sukhumārūpa) không phải là đối tượng (anārammaṇa) thì thuộc về phần không thể nói đến (na-vattabbakoṭṭhāsa).
Tañca kho anārammaṇattā na parittādibhāvena navattabbadhammārammaṇattāti ayamettha viseso.
And this is the distinction here: because it has no object, it is not "not to be stated" by way of being a limited object, etc.
Và điều đặc biệt ở đây là nó thuộc về phần không thể nói đến vì không phải là đối tượng, chứ không phải vì là đối tượng của pháp không thể nói đến do tính chất hữu hạn, v.v.
Sesaṃ tādisameva.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự.
Idhāpi hi cattāro khandhā viya dvāyatanā pañcapaṇṇāsa kāmāvacaradhamme ārabbha rajjantassa dussantassa muyhantassa saṃvarantassa sammasantassa paccavekkhantassa ca parittārammaṇāti sabbaṃ khandhesu vuttasadisamevāti.
For here too, just like the four khandhas, the two āyatanas are limited objects for one who is attached to, hates, deluded by, restrained by, contemplates, or reflects upon the fifty-five kāma-sphere phenomena; thus, everything is similar to what was stated in the Khandhas.
Ở đây, cũng giống như bốn uẩn, hai xứ là đối tượng hữu hạn đối với người tham đắm, sân hận, si mê, phòng hộ, quán xét, và hồi tưởng các pháp thuộc cõi Dục gồm năm mươi lăm pháp; tất cả đều giống như những gì đã được nói trong các uẩn.
218
Sammohavinodaniyā vibhaṅgaṭṭhakathāya
The commentary on the Ayatanavibhanga in the Sammohavinodanī, the Vibhanga-aṭṭhakathā,
Chú giải Phân Tích (Vibhaṅgaṭṭhakathā) Sammohavinodanīyā
219
Āyatanavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
is concluded.
Chú giải Phân Tích Xứ đã hoàn tất.
220

3. Dhātuvibhaṅgo

3. Dhātuvibhanga

3. Phân Tích Giới (Dhātuvibhaṅga)

221

1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

1. Commentary on the Suttanta Division

1. Chú giải Phần Phân Tích Theo Kinh Tạng

222
172. Idāni tadanantare dhātuvibhaṅge sabbā dhātuyo chahi chahi dhātūhi saṅkhipitvā tīhi chakkehi suttantabhājanīyaṃ dassento cha dhātuyotiādimāha.
Now, in the Dhātuvibhanga immediately following that, intending to show the Suttanta-bhājanīya by summarizing all dhātus into six categories of six dhātus each, it begins with "The six dhātus".
Bây giờ, trong phần phân tích giới (dhātuvibhaṅga) tiếp theo, để trình bày phần phân tích theo kinh tạng (suttantabhājanīya) bằng cách tóm tắt tất cả các giới thành sáu giới, với ba nhóm sáu, Đức Phật đã nói “Sáu giới” (cha dhātuyo), v.v.
Tattha chāti gaṇanaparicchedo.
Therein, "six" refers to the numerical classification.
Trong đó, “sáu” (cha) là sự phân định về số lượng.
Dhātuyoti paricchinnadhammanidassanaṃ.
"Dhātus" refers to the designation of classified phenomena.
“Giới” (dhātuyo) là sự chỉ rõ các pháp đã được phân định.
Pathavīdhātūtiādīsu dhātvaṭṭho nāma sabhāvaṭṭho, sabhāvaṭṭho nāma suññataṭṭho, suññataṭṭho nāma nissattaṭṭhoti evaṃ sabhāvasuññatanissattaṭṭhena pathavīyeva dhātu pathavīdhātu.
In "earth-dhātu" and so forth, the meaning of dhātu is "nature," the meaning of "nature" is "emptiness," and the meaning of "emptiness" is "without self"; thus, by the meaning of nature, emptiness, and without self, earth itself is a dhātu, called "earth-dhātu."
Trong “địa giới” (pathavīdhātu), v.v., ý nghĩa của từ “giới” (dhātu) là ý nghĩa về bản chất (sabhāvaṭṭho), ý nghĩa về bản chất là ý nghĩa về tánh không (suññataṭṭho), ý nghĩa về tánh không là ý nghĩa về vô ngã (nissattaṭṭho); như vậy, địa chính là giới (dhātu) theo ý nghĩa bản chất, tánh không, và vô ngã, nên gọi là “địa giới” (pathavīdhātu).
Āpodhātuādīsupi eseva nayo.
The same method applies to water-dhātu and so forth.
Trong thủy giới (āpodhātu), v.v. cũng theo nguyên tắc này.
Evamettha padasamāsaṃ viditvā evamattho veditabbo – pathavīdhātūti patiṭṭhānadhātu.
Thus, having understood the compound of words here, the meaning should be understood as follows: "earth-dhātu" means the dhātu of support.
Như vậy, sau khi hiểu sự kết hợp từ ngữ ở đây, ý nghĩa cần được hiểu như sau: “địa giới” (pathavīdhātu) là giới nền tảng.
Āpodhātūti ābandhanadhātu.
"Water-dhātu" means the dhātu of cohesion.
“Thủy giới” (āpodhātu) là giới kết dính.
Tejodhātūti paripācanadhātu.
"Fire-dhātu" means the dhātu of maturation.
“Hỏa giới” (tejodhātu) là giới làm chín.
Vāyodhātūti vitthambhanadhātu.
"Air-dhātu" means the dhātu of distension.
“Phong giới” (vāyodhātu) là giới nâng đỡ.
Ākāsadhātūti asamphuṭṭhadhātu.
"Space-dhātu" means the dhātu of non-impingement.
“Không giới” (ākāsadhātu) là giới không tiếp xúc.
Viññāṇadhātūti vijānanadhātu.
"Consciousness-dhātu" means the dhātu of cognizing.
“Thức giới” (viññāṇadhātu) là giới nhận biết.
223
173. Pathavīdhātudvayanti pathavīdhātu dve ayaṃ.
"Two earth-dhātus" means there are two earth-dhātus.
“Hai địa giới” (pathavīdhātudvaya) nghĩa là địa giới có hai.
Ayaṃ pathavīdhātu nāma na ekā eva ajjhattikabāhirabhedena pana dve dhātuyo evāti attho.
This earth-dhātu is not just one; rather, there are two dhātus due to the distinction between internal and external, so is the meaning.
Ý nghĩa là địa giới này không phải chỉ có một, mà có hai giới theo sự phân biệt nội phần và ngoại phần.
Tenevāha – ‘‘atthi ajjhattikā atthi bāhirā’’ti.
Therefore, it is said, "There is internal and there is external."
Chính vì thế mà Đức Phật đã nói: “Có nội phần, có ngoại phần.”
Tattha ajjhattikāti sattasantānapariyāpannā niyakajjhattā.
Therein, "internal" refers to that which is encompassed within the continuum of beings, that which is one's own internal.
Trong đó, “nội phần” (ajjhattikā) là thuộc về tự thân, nằm trong dòng tương tục của chúng sinh.
Bāhirāti saṅkhārasantānapariyāpannā anindriyabaddhā.
"External" refers to that which is encompassed within the continuum of formations, not bound by faculties.
“Ngoại phần” (bāhirā) là không gắn liền với các căn, nằm trong dòng tương tục của các hành.
Ajjhattaṃ paccattanti ubhayampetaṃ niyakajjhattādhivacanameva.
Both "ajjhattaṃ" and "paccattaṃ" are designations for one's own internal.
Cả hai từ “nội phần” (ajjhattaṃ) và “tự thân” (paccattaṃ) đều là đồng nghĩa của tự thân.
Idāni taṃ sabhāvākārato dassetuṃ kakkhaḷantiādi vuttaṃ.
Now, to show it by its intrinsic nature, the words "kakkhaḷaṃ" and so forth are stated.
Bây giờ, để trình bày bản chất của nó, Đức Phật đã nói “cứng” (kakkhaḷaṃ), v.v.
Tattha kakkhaḷanti thaddhaṃ.
Therein, "kakkhaḷaṃ" means hard.
Trong đó, “cứng” (kakkhaḷaṃ) nghĩa là chắc chắn.
Kharigatanti pharusaṃ.
"Kharigataṃ" means rough.
“Thô cứng” (kharigataṃ) nghĩa là thô nhám.
Kakkhaḷattanti kakkhaḷabhāvo.
"Kakkhaḷattaṃ" means hardness.
“Tính cứng” (kakkhaḷattaṃ) là trạng thái cứng.
Kakkhaḷabhāvoti kakkhaḷasabhāvo.
"Kakkhaḷabhāvo" means the nature of hardness.
“Trạng thái cứng” (kakkhaḷabhāvo) là bản chất cứng.
Ajjhattaṃ upādinnanti niyakajjhattasaṅkhātaṃ upādinnaṃ.
"Ajjhattaṃ upādinnaṃ" means that which is appropriated, called one's own internal.
“Nội phần được chấp thủ” (ajjhattaṃ upādinnaṃ) là cái được chấp thủ, được gọi là tự thân.
Upādinnaṃ nāma sarīraṭṭhakaṃ.
"Upādinnaṃ" means the eightfold aggregate of the body.
Cái được chấp thủ (upādinnaṃ) là cái nằm trong thân.
Sarīraṭṭhakañhi kammasamuṭṭhānaṃ vā hotu mā vā, taṃ sandhāya upādinnampi atthi anupādinnampi; ādinnaggahitaparāmaṭṭhavasena pana sabbampetaṃ upādinnamevāti dassetuṃ ‘‘ajjhattaṃ upādinna’’nti āha.
For the eightfold aggregate of the body, whether it arises from kamma or not, there is both appropriated and unappropriated; but to show that all of this is appropriated by way of being grasped, seized, and clung to, it says "ajjhattaṃ upādinnaṃ."
Thật vậy, dù cái nằm trong thân là do nghiệp sinh hay không, thì có cái được chấp thủ và cái không được chấp thủ; nhưng để chỉ ra rằng tất cả đều là cái được chấp thủ theo ý nghĩa được chấp giữ, được nắm giữ và được quan niệm, Đức Phật đã nói “nội phần được chấp thủ”.
224
Idāni tameva pathavīdhātuṃ vatthuvasena dassetuṃ seyyathidaṃ kesā lomātiādi vuttaṃ.
Now, to show that very earth-dhātu by way of its objects, the words "seyyathidaṃ kesā lomā" and so forth are stated.
Bây giờ, để trình bày địa giới ấy theo khía cạnh vật chất, Đức Phật đã nói “như là tóc, lông”, v.v.
Tattha seyyathidanti nipāto.
There, the word seyyathidaṃ is a particle.
Trong đó, “như là” (seyyathidaṃ) là một giới từ.
Tassattho – yā sā ajjhattikā pathavīdhātu sā katamā?
Its meaning is: what is that internal earth element?
Ý nghĩa của nó là: địa giới nội phần đó là gì?
Yaṃ vā ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ nāma taṃ katamanti?
Or, what is that which is called internal, personal hardness?
Hoặc, cái gì được gọi là cứng, thuộc về nội phần, tự thân?
Kesā lomātiādi tassā ajjhattikāya pathavīdhātuyā vatthuvasena pabhedadassanaṃ.
The phrase 'hairs of the head, hairs of the body,' etc., is a showing of the divisions of that internal earth element by way of their basis.
“Tóc, lông”, v.v. là sự trình bày các loại của địa giới nội phần ấy theo khía cạnh vật chất.
Idaṃ vuttaṃ hoti – kesā nāma ajjhattā upādinnā sarīraṭṭhakā kakkhaḷattalakkhaṇā imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso.
This is what is meant: hairs of the head are a particular portion of the earth element in this body, originated internally, clung to, situated in the body, and characterized by hardness.
Điều này có nghĩa là: tóc là một phần riêng biệt trong thân này, thuộc về nội phần, được chấp thủ, nằm trong thân, có đặc tính cứng.
Lomā nāma…pe… karīsaṃ nāma.
Hairs of the body are... (and so on) ...faeces are.
Lông là… v.v… phân là.
Idha pana avuttampi paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.4) pāḷiāruḷhaṃ matthaluṅgaṃ āharitvā matthaluṅgaṃ nāma ajjhattaṃ upādinnaṃ sarīraṭṭhakaṃ kakkhaḷattalakkhaṇaṃ imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso.
Here, though not directly stated, matthaluṅgaṃ (brain-matter), which is included in the Pāḷi of the Paṭisambhidāmagga, is brought forth to explain that matthaluṅgaṃ is a particular portion of the earth element in this body, originated internally, clung to, situated in the body, and characterized by hardness.
Tuy nhiên, ở đây, dù không được nói đến, nhưng lấy não (matthaluṅgaṃ) đã được đề cập trong kinh Paṭisambhidāmagga, thì não là một phần riêng biệt trong thân này, được chấp thủ nội tại, là một phần của thân, có đặc tính cứng rắn.
Parato āpodhātuādīnaṃ niddese pittādīsupi eseva nayo.
Similarly, in the exposition of the water element (āpodhātu) and so on, with regard to bile (pitta), etc., the same method applies.
Về sau, trong phần giải thích về thủy đại (āpodhātu) và các yếu tố khác, cũng áp dụng cùng một phương pháp đối với mật (pitta) và các yếu tố tương tự.
225
Iminā kiṃ dassitaṃ hoti?
What is revealed by this?
Điều này nhằm chỉ ra điều gì?
Dhātumanasikāro.
Meditation on the elements (dhātumanasikāra).
Sự tác ý về các yếu tố (dhātumanasikāro).
Imasmiṃ pana dhātumanasikāre kammaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā uttamatthaṃ arahattaṃ pāpuṇitukāmena kiṃ kattabbaṃ?
But by one who, having performed the practice in this meditation on the elements, wishes to establish vipassanā and attain the ultimate goal of arahantship, what should be done?
Tuy nhiên, trong sự tác ý về các yếu tố này, một người muốn đạt đến mục đích tối thượng là A-la-hán quả, sau khi thực hành pháp và bắt đầu tuệ quán, cần phải làm gì?
Catupārisuddhisīlaṃ sodhetabbaṃ.
The fourfold purified morality (catupārisuddhisīla) should be cleansed.
Cần phải thanh tịnh hóa tứ thanh tịnh giới (catupārisuddhisīla).
Sīlavato hi kammaṭṭhānabhāvanā ijjhati.
For indeed, the development of a meditation subject (kammaṭṭhāna-bhāvanā) succeeds for one who is moral.
Thật vậy, sự phát triển đề mục thiền (kammaṭṭhānabhāvanā) của người giữ giới mới thành tựu.
Tassa sodhanavidhānaṃ visuddhimagge vuttanayeneva veditabbaṃ.
The method for cleansing it should be understood in the manner stated in the Visuddhimagga.
Phương pháp thanh tịnh hóa giới đó cần được hiểu theo cách đã nêu trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Visuddhasīlena pana sīle patiṭṭhāya dasa pubbapalibodhā chinditabbā.
Having established oneself in purified morality, one should cut off the ten preliminary impediments (pubbapalibodha).
Sau khi giới đã được thanh tịnh, người đó phải nương tựa vào giới và đoạn trừ mười chướng ngại ban đầu (dasa pubbapalibodhā).
Tesampi chindanavidhānaṃ visuddhimagge vuttanayeneva veditabbaṃ.
The method for cutting these off should also be understood in the manner stated in the Visuddhimagga.
Phương pháp đoạn trừ các chướng ngại đó cũng cần được hiểu theo cách đã nêu trong Thanh Tịnh Đạo.
Chinnapalibodhena dhātumanasikārakammaṭṭhānaṃ uggaṇhitabbaṃ.
One who has cut off the impediments should learn the meditation subject of dhātumanasikāra.
Sau khi các chướng ngại đã được đoạn trừ, người đó phải học đề mục thiền tác ý về các yếu tố (dhātumanasikārakammaṭṭhāna).
Ācariyenāpi dhātumanasikārakammaṭṭhānaṃ uggaṇhāpentena sattavidhaṃ uggahakosallaṃ dasavidhañca manasikārakosallaṃ ācikkhitabbaṃ.
The teacher, too, when teaching the dhātumanasikāra kammaṭṭhāna, should explain the seven kinds of skill in learning (uggahakosalla) and the ten kinds of skill in attention (manasikārakosalla).
Vị thầy cũng phải chỉ dạy bảy kỹ năng học hỏi (uggahakosallaṃ) và mười kỹ năng tác ý (manasikārakosallaṃ) khi hướng dẫn học đề mục thiền tác ý về các yếu tố.
Antevāsikenāpi ācariyassa santike bahuvāre sajjhāyaṃ katvā nijjaṭaṃ paguṇaṃ kammaṭṭhānaṃ kātabbaṃ.
The pupil, too, having recited it many times in the presence of the teacher, should make the kammaṭṭhāna free from confusion (nijjaṭa) and proficient (paguṇa).
Người đệ tử cũng phải tụng đọc nhiều lần trước vị thầy để đề mục thiền trở nên thông thạo và không còn vướng mắc.
Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘ādikammikena bhikkhunā jarāmaraṇā muccitukāmena sattahākārehi uggahakosallaṃ icchitabbaṃ, dasahākārehi manasikārakosallaṃ icchitabba’’nti.
For it has been said in the Aṭṭhakathā: "A beginner monk, desirous of liberation from old age and death, should wish for skill in learning in seven ways and skill in attention in ten ways."
Điều này đã được nói trong Chú Giải (Aṭṭhakathā): “Một tỳ-khưu mới tu (ādikammika) muốn thoát khỏi già chết, nên mong muốn bảy kỹ năng học hỏi và mười kỹ năng tác ý.”
226
Tattha vacasā, manasā, vaṇṇato, saṇṭhānato, disato, okāsato, paricchedatoti imehi sattahākārehi imasmiṃ dhātumanasikārakammaṭṭhāne ‘uggahakosallaṃ’ icchitabbaṃ.
Among these, 'skill in learning' in this dhātumanasikāra kammaṭṭhāna should be desired through these seven aspects: by word, by mind, by color, by shape, by direction, by location, and by demarcation.
Trong đó, trong đề mục thiền tác ý về các yếu tố này, cần mong muốn “kỹ năng học hỏi” (uggahakosallaṃ) theo bảy phương diện: bằng lời nói, bằng ý nghĩ, theo màu sắc, theo hình dáng, theo phương hướng, theo vị trí, và theo sự phân định.
Anupubbato, nātisīghato, nātisaṇikato, vikkhepapaṭibāhanato, paṇṇattisamatikkamato, anupubbamuñcanato, lakkhaṇato, tayo ca suttantāti imehi dasahākārehi ‘manasikārakosallaṃ’ icchitabbaṃ.
And 'skill in attention' should be desired through these ten aspects: progressively, not too quickly, not too slowly, by warding off distraction, by transcending concepts, by progressively relinquishing, by characteristics, and the three Suttantas.
Cần mong muốn “kỹ năng tác ý” (manasikārakosallaṃ) theo mười phương diện: theo thứ tự, không quá nhanh, không quá chậm, ngăn chặn sự phân tán, vượt qua khái niệm, dần dần buông bỏ, theo đặc tính, và ba kinh (suttanta).
Tadubhayampi parato satipaṭṭhānavibhaṅge āvi bhavissati.
Both of these will become clear later in the Satipaṭṭhāna Vibhaṅga.
Cả hai điều đó sẽ được làm rõ trong phần phân tích về Niệm Xứ (Satipaṭṭhānavibhaṅga) sau này.
227
Evaṃ uggahitakammaṭṭhānena pana visuddhimagge vutte aṭṭhārasa senāsanadose vajjetvā pañcaṅgasamannāgate senāsane vasantena attanāpi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatena pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantena vivittokāsagatena kammaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ.
Having thus learned the kammaṭṭhāna, one should, avoiding the eighteen faults of dwellings (senāsana-dosa) mentioned in the Visuddhimagga, reside in a dwelling endowed with five qualities; and being oneself endowed with the five factors of exertion (padhāniyaṅga), having returned from alms-round after the meal, and having gone to a secluded place, one should attend to the kammaṭṭhāna.
Sau khi đã học được đề mục thiền như vậy, hành giả nên tránh mười tám lỗi về trú xứ (senāsanadosa) đã được nêu trong Thanh Tịnh Đạo, và sống ở một trú xứ đầy đủ năm chi phần. Bản thân hành giả cũng phải đầy đủ năm chi phần tinh cần (padhāniyaṅga), sau khi thọ trai và trở về từ khất thực, đến một nơi thanh vắng và tác ý đề mục thiền.
Manasikarontena ca vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena kesādīsu ekekakoṭṭhāsaṃ manasikaritvā avasāne evaṃ manasikāro pavattetabbo – ime kesā nāma sīsakaṭāhapaliveṭhanacamme jātā.
While attending, one should mentally attend to each part, such as hairs of the head (kesā), by way of color, shape, direction, location, and demarcation, and finally, attention should be directed thus: These hairs of the head are born on the skin that covers the skull.
Khi tác ý, hành giả nên tác ý từng phần một trong các phần như tóc (kesā) và các phần khác, theo màu sắc, hình dáng, phương hướng, vị trí và sự phân định, và cuối cùng, tác ý phải được tiến hành như sau: Những thứ gọi là tóc này mọc trên lớp da bọc hộp sọ.
Tattha yathā vammikamatthake jātesu kuṇṭhatiṇesu na vammikamatthako jānāti ‘mayi kuṇṭhatiṇāni jātānī’ti, nāpi kuṇṭhatiṇāni jānanti ‘mayaṃ vammikamatthake jātānī’ti, evameva na sīsakaṭāhapaliveṭhanacammaṃ jānāti ‘mayi kesā jātā’ti, nāpi kesā jānanti ‘mayaṃ sīsakaṭāhapaliveṭhanacamme jātā’ti.
Just as when Kuṇṭha grass grows on the top of an ant-hill, the top of the ant-hill does not know, "Kuṇṭha grass has grown on me," nor does the Kuṇṭha grass know, "We have grown on the top of the ant-hill," even so, the skin covering the skull does not know, "Hairs of the head have grown on me," nor do the hairs of the head know, "We have grown on the skin covering the skull."
Giống như cỏ dại mọc trên đỉnh gò mối, gò mối không biết: ‘Cỏ dại đã mọc trên ta’, và cỏ dại cũng không biết: ‘Chúng ta đã mọc trên đỉnh gò mối’, thì cũng vậy, lớp da bọc hộp sọ không biết: ‘Tóc đã mọc trên ta’, và tóc cũng không biết: ‘Chúng ta đã mọc trên lớp da bọc hộp sọ’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and discernment.
Những pháp này không có khả năng tác ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti kesā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, hairs of the head are a separate portion in this body, inanimate, undetermined, empty, devoid of a living essence, rigid, and are the earth element.
Do đó, tóc là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại (pathavīdhātu).
228
Lomā sarīraveṭhanacamme jātā.
Hairs of the body are born on the skin covering the body.
Lông mọc trên lớp da bao bọc thân thể.
Tattha yathā suññagāmaṭṭhāne jātesu dabbatiṇesu na suññagāmaṭṭhānaṃ jānāti ‘mayi dabbatiṇāni jātānī’ti, nāpi dabbatiṇāni jānanti ‘mayaṃ suññagāmaṭṭhāne jātānī’ti, evameva na sarīraveṭhanacammaṃ jānāti ‘mayi lomā jātā’ti, nāpi lomā jānanti ‘mayaṃ sarīraveṭhanacamme jātā’ti.
Just as when Dabba grass grows in a deserted village site, the deserted village site does not know, "Dabba grass has grown on me," nor does the Dabba grass know, "We have grown in the deserted village site," even so, the skin covering the body does not know, "Hairs of the body have grown on me," nor do the hairs of the body know, "We have grown on the skin covering the body."
Giống như cỏ dại mọc ở một làng hoang vắng, làng hoang vắng không biết: ‘Cỏ dại đã mọc trên ta’, và cỏ dại cũng không biết: ‘Chúng ta đã mọc ở làng hoang vắng’, thì cũng vậy, lớp da bao bọc thân thể không biết: ‘Lông đã mọc trên ta’, và lông cũng không biết: ‘Chúng ta đã mọc trên lớp da bao bọc thân thể’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and discernment.
Những pháp này không có khả năng tác ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti lomā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, hairs of the body are a separate portion in this body, inanimate, undetermined, empty, devoid of a living essence, rigid, and are the earth element.
Do đó, lông là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
229
Nakhā aṅgulīnaṃ aggesu jātā.
Nails are born on the tips of the fingers and toes.
Móng mọc ở đầu các ngón tay, ngón chân.
Tattha yathā kumārakesu daṇḍakehi madhukaṭṭhike vijjhitvā kīḷantesu na daṇḍakā jānanti ‘amhesu madhukaṭṭhikā ṭhapitā’ti, nāpi madhukaṭṭhikā jānanti ‘mayaṃ daṇḍakesu ṭhapitā’ti, evameva na aṅguliyo jānanti ‘amhākaṃ aggesu nakhā jātā’ti, nāpi nakhā jānanti ‘mayaṃ aṅgulīnaṃ aggesu jātā’ti.
Just as when boys play by piercing Madhuka seeds with small sticks, the small sticks do not know, "Madhuka seeds have been placed on us," nor do the Madhuka seeds know, "We have been placed on the small sticks," even so, the fingers and toes do not know, "Nails have grown on our tips," nor do the nails know, "We have grown on the tips of the fingers and toes."
Giống như khi các chú bé dùng que đâm xuyên hạt me để chơi, những que đó không biết: ‘Hạt me được đặt vào chúng ta’, và hạt me cũng không biết: ‘Chúng ta được đặt vào những que đó’, thì cũng vậy, các ngón tay, ngón chân không biết: ‘Móng đã mọc ở đầu chúng ta’, và móng cũng không biết: ‘Chúng ta đã mọc ở đầu các ngón tay, ngón chân’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and discernment.
Những pháp này không có khả năng tác ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti nakhā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, nails are a separate portion in this body, inanimate, undetermined, empty, devoid of a living essence, rigid, and are the earth element.
Do đó, móng là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
230
Dantā hanukaṭṭhikesu jātā.
Teeth are born in the jawbones.
Răng mọc trên xương hàm.
Tattha yathā vaḍḍhakīhi pāsāṇaudukkhalesu kenacideva silesajātena bandhitvā ṭhapitathambhesu na udukkhalāni jānanti ‘amhesu thambhā ṭhitā’ti, nāpi thambhā jānanti ‘mayaṃ udukkhalesu ṭhitā’ti, evameva na hanukaṭṭhikā jānanti ‘amhesu dantā jātā’ti, nāpi dantā jānanti ‘mayaṃ hanukaṭṭhikesu jātā’ti.
Just as when carpenters have placed pillars, binding them to stone mortars with some kind of resin, the mortars do not know, "Pillars are standing in us," nor do the pillars know, "We are standing in the mortars," even so, the jawbones do not know, "Teeth have grown in us," nor do the teeth know, "We have grown in the jawbones."
Giống như khi các thợ mộc dùng một loại keo dán nào đó để gắn các trụ vào cối đá, cối đá không biết: ‘Các trụ được đặt vào ta’, và các trụ cũng không biết: ‘Chúng ta được đặt vào cối đá’, thì cũng vậy, xương hàm không biết: ‘Răng đã mọc trên ta’, và răng cũng không biết: ‘Chúng ta đã mọc trên xương hàm’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and discernment.
Những pháp này không có khả năng tác ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti dantā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, teeth are a separate portion in this body, inanimate, undetermined, empty, devoid of a living essence, rigid, and are the earth element.
Do đó, răng là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
231
Taco sakalasarīraṃ pariyonandhitvā ṭhito.
Skin covers the entire body.
Da bao bọc toàn bộ thân thể.
Tattha yathā allagocammapariyonaddhāya mahāvīṇāya na mahāvīṇā jānāti ‘ahaṃ allagocammena pariyonaddhā’ti, nāpi allagocammaṃ jānāti ‘mayā mahāvīṇā pariyoddhā’ti, evameva na sarīraṃ jānāti ‘ahaṃ tacena pariyonaddha’nti, nāpi taco jānāti ‘mayā sarīraṃ pariyonaddhanti.
Just as with a great lute covered with wet cowhide, the great lute does not know, "I am covered with wet cowhide," nor does the wet cowhide know, "I have covered the great lute," even so, the body does not know, "I am covered with skin," nor does the skin know, "I have covered the body."
Giống như một cây đàn lớn được bọc bằng da bò ướt, cây đàn lớn không biết: ‘Ta được bọc bằng da bò ướt’, và da bò ướt cũng không biết: ‘Ta đã bọc cây đàn lớn’, thì cũng vậy, thân thể không biết: ‘Ta được bọc bằng da’, và da cũng không biết: ‘Ta đã bọc thân thể’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and discernment.
Những pháp này không có khả năng tác ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti taco nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, skin is a separate portion in this body, inanimate, undetermined, empty, devoid of a living essence, rigid, and is the earth element.
Do đó, da là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
232
Maṃsaṃ aṭṭhisaṅghāṭaṃ anulimpitvā ṭhitaṃ.
Flesh is smeared over the framework of bones.
Thịt bao phủ bộ xương.
Tattha yathā mahāmattikāya littāya bhittiyā na bhitti jānāti ‘ahaṃ mahāmattikāya littā’ti, nāpi mahāmattikā jānāti ‘mayā mahābhitti littā’ti, evameva na aṭṭhisaṅghāṭo jānāti ‘ahaṃ navamaṃsapesisatappabhedena maṃsena litto’ti, nāpi maṃsaṃ jānāti ‘mayā aṭṭhisaṅghāṭo litto’ti.
Just as with a wall plastered with great clay, the wall does not know, "I am plastered with great clay," nor does the great clay know, "I have plastered the great wall," even so, the framework of bones does not know, "I am plastered with flesh, consisting of nine hundred pieces of new flesh," nor does the flesh know, "I have plastered the framework of bones."
Giống như một bức tường được trát bằng đất sét lớn, bức tường không biết: ‘Ta được trát bằng đất sét lớn’, và đất sét lớn cũng không biết: ‘Ta đã trát bức tường lớn’, thì cũng vậy, bộ xương không biết: ‘Ta được bao phủ bằng thịt gồm chín trăm miếng thịt’, và thịt cũng không biết: ‘Ta đã bao phủ bộ xương’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness or reflection.
Những pháp này không có khả năng tác ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti maṃsaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, what is called flesh in this body is a distinct part, non-conscious, indeterminate, empty, without an essence, rigid, and is the earth element.
Do đó, thịt là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
233
Nhāru sarīrabbhantare aṭṭhīni ābandhamānā ṭhitā.
Tendons are situated within the body, binding the bones.
Gân nằm bên trong thân thể, nối kết các xương lại với nhau.
Tattha yathā vallīhi vinaddhesu kuṭṭadārūsu na kuṭṭadārūni jānanti ‘mayaṃ vallīhi vinaddhānī’ti, nāpi valliyo jānanti ‘amhehi kuṭṭadārūni vinaddhānī’ti, evameva na aṭṭhīni jānanti ‘mayaṃ nhārūhi ābaddhānī’ti, nāpi nhārū jānanti ‘amhehi aṭṭhīni ābaddhānī’ti.
Just as in the case of a wall and wooden posts bound by creepers, the wall and wooden posts do not know, 'We are bound by creepers,' nor do the creepers know, 'The wall and wooden posts are bound by us'; in the same way, the bones do not know, 'We are bound by tendons,' nor do the tendons know, 'The bones are bound by us.'
Cũng như khi dây leo quấn chặt các cột gỗ và tường, các cột gỗ và tường không biết ‘chúng tôi bị dây leo quấn chặt’, cũng không phải dây leo biết ‘chúng tôi quấn chặt các cột gỗ và tường’; tương tự như vậy, xương không biết ‘chúng tôi bị gân ràng buộc’, cũng không phải gân biết ‘chúng tôi ràng buộc xương’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness or reflection.
Những pháp này thiếu sự suy xét lẫn nhau.
Iti nhāru nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, what is called tendon in this body is a distinct part, non-conscious, indeterminate, empty, without an essence, rigid, and is the earth element.
Như vậy, gân trong cơ thể này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
234
Aṭṭhīsu paṇhikaṭṭhi gopphakaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ.
Among bones, the heel bone supports the ankle bone.
Trong xương, xương gót chân nâng đỡ xương mắt cá chân.
Gopphakaṭṭhi jaṅghaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ.
The ankle bone supports the shin bone.
Xương mắt cá chân nâng đỡ xương ống chân.
Jaṅghaṭṭhi ūruṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ.
The shin bone supports the thigh bone.
Xương ống chân nâng đỡ xương đùi.
Ūruṭṭhi kaṭiṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ.
The thigh bone supports the hip bone.
Xương đùi nâng đỡ xương hông.
Kaṭiṭṭhi piṭṭhikaṇṭakaṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ.
The hip bone supports the spine.
Xương hông nâng đỡ xương sống.
Piṭṭhikaṇṭako gīvaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhito.
The spine supports the neck bone.
Xương sống nâng đỡ xương cổ.
Gīvaṭṭhi sīsaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ.
The neck bone supports the skull bone.
Xương cổ nâng đỡ xương đầu.
Sīsaṭṭhi gīvaṭṭhike patiṭṭhitaṃ.
The skull bone is supported by the neck bone.
Xương đầu đặt trên xương cổ.
Gīvaṭṭhi piṭṭhikaṇṭake patiṭṭhitaṃ.
The neck bone is supported by the spine.
Xương cổ đặt trên xương sống.
Piṭṭhikaṇṭako kaṭiṭṭhimhi patiṭṭhito.
The spine is supported by the hip bone.
Xương sống đặt trên xương hông.
Kaṭiṭṭhi ūruṭṭhike patiṭṭhitaṃ.
The hip bone is supported by the thigh bone.
Xương hông đặt trên xương đùi.
Ūruṭṭhi jaṅghaṭṭhike patiṭṭhitaṃ.
The thigh bone is supported by the shin bone.
Xương đùi đặt trên xương ống chân.
Jaṅghaṭṭhi gopphakaṭṭhike patiṭṭhitaṃ.
The shin bone is supported by the ankle bone.
Xương ống chân đặt trên xương mắt cá chân.
Gopphakaṭṭhi paṇhikaṭṭhike patiṭṭhitaṃ.
The ankle bone is supported by the heel bone.
Xương mắt cá chân đặt trên xương gót chân.
235
Tattha yathā iṭṭhakadārugomayādisañcayesu na heṭṭhimā heṭṭhimā jānanti ‘mayaṃ uparime uparime ukkhipitvā ṭhitā’ti, nāpi uparimā uparimā jānanti ‘mayaṃ heṭṭhimesu heṭṭhimesu patiṭṭhitā’ti, evameva na paṇhikaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ gopphakaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na gopphakaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ jaṅghaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na jaṅghaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ ūruṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na ūruṭṭhi jānāti ‘ahaṃ kaṭiṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na kaṭiṭṭhi jānāti ‘ahaṃ piṭṭhikaṇṭakaṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na piṭṭhikaṇṭako jānāti ‘ahaṃ gīvaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhito’ti, na gīvaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ sīsaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na sīsaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ gīvaṭṭhimhi patiṭṭhita’nti, na gīvaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ piṭṭhikaṇṭake patiṭṭhita’nti, na piṭṭhikaṇṭako jānāti ‘ahaṃ kaṭiṭṭhimhi patiṭṭhito’ti, na kaṭiṭṭhi jānāti ‘ahaṃ ūruṭṭhimhi patiṭṭhita’nti, na ūruṭṭhi jānāti ‘ahaṃ jaṅghaṭṭhimhi patiṭṭhita’nti, na jaṅghaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ gopphakaṭṭhimhi patiṭṭhita’nti, na gopphakaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ paṇhikaṭṭhimhi patiṭṭhita’nti.
Just as in piles of bricks, wood, cow dung, and so forth, the lower ones do not know, 'We support the upper ones,' nor do the upper ones know, 'We are supported by the lower ones'; in the same way, the heel bone does not know, 'I support the ankle bone,' the ankle bone does not know, 'I support the shin bone,' the shin bone does not know, 'I support the thigh bone,' the thigh bone does not know, 'I support the hip bone,' the hip bone does not know, 'I support the spine,' the spine does not know, 'I support the neck bone,' the neck bone does not know, 'I support the skull bone,' the skull bone does not know, 'I am supported by the neck bone,' the neck bone does not know, 'I am supported by the spine,' the spine does not know, 'I am supported by the hip bone,' the hip bone does not know, 'I am supported by the thigh bone,' the thigh bone does not know, 'I am supported by the shin bone,' the shin bone does not know, 'I am supported by the ankle bone,' and the ankle bone does not know, 'I am supported by the heel bone.'
Cũng như trong các đống gạch, gỗ, phân bò, v.v., những cái ở dưới không biết ‘chúng tôi nâng đỡ những cái ở trên’, cũng không phải những cái ở trên biết ‘chúng tôi đặt trên những cái ở dưới’; tương tự như vậy, xương gót chân không biết ‘tôi nâng đỡ xương mắt cá chân’, xương mắt cá chân không biết ‘tôi nâng đỡ xương ống chân’, xương ống chân không biết ‘tôi nâng đỡ xương đùi’, xương đùi không biết ‘tôi nâng đỡ xương hông’, xương hông không biết ‘tôi nâng đỡ xương sống’, xương sống không biết ‘tôi nâng đỡ xương cổ’, xương cổ không biết ‘tôi nâng đỡ xương đầu’, xương đầu không biết ‘tôi đặt trên xương cổ’, xương cổ không biết ‘tôi đặt trên xương sống’, xương sống không biết ‘tôi đặt trên xương hông’, xương hông không biết ‘tôi đặt trên xương đùi’, xương đùi không biết ‘tôi đặt trên xương ống chân’, xương ống chân không biết ‘tôi đặt trên xương mắt cá chân’, xương mắt cá chân không biết ‘tôi đặt trên xương gót chân’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness or reflection.
Những pháp này thiếu sự suy xét lẫn nhau.
Iti aṭṭhi nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, what is called bone in this body is a distinct part, non-conscious, indeterminate, empty, without an essence, rigid, and is the earth element.
Như vậy, xương trong cơ thể này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
236
Aṭṭhimiñjaṃ tesaṃ tesaṃ aṭṭhīnaṃ abbhantare ṭhitaṃ.
Bone-marrow is situated inside those various bones.
Tủy xương nằm bên trong các xương đó.
Tattha yathā veḷupabbādīnaṃ anto pakkhittesu sinnavettaggādīsu na veḷupabbādīni jānanti ‘amhesu vettaggādīni pakkhittānī’ti, nāpi vettaggādīni jānanti ‘mayaṃ veḷupabbādīsu ṭhitānīti, evameva na aṭṭhīni jānanti ‘amhākaṃ anto aṭṭhimiñjaṃ ṭhita’nti, nāpi aṭṭhimiñjaṃ jānāti ‘ahaṃ aṭṭhīnaṃ anto ṭhita’nti.
Just as in the case of bamboo joints and so forth, when soaked rattan tips and so forth are inserted inside, the bamboo joints and so forth do not know, 'Rattan tips and so forth are inserted within us,' nor do the rattan tips and so forth know, 'We are situated within bamboo joints and so forth'; in the same way, the bones do not know, 'Bone-marrow is situated within us,' nor does the bone-marrow know, 'I am situated within the bones.'
Cũng như khi những ngọn mây đã luộc, v.v., được đặt bên trong các đốt tre, v.v., các đốt tre, v.v., không biết ‘những ngọn mây, v.v., được đặt trong chúng tôi’, cũng không phải những ngọn mây, v.v., biết ‘chúng tôi nằm trong các đốt tre, v.v.’; tương tự như vậy, xương không biết ‘tủy xương nằm bên trong chúng tôi’, cũng không phải tủy xương biết ‘tôi nằm bên trong xương’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness or reflection.
Những pháp này thiếu sự suy xét lẫn nhau.
Iti aṭṭhimiñjaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, what is called bone-marrow in this body is a distinct part, non-conscious, indeterminate, empty, without an essence, rigid, and is the earth element.
Như vậy, tủy xương trong cơ thể này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
237
Vakkaṃ galavāṭakato nikkhantena ekamūlena thokaṃ gantvā dvidhā bhinnena thūlanhārunā vinibaddhaṃ hutvā hadayamaṃsaṃ parikkhipitvā ṭhitaṃ.
Kidney is situated, having emerged from the throat, gone a little way with a single root, and then split into two, bound by a thick tendon, encircling the heart-flesh.
Thận được ràng buộc bởi một gân lớn, xuất phát từ cổ họng với một gốc duy nhất, đi một đoạn ngắn rồi chia làm đôi, bao quanh thịt tim.
Tattha yathā vaṇṭupanibaddhe ambaphaladvaye na vaṇṭaṃ jānāti ‘mayā ambaphaladvayaṃ upanibaddha’nti, nāpi ambaphaladvayaṃ jānāti ‘ahaṃ vaṇṭena upanibaddha’nti, evameva na thūlanhāru jānāti ‘mayā vakkaṃ upanibaddha’nti, nāpi vakkaṃ jānāti ‘ahaṃ thūlanhārunā upanibaddha’nti.
Just as in the case of two mango fruits bound by a stalk, the stalk does not know, 'I have bound the two mango fruits,' nor do the two mango fruits know, 'We are bound by the stalk'; in the same way, the thick tendon does not know, 'I have bound the kidney,' nor does the kidney know, 'I am bound by the thick tendon.'
Cũng như trong hai quả xoài được gắn vào cuống, cuống không biết ‘tôi gắn hai quả xoài’, cũng không phải hai quả xoài biết ‘tôi bị cuống gắn’; tương tự như vậy, gân lớn không biết ‘tôi ràng buộc thận’, cũng không phải thận biết ‘tôi bị gân lớn ràng buộc’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness or reflection.
Những pháp này thiếu sự suy xét lẫn nhau.
Iti vakkaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, what is called kidney in this body is a distinct part, non-conscious, indeterminate, empty, without an essence, rigid, and is the earth element.
Như vậy, thận trong cơ thể này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
238
Hadayaṃ sarīrabbhantare uraṭṭhipañjaramajjhaṃ nissāya ṭhitaṃ.
Heart is situated within the body, leaning upon the middle of the ribcage.
Tim nằm bên trong cơ thể, dựa vào giữa lồng xương sườn.
Tattha yathā jiṇṇasandamānikapañjarabbhantaraṃ nissāya ṭhapitāya maṃsapesiyā na jiṇṇasandamānikapañjarabbhantaraṃ jānāti ‘maṃ nissāya maṃsapesi ṭhapitā’ti, nāpi maṃsapesi jānāti ‘ahaṃ jiṇṇasandamānikapañjarabbhantaraṃ nissāya ṭhitā’ti, evameva na uraṭṭhipañjarabbhantaraṃ jānāti ‘maṃ nissāya hadayaṃ ṭhita’nti, nāpi hadayaṃ jānāti ‘ahaṃ uraṭṭhipañjarabbhantaraṃ nissāya ṭhita’nti.
Just as in the case of a piece of flesh placed leaning upon the interior of an old, broken cage, the interior of the old, broken cage does not know, 'A piece of flesh is placed leaning upon me,' nor does the piece of flesh know, 'I am situated leaning upon the interior of an old, broken cage'; in the same way, the interior of the ribcage does not know, 'The heart is situated leaning upon me,' nor does the heart know, 'I am situated leaning upon the interior of the ribcage.'
Cũng như khi một khối thịt được đặt dựa vào bên trong một cái lồng cũ nát, cái lồng cũ nát không biết ‘khối thịt được đặt dựa vào tôi’, cũng không phải khối thịt biết ‘tôi nằm dựa vào bên trong cái lồng cũ nát’; tương tự như vậy, bên trong lồng xương sườn không biết ‘tim nằm dựa vào tôi’, cũng không phải tim biết ‘tôi nằm dựa vào bên trong lồng xương sườn’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness or reflection.
Những pháp này thiếu sự suy xét lẫn nhau.
Iti hadayaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, what is called heart in this body is a distinct part, non-conscious, indeterminate, empty, without an essence, rigid, and is the earth element.
Như vậy, tim trong cơ thể này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
239
Yakanaṃ antosarīre dvinnaṃ thanānaṃ abbhantare dakkhiṇapassaṃ nissāya ṭhitaṃ.
Liver is situated within the body, leaning upon the right side between the two breasts.
Gan nằm bên trong cơ thể, dựa vào phía bên phải giữa hai vú.
Tattha yathā ukkhalikapālapassamhi lagge yamakamaṃsapiṇḍe na ukkhalikapālapassaṃ jānāti ‘mayi yamakamaṃsapiṇḍo laggo’ti, nāpi yamakamaṃsapiṇḍo jānāti ‘ahaṃ ukkhalikapālapasse laggo’ti, evameva na thanānaṃ abbhantare dakkhiṇapassaṃ jānāti ‘maṃ nissāya yakanaṃ ṭhita’nti, nāpi yakanaṃ jānāti ‘ahaṃ thanānaṃ abbhantare dakkhiṇapassaṃ nissāya ṭhita’nti.
Just as in the case of a paired lump of flesh clinging to the side of a pot, the side of the pot does not know, 'A paired lump of flesh clings to me,' nor does the paired lump of flesh know, 'I cling to the side of the pot'; in the same way, the right side between the breasts does not know, 'The liver is situated leaning upon me,' nor does the liver know, 'I am situated leaning upon the right side between the breasts.'
Cũng như khi một khối thịt đôi dính vào thành nồi, thành nồi không biết ‘khối thịt đôi dính vào tôi’, cũng không phải khối thịt đôi biết ‘tôi dính vào thành nồi’; tương tự như vậy, phía bên phải giữa hai vú không biết ‘gan nằm dựa vào tôi’, cũng không phải gan biết ‘tôi nằm dựa vào phía bên phải giữa hai vú’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness or reflection.
Những pháp này thiếu sự suy xét lẫn nhau.
Iti yakanaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, what is called liver in this body is a distinct part, non-conscious, indeterminate, empty, without an essence, rigid, and is the earth element.
Như vậy, gan trong cơ thể này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
240
Kilomakesu paṭicchannakilomakaṃ hadayañca vakkañca parivāretvā ṭhitaṃ, apaṭicchannakilomakaṃ sakalasarīre cammassa heṭṭhato maṃsaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ.
Among mesenteries, the mesentery that covers (the inner organs) is situated surrounding the heart and kidneys, while the uncovered mesentery is situated throughout the entire body beneath the skin, entwining the flesh.
Trong màng bụng, màng bụng bao phủ bao quanh tim và thận, còn màng bụng không bao phủ thì bao bọc thịt bên dưới da trên toàn bộ cơ thể.
Tattha yathā pilotikapaliveṭhite maṃse na maṃsaṃ jānāti ‘ahaṃ pilotikāya paliveṭhita’nti, nāpi pilotikā jānāti ‘mayā maṃsaṃ paliveṭhita’nti, evameva na vakkahadayāni sakalasarīre maṃsañca jānāti ‘ahaṃ kilomakena paṭicchanna’nti, nāpi kilomakaṃ jānāti ‘mayā vakkahadayāni sakalasarīre maṃsañca paṭicchanna’nti.
Just as, when flesh is wrapped in a cloth, the flesh does not know, ‘I am wrapped by the cloth,’ nor does the cloth know, ‘I have wrapped the flesh,’ even so, the kidneys and heart and the flesh in the entire body do not know, ‘I am covered by the membrane,’ nor does the membrane know, ‘I have covered the kidneys and heart and the flesh in the entire body.’
Cũng như khi thịt được quấn bằng vải, thịt không biết ‘tôi bị vải quấn’, cũng không phải vải biết ‘tôi quấn thịt’; tương tự như vậy, thận, tim và thịt trên toàn bộ cơ thể không biết ‘tôi bị màng bụng bao phủ’, cũng không phải màng bụng biết ‘tôi bao phủ thận, tim và thịt trên toàn bộ cơ thể’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness and reflection.
Những pháp này thiếu sự suy xét lẫn nhau.
Iti kilomakaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, membrane is a distinct part in this body, inanimate, indeterminate, empty, soulless, rigid, and is the earth element (pathavīdhātu).
Như vậy, màng bụng trong cơ thể này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có chúng sinh, cứng chắc, là đất đại.
241
Pihakaṃ hadayassa vāmapasse udarapaṭalassa matthakapassaṃ nissāya ṭhitaṃ.
The spleen (pihakaṃ) is situated on the left side of the heart, resting against the upper side of the abdominal membrane.
Lá lách nằm ở phía bên trái của tim, tựa vào phần trên của màng bụng.
Tattha yathā koṭṭhakamatthakapassaṃ nissāya ṭhitāya gomayapiṇḍiyā na koṭṭhakamatthakapassaṃ jānāti ‘gomayapiṇḍi maṃ nissāya ṭhitā’ti, nāpi gomayapiṇḍi jānāti ‘ahaṃ koṭṭhakamatthakapassaṃ nissāya ṭhitā’ti, evameva na udarapaṭalassa matthakapassaṃ jānāti ‘pihakaṃ maṃ nissāya ṭhita’nti, nāpi pihakaṃ jānāti ‘ahaṃ udarapaṭalassa matthakapassaṃ nissāya ṭhita’nti.
Just as, when a ball of cow dung is placed resting against the upper side of a granary, the upper side of the granary does not know, ‘A ball of cow dung is placed resting against me,’ nor does the ball of cow dung know, ‘I am placed resting against the upper side of the granary,’ even so, the upper side of the abdominal membrane does not know, ‘The spleen is situated resting against me,’ nor does the spleen know, ‘I am situated resting against the upper side of the abdominal membrane.’
Cũng như một cục phân bò tựa vào phần trên của kho thóc thì kho thóc không biết: ‘Cục phân bò tựa vào ta’, và cục phân bò cũng không biết: ‘Ta tựa vào phần trên của kho thóc’; tương tự như vậy, phần trên của màng bụng không biết: ‘Lá lách tựa vào ta’, và lá lách cũng không biết: ‘Ta tựa vào phần trên của màng bụng’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness and reflection.
Những pháp này không có sự nhận biết lẫn nhau.
Iti pihakaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, the spleen is a distinct part in this body, inanimate, indeterminate, empty, soulless, rigid, and is the earth element (pathavīdhātu).
Như vậy, lá lách trong thân này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô sinh, cứng chắc, là đất đại (pathavīdhātu).
242
Papphāsaṃ sarīrabbhantare dvinnaṃ thanānaṃ abbhantare hadayañca yakanañca uparichādetvā olambantaṃ ṭhitaṃ.
The lungs (papphāsaṃ) are situated within the body, hanging down, covering the heart and liver between the two breasts.
Phổi nằm bên trong thân, giữa hai vú, che phủ tim và gan, và treo lủng lẳng.
Tattha yathā jiṇṇakoṭṭhabbhantare olambamāne sakuṇakulāvake na jiṇṇakoṭṭhabbhantaraṃ jānāti ‘mayi sakuṇakulāvako olambamāno ṭhito’ti, nāpi sakuṇakulāvako jānāti ‘ahaṃ jiṇṇakoṭṭhabbhantare olambamāno ṭhito’ti, evameva na sarīrabbhantaraṃ jānāti ‘mayi papphāsaṃ olambamānaṃ ṭhita’nti, nāpi papphāsaṃ jānāti ‘ahaṃ evarūpe sarīrabbhantare olambamānaṃ ṭhita’nti.
Just as, when a bird's nest hangs within an old granary, the inside of the old granary does not know, ‘A bird's nest is hanging within me,’ nor does the bird's nest know, ‘I am hanging within the old granary,’ even so, the inside of the body does not know, ‘The lungs are hanging within me,’ nor do the lungs know, ‘I am hanging within such a body.’
Cũng như một tổ chim treo lủng lẳng bên trong một kho thóc cũ thì kho thóc cũ không biết: ‘Tổ chim treo lủng lẳng trong ta’, và tổ chim cũng không biết: ‘Ta treo lủng lẳng trong kho thóc cũ’; tương tự như vậy, bên trong thân không biết: ‘Phổi treo lủng lẳng trong ta’, và phổi cũng không biết: ‘Ta treo lủng lẳng trong thân như vậy’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness and reflection.
Những pháp này không có sự nhận biết lẫn nhau.
Iti papphāsaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, the lungs are a distinct part in this body, inanimate, indeterminate, empty, soulless, rigid, and are the earth element (pathavīdhātu).
Như vậy, phổi trong thân này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô sinh, cứng chắc, là đất đại.
243
Antaṃ galavāṭakato karīsamaggapariyante sarīrabbhantare ṭhitaṃ.
The large intestine (antaṃ) is situated within the body, from the throat to the end of the excretion passage.
Ruột nằm bên trong thân, từ cổ họng cho đến cuối đường phân.
Tattha yathā lohitadoṇikāya obhujitvā ṭhapite chinnasīsadhamanikaḷevare na lohitadoṇi jānāti ‘mayi dhamanikaḷevaraṃ ṭhita’nti, nāpi dhamanikaḷevaraṃ jānāti ‘ahaṃ lohitadoṇikāyaṃ ṭhita’nti, evameva na sarīrabbhantaraṃ jānāti ‘mayi antaṃ ṭhita’nti, nāpi antaṃ jānāti ‘ahaṃ sarīrabbhantare ṭhita’nti.
Just as, when a headless body with severed veins is placed coiled in a blood trough, the blood trough does not know, ‘A body with severed veins is in me,’ nor does the body with severed veins know, ‘I am in the blood trough,’ even so, the inside of the body does not know, ‘The large intestine is in me,’ nor does the large intestine know, ‘I am in the inside of the body.’
Cũng như trong một máng máu, một xác rắn bị chặt đầu được cuộn lại và đặt vào đó thì máng máu không biết: ‘Xác rắn nằm trong ta’, và xác rắn cũng không biết: ‘Ta nằm trong máng máu’; tương tự như vậy, bên trong thân không biết: ‘Ruột nằm trong ta’, và ruột cũng không biết: ‘Ta nằm trong thân’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness and reflection.
Những pháp này không có sự nhận biết lẫn nhau.
Iti antaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, the large intestine is a distinct part in this body, inanimate, indeterminate, empty, soulless, rigid, and is the earth element (pathavīdhātu).
Như vậy, ruột trong thân này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô sinh, cứng chắc, là đất đại.
244
Antaguṇaṃ antantare ekavīsati antabhoge bandhitvā ṭhitaṃ.
The mesentery (antaguṇaṃ) is situated in the middle of the intestines, binding twenty-one coils of the intestines.
Màng ruột (ruột non) nằm giữa các ruột, buộc chặt hai mươi mốt vòng ruột.
Tattha yathā pādapuñchanarajjumaṇḍalakaṃ sibbetvā ṭhitesu rajjukesu na pādapuñchanarajjumaṇḍalakaṃ jānāti ‘rajjukā maṃ sibbetvā ṭhitā’ti, nāpi rajjukā jānanti ‘mayaṃ pādapuñchanarajjumaṇḍalakaṃ sibbetvā ṭhitā’ti, evameva na antaṃ jānāti ‘antaguṇaṃ maṃ ābandhitvā ṭhita’nti, nāpi antaguṇaṃ jānāti ‘ahaṃ antaṃ bandhitvā ṭhita’nti.
Just as, when a foot-wiping rope-mat is sewn, the rope-mat does not know, ‘The ropes have sewn me,’ nor do the ropes know, ‘We have sewn the foot-wiping rope-mat,’ even so, the intestine does not know, ‘The mesentery is binding me,’ nor does the mesentery know, ‘I am binding the intestine.’
Cũng như một thảm chùi chân được đan từ những sợi dây thì thảm chùi chân không biết: ‘Những sợi dây đã đan ta’, và những sợi dây cũng không biết: ‘Chúng ta đã đan thảm chùi chân’; tương tự như vậy, ruột không biết: ‘Màng ruột đã buộc chặt ta’, và màng ruột cũng không biết: ‘Ta đã buộc chặt ruột’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness and reflection.
Những pháp này không có sự nhận biết lẫn nhau.
Iti antaguṇaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, the mesentery is a distinct part in this body, inanimate, indeterminate, empty, soulless, rigid, and is the earth element (pathavīdhātu).
Như vậy, màng ruột trong thân này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô sinh, cứng chắc, là đất đại.
245
Udariyaṃ udare ṭhitaṃ asitapītakhāyitasāyitaṃ.
The undigested food (udariyaṃ) is that which has been eaten, drunk, chewed, and savored, situated in the stomach.
Thức ăn mới là thức ăn đã ăn, đã uống, đã nhai, đã nếm, nằm trong bụng.
Tattha yathā suvānadoṇiyaṃ ṭhite suvānavamathumhi na suvānadoṇi jānāti ‘mayi suvānavamathu ṭhito’ti, nāpi suvānavamathu jānāti ‘ahaṃ suvānadoṇiyaṃ ṭhito’ti, evameva na udaraṃ jānāti ‘mayi udariyaṃ ṭhita’nti, nāpi udariyaṃ jānāti ‘ahaṃ udare ṭhita’nti.
Just as, when a dog's vomit is in a dog's trough, the dog's trough does not know, ‘Dog's vomit is in me,’ nor does the dog's vomit know, ‘I am in the dog's trough,’ even so, the stomach does not know, ‘Undigested food is in me,’ nor does the undigested food know, ‘I am in the stomach.’
Cũng như trong máng ăn của chó, bãi nôn của chó nằm trong đó thì máng ăn của chó không biết: ‘Bãi nôn của chó nằm trong ta’, và bãi nôn của chó cũng không biết: ‘Ta nằm trong máng ăn của chó’; tương tự như vậy, bụng không biết: ‘Thức ăn mới nằm trong ta’, và thức ăn mới cũng không biết: ‘Ta nằm trong bụng’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness and reflection.
Những pháp này không có sự nhận biết lẫn nhau.
Iti udariyaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, undigested food is a distinct part in this body, inanimate, indeterminate, empty, soulless, rigid, and is the earth element (pathavīdhātu).
Như vậy, thức ăn mới trong thân này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô sinh, cứng chắc, là đất đại.
246
Karīsaṃ pakkāsayasaṅkhāte aṭṭhaṅgulaveḷupabbasadise antapariyosāne ṭhitaṃ.
The feces (karīsaṃ) are situated at the end of the large intestine, in the so-called "digested food receptacle," which is like a bamboo joint eight finger-breadths long.
Phân nằm ở cuối ruột già, được gọi là túi chứa thức ăn đã tiêu hóa, giống như một đốt tre dài tám ngón tay.
Tattha yathā veḷupabbe omadditvā pakkhittāya saṇhapaṇḍumattikāya na veḷupabbaṃ jānāti ‘mayi paṇḍumattikā ṭhitā’ti, nāpi paṇḍumattikā jānāti ‘ahaṃ veḷupabbe ṭhitā’ti, evameva na pakkāsayo jānāti ‘mayi karīsaṃ ṭhita’nti, nāpi karīsaṃ jānāti ‘ahaṃ pakkāsaye ṭhita’nti.
Just as, when fine, pale yellow clay is crushed and placed in a bamboo joint, the bamboo joint does not know, ‘Pale yellow clay is in me,’ nor does the pale yellow clay know, ‘I am in the bamboo joint,’ even so, the digested food receptacle does not know, ‘Feces are in me,’ nor do the feces know, ‘I am in the digested food receptacle.’
Cũng như trong một đốt tre, một cục đất sét mịn màu vàng nhạt được nghiền nát và đặt vào đó thì đốt tre không biết: ‘Đất sét màu vàng nhạt nằm trong ta’, và đất sét màu vàng nhạt cũng không biết: ‘Ta nằm trong đốt tre’; tương tự như vậy, túi chứa thức ăn đã tiêu hóa không biết: ‘Phân nằm trong ta’, và phân cũng không biết: ‘Ta nằm trong túi chứa thức ăn đã tiêu hóa’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness and reflection.
Những pháp này không có sự nhận biết lẫn nhau.
Iti karīsaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, feces are a distinct part in this body, inanimate, indeterminate, empty, soulless, rigid, and are the earth element (pathavīdhātu).
Như vậy, phân trong thân này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô sinh, cứng chắc, là đất đại.
247
Matthaluṅgaṃ sīsakaṭāhabbhantare ṭhitaṃ.
The brain (matthaluṅgaṃ) is situated within the skull.
Não nằm bên trong hộp sọ.
Tattha yathā purāṇalābukaṭāhe pakkhittāya piṭṭhapiṇḍiyā na lābukaṭāhaṃ jānāti ‘mayi piṭṭhapiṇḍi ṭhitā’ti, nāpi piṭṭhapiṇḍi jānāti ‘ahaṃ lābukaṭāhe ṭhitā’ti, evameva na sīsakaṭāhabbhantaraṃ jānāti ‘mayi matthaluṅgaṃ ṭhita’nti, nāpi matthaluṅgaṃ jānāti ‘ahaṃ sīsakaṭāhabbhantare ṭhita’nti.
Just as, when a ball of dough is placed in an old gourd-shell, the gourd-shell does not know, ‘A ball of dough is in me,’ nor does the ball of dough know, ‘I am in the gourd-shell,’ even so, the inside of the skull does not know, ‘The brain is in me,’ nor does the brain know, ‘I am in the inside of the skull.’
Cũng như trong một quả bầu khô cũ, một cục bột được đặt vào đó thì quả bầu khô không biết: ‘Cục bột nằm trong ta’, và cục bột cũng không biết: ‘Ta nằm trong quả bầu khô’; tương tự như vậy, bên trong hộp sọ không biết: ‘Não nằm trong ta’, và não cũng không biết: ‘Ta nằm trong hộp sọ’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual awareness and reflection.
Những pháp này không có sự nhận biết lẫn nhau.
Iti matthaluṅgaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
Thus, the brain is a distinct part in this body, inanimate, indeterminate, empty, soulless, rigid, and is the earth element (pathavīdhātu).
Như vậy, não trong thân này là một bộ phận riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô sinh, cứng chắc, là đất đại.
248
Yaṃ vā panaññampīti iminā āpokoṭṭhāsādīsu tīsu anugataṃ pathavīdhātuṃ lakkhaṇavasena yevāpanakaṃ pathaviṃ katvā dasseti.
By the phrase ‘yaṃ vā panaññampī’ti (or whatever else), it shows the earth element (pathavi) as being of the earth element, following the three parts such as the water element (āpokoṭṭhāsa), by way of its characteristic.
Và bất cứ thứ gì khác – với từ này, Đức Phật chỉ ra rằng đất đại (pathavīdhātu) bao gồm ba loại yếu tố khác (như yếu tố nước, v.v.) theo đặc tính cứng chắc của nó, như một yếu tố đất đại bổ sung (yevāpanakaṃ pathaviṃ).
249
Bāhirapathavīdhātuniddese ayoti kāḷalohaṃ.
In the exposition of the external earth element (bāhirapathavīdhātu), ‘ayo’ means black iron.
Trong phần mô tả đất đại bên ngoài (bāhirapathavīdhātu), sắt (ayo) là sắt đen.
Lohanti jātilohaṃ, vijātilohaṃ, kittimalohaṃ, pisācalohanti catubbidhaṃ.
‘Lohaṃ’ refers to four kinds: native metals (jātiloha), foreign metals (vijātiloha), alloyed metals (kittimaloha), and impure metals (pisācaloha).
Kim loại (loha) có bốn loại: kim loại tự nhiên (jātiloha), kim loại không tự nhiên (vijātiloha), kim loại hợp kim (kittimaloha), và kim loại quỷ (pisācaloha).
Tattha ayo, sajjhu, suvaṇṇaṃ, tipu, sīsaṃ, tambalohaṃ, vekantakanti imāni satta jātilohāni nāma.
Among these, iron, silver, gold, tin, lead, copper, and vekantaka (steel) — these seven are called native metals.
Trong số đó, sắt (ayo), bạc (sajjhu), vàng (suvaṇṇaṃ), thiếc (tipu), chì (sīsaṃ), đồng đỏ (tambalohaṃ), và thép (vekantakaṃ) – bảy loại này được gọi là kim loại tự nhiên.
Nāganāsikalohaṃ vijātilohaṃ nāma.
Nāganāsikalohaṃ (a kind of metal similar to iron in properties) is called foreign metal.
Kim loại Nāganāsika được gọi là kim loại không tự nhiên.
Kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohaṃ, ārakūṭanti tīṇi kittimalohāni nāma.
Bell metal (kaṃsalohaṃ), vaṭṭalohaṃ (a kind of lead), and ārakūṭa (brass) — these three are called alloyed metals.
Đồng thau (kaṃsalohaṃ), chì vụn (vaṭṭalohaṃ), và hợp kim Arakūṭa – ba loại này được gọi là kim loại hợp kim.
Morakkhakaṃ, puthukaṃ, malinakaṃ, capalakaṃ, selakaṃ, āṭakaṃ, bhallakaṃ, dūsilohanti aṭṭha pisācalohāni nāma.
Morakkhakaṃ (a kind of iron used for making nails), puthukaṃ (brittle iron), malinakaṃ (rusted iron), capalakaṃ (unstable iron), selakaṃ (rock iron), āṭakaṃ (magnetic iron), bhallakaṃ (iron ore), and dūsilohaṃ (impure iron) — these eight are called impure metals.
Sắt Morakkhaka, sắt Puthuka, sắt Malinaka, sắt Capalaka, sắt Selaka, sắt Āṭaka, sắt Bhallaka, và sắt Dūsiloha – tám loại này được gọi là kim loại quỷ.
Tesu pañca jātilohāni pāḷiyaṃ visuṃ vuttāneva.
Among them, five native metals are mentioned separately in the Pāli canon.
Trong số đó, năm loại kim loại tự nhiên đã được đề cập riêng trong Pāli.
Tambalohaṃ, vekantakalohanti imehi pana dvīhi jātilohehi saddhiṃ sesaṃ sabbampi idha lohanti veditabbaṃ.
Together with these two native metals, copper and vekantaka, all the rest should be understood as ‘loha’ here.
Tuy nhiên, tất cả các loại kim loại còn lại, cùng với đồng đỏ và thép, ở đây đều được hiểu là kim loại (loha).
250
Tipūti setatipu.
‘Tipū’ means white tin.
Thiếc (tipu) là thiếc trắng.
Sīsanti kāḷatipu.
‘Sīsaṃ’ means black lead.
Chì (sīsa) là chì đen.
Sajjhūti rajataṃ.
‘Sajjhū’ means silver.
Bạc (sajjhū) là bạc.
Muttāti sāmuddikamuttā.
‘Muttā’ means ocean pearl.
Ngọc trai (muttā) là ngọc trai biển.
Maṇīti ṭhapetvā pāḷiāgate veḷuriyādayo seso jotirasādibhedo sabbopi maṇi.
Jewel (Maṇi): Excluding beryl and the like mentioned in the Pali, the rest, such as jotirasa and other varieties, are all considered jewels.
Ngọc (maṇī) là tất cả các loại ngọc khác, như ngọc Jyotirasa, v.v., ngoại trừ các loại ngọc đã được đề cập trong Pāli như ngọc Veḷuriya.
Veḷuriyoti vaṃsavaṇṇamaṇi.
Beryl (Veḷuriyo) means a jewel the color of bamboo.
Ngọc Veḷuriya là ngọc có màu tre.
Saṅkhoti sāmuddikasaṅkho.
Conch (Saṅkho) means a marine conch.
Ốc xà cừ (saṅkho) là ốc xà cừ biển.
Silāti kāḷasilā, paṇḍusilā, setasilātiādibhedā sabbāpi silā.
Rock (Silā) means all rocks, such as black rock, yellow-white rock, white rock, and so forth.
Đá (silā) là tất cả các loại đá, như đá đen, đá vàng nhạt, đá trắng, v.v.
Pavāḷanti pavāḷameva.
Coral (Pavāḷa) means coral itself.
San hô (pavāḷa) là san hô.
Rajatanti kahāpaṇo.
Silver (Rajata) means kahāpaṇa.
Bạc (rajata) là tiền tệ (kahāpaṇa).
Jātarūpanti suvaṇṇaṃ.
Gold (Jātarūpa) means gold.
Vàng (jātarūpa) là vàng.
Lohitaṅkoti rattamaṇi.
Red coral (Lohitaṅko) means a red jewel.
Ngọc bích (lohitaṅko) là hồng ngọc.
Masāragallanti kabaramaṇi.
Masāragalla means a variegated jewel.
Ngọc Masāragalla là ngọc lốm đốm.
Tiṇādīsu bahisārā antamaso nāḷikerādayopi tiṇaṃ nāma.
Among grasses and the like, those with external pith (outer core), even coconut palms and the like, are called grass (tiṇa).
Trong các loại cỏ, v.v., ngay cả những loại có lõi bên ngoài như cây dừa, v.v., cũng được gọi là cỏ (tiṇaṃ).
Antosāraṃ antamaso dārukhaṇḍampi kaṭṭhaṃ nāma.
That which has internal pith (inner core), even a piece of wood, is called wood (kaṭṭha).
Ngay cả một khúc gỗ có lõi bên trong cũng được gọi là gỗ (kaṭṭhaṃ).
Sakkharāti muggamattato yāva muṭṭhippamāṇā marumbā sakkharā nāma.
Gravel (Sakkharā) means pebbles ranging from the size of a green gram to the size of a fist.
Sakkharā (Sỏi đá) có nghĩa là những viên đá vụn, sỏi có kích thước từ hạt đậu xanh cho đến bằng nắm tay.
Muggamattato pana heṭṭhā vālikāti vuccati.
However, that which is smaller than a green gram is called sand (vālikā).
Dưới kích thước hạt đậu xanh thì được gọi là vālikā (cát).
Kaṭhalanti yaṃ kiñci kapālaṃ.
Broken pot (Kaṭhala) means any potsherd.
Kaṭhalaṃ (Mảnh sành) là bất kỳ mảnh vỡ nào.
Bhūmīti pathavī.
Earth (Bhūmī) means the earth element (pathavī).
Bhūmī (Đất) là đất (pathavī).
Pāsāṇoti antomuṭṭhiyaṃ asaṇṭhahanato paṭṭhāya hatthippamāṇaṃ asampatto pāsāṇo nāma.
Stone (Pāsāṇo) means a stone that cannot be held in the fist, up to the size of a hand, but not reaching the size of an elephant.
Pāsāṇo (Đá) có nghĩa là viên đá không thể giữ trong lòng bàn tay cho đến kích thước bằng bàn tay.
Hatthippamāṇato paṭṭhāya pana upari pabbato nāma.
However, from the size of an elephant upwards, it is called a mountain (pabbato).
Từ kích thước bằng bàn tay trở lên thì được gọi là pabbato (núi).
Yaṃ vā panāti iminā tālaṭṭhi-nāḷikera-phalādibhedaṃ sesapathaviṃ gaṇhāti.
By “ or any other”, it refers to the remaining earth element with varieties such as palm seeds, coconut fruits, and so forth.
Với từ ngữ yaṃ vā panā (hay bất cứ thứ gì khác),* bao gồm các loại địa đại còn lại như hạt thốt nốt, quả dừa, v.v.
Yā ca ajjhattikā pathavīdhātu yā ca bāhirāti iminā dvepi pathavīdhātuyo kakkhaḷaṭṭhena lakkhaṇato ekā pathavīdhātu evāti dasseti.
By “ that internal earth element and that external,” it shows that both earth elements are indeed one earth element, characterized by their hardness.
Với từ ngữ yā ca ajjhattikā pathavīdhātu yā ca bāhirā (địa đại bên trong và địa đại bên ngoài),* chỉ ra rằng cả hai loại địa đại đều là một địa đại duy nhất do đặc tính cứng rắn của chúng.
251
174. Āpodhātuniddesādīsu heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
174. Regarding the water element (āpodhātu) and other elements, it should be understood in the manner stated below.
174. Trong phần giải thích về Āpodhātu (Thủy đại), v.v., nên hiểu theo cách đã nói ở trên.
Āpo āpogatantiādīsu ābandhanavasena āpo.
In phrases like “water, that which has become water,” water (āpo) refers to the binding aspect (of rūpa aggregates).
Trong Āpo āpogataṃ (nước, chất lỏng), v.v., āpo là nước do đặc tính kết dính.
Tadeva āposabhāvaṃ gatattā āpogataṃ nāma.
That same water is called that which has become water (āpogataṃ) because it has attained the nature of water.
Chính cái đó, vì đã đạt đến trạng thái của nước, nên được gọi là āpogataṃ.
Snehavasena sneho.
It is called viscosity (sneho) in terms of its adhesive nature.
Sneho (chất dính) do đặc tính dính ướt.
Soyeva snehasabhāvaṃ gatattā snehagataṃ nāma.
That same viscosity is called that which has become viscous (snehagataṃ) because it has attained the nature of viscosity.
Chính cái đó, vì đã đạt đến trạng thái của chất dính, nên được gọi là snehagataṃ (chất dính ướt).
Bandhanattaṃ rūpassāti avinibbhogarūpassa bandhanabhāvo.
The binding nature of matter (rūpa) is the binding condition of inseparable matter (rūpa).
Bandhanattaṃ rūpassā (tính kết dính của sắc) là trạng thái kết dính của sắc không thể phân ly.
Pittaṃ semhantiādīnipi vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena pariggahetvā dhātuvaseneva manasikātabbāni.
Bile, phlegm and so forth, having been thoroughly understood according to their color, shape, direction, location, and demarcation, should be contemplated solely as elements.
Các chất như pittaṃ semha (mật và đàm) cũng nên được quán tưởng theo nghĩa dhātu (đại) bằng cách phân biệt chúng theo màu sắc, hình dạng, phương hướng, vị trí và giới hạn.
252
Tatrāyaṃ nayo – pittesu hi abaddhapittaṃ jīvitindriyapaṭibaddhaṃ sakalasarīraṃ byāpetvā ṭhitaṃ, baddhapittaṃ pittakosake ṭhitaṃ.
Here is the method: Among biles (pittesu), unattached bile pervades the entire body, connected with the life faculty; attached bile is located in the gallbladder.
Trong đó, đây là phương pháp: Trong các loại mật, mật không liên kết (abaddhapitta) lan tỏa khắp toàn bộ cơ thể, gắn liền với sinh mạng căn (jīvitindriya); mật liên kết (baddhapitta) nằm trong túi mật.
Tattha yathā pūvaṃ byāpetvā ṭhite tele na pūvaṃ jānāti ‘telaṃ maṃ byāpetvā ṭhita’nti, nāpi telaṃ jānāti ‘ahaṃ pūvaṃ byāpetvā ṭhita’nti, evameva na sarīraṃ jānāti ‘abaddhapittaṃ maṃ byāpetvā ṭhita’nti, nāpi abaddhapittaṃ jānāti ‘ahaṃ sarīraṃ byāpetvā ṭhita’nti.
Just as when oil pervades a cake, the cake does not know, ‘Oil pervades me,’ nor does the oil know, ‘I pervade the cake’; even so, the body does not know, ‘Unattached bile pervades me,’ nor does the unattached bile know, ‘I pervade the body.’
Trong đó, giống như dầu lan tỏa trong bánh ngọt, bánh ngọt không biết rằng "dầu đang lan tỏa khắp tôi", và dầu cũng không biết rằng "tôi đang lan tỏa khắp bánh ngọt", thì cũng vậy, cơ thể không biết rằng "mật không liên kết đang lan tỏa khắp tôi", và mật không liên kết cũng không biết rằng "tôi đang lan tỏa khắp cơ thể".
Yathā ca vassodakena puṇṇe kosātakīkosake na kosātakīkosako jānāti ‘mayi vassodakaṃ ṭhita’nti, nāpi vassodakaṃ jānāti ‘ahaṃ kosātakīkosake ṭhita’nti, evameva na pittakosako jānāti mayi baddhapittaṃ ṭhitanti, nāpi baddhapittaṃ jānāti ‘ahaṃ pittakosake ṭhita’nti.
And just as when a sponge gourd pod is full of rainwater, the sponge gourd pod does not know, ‘Rainwater is in me,’ nor does the rainwater know, ‘I am in the sponge gourd pod’; even so, the gallbladder does not know, ‘Attached bile is in me,’ nor does the attached bile know, ‘I am in the gallbladder.’
Và giống như trong một vỏ quả mướp đầy nước mưa, vỏ quả mướp không biết rằng "nước mưa đang ở trong tôi", và nước mưa cũng không biết rằng "tôi đang ở trong vỏ quả mướp", thì cũng vậy, túi mật không biết rằng "mật liên kết đang ở trong tôi", và mật liên kết cũng không biết rằng "tôi đang ở trong túi mật".
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and comprehension.
Những pháp này không có sự tự nhận thức hay quán chiếu lẫn nhau.
Iti pittaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, bile in this body is a distinct, unconscious, indeterminate, empty, soulless, fluid-like, binding aspect of the water element (āpodhātu).
Như vậy, mật trong cơ thể này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có tự ngã, ở dạng chất lỏng, có đặc tính kết dính, là thủy đại.
253
Semhaṃ ekapatthapūrappamāṇaṃ udarapaṭale ṭhitaṃ.
Phlegm (semhaṃ), about the measure of one patthaful, is located in the abdominal membrane.
Semhaṃ (đàm) có lượng bằng một bát đầy, nằm trong màng bụng.
Tattha yathā upari sañjātapheṇapaṭalāya candanikāya na candanikā jānāti ‘mayi pheṇapaṭalaṃ ṭhita’nti, nāpi pheṇapaṭalaṃ jānāti ‘ahaṃ candanikāya ṭhita’nti, evameva na udarapaṭalaṃ jānāti ‘mayi semhaṃ ṭhita’nti, nāpi semhaṃ jānāti ‘ahaṃ udarapaṭale ṭhita’nti.
Just as when a water vessel has a layer of foam on its surface, the vessel does not know, ‘A layer of foam is in me,’ nor does the layer of foam know, ‘I am in the vessel’; even so, the abdominal membrane does not know, ‘Phlegm is in me,’ nor does the phlegm know, ‘I am in the abdominal membrane.’
Trong đó, giống như trong một vũng nước có lớp bọt nổi lên trên, vũng nước không biết rằng "lớp bọt đang ở trong tôi", và lớp bọt cũng không biết rằng "tôi đang ở trong vũng nước", thì cũng vậy, màng bụng không biết rằng "đàm đang ở trong tôi", và đàm cũng không biết rằng "tôi đang ở trong màng bụng".
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and comprehension.
Những pháp này không có sự tự nhận thức hay quán chiếu lẫn nhau.
Iti semhaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, phlegm in this body is a distinct, unconscious, indeterminate, empty, soulless, fluid-like, binding aspect of the water element (āpodhātu).
Như vậy, đàm trong cơ thể này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có tự ngã, ở dạng chất lỏng, có đặc tính kết dính, là thủy đại.
254
Pubbo anibaddhokāso, yattha yattheva khāṇukaṇṭakappaharaṇaaggijālādīhi abhihaṭe sarīrappadese lohitaṃ saṇṭhahitvā paccati, gaṇḍapīḷakādayo vā uppajjanti, tattha tattheva tiṭṭhati.
Pus (pubbo) has no fixed location; wherever the body is struck by stakes, thorns, weapons, flames, etc., and blood settles and putrefies, or boils and pustules arise, there and only there it remains.
Pubbo (mủ) không có vị trí cố định; bất cứ nơi nào trên cơ thể bị tổn thương bởi cọc nhọn, gai, vết chém, lửa, v.v., máu đọng lại và hóa mủ, hoặc phát sinh mụn nhọt, v.v., thì mủ sẽ xuất hiện ở đó.
Tattha yathā pharasuppahārādivasena paggharitaniyāse rukkhe na rukkhassa pharasuppahārādippadesā jānanti ‘amhesu niyyāso ṭhito’ti, nāpi niyyāso jānāti ‘ahaṃ rukkhassa pharasuppahārādippadesesu ṭhito’ti, evameva na sarīrassa khāṇukaṇṭakādīhi abhihaṭappadesā jānanti ‘amhesu pubbo ṭhito’ti, nāpi pubbo jānāti ‘ahaṃ tesu padesesu ṭhito’ti.
Just as when sap oozes from a tree due to axe blows and the like, the areas of the tree struck by the axe do not know, ‘Sap is in us,’ nor does the sap know, ‘I am in the areas of the tree struck by the axe’; even so, the areas of the body struck by stakes, thorns, etc., do not know, ‘Pus is in us,’ nor does the pus know, ‘I am in those areas.’
Trong đó, giống như nhựa cây chảy ra do bị rìu chặt, v.v., các phần bị rìu chặt của cây không biết rằng "nhựa cây đang ở trong chúng tôi", và nhựa cây cũng không biết rằng "tôi đang ở trong các phần bị rìu chặt của cây", thì cũng vậy, các phần cơ thể bị tổn thương bởi cọc nhọn, gai, v.v., không biết rằng "mủ đang ở trong chúng tôi", và mủ cũng không biết rằng "tôi đang ở trong các phần đó".
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and comprehension.
Những pháp này không có sự tự nhận thức hay quán chiếu lẫn nhau.
Iti pubbo nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, pus in this body is a distinct, unconscious, indeterminate, empty, soulless, fluid-like, binding aspect of the water element (āpodhātu).
Như vậy, mủ trong cơ thể này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có tự ngã, ở dạng chất lỏng, có đặc tính kết dính, là thủy đại.
255
Lohitesu saṃsaraṇalohitaṃ abaddhapittaṃ viya sakalasarīraṃ byāpetvā ṭhitaṃ.
Among bloods (lohitesu), circulating blood pervades the entire body, like unattached bile.
Trong các loại máu, máu lưu thông (saṃsaraṇalohitaṃ) lan tỏa khắp toàn bộ cơ thể giống như mật không liên kết.
Sannicitalohitaṃ yakanaṭṭhānassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā ekapattapūraṇappamāṇaṃ vakkahadayayakanapapphāsāni tementaṃ ṭhitaṃ.
Accumulated blood fills the lower part of the liver region, moistening the kidneys, heart, liver, and lungs, to the measure of one patthaful.
Máu tụ (sannicitalohitaṃ) có lượng bằng một bát đầy, làm ướt thận, tim, gan và phổi, nằm đầy ở phần dưới của vị trí gan.
Tattha saṃsaraṇalohite abaddhapittasadisova vinicchayo.
In the case of circulating blood, the determination is similar to that for unattached bile.
Trong đó, đối với máu lưu thông, sự phân tích cũng giống như đối với mật không liên kết.
Itaraṃ pana yathā jajjarakapālaṭṭhe udake heṭṭhā leḍḍukhaṇḍāni temayamāne na leḍḍukhaṇḍāni jānanti ‘mayaṃ udakena temiyamānā ṭhitā’ti, nāpi udakaṃ jānāti ‘ahaṃ leḍḍukhaṇḍāni tememī’ti, evameva na yakanassa heṭṭhābhāgaṭṭhānaṃ vakkādīni vā jānanti ‘mayi lohitaṃ ṭhitaṃ, amhe vā temayamānaṃ ṭhita’nti, nāpi lohitaṃ jānāti ‘ahaṃ yakanassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā vakkādīni temayamānaṃ ṭhita’nti.
As for the other (accumulated blood), just as when water in a broken pot moistens clods of earth below, the clods of earth do not know, ‘We are being moistened by water,’ nor does the water know, ‘I am moistening the clods of earth’; even so, the lower part of the liver region or the kidneys, etc., do not know, ‘Blood is in me, or moistening us,’ nor does the blood know, ‘I am filling the lower part of the liver region and moistening the kidneys, etc.’
Còn đối với loại máu kia, giống như khi nước trong một mảnh sành vỡ làm ướt các cục đất bên dưới, các cục đất không biết rằng "chúng tôi đang bị nước làm ướt", và nước cũng không biết rằng "tôi đang làm ướt các cục đất", thì cũng vậy, vị trí ở phần dưới của gan hoặc thận, v.v., không biết rằng "máu đang ở trong tôi, hoặc đang làm ướt chúng tôi", và máu cũng không biết rằng "tôi đang làm đầy phần dưới của gan và làm ướt thận, v.v.".
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and comprehension.
Những pháp này không có sự tự nhận thức hay quán chiếu lẫn nhau.
Iti lohitaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, blood in this body is a distinct, unconscious, indeterminate, empty, soulless, fluid-like, binding aspect of the water element (āpodhātu).
Như vậy, máu trong cơ thể này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có tự ngã, ở dạng chất lỏng, có đặc tính kết dính, là thủy đại.
256
Sedo aggisantāpādikālesu kesalomakūpavivarāni pūretvā tiṭṭhati ceva paggharati ca.
Sweat (sedo), at times of heat from fire and so forth, fills and also flows from the orifices of hair follicles.
Sedo (mồ hôi) khi cơ thể bị nóng bởi lửa, v.v., sẽ làm đầy các lỗ chân lông và lỗ chân tóc, rồi chảy ra.
Tattha yathā udakā abbūḷhamattesu bhisamuḷālakumudanāḷakalāpesu na bhisādikalāpavivarāni jānanti ‘amhehi udakaṃ paggharatī’ti, nāpi bhisādikalāpavivarehi paggharantaṃ udakaṃ jānāti ‘ahaṃ bhisādikalāpavivarehi paggharāmī’ti, evameva na kesalomakūpavivarāni jānanti ‘amhehi sedo paggharatī’ti, nāpi sedo jānāti ‘ahaṃ kesalomakūpavivarehi paggharāmī’ti.
Just as when bundles of lotus stalks, water lilies, or reed stems are merely drawn out of water, the orifices of the lotus stalks and other bundles do not know, ‘Water flows from us,’ nor does the water flowing from the orifices of the lotus stalks and other bundles know, ‘I am flowing from the orifices of the lotus stalks and other bundles’; even so, the orifices of the hair follicles do not know, ‘Sweat flows from us,’ nor does the sweat know, ‘I am flowing from the orifices of the hair follicles.’
Trong đó, giống như khi các bó sen, củ sen, hoa súng, v.v., vừa được vớt ra khỏi nước, các lỗ hổng của chúng không biết rằng "nước đang chảy ra từ chúng tôi", và nước chảy ra từ các lỗ hổng của chúng cũng không biết rằng "tôi đang chảy ra từ các lỗ hổng của chúng", thì cũng vậy, các lỗ chân lông và lỗ chân tóc không biết rằng "mồ hôi đang chảy ra từ chúng tôi", và mồ hôi cũng không biết rằng "tôi đang chảy ra từ các lỗ chân lông và lỗ chân tóc".
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of mutual reflection and comprehension.
Những pháp này không có sự tự nhận thức hay quán chiếu lẫn nhau.
Iti sedo nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, sweat in this body is a distinct, unconscious, indeterminate, empty, soulless, fluid-like, binding aspect of the water element (āpodhātu).
Như vậy, mồ hôi trong cơ thể này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có tự ngã, ở dạng chất lỏng, có đặc tính kết dính, là thủy đại.
257
Medo thūlassa sakalasarīraṃ pharitvā kisassa jaṅghamaṃsādīni nissāya ṭhito patthinnasneho.
Fat (medo) is solidified grease, pervading the entire body of a stout person, or residing in the calf muscles and other parts of a thin person.
Medo (mỡ) là chất mỡ lỏng, ở người béo thì lan tỏa khắp toàn bộ cơ thể, ở người gầy thì dựa vào thịt bắp chân, v.v.
Tattha yathā haliddipilotikapaṭicchanne maṃsapuñje na maṃsapuñjo jānāti ‘maṃ nissāya haliddipilotikā ṭhitā’ti, nāpi haliddipilotikā jānāti ‘ahaṃ maṃsapuñjaṃ nissāya ṭhitā’ti, evameva na sakalasarīre jaṅghādīsu vā maṃsaṃ jānāti ‘maṃ nissāya medo ṭhito’ti, nāpi medo jānāti ‘ahaṃ sakalasarīre jaṅghādīsu vā maṃsaṃ nissāya ṭhito’ti.
Just as, in a heap of flesh covered with a turmeric-dyed cloth, the heap of flesh does not know, ‘The turmeric-dyed cloth is situated relying on me,’ nor does the turmeric-dyed cloth know, ‘I am situated relying on the heap of flesh,’ even so, in the entire body or in the calf-muscles and so on, the flesh does not know, ‘The fat is situated relying on me,’ nor does the fat know, ‘I am situated relying on the flesh in the entire body or in the calf-muscles and so on.’
Trong đó, giống như trong một khối thịt được phủ bằng một mảnh vải nhuộm nghệ, khối thịt không biết rằng "mảnh vải nhuộm nghệ đang dựa vào tôi", và mảnh vải nhuộm nghệ cũng không biết rằng "tôi đang dựa vào khối thịt", thì cũng vậy, thịt trong toàn bộ cơ thể hoặc ở bắp chân, v.v., không biết rằng "mỡ đang dựa vào tôi", và mỡ cũng không biết rằng "tôi đang dựa vào thịt trong toàn bộ cơ thể hoặc ở bắp chân, v.v.".
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of self-awareness or reflection on one another.
Những pháp này không có sự tự nhận thức hay quán chiếu lẫn nhau.
Iti medo nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto patthinnasneho patthinnayūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, fat in this body is a distinct part, unconscious, indeterminate, empty, soulless, sticky, like a thick juice, having a binding nature, an āpodhātu.
Như vậy, mỡ trong cơ thể này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, không có tự ngã, là chất mỡ lỏng, ở dạng chất lỏng lỏng, có đặc tính kết dính, là thủy đại.
258
Assu yadā sañjāyati tadā akkhikūpake pūretvā tiṭṭhati vā paggharati vā.
When tears appear, they fill the eye-sockets or flow out.
Assu (nước mắt) khi xuất hiện, sẽ làm đầy hốc mắt và có thể đọng lại hoặc chảy ra.
Tattha yathā udakapuṇṇesu taruṇatālaṭṭhikūpakesu na taruṇatālaṭṭhikūpakā jānanti ‘amhesu udakaṃ ṭhita’nti, nāpi udakaṃ jānāti ‘ahaṃ taruṇatālaṭṭhikūpakesu ṭhita’nti, evameva na akkhikūpakā jānanti ‘amhesu assu ṭhita’nti, nāpi assu jānāti ‘ahaṃ akkhikūpakesu ṭhita’nti.
Just as, in young palm-seed cavities filled with water, the young palm-seed cavities do not know, ‘Water is situated in us,’ nor does the water know, ‘I am situated in the young palm-seed cavities,’ even so, the eye-sockets do not know, ‘Tears are situated in us,’ nor do the tears know, ‘I am situated in the eye-sockets.’
Giống như trong những hốc hạt thốt nốt non đầy nước, những hốc hạt thốt nốt non không biết rằng ‘nước đang ở trong chúng tôi’, và nước cũng không biết rằng ‘tôi đang ở trong những hốc hạt thốt nốt non’, cũng vậy, những hốc mắt không biết rằng ‘nước mắt đang ở trong chúng tôi’, và nước mắt cũng không biết rằng ‘tôi đang ở trong những hốc mắt’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of self-awareness or reflection on one another.
Những pháp này không có sự chú ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti assu nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, tears in this body are a distinct part, unconscious, indeterminate, empty, soulless, like juice, having a binding nature, an āpodhātu.
Như vậy, nước mắt trong thân này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô ngã, ở trạng thái chất lỏng, có tính chất kết dính, là thủy đại.
259
Vasā aggisantāpādikāle hatthatalahatthapiṭṭhipādatalapādapiṭṭhināsapuṭanalāṭaaṃsakūṭesu ṭhitavilīnasneho.
Grease is the melted fat situated on the palms of the hands, the backs of the hands, the soles of the feet, the tops of the feet, the nostrils, the forehead, and the shoulder-blades, at a time such as when one is heated by fire.
Mỡ là chất béo lỏng, đọng lại ở lòng bàn tay, mu bàn tay, lòng bàn chân, mu bàn chân, lỗ mũi, trán, và đỉnh vai khi bị nóng bởi lửa hoặc các nguyên nhân tương tự.
Tattha yathā pakkhittatele ācāme na ācāmo jānāti ‘maṃ telaṃ ajjhottharitvā ṭhita’nti, nāpi telaṃ jānāti ‘ahaṃ ācāmaṃ ajjhottharitvā ṭhita’nti, evameva na hatthatalādippadeso jānāti ‘maṃ vasā ajjhottharitvā ṭhitā’ti, nāpi vasā jānāti ‘ahaṃ hatthatalādippadese ajjhottharitvā ṭhitā’ti.
Just as, in rice-water into which oil has been poured, the rice-water does not know, ‘The oil has pervaded me and is situated,’ nor does the oil know, ‘I have pervaded the rice-water and am situated,’ even so, the region of the palms and so on does not know, ‘Grease has pervaded me and is situated,’ nor does the grease know, ‘I have pervaded the region of the palms and so on and am situated.’
Giống như khi dầu được đổ vào nước cơm, nước cơm không biết rằng ‘dầu đang bao phủ tôi’, và dầu cũng không biết rằng ‘tôi đang bao phủ nước cơm’, cũng vậy, lòng bàn tay và các bộ phận khác không biết rằng ‘mỡ đang bao phủ chúng tôi’, và mỡ cũng không biết rằng ‘tôi đang bao phủ lòng bàn tay và các bộ phận khác’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of self-awareness or reflection on one another.
Những pháp này không có sự chú ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti vasā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, grease in this body is a distinct part, unconscious, indeterminate, empty, soulless, like juice, having a binding nature, an āpodhātu.
Như vậy, mỡ trong thân này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô ngã, ở trạng thái chất lỏng, có tính chất kết dính, là thủy đại.
260
Kheḷo tathārūpe kheḷuppattipaccaye sati ubhohi kapolapassehi orohitvā jivhāya tiṭṭhati.
When the appropriate conditions for the production of saliva are present, it flows down from both sides of the cheeks and remains on the tongue.
Nước bọt khi có nguyên nhân phát sinh nước bọt thích hợp, nó chảy xuống từ hai bên má và đọng lại trên lưỡi.
Tattha yathā abbocchinnaudakanissande nadītīrakūpake na kūpatalaṃ jānāti ‘mayi udakaṃ santiṭṭhatī’ti, nāpi udakaṃ jānāti ‘ahaṃ kūpatale santiṭṭhāmī’ti, evameva na jivhātalaṃ jānāti ‘mayi ubhohi kapolapassehi orohitvā kheḷo ṭhito’ti, nāpi kheḷo jānāti ‘ahaṃ ubhohi kapolapassehi orohitvā jivhātale ṭhito’ti.
Just as, in a well by a riverbank with a continuous outflow of water, the bottom of the well does not know, ‘Water stands in me,’ nor does the water know, ‘I stand at the bottom of the well,’ even so, the surface of the tongue does not know, ‘Saliva has flowed down from both sides of the cheeks and is situated on me,’ nor does the saliva know, ‘I have flowed down from both sides of the cheeks and am situated on the surface of the tongue.’
Giống như trong một cái giếng bên bờ sông có dòng nước chảy liên tục, đáy giếng không biết rằng ‘nước đang đọng lại trong tôi’, và nước cũng không biết rằng ‘tôi đang đọng lại ở đáy giếng’, cũng vậy, mặt lưỡi không biết rằng ‘nước bọt chảy xuống từ hai bên má đang đọng lại trên tôi’, và nước bọt cũng không biết rằng ‘tôi đang đọng lại trên mặt lưỡi sau khi chảy xuống từ hai bên má’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of self-awareness or reflection on one another.
Những pháp này không có sự chú ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti kheḷo nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, saliva in this body is a distinct part, unconscious, indeterminate, empty, soulless, like juice, having a binding nature, an āpodhātu.
Như vậy, nước bọt trong thân này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô ngã, ở trạng thái chất lỏng, có tính chất kết dính, là thủy đại.
261
Siṅghāṇikā yadā sañjāyati tadā nāsāpuṭe pūretvā tiṭṭhati vā paggharati vā.
When mucus appears, it fills the nostrils or flows out.
Nước mũi khi phát sinh thì đọng đầy trong lỗ mũi hoặc chảy ra.
Tattha yathā pūtidadhibharitāya sippikāya na sippikā jānāti ‘mayi pūtidadhi ṭhita’nti, nāpi pūtidadhi jānāti ‘ahaṃ sippikāya ṭhita’nti, evameva na nāsāpuṭā jānanti ‘amhesu siṅghāṇikā ṭhitā’ti, nāpi siṅghāṇikā jānāti ‘ahaṃ nāsāpuṭesu ṭhitā’ti.
Just as, in a small shell filled with putrid curd, the shell does not know, ‘Putrid curd is situated in me,’ nor does the putrid curd know, ‘I am situated in the shell,’ even so, the nostrils do not know, ‘Mucus is situated in us,’ nor does the mucus know, ‘I am situated in the nostrils.’
Giống như trong một vỏ sò đầy sữa đông thối, vỏ sò không biết rằng ‘sữa đông thối đang ở trong tôi’, và sữa đông thối cũng không biết rằng ‘tôi đang ở trong vỏ sò’, cũng vậy, lỗ mũi không biết rằng ‘nước mũi đang ở trong chúng tôi’, và nước mũi cũng không biết rằng ‘tôi đang ở trong lỗ mũi’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of self-awareness or reflection on one another.
Những pháp này không có sự chú ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti siṅghāṇikā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, mucus in this body is a distinct part, unconscious, indeterminate, empty, soulless, like juice, having a binding nature, an āpodhātu.
Như vậy, nước mũi trong thân này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô ngã, ở trạng thái chất lỏng, có tính chất kết dính, là thủy đại.
262
Lasikā aṭṭhikasandhīnaṃ abbhañjanakiccaṃ sādhayamānā asītisatasandhīsu ṭhitā.
Synovial fluid is situated in the one hundred and eighty joints, performing the function of lubricating the bone joints.
Chất nhờn khớp đọng lại trong một trăm tám mươi khớp xương, thực hiện chức năng bôi trơn các khớp xương.
Tattha yathā telabbhañjite akkhe na akkho jānāti ‘maṃ telaṃ abbhañjitvā ṭhita’nti, nāpi telaṃ jānāti ‘ahaṃ akkhaṃ abbhañjitvā ṭhita’nti, evameva na asītisatasandhayo jānanti ‘lasikā amhe abbhañjitvā ṭhitā’ti, nāpi lasikā jānāti ‘ahaṃ asītisatasandhayo abbhañjitvā ṭhitā’ti.
Just as, in an axle greased with oil, the axle does not know, ‘Oil has greased me and is situated,’ nor does the oil know, ‘I have greased the axle and am situated,’ even so, the one hundred and eighty joints do not know, ‘Synovial fluid has greased us and is situated,’ nor does the synovial fluid know, ‘I have greased the one hundred and eighty joints and am situated.’
Giống như khi một trục xe được bôi dầu, trục xe không biết rằng ‘dầu đang bôi trơn tôi’, và dầu cũng không biết rằng ‘tôi đang bôi trơn trục xe’, cũng vậy, một trăm tám mươi khớp xương không biết rằng ‘chất nhờn khớp đang bôi trơn chúng tôi’, và chất nhờn khớp cũng không biết rằng ‘tôi đang bôi trơn một trăm tám mươi khớp xương’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of self-awareness or reflection on one another.
Những pháp này không có sự chú ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti lasikā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, synovial fluid in this body is a distinct part, unconscious, indeterminate, empty, soulless, like juice, having a binding nature, an āpodhātu.
Như vậy, chất nhờn khớp trong thân này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô ngã, ở trạng thái chất lỏng, có tính chất kết dính, là thủy đại.
263
Muttaṃ vatthissa abbhantare ṭhitaṃ.
Urine is situated within the bladder.
Nước tiểu đọng lại bên trong bàng quang.
Tattha yathā candanikāya pakkhitte adhomukhe ravaṇaghaṭe na ravaṇaghaṭo jānāti ‘mayi candanikāraso ṭhito’ti, nāpi candanikāraso jānāti ‘ahaṃ ravaṇaghaṭe ṭhito’ti, evameva na vatthi jānāti ‘mayi muttaṃ ṭhita’nti, nāpi muttaṃ jānāti ‘ahaṃ vatthimhi ṭhita’nti.
Just as, in a noisy pot placed upside down in a cesspool, the noisy pot does not know, ‘The cesspool liquid is situated in me,’ nor does the cesspool liquid know, ‘I am situated in the noisy pot,’ even so, the bladder does not know, ‘Urine is situated in me,’ nor does the urine know, ‘I am situated in the bladder.’
Giống như khi nước cống được đổ vào một cái bình gốm úp ngược, cái bình gốm không biết rằng ‘nước cống đang ở trong tôi’, và nước cống cũng không biết rằng ‘tôi đang ở trong cái bình gốm’, cũng vậy, bàng quang không biết rằng ‘nước tiểu đang ở trong tôi’, và nước tiểu cũng không biết rằng ‘tôi đang ở trong bàng quang’.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā.
These phenomena are devoid of self-awareness or reflection on one another.
Những pháp này không có sự chú ý hay quán xét lẫn nhau.
Iti muttaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
Thus, urine in this body is a distinct part, unconscious, indeterminate, empty, soulless, like juice, having a binding nature, an āpodhātu.
Như vậy, nước tiểu trong thân này là một phần riêng biệt, vô tri, bất định, trống rỗng, vô ngã, ở trạng thái chất lỏng, có tính chất kết dính, là thủy đại.
Yaṃ vā panāti avasesesu tīsu koṭṭhāsesu āpodhātuṃ sandhāya vuttaṃ.
The phrase “or whatever else” refers to āpodhātu included in the remaining three constituents (pathavī, tejo, vāyo).
“Hoặc bất cứ thứ gì khác” được nói đến để chỉ ba phần còn lại của thủy đại.
264
Bāhiraāpodhātuniddese mūlaṃ paṭicca nibbatto raso mūlaraso nāma.
In the section on external āpodhātu: The sap produced by relying on a root is called root sap.
Trong phần giải thích Thủy đại bên ngoài, chất lỏng được sinh ra từ gốc được gọi là chất lỏng gốc.
Khandharasādīsupi eseva nayo.
The same method applies to trunk sap and so on.
Đối với chất lỏng thân cây và các loại khác cũng theo cách tương tự.
Khīrādīni pākaṭāneva.
Milk and so on are evident.
Sữa và các loại khác thì đã rõ ràng.
Yathā pana bhesajjasikkhāpade evamidha niyamo natthi.
However, there is no fixed rule here as there is in the training rule regarding medicines.
Tuy nhiên, không có quy định như trong giới luật về thuốc men.
Yaṃ kiñci khīraṃ khīrameva.
Any milk is just milk.
Bất kỳ loại sữa nào cũng là sữa.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest (curd, etc.).
Đối với các loại còn lại cũng theo cách tương tự.
Bhummānīti āvāṭādīsu ṭhitaudakāni.
“Earthly waters” refers to waters situated in pits and so on.
“Từ đất” là nước đọng trong các hố và các nơi tương tự.
Antalikkhānīti pathaviṃ appattāni vassodakāni.
“Atmospheric waters” refers to rainwater that has not reached the earth.
“Từ không trung” là nước mưa chưa chạm đất.
Yaṃ vā panāti himodakakappavināsakaudakapathavīsandhārakaudakādīni idha yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhāni.
“Or whatever else” includes herein waters like snow water, world-destroying waters, and earth-supporting waters.
“Hoặc bất cứ thứ gì khác” ở đây bao gồm nước tuyết, nước hủy diệt thế giới, nước duy trì trái đất, và các loại khác, tất cả đều thuộc về phần “bất cứ thứ gì khác”.
265
175. Tejodhātuniddese tejanavasena tejo.
175. In the section on tejodhātu: Heat is so called due to its blazing nature.
175. Trong phần giải thích Hỏa đại, hỏa là do tính chất làm sắc bén.
Tejova tejobhāvaṃ gatattā tejogataṃ.
Heat itself, having attained the state of heat, is tejoga. (Or: fiery element).
Chính hỏa đã đạt đến trạng thái hỏa nên gọi là tejogaṃ (đã thành hỏa).
Usmāti uṇhākāro.
Warmth is the state of being hot.
Usmā là trạng thái nóng.
Usmāva usmābhāvaṃ gatattā usmāgataṃ.
Warmth itself, having attained the state of warmth, is usmāgataṃ.
Chính usmā đã đạt đến trạng thái usmā nên gọi là usmāgataṃ (đã thành hơi nóng).
Usumanti caṇḍausumaṃ.
Fervor is intense heat.
Usuma là hơi nóng dữ dội.
Tadeva usumabhāvaṃ gatattā usumagataṃ.
That very fervor, having attained the state of fervor, is usumagataṃ.
Chính usuma đó đã đạt đến trạng thái usuma nên gọi là usumagataṃ (đã thành hơi nóng dữ dội).
Yena cāti yena tejogatena kuppitena.
“By which also” means by which agitated tejoga.
“Do cái gì” là do hỏa đại đã trở nên rối loạn.
Santappatīti ayaṃ kāyo santappati, ekāhikajarādibhāvena usumajāto hoti.
“Is heated” means this body is intensely heated; it becomes intensely hot due to conditions like a fever that recurs every other day.
“Bị thiêu đốt” có nghĩa là thân này bị thiêu đốt, trở nên nóng bức do các bệnh sốt cách nhật và các bệnh khác.
Yena ca jīrīyatīti yena ayaṃ kāyo jīrīyati, indriyavekallataṃ balaparikkhayaṃ valipalitādibhāvañca pāpuṇāti.
“By which also it decays” means by which this body decays; it reaches a state of debilitation of the faculties, exhaustion of strength, and the condition of wrinkles, gray hairs, and so on.
“Do cái gì mà bị già yếu” có nghĩa là do cái gì mà thân này bị già yếu, đạt đến trạng thái suy yếu các căn, mất sức lực, xuất hiện nếp nhăn, tóc bạc và các dấu hiệu khác.
Yena ca pariḍayhatīti yena kuppitena ayaṃ kāyo ḍayhati, so ca puggalo ‘ḍayhāmi ḍayhāmī’ti kandanto satadhotasappigosītacandanādilepanañceva tālavaṇṭavātañca paccāsīsati.
“By which also it is consumed by fever” means by which agitated tejoga this body is consumed by fever, and that person, crying out ‘I am burning! I am burning!’, yearns for ointments of clarified butter purified a hundred times, Gosīta sandalwood, and so on, and for the wind from a palm-leaf fan.
“Do cái gì mà bị nóng rát” có nghĩa là do cái gì mà thân này bị nóng rát khi hỏa đại rối loạn, và người đó rên rỉ ‘tôi nóng quá, tôi nóng quá’, mong muốn được bôi các loại dầu bơ đã rửa trăm lần, gỗ đàn hương Gosīta và các loại khác, cùng với gió từ quạt lá cọ.
Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatīti yenetaṃ asitaṃ vā odanādi, pītaṃ vā pānakādi, khāyitaṃ vā piṭṭhakhajjakādi, sāyitaṃ vā ambapakkamadhuphāṇitādi sammā paripākaṃ gacchati, rasādibhāvena vivekaṃ gacchatīti attho.
“By which what is eaten, drunk, chewed, and tasted undergoes proper digestion” means by which this food (like rice and so on), or drink (like beverages and so on), or chewable (like pastries and so on), or delectable (like ripe mangoes, honey, treacle and so on), properly undergoes digestion; the meaning is that it separates into sap and so on.
“Do cái gì mà thức ăn, đồ uống, đồ nhai, đồ nếm được tiêu hóa đúng cách” có nghĩa là do cái gì mà thức ăn (như cơm), đồ uống (như nước giải khát), đồ nhai (như bánh bột), đồ nếm (như xoài chín, mật ong, đường phèn) được tiêu hóa đúng cách, tức là được phân tách thành các chất dinh dưỡng và các thành phần khác.
Ettha ca purimā tayo tejodhātū catusamuṭṭhānā, pacchimo kammasamuṭṭhānova.
And among these, the first three tejodhātus have four origins, while the last one (digestive tejā) has only karma as its origin.
Trong số này, ba loại hỏa đại đầu tiên có bốn nguyên nhân phát sinh, còn loại cuối cùng chỉ có nghiệp là nguyên nhân phát sinh.
Ayaṃ tāvettha padasaṃvaṇṇanā.
This is, first of all, the explanation of terms in this exposition of the tejodhātu.
Đây là phần giải thích các từ ngữ ở đây.
266
Idaṃ pana manasikāravidhānaṃ – idha bhikkhu ‘yena santappati, ayaṃ imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto paripācanākāro tejodhātū’ti manasi karoti; ‘yena jīrīyati, yena pariḍayhati, yena asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, ayaṃ imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto paripācanākāro tejodhātū’ti manasi karoti.
Now, this is the method of mental application: Here, a bhikkhu mentally applies thus: ‘That by which one is heated—this particular portion in this body, which is mindless, indeterminate, empty, soulless, and has the characteristic of burning (sickness)—is the tejodhātu;’ ‘That by which one decays, that by which one is consumed, that by which what is eaten, drunk, chewed, and tasted is properly digested—this particular portion in this body, which is mindless, indeterminate, empty, soulless, and has the characteristic of burning (digestion)—is the tejodhātu.’
Đây là phương pháp tác ý: Ở đây, tỳ-khưu tác ý rằng ‘do cái gì mà thân này bị thiêu đốt, thì đó là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, bất định, trống rỗng, vô ngã, có tính chất làm chín, là hỏa đại’; ‘do cái gì mà thân này bị già yếu, do cái gì mà thân này bị nóng rát, do cái gì mà thức ăn, đồ uống, đồ nhai, đồ nếm được tiêu hóa đúng cách, thì đó là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, bất định, trống rỗng, vô ngã, có tính chất làm chín, là hỏa đại’.
Yaṃ vā panāti imasmiṃ sarīre pākatiko eko utu atthi, so yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭho.
Whatever else refers to the natural internal heat in this body, which enters into the category of 'whatever else'.
“Hoặc bất cứ thứ gì khác” có nghĩa là có một yếu tố nhiệt tự nhiên trong thân này, yếu tố đó được đưa vào phần “bất cứ thứ gì khác”.
267
Bāhiratejodhātuniddese kaṭṭhaṃ paṭicca pajjalito kaṭṭhupādāno aggi kaṭṭhaggi nāma.
In the exposition of the external tejodhātu, the fire that blazes depending on wood, having wood as its fuel, is called wood-fire (kaṭṭhaggi).
Trong phần chỉ dẫn về hỏa đại bên ngoài, lửa duyên vào củi mà cháy sáng, có củi làm nhiên liệu, được gọi là lửa củi.
Sakalikaggiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to splinter-fire (sakalikaggi) and so on.
Đối với lửa từ dăm bào v.v... cũng theo phương pháp này.
Saṅkāraggīti kacavaraṃ saṃkaḍḍhitvā jālāpito kacavaraggi.
Refuse-fire (saṅkāraggi) is fire kindled by collecting rubbish.
Lửa rác là lửa rác được đốt lên sau khi gom rác lại.
Indaggīti asaniaggi.
Indra-fire (indaggi) is lightning fire.
Lửa trời là lửa sét.
Aggisantāpoti jālāya vā vītaccikaṅgārānaṃ vā santāpo.
Heat of fire (aggisantāpa) is the heat of a flame or of glowing embers without a flame.
Sức nóng của lửa là sức nóng của ngọn lửa hoặc của than hồng không có ngọn lửa.
Sūriyasantāpoti ātapo.
Heat of the sun (sūriyasantāpa) is sunlight.
Sức nóng của mặt trời là ánh nắng.
Kaṭṭhasannicayasantāpoti kaṭṭharāsiṭṭhāne santāpo.
Heat of a pile of wood (kaṭṭhasannicayasantāpa) is the heat at the location of a pile of wood.
Sức nóng của đống củi là sức nóng ở nơi có đống củi.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với các trường hợp còn lại cũng theo phương pháp này.
Yaṃ vā panāti petaggi kappavināsaggi nirayaggiādayo idha yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhā.
Whatever else refers to the fire of hungry ghosts (petaggi), the fire that destroys the aeon (kappavināsaggi), hellfire (nirayaggi), and so on, which enter into the category of 'whatever else' here.
Hoặc giả, các loại lửa như lửa ngạ quỷ, lửa hủy kiếp, lửa địa ngục v.v... được bao gồm trong phần này.
268
176. Vāyodhātuniddese vāyanavasena vāyo.
176. In the exposition of vāyodhātu, that which blows is vāyo.
Trong phần chỉ dẫn về phong đại, do có sự chuyển động nên gọi là gió.
Vāyova vāyobhāvaṃ gatattā vāyogataṃ.
Vāyo itself, having become the state of vāyo, is vāyogata.
Chính gió, do đã đạt đến trạng thái gió, nên gọi là trạng thái gió.
Thambhitattaṃ rūpassāti avinibbhogarūpassa thambhitabhāvo.
The rigidness of matter (thambhitattaṃ rūpassa) is the state of rigidity of unseparable matter.
Sự căng cứng của sắc là trạng thái căng cứng của sắc bất ly.
Uddhaṅgamā vātāti uggārahikkādi pavattakā uddhaṃ ārohanavātā.
Upward-moving winds (uddhaṅgamā vātā) are winds that ascend upwards, causing belching, hiccups, and so on.
Gió đi lên là các loại gió đi lên trên, tạo ra sự ợ hơi, nấc cụt v.v...
Adhogamā vātāti uccārapassāvādinīharaṇakā adho orohanavātā.
Downward-moving winds (adhogamā vātā) are winds that descend downwards, causing the excretion of feces, urine, and so on.
Gió đi xuống là các loại gió đi xuống dưới, đưa phân và nước tiểu v.v... ra ngoài.
Kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā.
Winds in the belly (kucchisayā vātā) are the external winds of the intestines (in the abdominal cavity).
Gió trong khoang bụng là các loại gió ở bên ngoài ruột.
Koṭṭhāsayā vātāti antānaṃ antovātā.
Winds in the stomach (koṭṭhāsayā vātā) are the internal winds of the intestines.
Gió trong ruột là các loại gió ở bên trong ruột.
Aṅgamaṅgānusārino vātāti dhamanijālānusārena sakalasarīre aṅgamaṅgāni anusaṭā samiñjanapasāraṇādinibbattakā vātā.
Winds that course through the limbs (aṅgamaṅgānusārino vātā) are winds that spread throughout the entire body, coursing along the network of veins and arteries, producing contraction, extension, and so on, in all the limbs.
Gió lưu chuyển khắp các chi phần lớn nhỏ là các loại gió lan tỏa khắp các chi phần lớn nhỏ trong toàn thân theo mạng lưới kinh mạch, tạo ra sự co duỗi v.v...
Satthakavātāti sandhibandhanāni kattariyā chindantā viya pavattavātā.
Knife-like winds (satthakavātā) are winds that operate as if cutting the ligatures of the joints with a knife.
Gió như dao nhỏ là các loại gió diễn tiến như thể dùng kéo cắt đứt các dây chằng ở khớp.
Khurakavātāti khurena viya hadayaṃ phālanavātā.
Razor-like winds (khurakavātā) are winds that cleave the heart as if with a razor.
Gió như dao cạo là các loại gió xé rách tim như thể dùng dao cạo.
Uppalakavātāti hadayamaṃsameva uppāṭanakavātā.
Uprooting winds (uppālakavātā) are winds that uproot the very flesh of the heart.
Gió như nhổ bật là các loại gió nhổ bật chính cả thịt tim.
Assāsoti antopavisananāsikāvato.
In-breath (assāso) is the nasal wind entering inwards.
Hơi thở vào là gió mũi đi vào trong.
Passāsoti bahinikkhamananāsikāvato.
Out-breath (passāso) is the nasal wind exiting outwards.
Hơi thở ra là gió mũi đi ra ngoài.
Ettha ca purimā sabbe catusamuṭṭhānā, assāsapassāsā cittasamuṭṭhānāva.
Here, all the former (winds) have four origins, while in-breaths and out-breaths have only citta as their origin.
Ở đây, tất cả các loại gió trước đều do bốn nhân sanh, còn hơi thở vào và hơi thở ra chỉ do tâm sanh.
Ayamettha padavaṇṇanā.
This is the explanation of terms here.
Đây là phần giải thích từ ngữ ở đây.
269
Idaṃ pana manasikāravidhānaṃ – idha bhikkhu uddhaṅgamādibhede vāte uddhaṅgamādivasena pariggahetvā ‘uddhaṅgamā vātā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto vitthambhanākāro vāyodhātū’ti manasi karoti.
Now, this is the method of mental application: Here, a bhikkhu apprehends the winds of the upward-moving and other types according to their respective types, such as upward-moving, and mentally applies thus: ‘Upward-moving winds are a particular portion in this body, which is mindless, indeterminate, empty, soulless, and has the characteristic of expansion—this is the vāyodhātu.’
Còn đây là phương pháp tác ý – ở đây, vị tỳ-khưu sau khi nắm bắt các loại gió được phân loại thành gió đi lên v.v... theo cách gió đi lên v.v..., vị ấy tác ý rằng: ‘Gió đi lên là một phần riêng biệt trong thân này, vô tri, vô ký, trống không, vô ngã, có đặc tính chống đỡ, chính là phong đại’.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với các trường hợp còn lại cũng theo phương pháp này.
Yaṃ vā panāti sese vāyokoṭṭhāse anugatā vātā idha yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhā.
Whatever else refers to the remaining portions of vāyo, the pervasive winds, which enter into the category of 'whatever else' here.
Hoặc giả, các loại gió đi theo các phần gió còn lại được bao gồm trong phần này.
270
Bāhiravāyodhātuniddese puratthimā vātāti puratthimadisato āgatā vātā.
In the exposition of the external vāyodhātu, easterly winds (puratthimā vātā) are winds coming from the eastern direction.
Trong phần chỉ dẫn về phong đại bên ngoài, gió từ phương đông là các loại gió đến từ phương đông.
Pacchimuttaradakkhiṇesupi eseva nayo.
The same method applies to the westerly, northerly, and southerly winds.
Đối với phương tây, phương bắc, phương nam cũng theo phương pháp này.
Sarajā vātāti saha rajena sarajā.
Dusty winds (sarajā vātā) are winds accompanied by dust.
Gió có bụi là gió cùng với bụi.
Arajā vātāti rajavirahitā suddhā arajā nāma.
Dustless winds (arajā vātā) are winds free from dust, which are pure.
Gió không có bụi là gió trong sạch, không có bụi, được gọi là gió không bụi.
Sītāti sītautusamuṭṭhānā sītavalāhakantare samuṭṭhitā.
Cold winds (sītā) originate from the cold season, arising amidst cold clouds.
Gió lạnh là gió do thời tiết lạnh sanh, phát sinh giữa những đám mây lạnh.
Uṇhāti uṇhautusamuṭṭhānā uṇhavalāhakantare samuṭṭhitā.
Hot winds (uṇhā) originate from the hot season, arising amidst hot clouds.
Gió nóng là gió do thời tiết nóng sanh, phát sinh giữa những đám mây nóng.
Parittāti mandā tanukavātā.
Slight winds (parittā) are gentle, subtle winds.
Gió nhẹ là gió yếu, gió thoảng.
Adhimattāti balavavātā.
Strong winds (adhimattā) are powerful winds.
Gió mạnh là gió có sức mạnh.
Kāḷāti kāḷavalāhakantare samuṭṭhitā, yehi abbhāhato chavivaṇṇo kāḷako hoti.
Dark winds (kāḷā) arise amidst dark clouds, by which the complexion of the skin becomes dark.
Kāḷā là (gió) phát sinh trong khoảng giữa các đám mây đen, bởi những cơn gió này, màu da bị tác động trở nên đen.
Tesaṃ etaṃ adhivacanantipi eke.
Some say this is an appellation for those winds.
Một số vị cho rằng đây là tên gọi của những cơn gió ấy.
Verambhavātāti yojanato upari vāyanavātā.
Verambha winds (verambhavātā) are winds blowing above a yojana.
Verambhavātā là những cơn gió thổi ở trên cao hơn một do-tuần.
Pakkhavātāti antamaso makkhikāyapi pakkhāyūhanasamuṭṭhitā vātā.
Wing-winds (pakkhavātā) are winds generated by the flapping of wings, even by a fly at the lowest level.
Pakkhavātā là những cơn gió phát sinh do sự chuyển động của cánh, cho đến cả cánh của con ruồi.
Supaṇṇavātāti garuḷavātā.
Supaṇṇa-winds (supaṇṇavātā) are Garuḷa-winds (winds caused by the flapping of Garuḷa's wings).
Supaṇṇavātā là những cơn gió từ (cánh) chim garuḷa.
Kāmañca imepi pakkhavātāva ussadavasena pana visuṃ gahitā.
Although these are also wing-winds, they are mentioned separately due to their extraordinary power.
Thực ra, những cơn gió này cũng là gió từ cánh (pakkhavātā), nhưng được đề cập riêng do tính chất nổi trội của chúng.
Tālavaṇṭavātāti tālapaṇṇehi vā aññena vā kenaci maṇḍalasaṇṭhānena samuṭṭhāpitā vātā.
Palm-fan winds (tālavaṇṭavātā) are winds generated by palm leaves or by any other circular fan.
Tālavaṇṭavātā là những cơn gió được tạo ra bởi lá cọ hoặc bởi bất kỳ vật gì khác có hình tròn.
Vidhūpanavātāti bījanapattakena samuṭṭhāpitā vātā.
Winds from fanning (vidhūpanavātā) are winds generated by a hand fan.
Vidhūpanavātā là những cơn gió được tạo ra bởi quạt lá.
Imāni ca tālavaṇṭavidhūpanāni anuppannampi vātaṃ uppādenti, uppannampi parivattenti.
These palm-fan winds and fanning winds can generate wind that has not yet arisen, and they can also redirect wind that has already arisen.
Những chiếc quạt tālavaṇṭa và vidhūpana này vừa làm phát sinh gió chưa phát sinh, vừa làm thay đổi hướng gió đã phát sinh.
Yaṃ vā panāti idha pāḷiāgate ṭhapetvā sesavātā yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhā.
Whatever else refers to the remaining winds, apart from those mentioned in the Pāḷi, which enter into the category of 'whatever else' here.
Yaṃ vā panāti: Ở đây, ngoại trừ những cơn gió đã được đề cập trong Pāli, các loại gió còn lại được bao gồm trong phần "vân vân".
271
177. Ākāsadhātuniddese appaṭighaṭṭanaṭṭhena na kassatīti ākāso.
177. In the exposition of ākāsadhātu, it does not obstruct due to its non-impactful nature, hence it is ākāsa.
177. Trong phần giải thích về ākāsadhātu, do có đặc tính không bị va chạm, nên nó không bị cọ xát, gọi là ākāso.
Ākāsova ākāsabhāvaṃ gatattā ākāsagataṃ.
Ākāsa itself, having become the state of ākāsa, is ākāsagata.
Chính ākāsa, do đã đạt đến trạng thái không gian, nên gọi là ākāsagataṃ.
Aghaṭṭanīyatāya aghaṃ.
Due to its non-impactful nature, it is agha.
Do không thể bị va chạm, nên gọi là aghaṃ.
Aghameva aghabhāvaṃ gatattā aghagataṃ.
Agha itself, having become the state of agha, is aghagata.
Chính agha, do đã đạt đến trạng thái không thể va chạm, nên gọi là aghagataṃ.
Vivaroti antaraṃ.
Vivara means an interval or opening.
Vivaro có nghĩa là khoảng trống.
Tadeva vivarabhāvaṃ gatattā vivaragataṃ.
That same (interval), having become the state of an interval, is vivaragata.
Chính khoảng trống ấy, do đã đạt đến trạng thái khoảng trống, nên gọi là vivaragataṃ.
Asamphuṭṭhaṃ maṃsalohitehīti maṃsalohitehi nissaṭaṃ.
Uncontacted by flesh and blood (asamphuṭṭhaṃ maṃsalohitehi) means free from flesh and blood.
Asamphuṭṭhaṃ maṃsalohitehīti có nghĩa là tách rời khỏi thịt và máu.
Kaṇṇacchiddantiādi pana tasseva pabhedadassanaṃ.
The ear-hole (kaṇṇacchidda) and so on are merely a demonstration of its types.
Còn "lỗ tai" v.v... là sự trình bày về các loại của chính nó.
Tattha kaṇṇacchiddanti kaṇṇasmiṃ chiddaṃ vivaraṃ maṃsalohitehi asamphuṭṭhokāso.
Among these, ear-hole (kaṇṇacchidda) refers to the hole or opening in the ear, a space uncontacted by flesh and blood.
Trong đó, kaṇṇacchiddaṃ là lỗ hổng, khoảng trống trong tai, là không gian không tiếp xúc với thịt và máu.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với các phần còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Yenāti yena vivarena etaṃ asitādibhedaṃ ajjhoharaṇīyaṃ ajjhoharati, anto paveseti.
By which (yenā): By which opening one swallows this food, drink, chewable, and tasteable, causing it to enter inside.
Yenāti: (Đó là khoảng trống) mà qua đó, vật cần nuốt gồm các loại như đồ ăn v.v... được nuốt vào, đưa vào bên trong.
Yatthāti yasmiṃ antoudarapaṭalasaṅkhāte okāse etadeva catubbidhaṃ ajjhoharaṇīyaṃ tiṭṭhati.
Where (yatthā): In which space, called the inner abdominal membrane, this four-fold swallowed food remains.
Yatthāti: (Đó là không gian) nơi mà, trong không gian được gọi là lớp màng trong dạ dày, bốn loại vật cần nuốt này tồn tại.
Yenāti yena vivarena sabbampetaṃ vipakkaṃ kasaṭabhāvaṃ āpannaṃ nikkhamati, taṃ udarapaṭalato yāva karīsamaggā vidatthicaturaṅgulamattaṃ chiddaṃ maṃsalohitehi asamphuṭṭhaṃ nissaṭaṃ ākāsadhātūti veditabbaṃ.
By which (yenā): By which opening all this digested food, having turned into refuse, exits. This refers to the space that is a hole, about one span and four fingerbreadths long, from the abdominal membrane down to the anus, uncontacted by flesh and blood and free (from them); this should be understood as ākāsadhātu.
Yenāti: (Đó là khoảng trống) mà qua đó, tất cả những thứ đã được tiêu hóa, trở thành cặn bã, được thải ra ngoài. Cần hiểu rằng, khoảng trống đó, từ lớp màng dạ dày cho đến đường thoát phân, dài khoảng một gang tay bốn ngón, không tiếp xúc, tách rời khỏi thịt và máu, chính là ākāsadhātu.
Yaṃ vā panāti ettha cammantaraṃ maṃsantaraṃ nhāruntaraṃ aṭṭhintaraṃ lomantaranti idaṃ sabbaṃ yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhaṃ.
Whatever else refers to the spaces between the skin, between the flesh, between the tendons, between the bones, and between the hairs—all of these enter into the category of 'whatever else' here.
Yaṃ vā panāti: Ở đây, tất cả những khoảng trống như khoảng giữa da, khoảng giữa thịt, khoảng giữa gân, khoảng giữa xương, khoảng giữa lông đều được bao gồm trong phần "vân vân".
272
Bāhirakaākāsadhātuniddese asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehīti catūhi mahābhūtehi nissaṭaṃ bhittichiddakavāṭachiddādikaṃ veditabbaṃ.
In the exposition of the external ākāsadhātu, uncontacted by the four great elements (asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehi) should be understood as a hole in a wall, a hole in a door, and so on, which are free from the four great elements.
Trong phần giải thích về bāhiraka-ākāsadhātu, asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehīti cần được hiểu là (không gian) tách rời khỏi bốn đại giới, như lỗ hổng trên tường, lỗ hổng trên cửa v.v...
Iminā yasmiṃ ākāse parikammaṃ karontassa catukkapañcakajjhānāni uppajjanti taṃ kathitaṃ.
By this, it is stated that the space in which one practicing preliminary meditation attains the four-fold or five-fold jhāna.
Qua đây, không gian mà trong đó, khi thực hành niệm xứ, các thiền bậc bốn và bậc năm phát sinh, đã được nói đến.
273
178. Viññāṇadhātuniddese cakkhuviññāṇasaṅkhātā dhātu cakkhuviññāṇadhātu.
178. In the exposition of viññāṇadhātu, the element known as eye-consciousness is cakkhuviññāṇadhātu.
178. Trong phần giải thích về viññāṇadhātu, giới được gọi là nhãn thức là cakkhuviññāṇadhātu.
Sesāsupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với các giới còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Iti imāsu chasu dhātūsu pariggahitāsu aṭṭhārasa dhātuyo pariggahitāva honti.
Thus, when these six elements are comprehended, the eighteen elements are indeed comprehended.
Như vậy, khi sáu giới này được thấu triệt, mười tám giới cũng được thấu triệt.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Pathavītejovāyodhātuggahaṇena tāva phoṭṭhabbadhātu gahitāva hoti, āpodhātuākāsadhātuggahaṇena dhammadhātu, viññāṇadhātuggahaṇena tassā purecārikapacchācārikattā manodhātu gahitāva hoti.
Firstly, by the apprehension of the pathavī, tejo, and vāyo elements, the phoṭṭhabbadhātu is comprehended. By the apprehension of the āpo and ākāsa elements, the dhammadhātu is comprehended. By the apprehension of the viññāṇadhātu, the manodhātu is comprehended, as it precedes and follows the viññāṇadhātu.
Trước hết, do việc nắm bắt địa đại, hỏa đại và phong đại, xúc đại đã được nắm bắt; do việc nắm bắt thủy đại và không đại, pháp đại (được nắm bắt); do việc nắm bắt thức đại, vì bản chất đi trước và theo sau của nó, ý đại cũng đã được nắm bắt.
Cakkhuviññāṇadhātuādayo sutte āgatā eva.
The cakkhuviññāṇadhātu and so on are directly stated in the Sutta.
Nhãn thức giới và các giới khác đã được đề cập trực tiếp trong kinh.
Sesā nava āharitvā dassetabbā.
The remaining nine should be brought in and shown.
Chín giới còn lại cần được mang ra và chỉ rõ.
Cakkhuviññāṇadhātuggahaṇena hi tassā nissayabhūtā cakkhudhātu, ārammaṇabhūtā rūpadhātu ca gahitāva honti.
Indeed, by the apprehension of the cakkhuviññāṇadhātu, the cakkhudhātu, which is its basis, and the rūpadhātu, which is its object, are comprehended.
Thật vậy, do việc nắm bắt nhãn thức giới, nhãn giới là nơi nương tựa của nó, và sắc giới là đối tượng của nó, cũng đã được nắm bắt.
Evaṃ sotaviññāṇadhātuādiggahaṇena sotadhātuādayoti aṭṭhārasāpi gahitāva honti.
In this way, by the apprehension of the sotaviññāṇadhātu and so on, all eighteen elements are comprehended.
Tương tự, do việc nắm bắt nhĩ thức giới và các giới khác, nhĩ giới và các giới khác cũng được nắm bắt; như vậy, tất cả mười tám giới đều đã được nắm bắt.
Tāsu dasahi dhātūhi rūpapariggaho kathito hoti.
Among these, the comprehension of form (rūpa) is taught through ten elements.
Trong số đó, việc liễu tri sắc được nói đến qua mười giới.
Sattahi arūpapariggaho.
The comprehension of the formless (arūpa) through seven elements.
Việc liễu tri phi sắc (được nói đến) qua bảy giới.
Dhammadhātuyā siyā rūpapariggaho, siyā arūpapariggaho.
With the Dhammadhātu, there might be comprehension of form, there might be comprehension of the formless.
Với pháp giới, có thể là liễu tri sắc, có thể là liễu tri phi sắc.
Iti aḍḍhekādasahi dhātūhi rūpapariggaho, aḍḍhaṭṭhadhātūhi arūpapariggahoti rūpārūpapariggaho kathito hoti.
Thus, the comprehension of form is taught through half-eleven (ten and a half) elements, and the comprehension of the formless through half-eight (seven and a half) elements. Thus, the comprehension of form and formless is taught.
Như vậy, việc liễu tri sắc được nói đến qua mười giới rưỡi, và việc liễu tri phi sắc qua bảy giới rưỡi; do đó, việc liễu tri sắc và phi sắc đã được nói đến.
Rūpārūpaṃ pañcakkhandhā.
Form and formless are the five aggregates.
Sắc và phi sắc là năm uẩn.
Taṃ hoti dukkhasaccaṃ.
That is the truth of suffering (dukkhasacca).
Đó là Khổ đế.
Taṃsamuṭṭhāpikā purimataṇhā samudayasaccaṃ.
The craving (taṇhā) that gave rise to it in the past is the truth of origin (samudayasacca).
Ái trong kiếp trước, thứ làm phát sinh chúng, là Tập đế.
Ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ.
The non-arising of both is the truth of cessation (nirodhasacca).
Sự không tiếp diễn của cả hai là Diệt đế.
Taṃpajānano maggo maggasaccanti idaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ aṭṭhārasadhātuvasena abhiniviṭṭhassa bhikkhuno yāva arahattā matthakaṃ pāpetvā nigamanaṃ kathitanti veditabbaṃ.
The path that fully comprehends it is the truth of the path (maggasacca). It should be understood that this four-noble-truth meditation (catusaccakammaṭṭhāna) is taught as a conclusion for a bhikkhu who has deeply entered into the eighteen elements, bringing it to the pinnacle of Arahantship.
Đạo biết rõ điều đó là Đạo đế. Cần phải hiểu rằng, đề mục thiền Tứ diệu đế này đã được thuyết giảng để đưa vị tỳ khưu chuyên tâm theo mười tám giới đến đỉnh cao, cho đến tận A-la-hán quả, và kết thúc ở đó.
274
179. Idāni dutiyachakkaṃ dassento aparāpi cha dhātuyotiādimāha.
179. Now, to show the second set of six, it states "further six elements" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra nhóm sáu thứ hai, Ngài nói lại có sáu giới khác và các câu tương tự.
Tattha sukhadhātu dukkhadhātūti kāyappasādavatthukāni sukhadukkhāni sappaṭipakkhavasena yugaḷakato dassitāni.
Therein, "element of pleasure (sukhadhātu), element of pain (dukkhadhātu)" are shown as a pair, the bodily pleasure and pain based on the body-sensitivity (kāyappasāda), due to their being opposites.
Trong đó, khổ uẩn (sukhadhātu) và lạc uẩn (dukkhadhātu) được trình bày thành một cặp, theo cách đối lập, là những cảm thọ lạc và khổ có nền tảng là thân tịnh sắc (kāyappasāda).
Sukhañhi dukkhassa paṭipakkho, dukkhaṃ sukhassa.
For pleasure is the opposite of pain, and pain is the opposite of pleasure.
Thật vậy, lạc là đối nghịch của khổ, và khổ là đối nghịch của lạc.
Yattakaṃ sukhena pharitaṭṭhānaṃ tattakaṃ dukkhaṃ pharati.
As much as is pervaded by pleasure, so much is pervaded by pain.
Phạm vi nào được lạc bao trùm, thì khổ cũng có thể bao trùm phạm vi đó.
Yattakaṃ dukkhena pharitaṭṭhānaṃ tattakaṃ sukhaṃ pharati.
As much as is pervaded by pain, so much is pervaded by pleasure.
Phạm vi nào được khổ bao trùm, thì lạc cũng có thể bao trùm phạm vi đó.
Somanassadhātu domanassadhātūti idampi tatheva yugaḷakaṃ kataṃ.
"Element of joy (somanassadhātu), element of grief (domanassadhātu)" this too is made a pair in the same way.
Hỷ uẩn (somanassadhātu) và ưu uẩn (domanassadhātu) cũng được lập thành cặp như vậy.
Somanassañhi domanassassa paṭipakkho, domanassaṃ somanassassa.
For joy is the opposite of grief, and grief is the opposite of joy.
Thật vậy, hỷ là đối nghịch của ưu, và ưu là đối nghịch của hỷ.
Yattakaṃ somanassena pharitaṭṭhānaṃ tattakaṃ domanassaṃ pharati.
As much as is pervaded by joy, so much is pervaded by grief.
Phạm vi nào được hỷ bao trùm, thì ưu cũng có thể bao trùm phạm vi đó.
Yattakaṃ domanassena pharitaṭṭhānaṃ tattakaṃ somanassaṃ pharati.
As much as is pervaded by grief, so much is pervaded by joy.
Phạm vi nào được ưu bao trùm, thì hỷ cũng có thể bao trùm phạm vi đó.
275
Upekkhādhātu avijjādhātūti idaṃ pana dvayaṃ sarikkhakavasena yugaḷakaṃ kataṃ.
However, this pair "element of equanimity (upekkhādhātu), element of ignorance (avijjādhātu)" is made a pair because of their similarity.
Tuy nhiên, cặp xả uẩn (upekkhādhātu) và vô minh uẩn (avijjādhātu) này được lập thành cặp theo nghĩa tương tự.
Ubhayampi hetaṃ avibhūtattā sarikkhakaṃ hoti.
For both are similar due to their obscurity.
Cả hai đều tương tự vì không hiển lộ.
Tattha sukhadukkhadhātuggahaṇena taṃ sampayuttā kāyaviññāṇadhātu, vatthubhūtā kāyadhātu, ārammaṇabhūtā phoṭṭhabbadhātu ca gahitāva honti.
Therein, by the inclusion of the pleasure element and pain element, the body-consciousness element associated with them, the body element serving as their basis, and the tactile element serving as their object are indeed included.
Trong đó, khi nói đến khổ uẩn và lạc uẩn, thì thân thức uẩn (kāyaviññāṇadhātu) đi kèm với chúng, thân uẩn (kāyadhātu) là nền tảng, và xúc uẩn (phoṭṭhabbadhātu) là đối tượng cũng được bao gồm.
Somanassadomanassadhātuggahaṇena taṃ sampayuttā manoviññāṇadhātu gahitā hoti.
By the inclusion of the joy element and grief element, the mind-consciousness element associated with them is included.
Khi nói đến hỷ uẩn và ưu uẩn, thì ý thức uẩn (manoviññāṇadhātu) đi kèm với chúng cũng được bao gồm.
Avijjādhātuggahaṇena dhammadhātu gahitā.
By the inclusion of the ignorance element, the Dhammadhātu is included.
Khi nói đến vô minh uẩn, thì pháp uẩn (dhammadhātu) được bao gồm.
Upekkhādhātuggahaṇena cakkhusotaghānajivhāviññāṇadhātumanodhātuyo, tāsaṃyeva vatthārammaṇabhūtā cakkhudhāturūpadhātuādayo ca gahitāti evaṃ aṭṭhārasapi dhātuyo gahitāva honti.
By the inclusion of the equanimity element, the eye-consciousness, ear-consciousness, nose-consciousness, tongue-consciousness elements, and the mind element, and the eye element, visual-form element, and so on, which serve as their bases and objects, are all indeed included. Thus, all eighteen elements are included.
Khi nói đến xả uẩn, thì nhãn thức uẩn (cakkhuviññāṇadhātu), nhĩ thức uẩn (sotaviññāṇadhātu), tỷ thức uẩn (ghānaviññāṇadhātu), thiệt thức uẩn (jivhāviññāṇadhātu), ý uẩn (manodhātu), và các uẩn như nhãn uẩn (cakkhudhātu), sắc uẩn (rūpadhātu) v.v., là nền tảng và đối tượng của chúng, cũng được bao gồm. Như vậy, tất cả mười tám uẩn đều được bao gồm.
Idāni tāsu dasahi dhātūhi rūpapariggahotiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
Now, regarding "among these, the comprehension of form is taught through ten elements" and so on, all should be understood in the manner stated above.
Giờ đây, sự phân biệt sắc (rūpapariggaha) qua mười uẩn trong số đó, v.v., tất cả nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Evampi ekassa bhikkhuno yāva arahattā matthakaṃ pāpetvā nigamanaṃ kathitaṃ hotīti veditabbaṃ.
It should also be understood that in this way, too, a conclusion is taught for a bhikkhu, bringing it to the pinnacle of Arahantship.
Cũng nên hiểu rằng, theo cách này, việc kết thúc câu chuyện về một tỳ-khưu đã đạt đến A-la-hán quả đã được kể.
Tattha katamā sukhadhātu yaṃ kāyikaṃ sātanti ādīni heṭṭhā vuttanayāneva.
Therein, "What is the element of pleasure? That which is bodily ease" and so on are in the same manner as stated below.
Trong đó, các câu như " Thế nào là lạc uẩn? Là sự dễ chịu về thân" v.v. cũng theo cách đã nói ở trên.
276
181. Tatiyachakke kāmoti dve kāmā – vatthukāmo ca kilesakāmo ca.
181. In the third set, kāma (sensual desire) refers to two types of kāma: object-kāma (vatthukāma) and defilement-kāma (kilesakāma).
181. Trong nhóm ba (tatiyachakka), dục (kāma) có hai loại: dục vật (vatthukāma) và dục phiền não (kilesakāma).
Tattha kilesakāmaṃ sandhāya kāmapaṭisaṃyuttā dhātu kāmadhātu, kāmavitakkassetaṃ nāmaṃ.
Therein, with reference to defilement-kāma, the element associated with kāma is kāmadhātu; this is a name for sensual thought (kāmavitakka).
Trong đó, nói đến dục phiền não, uẩn liên quan đến dục là dục uẩn (kāmadhātu); đây là tên của dục tầm (kāmavitakka).
Vatthukāmaṃ sandhāya kāmoyeva dhātu kāmadhātu, kāmāvacaradhammānametaṃ nāmaṃ.
With reference to object-kāma, the element that is kāma itself is kāmadhātu; this is a name for phenomena in the sensual sphere (kāmāvacaradhammā).
Nói đến dục vật, chính dục là uẩn, là dục uẩn (kāmadhātu); đây là tên của các pháp thuộc cõi dục (kāmāvacaradhammā).
Byāpādapaṭisaṃyuttā dhātu byāpādadhātu, byāpādavitakkassetaṃ nāmaṃ.
The element associated with ill-will is byāpādadhātu; this is a name for thought of ill-will (byāpādavitakka).
Uẩn liên quan đến sân là sân uẩn (byāpādadhātu); đây là tên của sân tầm (byāpādavitakka).
Byāpādova dhātu byāpādadhātu, dasaāghātavatthukassa paṭighassetaṃ nāmaṃ.
The element that is ill-will itself is byāpādadhātu; this is a name for anger (paṭigha) that has the ten grounds for aversion (āghātavatthu).
Chính sân là uẩn, là sân uẩn (byāpādadhātu); đây là tên của sân hận (paṭigha) có mười căn bản oán ghét (āghātavatthu).
Vihiṃsā paṭisaṃyuttā dhātu vihiṃsādhātu, vihiṃsāvitakkassetaṃ nāmaṃ.
The element associated with cruelty is vihiṃsādhātu; this is a name for thought of cruelty (vihiṃsāvitakka).
Uẩn liên quan đến hại là hại uẩn (vihiṃsādhātu); đây là tên của hại tầm (vihiṃsāvitakka).
Vihiṃsāyeva dhātu vihiṃsādhātu, parasattavihesanassetaṃ nāmaṃ.
The element that is cruelty itself is vihiṃsādhātu; this is a name for harming other beings (parasattavihesana).
Chính hại là uẩn, là hại uẩn (vihiṃsādhātu); đây là tên của sự làm hại chúng sanh khác (parasattavihesana).
Ayaṃ pana heṭṭhā anāgatattā evaṃ atthādivibhāgato veditabbā – vihiṃsanti etāya satte, vihiṃsanaṃ vā etaṃ sattānanti vihiṃsā.
This*, however, not having been mentioned earlier, should be understood in terms of its meaning and divisions as follows: it is vihiṃsā because beings are harmed by it, or it is the harming of beings.
Tuy nhiên, điều này chưa được đề cập ở phần trước, nên cần được hiểu theo sự phân tích ý nghĩa như sau: "Vihiṃsā" là sự làm hại chúng sanh bằng cách làm hại chúng, hoặc là sự làm hại chúng sanh.
Sā viheṭhanalakkhaṇā, karuṇāpaṭipakkhalakkhaṇā vā; parasantāne ubbegajananarasā, sakasantāne karuṇāviddhaṃsanarasā vā; dukkhāyatanapaccupaṭṭhānā; paṭighapadaṭṭhānāti veditabbā.
That vihiṃsā has the characteristic of harassment, or the characteristic of being opposed to compassion; its function is to cause agitation in the mental continuum of others, or to destroy compassion in one's own mental continuum; its manifestation is as a source of suffering; its proximate cause is aversion (paṭigha).
Nên hiểu rằng, nó có đặc tính là làm tổn hại, hoặc đặc tính đối nghịch với lòng bi; có chức năng làm phát sinh sự sợ hãi trong tâm của người khác, hoặc chức năng phá hủy lòng bi trong tâm của chính mình; biểu hiện là căn bản của khổ; và có nguyên nhân gần là sân hận.
Nekkhammaṃ vuccati lobhā nikkhantattā alobho, nīvaraṇehi nikkhantattā paṭhamajjhānaṃ, sabbākusalehi nikkhantattā sabbakusalaṃ.
Renunciation (Nekkhamma) is called non-greed (alobha) because it is free from greed; it is the first jhāna because it is free from the hindrances (nīvaraṇa); it is all wholesome states because it is free from all unwholesome states.
Ly dục (nekkhamma) được gọi là vô tham (alobha) vì thoát ly tham; là thiền thứ nhất (paṭhamajjhāna) vì thoát ly các triền cái (nīvaraṇa); là tất cả các thiện pháp (sabbakusala) vì thoát ly tất cả các bất thiện pháp (sabbākusalā).
Nekkhammapaṭisaṃyuttā dhātu nekkhammadhātu, nekkhammavitakkassetaṃ nāmaṃ.
The element associated with renunciation is nekkhammadhātu; this is a name for thought of renunciation (nekkhamma-vitakka).
Uẩn liên quan đến ly dục là ly dục uẩn (nekkhammadhātu); đây là tên của ly dục tầm (nekkhamma vitakka).
Nekkhammameva dhātu nekkhammadhātu, sabbassāpi kusalassetaṃ nāmaṃ.
The element that is renunciation itself is nekkhammadhātu; this is a name for all wholesome states.
Chính ly dục là uẩn, là ly dục uẩn (nekkhammadhātu); đây là tên của tất cả các thiện pháp.
Abyāpādapaṭisaṃyuttā dhātu abyāpādadhātu, abyāpādavitakkassetaṃ nāmaṃ.
The element associated with non-ill-will is abyāpādadhātu; this is a name for thought of non-ill-will (abyāpādavitakka).
Uẩn liên quan đến vô sân là vô sân uẩn (abyāpādadhātu); đây là tên của vô sân tầm (abyāpādavitakka).
Abyāpādova dhātu abyāpādadhātu, mettāyetaṃ nāmaṃ.
The element that is non-ill-will itself is abyāpādadhātu; this is a name for loving-kindness (mettā).
Chính vô sân là uẩn, là vô sân uẩn (abyāpādadhātu); đây là tên của tâm từ (mettā).
Avihiṃsāpaṭisaṃyuttā dhātu avihiṃsādhātu, avihiṃsā vitakkassetaṃ nāmaṃ.
The element associated with non-cruelty is avihiṃsādhātu; this is a name for thought of non-cruelty (avihiṃsāvitakka).
Uẩn liên quan đến vô hại là vô hại uẩn (avihiṃsādhātu); đây là tên của vô hại tầm (avihiṃsā vitakka).
Avihiṃsāva dhātu avihiṃsādhātu, karuṇāyetaṃ nāmaṃ.
The element that is non-cruelty itself is avihiṃsādhātu; this is a name for compassion (karuṇā).
Chính vô hại là uẩn, là vô hại uẩn (avihiṃsādhātu); đây là tên của lòng bi (karuṇā).
277
182. Idāni tamevatthaṃ dassetuṃ tattha katamā kāmadhātūti padabhājanaṃ āraddhaṃ.
182. Now, to show that very meaning, the analysis of terms beginning with "Therein, what is the element of sensual desire?" is commenced.
182. Giờ đây, để trình bày ý nghĩa đó, phần phân tích từ ngữ " Trong đó, thế nào là dục uẩn (kāmadhātu)?" được bắt đầu.
Tattha paṭisaṃyuttoti saṃpayogavasena paṭisaṃyutto.
Therein, paṭisaṃyutto means "associated" by way of conjunction (sampayoga).
Trong đó, paṭisaṃyutto có nghĩa là liên quan theo cách tương ưng (saṃpayoga).
Takko vitakkotiādīni vuttatthāneva.
Takko vitakko and so on have the meanings already stated.
Các từ như takko, vitakko v.v. có ý nghĩa đã được giải thích.
Viheṭhetīti bādheti, dukkhāpeti.
Viheṭheti means "oppresses," "causes suffering."
Viheṭheti có nghĩa là làm phiền, gây đau khổ.
Heṭhanāti pāṇippahārādīhi bādhanā, dukkhuppādanā.
Heṭhanā means "oppression" by striking with hands and so on, or "causing suffering."
Heṭhanā là sự làm phiền, gây đau khổ bằng cách đánh đập, v.v.
Balavaheṭhanā viheṭhanā.
Strong oppression is viheṭhanā.
Sự làm phiền mạnh mẽ là viheṭhanā.
Hiṃsanti etāyāti hiṃsanā.
It is hiṃsanā because beings are harmed by it.
Vì dùng nó để làm hại, nên gọi là hiṃsanā.
Balavahiṃsanā vihiṃsanā.
Strong harming is vihiṃsanā.
Sự làm hại mạnh mẽ là vihiṃsanā.
Rosanāti ghaṭṭanā.
Rosanā means "irritation."
Rosanā là sự va chạm.
Virosanāti balavaghaṭṭanā.
Virosanā means "strong irritation."
Virosanā là sự va chạm mạnh mẽ.
Sabbattha vā ‘vi’ upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
Alternatively, in all these cases, the word is intensified by the prefix vi.
Hoặc, ở tất cả các trường hợp, từ ngữ được mở rộng với tiền tố ‘vi’.
Upahananti etenāti upaghāto, paresaṃ upaghāto parūpaghāto.
It is upaghāta because beings are afflicted by it; the affliction of others is parūpaghāto.
Vì dùng nó để gây tổn hại, nên gọi là upaghāto; sự gây tổn hại cho người khác là parūpaghāto.
278
Mettāyanti etāyāti metti.
It is metti (friendliness) because by it, one is friendly.
Vì dùng nó để thực hành tâm từ, nên gọi là metti.
Mettāyanākāro mettāyanā.
The state of being friendly is mettāyanā.
Cách thực hành tâm từ là mettāyanā.
Mettāya ayitassa mettāsamaṅgino bhāvo mettāyitattaṃ.
The state of one who is friendly, who is endowed with loving-kindness (mettā), is mettāyitattaṃ.
Trạng thái của người đã thực hành tâm từ, người đầy đủ tâm từ, là mettāyitattaṃ.
Byāpādena vimuttassa cetaso vimutti cetovimutti.
The liberation of mind (cetovimutti) that is freed from ill-will.
Sự giải thoát của tâm thoát khỏi sân hận là cetovimutti (tâm giải thoát).
Ettha ca purimehi tīhi upacārappattāpi appanāpatāpi mettā kathitā, pacchimena appanāpattāva.
Here, by the first three terms, loving-kindness that has attained access concentration (upacārappattā) and that which has attained absorption concentration (appanāppattā) are taught; by the last term, only that which has attained absorption concentration.
Ở đây, ba từ đầu đã nói đến tâm từ đạt đến cận định và tâm từ đạt đến an chỉ định, còn từ cuối chỉ nói đến tâm từ đạt đến an chỉ định.
279
Karuṇāyanti etāyāti karuṇā.
It is karuṇā (compassion) because by it, one is compassionate.
Vì dùng nó để thực hành lòng bi, nên gọi là karuṇā.
Karuṇāyanākāro karuṇāyanā.
The state of being compassionate is karuṇāyanā.
Cách thực hành lòng bi là karuṇāyanā.
Karuṇāya ayitassa karuṇāsamaṅgino bhāvo karuṇāyitattaṃ.
The state of one who is compassionate, who is endowed with compassion, is karuṇāyitattaṃ.
Trạng thái của người đã thực hành lòng bi, người đầy đủ lòng bi, là karuṇāyitattaṃ.
Vihiṃsāya vimuttassa cetaso vimutti cetovimutti.
The liberation of mind (cetovimutti) that is freed from cruelty.
Sự giải thoát của tâm thoát khỏi sự làm hại là cetovimutti (tâm giải thoát).
Idhāpi purimanayeneva upacārappanābhedo veditabbo.
Here too, the division into access and absorption should be understood in the same manner as before.
Ở đây cũng vậy, sự khác biệt giữa cận định và an chỉ định nên được hiểu theo cách tương tự như trước.
Ubhayatthāpi ca pariyosānapade mettākaruṇāti cetovimuttivisesanatthaṃ vuttaṃ.
And in both cases, the terms mettā and karuṇā at the end are stated to specifically qualify cetovimutti.
Và ở cả hai trường hợp, từ "mettākaruṇā" (tâm từ bi) ở cuối được nói ra để làm rõ cho "cetovimutti" (tâm giải thoát).
280
Ettha ca kāmavitakko sattesupi uppajjati saṅkhāresupi.
Here, sensual thought (kāmavitakka) arises in regard to both beings and formations (saṅkhārā).
Ở đây, dục tầm (kāmavitakka) phát sinh đối với cả chúng sanh và các pháp hữu vi (saṅkhāra).
Ubhayattha uppannopi kammapathabhedova.
Even when arising in both, it is a breach of the path of action (kammapatha).
Dù phát sinh ở cả hai, nó vẫn là sự phân chia của con đường nghiệp (kammapatha).
Byāpādo pana sattesu uppannoyeva kammapathaṃ bhindati, na itaro.
However, ill-will (byāpāda) breaks the path of action only when it arises in regard to beings, not otherwise.
Tuy nhiên, sân hận (byāpāda) chỉ phá vỡ con đường nghiệp khi phát sinh đối với chúng sanh, chứ không phải trường hợp khác.
Vihiṃsāyapi eseva nayo.
The same method applies to cruelty (vihiṃsā).
Đối với sự làm hại (vihiṃsā) cũng theo cách tương tự.
Ettha ca duvidhā kathā – sabbasaṅgāhikā ceva asambhinnā ca.
Here, there are two kinds of exposition: the comprehensive (sabbasaṅgāhikā) and the non-intermingled (asambhinnā).
Ở đây có hai cách nói: cách bao gồm tất cả và cách không lẫn lộn.
Kāmadhātuggahaṇena hi byāpādavihiṃsādhātuyopi gahitā.
Indeed, by the inclusion of the Kāmadhātu, the Byāpādadhātu and Vihiṃsādhātu are also included.
Thật vậy, khi nói đến dục uẩn (kāmadhātu), thì sân uẩn (byāpādadhātu) và hại uẩn (vihiṃsādhātu) cũng được bao gồm.
Kāmadhātuyāyeva pana nīharitvā nīharitvā dvepi etā dassitāti.
However, these two are specifically shown by extracting them from the Kāmadhātu itself.
Tuy nhiên, hai uẩn này được trình bày bằng cách tách riêng từ dục uẩn.
Ayaṃ tāvettha sabbasaṅgāhikakathā.
This, then, is the comprehensive exposition here.
Đây là cách nói bao gồm tất cả ở đây.
Ṭhapetvā pana byāpādavihiṃsādhātuyo sesā sabbāpi kāmadhātu evāti.
And excluding the Byāpādadhātu and Vihiṃsādhātu, all the rest are Kāmadhātu itself.
Còn lại, trừ sân uẩn và hại uẩn, tất cả đều là dục uẩn.
Ayaṃ asambhinnakathā nāma.
This is called the non-intermingled exposition.
Đây được gọi là cách nói không lẫn lộn.
Nekkhammadhātuggahaṇenāpi abyāpādaavihiṃsādhātuyo gahitāyeva.
By the inclusion of the Nekkhammadhātu, the Abyāpādadhātu and Avihiṃsādhātu are also included.
Khi nói đến ly dục uẩn (nekkhammadhātu), thì vô sân uẩn (abyāpādadhātu) và vô hại uẩn (avihiṃsādhātu) cũng được bao gồm.
Nekkhammadhātuto pana nīharitvā nīharitvā tadubhayampi dassitanti ayametthāpi sabbasaṅgāhikakathā.
However, these two are also specifically shown by extracting them from the Nekkhammadhātu; this is also the comprehensive exposition here.
Tuy nhiên, cả hai uẩn này cũng được trình bày bằng cách tách riêng từ ly dục uẩn; đây cũng là cách nói bao gồm tất cả ở đây.
Ṭhapetvā abyāpādaavihiṃsādhātuyo avasesā nekkhammadhātūti ayaṃ asambhinnakathā nāma.
Excluding the elements of non-ill-will and non-harming, the remaining elements are the element of renunciation. This is called the "unmingled discourse."
Còn lại, trừ vô sân uẩn và vô hại uẩn, các uẩn còn lại là ly dục uẩn; đây được gọi là cách nói không lẫn lộn.
281
Imāhi ca chahi dhātūhi pariggahitā hi aṭṭhārasa dhātuyo pariggahitāva honti.
And indeed, by these six elements being encompassed, the eighteen elements are already encompassed.
Thật vậy, mười tám uẩn được bao gồm bởi sáu uẩn này đều là những uẩn đã được bao gồm.
Sabbāpi hi tā kāmadhātutova nīharitvā nīharitvā labhāpetabbā aṭṭhārasa dhātuyova hontīti tiṇṇaṃ chakkānaṃ vasena aṭṭhārasa honti.
For all of these eighteen elements are indeed to be obtained by drawing them out repeatedly from the kāmadhātu itself; thus, in terms of the three sets of six, there are eighteen elements.
Thật vậy, tất cả mười tám uẩn đó đều là những uẩn được rút ra từ dục uẩn và có thể được nhận biết bằng cách rút ra từng cái một. Như vậy, theo ba nhóm sáu, có mười tám uẩn.
Evaṃ pana aggahetvā ekekasmiṃ chakke vuttanayena aṭṭhārasa aṭṭhārasa katvā sabbānipi tāni aṭṭhārasakāni ekajjhaṃ abhisaṅkhipitvā aṭṭhāraseva hontīti veditabbā.
However, without taking them in this way, but by making eighteen in each set according to the method stated, and then compiling all those eighteen-fold sets into one, it should be understood that there are still only eighteen.
Tuy nhiên, nếu không lấy theo cách này, mà mỗi nhóm sáu được làm thành mười tám uẩn theo cách đã nói, rồi tất cả các nhóm mười tám đó được gom lại thành một, thì vẫn chỉ có mười tám uẩn mà thôi, nên cần phải hiểu như vậy.
Iti imasmiṃ suttantabhājanīye soḷasa dhātuyo kāmāvacarā, dve tebhūmikāti evamettha sammasanacārova kathitoti veditabbo.
Thus, in this Suttanta-bhājanīya, sixteen elements are of the kāma-sphere, and two are of the three planes. Therefore, it should be understood that here the contemplation of the three-planed states is spoken of in this way.
Như vậy, trong phần phân tích theo kinh (suttantabhājanīya) này, mười sáu uẩn thuộc cõi dục (kāmāvacara), và hai uẩn thuộc ba cõi (tebhūmika) – đây là cách quán sát được trình bày ở đây.
282
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Suttanta-bhājanīya Commentary.
Chú giải về Suttantabhājanīya.
283

2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

2. Abhidhamma-bhājanīya Commentary

2. Chú Giải Phân Tích Vi Diệu Pháp

284
183. Abhidhammabhājanīye sarūpeneva sabbāpi dhātuyo dassento aṭṭhārasa dhātuyo – cakkhudhātu rūpadhātūtiādimāha.
183. In the Abhidhamma-bhājanīya, desiring to show all elements as they are in their own nature, it begins with: “Eighteen elements – the eye element, the visual object element” and so on.
183. Trong phần Phân Tích Vi Diệu Pháp (Abhidhamma-bhājanīya), khi trình bày tất cả các yếu tố (dhātu) theo bản chất của chúng, Đức Phật đã nói: “Mười tám yếu tố (aṭṭhārasa dhātuyo) – nhãn giới (cakkhudhātu), sắc giới (rūpadhātu),” và cứ thế.
Tattha uddesavāre tāva –
Among these, first in the Statement Section:
Trong đó, trước hết trong phần liệt kê (uddesa-vāra) –
285
Atthato lakkhaṇādito, kamatāvatvasaṅkhato;
The determination should be understood according to meaning, characteristic, sequence, number, and factor.
Về ý nghĩa, về đặc tính, về thứ tự và số lượng;
286
Paccayā atha daṭṭhabbā, veditabbo vinicchayo.
Then, the causes are to be seen, and the determination understood.
Sau đó, về các duyên cần phải được quán sát, sự phân biệt cần phải được hiểu rõ.
287
Tattha ‘atthato’ti cakkhatīti cakkhu.
Here, ‘according to meaning’ means, that which sees is eye (cakkhu).
Trong đó, ‘về ý nghĩa’ (atthato) nghĩa là cái gì thấy được gọi là nhãn (cakkhu).
Rūpayatīti rūpaṃ.
That which makes manifest (in the mind) is form (rūpa).
Cái gì biểu hiện được gọi là sắc (rūpaṃ).
Cakkhussa viññāṇaṃ cakkhuviññāṇanti evamādinā tāva nayena cakkhādīnaṃ visesatthato veditabbo vinicchayo.
The consciousness of the eye is eye-consciousness. In this way, the determination for eye (cakkhu) and so on should first be understood according to their specific meanings.
Thức của nhãn gọi là nhãn thức (cakkhuviññāṇaṃ). Bằng cách này, sự phân biệt về ý nghĩa đặc biệt của nhãn và các yếu tố khác cần phải được hiểu rõ.
Avisesena pana vidahati, dhīyate, vidhānaṃ, vidhīyate etāya, ettha vā dhīyatīti dhātu.
In a general sense, however, that which arranges, that which is held, the arranging, that by which it is arranged, or that in which it is held, is element (dhātu).
Tuy nhiên, nói một cách tổng quát, cái gì sắp đặt (vidahati), cái gì được giữ gìn (dhīyate), sự sắp đặt (vidhānaṃ), cái gì được sắp đặt bởi nó (vidhīyate etāya), hoặc cái gì được giữ gìn trong đó (ettha vā dhīyatīti) được gọi là giới (dhātu).
Lokiyā hi dhātuyo kāraṇabhāvena vavatthitā hutvā suvaṇṇarajatādidhātuyo viya suvaṇṇarajatādiṃ anekappakāraṃ saṃsāradukkhaṃ vidahanti; bhārahārehi ca bhāro viya sattehi dhīyante dhārīyanteti attho.
For worldly elements, being established as causes, arrange various kinds of suffering in saṃsāra, like gold and silver ores produce gold and silver; and they are held and borne by beings, like a burden by burden-bearers; this is the meaning.
Thật vậy, các giới thế gian (lokiyā dhātuyo), khi được thiết lập như là nguyên nhân, giống như các quặng vàng, bạc, v.v., chúng sắp đặt vô số loại khổ luân hồi như vàng, bạc, v.v.; và chúng được chúng sanh nắm giữ, được chúng sanh mang vác như gánh nặng bởi những người mang vác.
Dukkhavidhānamattameva cetā avasavattanato.
And these are merely the arranging of suffering, because they are not subject to control.
Và những yếu tố này chỉ là sự sắp đặt đau khổ vì chúng không tuân theo ý muốn của ai.
Etāhi ca karaṇabhūtāhi saṃsāradukkhaṃ sattehi anuvidhīyati; tathāvihitañcetaṃ etāsveva dhīyati ṭhapīyatīti attho.
And by these, which are instrumental, the suffering of saṃsāra is arranged by beings; and this suffering, thus arranged, is held or placed in these very elements; this is the meaning.
Và bởi những yếu tố này, làm công cụ, đau khổ luân hồi được chúng sanh sắp đặt; và cái đã được sắp đặt như vậy được đặt để (dhīyati ṭhapīyati) chính trong những yếu tố này.
Iti cakkhādīsu ekeko dhammo yathāsambhavaṃ vidahati dhīyatetiādiatthavasena dhātūti vuccati.
Thus, each phenomenon among the eye and so on is called an element according to the meaning of arranging and being held, as is appropriate.
Như vậy, mỗi pháp trong nhãn và các yếu tố khác, tùy theo sự khả thi, được gọi là giới (dhātu) theo ý nghĩa của việc sắp đặt, được giữ gìn, v.v.
288
Apica yathā titthiyānaṃ attā nāma sabhāvato natthi, na evametā.
Moreover, just as there is no self (attā) in reality for the sectarians, it is not so with these.
Hơn nữa, giống như các tà giáo không có cái gọi là tự ngã (attā) theo bản chất, thì những yếu tố này không phải như vậy.
Etā pana attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo.
But these elements are called such because they hold their own nature.
Tuy nhiên, những yếu tố này được gọi là giới (dhātuyo) vì chúng duy trì bản chất của chính chúng.
Yathā ca loke vicittā haritālamanosilādayo silāvayavā dhātuyoti vuccanti, evametāpi dhātuyo viya dhātuyo.
And just as in the world, diverse mineral substances like haritala (yellow orpiment) and manosilā (red orpiment) are called elements (dhātu), so too these are elements, like elements.
Và giống như trong thế gian, các phần của đá như haritāla và manosilā được gọi là quặng (dhātuyo), thì những yếu tố này cũng giống như quặng.
Vicittā hetā ñāṇañeyyāvayavāti.
For these are diverse components of knowledge and knowable objects.
Thật vậy, chúng là những phần đa dạng của trí tuệ và đối tượng của trí tuệ.
Yathā vā sarīrasaṅkhātassa samudāyassa avayavabhūtesu rasasoṇitādīsu aññamaññaṃ visabhāgalakkhaṇaparicchinnesu dhātusamaññā, evametesupi pañcakkhandhasaṅkhātassa attabhāvassa avayavesu dhātusamaññā veditabbā.
Or, just as in the world, the term "element" applies to blood, pus, and other constituent parts of the body, which are distinct from each other by their specific characteristics, so too the term "element" should be understood to apply to these constituent parts of existence, which are called the five aggregates.
Hoặc, giống như trong các yếu tố như dịch thể (rasa) và máu (soṇita) là các bộ phận của khối thân thể (sarīra-saṅkhāta), được phân biệt bởi các đặc tính khác nhau của nhau, thì danh xưng giới (dhātu-samaññā) cũng cần được hiểu trong các yếu tố này là các bộ phận của sự hiện hữu (attabhāva) được gọi là năm uẩn (pañcakkhandha-saṅkhātassa).
Aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnā hete cakkhādayoti.
For these, the eye and so on, are distinct from one another by dissimilar characteristics.
Thật vậy, nhãn và các yếu tố khác này được phân biệt bởi các đặc tính khác nhau của nhau.
Apica dhātūti nijjīvamattassetaṃ adhivacanaṃ.
Furthermore, the word "element" (dhātu) is a designation for what is merely inanimate.
Hơn nữa, giới (dhātu) là một từ đồng nghĩa với vô sinh (nijjīva-mattassa).
Tathā hi bhagavā – ‘‘cha dhāturo ayaṃ, bhikkhu, puriso’’tiādīsu (ma. ni. 3.343-344) jīvasaññāsamūhanatthaṃ dhātudesanaṃ akāsīti.
Thus, indeed, the Blessed One, in discourses such as, "This person, bhikkhus, is of six elements" (M.III.343-344), taught the doctrine of elements to remove the notion of a living entity.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về giới để loại bỏ quan niệm về một linh hồn (jīva-saññā-samūhanatthaṃ) trong các bài kinh như: “Này các Tỳ-kheo, người này có sáu giới” (cha dhāturo ayaṃ, bhikkhu, puriso) và các bài khác.
Tasmā yathāvuttenatthena cakkhu ca taṃ dhātu cāti cakkhudhātu …pe… manoviññāṇañca taṃ dhātu cāti manoviññāṇadhātūti evaṃ tāvettha atthato viññātabbo vinicchayo.
Therefore, in this way, the eye, and it is an element – thus eye-element… (pe) … and mind-consciousness, and it is an element – thus mind-consciousness element; the determination of meaning here should first be understood in accordance with the aforementioned meanings.
Do đó, theo ý nghĩa đã nêu, nhãn là nhãn và nhãn là giới, nên gọi là nhãn giới (cakkhudhātu) …v.v… ý thức là ý thức và ý thức là giới, nên gọi là ý thức giới (manoviññāṇadhātu). Như vậy, sự phân biệt ở đây cần được hiểu rõ về ý nghĩa.
289
‘Lakkhaṇādito’ti cakkhādīnaṃ lakkhaṇādito pettha veditabbo vinicchayo.
‘According to characteristic and so on’ means that the determination for the eye and so on should also be understood here according to their characteristics and so on.
‘Về đặc tính, v.v.’ (Lakkhaṇādito) nghĩa là sự phân biệt ở đây cũng cần được hiểu rõ về đặc tính, v.v. của nhãn và các yếu tố khác.
Tāni ca pana tesaṃ lakkhaṇādīni heṭṭhā vuttanayeneva veditabbāni.
And their characteristics and so on should be understood in the manner already stated below.
Và những đặc tính, v.v. của chúng cần được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
290
‘Kamato’ti idhāpi pubbe vuttesu uppattikkamādīsu desanākkamova yujjati.
‘According to sequence’: Here too, among the sequences like the sequence of origination mentioned previously, only the sequence of exposition is appropriate.
‘Về thứ tự’ (Kamato) – ở đây, trong các thứ tự phát sinh, v.v. đã nói trước đây, chỉ có thứ tự thuyết giảng (desanākkamova) là phù hợp.
So ca panāyaṃ hetuphalānupubbavavatthānavasena vutto.
And this* is stated in terms of the succession of cause and effect.
Và thứ tự này được nói theo cách thiết lập thứ tự nhân và quả.
Cakkhudhātu rūpadhātūti idañhi dvayaṃ hetu.
For these two, the eye-element and the visual object-element, are the cause.
Thật vậy, nhãn giới (cakkhudhātu) và sắc giới (rūpadhātu) – hai yếu tố này là nhân.
Cakkhuviññāṇadhātūti phalaṃ.
The eye-consciousness element is the effect.
Nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) là quả.
Evaṃ sabbattha kamato veditabbo vinicchayo.
In this way, the determination in all cases should be understood according to sequence.
Như vậy, sự phân biệt về thứ tự cần được hiểu rõ ở mọi nơi.
291
‘Tāvatvato’ti tāvabhāvato.
‘According to that extent’ means according to that specific state*.
‘Về số lượng’ (Tāvatvato) – nghĩa là về số lượng đó.
Idaṃ vuttaṃ hoti – tesu tesu hi suttābhidhammapadesesu ābhādhātu, subhadhātu, ākāsānañcāyatanadhātu, viññāṇañcāyatanadhātu, ākiñcaññāyatanadhātu, nevasaññānāsaññāyatanadhātu, saññāvedayitanirodhadhātu, kāmadhātu, byāpādadhātu, vihiṃsādhātu, nekkhammadhātu, abyāpādadhātu, avihiṃsādhātu, sukhadhātu, dukkhadhātu, somanassadhātu, domanassadhātu, upekkhādhātu, avijjādhātu, ārambhadhātu, nikkamadhātu, parakkamadhātu, hīnadhātu, majjhimadhātu, paṇītadhātu, pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu, saṅkhatadhātu, asaṅkhatadhātu, anekadhātunānādhātulokoti evamādayo aññāpi dhātuyo dissanti.
This means: In various Suttanta and Abhidhamma passages, other elements such as the element of light, the element of beauty, the element of the sphere of infinite space, the element of the sphere of infinite consciousness, the element of the sphere of nothingness, the element of the sphere of neither perception nor non-perception, the element of the cessation of perception and feeling, the kāmadhātu, the element of ill-will, the element of harming, the element of renunciation, the element of non-ill-will, the element of non-harming, the element of pleasure, the element of pain, the element of joy, the element of sorrow, the element of equanimity, the element of ignorance, the element of effort, the element of exertion, the element of striving, the element of the inferior, the element of the mediocre, the element of the excellent, the earth element, the water element, the fire element, the air element, the space element, the consciousness element, the conditioned element, the unconditioned element, and the world of many and various elements, are seen.
Điều này có nghĩa là: trong các phần kinh điển và vi diệu pháp khác nhau, người ta thấy các giới khác như quang giới (ābhādhātu), tịnh giới (subhadhātu), không vô biên xứ giới (ākāsānañcāyatanadhātu), thức vô biên xứ giới (viññāṇañcāyatanadhātu), vô sở hữu xứ giới (ākiñcaññāyatanadhātu), phi tưởng phi phi tưởng xứ giới (nevasaññānāsaññāyatanadhātu), diệt tận định giới (saññāvedayitanirodhadhātu), dục giới (kāmadhātu), sân giới (byāpādadhātu), hại giới (vihiṃsādhātu), xuất ly giới (nekkhammadhātu), vô sân giới (abyāpādadhātu), vô hại giới (avihiṃsādhātu), lạc giới (sukhadhātu), khổ giới (dukkhadhātu), hỷ giới (somanassadhātu), ưu giới (domanassadhātu), xả giới (upekkhādhātu), vô minh giới (avijjādhātu), khởi giới (ārambhadhātu), xuất ly giới (nikkamadhātu), tinh tấn giới (parakkamadhātu), hạ liệt giới (hīnadhātu), trung bình giới (majjhimadhātu), thù thắng giới (paṇītadhātu), địa giới (pathavīdhātu), thủy giới (āpodhātu), hỏa giới (tejodhātu), phong giới (vāyodhātu), không giới (ākāsadhātu), thức giới (viññāṇadhātu), hữu vi giới (saṅkhatadhātu), vô vi giới (asaṅkhatadhātu), thế gian đa giới dị giới (anekadhātunānādhātuloko), và các giới khác nữa.
292
Evaṃ sati sabbāsaṃ vasena paricchedaṃ akatvā kasmā aṭṭhārasāti ayameva paricchedo katoti ce?
If it is asked, "Since this is the case, why is this enumeration of eighteen made, without making an enumeration in terms of all of them?",
Nếu vậy, tại sao không phân loại theo tất cả các giới mà chỉ phân loại thành mười tám giới này?
Sabhāvato vijjamānānaṃ sabbadhātūnaṃ tadantogadhattā.
It is because all elements existing in their own nature are included within these*.
Vì tất cả các giới hiện hữu theo bản chất đều nằm trong số đó.
Rūpadhātuyeva hi ābhādhātu.
Indeed, the element of light is simply the rūpadhātu.
Thật vậy, quang giới (ābhādhātu) chính là sắc giới (rūpadhātu).
Subhadhātu pana rūpādippaṭibaddhā.
The element of beauty (subhadhātu), however, is connected with forms (rūpa) and so on.
Còn tịnh giới (subhadhātu) thì liên quan đến sắc và các yếu tố khác.
Kasmā?
Why?
Tại sao?
Subhanimittattā.
Because it is a beautiful sign (subhanimitta).
Vì nó là tướng tịnh (subhanimittattā).
Subhanimittañhi subhadhātu.
For a beautiful sign is the element of beauty.
Thật vậy, tướng tịnh chính là tịnh giới.
Tañca rūpādivinimuttaṃ na vijjati, kusalavipākārammaṇā vā rūpādayo eva subhadhātūti rūpādimattamevesā.
And that* does not exist apart from forms (rūpa) and so on; or, forms and so on that are the objects of wholesome resultant consciousness are themselves the element of beauty. Thus, this is merely a matter of forms (rūpa) and so on.
Và không có tướng tịnh nào tách rời khỏi sắc và các yếu tố khác; hoặc sắc và các yếu tố khác là đối tượng của quả thiện (kusalavipākārammaṇā) chính là tịnh giới, nên nó chỉ là sắc và các yếu tố khác.
Ākāsānañcāyatanadhātuādīsu cittaṃ manoviññāṇadhātu.
Among the element of the sphere of infinite space and so on, consciousness is the mind-consciousness element.
Trong không vô biên xứ giới (ākāsānañcāyatanadhātu) và các giới khác, tâm (cittaṃ) là ý thức giới (manoviññāṇadhātu).
Sesā dhammā dhammadhātu.
The remaining phenomena are the phenomena element.
Các pháp còn lại là pháp giới (dhammadhātu).
Saññāvedayitanirodhadhātu pana sabhāvato natthi; dhātudvayanirodhamattameva hi sā.
The element of the cessation of perception and feeling, however, does not exist in its own nature; for it is merely the cessation of two elements.
Còn diệt tận định giới (saññāvedayitanirodhadhātu) thì không có theo bản chất; thật vậy, nó chỉ là sự diệt của hai giới.
Kāmadhātu dhammadhātumattaṃ vā hoti, yathāha ‘‘tattha katamā kāmadhātu?
The kāmadhātu is either merely the dhammadhātu, as it is said: "Therein, what is the kāmadhātu?
Dục giới (kāmadhātu) hoặc chỉ là pháp giới (dhammadhātumattaṃ), như đã nói: “Trong đó, dục giới là gì?
Kāmapaṭisaṃyutto takko …pe… micchāsaṅkappo’’ti; aṭṭhārasapi dhātuyo vā, yathāha ‘‘heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā uparito paranimmitavasavattideve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātuāyatanā, rūpā, vedanā, saññā, saṅkhārā, viññāṇaṃ – ayaṃ vuccati kāmadhātū’’ti.
Thinking connected with sensual desire... (pe) ... wrong intention"; or it is all eighteen elements, as it is said: "Having made Avīci Hell as the boundary below, and the Paranimmita-vasavatti devas as the boundary above, whatever aggregates, elements, and sense bases — form, feeling, perception, mental formations, consciousness — are within this interval, belonging to this sphere, included in this sphere, this is called the kāmadhātu."
Tư duy liên quan đến dục (kāmapaṭisaṃyutto takko) …v.v… tà tư duy (micchāsaṅkappo)” là dục giới; hoặc là mười tám giới, như đã nói: “Bắt đầu từ địa ngục Vô Gián (Avīciniraya) ở dưới, bao gồm các vị trời Hóa Lạc Tự Tại (Paranimmitavasavatti-deva) ở trên, những gì nằm trong khoảng giữa đó, những gì thuộc về phạm vi đó, những gì nằm trong đó là các uẩn, giới, xứ, sắc, thọ, tưởng, hành, thức – đó được gọi là dục giới.”
Nekkhammadhātu dhammadhātu eva; ‘‘sabbepi kusalā dhammā nekkhammadhātū’’ti vā vacanato manoviññāṇadhātupi hotiyeva.
The nekkhammadhātu is indeed the dhammadhātu; or, due to the saying "all wholesome phenomena are the nekkhammadhātu," it is also the manoviññāṇadhātu.
Xuất ly giới (nekkhammadhātu) chính là pháp giới; hoặc theo lời dạy “tất cả các pháp thiện đều là xuất ly giới” thì ý thức giới (manoviññāṇadhātu) cũng là xuất ly giới.
Byāpādavihiṃsāabyāpādaavihiṃsāsukhadukkhasomanassadomanassupekkhāavijjāārambhanikkamaparakkamadhātuyo dhammadhātuyeva.
The elements of ill-will, harming, non-ill-will, non-harming, pleasure, pain, joy, sorrow, equanimity, ignorance, effort, exertion, and striving are all dhammadhātu.
Sân giới (byāpāda), hại giới (vihiṃsā), vô sân giới (abyāpāda), vô hại giới (avihiṃsā), lạc giới (sukha), khổ giới (dukkha), hỷ giới (somanassa), ưu giới (domanassa), xả giới (upekkhā), vô minh giới (avijjā), khởi giới (ārambha), xuất ly giới (nikkama), tinh tấn giới (parakkama) đều là pháp giới (dhammadhātu) cả.
293
Hīnamajjhimapaṇītadhātuyo aṭṭhārasadhātumattameva.
The elements of inferior, mediocre, and excellent are merely the eighteen elements themselves.
Hạ liệt giới (hīna), trung bình giới (majjhima) và thù thắng giới (paṇīta) chỉ là mười tám giới.
Hīnā hi cakkhādayo hīnadhātu.
For the inferior eye (cakkhu) and so on are the inferior element.
Thật vậy, nhãn và các yếu tố khác hạ liệt là hạ liệt giới.
Majjhimapaṇītā cakkhādayo majjhimā ceva paṇītā ca dhātū.
The mediocre and excellent eye (cakkhu) and so on are the mediocre and excellent elements.
Nhãn và các yếu tố khác trung bình và thù thắng là trung bình giới và thù thắng giới.
Nippariyāyena pana akusalā dhammadhātumanoviññāṇadhātuyo hīnadhātu.
In an unqualified sense, however, unwholesome dhammadhātu and manoviññāṇadhātu are the inferior element.
Tuy nhiên, theo nghĩa trực tiếp, pháp giới và ý thức giới bất thiện là hạ liệt giới.
Lokiyā kusalābyākatā ubhopi cakkhudhātuādayo ca majjhimadhātu.
Both worldly wholesome and indeterminate eye (cakkhu) elements and so on are the mediocre element.
Pháp giới và ý thức giới thiện và vô ký thuộc thế gian, cả hai, cùng với nhãn giới và các yếu tố khác, là trung bình giới.
Lokuttarā pana dhammadhātumanoviññāṇadhātuyo paṇītadhātu.
The supramundane dhammadhātu and manoviññāṇadhātu, however, are the excellent element.
Còn pháp giới và ý thức giới siêu thế là thù thắng giới.
Pathavītejovāyodhātuyo phoṭṭhabbadhātuyeva.
The earth, fire, and air elements are simply the tangible element.
Địa giới, hỏa giới, phong giới chính là xúc giới (phoṭṭhabbadhātu).
Āpodhātu ākāsadhātu ca dhammadhātuyeva.
The water element and the space element are simply the dhammadhātu.
Thủy giới và không giới chính là pháp giới.
Viññāṇadhātu cakkhuviññāṇādisattaviññāṇadhātusaṅkhepoyeva.
The consciousness element (viññāṇadhātu) is simply the summary of the seven consciousness elements, such as eye-consciousness (cakkhuviññāṇa).
Thức giới (viññāṇadhātu) chỉ là sự tóm tắt của bảy thức giới như nhãn thức, v.v.
Sattarasa dhātuyo dhammadhātuekadeso ca saṅkhatadhātu.
The seventeen elements and a part of the Dhamma element (dhammadhātu) are the conditioned element (saṅkhatadhātu).
Mười bảy giới và một phần của pháp giới là hữu vi giới (saṅkhatadhātu).
Asaṅkhatadhātu pana dhammadhātuekadesova.
The unconditioned element (asaṅkhatadhātu), however, is simply a part of the Dhamma element (dhammadhātu), which is Nibbāna.
Còn vô vi giới (asaṅkhatadhātu) chỉ là một phần của pháp giới.
Anekadhātunānādhātuloko pana aṭṭhārasadhātuppabhedamattamevāti.
However, the world with various elements, with diverse elements, is merely the distinctions of the eighteen elements. This should be understood.
Còn thế gian đa giới, dị giới (anekadhātunānādhātuloko) chỉ là sự phân loại của mười tám giới.
Iti sabhāvato vijjamānānaṃ sabbadhātūnaṃ tadantogadhattā aṭṭhāraseva vuttāti.
Thus, since all existing elements are included therein, only eighteen elements have been taught by the Blessed One. This is to be understood.
Như vậy, vì tất cả các giới hiện hữu theo bản chất đều nằm trong số đó, nên chỉ có mười tám giới được nói đến.
294
Apica vijānanasabhāve viññāṇe jīvasaññīnaṃ jīvasaññāsamūhanatthampi aṭṭhāraseva vuttā.
Furthermore, the eighteen elements were taught also for the sake of eradicating the perception of a living entity (jīvasaññā) in beings who perceive a living entity in consciousness (viññāṇa), which has the nature of knowing.
Hơn nữa, mười tám giới được nói đến cũng là để loại bỏ quan niệm về một linh hồn (jīva-saññā-samūhanatthaṃ) trong thức (viññāṇa) có bản chất nhận biết, đối với những người có quan niệm về linh hồn.
Santi hi sattā vijānanasabhāve viññāṇe jīvasaññino.
Indeed, there are beings who perceive a living entity in consciousness, which has the nature of knowing.
Thật vậy, có những chúng sanh có quan niệm về linh hồn trong thức có bản chất nhận biết.
Tesaṃ cakkhusotaghānajivhākāyaviññāṇamanoviññāṇadhātubhedena tassā anekattaṃ, cakkhurūpādipaccayāyattavuttitāya aniccatañca pakāsetvā dīgharattānusayitaṃ jīvasaññaṃ samūhanitukāmena bhagavatā aṭṭhārasa dhātuyo pakāsitā.
The Blessed One, wishing to eradicate their perception of a living entity, which has long lain dormant, taught the eighteen elements by revealing the multiplicity of consciousness through its divisions into eye-consciousness, ear-consciousness, nose-consciousness, tongue-consciousness, body-consciousness, and mind-consciousness elements, and also its impermanence due to its dependence on conditions such as the eye and visible forms.
Để hiển bày sự đa dạng của thức (vijñāṇa) đó qua sự phân loại nhãn thức, nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức và ý thức, cùng với tính vô thường của nó do sự tồn tại phụ thuộc vào các duyên như nhãn căn và sắc trần, Đức Thế Tôn đã thuyết mười tám giới để nhổ bỏ cái tà kiến về "sinh mạng" đã tiềm ẩn lâu dài.
Kiñca bhiyyo?
What more?
Hơn nữa là gì?
Tathā veneyyajjhāsayavasena; ye ca imāya nātisaṅkhepavitthārāya desanāya veneyyā sattā, tadajjhāsayavasena ca aṭṭhāraseva pakāsitā.
Similarly, according to the dispositions of those to be trained; for those beings who are to be trained by this teaching, which is neither too brief nor too extensive, the eighteen elements have been revealed according to their dispositions.
Tương tự như vậy, do căn tính của các chúng sinh có thể được giáo hóa; và đối với những chúng sinh có thể được giáo hóa bởi giáo pháp không quá ngắn gọn cũng không quá dài này, mười tám giới đã được thuyết giảng theo căn tính của họ.
295
Saṅkhepavitthāranayena tathā tathā hi,
For in such ways, by the method of brevity and elaboration,
Thật vậy, theo phương pháp tóm tắt và mở rộng,
296
Dhammaṃ pakāsayati esa yathā yathāssa;
He teaches the Dhamma in such ways as,
Vị ấy thuyết giảng Pháp như thế nào,
297
Saddhammatejavihataṃ vilayaṃ khaṇena,
Darkness, vanquished by the glory of the Good Dhamma,
Bóng tối trong tâm của chúng sinh có thể được giáo hóa,
298
Veneyyasattahadayesu tamo payātīti.
Immediately vanishes from the hearts of beings to be trained.
Do uy lực của Chánh Pháp mà tan biến ngay lập tức.
299
Evamettha ‘tāvatvato’ veditabbo vinicchayo.
Thus, in this context, the determination regarding 'that many' (tāvatvato) is to be understood.
Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự quyết định về ‘số lượng như vậy’.
300
‘Saṅkhato’ti cakkhudhātu tāva jātito eko dhammotveva saṅkhaṃ gacchati cakkhupasādavasena.
Regarding 'conditioned' (saṅkhato): The eye-element (cakkhudhātu), by its nature, is reckoned as just one phenomenon, by way of the eye-sensitivity (cakkhupasāda).
‘Hữu vi’ (Saṅkhato): Nhãn giới (cakkhudhātu), về bản chất, được xem là một pháp duy nhất theo nhãn căn (cakkhupasāda).
Tathā sotaghānajivhākāyarūpasaddagandharasadhātuyo sotapasādādivasena.
Similarly, the ear-, nose-, tongue-, body-, visible form-, sound-, odor-, and taste-elements are reckoned by way of the ear-sensitivity and so on.
Tương tự như vậy, nhĩ giới, tỷ giới, thiệt giới, thân giới, sắc giới, thanh giới, hương giới, vị giới là một pháp duy nhất theo nhĩ căn (sotapasāda) v.v.
Phoṭṭhabbadhātu pana pathavītejovāyovasena tayo dhammāti saṅkhaṃ gacchati.
The tangible element (phoṭṭhabbadhātu), however, is reckoned as three phenomena by way of earth, fire, and air elements.
Còn xúc giới (phoṭṭhabbadhātu) thì được xem là ba pháp theo địa đại, hỏa đại và phong đại.
Cakkhuviññāṇadhātu kusalākusalavipākavasena dve dhammāti saṅkhaṃ gacchati.
The eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) is reckoned as two phenomena by way of wholesome and unwholesome resultant consciousness.
Nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) được xem là hai pháp theo quả thiện và quả bất thiện.
Tathā sotaghānajivhākāyaviññāṇadhātuyo.
Similarly, for the ear-, nose-, tongue-, and body-consciousness elements.
Tương tự như vậy là nhĩ thức giới, tỷ thức giới, thiệt thức giới, thân thức giới.
Manodhātu pana pañcadvārāvajjanakusalākusalavipākasampaṭicchanavasena tayo dhammāti saṅkhaṃ gacchati.
The mind-element (manodhātu), however, is reckoned as three phenomena by way of five-door adverting (pañcadvārāvajjanaka), and wholesome and unwholesome resultant receiving (sampaṭicchana).
Còn ý giới (manodhātu) thì được xem là ba pháp theo ngũ môn khai, thọ lãnh quả thiện và quả bất thiện.
Dhammadhātu tiṇṇaṃ arūpakkhandhānaṃ, soḷasannaṃ sukhumarūpānaṃ, asaṅkhatāya ca dhātuyā vasena vīsatidhammāti saṅkhaṃ gacchati.
The Dhamma element (dhammadhātu) is reckoned as twenty phenomena by way of the three formless aggregates, the sixteen subtle forms, and the unconditioned element (Nibbāna).
Pháp giới (dhammadhātu) được xem là hai mươi pháp theo ba uẩn vô sắc, mười sáu sắc vi tế và vô vi giới.
Manoviññāṇadhātu sesakusalākusalābyākataviññāṇavasena chasattatidhammāti saṅkhaṃ gacchatīti evamettha ‘saṅkhato’ veditabbo vinicchayo.
The mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu) is reckoned as seventy-six phenomena by way of the remaining wholesome, unwholesome, and indeterminate consciousnesses. Thus, the determination regarding 'conditioned' is to be understood in this context.
Ý thức giới (manoviññāṇadhātu) được xem là bảy mươi sáu pháp theo các thức thiện, bất thiện và vô ký còn lại. Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự quyết định về ‘hữu vi’.
301
‘Paccayā’ti cakkhudhātuādīnaṃ cakkhuviññāṇadhātuādīsu paccayato veditabbo vinicchayo.
Regarding 'causes' (paccayā): The determination is to be understood from the eye-element (cakkhudhātu) and so on being causes for the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) and so on.
‘Duyên’ (Paccayā): Cần phải hiểu sự quyết định về duyên trong các nhãn thức giới v.v. đối với các nhãn giới v.v.
So panetesaṃ paccayabhāvo niddesavāre āvi bhavissati.
Their causal nature will become manifest in the exposition section (niddesavāra).
Tuy nhiên, trạng thái duyên của chúng sẽ hiển lộ trong phần giải thích.
302
‘Daṭṭhabbā’ti daṭṭhabbatopettha vinicchayo veditabboti attho.
Regarding 'to be seen' (daṭṭhabbā): The meaning here is that the determination is to be understood from the perspective of what is to be seen.
‘Nên thấy’ (Daṭṭhabbā): Ở đây, ý nghĩa là cần phải hiểu sự quyết định về việc nên thấy.
Sabbā eva hi saṅkhatā dhātuyo pubbantāparantavivittato, dhuvasubhasukhattabhāvasuññato, paccayāyattavuttito ca daṭṭhabbā.
Indeed, all conditioned elements are to be seen as empty of a beginning and an end, as devoid of permanence, beauty, happiness, and self-nature, and as arising dependent on conditions.
Thật vậy, tất cả các giới hữu vi đều nên được quán chiếu là trống rỗng không có khởi đầu và kết thúc, không có trạng thái thường còn, tốt đẹp, an lạc và tự ngã, và tồn tại phụ thuộc vào các duyên.
Visesato panettha bheritalaṃ viya cakkhudhātu daṭṭhabbā, daṇḍo viya rūpadhātu, saddo viya cakkhuviññāṇadhātu.
Specifically in this context, the eye-element (cakkhudhātu) should be seen like the surface of a drum; the visible form element (rūpadhātu) like a drumstick; and the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) like the sound.
Đặc biệt ở đây, nhãn giới nên được quán chiếu như mặt trống, sắc giới như dùi trống, nhãn thức giới như âm thanh.
Tathā ādāsatalaṃ viya cakkhudhātu, mukhaṃ viya rūpadhātu, mukhanimittaṃ viya cakkhuviññāṇadhātu.
Similarly, the eye-element (cakkhudhātu) like the surface of a mirror; the visible form element (rūpadhātu) like a face; and the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) like the image of the face.
Tương tự như vậy, nhãn giới như mặt gương, sắc giới như khuôn mặt, nhãn thức giới như hình ảnh phản chiếu của khuôn mặt.
Atha vā ucchutilāni viya cakkhudhātu, yantacakkayaṭṭhi viya rūpadhātu, ucchurasatelāni viya cakkhuviññāṇadhātu.
Alternatively, the eye-element (cakkhudhātu) like sugarcane and sesame seeds; the visible form element (rūpadhātu) like the roller of a machine; and the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) like sugarcane juice and sesame oil.
Hoặc nhãn giới như mía và mè, sắc giới như trục bánh xe của máy ép, nhãn thức giới như nước mía và dầu mè.
Tathā adharāraṇī viya cakkhudhātu, uttarāraṇī viya rūpadhātu, aggi viya cakkhuviññāṇadhātu.
Similarly, the eye-element (cakkhudhātu) like the lower fire-stick; the visible form element (rūpadhātu) like the upper fire-stick; and the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) like the fire.
Tương tự như vậy, nhãn giới như thanh gỗ dưới (để tạo lửa), sắc giới như thanh gỗ trên (để tạo lửa), nhãn thức giới như lửa.
Esa nayo sotadhātuādīsupi.
This method applies to the ear-element (sotadhātu) and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho nhĩ giới v.v.
303
Manodhātu pana yathāsambhavato cakkhuviññāṇadhātuādīnaṃ purecarānucarā viya daṭṭhabbā.
The mind-element (manodhātu), however, should be seen, as far as possible, like the forerunners and followers of the eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) and so on.
Còn ý giới (manodhātu), tùy theo khả năng, nên được quán chiếu như người đi trước và người đi sau của nhãn thức giới v.v.
Dhammadhātuyā vedanākkhandho sallamiva sūlamiva ca daṭṭhabbo; saññāsaṅkhārakkhandhā vedanāsallasūlayogā āturā viya; puthujjanānaṃ vā saññā āsādukkhajananato rittamuṭṭhi viya, ayathābhuccanimittaggāhakato vanamigo viya; saṅkhārā paṭisandhiyaṃ pakkhipanato aṅgārakāsuyaṃ khipanakapuriso viya, jātidukkhānubandhanato rājapurisānubandhacorā viya, sabbānatthāvahassa khandhasantānassa hetuto visarukkhabījāni viya; rūpaṃ nānāvidhūpaddavanimittato khuracakkaṃ viya daṭṭhabbaṃ.
In the Dhamma element (dhammadhātu), the aggregate of feeling (vedanākkhandha) should be seen like a dart or a stake; the aggregates of perception (saññākkhandha) and mental formations (saṅkhārakkhandha) like patients suffering from the dart and stake of feeling; or, for ordinary people (puthujjana), perception (saññā) like an empty fist because it generates the suffering of expectation, and like a deer in a forest because it grasps unreal signs; mental formations (saṅkhārā) like a person throwing into a pit of embers because they hurl one into rebirth, and like thieves pursued by royal officers because they are accompanied by the suffering of birth, and like poisonous tree seeds because they are the cause of the entire continuity of aggregates which brings all harm; form (rūpa) should be seen like a razor wheel because it is the cause of various dangers.
Trong pháp giới (dhammadhātu), thọ uẩn (vedanākkhandha) nên được quán chiếu như mũi tên hoặc cây chông; tưởng uẩn (saññākkhandha) và hành uẩn (saṅkhārakkhandha) như những người bệnh do bị đâm bởi mũi tên và cây chông của thọ; hoặc đối với phàm phu, tưởng như nắm tay rỗng vì sinh ra khổ đau từ sự mong cầu, như con nai rừng vì chấp thủ những tướng phi chân thật; các hành như người ném vào hố than hồng vì ném vào tái sinh, như những tên trộm bị truy đuổi bởi lính vua vì khổ đau của sinh hữu luôn theo sau, như hạt cây độc vì là nguyên nhân của dòng tương tục các uẩn mang lại mọi điều bất lợi; sắc (rūpa) nên được quán chiếu như bánh xe dao cạo vì là nguyên nhân của nhiều tai họa khác nhau.
304
Asaṅkhatā pana dhātu amatato santato khemato ca daṭṭhabbā.
The unconditioned element (asaṅkhatā dhātu), however, should be seen as deathless (amata), peaceful (santa), and secure (khema).
Còn vô vi giới (asaṅkhatā dhātu) thì nên được quán chiếu là bất tử, an tịnh và an toàn.
Kasmā?
Why?
Tại sao?
Sabbānatthapaṭipakkhabhūtattā.
Because it is the opposite of all harmful things.
Vì nó là đối nghịch của mọi điều bất lợi.
Manoviññāṇadhātu gahitārammaṇaṃ muñcitvāpi aññaṃ gahetvāva pavatanato vanamakkaṭo viya, duddamanato assakhaḷuṅko viya, yatthakāmanipātito vehāsaṃ khittadaṇḍo viya, lobhadosādinānappakārakilesayogato raṅganaṭo viya daṭṭhabboti.
The mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu) should be seen like a forest monkey because it proceeds by grasping another object even after releasing a previously grasped one; like a wild horse because it is difficult to tame; like a stick thrown into the air because it falls anywhere it pleases; and like an actor on a stage because of its association with various defilements such as greed and hatred.
Ý thức giới (manoviññāṇadhātu) nên được quán chiếu như con khỉ rừng vì nó hoạt động bằng cách nắm giữ một đối tượng khác sau khi đã buông bỏ đối tượng đã nắm giữ; như con ngựa hoang khó thuần hóa; như cây gậy ném lên không trung vì nó rơi xuống bất cứ nơi nào nó muốn; như diễn viên sân khấu vì nó kết hợp với nhiều loại phiền não khác nhau như tham, sân v.v.
305
184. Niddesavāre cakkhuñca paṭicca rūpe cāti idañca dvayaṃ paṭicca aññañca kiriyāmanodhātuñceva sampayuttakhandhattayañcāti attho.
184. In the exposition section (niddesavāra), 'dependent on the eye and on visible forms' (cakkhuñca paṭicca rūpe cā) means dependent on these two, and on another, which is the functional mind-element (kiriyamanodhātu), and the three associated aggregates.
184. Trong phần giải thích, “Nương vào nhãn căn và sắc trần” có nghĩa là nương vào hai điều này và nương vào một pháp khác là ý giới tác ý và ba uẩn tương ưng.
Cakkhuviññāṇadhātuyā hi cakkhu nissayapaccayo hoti, rūpaṃ ārammaṇapaccayo, kiriyamanodhātu vigatapaccayo, tayo arūpakkhandhā sahajātapaccayo.
For eye-consciousness (cakkhuviññāṇadhātu), the eye is the support condition (nissaya-paccaya), visible form is the object condition (ārammaṇa-paccaya), the functional mind-element (kiriyamanodhātu) is the absence condition (vigata-paccaya), and the three formless aggregates are the conascence condition (sahajāta-paccaya).
Thật vậy, nhãn căn là duyên y chỉ cho nhãn thức giới, sắc trần là duyên đối tượng, ý giới tác ý là duyên vô gián, ba uẩn vô sắc là duyên câu sinh.
Tasmā esā cakkhuviññāṇadhātu ime cattāro paṭicca uppajjati nāma.
Therefore, this eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu) is said to arise dependent on these four.
Do đó, nhãn thức giới này được gọi là phát sinh do nương vào bốn duyên này.
Sotañca paṭiccātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to 'dependent on the ear' (sotañca paṭicca) and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho “Nương vào nhĩ căn” v.v.
306
Niruddhasamanantarāti niruddhāya samanantarā.
'Immediately upon ceasing' (niruddhasamanantarā) means immediately after ceasing.
“Ngay sau khi diệt” (Niruddhasamanantarā) có nghĩa là ngay sau khi diệt.
Tajjā manodhātūti tasmiṃ ārammaṇe jātā kusalākusalavipākato duvidhā manodhātu sampaṭicchanakiccā.
'The corresponding mind-element' (tajjā manodhātu) refers to the two-fold mind-element (manodhātu), resultant of wholesome and unwholesome kamma, that performs the function of receiving (sampaṭicchana).
“Ý giới tương ứng” (Tajjā manodhātu) là ý giới có chức năng thọ lãnh, có hai loại do quả thiện và quả bất thiện, phát sinh trên đối tượng đó.
Sabbadhammesu vā pana paṭhamasamannāhāroti etesu cakkhuviññāṇādīsu sabbadhammesu uppajjamānesu paṭhamasamannāhāro; cakkhuviññāṇadhātuādīnaṃ vā ārammaṇasaṅkhātesu sabbadhammesu paṭhamasamannāhāroti ayamettha attho veditabbo.
'Or the first adverting to all phenomena' (sabbadhammesu vā pana paṭhamasamannāhāro) means the first adverting when all these phenomena, such as eye-consciousness, arise; or it means the first adverting to all phenomena, such as visible forms, which are designated as the objects of the eye-consciousness element and so on. This is the meaning to be understood here.
“Hoặc là sự chú ý đầu tiên đối với tất cả các pháp” (Sabbadhammesu vā pana paṭhamasamannāhāro) – ở đây, ý nghĩa cần được hiểu là sự chú ý đầu tiên khi tất cả các pháp như nhãn thức v.v. phát sinh; hoặc sự chú ý đầu tiên đối với tất cả các pháp được gọi là đối tượng của nhãn thức giới v.v.
Etena pañcadvārāvajjanakiccā kiriyamanodhātu gahitāti veditabbā.
By this, the functional mind-element (kiriyamanodhātu) that performs the function of five-door adverting (pañcadvārāvajjanakicca) is understood to be included.
Qua đó, cần hiểu rằng ý giới tác ý có chức năng ngũ môn khai đã được bao gồm.
307
Manodhātuyāpi uppajjitvā niruddhasamanantarāti ettha pi-kāro sampiṇḍanattho.
In 'immediately upon the mind-element also having arisen and ceased' (manodhātuyāpi uppajjitvā niruddhasamanantarā), the particle 'pi' (also) has the meaning of inclusion.
“Ngay sau khi ý giới cũng đã phát sinh và diệt” (Manodhātuyāpi uppajjitvā niruddhasamanantarā) – ở đây, từ “pi” (cũng) có nghĩa là bao gồm.
Tasmā manodhātuyāpi manoviññāṇadhātuyāpīti ayamettha attho veditabbo.
Therefore, the meaning to be understood here is 'upon the mind-element also and upon the mind-consciousness element also'.
Do đó, ở đây cần hiểu ý nghĩa là “ý giới cũng như ý thức giới cũng”.
Tena yā ca vipākamanodhātuyā uppajjitvā niruddhāya samanantarā uppajjati santīraṇakiccā vipākamanoviññāṇadhātu, yā ca tassā uppajjitvā niruddhāya samanantarā uppajjati voṭṭhabbanakiccā kiriyamanoviññāṇadhātu, yā ca tassā uppajjitvā niruddhāya samanantarā uppajjati javanakiccā manoviññāṇadhātu – tā sabbāpi kathitā hotīti veditabbā.
Thus, it should be understood that all these are stated: the resultant mind-consciousness element (vipākamanoviññāṇadhātu) that performs the function of investigating (santīraṇakicca) and arises immediately after the resultant mind-element (vipākamanodhātu) has arisen and ceased; the functional mind-consciousness element (kiriyamanoviññāṇadhātu) that performs the function of determining (voṭṭhabbanakicca) and arises immediately after that has arisen and ceased; and the mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu) that performs the function of javana (javanakicca) and arises immediately after that has arisen and ceased.
Qua đó, cần hiểu rằng tất cả các ý thức giới quả có chức năng thẩm xét phát sinh ngay sau khi ý giới quả đã phát sinh và diệt, các ý thức giới tác ý có chức năng xác định phát sinh ngay sau khi ý thức giới quả đó đã phát sinh và diệt, và các ý thức giới có chức năng tốc hành phát sinh ngay sau khi ý thức giới tác ý đó đã phát sinh và diệt – tất cả đều đã được đề cập.
Manañca paṭiccāti bhavaṅgamanaṃ.
'Dependent on the mind' (manañca paṭiccā) refers to the bhavanga mind.
“Nương vào ý căn” (Manañca paṭiccā) là ý bhavaṅga (hộ kiếp).
Dhamme cāti catubhūmikadhammārammaṇaṃ.
'And on phenomena' (dhamme cā) refers to the four-sphere Dhamma object (catubhūmikadhammārammaṇa).
“Và các pháp” (Dhamme cā) là đối tượng pháp thuộc bốn cõi.
Uppajjati manoviññāṇanti sahāvajjanakaṃ javanaṃ nibbattati.
'Mind-consciousness arises' (uppajjati manoviññāṇaṃ) means the javana consciousness arises along with the adverting.
“Ý thức phát sinh” (Uppajjati manoviññāṇaṃ) là tốc hành cùng với ý môn khai phát sinh.
308
Imasmiṃ pana ṭhāne hatthe gahitapañhaṃ nāma gaṇhiṃsu.
In this context, however, they have taken up the problem of 'the question taken in hand'.
Tuy nhiên, ở đây, họ đã nắm giữ một vấn đề được gọi là “vấn đề nắm tay”.
Mahādhammarakkhitatthero kira nāma dīghabhāṇakābhayattheraṃ hatthe gahetvā āha – ‘paṭiccāti nāma āgataṭṭhāne āvajjanaṃ visuṃ na kātabbaṃ, bhavaṅganissitakameva kātabba’nti.
Indeed, the Elder Mahādhammarakkhita, holding Dīghabhāṇaka Abhaya Thera by the hand, said, "In the passage where the term 'paṭicca' appears, the adverting (āvajjana) should not be made separate from the bhavaṅga; it should be made as dependent on the bhavaṅga."
Đại Trưởng lão Dhammarakkhita đã nắm tay Trưởng lão Dīghabhāṇaka Abhaya và nói: “Ở những chỗ có từ ‘paṭicca’, không nên xem ý môn khai là riêng biệt, mà chỉ nên xem nó là nương vào bhavaṅga.”
Tasmā idha manoti sahāvajjanakaṃ bhavaṅgaṃ.
Therefore, here mano means bhavaṅga accompanied by adverting.
Do đó, ở đây ý căn là bhavaṅga cùng với ý môn khai.
Manoviññāṇanti javanamanoviññāṇaṃ.
Manoviññāṇa means javana-manoviññāṇa.
Ý thức là ý thức tốc hành.
Imasmiṃ pana abhidhammabhājanīye soḷasa dhātuyo kāmāvacarā, dve catubhūmikā lokiyalokuttaramissakā kathitāti.
In this Abhidhamma classification, sixteen dhātus are kāmāvacara, and two are catubhūmika, comprising a mixture of lokiya and lokuttara, as declared.
Tuy nhiên, trong phần phân tích Vi Diệu Pháp này, mười sáu giới là dục giới, và hai giới là hỗn hợp thế gian và siêu thế thuộc bốn cõi đã được đề cập.
309
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.
The exposition of the Abhidhamma classification.
Chú giải phần phân tích Vi Diệu Pháp.
310

3. Pañhāpucchakavaṇṇanā

3. Exposition of the Question-Asking Method

3. Chú giải phần vấn đáp

Next Page →

Settings