Tattha cittasampayuttā, citte bhavā vā cetasikā.
Therein, mental factors (cetasikā) are those associated with consciousness (citta-sampayuttā) or existing in consciousness (citte bhavā).
Trong đó, các pháp tương ưng với tâm, hoặc sanh trong tâm được gọi là tâm sở.
Tepi cittaṃ viya sārammaṇato ekavidhā, savipākāvipākato duvidhā, kusalākusalābyākatabhedato tividhā, kāmāvacarādibhedato catubbidhā.
They too, like consciousness, are onefold as having an object, twofold as resultant or non-resultant, threefold as wholesome, unwholesome, or indeterminate, and fourfold as pertaining to the Kamaloka and so forth.
Chúng cũng có một loại giống như tâm về phương diện có đối tượng, hai loại về phương diện có quả và không có quả, ba loại theo sự phân biệt thiện, bất thiện và vô ký, bốn loại theo sự phân biệt cõi dục v.v...
Tattha kāmāvacaracittasampayuttā kāmāvacarā.
Therein, those associated with Kamaloka consciousness are Kamaloka mental factors.
Trong đó, các tâm sở tương ưng với tâm cõi dục được gọi là (tâm sở) cõi dục.
Tesu kāmāvacarapaṭhamamahākusalacittasampayuttā tāva niyatā sarūpena āgatā ekūnatiṃsa dhammā honti.
Among these, the twenty-nine mental factors that are definitely present in the first great wholesome Kamaloka consciousness are:
Trong số đó, các pháp tương ưng với đại thiện tâm thứ nhất của cõi dục, được trình bày dưới dạng nhất định theo bản chất, là hai mươi chín pháp.
Seyyathidaṃ – phasso vedanā saññā cetanā vitakko vicāro pīti cittekaggatā saddhā sati vīriyaṃ paññā jīvitindriyaṃ alobho adoso hirī ottappaṃ kāyappassaddhi cittappassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujukatā cittujukatāti.
Namely—contact, feeling, perception, volition, initial application, sustained application, rapture, one-pointedness of mind, faith, mindfulness, energy, wisdom, life-faculty, non-greed, non-hatred, moral shame, moral dread, tranquility of mental concomitants, tranquility of consciousness, lightness of mental concomitants, lightness of consciousness, pliancy of mental concomitants, pliancy of consciousness, adaptability of mental concomitants, adaptability of consciousness, proficiency of mental concomitants, proficiency of consciousness, straightness of mental concomitants, and straightness of consciousness.
Như sau: xúc, thọ, tưởng, tư, tầm, tứ, hỷ, nhất tâm, tín, niệm, tấn, tuệ, mạng căn, vô tham, vô sân, tàm, quý, thân khinh an, tâm khinh an, thân nhẹ nhàng, tâm nhẹ nhàng, thân nhu nhuyến, tâm nhu nhuyến, thân thích ứng, tâm thích ứng, thân thuần thục, tâm thuần thục, thân chánh trực, tâm chánh trực.
Puna chando, adhimokkho, tatramajjhattatā, manasikāro cāti cattāro niyatayevāpanakā honti.
Again, desire, decision, equanimity, and attention—these four are definitely present supplementary factors.
Lại nữa, dục, thắng giải, hành xả, và tác ý, bốn pháp này là các pháp biệt cảnh nhất định.
Imehi catūhi tettiṃsa honti.
With these four, there are thirty-three.
Với bốn pháp này, có ba mươi ba pháp.
Puna karuṇā muditā kāyaduccaritavirati vacīduccaritavirati micchājīvavirati ceti ime pañca aniyatā.
Again, compassion, appreciative joy, abstinence from wrong bodily action, abstinence from wrong verbal action, and abstinence from wrong livelihood—these five are indeterminate.
Lại nữa, bi, hỷ, thân ác hành ly, khẩu ác hành ly, và tà mạng ly, năm pháp này là bất định.
Ime pana kadāci uppajjanti.
These, however, arise occasionally.
Những pháp này đôi khi sanh khởi.
Imesu pana karuṇāmuditāvasena bhāvanākāle karuṇāpubbabhāgo vā muditāpubbabhāgo vā etā uppajjanti, na panekato uppajjanti.
Among these, in the context of development by way of compassion and appreciative joy, either compassion-precursor or appreciative joy-precursor arises, but they do not arise simultaneously.
Trong số này, vào thời điểm tu tập về bi và hỷ, giai đoạn tiền bi hoặc giai đoạn tiền hỷ, chúng sanh khởi, nhưng không sanh khởi cùng lúc.
Yadā pana iminā cittena micchākammantādīhi viramati, tadā sammākammantādīni paripūrenti, ekā virati uppajjati, karuṇāmuditāhi saha, aññamaññena ca na uppajjanti.
However, when one abstains from wrong actions and so forth with this consciousness, then right actions and so forth are fulfilled; one abstinence arises, not simultaneously with compassion and appreciative joy, nor with each other.
Nhưng khi người ấy từ bỏ tà nghiệp v.v... bằng tâm này, thì chánh nghiệp v.v... được viên mãn, một ly phần sanh khởi, và chúng không sanh khởi cùng với bi và hỷ, cũng như không sanh khởi lẫn nhau.
Tasmā etesu ekena saha catuttiṃseva dhammā honti.
Therefore, together with one of these, there are only thirty-four phenomena.
Do đó, với một trong số những cái này, có ba mươi bốn pháp.
Yasmā pana ime dhammā vacanatthalakkhaṇādīhi vuccamānā pākaṭā honti suviññeyyāva, tasmā tesaṃ vacanatthalakkhaṇādīni pavakkhāmi.
Since these phenomena, when spoken of by their terms, meanings, and characteristics, become clear and easily comprehensible, I will explain their terms, meanings, and characteristics. For example: to touch is contact (phassa).
Vì các pháp này trở nên rõ ràng và dễ hiểu khi được giải thích qua ý nghĩa từ ngữ và đặc tính, v.v., do đó tôi sẽ trình bày ý nghĩa từ ngữ và đặc tính, v.v. của chúng. Đó là – cái gì tiếp xúc thì gọi là xúc.
Seyyathidaṃ – phusatīti phasso.
This (contact) has the characteristic of touching, the function of impingement, the manifestation as coming together, or the manifestation as feeling in the aspect of its fruit, and its proximate cause is the object that has entered the range (of consciousness).
Xúc này có đặc tính tiếp xúc, có chức năng va chạm, có biểu hiện là sự hội tụ, hoặc có biểu hiện là cảm thọ theo nghĩa kết quả, có nhân cận là đối tượng đã đi vào phạm vi giác quan.
Svāyaṃ phusanalakkhaṇo, saṅghaṭṭanaraso, sannipātapaccupaṭṭhāno, phalaṭṭhena vedanāpaccupaṭṭhāno vā, āpāthagatavisayapadaṭṭhāno.
Although this is a non-material phenomenon, it occurs in the manner of touching objects. It should be seen like the coming together of two rams.
Mặc dù là pháp vô sắc, nó vẫn vận hành theo cách tiếp xúc với các đối tượng; nó nên được xem như sự va chạm của hai con cừu đực.
Ayaṃ hi arūpadhammopi samāno ārammaṇesu phusanākāreneva pavattati, so dvinnaṃ meṇḍānaṃ sannipāto viya daṭṭhabbo.
This non-material phenomenon, even though it is non-material, operates by contacting its objects. It should be regarded like the coming together of two rams.
Tâm đẹp thì gọi là sumana, trạng thái của sumana là somanassa, chính somanassa là cảm thọ somanassavedanā.
Sundaraṃ manoti sumano, sumanassa bhāvo somanassaṃ, somanassameva vedanā somanassavedanā.
A beautiful mind is sumana, the state of a beautiful mind is somanassa, and somanassa itself is feeling; thus, somanassavedanā (joyful feeling).
Nó có đặc tính cảm thọ, có chức năng trải nghiệm trạng thái khả ái như vị vua trải nghiệm vị của món ăn ngon, có biểu hiện là sự hưởng thụ tâm lý, có nhân cận là sự an tịnh.
Sā vedayitalakkhaṇā, iṭṭhākārānubhavanarasā rājā viya subhojanarasaṃ, cetasikaassādapaccupaṭṭhānā, passaddhipadaṭṭhānā.
It has the characteristic of experiencing, the function of experiencing a desirable aspect—like a king experiencing the taste of good food—the manifestation as mental pleasure, and its proximate cause is tranquillity.
Cái gì nhận biết đối tượng có sự khác biệt như xanh, v.v. thì gọi là tưởng.
Cetayatīti cetanā.
That which wills is volition (cetanā).
Có nghĩa là cùng với chính nó, nó kết nối các pháp đồng sinh với đối tượng.
Saddhiṃ attanā sampayuttadhamme ārammaṇe abhisandahatīti attho.
It means that it directs the co-arisen phenomena with itself towards the object.
Nó có đặc tính tác ý, có chức năng nỗ lực, có biểu hiện là sự sắp xếp như người học trò lớn, người thợ cả, v.v., hoàn thành công việc của mình và của người khác.
Sā cetayitalakkhaṇā, āyūhanarasā, saṃvidahanapaccupaṭṭhānā sakakiccaparakiccasādhakā jeṭṭhasissamahāvaḍḍhakiādayo viya.
It has the characteristic of willing, the function of accumulating, the manifestation of arranging, like chief pupils or master carpenters who accomplish their own tasks and the tasks of others.
Cái gì suy tư thì gọi là tầm.
Ārammaṇe tena cittaṃ vicaratīti vicāro.
That by which consciousness explores the object is sustained application (vicāra).
Hoặc sự đi lại là tứ.
Vicaraṇaṃ vā vicāro.
Or, the act of exploring is sustained application (vicāra).
Có nghĩa là sự theo dõi.
Anusañcaraṇanti vuttaṃ hoti.
It is said to be following closely (anusañcaraṇa).
Nó có đặc tính dò xét đối tượng, có chức năng kết nối các pháp đồng sinh ở đó, có biểu hiện là sự duy trì của tâm.
Svāyaṃ ārammaṇānumajjanalakkhaṇo, tattha sahajātānuyojanaraso, cittassa anupabandhapaccupaṭṭhāno.
This (vicāra) has the characteristic of repeatedly probing the object, the function of yoking the co-arisen (factors) there, the manifestation of continuous engagement of consciousness.
Cái gì làm cho hoan hỷ thì gọi là hỷ.
Cittassa ekaggabhāvo cittekaggatā.
The state of one-pointedness of mind is one-pointedness of mind (cittekaggatā).
Đây là tên gọi của định.
Samādhissetaṃ nāmaṃ.
This is another name for samādhi (concentration).
Nó có đặc tính không phân tán, hoặc có đặc tính không xao lãng, có chức năng gom tụ các pháp đồng sinh như nước gom tụ bột tắm, có biểu hiện là sự an tịnh, đặc biệt có nhân cận là lạc.
So avisāralakkhaṇo, avikkhepalakkhaṇo vā, sahajātānaṃ sampiṇḍanaraso nhāniyacuṇṇānaṃ udakaṃ viya, upasamapaccupaṭṭhāno, visesato sukhapadaṭṭhāno.
It has the characteristic of non-distraction, or non-scatteredness, the function of unifying the co-arisen (factors) like water (unifying) bath powder, the manifestation of calm, and its particular proximate cause is pleasure.
Người ta tin vào cái đó, hoặc tự mình tin, hoặc chỉ là sự tin tưởng thì gọi là tín.
Saddahanti etāya, sayaṃ vā saddahati, saddahanamattameva vā esāti saddhā.
That by which one has faith, or one has faith oneself, or it is merely the act of having faith—that is faith (saddhā).
Nó có đặc tính tin tưởng, có chức năng làm trong sạch như viên ngọc làm trong sạch nước, có biểu hiện là sự không vẩn đục, có nhân cận là các đối tượng đáng tin.
Sā panesā saddahanalakkhaṇā, pasādanarasā udakappasādakamaṇi viya, akālusiyapaccupaṭṭhānā, saddheyyavatthupadaṭṭhānā.
This (saddhā) has the characteristic of having faith, the function of clarifying—like a water-purifying gem—the manifestation of non-turbidity, and its proximate cause is that which is worthy of faith.
Người ta nhớ bằng cái đó, hoặc tự mình nhớ, hoặc chỉ là sự ghi nhớ thì gọi là niệm.
Saranti etāya, sayaṃ vā sarati, saraṇamattameva vā esāti sati.
That by which one remembers, or one remembers oneself, or it is merely the act of remembering—that is mindfulness (sati).
Nó có đặc tính không quên, có chức năng không lầm lẫn, có biểu hiện là sự bảo vệ, có nhân cận là sự nhận biết vững chắc.
Sā apilāpanalakkhaṇā, asammosarasā, ārakkhapaccupaṭṭhānā, thirasaññāpadaṭṭhānā.
It has the characteristic of non-floating away, the function of non-forgetfulness, the manifestation of protection, and its proximate cause is firm perception.
Trạng thái dũng mãnh là tinh tấn.
Vīrabhāvo vīriyaṃ.
The state of a hero is energy (vīriya).
Hoặc hành động của người dũng mãnh là tinh tấn.
Vīrānaṃ vā kammaṃ vīriyaṃ.
Or, the action of heroes is energy (vīriya).
Nó có đặc tính nỗ lực, có chức năng hỗ trợ các pháp đồng sinh, có biểu hiện là sự không chùn bước, có nhân cận là sự xúc động.
Taṃ panetaṃ ussāhanalakkhaṇaṃ, sahajātānaṃ upatthambhanarasaṃ, asaṃsīdanabhāvapaccupaṭṭhānaṃ, saṃvegapadaṭṭhānaṃ.
This (vīriya) has the characteristic of exerting oneself, the function of supporting the co-arisen (factors), the manifestation of non-sloth, and its proximate cause is a sense of urgency.
Cái gì nhận biết rõ ràng thì gọi là tuệ.
Jīvanti tena taṃsampayuttadhammāti jīvitaṃ.
The co-arisen phenomena live by it—that is life-faculty (jīvita).
Nó có đặc tính duy trì các pháp không thể tách rời khỏi nó, có chức năng làm cho chúng vận hành, có biểu hiện là sự duy trì chúng, có nhân cận là các pháp cần được duy trì.
Taṃ pana attanā avinibbhuttānaṃ dhammānaṃ anupālanalakkhaṇaṃ, tesaṃ pavattanarasaṃ, tesaṃyeva ṭhapanapaccupaṭṭhānaṃ, yāpayitabbadhammapadaṭṭhānaṃ.
It has the characteristic of sustaining those phenomena with which it is inseparable, the function of causing their continuity, the manifestation of maintaining them, and its proximate cause are the phenomena to be sustained.
Mặc dù có đặc tính duy trì, v.v., nó chỉ duy trì các pháp đó trong khoảnh khắc tồn tại như nước duy trì hoa sen, v.v., và nó duy trì các pháp phát sinh do duyên của chúng như người vú nuôi duy trì đứa trẻ, nó vận hành chỉ bởi sự liên hệ với các pháp tự vận hành như người điều khiển, nó không làm cho vận hành sau khi hoại diệt vì không có nó và các pháp cần được vận hành, nó không duy trì trong khoảnh khắc hoại diệt vì tự nó đang hoại diệt như dầu trong bấc đèn đang cạn dần đối với ngọn lửa đèn.
Santepi ca tesaṃ anupālanalakkhaṇādimhi vidhāne atthikkhaṇeyeva taṃ te dhamme anupāleti udakaṃ viya uppalādīni, yathāsakaṃ paccayuppannepi ca dhamme anupāleti dhāti viya kumāraṃ, sayaṃpavattitadhammasambandheneva pavattati niyāmako viya, na bhaṅgato uddhaṃ pavattayati attano ca pavattayitabbānañca abhāvā, na bhaṅgakkhaṇe ṭhapeti sayaṃ bhijjamānattā khīyamāno viya vattisnehova padīpasikhanti.
Even though it has the characteristic of sustaining and so forth, it sustains those phenomena only at the moment of existence, like water (sustains) lotuses etc. And it sustains the co-originated phenomena, like a nurse (sustains) a child. It continues in connection with its own continuous phenomena, like a regulator. It does not continue beyond dissolution because there is no self and no phenomena to be continued. Nor does it maintain at the moment of dissolution, being itself in the process of breaking up, like the oil-soaked wick of a lamp diminishing.
Người ta không tham đắm bằng cái đó, hoặc tự mình không tham đắm, hoặc chỉ là sự không tham đắm thì gọi là vô tham.
Na lubbhanti tena, sayaṃ vā na lubbhati, alubbhanamattameva vā tanti alobho.
That by which one is not greedy, or one is not greedy oneself, or it is merely the act of not being greedy—that is non-greed (alobho).
Nó có đặc tính tâm không dính mắc vào đối tượng như giọt nước trên lá sen, có chức năng không chấp thủ như vị tỳ khưu giải thoát, có biểu hiện là sự không bám víu như người đàn ông rơi vào chỗ ô uế.
So ārammaṇe cittassa alaggabhāvalakkhaṇo kamaladale jalabindu viya, apariggaharaso muttabhikkhu viya, anallīnabhāvapaccupaṭṭhāno asucimhi patitapuriso viya.
It has the characteristic of the mind not clinging to the object, like a water-drop on a lotus leaf, the function of non-appropriation, like a released monk, the manifestation of non-adherence, like a person fallen into filth.
Người ta không sân hận bằng cái đó, hoặc tự mình không sân hận, hoặc chỉ là sự không sân hận thì gọi là vô sân.
Na dussanti tena, sayaṃ vā na dussati, adussanamattameva vā tanti adoso.
That by which one is not angry, or one is not angry oneself, or it is merely the act of not being angry—that is non-hatred (adoso).
Nó có đặc tính không hung bạo, hoặc có đặc tính không chống đối như người bạn hòa hợp, có chức năng loại trừ sự oán hận, hoặc có chức năng loại trừ sự nóng bức như gỗ đàn hương, có biểu hiện là sự hiền hòa như vầng trăng tròn.
So acaṇḍikkalakkhaṇo, avirodhalakkhaṇo vā anukūlamitto viya, āghātavinayanaraso, pariḷāhavinayanaraso vā candanaṃ viya, sommabhāvapaccupaṭṭhāno puṇṇacando viya.
It has the characteristic of non-fierceness, or non-opposition, like a congenial friend, the function of removing aversion, or the function of alleviating feverishness, like sandalwood, the manifestation of gentleness, like a full moon.
Cái gì hổ thẹn với các ác hạnh thân, v.v. thì gọi là tàm.
Kāyaduccaritādīhi hirīyatīti hirī.
That by which one feels shame at bad conduct of body etc., is shame (hirī).
Đây là tên gọi của sự xấu hổ.
Lajjāyetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for lajjā (modesty).
Cái gì sợ hãi với những điều đó thì gọi là quý.
Tehiyeva ottappatīti ottappaṃ.
That by which one is afraid of those (bad actions) is dread (ottappaṃ).
Đây là tên gọi của sự ghê sợ tội lỗi.
Pāpato ubbegassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for pāpato ubbega (agitation from evil).
Trong đó, tàm có đặc tính ghê tởm tội lỗi, quý có đặc tính sợ hãi.
Tattha pāpato jigucchanalakkhaṇā hirī, ottāsalakkhaṇaṃ ottappaṃ.
Among these, hirī has the characteristic of disgust at evil, ottappaṃ has the characteristic of dread of evil.
Cả hai đều có chức năng không làm ác, có biểu hiện là sự co rút lại trước tội lỗi, có nhân cận là sự tôn trọng bản thân và tôn trọng người khác.
Ubhopi pāpānaṃ akaraṇarasā, pāpato saṅkocanapaccupaṭṭhānā, attagāravaparagāravapadaṭṭhānā.
Both have the function of not doing evil, the manifestation of shrinking from evil, and their proximate cause is respect for oneself and respect for others.
Các pháp này nên được xem là những vị hộ trì thế gian.
Ime dhammā lokapālāti daṭṭhabbā.
These phenomena should be seen as guardians of the world.
Cần phải thấy rằng các pháp này là những pháp hộ trì thế gian.
Kāyapassambhanaṃ kāyapassaddhi.
Quiescence of the body is tranquillity of the body (kāyapassaddhi).
Sự an tịnh của thân là thân khinh an (kāyapassaddhi).
Cittapassambhanaṃ cittapassaddhi.
Quiescence of the mind is tranquillity of the mind (cittapassaddhi).
Sự an tịnh của tâm là tâm khinh an (cittapassaddhi).
Kāyoti cettha vedanādayo tayo khandhā.
Here, "body" refers to the three aggregates of feeling, etc.
Ở đây, "thân" (kāya) là ba uẩn bắt đầu từ thọ.
Ubhopi panetā ekato hutvā kāyacittadarathavūpasamalakkhaṇā, kāyacittadarathanimmadanarasā, kāyacittānaṃ aparipphandanasītibhāvapaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā, kāyacittānaṃ avūpasamatāuddhaccādikilesappaṭipakkhabhūtāti veditabbā.
Both of these, being combined, have the characteristic of alleviating the feverishness of body and mind, the function of crushing the feverishness of body and mind, the manifestation as the immobility and coolness of body and mind, the proximate cause of body and mind, and they are understood to be the antithesis of defilements such as uncalmness and restlessness of body and mind.
Cả hai điều này, khi hợp lại, có đặc tính là làm lắng dịu sự bức bách của thân và tâm; có chức năng là chế ngự sự bức bách của thân và tâm; có biểu hiện là sự không dao động và sự mát mẻ của thân và tâm; có cận nhân là thân và tâm; và được biết là đối nghịch với các phiền não như sự không an tịnh và trạo cử của thân và tâm.
Kāyalahubhāvo kāyalahutā.
Lightness of the body is lightness of the body (kāyalahutā).
Trạng thái nhẹ nhàng của thân là thân khinh khoái (kāyalahutā).
Cittalahubhāvo cittalahutā.
Lightness of the mind is lightness of the mind (cittalahutā).
Trạng thái nhẹ nhàng của tâm là tâm khinh khoái (cittalahutā).
Kāyacittānaṃ garubhāvavūpasamalakkhaṇā, kāyacittagarubhāvanimmadanarasā, kāyacittānaṃ adandhatāpaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā, kāyacittānaṃ garubhāvakarathinamiddhādikilesappaṭipakkhabhūtāti veditabbā.
They have the characteristic of alleviating the heaviness of body and mind, the function of crushing the heaviness of body and mind, the manifestation as the agility of body and mind, the proximate cause of body and mind, and they are understood to be the antithesis of defilements such as sloth and torpor that cause heaviness of body and mind.
Chúng có đặc tính là làm lắng dịu trạng thái nặng nề của thân và tâm; có chức năng là chế ngự trạng thái nặng nề của thân và tâm; có biểu hiện là sự không chậm chạp của thân và tâm; có cận nhân là thân và tâm; và được biết là đối nghịch với các phiền não gây ra trạng thái nặng nề của thân và tâm, như hôn trầm, thụy miên.
Kāyamudubhāvo kāyamudutā.
Malleability of the body is malleability of the body (kāyamudutā).
Trạng thái mềm mại của thân là thân nhu nhuyến (kāyamudutā).
Cittamudubhāvo cittamudutā.
Malleability of the mind is malleability of the mind (cittamudutā).
Trạng thái mềm mại của tâm là tâm nhu nhuyến (cittamudutā).
Kāyacittānaṃ thaddhabhāvavūpasamalakkhaṇā, kāyacittānaṃ thaddhabhāvanimmadanarasā, appaṭighātapaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā, kāyacittānaṃ thaddhabhāvakaradiṭṭhimānādikilesappaṭipakkhabhūtāti veditabbā.
They have the characteristic of alleviating the rigidity of body and mind, the function of crushing the rigidity of body and mind, the manifestation as unimpededness, the proximate cause of body and mind, and they are understood to be the antithesis of defilements such as wrong view and conceit that cause rigidity of body and mind.
Chúng có đặc tính là làm lắng dịu trạng thái cứng nhắc của thân và tâm; có chức năng là chế ngự trạng thái cứng nhắc của thân và tâm; có biểu hiện là sự không đối kháng; có cận nhân là thân và tâm; và được biết là đối nghịch với các phiền não gây ra trạng thái cứng nhắc của thân và tâm, như tà kiến, ngã mạn.
Kāyakammaññabhāvo kāyakammaññatā.
Wieldiness of the body is wieldiness of the body (kāyakammaññatā).
Trạng thái dễ sử dụng của thân là thân thích nghiệp (kāyakammaññatā).
Cittakammaññabhāvo cittakammaññatā.
Wieldiness of the mind is wieldiness of the mind (cittakammaññatā).
Trạng thái dễ sử dụng của tâm là tâm thích nghiệp (cittakammaññatā).
Kāyacittānaṃ akammaññabhāvavūpasamalakkhaṇā, kāyacittānaṃ akammaññabhāvanimmadanarasā, kāyacittānaṃ ārammaṇakaraṇasampattipaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānaṃ, kāyacittānaṃ akammaññabhāvakaraavasesanīvaraṇādikilesappaṭipakkhabhūtāti veditabbā.
They have the characteristic of alleviating the unwieldiness of body and mind, the function of crushing the unwieldiness of body and mind, the manifestation as the ability of body and mind to apply to an object, the proximate cause of body and mind, and they are understood to be the antithesis of defilements such as the remaining hindrances that cause unwieldiness of body and mind.
Chúng có đặc tính là làm lắng dịu trạng thái không thích nghiệp của thân và tâm; có chức năng là chế ngự trạng thái không thích nghiệp của thân và tâm; có biểu hiện là sự thành tựu trong việc thực hiện đối tượng của thân và tâm; có cận nhân là thân và tâm; và được biết là đối nghịch với các phiền não gây ra trạng thái không thích nghiệp của thân và tâm, như các triền cái còn lại.
Kāyapāguññabhāvo kāyapāguññatā.
Proficiency of the body is proficiency of the body (kāyapāguññatā).
Trạng thái thông thạo của thân là thân thuần thục (kāyapāguññatā).
Cittapāguññabhāvo cittapāguññatā.
Proficiency of the mind is proficiency of the mind (cittapāguññatā).
Trạng thái thông thạo của tâm là tâm thuần thục (cittapāguññatā).
Kāyacittānaṃ agelaññabhāvalakkhaṇā, kāyacittānaṃ gelaññanimmadanarasā, nirādīnavapaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā, kāyacittānaṃ gelaññabhāvakaraassaddhādikilesappaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.
They are to be understood as having the characteristic of the healthiness of body and mind, the function of crushing the unhealthiness of body and mind, the manifestation as freedom from fault, the proximate cause of body and mind, and the antithesis of defilements such as lack of faith that cause unhealthiness of body and mind.
Chúng có đặc tính là trạng thái không bệnh hoạn của thân và tâm; có chức năng là chế ngự bệnh hoạn của thân và tâm; có biểu hiện là sự không có lỗi lầm; có cận nhân là thân và tâm; và được biết là đối nghịch với các phiền não gây ra bệnh hoạn của thân và tâm, như sự vô tín.
Kāyassa ujukabhāvo kāyujukatā.
Straightness of the body is straightness of the body (kāyujukatā).
Trạng thái ngay thẳng của thân là thân đoan chính (kāyujukatā).
Cittassa ujukabhāvo cittujukatā.
Straightness of the mind is straightness of the mind (cittujukatā).
Trạng thái ngay thẳng của tâm là tâm đoan chính (cittujukatā).
Kāyacittānaṃ akuṭilabhāvalakkhaṇā, kāyacittānaṃ ajjavalakkhaṇā vā, kāyacittānaṃ kuṭilabhāvanimmadanarasā, ajimhatāpaccupaṭṭhānā, kāyacittapadaṭṭhānā, kāyacittānaṃ kuṭilabhāvakaramāyāsāṭheyyādikilesappaṭipakkhabhūtāti daṭṭhabbā.
They are to be understood as having the characteristic of the uncrookedness of body and mind, or the characteristic of integrity of body and mind, the function of crushing the crookedness of body and mind, the manifestation as straightforwardness, the proximate cause of body and mind, and the antithesis of defilements such as deceit and fraud that cause crookedness of body and mind.
Chúng có đặc tính là trạng thái không quanh co của thân và tâm, hoặc có đặc tính là sự ngay thẳng của thân và tâm; có chức năng là chế ngự trạng thái quanh co của thân và tâm; có biểu hiện là sự không cong vẹo; có cận nhân là thân và tâm; và được biết là đối nghịch với các phiền não gây ra trạng thái quanh co của thân và tâm, như sự lừa dối, xảo quyệt.
Svāyaṃ ārammaṇapaṭipādako, vīthipaṭipādako, javanapaṭipādakoti tippakāro.
This is of three kinds: bringing the object to attention, bringing to the cognitive process, and bringing to javana.
Tác ý này có ba loại: đưa đối tượng đến, đưa lộ trình đến, đưa tốc hành đến.
Tattha ārammaṇapaṭipādako manasmiṃ kāro manasikāro.
Among these, bringing the object to attention (ārammaṇapaṭipādako) is the action in the mind, manasikāra.
Trong đó, tác ý đưa đối tượng đến là sự làm trong tâm.
So sāraṇalakkhaṇo, sampayuttānaṃ ārammaṇe saṃyojanaraso, ārammaṇābhimukhabhāvapaccupaṭṭhāno, ārammaṇapadaṭṭhāno, saṅkhārakkhandhapariyāpanno ārammaṇapaṭipādakattena sampayuttānaṃ sārathī viya daṭṭhabbo.
It has the characteristic of guiding, the function of uniting the associated mental states with the object, the manifestation as facing the object, the proximate cause of the object, and being included in the aggregate of mental formations, it should be seen as a charioteer to the associated mental states in bringing the object to attention.
Nó có đặc tính là sự hướng dẫn, có chức năng là kết nối các pháp đồng sinh với đối tượng, có biểu hiện là sự hướng về đối tượng, có cận nhân là đối tượng, thuộc về hành uẩn, và được xem như người đánh xe của các pháp đồng sinh trong việc đưa đối tượng đến.
Vīthipaṭipādakoti pañcadvārāvajjanassetaṃ adhivacanaṃ, javanapaṭipādakoti manodvārāvajjanassetaṃ adhivacanaṃ, na te idha adhippetā.
Bringing to the cognitive process (vīthipaṭipādako) is a term for the five-door adverting, and bringing to javana (javanapaṭipādako) is a term for the mind-door adverting; these are not intended here.
Tác ý đưa lộ trình đến là tên gọi của ngũ môn hướng tâm, tác ý đưa tốc hành đến là tên gọi của ý môn hướng tâm, chúng không được đề cập ở đây.
Karuṇāti paradukkhe sati sādhūnaṃ hadayakampanaṃ karotīti karuṇā, kināti vināseti vā paradukkhanti karuṇā.
Karuṇā is compassion because it causes the heart of good people to tremble at the suffering of others, or because it destroys the suffering of others.
Bi (karuṇā) là vì có khổ đau của người khác mà làm cho trái tim của những người thiện rung động, nên gọi là bi, hoặc vì nó tiêu diệt khổ đau của người khác nên gọi là bi.
Sā paradukkhāpanayanākārappavattilakkhaṇā, paradukkhāsahanarasā, avihiṃsāpaccupaṭṭhānā, dukkhābhibhūtānaṃ anāthabhāvadassanapadaṭṭhānā.
It has the characteristic of proceeding with the intention of removing others' suffering, the function of not enduring others' suffering, the manifestation as non-violence, the proximate cause of seeing the helplessness of those overcome by suffering.
Nó có đặc tính là sự vận hành theo cách muốn loại bỏ khổ đau của người khác, có chức năng là không chịu đựng khổ đau của người khác, có biểu hiện là sự không làm hại, có cận nhân là thấy sự vô chủ của những người bị khổ đau chi phối.
Modanti tāya, sayaṃ vā modatīti muditā.
They rejoice through it, or it rejoices itself, thus sympathetic joy (muditā).
Họ hoan hỷ nhờ nó, hoặc tự nó hoan hỷ nên gọi là hỷ (muditā).
Sā pamodanalakkhaṇā, anissāyanarasā, arativighātapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ sampattidassanapadaṭṭhānā.
It has the characteristic of rejoicing, the function of non-envy, the manifestation as overcoming dissatisfaction, the proximate cause of seeing the success of beings.
Nó có đặc tính là sự hoan hỷ, có chức năng là không ganh tỵ, có biểu hiện là sự đoạn trừ sự bất mãn, có cận nhân là thấy sự thành công của chúng sinh.
Keci pana mettupekkhāyopi aniyate icchanti, taṃ na gahetabbaṃ.
Some, however, wish to include it in loving-kindness and equanimity without distinction, but that should not be adopted.
Một số người muốn cả từ và xả cũng không nhất định, điều đó không nên chấp nhận.
Atthato hi adoso eva mettā, tatramajjhattupekkhāyeva upekkhāti.
For, in essence, loving-kindness is non-aversion itself, and equanimity is tatramajjhattatā-upekkhā itself.
Vì trên thực tế, vô sân chính là từ, và xả trung lập chính là xả.
Kāyaduccaritato virati kāyaduccaritavirati.
Abstinence from misconduct of the body is abstinence from bodily misconduct (kāyaduccaritavirati).
Sự tránh xa ác hạnh thân là giới thân ác hạnh (kāyaduccaritavirati).
Eseva nayo sesesupi dvīsu.
The same method applies to the other two.
Tương tự như vậy đối với hai loại còn lại.
Lakkhaṇādito pana etā tissopi viratiyo kāyaduccaritādivatthūnaṃ avītikkamalakkhaṇā, kāyaduccaritādivatthuto saṅkocanarasā, akiriyapaccupaṭṭhānā, saddhāhiriottappaappicchatādiguṇapadaṭṭhānā.
From the perspective of characteristics, these three abstinences have the characteristic of not transgressing the objects of bodily misconduct, etc., the function of recoiling from the objects of bodily misconduct, etc., the manifestation as non-action, and the proximate cause of qualities such as faith, shame, moral dread, and fewness of wishes.
Tuy nhiên, xét về đặc tính, ba giới này đều có đặc tính là không vượt qua các đối tượng như ác hạnh thân; có chức năng là sự co lại khỏi các đối tượng như ác hạnh thân; có biểu hiện là sự không hành động; có cận nhân là các đức tính như tín, tàm, quý, thiểu dục.
Keci pana imāsu ekekaṃ niyataṃ viratiṃ icchanti.
Some, however, wish each of these to be a distinct abstinence.
Một số người muốn mỗi giới trong số này là một giới nhất định.
Evaṃ kāmāvacarapaṭhamamahākusalacittena ime tettiṃsa vā catuttiṃsa vā dhammā sampayogaṃ gacchantīti veditabbā.
Thus, it should be understood that thirty-three or thirty-four mental factors are associated with the first kāma-bhūmi wholesome consciousness.
Như vậy, được biết rằng ba mươi ba hoặc ba mươi bốn pháp này đồng sinh với tâm đại thiện dục giới thứ nhất.
Yathā ca paṭhamena, evaṃ dutiyacittenāpi.
And just as with the first, so too with the second consciousness.
Cũng như với tâm thứ nhất, tương tự với tâm thứ hai.
Sasaṅkhārabhāvamattameva hi ettha viseso.
The only difference here is the presence of saṅkhāra (volitional effort).
Ở đây, chỉ có sự khác biệt là có tác động.
Puna tatiyena ñāṇavippayogato ṭhapetvā amohaṃ avasesā dvattiṃsa vā tettiṃsa vā veditabbā.
Furthermore, with the third, thirty-two or thirty-three (mental factors) are to be understood, excluding non-delusion due to its dissociation from knowledge.
Với tâm thứ ba, được biết là trừ vô si (paññā) vì không có trí tuệ, còn lại ba mươi hai hoặc ba mươi ba pháp.
Tathā catutthenāpi sasaṅkhārabhāvamattameva viseso, paṭhame vuttesu pana ṭhapetvā pītiṃ avasesā pañcamena sampayogaṃ gacchanti.
Similarly, with the fourth, the only difference is the presence of saṅkhāra; but from those mentioned in the first, excluding joy, the remaining (mental factors) are associated with the fifth.
Tương tự với tâm thứ tư, chỉ có sự khác biệt là có tác động, nhưng trong số các pháp đã nêu ở tâm thứ nhất, trừ hỷ ra, các pháp còn lại đồng sinh với tâm thứ năm.
Somanassaṭṭhāne cettha upekkhāvedanā paviṭṭhā.
Here, equanimity feeling is included in place of gladness.
Ở đây, thọ xả đã đi vào vị trí của sự hỷ.
Sā pana iṭṭhāniṭṭhaviparītānubhavanalakkhaṇā, pakkhapātupacchedanarasā.
It has the characteristic of experiencing pleasant and unpleasant things impartially, and the function of cutting off partiality.
Thọ xả đó có đặc tính là kinh nghiệm trái ngược với điều mong muốn và không mong muốn, có chức năng là đoạn trừ sự thiên vị.
Yathā ca pañcamena, evaṃ chaṭṭhenāpi.
And just as with the fifth, so too with the sixth.
Cũng như với tâm thứ năm, tương tự với tâm thứ sáu.
Sasaṅkhāramattameva hoti viseso.
The only difference is the presence of saṅkhāra.
Chỉ có sự khác biệt là có tác động.
Sattamena pana ṭhapetvā paññaṃ avasesā ekatiṃsa vā dvattiṃsa vā dhammā honti, tathā aṭṭhamenāpi.
With the seventh, however, excluding wisdom, there are thirty-one or thirty-two mental factors; similarly with the eighth.
Với tâm thứ bảy, trừ tuệ ra, còn lại ba mươi mốt hoặc ba mươi hai pháp, tương tự với tâm thứ tám.
Sasaṅkhāramattameva viseso.
The only difference is the presence of saṅkhāra.
Chỉ có sự khác biệt là có tác động.
Evaṃ tāva kāmāvacarakusalacetasikā veditabbā.
Thus far, the wholesome mental factors of the kāma-bhūmi are to be understood.
Như vậy, các tâm sở thiện dục giới được biết.
Avasesesu pana rūpāvacaracittasampayuttā rūpāvacarā, tattha paṭhamacittasampayuttā tāva kāmāvacarapaṭhamacitte vuttesu ṭhapetvā viratittayaṃ avasesā veditabbā.
Among the remaining (mental factors), those associated with rūpāvacara consciousnesses are rūpāvacara (form-sphere mental factors); among these, those associated with the first consciousness are to be understood as those mentioned for the first kāma-bhūmi consciousness, excluding the three abstinences.
Đối với các tâm còn lại, các tâm sở đồng sinh với tâm sắc giới là sắc giới; trong đó, các tâm sở đồng sinh với tâm thứ nhất được biết là các pháp còn lại sau khi trừ ba giới đã nêu trong tâm dục giới thứ nhất.
Viratiyo pana kāmāvacarakusalalokuttaresveva uppajjanti, na aññesu.
For the abstinences arise only in kāma-bhūmi wholesome and supramundane consciousnesses, not in others.
Tuy nhiên, các giới chỉ sinh khởi trong các tâm thiện dục giới và siêu thế.
Dutiyena vitakkavajjā dvattiṃsa vā tettiṃsa vā.
With the second, thirty-two or thirty-three, excluding initial application.
Với tâm thứ hai, trừ tầm ra, còn lại ba mươi hai hoặc ba mươi ba pháp.
Tatiyena vicāravajjā ekatiṃsa vā dvattiṃsa vā.
With the third, thirty-one or thirty-two, excluding sustained application.
Với tâm thứ ba, trừ tứ ra, còn lại ba mươi mốt hoặc ba mươi hai pháp.
Catutthena tato pītivajjā tiṃsa vā ekatiṃsa vā.
With the fourth, thirty or thirty-one, excluding joy from those mentioned.
Với tâm thứ tư, trừ hỷ ra khỏi các pháp đó, còn lại ba mươi hoặc ba mươi mốt pháp.
Pañcamena tato karuṇāmuditāvajjā tiṃsa honti, somanassaṭṭhāne upekkhā paviṭṭhā.
With the fifth, there are thirty, excluding compassion and sympathetic joy, and equanimity is included in place of gladness.
Với tâm thứ năm, trừ bi và hỷ ra khỏi các pháp đó, còn lại ba mươi pháp, xả đã đi vào vị trí của sự hỷ.
Evaṃ rūpāvacarakusalacetasikā veditabbā.
Thus, the rūpāvacara wholesome mental factors are to be understood.
Như vậy, các tâm sở thiện sắc giới được biết.
Lokuttaracittasampayuttā lokuttarā, te pana paṭhamajjhānike maggacitte paṭhamarūpāvacaracitte vuttanayena dutiyajjhānikādibhedepi maggacitte dutiyarūpāvacaracittādīsu vuttanayeneva veditabbā.
Those associated with the lokuttara-citta are lokuttara (supramundane), and they should be understood in the same way as described for the first rūpāvacara-citta (form realm consciousness) in the first jhāna path-consciousness, and in the same way as described for the second rūpāvacara-cittas and so on, for the second jhāna and other types of path-consciousness.
Các tâm sở tương ưng với tâm siêu thế là siêu thế, nhưng chúng cần được hiểu theo cách đã nói về tâm thiền sắc giới thứ nhất đối với tâm Đạo thuộc sơ thiền, và theo cách đã nói về tâm thiền sắc giới thứ hai trở đi đối với tâm Đạo thuộc nhị thiền trở đi.
Karuṇāmuditānamabhāvo ca niyataviratibhāvo ca lokuttarabhāvo cettha viseso.
The distinction here is the absence of karuṇā and muditā, the presence of fixed abstinences (niyata-virati), and their supramundane nature.
Ở đây, đặc điểm khác biệt là sự không có bi và hỷ, trạng thái của các biệt ly (virati) cố định, và trạng thái siêu thế.
Evaṃ tāva kusalacittasampayuttacetasikā veditabbā.
Thus far, the mental factors associated with wholesome consciousness have been explained.
Như vậy, các tâm sở tương ưng với tâm thiện cần được hiểu.
Akusalā pana cetasikā bhūmito ekavidhā kāmāvacarāyeva, tesu lobhamūlapaṭhamākusalacittasampayuttā tāva niyatā sarūpenāgatā pannarasa, yevāpanakā niyatā cattāroti ekūnavīsati honti.
However, unwholesome mental factors are of one kind in terms of plane, being only kāmāvacara (sensory realm). Among these, the mental factors associated with the first unwholesome consciousness rooted in greed are fifteen fixed ones that appear in their own form, and four fixed occasional ones; thus, there are nineteen in total.
Tuy nhiên, các tâm sở bất thiện chỉ có một loại theo cõi, đó là dục giới. Trong số đó, các tâm sở tương ưng với tâm bất thiện tham căn thứ nhất, có mười lăm tâm sở cố định xuất hiện theo bản chất, và bốn tâm sở biến hành cố định, tổng cộng là mười chín.
Aniyatā cha yevāpanakāti sabbe pañcavīsati honti.
There are six occasional ones that are not fixed; thus, all together there are twenty-five.
Sáu tâm sở biến hành không cố định, tổng cộng là hai mươi lăm.
Seyyathidaṃ – phasso somanassavedanā saññā cetanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā vīriyaṃ jīvitaṃ ahirikaṃ anottappaṃ lobho moho micchādiṭṭhīti ime sarūpenāgatā pannarasa, chando adhimokkho uddhaccaṃ manasikāroti ime cattāro niyatayevāpanakā, ime pana paṭipāṭiyā dasasu cittesu niyatā honti, māno issā macchariyaṃ kukkuccaṃ thinamiddhanti ime chayeva aniyatayevāpanakā.
That is to say: contact, feeling of joy, perception, volition, initial application, sustained application, rapture, one-pointedness of mind, energy, life faculty, shamelessness, fearlessness of wrongdoing, greed, delusion, and wrong view – these fifteen appear in their own form. Desire, determination, restlessness, and attention – these four are fixed occasional ones. These occur fixedly in ten minds in sequence. Conceit, envy, avarice, remorse, sluggishness, and torpor – these six are merely occasional and not fixed.
Cụ thể là: xúc, thọ hỷ, tưởng, tư, tầm, tứ, hỷ, nhất tâm, tinh tấn, mạng quyền, vô tàm, vô quý, tham, si, tà kiến – đây là mười lăm tâm sở xuất hiện theo bản chất; dục, thắng giải, trạo cử, tác ý – đây là bốn tâm sở biến hành cố định; những tâm sở này cố định trong mười tâm theo thứ tự; ngã mạn, tật đố, xan tham, hối hận, hôn trầm, thụy miên – đây là sáu tâm sở biến hành không cố định.
Tattha phassoti akusalacittasahajāto phasso.
Here, contact means contact co-arising with unwholesome consciousness.
Trong đó, xúc là xúc đồng sinh với tâm bất thiện.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Tương tự đối với các tâm sở còn lại.
Na hirīyatīti ahiriko, ahirikassa bhāvo ahirikaṃ.
One who is not ashamed is shameless (ahirika). The state of being shameless is shamelessness (ahirikaṃ).
Không hổ thẹn là vô tàm (ahirika), trạng thái của vô tàm là vô tàm (ahirikaṃ).
Kāyaduccaritādīhi ottappatīti ottappaṃ, na ottappaṃ anottappaṃ.
One shrinks from bodily misconduct etc., is dread of wrongdoing (ottappa). Not dread of wrongdoing is fearlessness of wrongdoing (anottappaṃ).
Hổ thẹn do ác hạnh thân nghiệp v.v. là tàm (ottappa), không hổ thẹn là vô quý (anottappaṃ).
Tattha kāyaduccaritādīhi ajigucchanalakkhaṇaṃ, alajjālakkhaṇaṃ vā ahirikaṃ, anottappaṃ teheva asārajjanalakkhaṇaṃ, anuttāsalakkhaṇaṃ vā.
Here, shamelessness has the characteristic of not being disgusted by bodily misconduct etc., or the characteristic of lack of shame. Fearlessness of wrongdoing has the characteristic of not shrinking from them, or the characteristic of lack of dread.
Trong đó, vô tàm có đặc tính không ghê tởm ác hạnh thân nghiệp v.v., hoặc đặc tính không hổ thẹn; vô quý có đặc tính không kinh sợ chúng, hoặc đặc tính không sợ hãi.
Lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho.
By which one clings, or oneself clings, or it is merely the act of clinging—that is greed (lobha).
Do nó mà người ta tham đắm, hoặc tự mình tham đắm, hoặc chỉ là sự tham đắm – đó là tham (lobho).
So ārammaṇagahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle pakkhittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyesu dhammesu assādadassanapadaṭṭhāno.
It has the characteristic of grasping an object, like resin from a monkey; its function is attachment, like a piece of meat thrown onto a hot plate; its manifestation is non-abandonment, like a stain of oil; its proximate cause is seeing enjoyment in defiling phenomena.
Nó có đặc tính nắm giữ đối tượng, như keo dính của con khỉ; có vị bám chặt, như miếng thịt đặt trên chảo nóng; có biểu hiện không từ bỏ, như dầu mỡ dính; có cận nhân là sự thấy vị ngọt trong các pháp trói buộc.
Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho.
By which one is deluded, or oneself is deluded, or it is merely the act of delusion—that is delusion (moha).
Do nó mà người ta mê muội, hoặc tự mình mê muội, hoặc chỉ là sự mê muội – đó là si (moho).
So cittassa andhabhāvalakkhaṇo, aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso, ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, andhakārapaccupaṭṭhāno, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno.
It has the characteristic of the mind's blindness, or the characteristic of ignorance; its function is non-penetration of reality, or the function of obscuring the true nature of the object; its manifestation is darkness; its proximate cause is unwise attention (ayoniso manasikāra).
Nó có đặc tính làm tâm mù quáng, hoặc đặc tính vô minh; có vị không thấu hiểu, hoặc vị che lấp bản chất của đối tượng; có biểu hiện như bóng tối; có cận nhân là tác ý không như lý.
Thinatā thinaṃ.
The state of sluggishness is sluggishness (thina).
Trạng thái uể oải là hôn trầm (thinaṃ).
Middhatā middhaṃ.
The state of torpor is torpor (middha).
Trạng thái lười biếng là thụy miên (middhaṃ).
Anussāhanasaṃsīdanatā, asattivighāto cāti attho.
The meaning is lack of enthusiasm and sinking, or obstruction to capability.
Nghĩa là sự không nhiệt tình, sự chán nản, và sự cản trở năng lực.
Thinañca middhañca thinamiddhaṃ.
Sluggishness and torpor is thinamiddha.
Hôn trầm và thụy miên là hôn trầm-thụy miên.
Tattha thinaṃ anussāhanalakkhaṇaṃ, vīriyavinodanarasaṃ, saṃsīdanabhāvapaccupaṭṭhānaṃ.
Here, sluggishness has the characteristic of lack of enthusiasm; its function is dispelling energy; its manifestation is a sinking state.
Trong đó, hôn trầm có đặc tính không nhiệt tình; có vị làm tiêu tan tinh tấn; có biểu hiện chán nản.
Middhaṃ akammaññatālakkhaṇaṃ, onahanarasaṃ, līnatāpaccupaṭṭhānaṃ, ubhayampi ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ.
Torpor has the characteristic of unworkability; its function is enshrouding; its manifestation is a state of inertness; both have unwise attention as their proximate cause.
Thụy miên có đặc tính không thích hợp để hành động; có vị bao phủ; có biểu hiện trì trệ; cả hai đều có cận nhân là tác ý không như lý.
Sesā kusale vuttanayena veditabbā.
The rest should be understood in the same way as described for wholesome states.
Các tâm sở còn lại cần được hiểu theo cách đã nói trong (phần) thiện.
Ettha pana vitakkavīriyasamādhīnaṃ micchāsaṅkappamicchāvāyāmamicchāsamādhayo visesakā.
However, here, wrong intention, wrong effort, and wrong concentration are the distinctions for initial application, energy, and concentration.
Ở đây, các đặc điểm khác biệt của tầm, tinh tấn và định là tà tư duy, tà tinh tấn và tà định.
Iti ime ekūnavīsati cetasikā paṭhamākusalacittena sampayogaṃ gacchantīti veditabbā.
Thus, these nineteen mental factors are understood to be associated with the first unwholesome consciousness.
Như vậy, mười chín tâm sở này tương ưng với tâm bất thiện thứ nhất cần được hiểu.
Yathā ca paṭhamena, evaṃ dutiyenāpi.
And just as with the first, so too with the second.
Và như với tâm thứ nhất, cũng vậy với tâm thứ hai.
Sasaṅkhārabhāvo cettha thinamiddhassa niyatabhāvo ca viseso.
Here, the distinction is the nature of being with prompting and the fixed nature of sluggishness and torpor.
Ở đây, đặc điểm khác biệt là trạng thái có tác động (sasaṅkhāra) và trạng thái cố định của hôn trầm-thụy miên.
Tatiyena paṭhame vuttesu ṭhapetvā diṭṭhiṃ sesā aṭṭhārasa veditabbā.
With the third, eighteen others should be understood, excluding wrong view from those mentioned for the first.
Với tâm thứ ba, trừ tà kiến ra, mười tám tâm sở còn lại đã nói trong (phần) tâm thứ nhất cần được hiểu.
Māno panettha aniyato hoti, diṭṭhiyā saha na uppajjatīti.
Conceit is unfixed here; it does not arise with wrong view.
Ở đây, ngã mạn là không cố định, vì nó không sinh khởi cùng với tà kiến.
Catutthena dutiye vuttesu ṭhapetvā diṭṭhiṃ avasesā veditabbā.
With the fourth, the remaining ones, excluding wrong view from those mentioned for the second, should be understood.
Với tâm thứ tư, trừ tà kiến ra, các tâm sở còn lại đã nói trong (phần) tâm thứ hai cần được hiểu.
Etthāpi ca māno aniyato hoti.
Here too, conceit is unfixed.
Ở đây, ngã mạn cũng là không cố định.
Pañcamena paṭhame vuttesu ṭhapetvā pītiṃ avasesā sampayogaṃ gacchantīti.
With the fifth, the remaining ones, excluding rapture from those mentioned for the first, are associated.
Với tâm thứ năm, trừ hỷ ra, các tâm sở còn lại đã nói trong (phần) tâm thứ nhất là tương ưng.
Somanassaṭṭhāne panettha upekkhā paviṭṭhā.
Here, equanimity has entered in place of joy.
Ở đây, xả đã thay thế vị trí của hỷ.
Chaṭṭhenāpi pañcame vuttasadisā eva.
With the sixth, it is similar to what was mentioned for the fifth.
Với tâm thứ sáu cũng tương tự như đã nói trong (phần) tâm thứ năm.
Sasaṅkhāratā, thinamiddhassa niyatabhāvo ca viseso.
The distinction is being with prompting, and the fixed nature of sluggishness and torpor.
Trạng thái có tác động (sasaṅkhāra) và trạng thái cố định của hôn trầm-thụy miên là đặc điểm khác biệt.
Sattamena pañcame vuttesu ṭhapetvā diṭṭhiṃ avasesā veditabbā.
With the seventh, the remaining ones, excluding wrong view from those mentioned for the fifth, should be understood.
Với tâm thứ bảy, trừ tà kiến ra, các tâm sở còn lại đã nói trong (phần) tâm thứ năm cần được hiểu.
Māno panettha aniyato.
Here, conceit is unfixed.
Ở đây, ngã mạn là không cố định.
Aṭṭhamena chaṭṭhe vuttesu ṭhapetvā diṭṭhiṃ avasesā veditabbā.
With the eighth, the remaining ones, excluding wrong view from those mentioned for the sixth, should be understood.
Với tâm thứ tám, trừ tà kiến ra, các tâm sở còn lại đã nói trong (phần) tâm thứ sáu cần được hiểu.
Etthāpi māno aniyato hoti.
Here too, conceit is unfixed.
Ở đây, ngã mạn cũng là không cố định.
Evaṃ lobhamūlacetasikā veditabbā.
Thus, mental factors rooted in greed should be understood.
Như vậy, các tâm sở tham căn cần được hiểu.
Domanassasahagatesu paṭighasampayuttesu dosamūlesu dvīsu paṭhamena asaṅkhārikena sampayuttā niyatā sarūpenāgatā terasa.
In the two consciousnesses rooted in hatred, associated with displeasure and conjoined with aversion, thirteen fixed mental factors appear in their own form with the first, unprompted one.
Trong hai tâm sân căn tương ưng với sự bất mãn, tâm thứ nhất không tác động (asaṅkhārika) có mười ba tâm sở cố định xuất hiện theo bản chất.
Seyyathidaṃ – phasso domanassavedanā saññā cetanā cittekaggatā vitakko vicāro vīriyaṃ jīvitaṃ ahirikaṃ anottappaṃ doso moho ceti ime terasa dhammā chandādīhi catūhi niyatayevāpanakehi sattarasa honti issāmacchariyakukkuccesu aniyatesu tīsu ekena saha aṭṭhārasa honti, etepi tayo na ekato uppajjanti.
That is to say: contact, feeling of displeasure, perception, volition, one-pointedness of mind, initial application, sustained application, energy, life faculty, shamelessness, fearlessness of wrongdoing, hatred, and delusion—these thirteen mental factors become seventeen with the four fixed occasional ones like desire, etc., and eighteen with one of the three unfixed ones: envy, avarice, and remorse; these three also do not arise together.
Cụ thể là: xúc, thọ bất mãn, tưởng, tư, nhất tâm, tầm, tứ, tinh tấn, mạng quyền, vô tàm, vô quý, sân, si – đây là mười ba pháp; cùng với bốn tâm sở biến hành cố định là dục v.v. thì tổng cộng là mười bảy; cùng với một trong ba tâm sở không cố định là tật đố, xan tham, hối hận thì tổng cộng là mười tám; ba tâm sở này không sinh khởi cùng lúc.
Tattha duṭṭhu manoti dumano, dumanassa bhāvo domanassaṃ, domanassavedanāyetaṃ adhivacanaṃ.
Here, 'duṭṭhu mano' means 'ill mind'; the state of an ill mind is 'domanassa,' which is an appellation for the feeling of displeasure.
Trong đó, tâm xấu là bất mãn (dumano), trạng thái của bất mãn là bất mãn (domanassaṃ), đây là tên gọi của thọ bất mãn.
Tena sahagataṃ domanassasahagataṃ.
That which is accompanied by it is 'domanassasahagata' (accompanied by displeasure).
Đồng hành với nó là đồng hành với bất mãn (domanassasahagataṃ).
Taṃ aniṭṭhārammaṇānubhavanalakkhaṇaṃ, aniṭṭhākārasambhogarasaṃ, cetasikābādhapaccupaṭṭhānaṃ, ekanteneva hadayavatthupadaṭṭhānaṃ.
It has the characteristic of experiencing an undesirable object; its function is to partake in an undesirable aspect; its manifestation is mental affliction; its proximate cause is always the heart-base.
Nó có đặc tính trải nghiệm đối tượng không mong muốn; có vị hưởng thụ theo cách không mong muốn; có biểu hiện đau khổ tâm lý; có cận nhân là chỉ duy nhất y vật trái tim.
Dussanti tena, sayaṃ vā dussati, dussanamattameva vā tanti doso.
By which one is corrupted, or oneself is corrupted, or it is merely the act of corruption—that is hatred (dosa).
Do nó mà người ta sân hận, hoặc tự mình sân hận, hoặc chỉ là sự sân hận – đó là sân (doso).
So caṇḍikkalakkhaṇo pahatāsīviso viya, visappanaraso visanipāto viya, attano nissayadahanaraso vā dāvaggi viya, dussanapaccupaṭṭhāno laddhokāso viya sapatto, āghātavatthupadaṭṭhāno.
Its characteristic is fierceness, like a provoked viper; its function is to spread, like a drop of poison, or to burn its own support, like a forest fire; its manifestation is ill-will, like an enemy that has gained an opportunity; its proximate cause is the basis for resentment.
Sự nóng nảy đó có đặc tính hung bạo, như rắn độc bị đánh; có vị lan tỏa, như chất độc rơi xuống; hoặc có vị đốt cháy nơi nương tựa của chính nó, như lửa rừng; biểu hiện là sự làm hại, như kẻ thù có cơ hội; nguyên nhân gần là đối tượng của sự oán ghét.
Avasesā heṭṭhā vuttappakārāva.
The remaining (aspects) are as stated previously.
Các phần còn lại giống như đã nói ở trên.
Iti ime sattarasa vā aṭṭhārasa vā navamena sampayogaṃ gacchantīti veditabbā.
Thus, it should be understood that these seventeen or eighteen (cetasikas) are conjoined with the ninth (citta).
Như vậy, mười bảy hoặc mười tám (tâm sở) này được hiểu là hợp với (tâm sân) thứ chín.
Yathā ca navamena, evaṃ dasamenāpi.
And just as with the ninth, so too with the tenth.
Như với (tâm sân) thứ chín, cũng vậy với (tâm sân) thứ mười.
Sasaṅkhāratā, panettha thinamiddhasambhavo ca viseso.
Here, the difference is the presence of saṅkhāra and sloth-and-torpor.
Ở đây, có sự khác biệt là có sự hữu hành (sasaṅkhāratā) và sự phát sinh của hôn trầm, thụy miên (thinamiddhasambhava).
Dvīsu pana mohamūlesu vicikicchāsampayuttena ekādasamena sampayuttā tāva phasso upekkhāvedanā saññā cetanā vitakko vicāro vīriyaṃ jīvitaṃ cittaṭṭhiti ahirikaṃ anottappaṃ moho vicikicchāti sarūpenāgatā terasa, uddhaccaṃ manasikāroti dve yevāpanakā niyatā.
Among the two roots of delusion, conjoined with the eleventh, which is accompanied by doubt (vicikicchā), there are thirteen (cetasikas) that appear in their own nature: contact, equanimity-feeling, perception, volition, initial application, sustained application, energy, life-faculty, one-pointedness of mind, shamelessness, fearlessness of wrongdoing, delusion, and doubt. Furthermore, restlessness and attention are two inherent, definite (cetasikas).
Trong hai tâm sở si căn, với tâm sở hợp với hoài nghi (vicikicchā) thứ mười một, các tâm sở hiện hữu dưới dạng tự thân là xúc (phassa), thọ xả (upekkhāvedanā), tưởng (saññā), tư (cetanā), tầm (vitakka), tứ (vicāra), tinh tấn (vīriya), mạng căn (jīvita), trụ tâm (cittaṭṭhiti), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa), si (moha), hoài nghi (vicikicchā) là mười ba; còn phóng dật (uddhacca) và tác ý (manasikāra) là hai tâm sở phụ trợ cố định.
Tehi saddhiṃ pannarasa honti.
Together with these, there are fifteen.
Cùng với chúng là mười lăm tâm sở.
Tattha pavattaṭṭhitimattā ekaggatā.
Herein, one-pointedness is merely the sustained presence (of mind).
Trong đó, nhất tâm (ekaggatā) chỉ là sự duy trì trạng thái hiện hữu.
Vigatā cikicchāti vicikicchā.
"Vigata cikicchā" means "doubt" (vicikicchā).
Hoài nghi (vicikicchā) là sự nghi ngờ đã biến mất.
Sabhāvaṃ vicinanto etāya kicchati kilamatīti vicikicchā.
It is called vicikicchā because by this, when contemplating phenomena, one toils and suffers.
Hoài nghi (vicikicchā) là sự khó khăn, mệt mỏi khi tìm hiểu bản chất.
Sā saṃsayalakkhaṇā, kampanarasā, anicchayapaccupaṭṭhānā, ayonisomanasikārapadaṭṭhānā.
It has the characteristic of uncertainty, the function of wavering, the manifestation of indecision, and its proximate cause is unwise attention.
Nó có đặc tính do dự, có vị dao động, biểu hiện là sự không quyết định, nguyên nhân gần là sự tác ý bất như lý (ayoniso manasikāra).
Sesā vuttanayā eva.
The rest are as described.
Các phần còn lại theo cách đã nói.
Dvādasamena uddhaccasampayuttena sampayuttā sarūpenāgatā vicikicchāsahagate vuttesu vicikicchāhīnā uddhaccaṃ sarūpena āgataṃ, tasmā teraseva honti.
Conjoined with the twelfth, which is accompanied by restlessness, the (cetasikas) that appeared in their own nature, which were mentioned as accompanying doubt, are those excluding doubt, and restlessness appears in its own nature; therefore, there are just thirteen.
Với tâm sở hợp với phóng dật (uddhacca) thứ mười hai, các tâm sở hiện hữu dưới dạng tự thân, trong số những tâm sở đã nói trong tâm sở hợp với hoài nghi, thì hoài nghi không có mặt, còn phóng dật hiện hữu dưới dạng tự thân, do đó chỉ có mười ba tâm sở.
Vicikicchāya abhāvena panettha adhimokkho uppajjati, tena saddhiṃ cuddasa honti.
Due to the absence of doubt, here resolve arises, making fourteen (cetasikas) in total.
Do không có hoài nghi, ở đây sự thắng giải (adhimokkha) phát sinh, cùng với đó là mười bốn tâm sở.
Adhimokkhasambhavato samādhi balavā hoti, adhimokkhamanasikārā dve yevāpanakā, tehi saha pannaraseva honti.
Due to the arising of resolve, concentration becomes strong; resolve and attention are two inherent (cetasikas), making fifteen in total.
Do sự phát sinh của thắng giải, định (samādhi) trở nên mạnh mẽ, thắng giải và tác ý là hai tâm sở phụ trợ; cùng với chúng là mười lăm tâm sở.
Evaṃ tāva akusalacetasikā veditabbā.
Thus, the unwholesome cetasikas should be understood.
Như vậy, các tâm sở bất thiện cần được hiểu.
Idāni abyākatā vuccanti, abyākatā pana duvidhā vipākakiriyabhedato.
Now undetermined (abyākatā) (cetasikas) are spoken of. Undetermined (cetasikas) are of two kinds, differentiated by resultant (vipāka) and functional (kiriya).
Bây giờ, nói về các tâm sở vô ký (abyākatā), các tâm sở vô ký có hai loại theo sự khác biệt giữa quả (vipāka) và duy tác (kiriyā).
Tattha vipākā kusalā viya bhūmivasena catubbidhā kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ lokuttarañceti.
Among these, resultant (vipākā) (cetasikas), like wholesome (cetasikas), are of four kinds based on the plane (bhūmi): sensuous, fine-material, immaterial, and supramundane.
Trong đó, các tâm sở quả (vipākā), giống như các tâm sở thiện, có bốn loại theo cõi: Dục giới, Sắc giới, Vô sắc giới và Siêu thế.
Tattha kāmāvacaravipākā sahetukāhetukavasena duvidhā.
Among these, resultant sensuous (cetasikas) are of two kinds: rooted and rootless.
Trong đó, các tâm sở quả Dục giới có hai loại: hữu nhân và vô nhân.
Tattha sahetukavipākasampayuttā sahetukā.
Among these, those conjoined with root-condition resultant (cittas) are rooted (sahetukā).
Trong đó, hữu nhân (sahetukā) là các tâm sở hợp với tâm quả hữu nhân.
Te sahetukakāmāvacarakusalasampayuttasadisā.
These are similar to those conjoined with rooted sensuous wholesome (cittas).
Chúng giống như các tâm sở hợp với tâm thiện Dục giới hữu nhân.
Yā pana karuṇāmuditā aniyatā, tā sattārammaṇattā vipākesu nuppajjanti.
However, compassion and appreciative joy, which are indefinite, do not arise in resultant (cittas) because they have beings as their object.
Còn bi (karuṇā) và hỷ (muditā) là không cố định, chúng không phát sinh trong các tâm sở quả vì chúng có đối tượng là chúng sanh.
Kāmāvacaravipākānaṃ ekantaparittārammaṇattā viratiyo panettha ekantakusalattā na labbhanti.
In resultant sensuous (cittas), the abstinences are not obtainable here, because resultant sensuous (cittas) exclusively have limited objects, and the abstinences are exclusively wholesome.
Các tâm sở ly (viratiyo) không có mặt ở đây vì các tâm sở quả Dục giới nhất định có đối tượng hạn chế, và các tâm sở ly nhất định là thiện.
Vibhaṅge ‘‘pañca sikkhāpadā kusalāyevā’’ti hi vuttaṃ.
Indeed, it is stated in the Vibhaṅga: "The five precepts are exclusively wholesome."
Trong Phân Tích (Vibhaṅga), đã nói: “Năm giới là nhất định thiện.”
Evaṃ kāmāvacarasahetukavipākacetasikā veditabbā.
Thus, the sensuous rooted resultant cetasikas should be understood.
Như vậy, các tâm sở quả Dục giới hữu nhân cần được hiểu.
Ahetukacittasampayuttā pana ahetukā.
Those conjoined with rootless cittas are rootless (ahetukā).
Còn các tâm sở hợp với tâm vô nhân là vô nhân (ahetukā).
Tesu cakkhuviññāṇasampayuttā tāva phasso upekkhāvedanā saññā cetanā jīvitaṃ cittaṭṭhitīti sarūpenāgatā cha, manasikārena ca satta honti.
Among these, those conjoined with eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) are six that appear in their own nature: contact, equanimity-feeling, perception, volition, life-faculty, and one-pointedness of mind; and with attention, they become seven.
Trong đó, các tâm sở hợp với nhãn thức, các tâm sở hiện hữu dưới dạng tự thân là xúc, thọ xả, tưởng, tư, mạng căn, trụ tâm là sáu; cùng với tác ý là bảy.
Sotaghānajivhākāyaviññāṇasampayuttāpi satta satteva cetasikā.
Those conjoined with ear, nose, tongue, and body consciousness are also seven cetasikas each.
Các tâm sở hợp với nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức cũng đều là bảy tâm sở.
Tattha kāyaviññāṇasampayuttesu pana upekkhāṭhāne sukhavedanā paviṭṭhā.
Among those conjoined with body-consciousness, however, pleasant feeling is included in place of equanimity.
Tuy nhiên, trong các tâm sở hợp với thân thức, thọ lạc (sukhavedanā) đã thay thế vị trí của thọ xả.
Sā kāyikasātalakkhaṇā, pīṇanarasā, sesā vuttanayā eva.
It has the characteristic of bodily ease, the function of soothing; the rest are as described.
Thọ lạc đó có đặc tính là sự dễ chịu về thân, có vị làm thỏa mãn; các phần còn lại theo cách đã nói.
Tasmā kāyaviññāṇaṃ sukhādisampayuttanti veditabbaṃ.
Therefore, body-consciousness should be understood as conjoined with pleasure and so forth.
Vì vậy, thân thức được hiểu là hợp với lạc, v.v.
Manodhātunā sampayuttā sarūpenāgatā cakkhuviññāṇena saddhiṃ vuttā cha, vitakkavicārehi saha aṭṭha, adhimokkhamanasikārehi dvīhi yevāpanakehi dasa dhammā honti.
Those conjoined with mind-element (manodhātu) are six that appeared in their own nature, mentioned with eye-consciousness; with initial application and sustained application, they are eight; with resolve and attention, which are two inherent (cetasikas), there are ten phenomena.
Các tâm sở hợp với ý giới (manodhātu), các tâm sở hiện hữu dưới dạng tự thân đã nói cùng với nhãn thức là sáu; cùng với tầm và tứ là tám; cùng với hai tâm sở phụ trợ là thắng giải và tác ý là mười pháp.
Tathā manoviññāṇadhātuupekkhāsahagatena.
Similarly with mind-consciousness-element accompanied by equanimity.
Cũng vậy với ý thức giới (manoviññāṇadhātu) hợp với xả.
Somanassasahagatena pītiadhikā vedanāparivattanañca nānattaṃ.
The difference with (mind-consciousness-element) accompanied by joy is the increase of joy and the change of feeling.
Với tâm sở hợp với hỷ (somanassa), có sự khác biệt là có thêm hỷ (pīti) và sự thay đổi của thọ.
Tasmāvettha ekādasa dhammā honti.
Therefore, there are eleven phenomena here.
Do đó, ở đây có mười một pháp.
Evaṃ ahetukāpi kāmāvacaravipākacetasikā veditabbā.
Thus, the rootless sensuous resultant cetasikas should be understood.
Như vậy, các tâm sở quả Dục giới vô nhân cũng cần được hiểu.
Lokuttaravipākacittasampayuttā lokuttarā.
Those conjoined with supramundane resultant cittas are supramundane (lokuttarā).
Các tâm sở hợp với tâm quả Siêu thế là Siêu thế (lokuttarā).
Te sabbe tesaṃyeva lokuttaravipākacittānaṃ sadisā kusalacittasampayuttehi cetasikehi sadisā.
All these are similar to the cetasikas conjoined with those same supramundane resultant cittas, which are similar to wholesome cittas.
Tất cả chúng đều giống như các tâm sở hợp với tâm thiện của chính các tâm quả Siêu thế đó.
Evaṃ rūpāvacarārūpāvacaralokuttaravipākacetasikā veditabbā.
Thus, the fine-material, immaterial, and supramundane resultant cetasikas should be understood.
Như vậy, các tâm sở quả Sắc giới, Vô sắc giới và Siêu thế cần được hiểu.
Akusalavipākacittasampayuttā pana akusalavipākacetasikā nāma.
Those conjoined with unwholesome resultant cittas are called unwholesome resultant cetasikas.
Còn các tâm sở hợp với tâm quả bất thiện được gọi là các tâm sở quả bất thiện (akusalavipākacetasikā).
Te pana kusalavipākāhetukacittesu cakkhuviññāṇādīsu vuttacetasikasadisā.
These are similar to the cetasikas mentioned with eye-consciousness, and so forth, in the rootless wholesome resultant cittas.
Chúng giống như các tâm sở đã nói trong các tâm sở quả thiện vô nhân như nhãn thức, v.v.
Ettha pana kāyaviññāṇe dukkhavedanā paviṭṭhā.
Here, however, painful feeling is included in body-consciousness.
Ở đây, trong thân thức, thọ khổ (dukkhavedanā) đã có mặt.
Sā kāyikābādhalakkhaṇā.
It has the characteristic of bodily affliction.
Thọ khổ đó có đặc tính là sự đau đớn về thân.
Sesā vuttanayāyevāti.
The rest are as described.
Các phần còn lại theo cách đã nói.
Evaṃ chattiṃsa vipākacittasampayuttacetasikā veditabbā.
Thus, the thirty-six cetasikas conjoined with resultant cittas should be understood.
Như vậy, ba mươi sáu tâm sở hợp với tâm quả cần được hiểu.
Kiriyābyākatā ca cetasikā bhūmito tividhā honti kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarāti.
Functional undetermined (cetasikas) are of three kinds based on the plane: sensuous, fine-material, and immaterial.
Các tâm sở duy tác vô ký (kiriyābyākatā) có ba loại theo cõi: Dục giới, Sắc giới, Vô sắc giới.
Tattha kāmāvacarā sahetukāhetukato duvidhā honti.
Among these, sensuous (kāmāvacarā) are of two kinds: rooted and rootless.
Trong đó, Dục giới (kāmāvacarā) có hai loại: hữu nhân và vô nhân.
Tesu sahetukakiriyacittasampayuttā sahetukā, te pana aṭṭhahi kāmāvacarakusalacittasampayuttehi samānā ṭhapetvā viratittayaṃ aniyatayevāpanakesu karuṇāmuditāyeva uppajjanti.
Among these, those conjoined with rooted functional cittas are rooted (sahetukā); these are similar to those conjoined with the eight sensuous wholesome cittas, except for the three abstinences, only compassion and appreciative joy arise among the indefinite inherent (cetasikas).
Trong số đó, hữu nhân (sahetukā) là các tâm sở hợp với tâm duy tác hữu nhân; chúng giống như các tâm sở hợp với tám tâm thiện Dục giới, trừ ba tâm sở ly, chỉ có bi và hỷ phát sinh trong các tâm sở phụ trợ không cố định.
Ahetukakiriyacittasampayuttā ahetukā, te kusalavipākāhetukamanodhātumanoviññāṇadhātucittasampayuttehi samānā.
Those conjoined with rootless functional cittas are rootless (ahetukā); these are similar to those conjoined with rootless resultant mind-element and mind-consciousness-element cittas.
Vô nhân (ahetukā) là các tâm sở hợp với tâm duy tác vô nhân; chúng giống như các tâm sở hợp với tâm ý giới và ý thức giới quả thiện vô nhân.
Manoviññāṇadhātudvaye pana vīriyindriyaṃ adhikaṃ.
In the two mind-consciousness-elements, the faculty of energy (vīriyindriya) is additional.
Trong hai ý thức giới, tinh tấn căn (vīriyindriya) là thêm vào.
Vīriyindriyasambhavato panettha balappatto samādhi hoti.
Due to the arising of the faculty of energy, concentration here becomes powerful.
Do sự phát sinh của tinh tấn căn, ở đây định trở nên mạnh mẽ.
Hasituppādacittena sampayuttā dvādasa dhammā honti pītiyā saha.
Twelve phenomena are conjoined with the smile-producing citta, together with joy.
Các tâm sở hợp với tâm sanh cười (hasituppādacitta) là mười hai pháp cùng với hỷ.
Ayamettha viseso.
This is the distinct feature here.
Đây là sự khác biệt ở đây.
Rūpāvacarakiriyacittasampayuttā pana rūpāvacarā.
Those conjoined with fine-material functional cittas are fine-material (rūpāvacarā).
Còn các tâm sở hợp với tâm duy tác Sắc giới là Sắc giới (rūpāvacarā).
Arūpāvacarakiriyacittasampayuttā arūpāvacarā.
Those conjoined with immaterial functional cittas are immaterial (arūpāvacarā).
Các tâm sở hợp với tâm duy tác Vô sắc giới là Vô sắc giới (arūpāvacarā).
Te sabbepi sakasakabhūmikusalacittasampayuttehi samānāti.
All these are similar to those conjoined with wholesome cittas of their respective planes.
Tất cả chúng đều giống như các tâm sở hợp với tâm thiện của chính cõi của chúng.
Evaṃ vīsati kiriyacittasampayuttā ca cetasikā veditabbā.
Thus, the twenty cetasikas conjoined with functional cittas should be understood.
Như vậy, hai mươi tâm sở hợp với tâm duy tác cũng cần được hiểu.