189. Idāni tadanantare saccavibhaṅge cattārīti gaṇanaparicchedo.
Now, in the immediately following Sacca-vibhaṅga, " cattāri" is the enumeration and delimitation.
189. Bây giờ, trong phần Phân Tích về Sự Thật tiếp theo sau đó, từ bốn là sự xác định về số lượng.
Ariyasaccānīti paricchinnadhammanidassanaṃ.
" Ariyasaccāni" is the designation of the delimited phenomena.
Thánh đế là sự chỉ rõ các pháp đã được xác định.
Dukkhaṃ ariyasaccantiādimhi pana uddesavāre –
In the section of designation beginning with " Dukkhaṃ ariyasaccaṃ" (the noble truth of suffering):
Còn trong đoạn đề mục bắt đầu bằng Khổ Thánh đế thì–
Tattha ‘vibhāgato’ti dukkhādīnañhi cattāro cattāro atthā vibhattā tathā avitathā anaññathā, ye dukkhādīni abhisamentehi abhisametabbā.
Here, " by way of division": for the four truths (dukkha, etc.), the four meanings are indeed divided, true, and not otherwise, which should be thoroughly understood by those who thoroughly understand suffering, etc. As it is said: "The meaning of oppression, the meaning of the conditioned, the meaning of torment, the meaning of change—these four are the meanings of suffering for suffering, truly, not falsely, not otherwise. The meaning of accumulation, the meaning of origin, the meaning of conjunction, the meaning of obstruction for samudaya... The meaning of escape, the meaning of seclusion, the meaning of the unconditioned, the meaning of the deathless for nirodha... The meaning of leading out, the meaning of cause, the meaning of insight, the meaning of dominance for magga—these four are the meanings of magga for magga, truly, not falsely, not otherwise."
Ở đây, ‘theo sự phân chia’ có nghĩa là bốn ý nghĩa của mỗi sự thật như khổ v.v... đã được phân chia, chúng là như vậy, không sai lệch, không khác đi, và cần được các bậc thấu triệt thấu triệt.
Yathāha, ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho, saṅkhataṭṭho, santāpaṭṭho, vipariṇāmaṭṭho – ime cattāro dukkhassa dukkhaṭṭhā tathā avitathā anaññathā.
As it is said: "The meaning of oppression, the meaning of the conditioned, the meaning of torment, the meaning of change for suffering—these four are the meanings of suffering for suffering, truly, not falsely, not otherwise. The meaning of accumulation, the meaning of origin, the meaning of conjunction, the meaning of obstruction for samudaya... The meaning of escape, the meaning of seclusion, the meaning of the unconditioned, the meaning of the deathless for nirodha... The meaning of leading out, the meaning of cause, the meaning of insight, the meaning of dominance for magga—these four are the meanings of magga for magga, truly, not falsely, not otherwise."
Như có lời dạy: “Ý nghĩa bức bách, ý nghĩa hữu vi, ý nghĩa thiêu đốt, ý nghĩa biến hoại của khổ – bốn ý nghĩa này của khổ là như vậy, không sai lệch, không khác đi.
Samudayassa āyūhanaṭṭho, nidānaṭṭho, saṃyogaṭṭho, palibodhaṭṭho…pe… nirodhassa nissaraṇaṭṭho, vivekaṭṭho, asaṅkhataṭṭho, amataṭṭho…pe… maggassa niyyānaṭṭho, hetvaṭṭho, dassanaṭṭho, ādhipateyyaṭṭho – ime cattāro maggassa maggaṭṭhā tathā avitathā anaññathā’’ti (paṭi. ma. 2.8).
And also, "the meaning of oppression, the meaning of the conditioned, the meaning of torment, the meaning of change, the meaning of comprehension for suffering"—and so on. The determination by way of division should be understood in this way.
Ý nghĩa tích tập, ý nghĩa nguyên nhân, ý nghĩa trói buộc, ý nghĩa chướng ngại của tập đế…v.v… Ý nghĩa thoát ly, ý nghĩa viễn ly, ý nghĩa vô vi, ý nghĩa bất tử của diệt đế…v.v… Ý nghĩa xuất ly, ý nghĩa nhân duyên, ý nghĩa thấy rõ, ý nghĩa chủ đạo của đạo đế – bốn ý nghĩa này của đạo đế là như vậy, không sai lệch, không khác đi.”
Tathā ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho, saṅkhataṭṭho, santāpaṭṭho, viparināmaṭṭho, abhisamayaṭṭho’’ti (paṭi. ma. 2.11) evamādi.
And also, "the meaning of oppression, the meaning of the conditioned, the meaning of torment, the meaning of change, the meaning of comprehension for suffering"—and so on.
Tương tự, “ý nghĩa bức bách, ý nghĩa hữu vi, ý nghĩa thiêu đốt, ý nghĩa biến hoại, ý nghĩa cần được thấu triệt của khổ” v.v...
Iti evaṃ vibhattānaṃ catunnaṃ catunnaṃ atthānaṃ vasena dukkhādīni veditabbānīti.
Thus, by virtue of these four meanings, the truths of suffering, etc., should be understood.
Như vậy, nên hiểu khổ v.v... theo bốn ý nghĩa đã được phân chia như thế.
Ayaṃ tāvettha vibhāgato vinicchayo veditabbo.
This, then, is the determination to be understood here by way of division.
Trước hết, đây là sự quyết đoán nên được hiểu theo sự phân chia.
‘Nibbacanalakkhaṇādippabhedato’ti ettha pana ‘nibbacanato’ tāva idha ‘du’iti ayaṃ saddo kucchite dissati; kucchitañhi puttaṃ duputtoti vadanti.
How is it " by way of definition, characteristics, and various types"? Here, first, by way of definition: the word " du" appears in the sense of 'contemptible'; indeed, they call a contemptible son 'duputta'.
‘Theo sự phân loại về từ nguyên, đặc tính v.v...’, ở đây, trước hết về ‘từ nguyên’, từ ‘du’ ở đây được thấy trong nghĩa đáng khinh; vì người ta gọi một đứa con đáng khinh là duputta (đứa con xấu).
‘Khaṃ’saddo pana tucche; tucchañhi ākāsaṃ khanti vuccati.
The word " khaṃ," however, means 'empty'; indeed, empty space is called kha.
Còn từ ‘khaṃ’ có nghĩa là trống rỗng; vì không gian trống rỗng được gọi là kha.
Idañca paṭhamasaccaṃ kucchitaṃ anekaupaddavādhiṭṭhānato, tucchaṃ bālajanaparikappitadhuvasubhasukhattabhāvavirahitato.
And this first truth is contemptible because it is the foundation of many misfortunes and adversities, and it is empty because it is devoid of permanence, beauty, happiness, and self as imagined by foolish people.
Và sự thật đầu tiên này là đáng khinh vì là nền tảng của nhiều tai họa, và là trống rỗng vì không có các trạng thái thường, tịnh, lạc, ngã như kẻ phàm phu tưởng tượng.
Tasmā kucchitattā tucchattā ca dukkhanti vuccati.
Therefore, because it is contemptible and empty, it is called dukkha (suffering).
Do đó, vì đáng khinh và trống rỗng, nó được gọi là dukkha.
‘Saṃ’iti ca ayaṃ saddo ‘‘samāgamo sameta’’ntiādīsu (vibha. 199; dī. ni. 2.396) saṃyogaṃ dīpeti; ‘u’iti ayaṃ saddo ‘‘uppannaṃ udita’’ntiādīsu (pārā. 172; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 141) uppattiṃ.
And the word " saṃ" denotes conjunction in phrases like "meeting, coming together" ; the word " u" denotes origination in phrases like "arisen, appeared."
Từ ‘saṃ’ chỉ sự liên kết trong các câu như “samāgamo sametaṃ” (sự hội họp, sự kết hợp); từ ‘u’ chỉ sự phát sinh trong các câu như “uppannaṃ uditaṃ” (đã sinh, đã khởi lên).
‘Aya’saddo pana kāraṇaṃ dīpeti.
The word " aya" denotes cause.
Còn từ ‘aya’ chỉ nguyên nhân.
Idañcāpi dutiyasaccaṃ avasesapaccayasamāyoge sati dukkhassuppattikāraṇaṃ.
And this second truth is indeed the cause of the arising of suffering when there is a combination of the remaining conditions.
Và sự thật thứ hai này, khi có sự kết hợp của các duyên còn lại, là nguyên nhân phát sinh của khổ.
Iti dukkhassa saṃyoge uppattikāraṇattā dukkhasamudayanti vuccati.
Thus, because it is the cause of the arising of suffering in conjunction, it is called dukkhasamudaya (the origin of suffering).
Như vậy, vì là nguyên nhân phát sinh của khổ khi có sự liên kết, nó được gọi là dukkhasamudaya.
Tatiyasaccaṃ pana yasmā ‘ni’saddo abhāvaṃ ‘rodha’saddo ca cārakaṃ dīpeti, tasmā abhāvo ettha saṃsāracārakasaṅkhātassa dukkharodhassa sabbagatisuññattā, samadhigate vā tasmiṃ saṃsāracārakasaṅkhātassa dukkharodhassa abhāvo hoti tappaṭipakkhattātipi dukkhanirodhanti vuccati, dukkhassa vā anuppādanirodhapaccayattā dukkhanirodhanti.
The third truth, however, is called dukkhanirodha (the cessation of suffering) because the word 'ni' denotes absence and the word 'rodha' denotes confinement, so here there is the absence of the confinement of suffering, which is called the confinement of saṃsāra, due to its emptiness of all destinations; or, when it is attained, there is the absence of the confinement of suffering, which is called the confinement of saṃsāra, because it is its opposite; or, because it is the cause of the non-arising and cessation of suffering, it is dukkha-nirodha.
Đối với sự thật thứ ba, vì từ ‘ni’ chỉ sự không có và từ ‘rodha’ chỉ nhà tù, nên ở đây không có nhà tù khổ được gọi là nhà tù luân hồi, vì nó trống không trong mọi cảnh giới; hoặc khi đã chứng ngộ nó, thì không còn nhà tù khổ được gọi là nhà tù luân hồi, vì nó đối nghịch với nhà tù ấy, nên được gọi là dukkhanirodha; hoặc vì là duyên cho sự chấm dứt không sinh khởi của khổ, nên gọi là dukkhanirodha.
Catutthasaccaṃ pana yasmā etaṃ dukkhanirodhaṃ gacchati ārammaṇavasena tadabhimukhībhūtattā, paṭipadā ca hoti dukkhanirodhappattiyā, tasmā dukkhanirodhagāminī paṭipadāti vuccati.
The fourth truth, however, is called the path leading to the cessation of suffering because it proceeds to this cessation of suffering by way of taking it as its object, having become directed towards it, and it is also the path for the attainment of the cessation of suffering.
Đối với sự thật thứ tư, vì nó đi đến sự chấm dứt khổ này do hướng đến nó làm đối tượng, và là con đường để đạt đến sự chấm dứt khổ, nên nó được gọi là con đường đưa đến sự chấm dứt khổ.
Yasmā panetāni buddhādayo ariyā paṭivijjhanti, tasmā ariyasaccānīti vuccanti.
And because the Buddhas and other noble ones thoroughly penetrate these, they are called Ariyasaccāni (Noble Truths).
Và vì các bậc Thánh như chư Phật v.v... thấu triệt những điều này, nên chúng được gọi là Thánh đế.
Yathāha – ‘‘catārimāni, bhikkhave, ariyasaccāni (saṃ. ni. 5.1097).
As it is said: "These four, bhikkhus, are noble truths.
Như có lời dạy: “Này các Tỳ khưu, có bốn Thánh đế này.
Katamāni…pe… imāni kho, bhikkhave, cattāri ariyasaccāni.
What are they?... These, bhikkhus, are the four noble truths.
Những gì...v.v... Này các Tỳ khưu, đây là bốn Thánh đế.
Ariyā imāni paṭivijjhanti, tasmā ariyasaccānīti vuccantī’’ti.
Noble ones thoroughly penetrate these, therefore they are called Ariyasaccāni."
Các bậc Thánh thấu triệt những điều này, vì vậy chúng được gọi là Thánh đế.”
Apica ariyassa saccānītipi ariyasaccāni.
Furthermore, they are also Ariyasaccāni because they are the truths of the noble one.
Hơn nữa, chúng cũng là Thánh đế vì là sự thật của bậc Thánh.
Yathāha – ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… sadevamanussāya tathāgato ariyo, tasmā ariyasaccānīti vuccantī’’ti.
As it is said: "In the world with devas, bhikkhus... the Tathāgata is noble for the world with devas and humans, therefore they are called Ariyasaccāni."
Như có lời dạy: “Này các Tỳ khưu, trong thế giới cùng với chư Thiên...v.v... cùng với chư Thiên và nhân loại, Như Lai là bậc Thánh, vì vậy chúng được gọi là Thánh đế.”
Atha vā etesaṃ abhisambuddhattā ariyabhāvasiddhitopi ariyasaccāni.
Or, they are Ariyasaccāni because the state of being noble is attained through their complete comprehension.
Hoặc, chúng là Thánh đế vì sự thành tựu Thánh quả là do sự giác ngộ chúng.
Yathāha – ‘‘imesaṃ kho, bhikkhave, catunnaṃ ariyasaccānaṃ yathābhūtaṃ abhisambuddhattā tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ‘ariyo’ti vuccatī’’ti.
As it is said: "Because of the complete comprehension of these four noble truths as they really are, bhikkhus, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is called 'noble'."
Như có lời dạy: “Này các Tỳ khưu, do đã giác ngộ bốn Thánh đế này như thật, Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, được gọi là ‘bậc Thánh’.”
Apica kho pana ariyāni saccānītipi ariyasaccāni; ariyānīti tathāni avitathāni avisaṃvādakānīti attho.
Moreover, they are also Ariyasaccāni because they are noble truths; 'noble' means true, unfalse, and non-deceptive.
Hơn nữa, chúng cũng là Thánh đế vì là những sự thật cao thượng; ‘cao thượng’ có nghĩa là đúng thật, không sai lệch, không lừa dối.
Yathāha – ‘‘imāni kho, bhikkhave, cattāri ariyasaccāni tathāni avitathāni anaññathāni, tasmā ariyasaccānīti vuccantī’’ti.
As it is said: "These four noble truths, bhikkhus, are true, unfalse, and not otherwise, therefore they are called Ariyasaccāni."
Như có lời dạy: “Này các Tỳ khưu, bốn Thánh đế này là đúng thật, không sai lệch, không khác đi, vì vậy chúng được gọi là Thánh đế.”
Evamettha nibbacanato vinicchayo veditabbo.
Thus, the determination by way of definition should be understood here.
Như vậy, ở đây nên hiểu sự quyết đoán theo từ nguyên.
Kathaṃ ‘lakkhaṇādippabhedato’?
How is it " by way of characteristics and various types"?
Thế nào là ‘theo sự phân loại về đặc tính v.v...’?
Ettha hi bādhanalakkhaṇaṃ dukkhasaccaṃ, santāpanarasaṃ, pavattipaccupaṭṭhānaṃ.
Here, the truth of suffering has the characteristic of oppression, the function of torment, and manifests as continuous occurrence.
Ở đây, Khổ đế có đặc tính bức bách, có phận sự thiêu đốt, có sự biểu hiện là sự diễn tiến.
Pabhavalakkhaṇaṃ samudayasaccaṃ, anupacchedakaraṇarasaṃ, palibodhapaccupaṭṭhānaṃ.
The truth of origin has the characteristic of arising, the function of causing non-interruption, and manifests as obstruction.
Tập đế có đặc tính là nguồn gốc, có phận sự làm cho không bị gián đoạn, có sự biểu hiện là chướng ngại.
Santilakkhaṇaṃ nirodhasaccaṃ, accutirasaṃ, animittapaccupaṭṭhānaṃ.
The truth of cessation has the characteristic of peace, the function of being unswerving, and manifests as absence of signs (animitta).
Diệt đế có đặc tính tịch tịnh, có phận sự không biến đổi, có sự biểu hiện là vô tướng.
Niyyānalakkhaṇaṃ maggasaccaṃ, kilesappahānakaraṇarasaṃ, vuṭṭhānapaccupaṭṭhānaṃ.
The truth of the path has the characteristic of leading out, the function of eliminating defilements, and manifests as emergence.
Đạo đế có đặc tính xuất ly, có phận sự đoạn trừ phiền não, có sự biểu hiện là sự thoát khỏi.
Apica pavattipavattakanivattinivattakalakkhaṇāni paṭipāṭiyā.
Furthermore, they have the characteristics of occurring, causing occurrence, ceasing, and causing cessation, in order.
Hơn nữa, theo thứ tự, chúng có các đặc tính là sự diễn tiến, cái làm cho diễn tiến, sự chấm dứt, cái làm cho chấm dứt.
Tathā saṅkhatataṇhāasaṅkhatadassanalakkhaṇāni cāti evamettha ‘lakkhaṇādippabhedato’ vinicchayo veditabbo.
Similarly, they have the characteristics of the conditioned, craving, the unconditioned, and insight. Thus, the determination by way of 'characteristics and various types' should be understood here.
Tương tự, chúng cũng có các đặc tính là pháp hữu vi, ái, pháp vô vi, và sự thấy rõ. Như vậy, ở đây nên hiểu sự quyết đoán ‘theo sự phân loại về đặc tính v.v...’.
‘Atthatthuddhārato cevā’ti ettha pana atthato tāva ko saccaṭṭhoti ce?
Now, in the phrase ‘Atthatthuddhārato cevā’ (also by way of extracting the meaning), what, in terms of meaning (atthato), is the sense of truth (saccaṭṭha)?
‘Theo sự rút ra ý nghĩa và nội dung’, ở đây, trước hết về ý nghĩa, nếu hỏi: ý nghĩa của sự thật là gì?
Yo paññācakkhunā upaparikkhamānānaṃ māyāva viparītako, marīcīva visaṃvādako, titthiyānaṃ attāva anupalabbhasabhāvo ca na hoti; atha kho bādhanapabhavasantiniyyānappakārena tacchāviparītabhūtabhāvena ariyañāṇassa gocaro hotiyeva; esa aggilakkhaṇaṃ viya, lokapakati viya ca tacchāviparītabhūtabhāvo saccaṭṭhoti veditabbo.
It is not that which, for those who examine with the eye of wisdom, is like a magical illusion, reversed; or like a mirage, deceptive; or like the self of sectarians, ungraspable in nature. Rather, it is truly an object of noble knowledge, by way of its nature as being true, not reversed, and clearly existent, through the modes of affliction, origin, appeasement, and escape. This nature of being true, not reversed, and clearly existent, like the characteristic of fire (heat) or the natural order of the world, should be understood as the sense of truth.
Đối với những người quán xét bằng tuệ nhãn, nó không phải là cái gì sai lệch như ảo thuật, không lừa dối như ảo ảnh, và không có tự thể không thể nhận biết như bản ngã của ngoại đạo; mà trái lại, nó chính là đối tượng của trí tuệ bậc Thánh, với bản chất chân thật, không sai lệch, không hư vọng, qua các phương diện bức bách, nguồn gốc, tịch tịnh và xuất ly; nên hiểu rằng bản chất chân thật, không sai lệch, không hư vọng này, giống như đặc tính của lửa, giống như bản chất của thế gian, chính là ý nghĩa của sự thật.
Yathāha – ‘‘idaṃ dukkhanti kho, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro.
As it is said in the extensive passage: “This is suffering (dukkha), O bhikkhus; this is true, this is not otherwise, this is not of another kind.”
Như có lời dạy: “Này các Tỳ khưu, đây là khổ, điều này là thật, điều này không sai, điều này không khác” (đoạn kinh chi tiết).
Apica –
Furthermore:
Hơn nữa –
Kathaṃ ‘atthuddhārato’?
How is it ‘by way of extracting the meaning’?
Thế nào là ‘theo sự trích dẫn ý nghĩa’?
Idhāyaṃ ‘sacca’saddo anekesu atthesu dissati, seyyathidaṃ – ‘‘saccaṃ bhaṇe, na kujjheyyā’’tiādīsu (dha. pa. 224) vācāsacce.
Here, the word ‘sacca’ (truth) is seen in many meanings, such as in the truth of speech (vācāsacca) in passages like: “One should speak the truth, one should not get angry.”
Ở đây, từ ‘sacca’ này được thấy trong nhiều ý nghĩa, chẳng hạn như trong vācāsacca (chân thật trong lời nói) ở các câu như: “Nên nói lời chân thật, không nên tức giận”, v.v.
‘‘Sacce ṭhitā samaṇabrāhmaṇā cā’’tiādīsu (jā. 2.21.433) viratisacce.
In the truth of abstinence (viratisacca) in passages like: “Ascetics and brahmins established in truth…”
Trong viratisacca (chân thật trong sự chế ngự) ở các câu như: “Các vị sa-môn và bà-la-môn an trú trong sự chân thật”, v.v.
‘‘Kasmā nu saccāni vadanti nānā, pavādiyāse kusalāvadānā’’tiādīsu (su. ni. 891) diṭṭhisacce.
In the truth of views (diṭṭhisacca) in passages like: “Why do various speakers, skilled in exposition, speak truths?”
Trong diṭṭhisacca (chân thật trong quan điểm) ở các câu như: “Tại sao các nhà luận thuyết, những người được cho là thiện xảo, lại nói về các sự thật khác nhau?”, v.v.
‘‘Ekañhi saccaṃ na dutiyamatthī’’tiādīsu (su. ni. 890) paramatthasacce nibbāne ceva magge ca.
In the ultimate truth (paramatthasacca), Nibbāna and the Path, in passages like: “There is indeed only one truth, there is no second.”
Trong paramatthasacca (sự thật tối hậu) là Nibbāna và Đạo ở các câu như: “Chỉ có một sự thật, không có thứ hai”, v.v.
‘‘Catunnaṃ ariyasaccānaṃ kati kusalā’’tiādīsu (vibha. 216) ariyasacce.
In the Noble Truths (ariyasacca) in passages like: “How many are wholesome among the four Noble Truths?”
Trong ariyasacca (Thánh đế) ở các câu như: “Trong bốn Thánh đế, có bao nhiêu là thiện?”, v.v.
Svāyamidhāpi ariyasacce vattatīti evamettha ‘atthuddhārato’pi vinicchayo veditabbo.
Here too, this word ‘sacca’ refers to the Noble Truths; thus, the determination of ‘by way of extracting the meaning’ should be understood here.
Từ ‘sacca’ ấy, ở đây cũng được dùng trong ý nghĩa Thánh đế. Như vậy, ở đây cũng cần phải hiểu sự phân tích ‘theo sự trích dẫn ý nghĩa’.
‘Anūnādhikato’ti kasmā pana cattāreva ariyasaccāni vuttāni, anūnāni anadhikānīti ce?
‘By being neither deficient nor excessive’: Why, then, are only four Noble Truths stated, neither deficient nor excessive?
‘Theo sự không thiếu không thừa’: Nếu hỏi, tại sao lại chỉ nói đến bốn Thánh đế, không thiếu không thừa?
Aññassāsambhavato, aññatarassa ca anapaneyyabhāvato; na hi etehi aññaṃ adhikaṃ vā etesaṃ vā ekampi apanetabbaṃ sambhoti.
Because no other (truth) is possible, and none of them can be removed. For it is not possible for there to be any truth in addition to these, nor for even one of these to be removed.
Là do không thể có cái khác, và cũng do không thể loại bỏ bất kỳ cái nào trong số đó; vì không thể có thêm cái nào khác ngoài những cái này, cũng không thể loại bỏ bất kỳ cái nào trong số chúng.
Yathāha – ‘‘idha, bhikkhave, āgaccheyya samaṇo vā brāhmaṇo vā ‘netaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, aññaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ yaṃ samaṇena gotamena desitaṃ.
As it is said: “Here, bhikkhus, should any ascetic or brahmin come and say: ‘This is not the Noble Truth of suffering, which was taught by the ascetic Gotama. There is another Noble Truth of suffering. I shall set aside this Noble Truth of suffering and proclaim another Noble Truth of suffering’—that is not a possibility.”
Như đã nói: “Này các Tỷ-kheo, ở đây, nếu có sa-môn hay bà-la-môn nào đến và nói rằng: ‘Đây không phải là Khổ Thánh đế mà Sa-môn Gotama đã thuyết giảng, có một Khổ Thánh đế khác.
Ahametaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ ṭhapetvā aññaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ paññapessāmī’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’tiādi.
And as it is also said: “Whatever ascetic or brahmin, bhikkhus, should say: ‘This is not the first Noble Truth of suffering, which was taught by the ascetic Gotama. I shall repudiate this first Noble Truth of suffering and proclaim another first Noble Truth of suffering’—that is not a possibility.”
Ta sẽ gạt bỏ Khổ Thánh đế này và trình bày một Khổ Thánh đế khác’, điều đó không thể xảy ra”, v.v.
Yathā cāha – ‘‘yo hi koci, bhikkhave, samaṇo vā brāhmaṇo vā evaṃ vadeyya ‘netaṃ dukkhaṃ paṭhamaṃ ariyasaccaṃ, yaṃ samaṇena gotamena desitaṃ.
Furthermore, the Blessed One, when teaching the process of existence (pavaṭṭi), taught it with its cause (sahetukaṃ); and when teaching the cessation (nivaṭṭi), taught it with its means (saupāyaṃ).
Và như đã nói: “Này các Tỷ-kheo, nếu có bất kỳ sa-môn hay bà-la-môn nào nói rằng: ‘Đây không phải là Khổ Thánh đế thứ nhất mà Sa-môn Gotama đã thuyết giảng.
Ahametaṃ dukkhaṃ paṭhamaṃ ariyasaccaṃ paccakkhāya aññaṃ dukkhaṃ paṭhamaṃ ariyasaccaṃ paññapessāmī’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’tiādi (saṃ. ni. 5.1086).
Thus, only four are stated, because these are the ultimate extent of the process of existence, its cessation, and their respective causes.
Ta sẽ bác bỏ Khổ Thánh đế thứ nhất này và trình bày một Khổ Thánh đế thứ nhất khác’, điều đó không thể xảy ra”, v.v.
Apica pavattimācikkhanto bhagavā sahetukaṃ ācikkhi, nivattiñca saupāyaṃ.
Similarly, four are stated by way of what is to be fully understood, what is to be abandoned, what is to be realized, and what is to be developed; by way of the basis of craving, craving, the cessation of craving, and the means to the cessation of craving; and by way of attachment, delight in attachment, the uprooting of attachment, and the means to the uprooting of attachment.
Hơn nữa, khi Đức Thế Tôn giảng về sự lưu chuyển (pavatti), Ngài đã giảng cùng với nguyên nhân của nó, và khi giảng về sự chấm dứt (nivatti), Ngài đã giảng cùng với phương tiện của nó.
Iti pavattinivattitadubhayahetūnaṃ etapparamato cattāreva vuttāni.
In this way, the determination of ‘neither deficient nor excessive’ should be understood here.
Như vậy, do sự lưu chuyển, sự chấm dứt, và nguyên nhân của cả hai chỉ có giới hạn trong chừng ấy, nên chỉ có bốn pháp được nói đến.
Tathā pariññeyya pahātabba sacchikātabba bhāvetabbānaṃ, taṇhāvatthutaṇhātaṇhānirodhataṇhānirodhupāyānaṃ, ālayālayarāmatāālayasamugghātaālayasamugghātūpāyānañca vasenāpi cattāreva vuttānīti.
‘By order’ (Kamato): This is also the order of teaching.
Tương tự, cũng chỉ có bốn pháp được nói đến theo phương diện các pháp cần được liễu tri, cần được đoạn trừ, cần được chứng ngộ, cần được tu tập; theo phương diện vật của ái, ái, sự diệt của ái, và phương tiện diệt ái; và theo phương diện nơi nương náu, sự ưa thích nơi nương náu, sự nhổ bật nơi nương náu, và phương tiện nhổ bật nơi nương náu.
Evamettha ‘anūnādhikato’ vinicchayo veditabbo.
Here, the Truth of Suffering is stated first because it is gross and common to all beings, and thus easily comprehensible. Immediately after that, the Truth of Origin is stated to show its cause. After that, the Truth of Cessation is stated to make known that the cessation of the cause leads to the cessation of the result. Lastly, the Truth of the Path is stated to show the means to its attainment.
Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân tích ‘theo sự không thiếu không thừa’.
‘Kamato’ti ayampi desanākkamova.
Alternatively, the Truth of Suffering is stated first to arouse a sense of urgency in beings who are deluded by the allure of existence-related pleasure.
‘Theo thứ tự’: Đây cũng chính là thứ tự thuyết giảng.
Ettha ca oḷārikattā sabbasattasādhāraṇattā ca suviññeyyanti dukkhasaccaṃ paṭhamaṃ vuttaṃ, tasseva hetudassanatthaṃ tadanantaraṃ samudayasaccaṃ, hetunirodhā phalanirodhoti ñāpanatthaṃ tato nirodhasaccaṃ, tadadhigamupāyadassanatthaṃ ante maggasaccaṃ.
Immediately after that, the Truth of Origin is stated to make known that suffering does not arise without cause, nor from a creator god, but rather arises from this (craving).
Ở đây, do tính chất thô thiển, phổ biến cho mọi chúng sinh và dễ hiểu, Khổ đế được nói đến đầu tiên. Để chỉ ra nguyên nhân của nó, Tập đế được nói đến ngay sau đó. Để cho biết rằng khi nhân diệt thì quả diệt, Diệt đế được nói đến tiếp theo. Để chỉ ra phương tiện chứng ngộ Diệt đế, Đạo đế được nói đến cuối cùng.
Bhavasukhassādagadhitānaṃ vā sattānaṃ saṃvegajananatthaṃ paṭhamaṃ dukkhamāha.
After that, the Truth of Cessation is stated to instill reassurance in those whose minds are agitated by suffering with its cause and who are seeking an escape from suffering, by showing them the escape.
Hoặc là, để khơi dậy sự chấn động (saṃvega) nơi các chúng sinh đang say đắm trong lạc thú của hữu, Ngài nói về khổ trước tiên.
Taṃ neva akataṃ āgacchati, na issaranimmānādito hoti, ito pana hotīti ñāpanatthaṃ tadanantaraṃ samudayaṃ.
After that, the Path, which leads to the attainment of cessation, is stated for the purpose of attaining cessation. In this way, the determination of ‘by order’ should be understood here.
Để cho biết rằng khổ ấy không phải tự nhiên đến, không phải do Thượng đế tạo ra, v.v., mà là do nguyên nhân này, Ngài nói về tập khởi ngay sau đó.
Tato sahetukena dukkhena abhibhūtattā saṃviggamānasānaṃ dukkhanissaraṇagavesīnaṃ nissaraṇadassanena assāsajananatthaṃ nirodhaṃ.
‘By the function of the knowledge in the Noble Truths’: This means that the determination should also be understood from the function of the knowledge of the truths.
Sau đó, để mang lại sự an ủi cho những người đang bị khổ có nguyên nhân áp đảo, tâm trí chấn động, và đang tìm kiếm lối thoát khổ, bằng cách chỉ ra lối thoát, Ngài nói về sự diệt.
Tato nirodhādhigamatthaṃ nirodhasampāpakaṃ magganti evamettha ‘kamato’ vinicchayo veditabbo.
For the knowledge of the truths is of two kinds: comprehending knowledge (anubodhañāṇa) and penetrative knowledge (paṭivedhañāṇa).
Sau đó, để chứng ngộ sự diệt, Ngài nói về đạo, con đường dẫn đến sự diệt. Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự phân tích ‘theo thứ tự’.
‘Ariyasaccesu yaṃ ñāṇaṃ tassa kiccato’ti saccañāṇakiccatopi vinicchayo veditabboti attho.
Among these, comprehending knowledge is mundane, and it operates with respect to cessation and the path by way of hearsay and so forth.
‘Theo phận sự của trí tuệ trong các Thánh đế’: có nghĩa là, sự phân tích cũng cần được hiểu theo phận sự của trí tuệ về các sự thật.
Duvidhañhi saccañāṇaṃ – anubodhañāṇañca paṭivedhañāṇañca.
Penetrative knowledge is supramundane, and taking cessation as its object, it penetrates all four truths by way of their functions.
Trí tuệ về sự thật (saccañāṇa) có hai loại: anubodhañāṇa (trí tuệ tùy giác) và paṭivedhañāṇa (trí tuệ thông suốt).
Tattha anubodhañāṇaṃ lokiyaṃ anussavādivasena nirodhe magge ca pavattati.
As it is said: “Whoever, bhikkhus, sees suffering, he also sees the origin of suffering, he also sees the cessation of suffering, he also sees the path leading to the cessation of suffering.” All this should be said.
Trong đó, anubodhañāṇa là trí tuệ thế gian, vận hành đối với Diệt và Đạo thông qua việc nghe, v.v.
Paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ nirodhārammaṇaṃ katvā kiccato cattāripi saccāni paṭivijjhati.
As for that which is mundane (lokiyaṃ), the knowledge of suffering, operating by way of overmastering the obsessions, turns back sakkāyadiṭṭhi (identity view); the knowledge of origin turns back ucchedadiṭṭhi (annihilation view); the knowledge of cessation turns back sassatadiṭṭhi (eternalism); and the knowledge of the path turns back akiriyadiṭṭhi (non-action view). Alternatively, the knowledge of suffering turns back the perversion regarding the result, which consists of the perception of permanence, beauty, pleasure, and self in the aggregates that are devoid of permanence, beauty, pleasure, and self; the knowledge of origin turns back the perversion regarding the cause, which consists of the misconception of cause in non-causes (such as Isvara, Pradhāna, time, and nature) by the thought that the world proceeds from Isvara, Pradhāna, time, nature, and so forth; the knowledge of cessation turns back the perversion regarding cessation, which consists of the grasping of cessation in formless realms, world-stupas, and so forth, as if they were liberation; the knowledge of the path turns back the perversion regarding the means, which consists of grasping an impure path as a pure path, in various forms such as indulgence in sensual pleasures and devotion to self-mortification.
Paṭivedhañāṇa là trí tuệ siêu thế, lấy Diệt làm đối tượng, về mặt phận sự, nó thông suốt cả bốn sự thật.
Yathāha – ‘‘yo, bhikkhave, dukkhaṃ passati dukkhasamudayampi so passati, dukkhanirodhampi passati, dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadampi passatī’’ti (saṃ. ni. 5.1100) sabbaṃ vattabbaṃ.
Therefore it is said:
Như đã nói: “Này các Tỷ-kheo, người nào thấy khổ, người đó cũng thấy sự tập khởi của khổ, cũng thấy sự diệt của khổ, và cũng thấy con đường đưa đến sự diệt của khổ”, toàn bộ cần được trình bày.
Yaṃ panetaṃ lokiyaṃ, tattha dukkhañāṇaṃ pariyuṭṭhānābhibhavanavasena pavattamānaṃ sakkāyadiṭṭhiṃ nivatteti, samudayañāṇaṃ ucchedadiṭṭhiṃ, nirodhañāṇaṃ sassatadiṭṭhiṃ, maggañāṇaṃ akiriyadiṭṭhiṃ; dukkhañāṇaṃ vā dhuvasubhasukhattabhāvarahitesu khandhesu dhuvasubhasukhattabhāvasaññāsaṅkhātaṃ phale vippaṭipattiṃ, samudayañāṇaṃ issarappadhānakālasabhāvādīhi loko pavattatīti akāraṇe kāraṇābhimānappavattaṃ hetumhi vippaṭipattiṃ, nirodhañāṇaṃ arūpalokalokathūpikādīsu apavaggaggāhabhūtaṃ nirodhe vippaṭipattiṃ, maggañāṇaṃ kāmasukhallikaattakilamathānuyogappabhede avisuddhimagge visuddhimaggaggāhavasena pavattaṃ upāye vippaṭipattiṃ nivatteti.
A man remains deluded in the world, in the origin of the world, in the auspicious attainment of the world’s end, and in the means thereto,
Còn đối với trí tuệ thế gian, trong đó, trí tuệ về khổ, khi vận hành theo cách chế ngự các phiền não tiềm ẩn, sẽ loại bỏ thân kiến; trí tuệ về tập khởi loại bỏ đoạn kiến; trí tuệ về diệt loại bỏ thường kiến; trí tuệ về đạo loại bỏ vô hành kiến. Hoặc là, trí tuệ về khổ loại bỏ sự thực hành sai lầm trong quả, tức là tưởng rằng các uẩn vốn không có bản chất thường, tịnh, lạc, ngã lại có bản chất thường, tịnh, lạc, ngã; trí tuệ về tập khởi loại bỏ sự thực hành sai lầm trong nhân, tức là lầm tưởng nhân trong cái không phải là nhân, cho rằng thế giới vận hành do Thượng đế, nguyên chất, thời gian, tự tính, v.v.; trí tuệ về diệt loại bỏ sự thực hành sai lầm trong sự diệt, tức là chấp thủ cõi vô sắc, đỉnh thế gian, v.v., là giải thoát; trí tuệ về đạo loại bỏ sự thực hành sai lầm trong phương tiện, tức là chấp thủ con đường không thanh tịnh, như các loại thực hành khổ hạnh ép xác và hưởng thụ dục lạc, là con đường thanh tịnh.
Tenetaṃ vuccati –
As long as he does not know the truths.
Do đó, có lời nói rằng:
‘Antogadhānaṃ pabhedā’ti dukkhasaccasmiñhi, ṭhapetvā taṇhañceva anāsavadhamme ca, sesā sabbadhammā antogadhā; samudayasacce chattiṃsa taṇhāvicaritāni; nirodhasaccaṃ asammissaṃ; maggasacce sammādiṭṭhimukhena vīmaṃsiddhipādapaññindriyapaññābaladhammavicayasambojjhaṅgāni.
‘Divisions of the Included’: Indeed, in the truth of suffering (dukkhasacca), all dhammas, excluding craving (taṇhā) and the unblemished dhammas (anāsavadhamme), are included within it. In the truth of the origin (samudayasacca), there are thirty-six ways of craving (taṇhāvicaritāni). The truth of cessation (nirodhasacca) is unmixed. In the truth of the path (maggasacca), headed by right view (sammādiṭṭhi), are the factors of investigation, power of wisdom, faculty of wisdom, strength of wisdom, and the enlightenment factor of investigation of dhammas (vīmaṃsiddhipādapaññindriyapaññābaladhammavicayasambojjhaṅgāni).
‘Sự phân loại các pháp được bao hàm’: Trong Khổ đế, ngoại trừ ái và các pháp vô lậu, tất cả các pháp còn lại đều được bao hàm; trong Tập đế, ba mươi sáu cách vận hành của ái được bao hàm; Diệt đế là đơn thuần, không pha tạp; trong Đạo đế, theo phương diện chánh kiến, có các pháp như vīmaṃsiddhipāda (trạch như ý túc), paññindriya (tuệ căn), paññābala (tuệ lực), dhammavicayasambojjhaṅga (trạch pháp giác chi) được bao hàm.
Sammāsaṅkappāpadesena tayo nekkhammavitakkādayo, sammāvācāpadesena cattāri vacīsucaritāni, sammākammantāpadesena tīṇi kāyasucaritāni, sammāājīvamukhena appicchatā santuṭṭhitā ca, sabbesaṃyeva vā etesaṃ sammāvācākammantājīvānaṃ ariyakantasīlattā sīlassa ca saddhāhatthena paṭiggahetabbattā tesaṃ atthitāya ca atthibhāvato saddhindriyasaddhābalachandiddhipādā, sammāvāyāmāpadesena catubbidhasammappadhānavīriyindriyavīriyabalavīriyasambojjhaṅgāni, sammāsatiapadesena catubbidhasatipaṭṭhānasatindriyasatibalasatisambojjhaṅgāni, sammāsamādhiapadesena savitakkasavicārādayo tayo tayo samādhī, cittasamādhisamādhindriyasamādhibalapītipassaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgāni antogadhānīti.
By way of right intention, the three thoughts of renunciation and so on; by way of right speech, the four wholesome verbal actions; by way of right action, the three wholesome bodily actions; by way of right livelihood, contentment and desire for little; or, indeed, because all these—right speech, right action, and right livelihood—are morality dear to the Noble Ones, and because morality is to be received with the hand of faith, and because of their existence, the faculty of faith, the power of faith, and the basis of success of desire (chanda-iddhipāda) are included. By way of right effort, the four right efforts, the faculty of energy, the power of energy, and the enlightenment factor of energy are included. By way of right mindfulness, the four foundations of mindfulness, the faculty of mindfulness, the power of mindfulness, and the enlightenment factor of mindfulness are included. By way of right concentration, the three kinds of concentrations beginning with accompanied by initial and sustained application (savitakka-savicāra), as well as the concentration of mind, the faculty of concentration, the power of concentration, and the enlightenment factors of rapture, tranquility, concentration, and equanimity are included.
Theo phương diện Chánh Tư Duy (Sammāsaṅkappa), ba loại tư duy xuất ly (nekkhammavitakka) và các loại khác; theo phương diện Chánh Ngữ (Sammāvācā), bốn loại thiện hạnh lời nói (vacīsucarita); theo phương diện Chánh Nghiệp (Sammākammanta), ba loại thiện hạnh thân (kāyasucarita); theo phương diện Chánh Mạng (Sammāājīva), sự thiểu dục (appicchatā) và sự tri túc (santuṭṭhitā); hoặc do tất cả những Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng này là giới được các bậc Thánh yêu thích (ariyakantasīla), và do giới phải được nắm giữ bằng bàn tay tín tâm (saddhāhattha), và do sự hiện hữu của chúng mà Tín căn (Saddhindriya), Tín lực (Saddhābala), Dục như ý túc (Chandiddhipāda) được bao hàm; theo phương diện Chánh Tinh Tấn (Sammāvāyāma), bốn loại Chánh Cần (sammappadhāna), Tinh tấn căn (vīriyindriya), Tinh tấn lực (vīriyabala), Tinh tấn giác chi (vīriyasambojjhaṅga) được bao hàm; theo phương diện Chánh Niệm (Sammāsati), bốn loại Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhāna), Niệm căn (satindriya), Niệm lực (satibala), Niệm giác chi (satisambojjhaṅga) được bao hàm; theo phương diện Chánh Định (Sammāsamādhi), ba loại định có tầm có tứ (savitakkasavicāra) và các loại khác, Tâm định (cittasamādhi), Định căn (samādhindriya), Định lực (samādhibala), Hỷ giác chi (pītisambojjhaṅga), Khinh an giác chi (passaddhisambojjhaṅga), Định giác chi (samādhisambojjhaṅga), Xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅga) được bao hàm.
Evamettha ‘antogadhānaṃ pabhedā’pi vinicchayo veditabbo.
Thus, here, the determination regarding the "varieties of the included" should be understood.
Như vậy, ở đây, cần phải hiểu rõ sự phân loại của các pháp được bao hàm.
‘Upamāto’ti bhāro viya hi dukkhasaccaṃ daṭṭhabbaṃ, bhārādānamiva samudayasaccaṃ, bhāranikkhepanamiva nirodhasaccaṃ, bhāranikkhepanūpāyo viya maggasaccaṃ; rogo viya ca dukkhasaccaṃ, roganidānamiva samudayasaccaṃ, rogavūpasamo viya nirodhasaccaṃ, bhesajjamiva maggasaccaṃ; dubbhikkhamiva vā dukkhasaccaṃ, dubbuṭṭhi viya samudayasaccaṃ, subhikkhamiva nirodhasaccaṃ, suvuṭṭhi viya maggasaccaṃ.
By way of simile: The truth of suffering, for instance, should be seen like a burden; the truth of origination, like taking up a burden; the truth of cessation, like laying down a burden; the path to cessation, like the means of laying down a burden. And the truth of suffering is like a disease; the truth of origination, like the cause of disease; the truth of cessation, like the cure for disease; the path to cessation, like medicine. Or, the truth of suffering is like a famine; the truth of origination, like a drought; the truth of cessation, like an abundance of food; the path to cessation, like good rain.
‘Theo ví dụ’ (Upamāto) nghĩa là, sự thật về Khổ (Dukkhasacca) phải được xem như một gánh nặng; sự thật về Tập Khổ (Samudayasacca) như việc mang gánh nặng; sự thật về Diệt Khổ (Nirodhasacca) như việc đặt gánh nặng xuống; sự thật về Con đường Diệt Khổ (Maggasacca) như phương cách đặt gánh nặng xuống. Hoặc Khổ đế như bệnh tật, Tập đế như nguyên nhân bệnh, Diệt đế như sự chấm dứt bệnh, Đạo đế như thuốc chữa bệnh. Hoặc Khổ đế như nạn đói, Tập đế như hạn hán, Diệt đế như mùa màng bội thu, Đạo đế như mưa thuận gió hòa.
Apica verīveramūlaverasamugghātaverasamugghātupāyehi, visarukkharukkhamūlamūlupacchedatadupacchedupāyehi, bhayabhayamūlanibbhayatadadhigamupāyehi, orimatīramahoghapārimatīrataṃsampāpakavāyāmehi ca yojetvāpetāni upamāto veditabbānīti.
Furthermore, these should be understood by way of simile by connecting them with enemy, root of enmity, eradication of enmity, and the means of eradicating enmity; with poisonous tree, root of tree, cutting off the root, and the means of cutting it off; with fear, cause of fear, freedom from fear, and the means of attaining it; and with the near shore, the great flood, the far shore, and the effort to reach it.
Hơn nữa, các sự thật này cũng nên được hiểu theo ví dụ về kẻ thù, cội rễ của sự thù hằn, sự tiêu diệt hoàn toàn sự thù hằn, và phương cách tiêu diệt sự thù hằn; về cây độc, cội rễ cây, sự chặt đứt cội rễ, và phương cách chặt đứt cội rễ đó; về sự sợ hãi, nguyên nhân của sự sợ hãi, sự không sợ hãi, và phương cách đạt được sự không sợ hãi; và về bờ bên này, dòng nước lớn, bờ bên kia, và nỗ lực để đạt đến bờ bên kia.
Evamettha ‘upamāto’ vinicchayo veditabbo.
Thus, here, the determination regarding "by way of simile" should be understood.
Như vậy, ở đây, cần phải hiểu rõ sự phân định ‘theo ví dụ’.
‘Catukkato’ti atthi cettha dukkhaṃ na ariyasaccaṃ, atthi ariyasaccaṃ na dukkhaṃ, atthi dukkhañceva ariyasaccañca, atthi neva dukkhaṃ na ariyasaccaṃ.
By way of fourfold analysis: Here, there is suffering that is not a Noble Truth; there is a Noble Truth that is not suffering; there is both suffering and a Noble Truth; there is neither suffering nor a Noble Truth.
‘Bốn loại’ (Catukkato) nghĩa là, có khổ nhưng không phải Thánh đế; có Thánh đế nhưng không phải khổ; có cả khổ và Thánh đế; có cả không phải khổ và không phải Thánh đế.
Esa nayo samudayādīsu.
This method applies to origination and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho Tập đế và các đế khác.
Tattha maggasampayuttā dhammā sāmaññaphalāni ca ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti (saṃ. ni. 3.15) vacanato saṅkhāradukkhatāya dukkhaṃ na ariyasaccaṃ.
Among these, the phenomena associated with the path and the fruits of recluseship are suffering due to the suffering of formations (saṅkhāra-dukkhatā), in accordance with the saying, "That which is impermanent is suffering," but they are not a Noble Truth.
Trong đó, các pháp tương ưng với Đạo và các quả Sa-môn (sāmaññaphala) là khổ do tính chất khổ của các hành (saṅkhāradukkhatā), theo lời dạy “Cái gì vô thường thì là khổ” (Saṃ. Ni. 3.15), nhưng không phải là Thánh đế.
Nirodho ariyasaccaṃ na dukkhaṃ.
Cessation (Nibbāna) is a Noble Truth, but not suffering.
Nirodha (Niết bàn) là Thánh đế nhưng không phải là khổ.
Itaraṃ pana ariyasaccadvayaṃ siyā dukkhaṃ aniccato, na pana yassa pariññāya bhagavati brahmacariyaṃ vussati tathatthena.
The other two Noble Truths* might be suffering due to their impermanence, but not in the sense of that for the comprehension of which the holy life is lived in the Buddha.
Hai Thánh đế còn lại (Tập và Đạo) có thể là khổ do tính vô thường, nhưng không phải là khổ theo nghĩa mà đời sống phạm hạnh được thực hành nơi Đức Thế Tôn để đoạn tận nó.
Sabbākārena pana upādānakkhandhapañcakaṃ dukkhañceva ariyasaccañca aññatra taṇhāya.
However, the five aggregates of clinging (upādānakkhandha), excluding craving (taṇhā), are both suffering and a Noble Truth in all respects.
Tuy nhiên, năm uẩn chấp thủ (upādānakkhandha) là cả khổ và Thánh đế, ngoại trừ ái (taṇhā).
Maggasampayuttā dhammā sāmaññaphalāni ca yassa pariññatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussati tathatthena neva dukkhaṃ na ariyasaccaṃ.
The phenomena associated with the path and the fruits of recluseship, in the sense of that for the comprehension of which the holy life is lived in the Buddha, are neither suffering nor a Noble Truth.
Các pháp tương ưng với Đạo và các quả Sa-môn không phải là khổ cũng không phải là Thánh đế theo nghĩa mà đời sống phạm hạnh được thực hành nơi Đức Thế Tôn để đoạn tận nó.
Evaṃ samudayādīsupi yathāyogaṃ yojetvā ‘catukkato’pettha vinicchayo veditabbo.
Thus, the determination regarding "by way of fourfold analysis" should be understood here by applying it appropriately to origination and so on.
Tương tự, trong Tập đế và các đế khác, cần phải hiểu rõ sự phân định ‘bốn loại’ này bằng cách áp dụng phù hợp.
‘Suññatekavidhādīhī’ti ettha suññato tāva paramatthena hi sabbāneva saccāni vedakakārakanibbutagamakābhāvato suññānīti veditabbāni.
By way of emptiness (suññata) and one-foldness (ekavidha) and so on: Here, first, by way of emptiness, all the truths are, in the ultimate sense, empty of an experiencer, a doer, a pacified one, or a goer.
‘Theo tính không và các loại một’ (Suññatekavidhādīhi) ở đây, trước hết là tính không (suññato). Thực ra, tất cả các sự thật đều được hiểu là không (suñña) theo nghĩa tối hậu (paramattha), vì không có người cảm nhận, người tạo tác, người đạt Niết bàn, hay người đi trên con đường.
Tenetaṃ vuccati –
Therefore, it is said:
Do đó, có câu nói:
Nirodhasuññāni vā tīṇi, nirodho ca sesattayasuñño.
Alternatively, the three are empty of cessation, and cessation is empty of the other three. The cause here is empty of the result, because suffering is absent in origination, and cessation is absent in the path; it is not, like the primordial nature of the determinists, pregnant with the result. And the result is empty of the cause, because suffering and origination, and cessation and the path are not connected; it is not, like the diads and so on of the concomitance theorists, conjoined with the cause.
Hoặc ba đế (Khổ, Tập, Đạo) là không có Niết bàn; và Niết bàn là không có ba đế còn lại.
Phalasuñño vā ettha hetu samudaye dukkhassābhāvato magge ca nirodhassa, na phalena sagabbho pakativādīnaṃ pakati viya.
Or, in this case, the cause is devoid of result, as suffering is absent in the origin, and cessation is absent in the path, not being pregnant with the result like the primal matter (pakati) of the naturalists.
Hoặc ở đây, nhân (Tập và Đạo) là không có quả (Khổ và Niết bàn), vì trong Tập không có Khổ, và trong Đạo không có Niết bàn, không như bản chất của những người theo thuyết tự nhiên (pakativādī) là có chứa quả.
Hetusuññañca phalaṃ dukkhasamudayānaṃ nirodhamaggānañca asamavāyā, na hetusamavetaṃ hetuphalaṃ hetuphalasamavāyavādīnaṃ dviaṇukādīni viya.
And the result is devoid of cause, due to the non-coexistence of suffering and its origin, and of cessation and the path, not being conjoined with the cause-and-effect like the two-atoms (dviaṇukādi) of the cause-and-effect conjunctionists.
Và quả (Khổ và Niết bàn) là không có nhân (Tập và Đạo), vì Khổ và Tập, cũng như Niết bàn và Đạo, không cùng tồn tại, không như các nguyên tử kép (dviaṇuka) của những người theo thuyết nhân quả đồng tồn tại (hetuphalasamavāyavādī) là đồng tồn tại với nhân.
Tenetaṃ vuccati –
Therefore, it is said:
Do đó, có câu nói:
‘Ekavidhādīhī’ti sabbameva cettha dukkhaṃ ekavidhaṃ pavattibhāvato, duvidhaṃ nāmarūpato, tividhaṃ kāmarūpārūpūpapatibhavabhedato, catubbidhaṃ catuāhārabhedato, pañcavidhaṃ pañcupādānakkhandhabhedato.
By way of one-foldness (ekavidha) and so on: Here, all suffering is one-fold by virtue of its continuous occurrence; two-fold by way of nāma and rūpa; three-fold by way of the types of sensual existence, fine-material existence, and immaterial existence; four-fold by way of the four kinds of nutriment; five-fold by way of the five aggregates of clinging.
‘Theo các loại một’ (Ekavidhādīhi) ở đây, tất cả Khổ đều có một loại do tính chất liên tục (pavattibhāva); hai loại theo danh và sắc (nāmarūpa); ba loại theo sự phân biệt các cõi tái sinh dục giới, sắc giới, vô sắc giới (kāmarūpārūpūpapatthibhava); bốn loại theo sự phân biệt bốn loại thức ăn (catuāhāra); năm loại theo sự phân biệt năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandha).
Samudayopi ekavidho pavattakabhāvato, duvidho diṭṭhisampayuttāsampayuttato, tividho kāmabhavavibhavataṇhābhedato, catubbidho catumaggappaheyyato, pañcavidho rūpābhinandanādibhedato, chabbidho chataṇhākāyabhedato.
Origination is also one-fold by virtue of its causing occurrence; two-fold by way of being associated with or dissociated from wrong view; three-fold by way of the types of craving for sensual pleasures, craving for existence, and craving for non-existence; four-fold by being that which is to be abandoned by the four paths; five-fold by way of delighting in rūpa and so on; six-fold by way of the six classes of craving.
Tập cũng có một loại do tính chất là nguyên nhân (pavattakabhāva); hai loại theo tương ưng với tà kiến và không tương ưng với tà kiến (diṭṭhisampayuttāsampayutta); ba loại theo sự phân biệt ái dục giới, ái hữu, ái phi hữu (kāmabhavavibhavataṇhā); bốn loại do bị bốn đạo diệt trừ (catumaggappaheyya); năm loại theo sự phân biệt sự hoan hỷ đối với sắc và các loại khác (rūpābhinandanādi); sáu loại theo sự phân biệt sáu loại ái (chataṇhākāya).
Nirodhopi ekavidho asaṅkhatadhātubhāvato, pariyāyena pana duvidho saupādisesaanupādisesato, tividho bhavattayavūpasamato, catubbidho catumaggādhigamanīyato, pañcavidho pañcābhinandanavūpasamato, chabbidho chataṇhākāyakkhayabhedato.
Cessation is also one-fold by virtue of being the unconditioned element (asaṅkhata-dhātu); but by way of analogy, it is two-fold by way of Nibbāna with a remainder of clinging aggregates (sa-upādisesa-nibbāna) and Nibbāna without a remainder of clinging aggregates (anupādisesa-nibbāna); three-fold by way of the appeasement of the three existences; four-fold by being attainable by the four paths; five-fold by way of the appeasement of the five delights; six-fold by way of the destruction of the six classes of craving.
Niết bàn (Nirodha) cũng có một loại do tính chất là pháp vô vi (asaṅkhatadhātu); nhưng theo phương tiện có hai loại: hữu dư y Niết bàn và vô dư y Niết bàn (saupādisesaanupādisesa); ba loại do sự chấm dứt ba cõi (bhavattayavūpasama); bốn loại do được bốn đạo chứng đắc (catumaggādhigamanīya); năm loại do sự chấm dứt năm sự hoan hỷ (pañcābhinandanavūpasama); sáu loại do sự chấm dứt sáu loại ái (chataṇhākāyakkhaya).
Maggopi ekavidho bhāvetabbato, duvidho samathavipassanābhedato dassanabhāvanābhedato vā, tividho khandhattayabhedato.
The Path is also one-fold by virtue of being cultivated; two-fold by way of the distinction between calm (samatha) and insight (vipassanā), or by way of the distinction between vision (dassana) and development (bhāvanā); three-fold by way of the three groups (khandha-ttaya).
Đạo (Magga) cũng có một loại do tính chất cần được tu tập (bhāvetabba); hai loại theo sự phân biệt tịnh chỉ và quán chiếu (samathavipassanā) hoặc theo sự phân biệt thấy và tu tập (dassanabhāvanā); ba loại theo sự phân biệt ba uẩn (khandhattaya).
Ayañhi sappadesattā nagaraṃ viya rajjena nippadesehi tīhi khandhehi saṅgahito.
Indeed, this (path), being partial (sappadesa), is encompassed by the three impartially (nippadesa) constituted groups, just as a city is encompassed by a kingdom.
Thật vậy, Đạo này, do có các phần (sappadesattā), được bao gồm bởi ba uẩn không có phần (nippadesa), giống như một thành phố được bao gồm bởi một vương quốc.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Na kho, āvuso visākha, ariyena aṭṭhaṅgikena maggena tayo khandhā saṅgahitā.
“It is not, friend Visākha, that the three groups are encompassed by the Noble Eightfold Path.
“Này hiền giả Visākha, ba uẩn không được bao gồm bởi Bát Chánh Đạo của bậc Thánh.
Tīhi ca kho, āvuso visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito.
But rather, friend Visākha, the Noble Eightfold Path is encompassed by the three groups.
Mà này hiền giả Visākha, Bát Chánh Đạo của bậc Thánh được bao gồm bởi ba uẩn.
Yā cāvuso visākha, sammāvācā, yo ca sammākammanto, yo ca sammāājīvo – ime dhammā sīlakkhandhe saṅgahitā; yo ca sammāvāyāmo, yā ca sammāsati, yo ca sammāsamādhi – ime dhammā samādhikkhandhe saṅgahitā; yā ca sammādiṭṭhi, yo ca sammāsaṅkappo – ime dhammā paññākkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462).
Friend Visākha, what is right speech, right action, and right livelihood—these phenomena are encompassed in the group of morality. What is right effort, right mindfulness, and right concentration—these phenomena are encompassed in the group of concentration. What is right view and right intention—these phenomena are encompassed in the group of wisdom.”
Này hiền giả Visākha, Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, và Chánh Mạng – những pháp này được bao gồm trong Giới uẩn; Chánh Tinh Tấn, Chánh Niệm, và Chánh Định – những pháp này được bao gồm trong Định uẩn; Chánh Kiến và Chánh Tư Duy – những pháp này được bao gồm trong Tuệ uẩn.”
Ettha hi sammāvācādayo tayo sīlameva.
Here, the three, right speech and so on, are morality itself.
Ở đây, ba chi phần Chánh Ngữ và các chi phần khác chính là giới.
Tasmā te sajātito sīlakkhandhena saṅgahitā.
Therefore, they are encompassed by the group of morality by their own nature.
Do đó, chúng được bao gồm trong Giới uẩn theo bản chất của chúng.
Kiñcāpi hi pāḷiyaṃ sīlakkhandheti bhummena niddeso kato, attho pana karaṇavaseneva veditabbo.
Although in the Pāḷi, the designation "in the group of morality" is made with the locative case, the meaning should be understood in the sense of the instrumental case.
Mặc dù trong kinh Pali, Giới uẩn được chỉ định bằng cách sử dụng cách thức định vị (bhumma), nhưng ý nghĩa phải được hiểu theo cách thức công cụ (karaṇa).
Sammāvāyāmādīsu pana tīsu samādhi attano dhammatāya ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ na sakkoti, vīriye pana paggahakiccaṃ sādhente satiyā ca apilāpanakiccaṃ sādhentiyā laddhūpakāro hutvā sakkoti.
However, among the three, right effort and so on, concentration, by its own nature, cannot attain one-pointedness of mind on an object. But by means of energy fulfilling the function of supporting, and mindfulness fulfilling the function of preventing wavering, it can do so, having received their assistance.
Tuy nhiên, trong ba chi phần Chánh Tinh Tấn và các chi phần khác, Định (samādhi) tự bản chất không thể đạt đến sự nhất tâm (ekaggabhāva) trên đối tượng, nhưng có thể đạt được khi nhận được sự hỗ trợ từ Tinh tấn, làm tròn chức năng nâng đỡ, và từ Niệm, làm tròn chức năng không quên đối tượng.
Tatrāyaṃ upamā – yathā hi nakkhattaṃ kīḷissāmāti uyyānaṃ paviṭṭhesu tīsu sahāyesu eko supupphitaṃ campakarukkhaṃ disvā hatthaṃ ukkhipitvāpi gahetuṃ na sakkuṇeyya.
Here is a simile for that: Just as among three friends who entered a park thinking, "We will celebrate the festival," one, seeing a fully bloomed campaka tree, might not be able to pluck a flower even by reaching up with his hand.
Đây là ví dụ: Giống như ba người bạn vào vườn để chơi lễ hội sao, một người nhìn thấy cây hoa sứ (campaka) đang nở rộ, dù có vươn tay lên cũng không thể hái được.
Athassa dutiyo onamitvā piṭṭhiṃ dadeyya.
Then, the second one might bend down and offer his back to him.
Sau đó, người bạn thứ hai cúi xuống và đưa lưng cho anh ta.
So tassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvāpi kampamāno gahetuṃ na sakkuṇeyya.
Even standing on his back, he might be trembling and unable to pluck it.
Dù đứng trên lưng bạn, anh ta vẫn run rẩy và không thể hái được.
Athassa itaro aṃsakūṭaṃ upanāmeyya.
Then, the third one might offer his shoulder.
Sau đó, người bạn thứ ba đưa vai ra cho anh ta tựa vào.
So ekassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvā ekassa aṃsakūṭaṃ olubbha yathāruci pupphāni ocinitvā piḷandhitvā nakkhattaṃ kīḷeyya.
Standing on the back of one and leaning on the shoulder of another, he would pluck flowers as he pleased, adorn himself, and celebrate the festival.
Người ấy đứng trên lưng một người, tựa vào vai một người, hái hoa tùy thích, trang điểm và vui chơi lễ hội.
Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
This upameyya should be understood as perfectly accomplished in this way.
Điều tương tự này nên được hiểu.
Ekato uyyānaṃ paviṭṭhā tayo sahāyā viya hi ekato jātā sammāvāyāmādayo tayo dhammā, supupphitacampakarukkho viya ārammaṇaṃ, hatthaṃ ukkhipitvāpi gahetuṃ asakkonto viya attano dhammatāya ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ asakkonto samādhi, piṭṭhiṃ datvā onatasahāyo viya vāyāmo, aṃsakūṭaṃ datvā ṭhitasahāyo viya sati.
Indeed, the three mental qualities, Right Effort and so forth, born together, are like three friends who have entered a park together. The object is like a fully bloomed champaka tree. Samādhi, unable by its own nature to apply itself with one-pointedness to the object, is like one unable to pluck (the flowers) even by raising his hand. Effort (Vīriya) is like the friend who bends down and offers his back. Mindfulness (Sati) is like the friend who stands offering his shoulder.
Thật vậy, ba pháp như chánh tinh tấn (sammāvāyāma) v.v. được sinh ra cùng lúc, ví như ba người bạn cùng vào vườn; đối tượng (ārammaṇa) ví như cây hoa đại (champaka) nở rộ; định (samādhi) không thể tự nhiên an trụ vào đối tượng với sự nhất tâm (ekaggabhāva), ví như người không thể hái hoa dù đã giơ tay lên; tinh tấn (vīriya) ví như người bạn cúi lưng xuống để cho người khác đứng lên; niệm (sati) ví như người bạn đứng yên để cho người khác tựa vào vai.
Yathā tesu ekassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvā ekassa aṃsakūṭaṃ olubbha itaro yathāruci pupphaṃ gahetuṃ sakkoti, evameva vīriye paggahakiccaṃ sādhente satiyā ca apilāpanakiccaṃ sādhentiyā laddhūpakāro samādhi sakkoti ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ.
Just as, among them, one (the first friend) is able to pluck flowers as he wishes by standing on the back of one (the second friend) and leaning on the shoulder of another (the third friend), even so, samādhi, having received assistance from Effort fulfilling its function of support and from Mindfulness fulfilling its function of non-forgetfulness, is able to apply itself with one-pointedness to the object.
Cũng như trong số họ, một người có thể đứng trên lưng một người, tựa vào vai một người khác để hái hoa tùy thích, thì cũng vậy, khi tinh tấn hoàn thành chức năng thúc đẩy, và niệm hoàn thành chức năng không lãng quên, thì định được sự hỗ trợ đó có thể an trụ vào đối tượng với sự nhất tâm.
Tasmā samādhiyevettha sajātito samādhikkhandhena saṅgahito.
Therefore, in this case, it is samādhi itself that is included in the samādhi Aggregate by its own nature.
Do đó, ở đây, chỉ riêng định (samādhi) được bao gồm trong uẩn định (samādhikkhandha) theo bản chất tự thân.
Vāyāmasatiyo pana kiriyato saṅgahitā honti.
Effort and Mindfulness, however, are included by their function.
Còn tinh tấn (vīriya) và niệm (sati) thì được bao gồm theo chức năng.
Sammādiṭṭhisammāsaṅkappesupi paññā attano dhammatāya ‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’ti ārammaṇaṃ nicchetuṃ na sakkoti, vitakke pana ākoṭetvā ākoṭetvā dente sakkoti.
Similarly, in the case of Right View (Sammādiṭṭhi) and Right Thought (Sammāsaṅkappa), wisdom (paññā) by its own nature cannot determine the object as impermanent, suffering, and non-self; but it can do so when vitakka repeatedly strikes the object and presents it.
Ngay cả trong chánh kiến (sammādiṭṭhi) và chánh tư duy (sammāsaṅkappa), tuệ (paññā) cũng không thể tự bản chất quyết định đối tượng là ‘vô thường, khổ, vô ngã’, nhưng có thể làm được điều đó khi tầm (vitakka) liên tục tác động vào đối tượng.
Yathā hi heraññiko kahāpaṇaṃ hatthe ṭhapetvā sabbabhāgesu oloketukāmo samānopi na cakkhutaleneva parivattetuṃ sakkoti, aṅgulipabbehi pana parivattetvā parivattetvā ito cito ca oloketuṃ sakkoti; evameva na paññā attano dhammatāya aniccādivasena ārammaṇaṃ nicchetuṃ sakkoti, abhiniropanalakkhaṇena pana āhananapariyāhananarasena vitakkena ākoṭentena viya parivattentena viya ca ādāya ādāya dinnameva nicchetuṃ sakkoti.
Just as a money-changer, wishing to examine a coin in all its parts, cannot turn it over with his eye alone, but can turn it over repeatedly with his finger joints and examine it from all sides; even so, wisdom by its own nature cannot determine the object as impermanent and so forth. It can only determine the object that vitakka presents repeatedly, as if striking and turning it over, with its characteristic of initial application and its function of striking and re-striking.
Ví như một người đổi tiền, dù muốn xem đồng tiền vàng ở mọi mặt, cũng không thể tự xoay nó chỉ bằng mắt, mà phải dùng các ngón tay để xoay đi xoay lại mà xem xét; cũng vậy, tuệ không thể tự bản chất quyết định đối tượng theo cách vô thường v.v., mà chỉ có thể quyết định khi tầm (vitakka) với đặc tính đưa vào (abhiniropanalakkhaṇa) và chức năng tác động liên tục (āhananapariyāhananarasa) giống như đang tác động và xoay chuyển đối tượng, liên tục đưa đối tượng đến.
Tasmā idhāpi sammādiṭṭhiyeva sajātito paññākkhandhena saṅgahitā, sammāsaṅkappo pana kiriyato saṅgahito hoti.
Therefore, here too, Right View itself is included in the wisdom aggregate by its own nature, while Right Thought is included by its function.
Do đó, ở đây, chỉ riêng chánh kiến (sammādiṭṭhi) được bao gồm trong uẩn tuệ (paññākkhandha) theo bản chất tự thân, còn chánh tư duy (sammāsaṅkappa) thì được bao gồm theo chức năng.
Iti imehi tīhi khandhehi maggo saṅgahaṃ gacchati.
Thus, the Path is comprised of these three aggregates.
Như vậy, con đường (magga) được bao gồm bởi ba uẩn này.
Tena vuttaṃ – ‘‘tividho khandhattayabhedato’’ti.
Therefore, it was said: "threefold, by way of three aggregates."
Vì thế, đã nói: “có ba loại theo sự phân chia ba uẩn.”
Catubbidho sotāpattimaggādivasena.
And fourfold, by way of the Stream-entry Path and so forth.
Bốn loại theo sự phân chia của Sơ quả (Sotāpatti-magga) v.v.
Apica sabbāneva saccāni ekavidhāni avitathattā abhiññeyyattā vā, duvidhāni lokiyalokuttarato saṅkhatāsaṅkhatato ca, tividhāni dassanabhāvanāhi pahātabbato appahātabbato nevapahātabbanāpahātabbato ca, catubbidhāni pariññeyyādibhedatoti.
Furthermore, all truths are one-fold by virtue of their infallibility or by being knowable; two-fold by being mundane and supramundane, conditioned and unconditioned; three-fold by being abandonable through seeing, abandonable through development, and neither abandonable nor unabandonable; and four-fold by way of being understood, abandoned, realized, and developed, respectively.
Hơn nữa, tất cả các sự thật đều là một loại vì không sai lầm (avitathattā) hoặc vì đáng được hiểu biết (abhiññeyyattā); hai loại theo thế gian và siêu thế, theo hữu vi và vô vi; ba loại theo đáng được đoạn trừ bằng thấy và tu, không đáng được đoạn trừ, và không đáng được đoạn trừ cũng không không đáng được đoạn trừ; bốn loại theo sự phân chia đáng được hiểu biết (pariññeyya) v.v.
Evamettha ‘ekavidhādīhi’ vinicchayo veditabbo.
Thus, here, the determination by way of "one-fold and so forth" should be understood.
Như vậy, ở đây, sự quyết định về ‘một loại v.v.’ nên được hiểu.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ānanda, katamaṃ nu kho dukkarataraṃ vā durabhisambhavataraṃ vā – yo dūratova sukhumena tālacchiggaḷena asanaṃ atipāteyya poṅkhānupoṅkhaṃ avirādhitaṃ, yo vā sattadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭiṃ paṭivijjheyyā’’ti?
‘‘What do you think, Ānanda, which is more difficult or harder to achieve—one who, from afar, could strike an arrow through a fine palm leaf opening, shot one after another without missing, or one who could pierce tip to tip a hair split sevenfold?’’
“Này Ānanda, ông nghĩ thế nào, điều nào khó hơn hay khó đạt được hơn – người từ xa bắn mũi tên xuyên qua lỗ kim nhỏ mà không sai sót, hay người xuyên qua đầu của một sợi lông được chia làm bảy phần?”
‘‘Etadeva, bhante, dukkaratarañceva durabhisambhavatarañca – yo sattadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭiṃ paṭivijjheyyā’’ti.
‘‘This, venerable sir, is more difficult and harder to achieve—one who could pierce tip to tip a hair split sevenfold.’’
“Bạch Thế Tôn, điều đó khó hơn và khó đạt được hơn – là người xuyên qua đầu của một sợi lông được chia làm bảy phần.”
‘‘Tato kho te, ānanda, duppaṭivijjhataraṃ paṭivijjhanti ye idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ paṭivijjhanti…pe… ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ paṭivijjhantī’’ti (saṃ. ni. 5.1115).
‘‘More difficult to penetrate than that, Ānanda, is what those penetrate who truly understand, ‘This is suffering’…*… ‘This is the path leading to the cessation of suffering’.’’
“Này Ānanda, những người thấu hiểu ‘đây là khổ’ như thật…p.p… ‘đây là con đường đưa đến sự diệt khổ’ như thật, thì thấu hiểu điều còn khó thấu hiểu hơn thế nữa.”
Visabhāgāni salakkhaṇavavatthānato.
They are dissimilar by way of their distinctive characteristics.
Chúng khác biệt theo sự phân định đặc tính riêng.
Purimāni ca dve sabhāgāni duravagāhatthena gambhīrattā lokiyattā sāsavattā ca, visabhāgāni phalahetubhedato pariññeyyappahātabbato ca.
The first two (truths) are similar by being profound in the sense of being difficult to fathom, by being mundane, and by being associated with āsavas. They are dissimilar by the distinction of result and cause, and by being to be fully understood and to be abandoned.
Hai sự thật đầu tiên thì tương đồng vì thâm sâu, khó hiểu, thuộc về thế gian và có lậu hoặc (sāsava); chúng khác biệt vì phân chia theo quả và nhân, theo đáng được hiểu biết và đáng được đoạn trừ.
Pacchimānipi dve sabhāgāni gambhīratthena duravagāhattā lokuttarattā anāsavattā ca, visabhāgāni visayavisayībhedato sacchikātabbabhāvetabbato ca.
The latter two (truths) are also similar by being profound in the sense of being difficult to fathom, by being supramundane, and by being without āsavas. They are dissimilar by the distinction of object and subject, and by being to be realized and to be developed.
Hai sự thật sau cùng cũng tương đồng vì thâm sâu, khó hiểu, thuộc về siêu thế và không có lậu hoặc (anāsava); chúng khác biệt vì phân chia theo đối tượng và chủ thể, theo đáng được chứng ngộ và đáng được tu tập.
Paṭhamatatiyāni cāpi sabhāgāni phalāpadesato, visabhāgāni saṅkhatāsaṅkhatato.
The first and third (truths) are also similar by being designated as results, and dissimilar by being conditioned and unconditioned.
Sự thật thứ nhất và thứ ba cũng tương đồng theo sự chỉ định là quả; chúng khác biệt theo hữu vi và vô vi.
Dutiyacatutthāni cāpi sabhāgāni hetuapadesato, visabhāgāni ekantakusalākusalato.
The second and fourth (truths) are also similar by being designated as causes, and dissimilar by being exclusively unwholesome and wholesome.
Sự thật thứ hai và thứ tư cũng tương đồng theo sự chỉ định là nhân; chúng khác biệt theo hoàn toàn thiện và bất thiện.
Paṭhamacatutthāni cāpi sabhāgāni saṅkhatato, visabhāgāni lokiyalokuttarato.
The first and fourth (truths) are also similar by being conditioned, and dissimilar by being mundane and supramundane.
Sự thật thứ nhất và thứ tư cũng tương đồng theo hữu vi; chúng khác biệt theo thế gian và siêu thế.
Dutiyatatiyāni cāpi sabhāgāni nevasekkhānāsekkhabhāvato, visabhāgāni sārammaṇānārammaṇato.
The second and third (truths) are also similar by being neither learner nor perfected, and dissimilar by being with object and without object.
Sự thật thứ hai và thứ ba cũng tương đồng theo trạng thái không phải hữu học cũng không phải vô học; chúng khác biệt theo có đối tượng và không có đối tượng.