940. Pañcakaniddese yasmā yesaṃ sakkāyadiṭṭhiādīni appahīnāni, te bhavaggepi nibbatte etāni ākaḍḍhitvā kāmabhaveyeva pātenti, tasmā orambhāgiyāni saṃyojanānīti vuttāni.
940. In the explanation of the pentad, since for those whose Sakkāyadiṭṭhi and other defilements have not been abandoned, these defilements pull them down even if they are born in the highest existence (Bhavagga), and cast them into the sense-sphere existence (kāmabhava) alone, therefore they are called orambhāgiyāni saṃyojanāni (lower fetters).
940. Trong phẩm ngũ pháp, vì rằng những ai chưa đoạn trừ được thân kiến, v.v., thì dù có sanh lên đến cõi hữu đảnh, những pháp này cũng sẽ lôi kéo họ rơi trở lại cõi dục, do đó chúng được gọi là hạ phần kiết sử.
Iti etāni pañca gacchantaṃ na vārenti, gataṃ pana ānenti.
Thus, these five do not prevent one from ascending, but they bring back one who has ascended.
Như vậy, năm pháp này không ngăn cản người đi lên, nhưng lại mang người đã đi trở về.
Rūparāgādīnipi pañca gacchantaṃ na vārenti, āgantuṃ pana na denti.
The five rūparāga (lust for form) and so on, also do not prevent one from going down, but they do not allow one to return*.
Năm pháp như sắc ái, v.v., cũng không ngăn cản người đi lên, nhưng không cho phép người đó quay trở lại.
Rāgādayo pañca lagganaṭṭhena saṅgā, anupaviṭṭhaṭṭhena pana sallāti vuttā.
The five lusts and so on are called saṅga (attachments) because they cling, and salla (barbs) because they penetrate.
Năm pháp như tham, v.v., do có đặc tính trói buộc nên được gọi là saṅga (sự dính mắc), còn do có đặc tính đâm sâu vào nên được gọi là salla (mũi tên).
941. Cetokhilāti cittassa thaddhabhāvā kacavarabhāvā khāṇukabhāvā.
941. Cetokhilā are the rigidities of the mind, its state of impurity, its stump-like state.
941. Tâm hoang vu là do tâm trở nên chai cứng, như rác rưởi, như khúc gỗ.
Satthari kaṅkhatīti satthu sarīre vā guṇe vā kaṅkhati.
He doubts the Teacher means he doubts the body or the qualities of the Teacher.
Hoài nghi nơi Bậc Đạo Sư là hoài nghi về thân thể hoặc về các đức hạnh của Bậc Đạo Sư.
Sarīre kaṅkhamāno ‘dvattiṃsavaralakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ nāma sarīraṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhati.
Doubting the body, he doubts, 'Is there really a body adorned with thirty-two superior characteristics, or not?'
Người hoài nghi về thân thể thì hoài nghi rằng: ‘Thân thể được trang hoàng bởi ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân có thật hay không?’.
Guṇe kaṅkhamāno ‘atītānāgatapaccuppannajānanasamatthaṃ sabbaññutañāṇaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhati.
Doubting the qualities, he doubts, 'Is there really omniscience capable of knowing the past, future, and present, or not?'
Người hoài nghi về các đức hạnh thì hoài nghi rằng: ‘Nhất thiết chủng trí có khả năng biết quá khứ, vị lai và hiện tại có thật hay không?’.
Vicikicchatīti vicinanto kicchati, dukkhaṃ āpajjati, vinicchetuṃ na sakkoti.
He is perplexed (vicikicchati) means he struggles while investigating, he falls into suffering, he cannot make a decision.
Do dự là khi tìm hiểu thì mệt mỏi, rơi vào khổ não, không thể quyết đoán được.
Nādhimuccatīti ‘evameta’nti adhimokkhaṃ na paṭilabhati.
He does not resolve (nādhimuccati) means he does not attain conviction, thinking, 'It is indeed so.'
Không quyết tín là không đạt được sự quyết đoán rằng: ‘Việc này là như vậy’.
Na sampasīdatīti guṇesu otaritvā nibbicikicchabhāvena pasīdituṃ anāvilo bhavituṃ na sakkoti.
He does not become clear (na sampasīdati) means he cannot enter into the qualities and become clear, free from perplexity.
Không tịnh tín là không thể thâm nhập vào các đức hạnh, không thể trở nên trong sạch, tịnh tín với trạng thái không còn hoài nghi.
Cetasovinibandhāti cittaṃ bandhitvā muṭṭhiyaṃ katvā viya gaṇhantīti cetasovinibandhā.
Cetasovinibandhā are those things that bind the mind and hold it as if in a fist.
Những trói buộc của tâm (cetosavinibandhā) có nghĩa là: Chúng trói buộc tâm và nắm giữ nó như thể đặt trong nắm tay, nên được gọi là những trói buộc của tâm.
Kāmeti vatthukāmepi kilesakāmepi.
In sensual pleasures (kāme) refers to both object-sensual pleasures (vatthu-kāma) and defilement-sensual pleasures (kilesa-kāma).
Trong các dục (kāme) là trong cả dục trần (vatthukāma) và phiền não dục (kilesakāma).
Kāyeti attano kāye.
In one's body (kāye) refers to one's own body.
Trong thân (kāye) là trong thân của chính mình.
Rūpeti bahiddhā rūpe.
In form (rūpe) refers to external form.
Trong các sắc (rūpe) là trong các sắc bên ngoài.
Yāvadatthanti yattakaṃ icchati tattakaṃ.
Yāvadatthaṃ means as much as one desires.
Tùy thích (yāvadatthaṃ) là bao nhiêu tùy ý muốn.
Udarāvadehakanti udarapūraṃ.
Udarāvadehakaṃ means filling the belly.
No bụng (udarāvadehakaṃ) là ăn cho đầy bụng.
Tañhi udaraṃ avadehanato udarāvadehakanti vuccati.
For it is called udarāvadehakaṃ because it makes the belly protrude.
Thật vậy, điều đó được gọi là no bụng (udarāvadehakaṃ) vì nó làm cho bụng căng phồng.
Seyyasukhanti mañcapīṭhasukhaṃ utusukhaṃ vā.
Seyyasukhaṃ means the comfort of a couch or chair, or the comfort of the season.
Lạc do nằm (seyyasukhaṃ) là sự thoải mái trên giường, ghế hoặc sự thoải mái theo thời tiết.
Passasukhanti yathā samparivattakaṃ sayantassa dakkhiṇapassavāmapassānaṃ sukhaṃ hoti, evaṃ uppannasukhaṃ.
Passasukhaṃ means the comfort that arises when one lies turning from side to side, so that the right and left sides are at ease.
Lạc do trở mình (passasukhaṃ) là sự thoải mái phát sinh khi người nằm xoay trở mình, sao cho hai bên hông phải và trái được thoải mái.
Middhasukhanti niddāsukhaṃ.
Middhasukhaṃ means the comfort of sleep.
Lạc do ngủ nghỉ (middhasukhaṃ) là sự thoải mái của giấc ngủ.
Anuyuttoti yuttapayutto viharati.
Anuyutto means engaged and striving.
Chuyên tâm (anuyutto) là sống chuyên cần, nỗ lực.
Paṇidhāyāti patthayitvā.
Paṇidhāya means having aspired.
Với ước nguyện (paṇidhāya) là sau khi mong mỏi.
Sīlenātiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ.
In Sīlena and so on, sīla means the fourfold purity of conduct.
Trong các câu bắt đầu bằng bởi giới (sīlena), giới (sīlaṃ) là Tứ Thanh Tịnh Giới.
Vatanti vatasamādānaṃ.
Vata means the undertaking of ascetic practices.
Thệ nguyện (vataṃ) là sự thọ trì các hạnh nguyện.
Tapoti tapacaraṇaṃ.
Tapo means the practice of austerities.
Khổ hạnh (tapo) là sự thực hành khổ hạnh.
Brahmacariyanti methunavirati.
Brahmacariya means abstinence from sexual intercourse.
Phạm hạnh (brahmacariyaṃ) là sự kiêng cữ dâm dục.
Devo vā bhavissāmīti mahesakkhadevo vā bhavissāmi.
Devo vā bhavissāmī means, "I shall become a great and powerful deity."
Ta sẽ trở thành một vị trời (devo vā bhavissāmi) là ta sẽ trở thành một vị trời có đại thần lực.
Devaññataro vāti appesakkhadevesu vā aññataro.
Devaññataro vā means, "or some other deity among those of lesser power."
Hoặc một vị trời nào đó (devaññataro vā) là một vị trời nào đó trong số các vị trời có ít thần lực.
Kusaladhamme āvaranti nivārentīti nīvaraṇāni.
They obstruct and hinder wholesome states, therefore they are called nīvaraṇa (hindrances).
Chúng ngăn che, cản trở các thiện pháp, nên được gọi là các triền cái (nīvaraṇāni).
Saññīti saññāsamaṅgī.
"Conscious" means endowed with perception.
Có tưởng (saññī) là có đầy đủ tưởng.
Arogoti nicco.
"Healthy" means permanent.
Không bệnh (arogo) là thường hằng.
Ittheke abhivadantīti itthaṃ eke abhivadanti, evameke abhivadantīti attho.
"In this way some declare" means thus some recluses and brahmins firmly ponder, dispute, and preach; thus some declare.
Một số người tuyên bố như vầy (ittheke abhivadanti) có nghĩa là một số người tuyên bố như thế này, một số người tuyên bố như vậy.
Ettāvatā soḷasa saññīvādā kathitā.
With this much, sixteen perception-views (saññīvādā) have been taught.
Đến đây, mười sáu luận thuyết về hữu tưởng đã được trình bày.
Asaññīti saññāvirahito.
"Unconscious" means devoid of perception.
Vô tưởng (asaññī) là không có tưởng.
Iminā padena aṭṭha asaññīvādā kathitā.
By this term, the eight unconscious-views (asaññīvādā) have been taught.
Với từ này, tám luận thuyết về vô tưởng đã được trình bày.
Tatiyapadena aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā kathitā.
By the third term, the eight neither-conscious-nor-unconscious-views (nevasaññīnāsaññīvādā) have been taught.
Với từ thứ ba, tám luận thuyết về phi tưởng phi phi tưởng đã được trình bày.
Sato vā pana sattassāti athavā pana vijjamānasseva sattassa.
"Or for an existing being" means or for a being that still exists.
Hoặc của chúng sinh đang hiện hữu (sato vā pana sattassa) có nghĩa là hoặc là của chúng sinh đang tồn tại.
Ucchedanti upacchedaṃ.
"Annihilation" means cutting off.
Sự đoạn tuyệt (ucchedaṃ) là sự cắt đứt.
Vināsanti adassanaṃ.
"Destruction" means disappearance.
Sự hủy diệt (vināsaṃ) là sự biến mất.
Vibhavanti bhāvavigamaṃ.
"Disappearance" means cessation of existence.
Sự không tồn tại (vibhavaṃ) là sự chấm dứt hiện hữu.
Sabbānetāni aññamaññavevacanāneva.
All these are merely synonyms of one another.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa với nhau.
Tattha dve janā ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhanti – lābhī ca alābhī ca.
Among these, two types of people adopt the annihilationist view (ucchedadiṭṭhi): those who have attainments (lābhī) and those who do not (alābhī).
Trong đó, có hai hạng người chấp thủ đoạn kiến: người có chứng đắc và người không có chứng đắc.
Tattha lābhī arahato dibbena cakkhunā cutiṃ disvā upapattiṃ apassanto, yo vā cutimattameva daṭṭhuṃ sakkoti na upapātaṃ, so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
Among them, the one with attainments sees the passing away of an Arahant with the divine eye but does not see the rebirth, or one who can only see the passing away but not the rebirth, adopts the annihilationist view.
Trong đó, người đắc (thiên nhãn) thấy sự mệnh chung của vị A-la-hán bằng thiên nhãn nhưng không thấy sự tái sanh, hoặc người chỉ có thể thấy được sự mệnh chung mà không thấy sự hóa sanh, người ấy chấp thủ đoạn kiến.
Alābhī ‘ko paralokaṃ jānātī’ti kāmasukhagiddhatāya vā ‘yathā rukkhato paṇṇāni patitāni na puna viruhanti, evaṃ sattā’tiādinā vitakkena vā ucchedaṃ gaṇhāti.
The one without attainments adopts the annihilationist view due to craving for sensual pleasures, thinking, "Who knows of an afterlife?" or by reasoning, "Just as leaves fallen from a tree do not sprout again, so too with beings," and so on.
Người không đắc (thiên nhãn) thì do tham đắm dục lạc mà nghĩ rằng ‘ai biết được đời sau?’ hoặc do suy tầm rằng ‘như lá rụng từ cây không mọc lại, chúng sanh cũng vậy’ v.v... mà chấp thủ đoạn kiến.
Idha pana taṇhādiṭṭhīnaṃ vasena tathā ca aññathā ca vikappetvāva uppannā satta ucchedavādā kathitā.
Here, however, the seven annihilationist views (ucchedavādā) are taught as having arisen through various speculations, both in this way and otherwise, due to craving and wrong views.
Tuy nhiên, ở đây, bảy loại đoạn kiến được nói đến là đã khởi sanh do sự suy xét theo cách này hay cách khác bởi năng lực của ái và tà kiến.
Tesañhi idaṃ saṅgahavacanaṃ.
For them, this is a comprehensive statement.
Thật vậy, đây là câu tóm tắt về chúng.
Diṭṭhadhammanibbānaṃ vā paneketi ettha diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati.
In "Some declare Nibbāna in this very life," "this very life" (diṭṭhadhamma) refers to the directly cognizable state.
Diṭṭhadhammanibbānaṃ vā paneketi ở đây, diṭṭhadhammo được gọi là pháp hiện tại.
Tattha tattha paṭiladdhattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the state of existence attained in each realm.
Đây là danh xưng cho tự thể đã được thành tựu ở nơi này nơi kia.
Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ; imasmiṃyeva attabhāve dukkhā vūpasammanti attho.
Nibbāna in this very life is diṭṭhadhammanibbāna; the meaning is that suffering ceases in this very existence.
Nibbāna trong pháp hiện tại là diṭṭhadhammanibbānaṃ; có nghĩa là các khổ được dập tắt ngay trong chính tự thể này.
Idaṃ pañcannaṃ diṭṭhadhammanibbānavādānaṃ saṅgahavacanaṃ.
This is a comprehensive statement for the five views of Nibbāna in this very life.
Đây là câu tóm tắt về năm loại luận thuyết Nibbāna trong hiện tại.
Ājīvakabhayanti ājīvaṃ jīvitavuttiṃ paṭicca uppannaṃ bhayaṃ.
"Fear concerning livelihood" means fear that arises in dependence on one's livelihood or way of life.
Ājīvakabhayanti là sự sợ hãi phát sinh liên quan đến sinh kế, tức là phương tiện sống.
Taṃ agārikassapi hoti anagārikassapi.
This can occur for both householders and renunciants.
Nó xảy ra cho cả người tại gia và người xuất gia.
Tattha agārikena tāva ājīvahetu bahuṃ akusalaṃ kataṃ hoti.
In the case of a householder, much unwholesome action might have been done for the sake of livelihood.
Trong đó, người tại gia đã làm nhiều điều bất thiện vì lý do sinh kế.
Athassa maraṇasamaye niraye upaṭṭhahante bhayaṃ uppajjati.
Then, at the time of death, when hell-signs appear, fear arises for them.
Sau đó, vào lúc lâm chung, khi địa ngục hiện ra, sự sợ hãi khởi sanh nơi người ấy.
Anagārikenāpi bahu anesanā katā hoti.
Even by a renunciant, many improper ways of seeking alms might have been performed.
Người xuất gia cũng đã thực hiện nhiều sự tìm cầu không chánh đáng.
Athassa maraṇakāle niraye upaṭṭhahante bhayaṃ uppajjati.
Then, at the time of death, when hell-signs appear, fear arises for them.
Sau đó, vào lúc lâm chung, khi địa ngục hiện ra, sự sợ hãi khởi sanh nơi người ấy.
Idaṃ ājīvakabhayaṃ nāma.
This is called fear concerning livelihood.
Đây gọi là sự sợ hãi về sinh kế.
Asilokabhayanti garahabhayaṃ parisasārajjabhayanti katapāpassa puggalassa sannipatitaṃ parisaṃ upasaṅkamantassa sārajjasaṅkhātaṃ bhayaṃ uppajjati.
"Fear of ill-repute" means fear of blame; "fear of diffidence in an assembly" means the fear, referred to as diffidence, that arises when a person who has committed evil approaches an assembled gathering.
Asilokabhayanti là sự sợ hãi bị chê bai. Pārisasārajjabhayanti là sự sợ hãi được gọi là rụt rè khởi sanh khi một người đã làm điều ác đến gần một hội chúng đã tụ tập.
Idaṃ parisasārajjabhayaṃ nāma.
This is called fear of diffidence in an assembly.
Đây gọi là sự sợ hãi rụt rè trước hội chúng.
Itaradvayaṃ pākaṭameva.
The other two are evident.
Hai loại còn lại thì đã rõ ràng.
943. Diṭṭhadhammanibbānavāresu pañcahi kāmaguṇehīti manāpiyarūpādīhi pañcahi kāmakoṭṭhāsehi bandhanehi vā.
943. In the cases of Nibbāna in this very life, "with the five strands of sensual pleasure" means with the five types or bonds of sensual pleasure, such as agreeable forms and so on.
943. Trong các luận thuyết về Nibbāna trong hiện tại, pañcahi kāmaguṇehīti là với năm phần của dục hay năm sự ràng buộc của dục, tức là các sắc pháp khả ái, v.v...
Samappitoti suṭṭhu appito allīno hutvā.
"Completely devoted" means having become well-attached and clung to.
Samappitoti là được trang bị đầy đủ, dính mắc.
Samaṅgībhūtoti samannāgato.
"Endowed" means possessed of.
Samaṅgībhūtoti là được thành tựu.
Paricāretīti tesu kāmaguṇesu yathāsukhaṃ indriyāni cāreti sañcāreti ito cito ca upaneti; atha vā pana laḷati ramati kīḷatīti.
"He indulges" means he moves and circulates his faculties freely among those sensual pleasures, directing them hither and thither; or alternatively, he delights, rejoices, and plays.
Paricāretīti là điều khiển các căn theo ý muốn trong các dục ấy, di chuyển chúng, dẫn dắt chúng từ nơi này đến nơi khác; hoặc là vui chơi, hoan hỷ, giải trí.
Ettha ca duvidhā kāmaguṇā – mānussakā ceva dibbā ca.
And here, sensual pleasures are of two kinds: human and divine.
Và ở đây, có hai loại dục: dục của loài người và dục của chư thiên.
Mānussakā mandhātukāmaguṇasadisā daṭṭhabbā; dibbā paranimmitavasavattidevarājassa kāmaguṇasadisāti.
Human sensual pleasures should be understood as similar to the sensual pleasures of King Mandhātu; divine ones as similar to the sensual pleasures of the Deva-king of Paranimmitavasavatti.
Dục của loài người nên được hiểu là tương tự như dục của vua Mandhātu; dục của chư thiên là tương tự như dục của vua trời Paranimmitavasavatti.
Evarūpe kāme upagatañhi te paramadiṭṭhadhammanibbānappatto hotīti vadanti.
Indeed, they say that one who has attained such sensual pleasures has attained the supreme Nibbāna in this very life.
Quả thật, họ nói rằng người đã đạt đến các dục như vậy là người đã chứng đắc Nibbāna tối thượng trong hiện tại.
Tattha paramadiṭṭhadhammanibbānanti paramaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, uttamanti attho.
There, "supreme Nibbāna in this very life" means the highest Nibbāna in this very life, that is, the excellent.
Trong đó, paramadiṭṭhadhammanibbāna là Nibbāna trong hiện tại tối thượng, nghĩa là tối cao.
Dutiyavāre hutvā abhāvaṭṭhena aniccā; paṭipīḷanaṭṭhena dukkhā; pakatijahanaṭṭhena vipariṇāmadhammāti veditabbā.
In the second instance, they are to be understood as "impermanent" due to being non-existent after existing; "suffering" due to the nature of being afflicted (by arising and ceasing); and "subject to change" due to abandoning their inherent nature.
Nên biết rằng chúng là vô thường (aniccā) theo nghĩa không tồn tại sau khi đã sinh khởi; là khổ (dukkhā) theo nghĩa bị bức bách; là pháp có tính biến hoại (vipariṇāmadhammā) theo nghĩa từ bỏ bản chất tự nhiên.
Tesaṃ vipariṇāmaññathābhāvāti tesaṃ kāmānaṃ vipariṇāmasaṅkhātā aññathābhāvā.
"Due to their change and alteration" means due to the alteration of those sensual pleasures, which is change itself.
Tesaṃ vipariṇāmaññathābhāvā (do sự biến hoại và đổi khác của chúng) nghĩa là do sự đổi khác được gọi là biến hoại của các dục ấy.
‘Yampi me ahosi tampi me natthī’ti vuttanayena uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
Sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise in the manner stated, "That which was mine is no longer mine."
Theo cách nói ‘Cái gì ta đã có, cái đó nay ta không còn’, sầu, bi, khổ, ưu, não (sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā) khởi sinh.
Tattha antonijjhāyanalakkhaṇo soko; tannissitalālappalakkhaṇo paridevo; kāyapaṭipīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ; manovighātalakkhaṇaṃ domanassaṃ; vighātalakkhaṇo upāyāso.
Among these, "sorrow" has the characteristic of inner burning; "lamentation" has the characteristic of intense wailing dependent on that sorrow; "pain" has the characteristic of bodily affliction (afflicting the bodily consciousness based on the bodily faculty); "displeasure" has the characteristic of mental vexation; "despair" has the characteristic of dejection.
Trong đó, sầu (soko) có đặc tính là sự thiêu đốt bên trong; bi (paridevo) có đặc tính là sự than van nương vào sầu ấy; khổ (dukkhaṃ) có đặc tính là sự bức bách thân; ưu (domanassaṃ) có đặc tính là sự phiền muộn của tâm; não (upāyāso) có đặc tính là sự tuyệt vọng.
945. Agāravesu agāravoti gāravavirahito.
Among the irreverent, "irreverent" means devoid of respect.
945. Trong các pháp không cung kính, agāravo là không có sự cung kính.
Appatissoti appatissayo anīcavutti.
"Disrespectful" means having no deference, behaving in a low manner.
Appatisso là không có sự nương tựa, không có hạnh khiêm hạ.
Ettha pana yo bhikkhu satthari dharamāne tīsu kālesu upaṭṭhānaṃ na yāti, satthari anupāhane caṅkamante saupāhano caṅkamati, nīce caṅkame caṅkamante ucce caṅkame caṅkamati, heṭṭhā vasante upari vasati, satthudassanaṭṭhāne ubho aṃse pārupati, chattaṃ dhāreti, upāhanaṃ dhāreti, nhāyati, uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti, parinibbute vā pana cetiyaṃ vandituṃ na gacchati, cetiyassa paññāyanaṭṭhāne satthudassanaṭṭhāne vuttaṃ sabbaṃ karoti – ayaṃ satthari agāravo nāma.
Here, a bhikkhu who does not go to attend upon the Teacher during three times while the Teacher is alive, or walks with sandals while the Teacher is walking without sandals, or walks on a high platform while the Teacher is walking on a low platform, or sits above while the Teacher is sitting below, or wraps both shoulders, holds an umbrella, wears sandals, bathes, or relieves himself (urinates or defecates) in the place where the Teacher is seen; or, when the Teacher has attained parinibbāna, does not go to pay homage to a cetiya, or does all that has been mentioned regarding the place where the cetiya is manifest and the place where the Teacher is seen—this one is called "irreverent towards the Teacher."
Ở đây, vị tỳ khưu nào khi Bậc Đạo Sư còn tại thế mà không đến hầu hạ trong ba thời, khi Bậc Đạo Sư đi kinh hành không mang giày dép thì mình lại mang giày dép đi kinh hành, khi Ngài đi kinh hành ở nơi kinh hành thấp thì mình đi kinh hành ở nơi kinh hành cao, khi Ngài ở nơi thấp thì mình ở nơi cao, trùm y phủ cả hai vai trong tầm mắt của Bậc Đạo Sư, che dù, mang giày dép, tắm, đi đại tiện hoặc tiểu tiện; hoặc khi Bậc Đạo Sư đã nhập Niết-bàn mà không đi đảnh lễ bảo tháp, và làm tất cả những điều đã nói trên trong tầm mắt của bảo tháp, nơi được xem như trong tầm mắt của Bậc Đạo Sư – đây được gọi là không tôn kính Bậc Đạo Sư.
Yo pana dhammasavane saṅghuṭṭhe sakkaccaṃ na gacchati, sakkaccaṃ dhammaṃ na suṇāti, samullapanto nisīdati, na sakkaccaṃ gaṇhāti, na sakkaccaṃ vāceti – ‘ayaṃ dhamme agāravo nāma.
One who, when the Dhamma is announced to be heard, does not go carefully, does not listen to the Dhamma carefully, sits chatting, does not grasp it carefully, or does not teach it carefully—this one is called "irreverent towards the Dhamma."
Vị nào khi có thông báo nghe pháp mà không đi một cách cung kính, không lắng nghe pháp một cách cung kính, ngồi nói chuyện, không tiếp thu một cách cung kính, không đọc tụng một cách cung kính – vị ấy được gọi là không tôn kính Pháp.
Yo pana therena bhikkhunā anajjhiṭṭho dhammaṃ deseti, pañhaṃ katheti, vuḍḍhe bhikkhū ghaṭṭento gacchati, tiṭṭhati, nisīdati, dussapallatthikaṃ vā hatthapallatthikaṃ vā karoti, saṅghamajjhe ubho aṃse pārupati, chattupāhanaṃ dhāreti – ayaṃ saṅghe agāravo nāma.
But that bhikkhu who, uninvited by an elder bhikkhu, teaches the Dhamma, answers questions, goes, stands, or sits while jostling elder bhikkhus, or makes a 'robe-arm-rest' (wrapping the robe around oneself) or a 'hand-arm-rest' (resting hands like an arm-rest), or covers both shoulders in the midst of the Saṅgha, or carries an umbrella and wears sandals—this one is called disrespectful towards the Saṅgha.
Vị nào khi chưa được vị tỳ khưu trưởng lão yêu cầu mà đã thuyết pháp, giải đáp vấn đề, đi, đứng, ngồi chạm vào các vị tỳ khưu lớn tuổi, hoặc ngồi vắt chéo y hay vắt chéo tay, trùm y phủ cả hai vai giữa Tăng chúng, che dù, mang giày dép – vị ấy được gọi là không tôn kính Tăng.
Ekabhikkhusmimpi hi agārave kate saṅghe agāravo katova hoti.
Indeed, if disrespect is shown to even a single bhikkhu, it is considered disrespect shown to the Saṅgha.
Bởi vì, khi không tôn kính dù chỉ một vị tỳ khưu thì cũng chính là đã không tôn kính Tăng chúng.
Tisso sikkhā pana apūrayamānova sikkhāya agāravo nāma.
One who does not fulfill the three trainings is called disrespectful towards the training.
Vị nào không làm tròn ba học giới thì được gọi là không tôn kính học giới.
Appamādalakkhaṇaṃ ananubrūhayamāno appamāde agāravo nāma.
One who does not cultivate the characteristic of heedfulness is called disrespectful towards heedfulness.
Vị nào không làm tăng trưởng đặc tính của sự không dể duôi thì được gọi là không tôn kính sự không dể duôi.
Duvidhaṃ paṭisanthāraṃ akaronto paṭisanthāre agāravo nāma.
One who does not perform the two kinds of hospitality (āmisa-paṭisanthāra and Dhamma-paṭisanthāra) is called disrespectful towards hospitality.
Vị nào không thực hành hai loại tiếp đãi thì được gọi là không tôn kính sự tiếp đãi.
Parihāniyā dhammāti parihānakarā dhammā.
Parihāniyā dhammā means states that lead to decline.
Các pháp đưa đến suy thoái là các pháp làm cho suy thoái.
Kammārāmatāti navakamme vā cīvaravicāraṇādīsu vā kammesu abhirati yuttapayuttatā.
Kammārāmatā means delight and engagement in new construction work or tasks such as arranging robes.
Kammārāmatā là sự ưa thích, chuyên tâm vào các công việc như công việc mới hoặc việc sắp xếp y áo, v.v.
Bhassārāmatāti tiracchānakathāvasena bhasse yuttapayuttatā.
Bhassārāmatā means delight and engagement in idle talk (tiracchānakathā).
Bhassārāmatā là sự chuyên tâm vào việc nói chuyện theo lối truyện thế gian.
Niddārāmatāti niddāya yuttapayuttatā.
Niddārāmatā means delight and engagement in sleep.
Niddārāmatā là sự chuyên tâm vào giấc ngủ.
Saṅgaṇikārāmatāti saṅgaṇikāya yuttapayuttatā.
Saṅgaṇikārāmatā means delight and engagement in company.
Saṅgaṇikārāmatā là sự chuyên tâm vào việc hội họp.
Saṃsaggārāmatāti savanasaṃsagge, dassanasaṃsagge, samullāpasaṃsagge, paribhogasaṃsagge, kāyasaṃsaggeti pañcavidhe saṃsagge yuttapayuttatā.
Saṃsaggārāmatā means delight and engagement in the five kinds of association: association by hearing, by seeing, by conversing, by consuming, and by bodily contact.
Saṃsaggārāmatā là sự chuyên tâm vào năm loại giao du: giao du qua việc nghe, giao du qua việc thấy, giao du qua việc trò chuyện, giao du qua việc chung đụng vật dụng, và giao du qua thân thể.
Papañcārāmatāti taṇhāmānadiṭṭhipapañcesu yuttapayuttatā.
Papañcārāmatā means delight and engagement in the proliferations (papañca) of craving (taṇhā), conceit (māna), and views (diṭṭhi).
Papañcārāmatā là sự chuyên tâm vào các pháp hý luận là tham ái, ngã mạn và tà kiến.
948. Atthi me attāti vāti sabbapadesu vā-saddo vikappattho; evaṃ vā diṭṭhi uppajjatīti vuttaṃ hoti.
948. In phrases such as 'There is a self for me', the word 'vā' (or) in all clauses indicates an alternative; it means that such a view arises.
948. Atthi me attāti vā (hoặc ‘có tự ngã của tôi’): trong tất cả các từ, từ vā có nghĩa là lựa chọn; có nghĩa là, hoặc tà kiến sanh khởi như thế này.
Atthi me attāti cettha sassatadiṭṭhi sabbakālesu attano atthitaṃ gaṇhāti.
In 'There is a self for me', the eternalist view (sassatadiṭṭhi) grasps the existence of a self in all times.
Trong câu Atthi me attā (có tự ngã của tôi), thường kiến chấp nhận sự tồn tại của tự ngã trong mọi thời.
Saccato thetatoti bhūtato ca thirato ca; idaṃ saccanti suṭṭhu daḷhabhāvenāti vuttaṃ hoti.
Saccato thetato means truly and firmly; it means with utter steadfastness, 'This is true'.
Saccato thetato nghĩa là một cách chân thật và một cách vững chắc; có nghĩa là, (chấp thủ) với sự kiên cố rằng ‘điều này là sự thật’.
Natthi me attāti ayaṃ pana ucchedadiṭṭhi, sato sattassa tattha tattha vibhavaggahaṇato.
'There is no self for me' is the annihilationist view (ucchedadiṭṭhi), due to grasping the non-existence of a being in various existences.
Còn Natthi me attā (không có tự ngã của tôi) là đoạn kiến, vì nó chấp thủ sự hủy diệt của một chúng sanh đang tồn tại ở nơi này nơi kia.
Atha vā purimāpi tīsu kālesu atthīti gahaṇato sassatadiṭṭhi, paccuppannameva atthīti gaṇhantī ucchedadiṭṭhi.
Alternatively, the former view, 'There is a self for me', is eternalist due to grasping existence in all three times; while the annihilationist view grasps existence only in the present.
Hoặc, quan điểm trước (có tự ngã) là thường kiến vì chấp thủ rằng nó tồn tại trong cả ba thời; còn quan điểm chấp thủ rằng nó chỉ tồn tại trong hiện tại là đoạn kiến.
Pacchimāpi atītānāgatesu natthīti gahaṇato ‘bhasmantā āhutiyo’ti gahitadiṭṭhikānaṃ viya ucchedadiṭṭhi, atīteyeva natthīti gaṇhantī adhiccasamuppannikasseva sassatadiṭṭhi.
The latter view, 'There is no self for me', is annihilationist due to grasping non-existence in the past and future, like those whose view is 'offerings end in ashes'; while grasping non-existence only in the past makes it an eternalist view, like that of those who hold the view of fortuitous origin.
Quan điểm sau (không có tự ngã) cũng là đoạn kiến, vì chấp thủ rằng nó không tồn tại trong quá khứ và vị lai, giống như quan điểm của những người cho rằng ‘các vật cúng dường kết thúc bằng tro bụi’; còn quan điểm chấp thủ rằng nó chỉ không tồn tại trong quá khứ thì lại là thường kiến của người theo thuyết ngẫu nhiên sanh (adhiccasamuppannika).
Attanā vā attānaṃ sañjānāmīti saññākkhandhasīsena khandhe attāti gahetvā saññāya avasesakkhandhe sañjānanato ‘iminā attanā imaṃ attānaṃ sañjānāmī’ti evaṃ hoti.
'I perceive a self by means of a self' means taking the aggregates as self with the aggregate of perception as the head, and perceiving the remaining aggregates by means of perception, thus it is 'I perceive this self by means of this self'.
Attanā vā attānaṃ sañjānāmi (hoặc tôi nhận biết tự ngã bằng tự ngã): do chấp thủ các uẩn, đứng đầu là tưởng uẩn, là tự ngã, rồi nhận biết các uẩn còn lại bằng tưởng, nên có quan điểm rằng ‘tôi nhận biết tự ngã này bằng tự ngã này’.
Attanā vā anattānanti saññākkhandhaṃyeva attāti gahetvā itare cattāro khandhe anattāti gahetvā saññāya tesaṃ jānanato evaṃ hoti.
'I perceive non-self by means of a self' means taking only the aggregate of perception as self, and taking the other four aggregates as non-self, then knowing them by means of perception, thus it is so.
Attanā vā anattānaṃ (hoặc tôi nhận biết vô ngã bằng tự ngã): do chấp thủ chính tưởng uẩn là tự ngã, và chấp thủ bốn uẩn kia là vô ngã, rồi biết chúng bằng tưởng, nên có quan điểm như vậy.
Anattanā vā attānanti saññākkhandhaṃ anattāti itare ca cattāro khandhe attāti gahetvā saññāya tesaṃ jānanato evaṃ hoti.
'I perceive a self by means of a non-self' means taking the aggregate of perception as non-self and the other four aggregates as self, then knowing them by means of perception, thus it is so.
Anattanā vā attānaṃ (hoặc tôi nhận biết tự ngã bằng vô ngã): do chấp thủ tưởng uẩn là vô ngã, và bốn uẩn kia là tự ngã, rồi biết chúng bằng tưởng, nên có quan điểm như vậy.
Sabbāpi sassatucchedadiṭṭhiyova.
All these are eternalist and annihilationist views.
Tất cả đều chỉ là thường kiến và đoạn kiến.
Vado vedeyyoti ādayo pana sassatadiṭṭhiyā eva abhinivesākārā.
However, 'vado vedeyyo' and so forth are modes of clinging to the eternalist view.
Còn các cách thức như vado vedeyyo (người nói, người cảm thọ) v.v... chính là những hình thức cố chấp của thường kiến.
Tattha vadatīti vado; vacīkammassa kārakoti vuttaṃ hoti.
Therein, vado means 'one who speaks'; it means one who performs verbal action.
Trong đó, vì nói nên gọi là vado; có nghĩa là người thực hiện khẩu nghiệp.
Vedayatīti vedeyyo; jānāti anubhavati cāti vuttaṃ hoti.
Vedeyyo means 'one who experiences'; it means one who knows and experiences.
Vì cảm thọ nên gọi là vedeyyo; có nghĩa là vừa biết vừa trải nghiệm.
Idāni yaṃ so vedeti taṃ dassetuṃ tatra tatra dīgharattaṃ kalyāṇapāpakānantiādi vuttaṃ.
Now, to show what he experiences, 'therein, for a long time, good and bad' and so forth is stated.
Bây giờ, để chỉ ra điều mà nó cảm thọ, câu tatra tatra dīgharattaṃ kalyāṇapāpakānaṃ (ở nơi này nơi kia, trong một thời gian dài, của các nghiệp thiện và ác) v.v... được nói đến.
Tattha tatra tatrāti tesu tesu yonigatiṭhitinivāsanikāyesu ārammaṇesu vā.
Therein, tatra tatrā means in those various realms of birth, destinations, abodes, or objects.
Trong đó, tatra tatra (ở nơi này nơi kia) là trong các thai sanh, cõi, trú, cư sở, bộ loại ấy; hoặc trong các đối tượng.
Dīgharattanti cirarattaṃ.
Dīgharattaṃ means for a long time.
Dīgharattaṃ nghĩa là trong một thời gian dài.
Paccanubhotīti paṭisaṃvedayati.
Paccanubhotī means one experiences.
Paccanubhoti nghĩa là cảm nhận.
Na so jāto nāhosīti so attā ajātidhammato na jāto nāma; sadā vijjamāno yevāti attho.
'He was not born, nor did he exist' means that self was not born due to being by nature unborn; the meaning is that he always exists.
Na so jāto nāhosi (nó không sanh, đã không sanh): tự ngã ấy, do bản chất không sanh, nên không gọi là đã sanh; nghĩa là nó luôn hiện hữu.
Teneva atīte nāhosi, anāgatepi na bhavissati.
Therefore, he did not exist in the past, nor will he exist in the future.
Chính vì thế, nó đã không (sanh) trong quá khứ, và cũng sẽ không (sanh) trong vị lai.
Yo hi jāto so ahosi, yo ca jāyissati so bhavissatīti.
For whoever is born, he existed; and whoever will be born, he will exist.
Vì rằng, cái gì đã sanh thì đã là, và cái gì sẽ sanh thì sẽ là.
Athavā ‘na so jāto nāhosī’ti so sadā vijjamānattā atītepi na jātu nāhosi, anāgatepi na jātu na bhavissati.
Alternatively, 'he was not born, nor did he exist' means that since he always exists, he never did not exist in the past, nor will he ever not exist in the future.
Hoặc, na so jāto nāhosi: vì nó luôn hiện hữu, nên trong quá khứ cũng chưa từng không là, và trong vị lai cũng chưa từng sẽ không là.
Niccoti uppādavayarahito.
Nicco means without arising and passing away.
Nicco có nghĩa là không có sự sinh và diệt.
Dhuvoti thiro sārabhūto.
Dhuvo means stable, essential.
Dhuvo có nghĩa là kiên cố, là cốt lõi.
Sassatoti sabbakāliko.
Sassato means eternal.
Sassato có nghĩa là tồn tại trong mọi thời.
Avipariṇāmadhammoti attano pakatibhāvaṃ avijahanadhammo kakaṇṭako viya nānappakārattaṃ nāpajjati.
Avipariṇāmadhammo means one whose nature does not deviate from its original state, like a chameleon that does not assume various forms.
Avipariṇāmadhammo có nghĩa là pháp không từ bỏ bản chất của mình, không trở thành nhiều loại khác nhau như con tắc kè.
Evamayaṃ sabbāsavadiṭṭhi (ma. ni. 1.17 ādayo) nāma kathitā.
In this way, this view called 'sabbāsavadiṭṭhi' (M.N. 1.17 ff.) has been explained.
Như vậy, tà kiến trong bài kinh Sabbāsava này đã được giải thích.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở mọi nơi đều có nghĩa rõ ràng.
951. Diṭṭhiniddese rūpīti rūpavā.
951. In the section on Views (Diṭṭhi), rūpī means having form.
951. Trong phần giải thích về tà kiến, rūpī có nghĩa là có sắc.
Cātumahābhūtikoti catumahābhūtamayo.
Cātumahābhūtiko means composed of the four great primary elements.
Cātumahābhūtiko có nghĩa là được tạo thành từ bốn đại chủng.
Mātāpitūnaṃ etanti mātāpettikaṃ.
That which belongs to parents is called mātāpettikaṃ.
Cái này là của cha mẹ nên gọi là mātāpettikaṃ.
Kintaṃ?
What is that?
Cái đó là gì?
Sukkasoṇitaṃ.
Semen and blood.
Là tinh cha huyết mẹ.
Mātāpettike sambhūto jātoti mātāpettikasambhavo.
Mātāpettikasambhavo means born of and originated from what belongs to parents.
Được sinh ra, tạo thành từ tinh cha huyết mẹ, nên gọi là mātāpettikasambhavo.
Idha rūpakāyasīsena manussattabhāvaṃ attāti vadati.
Here, human existence is called self, with the corporeal body as the head.
Ở đây, người ấy nói rằng tự ngã chính là thân phận con người, với sắc thân làm đầu.
Dutiyo taṃ paṭikkhipitvā dibbattabhāvaṃ vadati.
The second (person), rejecting that (view), speaks of divine existence.
Người thứ hai bác bỏ điều đó và nói rằng tự ngã là thân phận chư thiên.
Dibboti devaloke sambhūto.
Dibbo means born in the divine realm.
Dibbo có nghĩa là được sinh ra ở cõi trời.
Kāmāvacaroti chakāmāvacaradevapariyāpanno.
Kāmāvacaro means belonging to the six realms of sensuous heaven (kāmāvacara devas).
Kāmāvacaro có nghĩa là thuộc về sáu cõi trời dục giới.
Kabaḷīkāraṃ bhakkhayatīti kabaḷīkārabhakkho.
Kabaḷīkārabhakkho means one who eats solid food.
Ăn vật thực thô nên gọi là kabaḷīkārabhakkho.
Manomayoti jhānamanena nibbatto.
Manomayo means mind-made, created by the jhāna mind.
Manomayo có nghĩa là được tạo ra bởi tâm thiền.
Sabbaṅgapaccaṅgīti sabbaṅgapaccaṅgayutto.
Sabbaṅgapaccaṅgī means possessing all major and minor limbs.
Sabbaṅgapaccaṅgī có nghĩa là có đầy đủ các chi phần lớn nhỏ.
Ahīnindriyoti paripuṇṇindriyo; yāni brahmaloke atthi tesaṃ vasena, itaresañca saṇṭhānavasenetaṃ vuttaṃ.
Ahīnindriyo means having perfect faculties; this is stated with reference to those (faculties) that exist in the Brahma-realm, and with reference to the forms of the others (i.e., nose, tongue, body faculties).
Ahīnindriyo có nghĩa là có các căn đầy đủ; điều này được nói theo phương diện các căn có ở cõi Phạm thiên, và đối với các căn khác thì theo phương diện hình dáng.
Ākāsānañcāyatanūpagoti ākāsānañcāyatanabhāvaṃ upagato.
Ākāsānañcāyatanūpago means one who has reached the sphere of infinite space.
Ākāsānañcāyatanūpago có nghĩa là đã đến cõi Không Vô Biên Xứ.
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others as well.
Trong các trường hợp khác cũng theo phương pháp này.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở mọi nơi đều có nghĩa rõ ràng.
952. Aṭṭhakaniddese kilesāyeva kilesavatthūni.
952. In the section on the Eights, defilements themselves are kilesavatthūni (bases for defilements).
952. Trong phần tám pháp, chính các phiền não là kilesavatthūni (vật của phiền não).
Kusītavatthūnīti kusītassa alasassa vatthūni, patiṭṭhā, kosajjakāraṇānīti attho.
Kusītavatthūnī means bases for the lazy, for the indolent; that is, they are foundations and causes of idleness.
Kusītavatthūnī có nghĩa là các nền tảng của người biếng nhác, lười biếng, là các nguyên nhân của sự lười biếng.
Kammaṃ kātabbaṃ hotīti cīvaravicāraṇādikammaṃ kātabbaṃ hoti.
Kammaṃ kātabbaṃ hoti means work such as arranging robes into five or seven sections is to be done.
Kammaṃ kātabbaṃ hoti có nghĩa là có công việc phải làm như việc sắp xếp y phục.
Na vīriyaṃ ārabhatīti duvidhampi vīriyaṃ nārabhati.
Na vīriyaṃ ārabhati means he does not arouse either of the two kinds of effort.
Na vīriyaṃ ārabhati có nghĩa là không khởi sự tinh tấn cả hai loại.
Appattassāti jhānavipassanāmaggaphaladhammassa appattassa pattiyā.
Appattassa means for the attainment of jhāna, vipassanā, magga, and phala dhammas that have not yet been attained.
Appattassā có nghĩa là để đạt đến pháp chưa đạt, tức là pháp thiền, minh sát, đạo và quả.
Anadhigatassāti tasseva anadhigatassa adhigamatthāya.
Anadhigatassa means for the realization of those same dhammas that have not yet been realized.
Anadhigatassā có nghĩa là để chứng ngộ pháp chưa chứng ngộ ấy.
Asacchikatassāti tasseva asacchikatassa sacchikaraṇatthāya.
Asacchikatassa means for the direct experience of those same dhammas that have not yet been directly experienced.
Asacchikatassā có nghĩa là để chứng thực pháp chưa chứng thực ấy.
Idaṃ paṭhamanti ‘idaṃ handāhaṃ nipajjāmī’ti evaṃ osīdanaṃ paṭhamaṃ kusītavatthu.
Idaṃ paṭhamaṃ means this sloth, thinking, ‘Let me lie down,’ is the first ground for idleness.
Đây là trường hợp đầu tiên có nghĩa là: Sự buông xuôi như vậy, rằng ‘Thôi, ta nằm xuống đây’, là trường hợp lười biếng đầu tiên.
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood everywhere.
Nên hiểu ý nghĩa trong tất cả các trường hợp theo phương pháp này.
954. Aṭṭhasu lokadhammesūti ettha lokassa dhammāti lokadhammā.
954. In aṭṭhasu lokadhammesu, lokadhammā are the qualities of the world.
954. Aṭṭhasu lokadhammesūti ở đây, pháp của thế gian là lokadhammā (pháp thế gian).
Etehi vimutto nāma natthi, buddhānampi honti eva.
No one is free from these; even Buddhas experience them.
Không có ai gọi là thoát khỏi những pháp này, ngay cả các vị Phật cũng có chúng.
Tasmā ‘lokadhammā’ti vuccanti.
Therefore, they are called ‘worldly conditions’ (lokadhammā).
Vì vậy, chúng được gọi là ‘pháp thế gian’.
Paṭighātoti paṭihaññanākāro.
Paṭighāto means the manner of being struck down or afflicted.
Paṭighāto là trạng thái bị va chạm (phiền não).
Lābhe sārāgoti ‘ahaṃ lābhaṃ labhāmī’ti evaṃ gehasitasomanassavasena uppanno sārāgo; so cittaṃ paṭihanati.
Lābhe sārāgo means excessive attachment that arises due to house-bound pleasure, thinking, ‘I obtain gain’; that afflicts the mind.
Lābhe sārāgo là sự tham ái mãnh liệt phát sinh do hân hoan tại gia rằng ‘Ta được lợi lộc’; nó làm tổn hại tâm.
Alābhe paṭivirodhoti ‘ahaṃ lābhaṃ na labhāmī’ti domanassavasena uppannavirodho; sopi cittaṃ paṭihanati.
Alābhe paṭivirodho means opposition that arises due to displeasure, thinking, ‘I do not obtain gain’; that too afflicts the mind.
Alābhe paṭivirodho là sự chống đối phát sinh do ưu phiền rằng ‘Ta không được lợi lộc’; nó cũng làm tổn hại tâm.
Tasmā ‘paṭighāto’ti vutto.
Therefore, it is called ‘affliction’.
Vì vậy, nó được gọi là ‘paṭighāto’ (sự va chạm).
Yasādīsupi ‘ahaṃ mahāparivāro, ahaṃ appaparivāro, ahaṃ pasaṃsappatto, ahaṃ garahappatto, ahaṃ sukhappatto, ahaṃ dukkhappato’ti evametesaṃ uppatti veditabbā.
In the case of yasā (fame) and so on, their arising should be understood in this way: ‘I have a large retinue,’ ‘I have a small retinue,’ ‘I have attained praise,’ ‘I have attained blame,’ ‘I have attained happiness,’ ‘I have attained suffering.’
Trong các trường hợp danh vọng v.v..., nên hiểu sự phát sinh của chúng như sau: ‘Ta có đoàn tùy tùng đông đảo’, ‘Ta có đoàn tùy tùng ít ỏi’, ‘Ta được tán thán’, ‘Ta bị chê bai’, ‘Ta được an lạc’, ‘Ta bị đau khổ’.
Anariyavohārāti anariyānaṃ vohārā.
Anariyavohārā are the speech of ignoble ones.
Anariyavohārā là cách nói của những người không phải bậc Thánh.
957. Purisadosāti purisānaṃ dosā.
957. Purisadosā are the faults of men.
957. Purisadosā là những lỗi lầm của người.
Na sarāmīti ‘mayā etassa kammassa kataṭṭhānaṃ na sarāmi na sallakkhemī’ti evaṃ assatibhāvena nibbeṭheti moceti.
Na sarāmi means he resolves and releases himself by being forgetful, saying, ‘I do not remember, I do not perceive the place where I did this act.’
Na sarāmī có nghĩa là vị ấy giải bày, thoát khỏi bằng cách thể hiện sự không nhớ rằng: ‘Tôi không nhớ, không nhận ra nơi mình đã làm việc đó’.
Codakaṃyeva paṭippharatīti paṭiviruddho hutvā pharati, paṭibhāṇitabhāvena tiṭṭhati.
Codakaṃyeva paṭippharati means he stands as one who speaks in opposition, as one who retorts.
Codakaṃyeva paṭippharatī có nghĩa là trở nên chống đối và lan truyền, đứng ở vị thế của người phản biện.
Kiṃ nu kho tuyhanti ‘tuyhaṃ bālassa abyattassa bhaṇitena nāma kiṃ’ yo tvaṃ neva vatthunā āpattiṃ, na codanaṃ jānāsī’ti dīpeti; ‘tvaṃ pi nāma evaṃ kiñci ajānanto bhaṇitabbaṃ maññissasī’ti ajjhottharati.
Kiṃ nu kho tuyhaṃ expresses: ‘What is the use of the words spoken by you, foolish and inexpert, who knows neither the basis of the offence nor the method of accusation?’ It also means ‘Do you then, knowing nothing, think it right to speak so?’
Kiṃ nu kho tuyhanti có nghĩa là: ‘Lời nói của ngươi, một kẻ ngu si, không khéo léo, kẻ không biết cả vật lẫn tội, cũng không biết cách chất vấn, thì có ích gì chứ?’; và lấn át rằng: ‘Ngay cả ngươi, một kẻ không biết gì, lại nghĩ rằng mình nên nói sao?’.
Paccāropetīti ‘tvaṃ pi khosī’tiādīni vadanto paṭiāropeti.
Paccāropeti means he throws it back, saying, ‘You too are like that,’ and so on.
Paccāropetī có nghĩa là quy tội ngược lại, nói những lời như: ‘Ngươi cũng vậy đó’.
Paṭikarohīti desanāgāminiṃ desehi, vuṭṭhānagāminito vuṭṭhāhi tato suddhante patiṭṭhito aññaṃ codessasī’ti dīpeti.
Paṭikarohi means ‘declare the offence leading to declaration, recover from the offence leading to recovery; then, established in purity, you may accuse another.’
Paṭikarohī có nghĩa là: ‘Hãy sám hối tội cần sám hối, hãy xuất khỏi tội cần xuất; sau đó, khi đã đứng vững trong sự trong sạch, ngươi mới nên chất vấn người khác’.
Aññenāññaṃ paṭicaratīti aññena kāraṇena vacanena vā aññaṃ kāraṇaṃ vacanaṃ vā paṭicchādeti.
Aññenāññaṃ paṭicarati means he conceals one matter or statement with another matter or statement.
Aññenāññaṃ paṭicaratī có nghĩa là dùng một lý do hoặc lời nói khác để che đậy một lý do hoặc lời nói khác.
‘Āpattiṃ āpannosī’ti vutto ‘ko āpanno?
When told, ‘You have committed an offence,’ he says, ‘Who has committed it?
Khi bị nói: ‘Ngươi đã phạm tội’, vị ấy nói: ‘Ai phạm?’
Kiṃ āpanno?
What have they committed?
‘Phạm tội gì?’
Kathaṃ āpanno?
How have they committed it?
‘Phạm như thế nào?’
Kismiṃ āpanno?
In what have they committed it?
‘Phạm trong trường hợp nào?’
Kaṃ bhaṇatha?
Whom are you talking about?
‘Các vị nói ai?’
Kiṃ bhaṇathā’ti vadati.
What are you talking about?’
‘Các vị nói gì?’.
‘Evarūpaṃ kiñci tayā diṭṭha’nti vutte ‘na suṇāmī’ti sotaṃ vā upaneti.
When asked, ‘Have you seen anything of this sort?’ he either says, ‘I do not hear,’ or he brings his ear closer.
Khi được hỏi: ‘Ngươi có thấy điều gì như vậy không?’, vị ấy hoặc đưa tai lại gần và nói: ‘Tôi không nghe’.
Bahiddhā kathaṃ apanāmetīti ‘itthannāmaṃ āpattiṃ āpannosī’ti puṭṭho ‘pāṭaliputtaṃ gatomhī’ti vatvā puna ‘tava pāṭaliputtagamanaṃ na pucchāmā’ti vutte ‘tato rājagahaṃ gatomhī’ti ‘rājagahaṃ vā yāhi, brāhmaṇagehaṃ vā; āpattiṃ āpannosī’ti?
Bahiddhā kathaṃ apanāmeti means when asked, ‘Have you committed such-and-such an offence?’ he says, ‘I went to Pāṭaliputta.’ When told, ‘We are not asking about your journey to Pāṭaliputta,’ he then says, ‘From there, I went to Rājagaha.’ When told, ‘Go to Rājagaha or to a brahmin’s house; have you committed an offence?’
Làm cho câu chuyện đi ra ngoài đề là thế nào? là khi được hỏi ‘Ngươi đã phạm tội có tên như thế này phải không?’, vị ấy nói ‘Tôi đã đi đến Pāṭaliputta’. Khi lại được nói ‘Chúng tôi không hỏi về việc ngươi đi đến Pāṭaliputta’, vị ấy nói ‘Từ đó tôi đã đi đến Rājagaha’. ‘Ngươi đi đến Rājagaha hay đi đến nhà Bà-la-môn cũng được; ngươi đã phạm tội phải không?’.
‘Tattha me sūkaramaṃsaṃ laddha’ntiādīni vadanto kathaṃ bahiddhā vikkhipati.
He scatters the conversation outside by saying, ‘There I obtained pork,’ and so on.
Khi đang nói những lời như ‘Ở đó tôi đã được thịt heo’ v.v… là vị ấy đang gạt câu chuyện ra ngoài.
Kopanti kupitabhāvaṃ.
Kopaṃ means the state of being angry.
Kopa là trạng thái tức giận.
Dosanti duṭṭhabhāvaṃ.
Dosaṃ means the state of being malicious.
Dosa là trạng thái bị hư hoại.
Ubhayampetaṃ kodhasseva nāmaṃ.
Both of these are names for anger (kodha).
Cả hai từ này đều là tên gọi của sự sân hận.
Appaccayanti asantuṭṭhākāraṃ; domanassassetaṃ nāmaṃ.
Appaccayaṃ means the state of being displeased; this is a name for dejection (domanassa).
Appaccaya là biểu hiện không hài lòng; đây là tên gọi của sự buồn phiền.
Pātukarotīti dasseti pakāseti.
Pātukaroti means he shows, he makes evident.
Pātukaroti là cho thấy, làm cho rõ ràng.
Bāhāvikkhepakaṃ bhaṇatīti bāhā vikkhipitvā alajjivacanaṃ vadati.
Bāhāvikkhepakaṃ bhaṇati means he speaks shameless words, flinging his arms about.
Nói lời vung tay là vung vẫy tay chân rồi nói lời vô liêm sỉ.
Vihesetīti viheṭheti bādhati.
Viheseti means he harasses, he torments.
Viheseti là làm phiền nhiễu, làm tổn hại.
Anādiyitvāti cittīkārena aggahetvā avajānitvā; anādaro hutvāti attho.
Anādiyitvā means not taking it to heart, disregarding it; the meaning is being disrespectful.
Anādiyitvā là không tiếp nhận với sự trân trọng, là coi thường; nghĩa là trở nên không tôn trọng.
958. Asaññīti pavatto vādo asaññīvādo; so tesaṃ atthīti asaññīvādā.
958. Asaññī means the view that the self is unconscious; and because this view exists for them, they are asaññīvādā.
958. Luận thuyết đã khởi lên rằng ‘tự ngã vô tưởng’ là asaññīvāda (vô tưởng luận); luận thuyết ấy có nơi họ, nên gọi là asaññīvādā (những người theo vô tưởng luận).
Rūpī attā tiādīsu lābhino kasiṇarūpaṃ attā ti gahetvā rūpīti diṭṭhi uppajjati; alābhino takkamatteneva, ājīvakānaṃ viya.
In phrases like rūpī attā, the view of rūpī (having form) arises for one who has attained jhana, taking a kasiṇa-object as the self; for one who has not attained it, it is merely through speculation, like the Ājīvakas.
Trong các câu rūpī attā (tự ngã có sắc) v.v…, đối với người đã chứng đắc, tà kiến rūpī (có sắc) khởi lên do chấp thủ sắc kasiṇa là attā (tự ngã); đối với người chưa chứng đắc, tà kiến khởi lên chỉ do suy luận, giống như của phái Ājīvaka.
Lābhinoyeva ca pana arūpasamāpattinimittaṃ attāti gahetvā arūpīti diṭṭhi uppajjati; alābhino takkamatteneva, nigaṇṭhānaṃ viya.
And for one who has attained the immaterial absorptions, the view of arūpī (formless) arises, taking the sign of the immaterial absorption as the self; for one who has not attained it, it is merely through speculation, like the Nigaṇṭhas.
Và chỉ đối với người đã chứng đắc, tà kiến arūpī (vô sắc) khởi lên do chấp thủ tướng của thiền vô sắc là tự ngã; đối với người chưa chứng đắc, tà kiến khởi lên chỉ do suy luận, giống như của phái Nigaṇṭha.
Asaññībhāve panettha ekanteneva kāraṇaṃ na pariyesitabbaṃ.
Here, the reason for the state of being unconscious should not be sought exclusively.
Ở đây, không nên tìm kiếm nguyên nhân một cách tuyệt đối trong trạng thái vô tưởng.
Diṭṭhigatiko hi ummattako viya yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti.
Indeed, one with wrong views seizes upon anything, like a madman.
Bởi người có tà kiến thì chấp thủ bất cứ điều gì, giống như người điên.
Rūpī ca arūpī cāti rūpārūpamissakagāhavasena vuttaṃ.
Rūpī ca arūpī ca is said in the sense of taking a mixture of form and formless as the self.
Rūpī ca arūpī ca (vừa có sắc vừa vô sắc) được nói do năng lực chấp thủ hỗn hợp sắc và vô sắc.
Ayaṃ diṭṭhi rūpāvacarārūpāvacarasamāpattilābhinopi takkikassāpi uppajjati.
This view arises for one who has attained both rūpāvacara and arūpāvacara jhāna, as well as for a mere speculator.
Tà kiến này khởi lên cả nơi người chứng đắc thiền sắc giới và vô sắc giới, lẫn nơi người chỉ suy luận.
Neva rūpī nārūpīti pana ekantato takkikadiṭṭhiyeva.
Neva rūpī nārūpī, however, is exclusively the view of a speculator.
Còn neva rūpī nārūpī (chẳng phải có sắc, chẳng phải vô sắc) thì hoàn toàn chỉ là tà kiến của người suy luận.
Antavāti parittakasiṇaṃ attato gaṇhantassa diṭṭhi.
Antavā is the view of one who takes a limited kasiṇa as the self.
Antavā (hữu biên) là tà kiến của người chấp thủ kasiṇa hữu hạn là tự ngã.
Anantavāti appamāṇakasiṇaṃ.
Anantavā is an unlimited kasiṇa.
Anantavā (vô biên) là (chấp thủ) kasiṇa vô lượng.
Antavā ca anantavā cāti uddhamadho sapariyantaṃ tiriyaṃ apariyantaṃ kasiṇaṃ attāti gahetvā uppannadiṭṭhi.
Antavā ca anantavā ca is the view that arises by taking a kasiṇa that is bounded above and below, but unbounded across, as the self.
Antavā ca anantavā ca (vừa hữu biên vừa vô biên) là tà kiến khởi lên do chấp thủ kasiṇa có giới hạn ở trên và dưới, không có giới hạn ở bề ngang là tự ngã.
Nevantavā nānantavāti takkikadiṭṭhiyeva.
Nevantavā nānantavā is exclusively the view of a speculator.
Nevantavā nānantavā (chẳng phải hữu biên, chẳng phải vô biên) chỉ là tà kiến của người suy luận.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in all respects.
Phần còn lại ở mọi nơi đều có nghĩa rõ ràng.
963. Taṇhaṃ paṭiccāti taṇhaṃ nissāya.
963. Taṇhaṃ paṭiccā means depending on craving.
963. Duyên theo ái là nương vào ái.
Pariyesanāti rūpādiārammaṇapariyesanā.
Pariyesanā means the search for objects such as forms.
Sự tìm kiếm là sự tìm kiếm đối tượng sắc v.v...
Sā hi taṇhāya sati hoti.
Indeed, this occurs when there is craving.
Bởi vì, sự tìm kiếm đó có khi có ái.
Lābhoti rūpādiārammaṇapaṭilābho.
Lābho means the acquisition of objects such as forms.
Lợi lộc là sự đạt được đối tượng sắc v.v...
So hi pariyesanāya sati hoti.
Indeed, this occurs when there is searching.
Bởi vì, sự đạt được đó có khi có sự tìm kiếm.
Vinicchayo pana ñāṇataṇhādiṭṭhivitakkavasena catubbidho.
Vinicchayo (determination) is of four kinds, by way of knowledge, craving, views, and thought.
Còn sự quyết đoán có bốn loại theo cách của trí, ái, tà kiến và tầm.
Tattha ‘‘sukhavinicchayaṃ jaññā, sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyyā’’ti (ma. ni. 3.323) ayaṃ ñāṇavinicchayo.
Among these, ‘‘One should know the determination of happiness; having known the determination of happiness, one should apply oneself to happiness within’’ is the ñāṇavinicchayo.
Trong đó, “nên biết sự quyết đoán về lạc, sau khi biết sự quyết đoán về lạc, nên chuyên tâm vào lạc nội tại” đây là sự quyết đoán bằng trí.
‘‘Vinicchayoti dve vinicchayā – taṇhāvinicchayo ca diṭṭhivinicchayo cā’’ti (mahāni. 102) evaṃ āgatāni aṭṭhasatataṇhāvicaritāni taṇhāvinicchayo.
The one hundred and eight modes of craving that are mentioned as ‘‘There are two determinations: the determination of craving and the determination of views’’ are the taṇhāvinicchayo.
“Sự quyết đoán là hai sự quyết đoán – sự quyết đoán do ái và sự quyết đoán do tà kiến”, như vậy, một trăm lẻ tám ái hành là sự quyết đoán do ái.
Dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhivinicchayo.
The sixty-two views are the diṭṭhivinicchayo.
Sáu mươi hai tà kiến là sự quyết đoán do tà kiến.
‘‘Chando kho, devānaminda, vitakkanidāno’’ti (dī. ni. 2.358) imasmiṃ pana sutte idha vinicchayoti vutto vitakkoyeva āgato.
In the Sutta, ‘‘Indeed, Devasinda, desire (chanda) has thought (vitakka) as its source,’’ the vitakka mentioned here is itself called vinicchaya.
Còn trong bài kinh này “Thưa Thiên chủ, dục là do tầm làm nhân”, thì tầm được nói là sự quyết đoán ở đây đã được đề cập.
Lābhaṃ labhitvā hi iṭṭhāniṭṭhaṃ sundarāsundarañca vitakkeneva vinicchināti – ‘ettakaṃ me rūpārammaṇatthāya bhavissati, ettakaṃ saddādiārammaṇatthāya, ettakaṃ mayhaṃ bhavissati, ettakaṃ parassa, ettakaṃ paribhuñjissāmi, ettakaṃ nidahissāmī’ti.
Indeed, having obtained gains, one discerns what is agreeable and disagreeable, beautiful and ugly, purely through reasoning: 'This much will be for the sake of visual objects, this much for the sake of auditory and other objects, this much will be for me, this much for another; this much I will consume, this much I will store away.'
Bởi vì, sau khi nhận được lợi lộc, người ta quyết đoán điều khả ý và không khả ý, điều tốt và không tốt chỉ bằng tầm – ‘chừng này sẽ dành cho đối tượng sắc của ta, chừng này dành cho đối tượng thanh v.v..., chừng này sẽ là của ta, chừng này là của người khác, chừng này ta sẽ hưởng thụ, chừng này ta sẽ cất giữ’.
Tena vuttaṃ ‘‘lābhaṃ paṭicca vinicchayo’’ti.
Therefore it is said, "Discernment due to gain."
Do đó, có lời nói rằng “duyên theo lợi lộc có sự quyết đoán”.
Chandarāgoti evaṃ akusalavitakkena vitakkite vatthusmiṃ dubbalarāgo ca balavarāgo ca uppajjati.
Chandarāga means that when an object is reasoned upon with unwholesome thoughts in this way, weak desire and strong desire arise.
Dục và tham là tham yếu và tham mạnh sanh khởi trong đối tượng đã được suy tầm bởi tầm bất thiện như vậy.
Idañhi idha chandoti dubbalarāgassādhivacanaṃ.
Here, chanda is a term for weak desire.
Bởi vì, ở đây dục là từ đồng nghĩa với tham yếu.
Ajjhosānanti ahaṃ mamanti balavasanniṭṭhānaṃ.
Ajjhosāna means a strong conviction of 'I' and 'mine'.
Sự chấp thủ là sự xác quyết mạnh mẽ rằng ‘tôi’, ‘của tôi’.
Pariggahoti taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇaṃ.
Pariggaha means taking possession by way of craving and wrong view.
Sự chiếm hữu là hành động chiếm hữu theo cách của ái và tà kiến.
Macchariyanti parehi sādhāraṇabhāvassa asahanatā.
Macchariya means the inability to endure commonality with others.
Sự bỏn xẻn là không chịu đựng được việc chia sẻ với người khác.
Tenevassa porāṇā evaṃ vacanatthaṃ vadanti – ‘‘idaṃ acchariyaṃ mayhameva hotu, mā aññassa acchariyaṃ hotūti pavattattā macchariyanti vuccatī’’ti.
For this very reason, the ancients explain the meaning of this word as: "It is called macchariya because it arises with the thought, 'May this rare thing be only mine, may it not be for anyone else.'"
Chính vì thế, các bậc cổ nhân giải thích từ nguyên của nó như sau: “Điều kỳ diệu này hãy là của riêng ta, đừng là của người khác, vì diễn tiến như vậy nên được gọi là bỏn xẻn”.
Ārakkhoti dvārapidahanamañjusagopanādivasena suṭṭhu rakkhaṇaṃ.
Ārakkhā means carefully guarding, such as by closing doors or protecting coffers.
Sự bảo vệ là sự giữ gìn cẩn thận bằng cách đóng cửa, cất giữ trong rương v.v...
Adhikarotīti adhikaraṇaṃ; kāraṇassetaṃ nāmaṃ.
It gives rise (to consequences), therefore it is adhikaraṇa (a legal case); this is a name for a cause.
Làm cho phát sinh nên gọi là adhikaraṇa (sự tranh tụng); đây là tên gọi của nguyên nhân.
Ārakkhādhikaraṇanti bhāvanapuṃsakaṃ; ārakkhahetūti attho.
Ārakkhādhikaraṇa is a neuter noun in the sense of an abstract noun; the meaning is, "a cause for protection."
Ārakkhādhikaraṇa (nguyên nhân là sự bảo vệ) là danh từ trung tính chỉ trạng thái; có nghĩa là do nguyên nhân bảo vệ.
Daṇḍādānādīsu paranisedhanatthaṃ daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ.
Among the acts of taking up a staff and so on, the taking up of a staff for the purpose of preventing others is daṇḍādāna (taking up a staff).
Trong các việc như cầm gậy v.v..., việc cầm gậy để ngăn cản người khác là sự cầm gậy.
Ekatodhārādino satthassa ādānaṃ satthādānaṃ.
The taking up of a weapon, such as a single-edged knife, is satthādāna (taking up a weapon).
Việc cầm khí giới như dao một lưỡi v.v... là sự cầm khí giới.
Kalahoti kāyakalahopi vācākalahopi.
Kalaha means quarrel by deed or quarrel by speech.
Sự cãi vã là cãi vã bằng thân và cãi vã bằng lời.
Purimo purimo virodho viggaho, pacchimo pacchimo vivādo.
The earlier opposition is viggaha (dispute), the later opposition is vivāda (controversy).
Sự chống đối trước là viggaha (sự xung đột), sự (chống đối) sau là vivāda (sự tranh luận).
Tuvaṃ tuvanti agāravavacanaṃ, tvaṃ tvanti attho.
Tuvaṃ tuvaṃ is a disrespectful address; the meaning is, "you, you."
Tuvaṃ tuvaṃ là lời nói thiếu tôn trọng, có nghĩa là ‘mày, mày’.
964. Iñjitānīti iñjanāni calanāni.
964. Iñjitāni means movements, tremors.
964. Những sự dao động là những sự rung động, những sự lay động.
Asmīti iñjitametantiādīhi sabbapadehi mānova kathito.
With all the terms such as "This movement is 'I am'," only conceit is described.
Asmīti iñjitametanti, v.v... với tất cả các từ ngữ này, chỉ có ngã mạn được nói đến.
Ahanti pavattopi hi māno iñjitameva, ayamahanti pavattopi, nevasaññīnāsaññī bhavissanti pavattopi.
For indeed, the conceit that manifests as 'I am' is also a movement, as is the conceit that manifests as 'this is I', and also the conceit that manifests as 'I shall be neither percipient nor non-percipient'.
Quả vậy, ngã mạn khởi lên rằng ‘ta’ chính là sự dao động; khởi lên rằng ‘đây là ta’ (cũng vậy); khởi lên rằng ‘ta sẽ là phi tưởng phi phi tưởng’ (cũng vậy).
Sesanavakehipi mānova kathito.
And with the remaining ninefold terms, only conceit is described.
Với các nhóm chín pháp còn lại, cũng chỉ có ngã mạn được nói đến.
Māno hi iñjanato iñjitaṃ, maññanato maññitaṃ, phandanato phanditaṃ, papañcanato papañcitaṃ.
For conceit is iñjita (movement) because it moves, maññita (conception) because it conceives, phandita (tremor) because it quivers, papañcita (proliferation) because it proliferates.
Thật vậy, ngã mạn do dao động nên được gọi là iñjitaṃ (sự dao động), do tưởng tri nên được gọi là maññitaṃ (sự tưởng tri), do rung động nên được gọi là phanditaṃ (sự rung động), do làm lan rộng nên được gọi là papañcitaṃ (sự lan rộng).
Tehi tehi kāraṇehi saṅkhatattā saṅkhatanti ca vuccati.
And it is called saṅkhata (conditioned) because it is conditioned by those various causes.
Và do được tạo tác bởi các nguyên nhân đó, nên được gọi là saṅkhata (pháp hữu vi).
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in all respects.
Phần còn lại ở mọi nơi đều có nghĩa rõ ràng.
973. Taṇhāvicaritaniddese taṇhāvicaritānīti taṇhāsamudācārā taṇhāpavattiyo.
973. In the description of the proliferations of craving, taṇhāvicaritāni means the arising of craving, the occurrences of craving.
973. Trong phần trình bày sự vận hành của ái, taṇhāvicaritāni là các biểu hiện của ái, các sự diễn tiến của ái.
Ajjhattikassa upādāyāti ajjhattikaṃ khandhapañcakaṃ upādāya.
Ajjhattikassa upādāya means having clung to the five internal aggregates.
Ajjhattikassa upādāyā nghĩa là do chấp thủ năm uẩn bên trong.
Idañhi upayogatthe sāmivacanaṃ.
This is indeed a genitive case used in the sense of the accusative.
Ở đây, đây là sở hữu cách được dùng với nghĩa của đối cách.
Asmīti hotīti yadetaṃ ajjhattaṃ khandhapañcakaṃ upādāya taṇhāmānadiṭṭhivasena samūhagāhato ‘asmī’ti hoti, tasmiṃ satīti attho.
Asmīti hoti means, "When this fivefold aggregate within oneself is clung to, it becomes 'I am' by way of craving, conceit, and wrong view"; that is, when that (aggregate) exists.
Asmīti hoti có nghĩa là, khi có sự chấp thủ năm uẩn bên trong này theo cách của ái, mạn, và tà kiến, do nắm bắt một cách tổng thể, nên có (quan niệm) ‘ta là’.
Itthasmīti hotītiādīsu pana evaṃ samūhato ‘aha’nti gahaṇe sati tato anupanidhāya ca upanidhāya cāti dvidhā gahaṇaṃ hoti.
However, in phrases like itthasmīti hoti and so on, when there is such a collective grasping of 'I am', then there are two ways of grasping: without comparing and with comparing.
Tuy nhiên, trong các câu như itthasmīti hoti, v.v..., khi có sự nắm bắt một cách tổng thể rằng ‘ta’, thì sau đó có hai cách nắm bắt: không so sánh và có so sánh.
Tattha anupanidhāyāti aññaṃ ākāraṃ anupagamma sakabhāvameva ārammaṇaṃ katvā ‘itthasmī’ti hoti; khattiyādīsu ‘idaṃpakāro aha’nti evaṃ taṇhāmānadiṭṭhivasena hotīti attho.
Among these, anupanidhāya means, without taking any other mode, by making one's own existence the object, one thinks 'I am thus'; that is, among Khattiyas and so on, one thinks 'I am of this kind' by way of craving, conceit, and wrong view.
Trong đó, anupanidhāyā (không so sánh) có nghĩa là không dựa vào một hình thái nào khác, mà lấy chính bản chất của mình làm đối tượng, rồi có (quan niệm) ‘ta là thế này’; nghĩa là, trong các trường hợp như Sát-đế-lỵ, v.v..., có (quan niệm) rằng ‘ta là loại này’ theo cách của ái, mạn, và tà kiến.
Idaṃ tāva anupanidhāya gahaṇaṃ.
This is grasping without comparing.
Trước hết, đây là cách nắm bắt không so sánh.
Upanidhāya gahaṇaṃ pana duvidhaṃ hoti – samato ca asamato ca.
Upanidhāya gahaṇaṃ (grasping with comparing), however, is of two kinds: by way of equality and by way of inequality.
Còn upanidhāya gahaṇaṃ (cách nắm bắt có so sánh) thì có hai loại: so sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng.
Taṃ dassetuṃ evasmīti ca aññathāsmīti ca vuttaṃ.
To show this, evasmīti ca aññathāsmīti ca is stated.
Để chỉ ra điều đó, đã nói evasmīti ca aññathāsmīti ca.
Tattha evasmīti idaṃ samato upanidhāya gahaṇaṃ; yathā ayaṃ khattiyo, yathā ayaṃ brāhmaṇo, evaṃ ahampīti attho.
Among these, evasmī is grasping by way of equality; the meaning is, "Just as this one is a Khattiya, just as this one is a Brahmana, so too am I."
Trong đó, evasmīti là cách nắm bắt có so sánh ngang bằng; nghĩa là, ‘như người này là Sát-đế-lỵ, như người này là Bà-la-môn, ta cũng như vậy’.
Aññathāsmīti idaṃ pana asamato gahaṇaṃ; yathāyaṃ khattiyo, yathāyaṃ brāhmaṇo, tato aññathā ahaṃ hīno vā adhiko vāti attho.
Aññathāsmī (I am otherwise) is grasping by way of inequality; the meaning is, "Just as this one is a Khattiya, just as this one is a Brahmana, I am otherwise, either inferior or superior to them."
Còn aññathāsmīti là cách nắm bắt không ngang bằng; nghĩa là, ‘như người này là Sát-đế-lỵ, như người này là Bà-la-môn, ta khác với người đó, hoặc thấp kém hơn, hoặc cao hơn’.
Imāni tāva paccuppannavasena cattāri taṇhāvicaritāni.
These are the four proliferations of craving in terms of the present.
Trước hết, đây là bốn sự vận hành của ái theo phương diện hiện tại.
Bhavissantiādīni pana cattāri anāgatavasena vuttāni.
Bhavissa and so on are the four mentioned in terms of the future.
Bhavissanti và các pháp tương tự, bốn pháp này, được nói theo phương diện vị lai.
Sesaṃ purimacatukke vuttanayeneva attho veditabbo.
The meaning of the rest should be understood in the same way as described in the previous tetrad.
Ý nghĩa của phần còn lại nên được hiểu theo phương pháp đã được nói trong bốn pháp trước.
Asmīti sassato asmi.
Asmī means "I am eternal."
Asmi có nghĩa là tôi là thường hằng.
Sātasmīti asassato asmi.
Sātasmī means "I am not eternal."
Sātasmi có nghĩa là tôi là không thường hằng.
Asasmīti satasmīti vā pāṭho.
Or the reading is Asasmīti or Satasmīti.
Hoặc có bản đọc là asasmīti satasmīti.
Tattha atthīti asaṃ; niccassetaṃ adhivacanaṃ.
Therein, 'asaṃ' means that which exists; this is a designation for permanence.
Trong đó, asaṃ có nghĩa là "có"; đây là một danh xưng của cái thường hằng.
Sīdatīti sataṃ; aniccassetaṃ adhivacanaṃ.
'Sataṃ' means that which perishes; this is a designation for impermanence.
Sataṃ có nghĩa là "chìm đắm"; đây là một danh xưng của cái vô thường.
Iti imāni dve sassatucchedavasena vuttānīti veditabbāni.
Thus, these two should be understood as stated by way of the eternalist and annihilationist views.
Như vậy, cần hiểu rằng hai pháp này được nói theo phương diện thường kiến và đoạn kiến.
Ito parāni siyantiādīni cattāri saṃsayaparivitakkavasena vuttāni.
From here onwards, the four such as siyā (I might be) are stated by way of doubt and wavering thought.
Sau đó, bốn pháp bắt đầu bằng siyanti được nói theo phương diện hoài nghi và suy lường.
Tāni purimacatukke vuttanayeneva atthato veditabbāni.
Their meaning should be understood in the same way as described in the previous tetrad.
Những pháp đó nên được hiểu về mặt ý nghĩa theo phương pháp đã được nói trong bốn pháp trước.
Apāhaṃ siyantiādīni pana cattāri ‘‘api nāmāhaṃ bhaveyya’’nti evaṃ patthanākappanavasena vuttāni.
And the four such as apāhaṃ siyā (Oh, if only I might be) are stated by way of aspiring and contriving, as in "Oh, if only I might exist."
Còn bốn pháp bắt đầu bằng apāhaṃ siyanti được nói theo phương diện ước muốn và suy tưởng rằng "mong sao ta được như vậy".
Tāni purimacatukke vuttanayeneva veditabbāni.
Their meaning should be understood in the same way as described in the previous tetrad.
Những pháp đó nên được hiểu theo phương pháp đã được nói trong bốn pháp trước.
Evametesu –
Thus, among these –
Như vậy, trong các pháp này –
Etesu hi sassatucchedavasena vuttā dve diṭṭhisīsā nāma.
Among these, the two mentioned by way of eternalism and annihilationism are called diṭṭhisīsā (view-headed).
Trong số này, hai pháp được nói theo phương diện thường kiến và đoạn kiến được gọi là diṭṭhisīsā (đầu mối của tà kiến).
Asmīti, bhavissanti, siyanti, apāhaṃ siyanti ete cattāro suddhasīsāeva.
"I am," "I shall be," "I might be," "Oh, if only I might be"—these four are simply suddhasīsā (pure-headed).
Bốn pháp này: asmi, bhavissanti, siyanti, và apāhaṃ siyanti, chính là suddhasīsā (đầu mối thuần túy).
Itthasmīti ādayo tayo tayoti dvādasa sīsamūlakā nāmāti.
The twelve, three by three, such as "I am thus," are called sīsamūlakā (root-headed).
Mười hai pháp, tức là ba lần ba, bắt đầu bằng itthasmi, được gọi là sīsamūlakā (có gốc từ đầu mối).
Evamete dve diṭṭhisīsā, cattāro suddhasīsā, dvādasa sīsamūlakāti aṭṭhārasa taṇhāvicaritadhammā veditabbā.
Thus, these eighteen dhammas of craving proliferation—two view-headed, four pure-headed, and twelve root-headed—should be understood.
Như vậy, cần hiểu rằng có mười tám pháp hành xứ của ái dục này: hai diṭṭhisīsā, bốn suddhasīsā, và mười hai sīsamūlakā.
974. Idāni paṭipāṭiyāva te dhamme bhājetvā dassetuṃ kathañca asmīti hotītiādi āraddhaṃ.
974. Now, to present those dhammas sequentially, the section beginning with kathañca asmīti hoti (And how does 'I am' arise?) is commenced.
974. Bây giờ, để phân loại và trình bày các pháp đó theo thứ tự, câu bắt đầu bằng kathañca asmīti hoti đã được khởi đầu.
Tattha kañci dhammaṃ anavakāriṃ karitvāti rūpavedanādīsu kañci ekadhammampi avinibbhogaṃ katvā, ekekato aggahetvā, samūhatova gahetvāti attho.
Here, kañci dhammaṃ anavakāriṃ karitvā means making no single dhamma among rūpa, vedanā, and so on, distinct, taking them not individually but only collectively.
Trong đó, kañci dhammaṃ anavakāriṃ karitvā có nghĩa là: sau khi làm cho bất kỳ một pháp nào trong số các pháp như sắc, thọ, v.v., trở nên không thể phân chia, không nắm bắt từng pháp một, mà nắm bắt chúng như một khối.
Asmīti chandaṃ paṭilabhatīti pañcakkhandhe niravasesato gahetvā ‘aha’nti taṇhaṃ paṭilabhati.
Asmīti chandaṃ paṭilabhati means taking the five aggregates completely, one attains craving for 'I am'.
Asmīti chandaṃ paṭilabhati có nghĩa là: sau khi nắm bắt năm uẩn một cách không sót lọt, người ấy có được ái dục rằng "ta".
Mānadiṭṭhīsupi eseva nayo.
The same method applies to māna and diṭṭhi.
Phương pháp này cũng áp dụng cho māna và diṭṭhi.
Tattha kiñcāpi ayaṃ taṇhāvicaritaniddeso, mānadiṭṭhiyo pana na vinā taṇhāya, tasmā tadekaṭṭhavasena idha vuttā.
Although this is a description of the proliferations of craving, conceit and wrong view do not exist without craving; therefore, they are mentioned here as being of a single meaning with craving.
Ở đây, mặc dù đây là phần giải về hành xứ của ái dục, nhưng māna và diṭṭhi không thể có nếu không có ái dục; do đó, chúng được nói ở đây vì có cùng một cơ sở.
Taṇhāsīsena vā papañcattayampi uddiṭṭhaṃ.
Or, by the term 'craving-headed,' the three proliferations are indicated.
Hoặc, cả ba loại hý luận cũng đã được đề cập với ái dục làm đầu.
Taṃ uddesānurūpeneva niddisitumpi mānadiṭṭhiyo gahitā.
And also, in order to elaborate on that, in accordance with the exposition, views of conceit and wrong views were taken.
Māna và diṭṭhi cũng được đề cập để giải thích chúng theo đúng cách đã đề cập.
Taṇhāpapañcaṃ vā dassento teneva saddhiṃ sesapapañcepi dassetuṃ evamāha.
Or, intending to show the proliferation of craving (taṇhāpapañca), He thus spoke to show the remaining proliferations along with it.
Hoặc, khi trình bày về ái dục hý luận, Ngài đã nói như vậy để trình bày luôn cả các hý luận còn lại cùng với nó.
Yathā so khattiyotiādīsu ‘yathā so abhisekasenāmaccādinā khattiyo, tathā ‘ahampi khattiyo’ti iminā nayena attho veditabbo.
In passages like "Just as that khattiya" and so on, the meaning should be understood in this way: "Just as that khattiya is a khattiya by anointment, being a commander, an minister, and so on, so too am I a khattiya."
Yathā so khattiyoti v.v... trong các câu này, ý nghĩa cần được hiểu theo phương pháp sau: ‘như người kia là Sát-đế-lỵ do lễ đăng quang, do có quân đội, do làm đại thần v.v..., ta cũng là Sát-đế-lỵ (như vậy)’.
Dutiyanaye ‘yathā so abhisekasenāmaccādinā khattiyo, nāhaṃ tathā khattiyo; ahaṃ pana tato hīno vā seṭṭho vā’ti iminā nayena attho veditabbo.
In the second method, the meaning should be understood in this way: "Just as that khattiya is a khattiya by anointment, being a commander, an minister, and so on, I am not a khattiya like that; rather, I am inferior to him or superior to him."
Trong phương pháp thứ hai, ý nghĩa cần được hiểu theo phương pháp sau: ‘như người kia là Sát-đế-lỵ do lễ đăng quang, do có quân đội, do làm đại thần v.v..., ta không phải là Sát-đế-lỵ như vậy; nhưng ta thấp kém hơn hoặc cao quý hơn người ấy’.
Bhavissantiādiniddesādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the expositions beginning with "I will be" and so on.
Bhavissanti v.v... trong phần chỉ dẫn này, phương pháp cũng tương tự như vậy.
975. Evaṃ ajjhattikassa upādāya taṇhāvicaritāni bhājetvā idāni bāhirassa upādāya taṇhāvicaritāni bhājetuṃ tattha katamānītiādimāha.
Having thus categorized the proliferations of craving based on the internal, it now states "Which are there" and so on, to categorize the proliferations of craving based on the external.
975. Như vậy, sau khi đã phân tích các hành vi của tham ái do chấp thủ vào nội phần, bây giờ để phân tích các hành vi của tham ái do chấp thủ vào ngoại phần, ngài đã nói tattha katamānīti v.v...
Tattha bāhirassa upādāyāti bāhiraṃ khandhapañcakaṃ upādāya.
Therein, based on the external refers to based on the external five aggregates.
Trong đó, bāhirassa upādāyāti có nghĩa là do chấp thủ vào năm uẩn ngoại phần.
Idampi hi upayogatthe sāmivacanaṃ.
This is also a genitive case indicating usage.
Thật vậy, đây cũng là sở thuộc cách được dùng với ý nghĩa của đối cách.
Imināti iminā rūpena vā…pe… viññāṇena vā.
By this means by this form, or... by this consciousness.
Imināti có nghĩa là do sắc này, hoặc... v.v... do thức này.
Avasesaṃ pana uddesavāre tāva vuttanayeneva veditabbaṃ.
The remainder, however, should be understood in the manner stated in the exposition section.
Còn phần còn lại, trước hết cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày trong phần đề mục.
Yathā so khattiyotiādīsupi imināti vuttapadameva viseso.
In passages like "Just as that khattiya" and so on, the word "iminā" mentioned is the distinction.
Yathā so khattiyoti v.v... trong các câu này, từ đã được nói là iminā chính là điểm khác biệt.
Tasmā tassa vasena yathā khattiyo, evaṃ ahampi iminā khaggena vā chattena vā abhisekasenāmaccādinā vā khattiyoti evaṃ yojetvā sabbapadesu attho veditabbo.
Therefore, in all passages, the meaning should be understood by connecting it thus: "Just as he is a khattiya, so too am I a khattiya by this sword or by this parasol or by anointment, being a commander, an minister, and so on."
Do đó, trong tất cả các trường hợp, ý nghĩa cần được hiểu bằng cách kết hợp như sau: tùy theo năng lực của từ đó, ‘như người kia là Sát-đế-lỵ, ta cũng là Sát-đế-lỵ do thanh gươm này, hoặc do chiếc lọng này, hoặc do lễ đăng quang, do có quân đội, do làm đại thần v.v...’.
Iminā niccosmīti pañcakkhandhe anavakāriṃ katvā rūpādīsu ekameva dhammaṃ ‘aha’nti gahetvā ‘iminā khaggena vā chattena vā ahaṃ nicco dhuvo’ti maññati.
By this, I am permanent: Having made no distinction among the five aggregates, one takes just one phenomenon, such as form, as "I" and imagines, "By this sword or by this parasol, I am permanent, enduring."
Iminā niccosmīti: không phân chia năm uẩn, chỉ chấp thủ một pháp duy nhất trong sắc v.v... là ‘ta’, rồi tưởng tượng rằng ‘do thanh gươm này hay do chiếc lọng này, ta là thường còn, là bền vững’.
Ucchedadiṭṭhiyampi eseva nayo.
The same method applies to the view of annihilation (ucchedadiṭṭhi).
Trong đoạn kiến, phương pháp cũng tương tự như vậy.
Sesaṃ sabbattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the manner stated everywhere.
Phần còn lại ở mọi nơi cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày.
Iti evarūpāni atītāni chattiṃsāti ekekassa puggalassa atīte chattiṃsa.
Thus, there are thirty-six such past cravings refers to thirty-six in the past for each individual.
Iti evarūpāni atītāni chattiṃsāti: mỗi cá nhân có ba mươi sáu (hành vi của tham ái) trong quá khứ.
Anāgatāni chattiṃsāti ekekasseva anāgate chattiṃsa.
Thirty-six future refers to thirty-six in the future for each individual.
Anāgatāni chattiṃsāti: mỗi cá nhân có ba mươi sáu trong tương lai.
Paccuppannāni chattiṃsāti ekekassa vā puggalassa yathālābhavasena bahunaṃ vā paccuppanne chattiṃsa.
Thirty-six present refers to thirty-six in the present for each individual, or for many individuals according to what is obtained.
Ba mươi sáu pháp hiện tại là ba mươi sáu pháp trong hiện tại của từng cá nhân hoặc của nhiều chúng sanh tùy theo sự thành tựu.
Sabbasattānaṃ pana ekaṃseneva atīte chattiṃsa, anāgate chattiṃsa, paccuppanne chattiṃsāti veditabbāni.
However, it should be understood that for all beings without exception, there are thirty-six in the past, thirty-six in the future, and thirty-six in the present.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng đối với tất cả chúng sanh, chắc chắn có ba mươi sáu trong quá khứ, ba mươi sáu trong tương lai, và ba mươi sáu trong hiện tại.
Anantā hi asadisataṇhāmānadiṭṭhibhedā sattā.
For beings are infinite, with countless variations of craving, conceit, and wrong views.
Thật vậy, các chúng sanh có sự sai khác về ái, mạn, kiến không tương đồng, là vô số.
Aṭṭhataṇhāvicaritasataṃ hotīti ettha pana aṭṭhasatasaṅkhātaṃ taṇhāvicaritaṃ hotīti evamattho daṭṭhabbo.
Here, in "there are one hundred and eight proliferations of craving", the meaning should be understood as there are proliferations of craving amounting to one hundred and eight.
Trở thành một trăm lẻ tám hành trạng của ái ở đây, cần phải thấy ý nghĩa là có hành trạng của ái được kể là một trăm lẻ tám.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở tất cả mọi nơi đều có ý nghĩa rõ ràng.
977. Diṭṭhigataniddese brahmajāle veyyākaraṇeti brahmajālanāmake veyyākaraṇe, dīghanikāyassa paṭhamasuttante.
In the exposition of views, in the Brahmajjāla-veyyākaraṇa refers to the Veyyākaraṇa called Brahmajjāla, the first Sutta of the Dīgha Nikāya.
977. Trong phần chỉ dẫn các sở chấp về kiến, trong kinh Veyyākaraṇa Phạm Võng nghĩa là trong kinh Veyyākaraṇa có tên là Phạm Võng, tức là bài kinh đầu tiên của Trường Bộ Kinh.
Vuttāni bhagavatāti satthārā sayaṃ āhacca bhāsitāni.
Stated by the Blessed One means spoken by the Teacher Himself directly.
Đã được Đức Thế Tôn nói đến nghĩa là đã được Bậc Đạo Sư đặc biệt thuyết giảng.
Cattāro sassatavādātiādīsu ‘‘te ca bhonto samaṇabrāhmaṇā kimāgamma kimārabbha sassatavādā sassataṃ attānañca lokañca paññāpenti catūhi vatthūhī’’tiādinā (dī. ni. 1.29-30) brahmajāle vuttanayeneva pabhedo ca attho ca veditabboti.
In passages like "the four eternalist views" and so on, the distinctions and meaning should be understood in the manner stated in the Brahmajjāla, with the words "Those venerable ascetics and brahmins, based on what, regarding what, declare the self and the world to be eternal, on four grounds" and so on.
Trong các câu như bốn thường kiến luận, v.v..., sự phân loại và ý nghĩa cần được hiểu theo phương pháp đã được nêu trong kinh Phạm Võng qua câu “Này các Tỳ-khưu, các Sa-môn và Bà-la-môn ấy, nương vào đâu, dựa vào đâu mà là những người theo thường kiến luận, tuyên bố ngã và thế gian là thường còn, dựa trên bốn cơ sở” (Trường Bộ Kinh 1.29-30).
978. Idāni tadanantare dhammahadayavibhaṅge pāḷiparicchedo tāva evaṃ veditabbo – ettha hi āditova khandhādīnaṃ dvādasannaṃ koṭṭhāsānaṃ vasena sabbasaṅgāhikavāro nāma vutto.
Now, in the subsequent Dhammahadayavibhaṅga, the Pāḷi divisions should be understood as follows: here, from the very beginning, the section called the All-Inclusive Section (Sabbasaṅgāhikavāra) is taught based on the twelve categories of aggregates (khandhas) and so on.
978. Bây giờ, trong Phân Tích Tinh Yếu Pháp tiếp theo sau đó, trước hết, phần phân đoạn Pāḷi cần được hiểu như sau: Ở đây, ngay từ đầu, chương có tên là Sabbasaṅgāhikavāra (chương tổng hợp tất cả) đã được thuyết giảng theo sự phân chia của mười hai phần, bắt đầu với các uẩn.
Dutiyo tesaṃyeva dhammānaṃ kāmadhātuādīsu uppattānuppattidassanavāro nāma.
The second is called the section on showing the arising and non-arising of these same phenomena in the Kāmadhātu and so on.
Chương thứ hai là chương trình bày sự sanh và không sanh của chính các pháp ấy trong các cõi như Dục giới.
Tatiyo tattheva pariyāpannāpariyāpannadassanavāro nāma.
The third is called the section on showing the included and non-included phenomena therein.
Chương thứ ba là chương trình bày các pháp được bao gồm và không được bao gồm ngay trong các cõi ấy.
Catuttho tīsu bhūmīsu uppattikkhaṇe vijjamānāvijjamānadhammadassanavāro nāma.
The fourth is called the section on showing the existent and non-existent phenomena at the moment of rebirth in the three planes.
Chương thứ tư là chương trình bày các pháp hiện hữu và không hiện hữu vào sát-na sanh trong ba cõi.
Pañcamo tesaṃ dhammānaṃ bhūmantaravasena dassanavāro nāma.
The fifth is called the section on showing these phenomena according to the distinction of planes.
Chương thứ năm là chương trình bày các pháp ấy theo sự khác biệt giữa các cõi.
Chaṭṭho gatīsu uppādakakammaāyuppamāṇadassanavāro nāma.
The sixth is called the section on showing the karma that produces rebirth and the lifespan duration in the destinies.
Chương thứ sáu là chương trình bày về nghiệp tạo sanh và giới hạn tuổi thọ trong các cõi (gati).
Sattamo abhiññeyyādivāro nāma.
The seventh is called the section on knowable phenomena and so on.
Chương thứ bảy là chương về các pháp cần được thắng tri, v.v...
Aṭṭhamo sārammaṇānārammaṇavāro nāma.
The eighth is called the section on phenomena with and without objects.
Chương thứ tám là chương về các pháp có đối tượng và không có đối tượng.
Navamo tesaṃ khandhādidhammānaṃ diṭṭhasutādivasena saṅgahetvā dassanavāro nāma.
The ninth is called the section on showing these aggregates and other phenomena by gathering them according to what is seen, heard, and so on.
Chương thứ chín là chương trình bày bằng cách tổng hợp các pháp uẩn, v.v... ấy theo các đối tượng được thấy, được nghe, v.v...
Dasamo kusalattikādivasena saṅgahetvā dassanavāro nāma.
The tenth is called the section on showing them by gathering them according to the triad of wholesome phenomena and so on.
Chương thứ mười là chương trình bày bằng cách tổng hợp theo các bộ ba như thiện, v.v...
979. Evaṃ dasahi vārehi paricchinnāya pāḷiyā paṭhame tāva sabbasaṅgāhikavāre ‘‘avīcito yāva bhavaggaṃ etthantare kati khandhā’’ti pucchite ‘‘ekoti vā…pe… cattāroti vā chāti vā avatvā pañcāti vattuṃ samattho añño natthī’’ti attano ñāṇabalaṃ dīpento pañcakkhandhāti pucchānurūpaṃ vissajjanaṃ āha.
In the first All-Inclusive Section of the Pāḷi, which is divided into ten sections, when asked, "How many aggregates are there in the interval from Avīci to the summit of existence (Bhavagga)?" the answer "five aggregates" was given in accordance with the question, displaying his own power of knowledge, without saying "one" or... "four" or "six."
979. Như vậy, trong bản Pāḷi được phân chia thành mười chương, trước hết, trong chương đầu tiên là Sabbasaṅgāhikavāra, khi được hỏi “Từ địa ngục Vô Gián cho đến cõi Hữu Đảnh, trong khoảng này có bao nhiêu uẩn?”, Ngài đã trả lời tương ứng với câu hỏi là năm uẩn, để thể hiện sức mạnh trí tuệ của mình rằng “Không có ai khác có khả năng nói là năm, mà không nói là một... hay... bốn... hay sáu”.
Yathāpucchaṃ vissajjanañhi sabbaññubyākaraṇaṃ nāmāti vuccati.
For an answer given in accordance with the question is called the pronouncement of an Omniscient One.
Quả thật, việc trả lời tùy theo câu hỏi được gọi là sự giải đáp của bậc Toàn Giác.
Dvādasāyatanānītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "twelve bases" and so on.
Trong các câu như mười hai xứ v.v... cũng theo phương pháp này.
Rūpakkhandhādīnaṃ pabhedo khandhavibhaṅgādīsu vuttanayeneva veditabbo.
The divisions of the aggregate of form and so on should be understood in the manner stated in the Analysis of Aggregates (Khandhavibhaṅga) and so on.
Sự phân loại của sắc uẩn v.v... nên được hiểu theo phương pháp đã được nói trong Phân Tích Uẩn v.v...
991. Dutiyavāre ye dhammā kāmabhave kāmadhātusambhūtānañca sattānaṃ uppajjanti – kāmadhātuyaṃ pariyāpannā vā apariyāpannā vā – te sabbe saṅgahetvā kāmadhātuyā pañcakkhandhātiādi vuttaṃ.
In the second section, all phenomena that arise in the Kāma-existence (Kāmabhava) and in beings born in the Kāmadhātu, whether included in the Kāmadhātu or not included, are gathered and stated as "five aggregates in the Kāmadhātu" and so on.
991. Trong phẩm thứ hai, sau khi tổng hợp tất cả các pháp sanh khởi trong cõi dục và cho các chúng sanh sanh trong cõi dục – dù thuộc hay không thuộc cõi dục – đã được nói rằng năm uẩn trong cõi dục v.v...
Rūpadhātuādīsupi eseva nayo.
The same method applies to Rūpadhātu and so on.
Trong sắc giới v.v... cũng theo phương pháp này.
Yasmā pana rūpadhātupariyāpannānaṃ sattānaṃ ghānāyatanādīnaṃ abhāvena gandhāyatanādīni āyatanādikiccaṃ na karonti, tasmā rūpadhātuyā cha āyatanāni, nava dhātuyotiādi vuttaṃ.
However, because for beings included in the Rūpadhātu, due to the absence of the nose-base (ghānāyatana) and so on, the odour-base (gandhāyatana) and so on do not perform the function of a base, it is stated "six bases, nine elements in the Rūpadhātu" and so on.
Và bởi vì, do sự không có của tỷ xứ v.v... nơi các chúng sanh thuộc sắc giới, nên hương xứ v.v... không thực hiện chức năng của xứ v.v..., do đó đã được nói rằng sáu xứ, chín giới trong sắc giới v.v...
Yasmā ca okāsavasena vā sattuppattivasena vā apariyāpannadhātu nāma natthi, tasmā apariyāpannadhātuyāti avatvā yaṃ yaṃ apariyāpannaṃ taṃ tadeva dassetuṃ apariyāpanne kati khandhātiādi vuttaṃ.
And because there is no such thing as an unincluded element in terms of realm or the arising of beings, therefore, without saying "in the unincluded element," it was said, "How many aggregates are there in the unincluded?" and so forth, to show only that which is unincluded.
Và bởi vì không có cái gọi là giới không thuộc vào (ba giới) theo phương diện cảnh giới hay theo phương diện sự sanh của chúng sanh, do đó, thay vì nói "trong giới không thuộc vào", để chỉ rõ pháp nào không thuộc vào, đã được nói rằng có bao nhiêu uẩn trong pháp không thuộc vào v.v...
1007. Catutthavāre ekādasāyatanānīti saddāyatanavajjāni.
1007. In the fourth section, ekādasāyatanāni (eleven sense bases) means all except the sound sense base.
1007. Trong phẩm thứ tư, mười một xứ là trừ thanh xứ.
Tañhi ekantena paṭisandhiyaṃ nuppajjati.
For indeed, sound never arises at the moment of rebirth-linking.
Quả thật, xứ ấy chắc chắn không sanh khởi lúc tái sanh.
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
The meaning should be understood everywhere in this manner.
Theo phương pháp này, ý nghĩa nên được hiểu ở mọi nơi.
Sattake ‘‘devānaṃ asurāna’’nti gativasena avatvā avisesena gabbhaseyyakānanti vuttaṃ.
In the heptad, instead of mentioning "of devas and asuras" in terms of destiny, it was generally stated as gabbhaseyyakānaṃ (of those born from the womb).
Trong phần bảy pháp, thay vì nói theo phương diện cảnh giới là "của chư thiên, của a-tu-la", đã được nói một cách tổng quát là của các loài thai sanh.
Tasmā yattha yattha gabbhaseyyakā sambhavanti tattha tattha tesaṃ sattāyatanāni veditabbāni.
Therefore, wherever beings born from the womb can arise, there their seven sense bases should be understood.
Do đó, ở nơi nào các loài thai sanh có thể sanh, ở nơi đó bảy xứ của chúng nên được hiểu.
Tathā dhātuyo.
The same applies to the elements (dhātus).
Tương tự đối với các giới.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here is obvious in meaning.
Phần còn lại ở đây có ý nghĩa rõ ràng.
Pañcamavāre yaṃ vattabbaṃ taṃ dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ vuttameva.
Whatever needs to be said in the fifth section has already been stated in the Dhammasaṅgaṇī-aṭṭhakathā.
Trong phẩm thứ năm, điều cần nói đã được nói trong Chú giải Pháp Tụ.
1021. Chaṭṭhavāre pañcahi kāmaguṇehi nānappakārehi vā iddhivisesehi dibbantīti devā.
1021. In the sixth section, those who shine (dibbanti) with the five sense objects or with various special powers are called devā (devas).
1021. Trong phẩm thứ sáu, chư thiên là những vị hưởng thụ năm dục công đức hoặc bằng các loại thần thông đặc biệt khác nhau.
Sammutidevāti ‘devo, devī’ti evaṃ lokasammutiyā devā.
Sammutidevā (conventional devas) are those called 'deva' or 'devī' by conventional worldly designation.
Chư thiên do quy ước là chư thiên theo quy ước của thế gian như 'devo, devī'.
Upapattidevāti devaloke uppannattā upapattiyā devā.
Upapattidevā (devas by rebirth) are devas by virtue of their rebirth, having arisen in the deva realm.
Chư thiên do sanh là chư thiên do sanh trong cõi trời.
Visuddhidevāti sabbesaṃ devānaṃ pūjārahā sabbakilesavisuddhiyā devā.
Visuddhidevā (purified devas) are devas worthy of worship by all devas, due to their purification from all defilements.
Chư thiên do thanh tịnh là chư thiên đáng được tất cả chư thiên cúng dường do sự thanh tịnh khỏi mọi phiền não.
Rājānoti muddhābhisittakhattiyā.
Rājāno (kings) are khattiyas consecrated with the royal anointing.
Các vị vua là các vị vua Sát-đế-lỵ đã làm lễ quán đảnh.
Deviyoti tesaṃ mahesiyo.
Deviyo (queens) are their chief consorts.
Các hoàng hậu là các vị chánh hậu của họ.
Kumārāti abhisittarājūnaṃ abhisittadeviyā kucchismiṃ uppannakumārā.
Kumārā (princes) are princes born in the womb of a consecrated queen to a consecrated king.
Kumārāti có nghĩa là các vương tử được sinh ra trong bụng của vị hoàng hậu đã được làm lễ quán đảnh bởi vị vua đã được làm lễ quán đảnh.
Uposathakammaṃ katvāti cātuddasādīsu aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasitvā.
Uposathakammaṃ katvā (having observed the Uposatha practice) means having observed the Uposatha endowed with eight factors on the fourteenth day and so forth.
Uposathakammaṃ katvāti có nghĩa là sau khi đã thọ trì Bố-tát gồm tám giới vào các ngày như ngày mười bốn.
Idāni yasmā parittadānādipuññakammaṃ manussasobhagyatāya paccayo, mattaso kataṃ manussasobhagyatāya adhimattaṃ, adhimattabhāvepi nānappakārabhedato nānappakārassa khattiyamahāsālādibhāvassa paccayo, tasmā tassa vasena upapattibhedaṃ dassento appekacce gahapatimahāsālānantiādimāha.
Now, because minor acts of merit such as giving are a cause for human good fortune, and moderately performed acts are exceedingly conducive to human good fortune, and even in their exceedingly abundant state, due to being differentiated in various ways, they are a cause for various states such as being a great khattiya householder, therefore, to show the distinctions in rebirth based on this, it is said, appekacce gahapatimahāsālānaṃ (some, of the wealthy householders) and so forth.
Bây giờ, vì nghiệp phước nhỏ như bố thí là nhân duyên cho sự may mắn của con người, việc làm ở mức độ vừa phải là nhân duyên cho sự may mắn vượt trội của con người, và ngay cả trong trạng thái vượt trội, do sự phân chia đa dạng, nó là nhân duyên cho các trạng thái đa dạng như trở thành khattiyamahāsāla, v.v., do đó, để chỉ ra sự khác biệt về nơi tái sanh tùy theo nghiệp phước đó, Ngài đã nói câu bắt đầu bằng appekacce gahapatimahāsālānaṃ.
Tattha mahāsāro etesanti mahāsārā; ra-kārassa pana la-kāraṃ katvā mahāsālāti vuttaṃ.
Among these, mahāsārā (wealthy) means 'those whose wealth (sāra) is great (mahā)'; and by changing the letter 'r' to 'l', it is said mahāsālā.
Trong đó, mahāsārā có nghĩa là những người có tài sản lớn (mahā sāro); nhưng chữ ra-kāra đã được đổi thành la-kāra và được nói là mahāsāla.
Gahapatiyova mahāsālā, gahapatīsu vā mahāsālāti gahapatimahāsālā.
Gahapatimahāsālā (wealthy householders) means householders who are wealthy, or the wealthy among householders.
Gahapatimahāsālā là những gia chủ chính là những người đại phú, hoặc là những người đại phú trong số các gia chủ.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining cases.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo phương pháp này.
Tattha yassa gehe pacchimantena cattālīsakoṭidhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca pañca ambaṇāni divasavaḷañjo nikkhamati – ayaṃ gahapatimahāsālo nāma.
Among these, a gahapatimahāsālo (wealthy householder) is one in whose house at least forty crores of wealth are buried, and five ambaṇas of kahāpaṇas are spent daily.
Trong đó, người nào trong nhà có tài sản chôn giấu tối thiểu là bốn mươi koṭi, và chi tiêu hàng ngày là năm ambaṇa tiền kahāpaṇa – người này được gọi là gahapatimahāsālo.
Yassa pana gehe pacchimantena asītikoṭidhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca dasaambaṇāni divasavaḷañjo nikkhamati – ayaṃ brāhmaṇamahāsālo nāma.
One in whose house at least eighty crores of wealth are buried, and ten ambaṇas of kahāpaṇas are spent daily, is called a brāhmaṇamahāsālo (wealthy brahmin).
Còn người nào trong nhà có tài sản chôn giấu tối thiểu là tám mươi koṭi, và chi tiêu hàng ngày là mười ambaṇa tiền kahāpaṇa – người này được gọi là brāhmaṇamahāsālo.
Yassa pana gehe pacchimantena koṭisatadhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca vīsati ambaṇāni divasavaḷañjo nikkhamati – ayaṃ khattiyamahāsālo nāma.
One in whose house at least a hundred crores of wealth are buried, and twenty ambaṇas of kahāpaṇas are spent daily, is called a khattiyamahāsālo (wealthy khattiya).
Còn người nào trong nhà có tài sản chôn giấu tối thiểu là một trăm koṭi, và chi tiêu hàng ngày là hai mươi ambaṇa tiền kahāpaṇa – người này được gọi là khattiyamahāsālo.
Sahabyatanti sahabhāvaṃ; sabhāgā hutvā nibbattantīti attho.
Sahabyataṃ (companionship) means companionship; the meaning is that they arise as equals.
Sahabyatanti có nghĩa là trạng thái đồng hành; nghĩa là họ được sinh ra có cùng phần phước.
Cātumahārājikānantiādīsu cātumahārājikā nāma sinerupabbatassa vemajjhe honti.
In the phrase Cātumahārājikānaṃ (of the Four Great Kings) and so forth, the Cātumahārājika devas reside in the middle of Mount Sineru.
Trong các câu bắt đầu bằng Cātumahārājikānanti, các vị trời Cātumahārājikā ở lưng chừng núi Sineru.
Tesu pabbataṭṭhakāpi atthi, ākāsaṭṭhāpi; tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā.
Among them, there are those who reside on the mountain and those who reside in the sky; their lineage extends to the Cakkavāḷa mountain.
Trong số họ, có những vị trời trú trên núi, và cũng có những vị trời trú trên không; dòng dõi của họ kéo dài đến tận núi Cakkavāḷa.
Khiḍḍāpadosikā, manopadosikā, sītavalāhakā, uṇhavalāhakā, candimā devaputto, sūriyo devaputtoti ete sabbepi cātumahārājikadevalokaṭṭhakā eva.
Khiḍḍāpadosika (corrupted by play), Manopadosika (corrupted by mind), Sītavalāhaka (cold-cloud devas), Uṇhavalāhaka (hot-cloud devas), Candimā (the moon deva-son), and Sūriyo (the sun deva-son)—all these are merely devas residing in the Cātumahārājika deva realm.
Các vị trời Khiḍḍāpadosikā, Manopadosikā, Sītavalāhakā, Uṇhavalāhakā, thiên tử Candimā, thiên tử Sūriya, tất cả những vị này đều là những vị trời trú tại cõi trời Cātumahārājika.
Tettiṃsa janā tattha upapannāti tāvatiṃsā.
They are called Tāvatiṃsā because thirty-three beings were reborn there.
Ba mươi ba chúng sanh đã tái sanh ở đó, nên gọi là Tāvatiṃsā.
Apica tāvatiṃsāti tesaṃ devānaṃ nāmamevāti vuttaṃ.
Furthermore, it is said that Tāvatiṃsā is simply the name of those devas.
Hơn nữa, có lời nói rằng Tāvatiṃsā chính là tên của các vị trời đó.
Tepi atthi pabbataṭṭhakā, atthi ākāsaṭṭhakā.
Among them, too, there are those who reside on the mountain and those who reside in the sky.
Trong số họ cũng có những vị trời trú trên núi, có những vị trời trú trên không.
Tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā.
Their lineage extends to the Cakkavāḷa mountain.
Dòng dõi của họ kéo dài đến tận núi Cakkavāḷa.
Tathā yāmādīnaṃ.
The same applies to the Yāmas and so forth.
Đối với các cõi trời Yāmā, v.v. cũng tương tự.
Ekadevalokepi hi devānaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ appattā nāma natthi.
For in no single deva realm is there a lineage of devas that does not reach the Cakkavāḷa mountain.
Bởi vì, ngay cả trong một cõi trời, không có dòng dõi chư thiên nào mà không kéo dài đến tận núi Cakkavāḷa.
Tattha dibbaṃ sukhaṃ yātā payātā sampattāti yāmā.
Among them, those who have gone forth, proceeded, and attained divine happiness are called Yāmā.
Trong đó, những vị đã đi đến, đã đạt đến, đã thành tựu hạnh phúc của chư thiên được gọi là Yāmā.
Tuṭṭhā pahaṭṭhāti tusitā.
Those who are pleased and delighted are called Tusitā.
Những vị hoan hỷ, vui mừng được gọi là Tusitā.
Pakatipaṭiyattārammaṇato atirekena ramitukāmakāle yathārucite bhoge nimminitvā ramantīti nimmānaratī.
Those who, when desiring to enjoy more than the naturally prepared objects, create desired enjoyments and take pleasure in them, are called Nimmānaratī.
Những vị hóa hiện các dục lạc theo ý muốn và hưởng thụ chúng vào lúc muốn hưởng thụ một cách vượt trội hơn các đối tượng đã được chuẩn bị sẵn theo thường lệ, được gọi là Nimmānaratī.
Cittācāraṃ ñatvā parehi nimmitesu bhogesu vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattī.
Those who, knowing the mental disposition, wield power over enjoyments created by others, are called Paranimmitavasavattī.
Những vị làm chủ các dục lạc do người khác hóa hiện, sau khi biết được tâm ý của họ, được gọi là Paranimmitavasavattī.
1027. Ārammaṇanānattatāti ārammaṇassa nānattabhāvo.
1027. Ārammaṇanānattatā (diversity of object) means the state of diversity of the object.
1027. Ārammaṇanānattatā là sự khác biệt của đối tượng.
Manasikāranānattatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to manasikāranānattatā (diversity of attention) and so forth.
Trong manasikāranānattatādi (sự khác biệt về tác ý, v.v...) cũng theo phương pháp tương tự.
Ettha ekassa pathavīkasiṇaṃ ārammaṇaṃ hoti…pe… ekassa odātakasiṇanti idaṃ ārammaṇanānattaṃ.
Here, for one, the earth kasiṇa is the object…pe… for another, the white kasiṇa; this is the diversity of object.
Ở đây, đối với một người, đối tượng là biến xứ đất... cho đến... đối với một người là biến xứ trắng, đây là sự khác biệt về đối tượng.
Eko pathavīkasiṇaṃ manasi karoti…pe… eko odātakasiṇanti idaṃ manasikāranānattaṃ.
One pays attention to the earth kasiṇa…pe… another pays attention to the white kasiṇa; this is the diversity of attention.
Một người tác ý đến biến xứ đất... cho đến... một người tác ý đến biến xứ trắng, đây là sự khác biệt về tác ý.
Ekassa pathavīkasiṇe chando hoti…pe… ekassa odātakasiṇeti idaṃ chandanānattaṃ.
For one, there is desire concerning the earth kasiṇa…pe… for another, concerning the white kasiṇa; this is chandanānattaṃ (diversity of desire).
Đối với một người, có dục trong biến xứ đất... cho đến... đối với một người, trong biến xứ trắng, đây là sự khác biệt về dục.
Eko pathavīkasiṇe patthanaṃ karoti…pe… eko odātakasiṇeti idaṃ paṇidhinānattaṃ.
One makes an aspiration concerning the earth kasiṇa…pe… another makes an aspiration concerning the white kasiṇa; this is paṇidhinānattaṃ (diversity of aspiration).
Một người thực hiện nguyện trong biến xứ đất... cho đến... một người trong biến xứ trắng, đây là sự khác biệt về nguyện.
Eko pathavīkasiṇavasena adhimuccati…pe… eko odātakasiṇavasenāti idaṃ adhimokkhanānattaṃ.
One becomes firmly resolved by means of the earth kasiṇa... (and so on) ...one by means of the white kasiṇa: this is diversity of resolution (adhimokkhanānatta).
Một người tin chắc nhờ biến xứ đất... cho đến... một người nhờ biến xứ trắng, đây là sự khác biệt về thắng giải.
Eko pathavīkasiṇavasena cittaṃ abhinīharati…pe… eko odātakasiṇavasenāti idaṃ abhinīhāranānattaṃ.
One directs the mind by means of the earth kasiṇa... (and so on) ...one by means of the white kasiṇa: this is diversity of directing (abhinīhāranānatta).
Một người hướng tâm nhờ biến xứ đất... cho đến... một người nhờ biến xứ trắng, đây là sự khác biệt về sự hướng tâm.
Ekassa pathavīkasiṇaparicchindanakapaññā hoti…pe… ekassa odātakasiṇaparicchindanakapaññāti idaṃ paññānānattaṃ.
For one, there is the wisdom that discerns the earth kasiṇa... (and so on) ...for one, there is the wisdom that discerns the white kasiṇa: this is diversity of wisdom (paññānānatta).
Đối với một người, có trí tuệ phân định biến xứ đất... cho đến... đối với một người, có trí tuệ phân định biến xứ trắng, đây là sự khác biệt về trí tuệ.
Tattha ārammaṇamanasikārā pubbabhāgena kathitā.
Therein, diversity of object (ārammaṇa) and diversity of attention (manasikāra) have been stated as prior parts.
Trong đó, đối tượng và tác ý được nói đến ở giai đoạn tiền phần.
Chandapaṇidhiadhimokkhābhinīhārā appanāyapi vattanti upacārepi.
Desire (chanda), aspiration (paṇidhi), resolution (adhimokkha), and directing (abhinīhāra) apply both to absorption (appanā) and access concentration (upacāra).
Dục, nguyện, thắng giải, và sự hướng tâm cũng có thể xảy ra trong giai đoạn an chỉ cũng như trong giai đoạn cận hành.
Paññā pana lokiyalokuttaramissakā kathitā.
Wisdom (paññā), however, is stated as a mix of worldly (lokiya) and supramundane (lokuttara).
Còn tuệ, đã được nói là hỗn hợp giữa thế gian và siêu thế.
Asaññasattānanti saññāvirahitānaṃ sattānaṃ.
Asaññasatta means beings devoid of perception.
Asaññasattānanti có nghĩa là của các chúng sanh không có tưởng.
Ekacce hi titthāyatane pabbajitvā ‘cittaṃ nissāya rajjanadussanamuyhanāni nāma hontī’ti citte dosaṃ disvā ‘acittakabhāvo nāma sobhano, diṭṭhadhammanibbānameta’nti saññāvirāgaṃ janetvā tatrūpagaṃ pañcamaṃ samāpattiṃ bhāvetvā tattha nibbattanti.
Indeed, some who have gone forth in other sects, seeing fault in the mind, thinking, ‘attachment, aversion, and delusion arise on account of the mind,’ and ‘a state without mind is excellent, this is Nibbāna in this very life,’ generate dispassion towards perception, cultivate the fifth jhāna conducive to that state, and are reborn there.
Bởi vì, một số người sau khi xuất gia trong các nơi nương tựa của tà kiến, thấy được lỗi lầm trong tâm rằng: ‘Do nương vào tâm mà các sự tham ái, sân hận, si mê khởi lên’, nên đã phát sanh sự nhàm chán đối với tưởng rằng: ‘Trạng thái không có tâm thật là tốt đẹp, đây chính là Niết-bàn trong hiện tại’, rồi tu tập thiền chứng thứ năm vốn là nhân sanh về cõi ấy, và được tái sanh tại đó.
Tesaṃ upapattikkhaṇe eko rūpakkhandhoyeva nibbattati.
At the moment of their rebirth, only the rūpakkhandha (form aggregate) arises.
Vào khoảnh khắc tái sanh của họ, chỉ có một sắc uẩn duy nhất phát sanh.
Ṭhatvā nibbatto ṭhitako eva hoti, nisīditvā nibbatto nisinnakova nipajjitvā nibbatto nipannova.
One who is born standing remains standing; one who is born sitting remains sitting; one who is born lying remains lying.
Chúng sanh tái sanh trong tư thế đứng thì vẫn đứng yên, tái sanh trong tư thế ngồi thì vẫn ngồi yên, tái sanh trong tư thế nằm thì vẫn nằm yên.
Cittakammarūpakasadisā hutvā pañca kappasatāni tiṭṭhanti.
They remain for five hundred kappas (world-cycles), similar to statues.
Họ tồn tại trong năm trăm đại kiếp, giống như những hình ảnh được tạo tác một cách tinh xảo.
Tesaṃ pariyosāne so rūpakāyo antaradhāyati, kāmāvacarasaññā uppajjati; tena idha saññuppādena te devā tamhā kāyā cutāti paññāyanti.
At the end of their existence, that body of form vanishes, and a sense-sphere perception arises; it is due to this arising of perception in the sense-sphere that those devas are known to have passed away from that body.
Khi tuổi thọ của họ kết thúc, sắc thân ấy biến mất, tưởng thuộc cõi Dục phát sanh; do sự phát sanh của tưởng ở đây, các vị trời ấy được biết là đã chết từ thân đó.
Vipulā phalā etesanti vehapphalā.
Their fruits are abundant, hence Vehapphalā.
Những chúng sanh này có quả rộng lớn, nên gọi là Vehapphalā.
Attano sampattiyā na hāyanti na vihāyantīti avihā.
They do not diminish or depart from their own prosperity, hence Avihā.
Họ không suy giảm, không rời khỏi sự thành tựu của mình, nên gọi là Avihā.
Na kañci sattaṃ tappantīti atappā.
They do not torment any being, hence Atappā.
Họ không làm phiền não bất kỳ chúng sanh nào, nên gọi là Atappā.
Sundarā dassanā abhirūpā pāsādikāti sudassā.
They are beautiful to behold, well-formed, and pleasing, hence Sudassā.
Họ có tướng mạo đẹp, dung sắc khả ái, đáng ưa thích, nên gọi là Sudassā.
Suṭṭha passanti, sundarametesaṃ vā dassananti sudassī.
They see well, or their seeing is beautiful, hence Sudassī.
Họ thấy một cách tốt đẹp, hoặc sự thấy của họ là tốt đẹp, nên gọi là Sudassī.
Sabbehi eva guṇehi ca bhavasampattiyā ca jeṭṭhā, natthettha kaniṭṭhāti akaniṭṭhā.
They are superior in all qualities and in the prosperity of existence; there are no inferiors among them, hence Akaniṭṭhā.
Họ là bậc trưởng thượng về mọi phương diện đức hạnh và sự thành tựu của cõi sống, ở đây không có ai thấp kém hơn, nên gọi là Akaniṭṭhā.
Tattha sammāsambuddhena manussānaṃ devānañca āyuṃ paricchindamānena catūsu apāyesu bhummadevesu ca āyu paricchinnaṃ taṃ kasmāti?
Therein, when the Perfectly Self-Enlightened One was determining the lifespans of humans and devas, why was the lifespan in the four lower realms and among the earth-dwelling devas not determined?
Trong đó, khi Đức Phật Chánh Đẳng Giác xác định tuổi thọ của loài người và chư thiên, tại sao Ngài không xác định tuổi thọ trong bốn đường ác và của các vị địa thiên?
Niraye tāva kammameva pamāṇaṃ.
In hell, action (kamma) alone is the measure.
Trước hết, trong địa ngục, chính nghiệp là thước đo.
Yāva kammaṃ na khīyati, na tāva cavanti.
As long as the kamma is not exhausted, they do not pass away.
Chừng nào nghiệp chưa cạn kiệt, chừng đó họ chưa chết.
Tathā sesaapāyesu.
The same applies to the remaining lower realms.
Tương tự như vậy trong các đường ác còn lại.
Bhummadevānampi kammameva pamāṇaṃ.
For the earth-dwelling devas too, kamma alone is the measure.
Đối với các vị địa thiên, nghiệp cũng là thước đo.
Tattha nibbattā hi keci sattāhamattaṃ tiṭṭhanti, keci addhamāsaṃ, keci māsaṃ, kappaṃ tiṭṭhamānāpi atthiyeva.
Indeed, some beings reborn there remain for only seven days, some for half a month, some for a month, and there are even those who remain for a kappa.
Bởi vì, những chúng sanh được tái sanh ở đó, một số chỉ tồn tại khoảng bảy ngày, một số nửa tháng, một số một tháng, và cũng có những vị tồn tại suốt một kiếp.
Tattha manussesu gihibhāve ṭhitāyeva sotāpannāpi honti, sakadāgāmiphalampi anāgāmiphalampi arahattaphalampi pāpuṇanti.
Among humans, those who remain in the lay state can become stream-enterers, and attain the fruits of once-returning, non-returning, and arahatship.
Trong đó, ở cõi người, có những vị trở thành bậc Dự lưu, cũng có những vị đắc quả Nhất lai, quả Bất lai, và quả A-la-hán ngay khi còn là người tại gia.
Tesu sotāpannādayo yāvajīvaṃ tiṭṭhanti.
Among them, stream-enterers and so forth remain for their entire lives.
Trong số đó, các bậc từ Dự lưu trở lên sống cho đến hết tuổi thọ.
Khīṇāsavā pana parinibbāyanti vā pabbajanti vā.
Those whose taints are destroyed (arahats), however, either attain final Nibbāna or go forth into homelessness.
Còn các bậc Lậu tận thì hoặc nhập diệt, hoặc xuất gia.
Arahattaṃ nāma seṭṭhaguṇo, gihiliṅgaṃ hīnaṃ, taṃ hīnatāya uttamaṃ guṇaṃ dhāretuṃ na sakkoti.
Arahatship is a supreme quality, while the lay state is inferior; that inferior state cannot bear the supreme quality.
Vì quả A-la-hán là một đức hạnh cao thượng, còn hình tướng tại gia là thấp kém; do sự thấp kém đó, nó không thể duy trì được đức hạnh tối thượng.
Tasmā te parinibbātukāmā vā pabbajitukāmā vā honti.
Therefore, they either wish to attain final Nibbāna or wish to go forth.
Vì vậy, họ hoặc có ý muốn nhập diệt, hoặc có ý muốn xuất gia.
Bhummadevā pana arahattaṃ patvāpi yāvajīvaṃ tiṭṭhanti.
Earth-dwelling devas, however, even after attaining arahatship, remain for their entire lives.
Còn các vị địa thiên, dù đã đắc quả A-la-hán, vẫn sống cho đến hết tuổi thọ.
Chasu kāmāvacaradevesu sotāpannasakadāgāmino yāvajīvaṃ tiṭṭhanti; anāgāminā rūpabhavaṃ gantuṃ vaṭṭati, khīṇāsavena parinibbātuṃ.
Among the six sense-sphere devas, stream-enterers and once-returners remain for their entire lives; for a non-returner, it is proper to go to the form realm; for an arahat, to attain final Nibbāna.
Trong sáu cõi trời Dục giới, các vị Sotāpanna và Sakadāgāmi tồn tại cho đến hết tuổi thọ; đối với vị Anāgāmi, thích hợp để đi đến cõi Sắc, đối với vị Khīṇāsava, thích hợp để parinibbāna.
Nilīyanokāsassa abhāvā.
Due to the absence of a place to hide.
Vì không có nơi ẩn náu.
Rūpāvacarārūpāvacaresu sabbepi yāvajīvaṃ tiṭṭhanti.
In the form realms and immaterial realms, all remain for their entire lives.
Trong các cõi Sắc giới và Vô sắc giới, tất cả các vị cũng tồn tại cho đến hết tuổi thọ.
Tattha rūpāvacare nibbattā sotāpannasakadāgāmino na puna idhāgacchanti, tattheva parinibbāyanti.
Among those reborn in the form realms, stream-enterers and once-returners do not come back here again; they attain final Nibbāna right there.
Ở đó, các vị Sotāpanna, Sakadāgāmi đã sanh trong cõi Sắc giới sẽ không trở lại đây nữa, các vị ấy parinibbāna ngay tại đó.
Ete hi jhānaanāgāmino nāma.
These are indeed called jhāna non-returners.
Thật vậy, những vị này được gọi là Jhānaanāgāmi (Bất lai nhờ thiền).
Aṭṭhasamāpattilābhīnaṃ pana kiṃ niyameti?
But what determines rebirth for those who have attained the eight attainments?
Còn đối với những vị đắc bát thiền chứng, điều gì quyết định?
Paguṇajjhānaṃ.
The perfected jhāna.
Thiền định thuần thục.
Yadevassa paguṇaṃ hoti, tena uppajjati.
Whatever jhāna is perfected for him, by that he is reborn.
Thiền nào của vị ấy thuần thục, vị ấy sanh lên nhờ thiền đó.
Sabbesu pana paguṇesu kiṃ niyameti?
But when all jhānas are perfected, what determines rebirth?
Nhưng khi tất cả các thiền đều thuần thục, điều gì quyết định?
Patthanā.
Aspiration.
Sự nguyện cầu.
Yattha upapattiṃ pattheti tattheva upapajjati.
He is reborn exactly where he aspires to be reborn.
Vị ấy nguyện cầu sanh vào cõi nào thì sanh vào chính cõi đó.
Patthanāya asati kiṃ niyameti?
If there is no aspiration, what determines rebirth?
Khi không có sự nguyện cầu, điều gì quyết định?
Maraṇasamaye samāpannā samāpatti.
The attainment entered into at the time of death.
Thiền chứng đã nhập vào lúc lâm chung.
Maraṇasamaye samāpannā natthi, kiṃ niyameti?
If no attainment was entered into at the time of death, what determines rebirth?
Không có thiền chứng đã nhập vào lúc lâm chung, điều gì quyết định?
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti.
The attainment of the sphere of neither perception nor non-perception.
Thiền chứng Phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Ekaṃsena hi so nevasaññānāsaññāyatane upapajjati.
For he is certain to be reborn in the sphere of neither perception nor non-perception.
Thật vậy, vị ấy chắc chắn sanh vào cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Navasu brahmalokesu nibbattaariyasāvakānaṃ tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi na heṭṭhūpapatti.
For noble disciples reborn in the nine Brahma realms, rebirth can occur in that same realm or in higher realms, but not in lower realms.
Đối với các bậc Thánh đệ tử đã sanh trong chín cõi Phạm thiên, có sự tái sanh tại đó và tái sanh ở cõi trên, không có tái sanh ở cõi dưới.
Puthujjanānaṃ pana tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi heṭṭhūpapattipi.
For ordinary individuals, however, rebirth can occur in that same realm, in higher realms, or in lower realms.
Còn đối với các phàm nhân, có sự tái sanh tại đó, tái sanh ở cõi trên, và cả tái sanh ở cõi dưới.
Pañcasu suddhāvāsesu catūsu ca arūpesu ariyasāvakānaṃ tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi.
For noble disciples in the five Pure Abodes and the four immaterial realms, rebirth can occur in that same realm or in higher realms.
Trong năm cõi Tịnh Cư và bốn cõi Vô sắc, đối với các bậc Thánh đệ tử, có sự tái sanh tại đó và tái sanh ở cõi trên.
Paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbatto anāgāmī nava brahmaloke sodhetvā matthake ṭhito parinibbāti.
A non-returner reborn in the first jhāna realm purifies the nine Brahma realms and attains final Nibbāna at the highest (Vehapphala realm).
Vị Anāgāmi sanh trong cõi Sơ thiền, sau khi thanh lọc chín cõi Phạm thiên, đứng ở đỉnh cao mà parinibbāna.
Vehapphalā, akaniṭṭhā, nevasaññānāsaññāyatananti ime tayo devalokā seṭṭhabhavā nāma.
The Vehapphala, Akaniṭṭha, and the sphere of neither perception nor non-perception—these three divine realms are called supreme existences.
Vehapphalā (Quảng Quả), Akaniṭṭhā (Sắc Cứu Cánh), và Nevasaññānāsaññāyatana (Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ), ba cõi trời này được gọi là những cõi tối thắng.
Imesu tīsu ṭhānesu nibbattaanāgāmino neva uddhaṃ gacchanti, na adho, tattha tattheva parinibbāyantīti.
Non-returners reborn in these three places do not go upwards or downwards; they attain final Nibbāna right there in those realms.
Các vị Anāgāmi sanh trong ba nơi này không đi lên trên, cũng không đi xuống dưới, mà parinibbāna ngay tại nơi đó.
Idamettha pakiṇṇakaṃ.
This is the miscellaneous explanation here.
Đây là phần tạp luận ở đây.
1030. Sattamavāre salakkhaṇapariggāhikāya abhiññāya vasena abhiññeyyatā veditabbā.
1030. In the seventh section, what is to be comprehended by higher knowledge (abhiññeyyatā) should be understood by means of special knowledge (abhiññā) that grasps intrinsic characteristics.
Trong đoạn thứ bảy, tính chất cần được thắng tri (abhiññeyyatā) nên được hiểu theo nghĩa của thắng trí (abhiññā) có khả năng liễu giải tự tướng.
Ñātatīraṇapahānapariññānaṃ vasena pariññeyyatā.
What is to be fully understood (pariññeyyatā) by means of full understanding through knowing (ñāta-pariññā), full understanding through investigating (tīraṇa-pariññā), and full understanding through abandoning (pahāna-pariññā).
Tính chất cần được biến tri (pariññeyyatā) nên được hiểu theo nghĩa của biến tri bằng cách biết, biến tri bằng cách thẩm sát, và biến tri bằng cách đoạn trừ.
Sā ca rūpakkhandho abhiññeyyo pariññeyyo na pahātabbotiādīsu ñātatīraṇapariññāvaseneva veditabbā.
And that (pariññeyyatā), in statements such as " The form aggregate is to be comprehended by higher knowledge, to be fully understood, not to be abandoned," should be understood only by means of full understanding through knowing and full understanding through investigating.
Và điều đó, trong các câu như "Sắc uẩn cần được thắng tri, cần được biến tri, không cần được đoạn trừ", nên được hiểu chỉ theo nghĩa của biến tri bằng cách biết và biến tri bằng cách thẩm sát.
Samudayasaccaṃ abhiññeyyaṃ pariññeyyaṃ pahātabbantiādīsu pahānapariññāvasena.
In statements such as " The origin of suffering (samudaya sacca) is to be comprehended by higher knowledge, to be fully understood, to be abandoned," it is understood by means of full understanding through abandoning.
Trong các câu như "Tập đế cần được thắng tri, cần được biến tri, cần được đoạn trừ", nên được hiểu theo nghĩa của biến tri bằng cách đoạn trừ.