Table of Contents

⮲

Abhidhammamātikāpāḷi

Edit
4

1. Dhammasaṅgaṇīmātikā

1. The Dhammasaṅgaṇī Matrix

1. Mẫu Đề Bộ Pháp Tụ

5

Tikamātikā

The Triplet Matrix

Mẫu Đề Ba Pháp

6
Kusalā dhammā (dha. sa. tikamātikā 1-22), akusalā dhammā, abyākatā dhammā.
Wholesome phenomena, unwholesome phenomena, indeterminate phenomena.
Các pháp thiện, các pháp bất thiện, các pháp vô ký.
Sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā, dukkhāya vedanāya sampayuttā dhammā, adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā dhammā.
Phenomena associated with pleasant feeling, phenomena associated with painful feeling, phenomena associated with neither-painful-nor-pleasant feeling.
Các pháp tương ưng với lạc thọ, các pháp tương ưng với khổ thọ, các pháp tương ưng với bất khổ bất lạc thọ.
Vipākā dhammā, vipākadhammadhammā, nevavipākanavipākadhammadhammā.
Resultant phenomena, phenomena productive of results, phenomena that are neither resultant nor productive of results.
Các pháp quả, các pháp là nhân của pháp quả, các pháp chẳng phải quả cũng chẳng phải là nhân của pháp quả.
Upādiṇṇupādāniyā dhammā, anupādiṇṇupādāniyā dhammā, anupādiṇṇaanupādāniyā dhammā.
Clung-to and clingable phenomena, unclung-to but clingable phenomena, unclung-to and unclingable phenomena.
Các pháp bị chấp thủ và là đối tượng của thủ, các pháp không bị chấp thủ nhưng là đối tượng của thủ, các pháp không bị chấp thủ và không là đối tượng của thủ.
Saṃkiliṭṭhasaṃkilesikā dhammā, asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikā dhammā, asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesikā dhammā.
Corrupted and corrupting phenomena, uncorrupted but corrupting phenomena, uncorrupted and uncorrupting phenomena.
Các pháp ô nhiễm và là đối tượng của phiền não, các pháp không ô nhiễm nhưng là đối tượng của phiền não, các pháp không ô nhiễm và không là đối tượng của phiền não.
Savitakkasavicārā dhammā, avitakkavicāramattā dhammā, avitakkaavicārā dhammā.
Phenomena with initial application and sustained application, phenomena with sustained application only, phenomena without initial application and without sustained application.
Các pháp có tầm có tứ, các pháp không tầm chỉ có tứ, các pháp không tầm không tứ.
Pītisahagatā dhammā, sukhasahagatā dhammā, upekkhāsahagatā dhammā.
Phenomena accompanied by joy, phenomena accompanied by happiness, phenomena accompanied by equanimity.
Các pháp đi kèm với hỷ, các pháp đi kèm với lạc, các pháp đi kèm với xả.
Dassanena pahātabbā dhammā, bhāvanāya pahātabbā dhammā, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā dhammā.
Phenomena to be abandoned by vision, phenomena to be abandoned by development, phenomena to be abandoned neither by vision nor by development.
Các pháp cần được đoạn trừ bằng kiến, các pháp cần được đoạn trừ bằng tu, các pháp không cần được đoạn trừ bằng kiến cũng không bằng tu.
Dassanena pahātabbahetukā dhammā, bhāvanāya pahātabbahetukā dhammā, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā dhammā.
Phenomena with roots to be abandoned by vision, phenomena with roots to be abandoned by development, phenomena with roots to be abandoned neither by vision nor by development.
Các pháp có nhân cần được đoạn trừ bằng kiến, các pháp có nhân cần được đoạn trừ bằng tu, các pháp không có nhân cần được đoạn trừ bằng kiến cũng không bằng tu.
Ācayagāmino dhammā, apacayagāmino dhammā, nevācayagāmināpacayagāmino dhammā.
Phenomena leading to accumulation, phenomena leading to diminution, phenomena leading neither to accumulation nor to diminution.
Các pháp dẫn đến sự tích tập, các pháp dẫn đến sự giảm thiểu, các pháp không dẫn đến sự tích tập cũng không dẫn đến sự giảm thiểu.
Sekkhā dhammā, asekkhā dhammā, nevasekkhanāsekkhā dhammā.
Trainee phenomena, Arahant phenomena, neither-trainee-nor-Arahant phenomena.
Các pháp hữu học, các pháp vô học, các pháp chẳng phải hữu học chẳng phải vô học.
Parittā dhammā, mahaggatā dhammā, appamāṇā dhammā.
Limited phenomena, exalted phenomena, immeasurable phenomena.
Các pháp nhỏ, các pháp lớn, các pháp vô lượng.
Parittārammaṇā dhammā, mahaggatārammaṇā dhammā, appamāṇārammaṇā dhammā.
Phenomena with limited objects, phenomena with exalted objects, phenomena with immeasurable objects.
Các pháp có đối tượng nhỏ, các pháp có đối tượng lớn, các pháp có đối tượng vô lượng.
Hīnā dhammā, majjhimā dhammā, paṇītā dhammā.
Inferior phenomena, middling phenomena, excellent phenomena.
Các pháp hạ liệt, các pháp trung bình, các pháp cao thượng.
Micchattaniyatā dhammā, sammattaniyatā dhammā, aniyatā dhammā.
Phenomena fixed in wrongness, phenomena fixed in rightness, indeterminate phenomena.
Các pháp quyết định tà, các pháp quyết định chánh, các pháp bất định.
Maggārammaṇā dhammā, maggahetukā dhammā, maggādhipatino dhammā.
Phenomena with path as object, phenomena with path as root, phenomena with path as dominant factor.
Các pháp có đối tượng là đạo, các pháp có nhân là đạo, các pháp có đạo làm chủ.
Uppannā dhammā, anuppannā dhammā, uppādino dhammā.
Arisen phenomena, unarisen phenomena, arising phenomena.
Các pháp đã sanh, các pháp chưa sanh, các pháp sẽ sanh.
Atītā dhammā, anāgatā dhammā, paccuppannā dhammā.
Past phenomena, future phenomena, present phenomena.
Các pháp quá khứ, các pháp vị lai, các pháp hiện tại.
Atītārammaṇā dhammā, anāgatārammaṇā dhammā, paccuppannārammaṇā dhammā.
Phenomena with past objects, phenomena with future objects, phenomena with present objects.
Các pháp có đối tượng quá khứ, các pháp có đối tượng vị lai, các pháp có đối tượng hiện tại.
Ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā, ajjhattabahiddhā dhammā.
Internal phenomena, external phenomena, internal and external phenomena.
Các pháp nội tại, các pháp ngoại tại, các pháp nội tại và ngoại tại.
Ajjhattārammaṇā dhammā, bahiddhārammaṇā dhammā, ajjhattabahiddhārammaṇā dhammā.
Phenomena with internal objects, phenomena with external objects, phenomena with internal and external objects.
Các pháp có đối tượng nội tại, các pháp có đối tượng ngoại tại, các pháp có đối tượng nội tại và ngoại tại.
Sanidassanasappaṭighā dhammā, anidassanasappaṭighā dhammā, anidassanaappaṭighā dhammā (dha. sa. tikamātikā 1-22).
Visible and with impact phenomena, invisible but with impact phenomena, invisible and without impact phenomena.
Các pháp có thể thấy và có đối ngại, các pháp không thể thấy nhưng có đối ngại, các pháp không thể thấy và không có đối ngại.
7
Dvāvīsatitikaṃ.
Twenty-two triplets.
Hai mươi hai bộ ba pháp.
8

Dukamātikā

The Duplet Matrix

Mẫu Đề Hai Pháp

9
Hetugocchakaṃ
The Root Cluster
Nhóm Nhân
10
Hetū dhammā, na hetū dhammā.
Roots are phenomena, not roots are phenomena.
Các pháp là nhân, các pháp không phải là nhân.
Sahetukā dhammā, ahetukā dhammā.
Phenomena with roots, phenomena without roots.
Các pháp có nhân, các pháp không có nhân.
Hetusampayuttā dhammā, hetuvippayuttā dhammā.
Phenomena associated with roots, phenomena dissociated from roots.
Các pháp tương ưng với nhân, các pháp không tương ưng với nhân.
Hetū ceva dhammā sahetukā ca, sahetukā ceva dhammā na ca hetū.
Phenomena that are roots and with roots, phenomena that are with roots but not roots.
Các pháp vừa là nhân vừa có nhân, các pháp có nhân nhưng không phải là nhân.
Hetū ceva dhammā hetusampayuttā ca, hetusampayuttā ceva dhammā na ca hetū.
Phenomena that are roots and associated with roots, phenomena that are associated with roots but not roots.
Các pháp vừa là nhân vừa tương ưng với nhân, các pháp tương ưng với nhân nhưng không phải là nhân.
Na hetū kho pana dhammā sahetukāpi, ahetukāpi.
Phenomena that are not roots are with roots too, and without roots too.
Tuy nhiên, các pháp không phải là nhân thì có pháp có nhân, có pháp không có nhân.
Hetugocchakaṃ.
The Root Cluster.
Nhóm Nhân.
11
Cūḷantaradukaṃ
The Minor Intermediate Duplet
Nhóm Nhỏ Xen Kẽ
12
Sappaccayā dhammā, appaccayā dhammā.
Conditioned phenomena, unconditioned phenomena.
Các pháp có duyên, các pháp không có duyên.
Saṅkhatā dhammā, asaṅkhatā dhammā.
Fabricated phenomena, unfabricated phenomena.
Các pháp hữu vi, các pháp vô vi.
Sanidassanā dhammā, anidassanā dhammā.
Visible phenomena, invisible phenomena.
Các pháp có thể thấy, các pháp không thể thấy.
Sappaṭighā dhammā, appaṭighā dhammā.
Phenomena with impact, phenomena without impact.
Các pháp có đối ngại, các pháp không có đối ngại.
Rūpino dhammā, arūpino dhammā.
Material phenomena, immaterial phenomena.
Các pháp thuộc sắc, các pháp không thuộc sắc.
Lokiyā dhammā, lokuttarā dhammā.
Mundane phenomena, supramundane phenomena.
Các pháp thuộc thế gian, các pháp thuộc siêu thế.
Kenaci viññeyyā dhammā, kenaci na viññeyyā dhammā.
Knowable by something phenomena, unknowable by something phenomena.
Các pháp có thể được biết bởi một số thức, các pháp không thể được biết bởi một số thức.
Cūḷantaradukaṃ.
The Minor Intermediate Duplet.
Nhóm Nhỏ Xen Kẽ.
13
Āsavagocchakaṃ
The Fermentation Cluster
Nhóm Lậu Hoặc
14
Āsavā dhammā, no āsavā dhammā.
Fermentations are phenomena, not fermentations are phenomena.
Các pháp là lậu hoặc, các pháp không phải là lậu hoặc.
Sāsavā dhammā, anāsavā dhammā.
Phenomena with fermentations, phenomena without fermentations.
Các pháp là đối tượng của lậu hoặc, các pháp không là đối tượng của lậu hoặc.
Āsavasampayuttā dhammā, āsavavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with fermentations, phenomena dissociated from fermentations.
Các pháp tương ưng với lậu hoặc, các pháp không tương ưng với lậu hoặc.
Āsavā ceva dhammā sāsavā ca, sāsavā ceva dhammā no ca āsavā.
Phenomena that are fermentations and with fermentations, phenomena that are with fermentations but not fermentations.
Các pháp vừa là lậu hoặc vừa là đối tượng của lậu hoặc, các pháp là đối tượng của lậu hoặc nhưng không phải là lậu hoặc.
Āsavā ceva dhammā āsavasampayuttā ca, āsavasampayuttā ceva dhammā no ca āsavā.
Phenomena that are fermentations and associated with fermentations, phenomena that are associated with fermentations but not fermentations.
Các pháp vừa là lậu hoặc vừa tương ưng với lậu hoặc, các pháp tương ưng với lậu hoặc nhưng không phải là lậu hoặc.
Āsavavippayuttā kho pana dhammā sāsavāpi, anāsavāpi.
Phenomena dissociated from fermentations are with fermentations too, and without fermentations too.
Tuy nhiên, các pháp không tương ưng với lậu hoặc thì có pháp là đối tượng của lậu hoặc, có pháp không là đối tượng của lậu hoặc.
Āsavagocchakaṃ.
The Fermentation Cluster.
Nhóm Lậu Hoặc.
15
Saññojanagocchakaṃ
The Fetter Cluster
Nhóm Kiết Sử
16
Saññojanā dhammā, no saññojanā dhammā.
Fetters are phenomena, not fetters are phenomena.
Các pháp là kiết sử, các pháp không phải là kiết sử.
Saññojaniyā dhammā, asaññojaniyā dhammā.
Fettering phenomena, non-fettering phenomena.
Các pháp là đối tượng của kiết sử, các pháp không là đối tượng của kiết sử.
Saññojanasampayuttā dhammā, saññojanavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with fetters, phenomena dissociated from fetters.
Các pháp tương ưng với kiết sử, các pháp không tương ưng với kiết sử.
Saññojanā ceva dhammā saññojaniyā ca, saññojaniyā ceva dhammā no ca saññojanā.
Phenomena that are fetters and fettering, phenomena that are fettering but not fetters.
Các pháp vừa là kiết sử vừa là đối tượng của kiết sử, các pháp là đối tượng của kiết sử nhưng không phải là kiết sử.
Saññojanā ceva dhammā saññojanasampayuttā ca, saññojanasampayuttā ceva dhammā no ca saññojanā.
Phenomena that are fetters and associated with fetters, phenomena that are associated with fetters but not fetters.
Các pháp vừa là kiết sử vừa tương ưng với kiết sử, các pháp tương ưng với kiết sử nhưng không phải là kiết sử.
Saññojanavippayuttā kho pana dhammā saññojaniyāpi, asaññojaniyāpi.
Phenomena dissociated from fetters are fettering too, and non-fettering too.
Tuy nhiên, các pháp không tương ưng với kiết sử thì có pháp là đối tượng của kiết sử, có pháp không là đối tượng của kiết sử.
Saññojanagocchakaṃ.
The Fetter Cluster.
Nhóm Kiết Sử.
17
Ganthagocchakaṃ
The Bond Cluster
Nhóm Triền Cái
18
Ganthā dhammā, no ganthā dhammā.
Bonds are phenomena, not bonds are phenomena.
Các pháp là triền cái, các pháp không phải là triền cái.
Ganthaniyā dhammā, aganthaniyā dhammā.
Binding phenomena, non-binding phenomena.
Các pháp là đối tượng của triền cái, các pháp không là đối tượng của triền cái.
Ganthasampayuttā dhammā, ganthavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with bonds, phenomena dissociated from bonds.
Các pháp tương ưng với triền cái, các pháp không tương ưng với triền cái.
Ganthā ceva dhammā ganthaniyā ca, ganthaniyā ceva dhammā no ca ganthā.
Phenomena that are bonds and binding, phenomena that are binding but not bonds.
Các pháp vừa là triền cái vừa là đối tượng của triền cái, các pháp là đối tượng của triền cái nhưng không phải là triền cái.
Ganthā ceva dhammā ganthasampayuttā ca, ganthasampayuttā ceva dhammā no ca ganthā.
Phenomena that are bonds and associated with bonds, phenomena that are associated with bonds but not bonds.
Các pháp vừa là triền cái vừa tương ưng với triền cái, các pháp tương ưng với triền cái nhưng không phải là triền cái.
Ganthavippayuttā kho pana dhammā ganthaniyāpi, aganthaniyāpi.
Phenomena dissociated from bonds are binding too, and non-binding too.
Tuy nhiên, các pháp không tương ưng với triền cái thì có pháp là đối tượng của triền cái, có pháp không là đối tượng của triền cái.
Ganthagocchakaṃ.
The Bond Cluster.
Nhóm Triền Cái.
19
Oghagocchakaṃ
The Flood Cluster
Nhóm Bộc Lũ
20
Oghā dhammā, no oghā dhammā.
Floods are phenomena, not floods are phenomena.
Các pháp là bộc lũ, các pháp không phải là bộc lũ.
Oghaniyā dhammā, anoghaniyā dhammā.
Flooding phenomena, non-flooding phenomena.
Các pháp là đối tượng của bộc lũ, các pháp không là đối tượng của bộc lũ.
Oghasampayuttā dhammā, oghavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with floods, phenomena dissociated from floods.
Các pháp tương ưng với bộc lũ, các pháp không tương ưng với bộc lũ.
Oghā ceva dhammā oghaniyā ca, oghaniyā ceva dhammā no ca oghā.
Phenomena that are floods and flooding, phenomena that are flooding but not floods.
Các pháp vừa là bộc lũ vừa là đối tượng của bộc lũ, các pháp là đối tượng của bộc lũ nhưng không phải là bộc lũ.
Oghā ceva dhammā oghasampayuttā ca, oghasampayuttā ceva dhammā no ca oghā.
Phenomena that are floods and associated with floods, phenomena that are associated with floods but not floods.
Các pháp vừa là bộc lũ vừa tương ưng với bộc lũ, các pháp tương ưng với bộc lũ nhưng không phải là bộc lũ.
Oghavippayuttā kho pana dhammā oghaniyāpi, anoghaniyāpi.
Phenomena dissociated from floods are flooding too, and non-flooding too.
Tuy nhiên, các pháp không tương ưng với bộc lũ thì có pháp là đối tượng của bộc lũ, có pháp không là đối tượng của bộc lũ.
Oghagocchakaṃ.
The Flood Cluster.
Nhóm Bộc Lũ.
21
Yogagocchakaṃ
The Yoke Cluster
Nhóm Phối Triền
22
Yogā dhammā, no yogā dhammā.
Yokes are phenomena, not yokes are phenomena.
Các pháp là phối triền, các pháp không phải là phối triền.
Yoganiyā dhammā, ayoganiyā dhammā.
Yokable phenomena, non-yokable phenomena.
Các pháp là đối tượng của phối triền, các pháp không là đối tượng của phối triền.
Yogasampayuttā dhammā, yogavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with yokes, phenomena dissociated from yokes.
Các pháp tương ưng với phối triền, các pháp không tương ưng với phối triền.
Yogā ceva dhammā yoganiyā ca, yoganiyā ceva dhammā no ca yogā.
Phenomena that are yokes and yokable, phenomena that are yokable but not yokes.
Các pháp vừa là phối triền vừa là đối tượng của phối triền, các pháp là đối tượng của phối triền nhưng không phải là phối triền.
Yogā ceva dhammā yogasampayuttā ca, yogasampayuttā ceva dhammā no ca yogā.
Phenomena that are yokes and associated with yokes, phenomena that are associated with yokes but not yokes.
Các pháp vừa là phối triền vừa tương ưng với phối triền, các pháp tương ưng với phối triền nhưng không phải là phối triền.
Yogavippayuttā kho pana dhammā yoganiyāpi, ayoganiyāpi.
Phenomena dissociated from yokes are yokable too, and non-yokable too.
Tuy nhiên, các pháp không tương ưng với phối triền thì có pháp là đối tượng của phối triền, có pháp không là đối tượng của phối triền.
Yogagocchakaṃ.
The Yoke Cluster.
Nhóm Phối Triền.
23
Nīvaraṇagocchakaṃ
The Hindrance Cluster
Nhóm Cái
24
Nīvaraṇā dhammā, no nīvaraṇā dhammā.
Hindrances are phenomena, not hindrances are phenomena.
Các pháp là cái, các pháp không phải là cái.
Nīvaraṇiyā dhammā, anīvaraṇiyā dhammā.
Hindering phenomena, non-hindering phenomena.
Các pháp là đối tượng của cái, các pháp không là đối tượng của cái.
Nīvaraṇasampayuttā dhammā, nīvaraṇavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with hindrances, phenomena dissociated from hindrances.
Các pháp tương ưng với cái, các pháp không tương ưng với cái.
Nīvaraṇā ceva dhammā nīvaraṇiyā ca, nīvaraṇiyā ceva dhammā no ca nīvaraṇā.
Phenomena that are hindrances and hindering, phenomena that are hindering but not hindrances.
Các pháp vừa là cái vừa là đối tượng của cái, các pháp là đối tượng của cái nhưng không phải là cái.
Nīvaraṇā ceva dhammā nīvaraṇasampayuttā ca, nīvaraṇasampayuttā ceva dhammā no ca nīvaraṇā.
Phenomena that are hindrances and associated with hindrances, phenomena that are associated with hindrances but not hindrances.
Các pháp vừa là cái vừa tương ưng với cái, các pháp tương ưng với cái nhưng không phải là cái.
Nīvaraṇavippayuttā kho pana dhammā nīvaraṇiyāpi, anīvaraṇiyāpi.
Phenomena dissociated from hindrances are hindering too, and non-hindering too.
Tuy nhiên, các pháp không tương ưng với cái thì có pháp là đối tượng của cái, có pháp không là đối tượng của cái.
Nīvaraṇagocchakaṃ.
The Hindrance Cluster.
Nhóm Cái.
25
Parāmāsagocchakaṃ
The Grasping Cluster
Nhóm Chấp Thủ
26
Parāmāsā dhammā, no parāmāsā dhammā.
Graspings are phenomena, not graspings are phenomena.
Các pháp là chấp thủ, các pháp không phải là chấp thủ.
Parāmaṭṭhā dhammā, aparāmaṭṭhā dhammā.
Grasped phenomena, ungrasped phenomena.
Các pháp bị chấp thủ, các pháp không bị chấp thủ.
Parāmāsasampayuttā dhammā, parāmāsavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with graspings, phenomena dissociated from graspings.
Các pháp tương ưng với chấp thủ, các pháp không tương ưng với chấp thủ.
Parāmāsā ceva dhammā parāmaṭṭhā ca, parāmaṭṭhāceva dhammā no ca parāmāsā.
Phenomena that are graspings and grasped, phenomena that are grasped but not graspings.
Các pháp vừa là chấp thủ vừa bị chấp thủ, các pháp bị chấp thủ nhưng không phải là chấp thủ.
Parāmāsavippayuttā kho pana dhammā parāmaṭṭhāpi, aparāmaṭṭhāpi.
However, phenomena disassociated from clinging are both clung to and not clung to.
Tuy nhiên, các pháp không liên hệ đến sự câu chấp thì có thể bị câu chấp, cũng có thể không bị câu chấp.
Parāmāsagocchakaṃ.
The Section on Clinging.
Nhóm các pháp về sự câu chấp.
27
Mahantaradukaṃ
The Great Duality
Cặp Pháp Lớn
28
Sārammaṇā dhammā, anārammaṇā dhammā.
Phenomena with an object, phenomena without an object.
Các pháp có đối tượng, các pháp không có đối tượng.
Cittā dhammā, no cittā dhammā.
Mental phenomena, non-mental phenomena.
Các pháp là tâm, các pháp không phải là tâm.
Cetasikā dhammā, acetasikā dhammā.
Concomitants of mind, non-concomitants of mind.
Các pháp là tâm sở, các pháp không phải là tâm sở.
Cittasampayuttā dhammā, cittavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with mind, phenomena disassociated from mind.
Các pháp tương ưng với tâm, các pháp không tương ưng với tâm.
Cittasaṃsaṭṭhā dhammā, cittavisaṃsaṭṭhā dhammā.
Phenomena conjoined with mind, phenomena disjoined from mind.
Các pháp hòa hợp với tâm, các pháp không hòa hợp với tâm.
Cittasamuṭṭhānā dhammā, no cittasamuṭṭhānā dhammā.
Phenomena originated by mind, phenomena not originated by mind.
Các pháp do tâm sinh, các pháp không do tâm sinh.
Cittasahabhuno dhammā, no cittasahabhuno dhammā.
Phenomena co-existent with mind, phenomena not co-existent with mind.
Các pháp đồng sinh với tâm, các pháp không đồng sinh với tâm.
Cittānuparivattino dhammā, no cittānuparivattino dhammā.
Phenomena co-arising with mind, phenomena not co-arising with mind.
Các pháp tùy chuyển theo tâm, các pháp không tùy chuyển theo tâm.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā dhammā, no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā dhammā.
Phenomena conjoined with and originated by mind, phenomena not conjoined with and not originated by mind.
Các pháp hòa hợp và do tâm sinh, các pháp không hòa hợp và không do tâm sinh.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno dhammā, no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno dhammā.
Phenomena conjoined with, originated by, and co-existent with mind; phenomena not conjoined with, not originated by, and not co-existent with mind.
Các pháp hòa hợp, do tâm sinh và đồng sinh, các pháp không hòa hợp, không do tâm sinh và không đồng sinh.
Cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino dhammā, no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino dhammā.
Phenomena conjoined with, originated by, and co-arising with mind; phenomena not conjoined with, not originated by, and not co-arising with mind.
Các pháp hòa hợp, do tâm sinh và tùy chuyển, các pháp không hòa hợp, không do tâm sinh và không tùy chuyển.
Ajjhattikā dhammā, bāhirā dhammā.
Internal phenomena, external phenomena.
Các pháp nội phần, các pháp ngoại phần.
Upādā dhammā, no upādā dhammā.
Phenomena that are conditions for clinging, phenomena that are not conditions for clinging.
Các pháp là sở y, các pháp không phải là sở y.
Upādiṇṇā dhammā, anupādiṇṇā dhammā.
Phenomena clung to, phenomena not clung to.
Các pháp bị chấp thủ, các pháp không bị chấp thủ.
Mahantaradukaṃ.
The Great Duality.
Cặp pháp lớn.
29
Upādānagocchakaṃ
The Section on Clinging (Upādāna)
Nhóm các pháp về chấp thủ
30
Upādānā dhammā, no upādānā dhammā.
Clinging (upādāna) phenomena, non-clinging phenomena.
Các pháp là chấp thủ, các pháp không phải là chấp thủ.
Upādāniyā dhammā, anupādāniyā dhammā.
Phenomena that are clung to (upādāniya), phenomena that are not clung to.
Các pháp là sở chấp thủ, các pháp không phải là sở chấp thủ.
Upādānasampayuttā dhammā, upādānavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with clinging, phenomena disassociated from clinging.
Các pháp tương ưng với chấp thủ, các pháp không tương ưng với chấp thủ.
Upādānā ceva dhammā upādāniyā ca, upādāniyā ceva dhammā no ca upādānā.
Phenomena that are both clinging and clung to; phenomena that are clung to but not clinging.
Các pháp vừa là chấp thủ vừa là sở chấp thủ, các pháp vừa là sở chấp thủ vừa không phải là chấp thủ.
Upādānā ceva dhammā upādānasampayuttā ca, upādānasampayuttā ceva dhammā no ca upādānā.
Phenomena that are both clinging and associated with clinging; phenomena that are associated with clinging but not clinging.
Các pháp vừa là chấp thủ vừa tương ưng với chấp thủ, các pháp vừa tương ưng với chấp thủ vừa không phải là chấp thủ.
Upādānavippayuttā kho pana dhammā upādāniyāpi, anupādāniyāpi.
However, phenomena disassociated from clinging are both clung to and not clung to.
Tuy nhiên, các pháp không tương ưng với chấp thủ thì có thể là sở chấp thủ, cũng có thể không phải là sở chấp thủ.
Upādānagocchakaṃ.
The Section on Clinging.
Nhóm các pháp về chấp thủ.
31
Kilesagocchakaṃ
The Section on Defilements (Kilesa)
Nhóm các pháp về phiền não
32
Kilesā dhammā, no kilesā dhammā.
Defilements, non-defilements.
Các pháp là phiền não, các pháp không phải là phiền não.
Saṃkilesikā dhammā, asaṃkilesikā dhammā.
Phenomena that lead to defilement, phenomena that do not lead to defilement.
Các pháp làm ô nhiễm, các pháp không làm ô nhiễm.
Saṃkiliṭṭhā dhammā, asaṃkiliṭṭhā dhammā.
Defiled phenomena, undefiled phenomena.
Các pháp bị ô nhiễm, các pháp không bị ô nhiễm.
Kilesasampayuttā dhammā, kilesavippayuttā dhammā.
Phenomena associated with defilements, phenomena disassociated from defilements.
Các pháp tương ưng với phiền não, các pháp không tương ưng với phiền não.
Kilesā ceva dhammā saṃkilesikā ca, saṃkilesikā ceva dhammā no ca kilesā.
Phenomena that are both defilements and lead to defilement; phenomena that lead to defilement but are not defilements.
Các pháp vừa là phiền não vừa làm ô nhiễm, các pháp vừa làm ô nhiễm vừa không phải là phiền não.
Kilesā ceva dhammā saṃkiliṭṭhā ca, saṃkiliṭṭhā ceva dhammā no ca kilesā.
Phenomena that are both defilements and defiled; phenomena that are defiled but not defilements.
Các pháp vừa là phiền não vừa bị ô nhiễm, các pháp vừa bị ô nhiễm vừa không phải là phiền não.
Kilesā ceva dhammā kilesasampayuttā ca, kilesasampayuttā ceva dhammā no ca kilesā.
Phenomena that are both defilements and associated with defilements; phenomena that are associated with defilements but are not defilements.
Các pháp vừa là phiền não vừa tương ưng với phiền não, các pháp vừa tương ưng với phiền não vừa không phải là phiền não.
Kilesavippayuttā kho pana dhammā saṃkilesikāpi, asaṃkilesikāpi.
However, phenomena disassociated from defilements are both phenomena that lead to defilement and phenomena that do not lead to defilement.
Tuy nhiên, các pháp không tương ưng với phiền não thì có thể làm ô nhiễm, cũng có thể không làm ô nhiễm.
Kilesagocchakaṃ.
The Section on Defilements.
Nhóm các pháp về phiền não.
33
Piṭṭhidukaṃ
The Back Duality
Cặp pháp phụ
34
Dassanena pahātabbā dhammā, na dassanena pahātabbā dhammā.
Phenomena to be abandoned by vision, phenomena not to be abandoned by vision.
Các pháp cần được đoạn trừ bằng thấy, các pháp không cần được đoạn trừ bằng thấy.
Bhāvanāya pahātabbā dhammā, na bhāvanāya pahātabbā dhammā.
Phenomena to be abandoned by development, phenomena not to be abandoned by development.
Các pháp cần được đoạn trừ bằng tu tập, các pháp không cần được đoạn trừ bằng tu tập.
Dassanena pahātabbahetukā dhammā, na dassanena pahātabbahetukā dhammā.
Phenomena whose roots are to be abandoned by vision, phenomena whose roots are not to be abandoned by vision.
Các pháp có nhân cần được đoạn trừ bằng thấy, các pháp có nhân không cần được đoạn trừ bằng thấy.
Bhāvanāya pahātabbahetukā dhammā, na bhāvanāya pahātabbahetukā dhammā.
Phenomena whose roots are to be abandoned by development, phenomena whose roots are not to be abandoned by development.
Các pháp có nhân cần được đoạn trừ bằng tu tập, các pháp có nhân không cần được đoạn trừ bằng tu tập.
Savitakkā dhammā, avitakkā dhammā.
Phenomena with initial application, phenomena without initial application.
Các pháp có tầm, các pháp không tầm.
Savicārā dhammā, avicārā dhammā.
Phenomena with sustained application, phenomena without sustained application.
Các pháp có tứ, các pháp không tứ.
Sappītikā dhammā, appītikā dhammā.
Phenomena with rapture, phenomena without rapture.
Các pháp có hỷ, các pháp không hỷ.
Pītisahagatā dhammā, na pītisahagatā dhammā.
Phenomena accompanied by rapture, phenomena not accompanied by rapture.
Các pháp tương ưng với hỷ, các pháp không tương ưng với hỷ.
Sukhasahagatā dhammā, na sukhasahagatā dhammā.
Phenomena accompanied by happiness, phenomena not accompanied by happiness.
Các pháp tương ưng với lạc, các pháp không tương ưng với lạc.
Upekkhāsahagatā dhammā, na upekkhāsahagatā dhammā.
Phenomena accompanied by equanimity, phenomena not accompanied by equanimity.
Các pháp tương ưng với xả, các pháp không tương ưng với xả.
Kāmāvacarā dhammā, na kāmāvacarā dhammā.
Sense-sphere phenomena, non-sense-sphere phenomena.
Các pháp thuộc cõi Dục, các pháp không thuộc cõi Dục.
Rūpāvacarā dhammā, na rūpāvacarā dhammā.
Fine-material-sphere phenomena, non-fine-material-sphere phenomena.
Các pháp thuộc cõi Sắc, các pháp không thuộc cõi Sắc.
Arūpāvacarā dhammā, na arūpāvacarā dhammā.
Immaterial-sphere phenomena, non-immaterial-sphere phenomena.
Các pháp thuộc cõi Vô Sắc, các pháp không thuộc cõi Vô Sắc.
Pariyāpannā dhammā, apariyāpannā dhammā.
Phenomena included, phenomena not included.
Các pháp bị bao gồm, các pháp không bị bao gồm.
Niyyānikā dhammā, aniyyānikā dhammā.
Phenomena leading to liberation, phenomena not leading to liberation.
Các pháp đưa đến giải thoát, các pháp không đưa đến giải thoát.
Niyatā dhammā, aniyatā dhammā.
Determined phenomena, undetermined phenomena.
Các pháp nhất định, các pháp không nhất định.
Sauttarā dhammā, anuttarā dhammā.
Phenomena with a superior, phenomena without a superior.
Các pháp có bậc trên, các pháp không có bậc trên.
Saraṇā dhammā, araṇā dhammā.
Phenomena with a refuge, phenomena without a refuge.
Các pháp có nương tựa, các pháp không có nương tựa.
Piṭṭhidukaṃ.
The Back Duality.
Cặp pháp phụ.
35
Abhidhammadukamātikā.
The Dhammasaṅgaṇī Duads.
Đề mục nhị pháp của Vi Diệu Pháp.
36
Suttantikadukamātikā
The Suttanta Duads
Đề mục nhị pháp của Kinh Tạng
37
Vijjābhāgino dhammā, avijjābhāgino dhammā.
Phenomena pertaining to true knowledge, phenomena pertaining to ignorance.
Các pháp thuộc phần minh, các pháp thuộc phần vô minh.
Vijjūpamā dhammā, vajirūpamā dhammā.
Phenomena like lightning, phenomena like a thunderbolt.
Các pháp giống như chớp, các pháp giống như kim cương.
Bālā dhammā, paṇḍitā dhammā.
Foolish phenomena, wise phenomena.
Các pháp của người ngu, các pháp của người trí.
Kaṇhā dhammā, sukkā dhammā.
Dark phenomena, bright phenomena.
Các pháp đen, các pháp trắng.
Tapanīyā dhammā, atapanīyā dhammā.
Afflictive phenomena, non-afflictive phenomena.
Các pháp gây khổ, các pháp không gây khổ.
Adhivacanā dhammā, adhivacanapathā dhammā.
Designations, paths of designation.
Các pháp là danh xưng, các pháp là đường danh xưng.
Nirutti dhammā, niruttipathā dhammā.
Expressions, paths of expression.
Các pháp là từ ngữ, các pháp là đường từ ngữ.
Paññatti dhammā, paññattipathā dhammā.
Concepts, paths of concepts.
Các pháp là chế định, các pháp là đường chế định.
Nāmañca, rūpañca.
Name and form.
Danh và sắc.
Avijjā ca, bhavataṇhā ca.
Ignorance and craving for existence.
Vô minh và ái hữu.
Bhavadiṭṭhi ca, vibhavadiṭṭhi ca.
View of existence and view of non-existence.
Tà kiến hữu và tà kiến vô hữu.
Sassatadiṭṭhi ca, ucchedadiṭṭhi ca.
Eternalist view and annihilationist view.
Thường kiến và đoạn kiến.
Antavā diṭṭhi ca, anantavā diṭṭhi ca.
View that the world is finite and view that the world is infinite.
Kiến hữu biên và kiến vô biên.
Pubbantānudiṭṭhi ca, aparantānudiṭṭhi ca.
View concerning the past and view concerning the future.
Tùy kiến tiền tế và tùy kiến hậu tế.
Ahirikañca, anottappañca.
Shamelessness and lack of moral dread.
Không hổ thẹn và không ghê sợ tội lỗi.
Hirī ca, ottappañca.
Shame and moral dread.
Hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi.
Dovacassatā ca, pāpamittatā ca.
Intractability and evil companionship.
Ngoan cố và bạn ác.
Sovacassatā ca, kalyāṇamittatā ca.
Tractability and good companionship.
Dễ dạy và bạn lành.
Āpattikusalatā ca, āpattivuṭṭhānakusalatā ca.
Skill in offenses and skill in rising from offenses.
Thiện xảo trong giới và thiện xảo trong việc thoát khỏi giới.
Samāpattikusalatā ca, samāpattivuṭṭhānakusalatā ca.
Skill in attainments and skill in rising from attainments.
Thiện xảo trong nhập định và thiện xảo trong việc xuất định.
Dhātukusalatā ca, manasikārakusalatā ca.
Skill in elements and skill in attention.
Thiện xảo trong giới và thiện xảo trong tác ý.
Āyatanakusalatā ca, paṭiccasamuppādakusalatā ca.
Skill in sense bases and skill in dependent origination.
Thiện xảo trong xứ và thiện xảo trong duyên khởi.
Ṭhānakusalatā ca, aṭṭhānakusalatā ca.
Skill in what is possible and skill in what is impossible.
Thiện xảo trong chỗ đáng và thiện xảo trong chỗ không đáng.
Ajjavo ca, maddavo ca.
Integrity and gentleness.
Chính trực và nhu hòa.
Khanti ca, soraccañca.
Patience and amiability.
Nhẫn nại và hiền hòa.
Sākhalyañca, paṭisanthāro ca.
Friendliness and hospitality.
Thân thiện và niềm nở.
Indriyesu aguttadvāratā ca, bhojane amattaññutā ca.
Unrestraint of the sense faculties and immoderation in food.
Không hộ trì các căn và không tiết độ trong ăn uống.
Indriyesu guttadvāratā ca, bhojane mattaññutā ca.
Restraint of the sense faculties and moderation in food.
Hộ trì các căn và tiết độ trong ăn uống.
Muṭṭhassaccañca, asampajaññañca.
Forgetfulness and lack of clear comprehension.
Thất niệm và không tỉnh giác.
Sati ca, sampajaññañca.
Mindfulness and clear comprehension.
Niệm và tỉnh giác.
Paṭisaṅkhānabalañca, bhāvanābalañca.
Power of discernment and power of development.
Lực quán sát và lực tu tập.
Samatho ca, vipassanā ca.
Tranquility and insight.
Chỉ và quán.
Samathanimittañca, paggāhanimittañca.
Sign of tranquility and sign of exertion.
Tướng chỉ và tướng tinh tấn.
Paggāho ca, avikkhepo ca.
Exertion and non-distraction.
Tinh tấn và không phóng dật.
Sīlavipatti ca, diṭṭhivipatti ca.
Corruption of conduct and corruption of view.
Giới bại hoại và kiến bại hoại.
Sīlasampadā ca, diṭṭhisampadā ca.
Perfection of conduct and perfection of view.
Giới thành tựu và kiến thành tựu.
Sīlavisuddhi ca, diṭṭhivisuddhi ca.
Purity of conduct and purity of view.
Giới thanh tịnh và kiến thanh tịnh.
Diṭṭhivisuddhi kho pana, yathādiṭṭhissa ca padhānaṃ.
Purity of view, moreover, and diligent effort according to one's view.
Kiến thanh tịnh, và sự tinh tấn của người có chánh kiến.
Saṃvego ca saṃvejaniyesu ṭhānesu, saṃviggassa ca yoniso padhānaṃ.
Sense of urgency regarding urgent matters, and proper exertion by one who has a sense of urgency.
Sự xúc động nơi các chỗ đáng xúc động, và sự tinh tấn chân chánh của người đã xúc động.
Asantuṭṭhitā ca kusalesu dhammesu, appaṭivānitā ca padhānasmiṃ.
Dissatisfaction with wholesome phenomena, and unflagging effort in exertion.
Không thỏa mãn với các pháp thiện, và không chùn bước trong sự tinh tấn.
Vijjā ca, vimutti ca.
Knowledge and liberation.
Minh và giải thoát.
Khaye ñāṇaṃ, anuppāde ñāṇanti.
Knowledge of cessation, and knowledge of non-arising.
Trí về sự đoạn tận, trí về sự không sinh khởi.
38
Suttantikadukamātikā.
The Suttanta Duads.
Đề mục nhị pháp của Kinh Tạng.
39
Dhammasaṅgaṇīmātikā niṭṭhitā.
The Dhammasaṅgaṇī Matrix is concluded.
Đề mục của Dhammasaṅgaṇī đã hoàn tất.
40

2. Vibhaṅgamātikā

2. The Vibhaṅga Matrix

2. Phân Tích Đề Mục

41

Khandhavibhaṅgo

Division of Aggregates

Phân Tích Uẩn

42
Pañcakkhandhā – (vibha. 1) rūpakkhandho vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandhoti.
The five aggregates (vibha. 1) – the aggregate of form, the aggregate of feeling, the aggregate of perception, the aggregate of mental formations, the aggregate of consciousness.
Năm uẩn – (vibha. 1) Sắc uẩn, Thọ uẩn, Tưởng uẩn, Hành uẩn, Thức uẩn.
Khandhavibhaṅgaṃ.
Division of Aggregates.
Phân tích uẩn.
43

Āyatanavibhaṅgo

Division of Sense Bases

Phân Tích Xứ

44
Dvādasāyatanāni (vibha. 154) – cakkhāyatanaṃ rūpāyatanaṃ sotāyatanaṃ saddāyatanaṃ ghānāyatanaṃ gandhāyatanaṃ jivhāyatanaṃ rasāyatanaṃ kāyāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ manāyatanaṃ dhammāyatananti.
The twelve sense bases (vibha. 154) – the eye base, the form base, the ear base, the sound base, the nose base, the odor base, the tongue base, the taste base, the body base, the tangible base, the mind base, the phenomena base.
Mười hai xứ (vibha. 154) – Nhãn xứ, Sắc xứ, Nhĩ xứ, Thanh xứ, Tỷ xứ, Khứu xứ, Thiệt xứ, Vị xứ, Thân xứ, Xúc xứ, Ý xứ, Pháp xứ.
Āyatanavibhaṅgaṃ.
Division of Sense Bases.
Phân tích xứ.
45

Dhātuvibhaṅgo

Division of Elements

Phân Tích Giới

46
Aṭṭhārasa dhātuyo (vibha. 183) – cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu, sotadhātu saddadhātu sotaviññāṇadhātu, ghānadhātu gandhadhātu ghānaviññāṇadhātu, jivhādhātu rasadhātu jivhāviññāṇadhātu, kāyadhātu phoṭṭhabbadhātu kāyaviññāṇadhātu, manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātūti.
The eighteen elements (vibha. 183) – eye element, form element, eye-consciousness element; ear element, sound element, ear-consciousness element; nose element, odor element, nose-consciousness element; tongue element, taste element, tongue-consciousness element; body element, tangible element, body-consciousness element; mind element, phenomena element, mind-consciousness element.
Mười tám giới (vibha. 183) – Nhãn giới, Sắc giới, Nhãn thức giới; Nhĩ giới, Thanh giới, Nhĩ thức giới; Tỷ giới, Khứu giới, Tỷ thức giới; Thiệt giới, Vị giới, Thiệt thức giới; Thân giới, Xúc giới, Thân thức giới; Ý giới, Pháp giới, Ý thức giới.
Dhātuvibhaṅgaṃ.
Division of Elements.
Phân tích giới.
47

Saccavibhaṅgo

Division of Noble Truths

Phân Tích Thánh Đế

48
Cattāri ariyasaccāni (vibha. 189) – dukkhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccanti.
The four noble truths (vibha. 189) – the noble truth of suffering, the noble truth of the origin of suffering, the noble truth of the cessation of suffering, the noble truth of the path leading to the cessation of suffering.
Bốn Thánh đế (vibha. 189) – Khổ Thánh đế, Khổ tập Thánh đế, Khổ diệt Thánh đế, Khổ diệt đạo Thánh đế.
Saccavibhaṅgaṃ.
Division of Noble Truths.
Phân tích Thánh đế.
49

Indriyavibhaṅgo

The Analysis of Faculties

Phân Tích Các Quyền

50
Bāvīsatindriyāni (vibha. 219) – cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyanti.
Twenty-two Faculties – the eye faculty, the ear faculty, the nose faculty, the tongue faculty, the body faculty, the mind faculty, the femininity faculty, the masculinity faculty, the life faculty, the pleasure faculty, the pain faculty, the joy faculty, the displeasure faculty, the equanimity faculty, the faith faculty, the energy faculty, the mindfulness faculty, the concentration faculty, the wisdom faculty, the faculty of 'I shall know the unknown,' the faculty of final knowledge, the faculty of one who knows.
Hai mươi hai quyền – nhãn quyền, nhĩ quyền, tỷ quyền, thiệt quyền, thân quyền, ý quyền, nữ quyền, nam quyền, mạng quyền, lạc quyền, khổ quyền, hỷ quyền, ưu quyền, xả quyền, tín quyền, tấn quyền, niệm quyền, định quyền, tuệ quyền, vô tri tri dĩ tri quyền, tri quyền, tri dĩ tri quyền.
Indriyavibhaṅgaṃ.
The Exposition of the Faculties.
Phân tích các quyền.
51

Paṭiccasamuppādavibhaṅgo

The Exposition of Dependent Origination

Phân Tích Duyên Khởi

52
Avijjāpaccayā saṅkhārā (vibha. 225), saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Due to ignorance, volitional formations arise; due to volitional formations, consciousness; due to consciousness, mentality-materiality; due to mentality-materiality, the six sense bases; due to the six sense bases, contact; due to contact, feeling; due to feeling, craving; due to craving, clinging; due to clinging, becoming; due to becoming, birth; due to birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise. Thus arises this whole mass of suffering.
Do vô minh duyên hành, do hành duyên thức, do thức duyên danh sắc, do danh sắc duyên sáu xứ, do sáu xứ duyên xúc, do xúc duyên thọ, do thọ duyên ái, do ái duyên thủ, do thủ duyên hữu, do hữu duyên sinh, do sinh duyên già chết, sầu bi khổ ưu não phát sinh; đó là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Paṭiccasamuppādavibhaṅgaṃ.
The Exposition of Dependent Origination.
Phân tích Duyên Khởi.
53

Satipaṭṭhānavibhaṅgo

The Exposition of the Foundations of Mindfulness

Phân Tích Tứ Niệm Xứ

54
Cattāro satipaṭṭhānā (vibha. 355) – idha bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Four Foundations of Mindfulness – Here, a bhikkhu abides contemplating the body in the body internally, he abides contemplating the body in the body externally, he abides contemplating the body in the body internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.
Bốn niệm xứ – ở đây, vị Tỳ-khưu sống quán thân trên thân nội tại, sống quán thân trên thân ngoại tại, sống quán thân trên thân nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
55
Ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharati, bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
He abides contemplating feelings in feelings internally, he abides contemplating feelings in feelings externally, he abides contemplating feelings in feelings internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.
Sống quán thọ trên các thọ nội tại, sống quán thọ trên các thọ ngoại tại, sống quán thọ trên các thọ nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
56
Ajjhattaṃ citte cittānupassī viharati, bahiddhā citte cittānupassī viharati, ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
He abides contemplating mind in mind internally, he abides contemplating mind in mind externally, he abides contemplating mind in mind internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.
Sống quán tâm trên tâm nội tại, sống quán tâm trên tâm ngoại tại, sống quán tâm trên tâm nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
57
Ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
He abides contemplating phenomena in phenomena internally, he abides contemplating phenomena in phenomena externally, he abides contemplating phenomena in phenomena internally and externally, ardent, clearly comprehending, and mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.
Sống quán pháp trên các pháp nội tại, sống quán pháp trên các pháp ngoại tại, sống quán pháp trên các pháp nội tại và ngoại tại, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
Satipaṭṭhānavibhaṅgaṃ.
The Exposition of the Foundations of Mindfulness.
Phân tích Tứ Niệm Xứ.
58

Sammappadhānavibhaṅgo

The Exposition of the Right Exertions

Phân Tích Tứ Chánh Cần

59
Cattāro sammappadhānā (vibha. 390) – idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
Four Right Exertions – Here, a bhikkhu generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states; he strives, arouses energy, exerts his mind, and makes an effort.
Bốn chánh cần – ở đây, vị Tỳ-khưu phát khởi ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì tâm, phấn đấu để các pháp bất thiện, ác chưa sinh không phát sinh.
60
Uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the abandonment of arisen evil unwholesome states; he strives, arouses energy, exerts his mind, and makes an effort.
Phát khởi ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì tâm, phấn đấu để các pháp bất thiện, ác đã sinh được đoạn trừ.
61
Anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the arising of unarisen wholesome states; he strives, arouses energy, exerts his mind, and makes an effort.
Phát khởi ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì tâm, phấn đấu để các pháp thiện chưa sinh được phát sinh.
62
Uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the maintenance, non-disappearance, increase, growth, development, and fulfillment of arisen wholesome states; he strives, arouses energy, exerts his mind, and makes an effort.
Phát khởi ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, kiên trì tâm, phấn đấu để các pháp thiện đã sinh được duy trì, không bị quên lãng, được tăng trưởng, được viên mãn, được tu tập, được hoàn thành.
Sammappadhānavibhaṅgaṃ.
The Exposition of the Right Exertions.
Phân tích Tứ Chánh Cần.
63

Iddhipādavibhaṅgo

The Exposition of the Bases of Power

Phân Tích Tứ Thần Túc

64
Cattāro iddhipādā (vibha. 430) – idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Four Bases of Power – Here, a bhikkhu develops the base of power endowed with concentration due to desire and volitional formations; he develops the base of power endowed with concentration due to energy and volitional formations; he develops the base of power endowed with concentration due to mind and volitional formations; he develops the base of power endowed with concentration due to investigation and volitional formations.
Bốn thần túc – ở đây, vị Tỳ-khưu tu tập thần túc đầy đủ định do dục và hành tinh tấn; tu tập thần túc đầy đủ định do tinh tấn và hành tinh tấn; tu tập thần túc đầy đủ định do tâm và hành tinh tấn; tu tập thần túc đầy đủ định do quán sát và hành tinh tấn.
Iddhipādavibhaṅgaṃ.
The Exposition of the Bases of Power.
Phân tích Tứ Thần Túc.
65

Bojjhaṅgavibhaṅgo

The Exposition of the Factors of Enlightenment

Phân Tích Thất Giác Chi

66
Satta bojjhaṅgā (vibha. 466) – satisambojjhaṅgo dhammavicayasambojjhaṅgo vīriyasambojjhaṅgo pītisambojjhaṅgo passaddhisambojjhaṅgo samādhisambojjhaṅgo upekkhāsambojjhaṅgo.
Seven Factors of Enlightenment – the mindfulness factor of enlightenment, the investigation of phenomena factor of enlightenment, the energy factor of enlightenment, the rapture factor of enlightenment, the tranquility factor of enlightenment, the concentration factor of enlightenment, the equanimity factor of enlightenment.
Bảy giác chi – niệm giác chi, trạch pháp giác chi, tinh tấn giác chi, hỷ giác chi, khinh an giác chi, định giác chi, xả giác chi.
Bojjhaṅgavibhaṅgaṃ.
The Exposition of the Factors of Enlightenment.
Phân tích Thất Giác Chi.
67

Maggaṅgavibhaṅgo

The Exposition of the Path Factors

Phân Tích Bát Chánh Đạo

68
Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo (vibha. 486).
The Noble Eightfold Path.
Bát Thánh Đạo.
Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
That is: Right View, Right Intention, Right Speech, Right Action, Right Livelihood, Right Effort, Right Mindfulness, Right Concentration.
Đó là: chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.
Maggaṅgavibhaṅgaṃ.
The Exposition of the Path Factors.
Phân tích Bát Chánh Đạo.
69

Jhānavibhaṅgo

The Exposition of Jhāna

Phân Tích Thiền

70
Idha bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati (vibha. 508) ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto sātaccaṃ nepakkaṃ bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto.
Here, a bhikkhu abides restrained by the Pātimokkha restraint, endowed with good conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, undertaking and training in the training rules, guarding the doors of his sense faculties, knowing moderation in food, devoted to wakefulness in the first and last watches of the night, constantly and diligently devoted to the development of the factors of enlightenment.
Ở đây, vị Tỳ-khưu sống được chế ngự bởi sự phòng hộ giới bổn Pātimokkha, đầy đủ oai nghi và cảnh giới, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, thọ trì và học tập các giới học, giữ gìn các căn, biết tiết độ trong ăn uống, chuyên cần thức tỉnh trong canh đầu và canh cuối, liên tục chuyên tâm tu tập các pháp thuộc về Bồ-đề phần.
71
So abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
He acts with clear comprehension when going forth and returning; he acts with clear comprehension when looking ahead and looking around; he acts with clear comprehension when bending and stretching; he acts with clear comprehension when wearing his robes and carrying his bowl; he acts with clear comprehension when eating, drinking, chewing, and tasting; he acts with clear comprehension when urinating and defecating; he acts with clear comprehension when walking, standing, sitting, sleeping, waking, speaking, and remaining silent.
Vị ấy khi đi tới, khi đi lui đều tỉnh giác; khi nhìn tới, khi nhìn lui đều tỉnh giác; khi co tay, khi duỗi tay đều tỉnh giác; khi mang y Tăng-già-lê, bình bát, y đều tỉnh giác; khi ăn, khi uống, khi nhai, khi nếm đều tỉnh giác; khi đại tiện, khi tiểu tiện đều tỉnh giác; khi đi, khi đứng, khi ngồi, khi ngủ, khi thức, khi nói, khi im lặng đều tỉnh giác.
72
So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ vijanavātaṃ manussarāhasseyyakaṃ paṭisallānasāruppaṃ.
He resorts to a secluded dwelling: a forest, the root of a tree, a mountain, a ravine, a mountain cave, a charnel ground, a jungle thicket, an open space, a heap of straw, a quiet place, a place free from noise, a solitary place, suitable for retreat from human beings.
Vị ấy tìm đến chỗ ở thanh vắng: rừng, gốc cây, núi, khe núi, hang động, nghĩa địa, rừng rậm, nơi lộ thiên, đống rơm khô, nơi ít tiếng động, ít tiếng ồn ào, nơi vắng vẻ, thích hợp cho sự độc cư của con người.
73
So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, so abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti, byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti, thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti, uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti, vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
Having gone to the forest or to the root of a tree or to an empty hut, he sits down, folding his legs crosswise, holding his body erect, and setting mindfulness in front of him. Having abandoned covetousness regarding the world, he abides with a mind free from covetousness; he cleanses his mind from covetousness. Having abandoned ill will and hatred, he abides with a mind free from ill will, compassionate for all living beings; he cleanses his mind from ill will and hatred. Having abandoned sloth and torpor, he abides free from sloth and torpor, perceiving light, mindful and clearly comprehending; he cleanses his mind from sloth and torpor. Having abandoned restlessness and remorse, he abides unagitated, with a mind inwardly appeased; he cleanses his mind from restlessness and remorse. Having abandoned doubt, he abides having overcome doubt, without perplexity regarding wholesome states; he cleanses his mind from doubt.
Vị ấy đi đến rừng, hoặc đến gốc cây, hoặc đến ngôi nhà trống, ngồi kiết già, giữ thân ngay thẳng, thiết lập niệm trước mặt. Vị ấy từ bỏ tham ái trong đời, sống với tâm không tham ái, thanh lọc tâm khỏi tham ái; từ bỏ sân hận và ác ý, sống với tâm không sân hận, thương xót tất cả chúng sinh và loài hữu tình, thanh lọc tâm khỏi sân hận và ác ý; từ bỏ hôn trầm thụy miên, sống không hôn trầm thụy miên, với tưởng ánh sáng, tỉnh giác, chánh niệm, thanh lọc tâm khỏi hôn trầm thụy miên; từ bỏ trạo cử hối hận, sống không trạo cử, với tâm nội tại an tịnh, thanh lọc tâm khỏi trạo cử hối hận; từ bỏ nghi ngờ, sống vượt qua nghi ngờ, không do dự về các pháp thiện, thanh lọc tâm khỏi nghi ngờ.
74
So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Having abandoned these five hindrances—the corruptions of the mind that weaken wisdom—he, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters upon and abides in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, born of seclusion, and filled with rapture and happiness. With the cessation of initial application and sustained application, with internal tranquility and unification of mind, he enters upon and abides in the second jhāna, which is without initial application and sustained application, born of concentration, and filled with rapture and happiness. With the fading away of rapture, he abides in equanimity, mindful and clearly comprehending, and experiences happiness with the body; that, of which the noble ones declare, “He is equanimous, mindful, and abides in happiness,” is the third jhāna, which he enters upon and abides in. With the abandonment of happiness and the abandonment of suffering, and with the disappearance of former joy and sorrow, he enters upon and abides in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, and is purified by equanimity and mindfulness.
Vị ấy, sau khi đoạn trừ năm triền cái này, những phiền não của tâm làm suy yếu tuệ, ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, có tầm, có tứ, do ly dục sinh hỷ lạc; do sự lắng dịu của tầm và tứ, nội tâm thanh tịnh, tâm nhất tâm, chứng và trú thiền thứ hai, không tầm, không tứ, do định sinh hỷ lạc; do ly hỷ, vị ấy sống xả, chánh niệm và tỉnh giác, cảm thọ lạc trong thân, điều mà các bậc Thánh gọi là “sống xả, có niệm, an trú lạc”, chứng và trú thiền thứ ba; do sự đoạn trừ lạc và đoạn trừ khổ, do sự diệt vong của hỷ và ưu trước đó, chứng và trú thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.
75
Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘‘ananto ākāso’’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati, sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘anantaṃ viññāṇa’’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati, sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘‘natthi kiñcī’’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati, sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
Completely transcending perceptions of form, with the disappearance of perceptions of sensory impact, and with non-attention to perceptions of diversity, thinking, “Space is infinite,” he enters upon and abides in the base of infinite space. Completely transcending the base of infinite space, thinking, “Consciousness is infinite,” he enters upon and abides in the base of infinite consciousness. Completely transcending the base of infinite consciousness, thinking, “There is nothing,” he enters upon and abides in the base of nothingness. Completely transcending the base of nothingness, he enters upon and abides in the base of neither perception nor non-perception.
Vị ấy, hoàn toàn vượt qua các tưởng về sắc, diệt trừ các tưởng về đối ngại, không tác ý các tưởng về sai biệt, chứng và trú Không Vô Biên Xứ, nghĩ rằng: “Không gian là vô biên”; hoàn toàn vượt qua Không Vô Biên Xứ, chứng và trú Thức Vô Biên Xứ, nghĩ rằng: “Thức là vô biên”; hoàn toàn vượt qua Thức Vô Biên Xứ, chứng và trú Vô Sở Hữu Xứ, nghĩ rằng: “Không có gì cả”; hoàn toàn vượt qua Vô Sở Hữu Xứ, chứng và trú Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ.
Jhānavibhaṅgaṃ.
Jhāna Analysis.
Phân Tích Thiền.
76

Appamaññāvibhaṅgo

Analysis of the Immeasurables

Phân Tích Vô Lượng Tâm

77
Catasso appamaññāyo (vibha. 642) – idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ.
Four Immeasurables (Vibha. 642) – Here, a bhikkhu abides pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness; likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Bốn vô lượng tâm – ở đây, một Tỳ-kheo an trú với tâm từ trải khắp một phương, cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
Thus, above, below, around, everywhere, to all beings as himself, he abides pervading the entire world with a mind imbued with loving-kindness, abundant, exalted, immeasurable, without hostility, and without ill will.
Như vậy, vị ấy an trú với tâm từ rộng lớn, vô biên, vô lượng, không hận, không sân, trải khắp toàn bộ thế giới, trên dưới, ngang dọc, khắp mọi nơi, với tất cả tự ngã.
78
Karuṇāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ.
He abides pervading one direction with a mind imbued with compassion; likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Vị ấy an trú với tâm bi trải khắp một phương, cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhisabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
Thus, above, below, around, everywhere, to all beings as himself, he abides pervading the entire world with a mind imbued with compassion, abundant, exalted, immeasurable, without hostility, and without ill will.
Như vậy, vị ấy an trú với tâm bi rộng lớn, vô biên, vô lượng, không hận, không sân, trải khắp toàn bộ thế giới, trên dưới, ngang dọc, khắp mọi nơi, với tất cả tự ngã.
79
Muditāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ.
He abides pervading one direction with a mind imbued with appreciative joy; likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Vị ấy an trú với tâm hỷ trải khắp một phương, cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ muditāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
Thus, above, below, around, everywhere, to all beings as himself, he abides pervading the entire world with a mind imbued with appreciative joy, abundant, exalted, immeasurable, without hostility, and without ill will.
Như vậy, vị ấy an trú với tâm hỷ rộng lớn, vô biên, vô lượng, không hận, không sân, trải khắp toàn bộ thế giới, trên dưới, ngang dọc, khắp mọi nơi, với tất cả tự ngã.
80
Upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ.
He abides pervading one direction with a mind imbued with equanimity; likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
Vị ấy an trú với tâm xả trải khắp một phương, cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
Thus, above, below, around, everywhere, to all beings as himself, he abides pervading the entire world with a mind imbued with equanimity, abundant, exalted, immeasurable, without hostility, and without ill will.
Như vậy, vị ấy an trú với tâm xả rộng lớn, vô biên, vô lượng, không hận, không sân, trải khắp toàn bộ thế giới, trên dưới, ngang dọc, khắp mọi nơi, với tất cả tự ngã.
Appamaññāvibhaṅgaṃ.
Appamaññā Analysis.
Phân Tích Vô Lượng Tâm.
81

Sikkhāpadavibhaṅgo

Sikkhāpada Analysis

Phân Tích Giới Học

82
Pañca sikkhāpadāni (vibha. 703) – pāṇātipātā veramaṇī sikkhāpadaṃ, adinnādānā veramaṇī sikkhāpadaṃ, kāmesumicchācārā veramaṇī sikkhāpadaṃ, musāvādā veramaṇī sikkhāpadaṃ, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇī sikkhāpadaṃ.
Five Precepts (Vibha. 703) – The training rule of abstaining from the destruction of life; the training rule of abstaining from taking what is not given; the training rule of abstaining from sexual misconduct; the training rule of abstaining from false speech; the training rule of abstaining from distilled and fermented intoxicants which are a basis for heedlessness.
Năm giới học – giới học là tránh xa sự sát sinh, giới học là tránh xa sự trộm cắp, giới học là tránh xa sự tà dâm, giới học là tránh xa sự nói dối, giới học là tránh xa rượu, men, chất say làm mê mẩn.
Sikkhāpadavibhaṅgaṃ.
Sikkhāpada Analysis.
Phân Tích Giới Học.
83

Paṭisambhidāvibhaṅgo

Paṭisambhidā Analysis

Phân Tích Vô Ngại Giải

84
Catasso paṭisambhidā (vibha. 718) – atthapaṭisambhidā dhammapaṭisambhidā niruttipaṭisambhidā paṭibhānapaṭisambhidā.
Four Analytical Knowledges (Vibha. 718) – Analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā), analytical knowledge of phenomena (dhammapaṭisambhidā), analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā), analytical knowledge of ready wit (paṭibhānapaṭisambhidā).
Bốn vô ngại giải – nghĩa vô ngại giải, pháp vô ngại giải, ngôn ngữ vô ngại giải, biện tài vô ngại giải.
Paṭisambhidāvibhaṅgaṃ.
Paṭisambhidā Analysis.
Phân Tích Vô Ngại Giải.
85

Ñāṇavibhaṅgo

Ñāṇa Analysis

Phân Tích Trí

86
Ekavidhena ñāṇavatthu (vibha. 751) – pañca viññāṇā na hetū, ahetukā, hetuvippayuttā, sappaccayā, saṅkhatā, arūpā, lokiyā, sāsavā, saṃyojaniyā, ganthaniyā, oghaniyā, yoganiyā, nīvaraṇiyā, parāmaṭṭhā, upādāniyā, saṃkilesikā, abyākatā, sārammaṇā, acetasikā, vipākā, upādiṇṇupādāniyā, asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikā, na savitakkasavicārā, na avitakkavicāramattā, avitakkaavicārā, na pītisahagatā, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā, nevācayagāmināpacayagāmino, nevasekkhanāsekkhā, parittā, kāmāvacarā, na rūpāvacarā, na arūpāvacarā, pariyāpannā, no apariyāpannā, aniyatā, aniyyānikā.
Knowledge-basis of one kind (Vibha. 751) – The five consciousnesses are not roots, they are rootless, dissociated from roots, conditioned, compounded, formless, mundane, with taints, tied by fetters, bound by knots, swept away by floods, bound by yokes, hindered by hindrances, grasped, subject to clinging, defiling, indeterminate, with an object, without mental factors, resultants, clung to and subject to clinging, undefiled but defiling, not accompanied by initial application and sustained application, not merely sustained application without initial application, they are without initial application and sustained application, not accompanied by rapture, not to be abandoned by seeing nor by development, not having roots to be abandoned by seeing nor by development, not tending towards accumulation nor diminution, neither trainees nor adepts, limited, belonging to the sense sphere, not belonging to the form sphere, not belonging to the formless sphere, included, not unincluded, indeterminate, not leading to liberation.
Một loại đối tượng của trí – năm thức không phải là nhân, vô nhân, ly nhân, có duyên, hữu vi, vô sắc, thuộc thế gian, hữu lậu, thuộc kiết sử, thuộc triền phược, thuộc bộc lưu, thuộc ách phược, thuộc triền cái, thuộc thủ, thuộc chấp thủ, thuộc phiền não, vô ký, có đối tượng, vô tâm sở, là quả dị thục, bị chấp thủ, không phiền não nhưng thuộc phiền não, không tầm không tứ, không chỉ có tứ không tầm, không tầm không tứ, không câu hữu với hỷ, không phải do thấy mà đoạn trừ, không phải do tu mà đoạn trừ, không phải nhân do thấy mà đoạn trừ, không phải nhân do tu mà đoạn trừ, không phải dẫn đến tăng trưởng hay suy giảm, không phải hữu học hay vô học, giới hạn, thuộc cõi Dục, không thuộc cõi Sắc, không thuộc cõi Vô Sắc, bị bao hàm, không phải không bị bao hàm, bất định, không phải dẫn đến giải thoát.
87
Uppannavatthukā, uppannārammaṇā, purejātavatthukā, purejātārammaṇā, ajjhattikavatthukā, bāhirārammaṇā, asambhinnavatthukā, asambhinnārammaṇā, nānāvatthukā, nānārammaṇā, na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti, na asamannāhārā uppajjanti, na amanasikārā uppajjanti, na abbokiṇṇā uppajjanti, na apubbaṃ acarimaṃ uppajjanti, na aññamaññassa samanantarā uppajjanti.
Having arisen-objects, having arisen-supports, having pre-arisen-objects, having pre-arisen-supports, having internal-objects, having external-supports, having unmixed-objects, having unmixed-supports, having diverse-objects, having diverse-supports, they do not experience each other’s range of activity, they do not arise without attention, they do not arise without discernment, they do not arise interspersed, they do not arise simultaneously, they do not arise immediately one after another.
Có đối tượng đã sinh, có đối tượng đã sinh, có đối tượng đã sinh trước, có đối tượng đã sinh trước, có đối tượng nội tại, có đối tượng ngoại tại, có đối tượng không hỗn tạp, có đối tượng không hỗn tạp, có đối tượng sai biệt, có đối tượng sai biệt, không kinh nghiệm lẫn nhau về phạm vi đối tượng, không sinh khởi mà không có tác ý, không sinh khởi mà không có tác ý, không sinh khởi mà không có gián đoạn, không sinh khởi mà không có trước sau, không sinh khởi lẫn nhau một cách liên tục.
88
Pañca viññāṇā anābhogā, pañcahi viññāṇehi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti, aññatra abhinipātamattā, pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti, pañcahi viññāṇehi na kañci iriyāpathaṃ kappeti, pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kañci iriyāpathaṃ kappeti, pañcahi viññāṇehi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapeti, pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kāyakammaṃ na vacīkammaṃ paṭṭhapeti, pañcahi viññāṇehi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyati, pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na kusalākusalaṃ dhammaṃ samādiyati, pañcahi viññāṇehi na samāpajjati na vuṭṭhāti, pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na samāpajjati na vuṭṭhāti, pañcahi viññāṇehi na cavati na uppajjati, pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na cavati na uppajjati, pañcahi viññāṇehi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passati, pañcannaṃ viññāṇānaṃ samanantarāpi na supati na paṭibujjhati na supinaṃ passati, yāthāvakavatthuvibhāvanā paññā.
The five consciousnesses are without effort; one does not discern any phenomenon with the five consciousnesses, except for mere impingement; one does not discern any phenomenon immediately after the five consciousnesses; one does not determine any posture with the five consciousnesses; one does not determine any posture immediately after the five consciousnesses; one does not initiate any bodily action nor verbal action with the five consciousnesses; one does not initiate any bodily action nor verbal action immediately after the five consciousnesses; one does not undertake any wholesome or unwholesome state with the five consciousnesses; one does not undertake any wholesome or unwholesome state immediately after the five consciousnesses; one does not enter nor emerge from jhāna with the five consciousnesses; one does not enter nor emerge from jhāna immediately after the five consciousnesses; one does not pass away nor reappear with the five consciousnesses; one does not pass away nor reappear immediately after the five consciousnesses; one does not sleep nor awaken nor dream with the five consciousnesses; one does not sleep nor awaken nor dream immediately after the five consciousnesses. Wisdom is the illumination of true objects.
Năm thức không có sự chú ý; với năm thức, không nhận biết được pháp nào, ngoại trừ sự tiếp xúc đơn thuần; ngay sau năm thức cũng không nhận biết được pháp nào; với năm thức, không thực hiện được tư thế nào; ngay sau năm thức cũng không thực hiện được tư thế nào; với năm thức, không thiết lập được thân nghiệp hay khẩu nghiệp; ngay sau năm thức cũng không thiết lập được thân nghiệp hay khẩu nghiệp; với năm thức, không thực hành được pháp thiện hay bất thiện; ngay sau năm thức cũng không thực hành được pháp thiện hay bất thiện; với năm thức, không nhập định hay xuất định; ngay sau năm thức cũng không nhập định hay xuất định; với năm thức, không chết hay tái sinh; ngay sau năm thức cũng không chết hay tái sinh; với năm thức, không ngủ, không tỉnh giấc, không thấy mộng; ngay sau năm thức cũng không ngủ, không tỉnh giấc, không thấy mộng. Trí tuệ là sự phân biệt đối tượng đúng như thật.
Evaṃ ekavidhena ñāṇavatthu.
Thus, knowledge-basis of one kind.
Như vậy là một loại đối tượng của trí.
89
Duvidhena ñāṇavatthu – lokiyā paññā, lokuttarā paññā.
Knowledge-basis of two kinds – mundane wisdom, supramundane wisdom.
Hai loại đối tượng của trí – trí thế gian, trí siêu thế.
Kenaci viññeyyā paññā, kenaci na viññeyyā paññā.
Wisdom that is knowable by some, wisdom that is not knowable by some.
Trí có thể biết được bởi một số, trí không thể biết được bởi một số.
Sāsavā paññā, anāsavā paññā.
Wisdom with taints, wisdom without taints.
Trí hữu lậu, trí vô lậu.
Āsavavippayuttā sāsavā paññā, āsavavippayuttā anāsavā paññā.
Wisdom dissociated from taints but with taints, wisdom dissociated from taints and without taints.
Trí hữu lậu ly các lậu hoặc, trí vô lậu ly các lậu hoặc.
Saṃyojaniyā paññā, asaṃyojaniyā paññā.
Wisdom bound by fetters, wisdom not bound by fetters.
Trí thuộc kiết sử, trí không thuộc kiết sử.
Saṃyojanavippayuttā saṃyojaniyā paññā, saṃyojanavippayuttā asaṃyojaniyā paññā.
Wisdom dissociated from fetters but bound by fetters, wisdom dissociated from fetters and not bound by fetters.
Trí thuộc kiết sử ly các kiết sử, trí không thuộc kiết sử ly các kiết sử.
Ganthaniyā paññā, aganthaniyā paññā.
Wisdom bound by knots, wisdom not bound by knots.
Trí thuộc triền phược, trí không thuộc triền phược.
Ganthavippayuttā ganthaniyā paññā, ganthavippayuttā aganthaniyā paññā.
Wisdom liable to entanglement, wisdom not liable to entanglement. Wisdom dissociated from entanglement, but liable to entanglement; wisdom dissociated from entanglement, and not liable to entanglement.
Tuệ không liên kết với các trói buộc nhưng có khả năng bị trói buộc; tuệ không liên kết với các trói buộc và không có khả năng bị trói buộc.
90
Oghaniyā paññā, anoghaniyā paññā.
Wisdom liable to floods, wisdom not liable to floods.
Tuệ có khả năng bị lụt cuốn trôi; tuệ không có khả năng bị lụt cuốn trôi.
Oghavippayuttā oghaniyā paññā, oghavippayuttā anoghaniyā paññā.
Wisdom dissociated from floods, but liable to floods; wisdom dissociated from floods, and not liable to floods.
Tuệ không liên kết với các lụt cuốn trôi nhưng có khả năng bị lụt cuốn trôi; tuệ không liên kết với các lụt cuốn trôi và không có khả năng bị lụt cuốn trôi.
Yoganiyā paññā, ayoganiyā paññā.
Wisdom liable to yokes, wisdom not liable to yokes.
Tuệ có khả năng bị các trói buộc (yoga) trói buộc; tuệ không có khả năng bị các trói buộc (yoga) trói buộc.
Yogavippayuttā yoganiyā paññā, yogavippayuttā ayoganiyā paññā.
Wisdom dissociated from yokes, but liable to yokes; wisdom dissociated from yokes, and not liable to yokes.
Tuệ không liên kết với các trói buộc (yoga) nhưng có khả năng bị trói buộc (yoga); tuệ không liên kết với các trói buộc (yoga) và không có khả năng bị trói buộc (yoga).
Nīvaraṇiyā paññā, anīvaraṇiyā paññā.
Wisdom liable to hindrances, wisdom not liable to hindrances.
Tuệ có khả năng bị các triền cái che chướng; tuệ không có khả năng bị các triền cái che chướng.
Nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā paññā, nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā paññā.
Wisdom dissociated from hindrances, but liable to hindrances; wisdom dissociated from hindrances, and not liable to hindrances.
Tuệ không liên kết với các triền cái nhưng có khả năng bị các triền cái che chướng; tuệ không liên kết với các triền cái và không có khả năng bị các triền cái che chướng.
Parāmaṭṭhā paññā, aparāmaṭṭhā paññā.
Wisdom grasped, wisdom not grasped.
Tuệ bị chấp thủ; tuệ không bị chấp thủ.
Parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā paññā, parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā paññā.
Wisdom dissociated from grasping, but grasped; wisdom dissociated from grasping, and not grasped.
Tuệ không liên kết với sự chấp thủ sai lầm nhưng bị chấp thủ; tuệ không liên kết với sự chấp thủ sai lầm và không bị chấp thủ.
Upādiṇṇā paññā, anupādiṇṇā paññā.
Wisdom clung to, wisdom not clung to.
Tuệ bị chấp thủ (upādiṇṇa); tuệ không bị chấp thủ (anupādiṇṇa).
Upādāniyā paññā, anupādāniyā paññā.
Wisdom liable to clinging, wisdom not liable to clinging.
Tuệ có khả năng bị chấp thủ (upādāniya); tuệ không có khả năng bị chấp thủ (anupādāniya).
Upādānavippayuttā upādāniyā paññā, upādānavippayuttā anupādāniyā paññā.
Wisdom dissociated from clinging, but liable to clinging; wisdom dissociated from clinging, and not liable to clinging.
Tuệ không liên kết với sự chấp thủ nhưng có khả năng bị chấp thủ; tuệ không liên kết với sự chấp thủ và không có khả năng bị chấp thủ.
91
Saṃkilesikā paññā, asaṃkilesikā paññā.
Wisdom defiled, wisdom undefiled.
Tuệ bị nhiễm ô; tuệ không bị nhiễm ô.
Kilesavippayuttā saṃkilesikā paññā, kilesavippayuttā asaṃkilesikā paññā.
Wisdom dissociated from defilements, but defiled; wisdom dissociated from defilements, and undefiled.
Tuệ không liên kết với các phiền não nhưng bị nhiễm ô; tuệ không liên kết với các phiền não và không bị nhiễm ô.
Savitakkā paññā, avitakkā paññā.
Wisdom with initial application, wisdom without initial application.
Tuệ có tầm; tuệ không tầm.
Savicārā paññā, avicārā paññā.
Wisdom with sustained application, wisdom without sustained application.
Tuệ có tứ; tuệ không tứ.
Sappītikā paññā, appītikā paññā.
Wisdom accompanied by rapture, wisdom not accompanied by rapture.
Tuệ có hỷ; tuệ không hỷ.
Pītisahagatā paññā, na pītisahagatā paññā.
Wisdom associated with rapture, wisdom not associated with rapture.
Tuệ câu hữu với hỷ; tuệ không câu hữu với hỷ.
Sukhasahagatā paññā, na sukhasahagatā paññā.
Wisdom associated with happiness, wisdom not associated with happiness.
Tuệ câu hữu với lạc; tuệ không câu hữu với lạc.
Upekkhāsahagatā paññā, na upekkhāsahagatā paññā.
Wisdom associated with equanimity, wisdom not associated with equanimity.
Tuệ câu hữu với xả; tuệ không câu hữu với xả.
Kāmāvacarā paññā, na kāmāvacarā paññā.
Wisdom belonging to the sense-sphere, wisdom not belonging to the sense-sphere.
Tuệ thuộc cõi dục; tuệ không thuộc cõi dục.
Rūpāvacarā paññā, na rūpāvacarā paññā.
Wisdom belonging to the form-sphere, wisdom not belonging to the form-sphere.
Tuệ thuộc cõi sắc; tuệ không thuộc cõi sắc.
Arūpāvacarā paññā, na arūpāvacarā paññā.
Wisdom belonging to the formless-sphere, wisdom not belonging to the formless-sphere.
Tuệ thuộc cõi vô sắc; tuệ không thuộc cõi vô sắc.
Pariyāpannā paññā, apariyāpannā paññā.
Wisdom included, wisdom not included.
Tuệ hữu lậu; tuệ vô lậu.
Niyyānikā paññā, aniyyānikā paññā.
Wisdom leading to liberation, wisdom not leading to liberation.
Tuệ đưa đến giải thoát; tuệ không đưa đến giải thoát.
Niyatā paññā, aniyatā paññā.
Wisdom fixed, wisdom unfixed.
Tuệ nhất định; tuệ không nhất định.
Sauttarā paññā, anuttarā paññā.
Wisdom with something higher, wisdom unsurpassed.
Tuệ hữu thượng; tuệ vô thượng.
Atthajāpikā paññā, jāpitatthā paññā.
Wisdom leading to the goal, wisdom which is the realized goal.
Tuệ làm sáng tỏ ý nghĩa; tuệ có ý nghĩa được làm sáng tỏ.
Evaṃ duvidhena ñāṇavatthu.
Thus, the basis of knowledge in two ways.
Như vậy, nền tảng của trí tuệ có hai loại.
92
Tividhena ñāṇavatthu – cintāmayā paññā, sutamayā paññā, bhāvanāmayā paññā.
The basis of knowledge in three ways – wisdom born of reflection, wisdom born of learning, wisdom born of development.
Nền tảng của trí tuệ có ba loại – tuệ do tư duy, tuệ do nghe, tuệ do tu tập.
Dānamayā paññā, sīlamayā paññā, bhāvanāmayā paññā.
Wisdom born of giving, wisdom born of morality, wisdom born of development.
Tuệ do bố thí, tuệ do trì giới, tuệ do tu tập.
Adhisīle paññā, adhicitte paññā, adhipaññāya paññā.
Wisdom in higher morality, wisdom in higher mind, wisdom in higher wisdom.
Tuệ trong tăng thượng giới, tuệ trong tăng thượng tâm, tuệ trong tăng thượng tuệ.
Āyakosallaṃ, apāyakosallaṃ, upāyakosallaṃ.
Skill in gain, skill in loss, skill in means.
Sự khéo léo về thu nhập, sự khéo léo về chi tiêu, sự khéo léo về phương tiện.
93
Vipākā paññā, vipākadhammadhammā paññā, nevavipākanavipākadhammadhammā paññā.
Wisdom as result, wisdom of a result-producing nature, wisdom neither result nor of a result-producing nature.
Tuệ là quả dị thục; tuệ có pháp tính là quả dị thục; tuệ không phải quả dị thục cũng không có pháp tính là quả dị thục.
Upādiṇṇupādāniyā paññā, anupādiṇṇupādāniyā paññā, anupādiṇṇaanupādāniyā paññā.
Wisdom clung to and liable to clinging, wisdom not clung to but liable to clinging, wisdom not clung to and not liable to clinging.
Tuệ bị chấp thủ và có khả năng bị chấp thủ; tuệ không bị chấp thủ nhưng có khả năng bị chấp thủ; tuệ không bị chấp thủ và không có khả năng bị chấp thủ.
Savitakkasavicārā paññā, avitakkavicāramattā paññā, avitakkaavicārā paññā.
Wisdom with initial and sustained application, wisdom with only sustained application, wisdom without initial and sustained application.
Tuệ có tầm có tứ; tuệ chỉ có tứ không tầm; tuệ không tầm không tứ.
Pītisahagatā paññā, sukhasahagatā paññā, upekkhāsahagatā paññā.
Wisdom accompanied by rapture, wisdom accompanied by happiness, wisdom accompanied by equanimity.
Tuệ câu hữu với hỷ; tuệ câu hữu với lạc; tuệ câu hữu với xả.
Ācayagāminī paññā, apacayagāminī paññā, nevācayagāmināpacayagāminī paññā.
Wisdom leading to accumulation, wisdom leading to cessation, wisdom neither leading to accumulation nor cessation.
Tuệ hướng đến tích lũy; tuệ hướng đến tiêu trừ; tuệ không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến tiêu trừ.
Sekkhā paññā, asekkhā paññā, nevasekkhanāsekkhā paññā.
Learner's wisdom, Arahant's wisdom, wisdom neither learner's nor Arahant's.
Tuệ hữu học; tuệ vô học; tuệ không hữu học không vô học.
Parittā paññā, mahaggatā paññā, appamāṇā paññā.
Limited wisdom, exalted wisdom, immeasurable wisdom.
Tuệ nhỏ hẹp; tuệ quảng đại; tuệ vô lượng.
Parittārammaṇā paññā, mahaggatārammaṇā paññā, appamāṇārammaṇā paññā.
Wisdom with limited object, wisdom with exalted object, wisdom with immeasurable object.
Tuệ có đối tượng nhỏ hẹp; tuệ có đối tượng quảng đại; tuệ có đối tượng vô lượng.
Maggārammaṇā paññā, maggahetukā paññā, maggādhipatinī paññā.
Wisdom with the path as object, wisdom with the path as cause, wisdom with the path as dominant factor.
Tuệ có đối tượng là đạo; tuệ có nhân là đạo; tuệ có quyền tối thượng là đạo.
Uppannā paññā, anuppannā paññā, uppādinī paññā.
Arisen wisdom, unarisen wisdom, wisdom in the process of arising.
Tuệ đã sinh; tuệ chưa sinh; tuệ đang sinh.
Atītā paññā, anāgatā paññā, paccuppannā paññā.
Past wisdom, future wisdom, present wisdom.
Tuệ quá khứ; tuệ vị lai; tuệ hiện tại.
Atītārammaṇā paññā, anāgatārammaṇā paññā, paccuppannārammaṇā paññā.
Wisdom with past object, wisdom with future object, wisdom with present object.
Tuệ có đối tượng quá khứ; tuệ có đối tượng vị lai; tuệ có đối tượng hiện tại.
Ajjhattā paññā, bahiddhā paññā, ajjhattabahiddhā paññā.
Internal wisdom, external wisdom, internal and external wisdom.
Tuệ nội tại; tuệ ngoại tại; tuệ nội tại và ngoại tại.
Ajjhattārammaṇā paññā, bahiddhārammaṇā paññā, ajjhattabahiddhārammaṇā paññā.
Wisdom with internal object, wisdom with external object, wisdom with internal and external object.
Tuệ có đối tượng nội tại; tuệ có đối tượng ngoại tại; tuệ có đối tượng nội tại và ngoại tại.
94
Savitakkasavicārā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā.
Wisdom with initial and sustained application there is wisdom as result, there is wisdom of a result-producing nature, there is wisdom neither result nor of a result-producing nature.
Tuệ có tầm có tứ có quả dị thục, có pháp tính là quả dị thục, có không phải quả dị thục cũng không có pháp tính là quả dị thục.
Atthi upādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇaanupādāniyā.
There is wisdom clung to and liable to clinging, there is wisdom not clung to but liable to clinging, there is wisdom not clung to and not liable to clinging.
Có bị chấp thủ và có khả năng bị chấp thủ, có không bị chấp thủ nhưng có khả năng bị chấp thủ, có không bị chấp thủ và không có khả năng bị chấp thủ.
Atthi pītisahagatā, atthi sukhasahagatā, atthi upekkhāsahagatā.
There is wisdom accompanied by rapture, there is wisdom accompanied by happiness, there is wisdom accompanied by equanimity.
Có câu hữu với hỷ, có câu hữu với lạc, có câu hữu với xả.
Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī.
There is wisdom leading to accumulation, there is wisdom leading to cessation, there is wisdom neither leading to accumulation nor cessation.
Có hướng đến tích lũy, có hướng đến tiêu trừ, có không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến tiêu trừ.
Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā.
There is learner's wisdom, there is Arahant's wisdom, there is wisdom neither learner's nor Arahant's.
Có hữu học, có vô học, có không hữu học không vô học.
Atthi parittā, atthi mahaggatā, atthi appamāṇā.
There is limited wisdom, there is exalted wisdom, there is immeasurable wisdom.
Có nhỏ hẹp, có quảng đại, có vô lượng.
Atthi parittārammaṇā, atthi mahaggatārammaṇā, atthi appamāṇārammaṇā.
There is wisdom with limited object, there is wisdom with exalted object, there is wisdom with immeasurable object.
Có đối tượng nhỏ hẹp, có đối tượng quảng đại, có đối tượng vô lượng.
Atthi maggārammaṇā, atthi maggahetukā, atthi maggādhipatinī.
There is wisdom with the path as object, there is wisdom with the path as cause, there is wisdom with the path as dominant factor.
Có đối tượng là đạo, có nhân là đạo, có quyền tối thượng là đạo.
Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī.
There is arisen wisdom, there is unarisen wisdom, there is wisdom in the process of arising.
Có đã sinh, có chưa sinh, có đang sinh.
Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā.
There is past wisdom, there is future wisdom, there is present wisdom.
Có quá khứ, có vị lai, có hiện tại.
Atthi atītārammaṇā, atthi anāgatārammaṇā, atthi paccuppannārammaṇā.
There is wisdom with past object, there is wisdom with future object, there is wisdom with present object.
Có đối tượng quá khứ, có đối tượng vị lai, có đối tượng hiện tại.
Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā.
There is internal wisdom, there is external wisdom, there is internal and external wisdom.
Có nội tại, có ngoại tại, có nội tại và ngoại tại.
Atthi ajjhattārammaṇā, atthi bahiddhārammaṇā, atthi ajjhattabahiddhārammaṇā.
There is wisdom with internal object, there is wisdom with external object, there is wisdom with internal and external object.
Có đối tượng nội tại, có đối tượng ngoại tại, có đối tượng nội tại và ngoại tại.
95
Avitakkavicāramattā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā.
Wisdom with only sustained application there is wisdom as result, there is wisdom of a result-producing nature, there is wisdom neither result nor of a result-producing nature.
Tuệ chỉ có tứ không tầm có quả dị thục, có pháp tính là quả dị thục, có không phải quả dị thục cũng không có pháp tính là quả dị thục.
Atthi upādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇaanupādāniyā.
There is wisdom clung to and liable to clinging, there is wisdom not clung to but liable to clinging, there is wisdom not clung to and not liable to clinging.
Có bị chấp thủ và có khả năng bị chấp thủ, có không bị chấp thủ nhưng có khả năng bị chấp thủ, có không bị chấp thủ và không có khả năng bị chấp thủ.
Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī.
There is wisdom leading to accumulation, there is wisdom leading to cessation, there is wisdom neither leading to accumulation nor cessation.
Có hướng đến tích lũy, có hướng đến tiêu trừ, có không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến tiêu trừ.
Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā.
There is learner's wisdom, there is Arahant's wisdom, there is wisdom neither learner's nor Arahant's.
Có hữu học, có vô học, có không hữu học không vô học.
Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī.
There is arisen wisdom, there is unarisen wisdom, there is wisdom in the process of arising.
Có đã sinh, có chưa sinh, có đang sinh.
Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā.
There is past wisdom, there is future wisdom, there is present wisdom.
Có quá khứ, có vị lai, có hiện tại.
Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā.
There is internal wisdom, there is external wisdom, there is internal and external wisdom.
Có nội tại, có ngoại tại, có nội tại và ngoại tại.
96
Avitakkaavicārā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā.
Wisdom without initial and sustained application there is wisdom as result, there is wisdom of a result-producing nature, there is wisdom neither result nor of a result-producing nature.
Tuệ không tầm không tứ có quả dị thục, có pháp tính là quả dị thục, có không phải quả dị thục cũng không có pháp tính là quả dị thục.
Atthi upādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇaanupādāniyā.
There is wisdom clung to and liable to clinging, there is wisdom not clung to but liable to clinging, there is wisdom not clung to and not liable to clinging.
Có bị chấp thủ và có khả năng bị chấp thủ, có không bị chấp thủ nhưng có khả năng bị chấp thủ, có không bị chấp thủ và không có khả năng bị chấp thủ.
Atthi pītisahagatā, atthi sukhasahagatā, atthi upekkhāsahagatā.
There is wisdom accompanied by rapture, there is wisdom accompanied by happiness, there is wisdom accompanied by equanimity.
Có câu hữu với hỷ, có câu hữu với lạc, có câu hữu với xả.
Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī.
There is wisdom leading to accumulation, there is wisdom leading to cessation, there is wisdom neither leading to accumulation nor cessation.
Có hướng đến tích lũy, có hướng đến tiêu trừ, có không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến tiêu trừ.
Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā.
There is learner's wisdom, there is Arahant's wisdom, there is wisdom neither learner's nor Arahant's.
Có hữu học, có vô học, có không hữu học không vô học.
Atthi parittārammaṇā, atthi mahaggatārammaṇā, atthi appamāṇārammaṇā.
There is wisdom with limited object, there is wisdom with exalted object, there is wisdom with immeasurable object.
Có đối tượng nhỏ hẹp, có đối tượng quảng đại, có đối tượng vô lượng.
Atthi maggārammaṇā, atthi maggahetukā, atthi maggādhipatinī.
There is wisdom with the path as object, there is wisdom with the path as cause, there is wisdom with the path as dominant factor.
Có đối tượng là đạo, có nhân là đạo, có quyền tối thượng là đạo.
Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī.
There is arisen wisdom, there is unarisen wisdom, there is wisdom in the process of arising.
Có đã sinh, có chưa sinh, có đang sinh.
Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā.
There is past wisdom, there is future wisdom, there is present wisdom.
Có quá khứ, có vị lai, có hiện tại.
Atthi atītārammaṇā, atthi anāgatārammaṇā, atthi paccuppannārammaṇā.
There is wisdom with past object, there is wisdom with future object, there is wisdom with present object.
Có đối tượng quá khứ, có đối tượng vị lai, có đối tượng hiện tại.
Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā.
There is internal wisdom, there is external wisdom, there is internal and external wisdom.
Có nội tại, có ngoại tại, có nội tại và ngoại tại.
Atthi ajjhattārammaṇā, atthi bahiddhārammaṇā, atthi ajjhattabahiddhārammaṇā.
There is wisdom with internal object, there is wisdom with external object, there is wisdom with internal and external object.
Có đối tượng nội tại, có đối tượng ngoại tại, có đối tượng nội tại và ngoại tại.
97
Pītisahagatā paññā, sukhasahagatā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā.
Wisdom accompanied by rapture, wisdom accompanied by happiness there is wisdom as result, there is wisdom of a result-producing nature, there is wisdom neither result nor of a result-producing nature.
Tuệ câu hữu với hỷ, tuệ câu hữu với lạc có quả dị thục, có pháp tính là quả dị thục, có không phải quả dị thục cũng không có pháp tính là quả dị thục.
Atthi upādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇaanupādāniyā.
There is wisdom clung to and liable to clinging, there is wisdom not clung to but liable to clinging, there is wisdom not clung to and not liable to clinging.
Có bị chấp thủ và có khả năng bị chấp thủ, có không bị chấp thủ nhưng có khả năng bị chấp thủ, có không bị chấp thủ và không có khả năng bị chấp thủ.
Atthi savitakkasavicārā, atthi avitakkavicāramattā, atthi avitakkaavicārā.
There is wisdom with initial and sustained application, there is wisdom with only sustained application, there is wisdom without initial and sustained application.
Có tầm có tứ, có chỉ có tứ không tầm, có không tầm không tứ.
Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī.
There is wisdom leading to accumulation, there is wisdom leading to cessation, there is wisdom neither leading to accumulation nor cessation.
Có hướng đến tích lũy, có hướng đến tiêu trừ, có không hướng đến tích lũy cũng không hướng đến tiêu trừ.
Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā.
There is learner's wisdom, there is Arahant's wisdom, there is wisdom neither learner's nor Arahant's.
Có hữu học, có vô học, có không hữu học không vô học.
Atthi parittā, atthi mahaggatā, atthi appamāṇā.
There is limited wisdom, there is exalted wisdom, there is immeasurable wisdom.
Có nhỏ hẹp, có quảng đại, có vô lượng.
Atthi parittārammaṇā, atthi mahaggatārammaṇā, atthi appamāṇārammaṇā.
There is wisdom with limited object, there is wisdom with exalted object, there is wisdom with immeasurable object.
Có đối tượng nhỏ hẹp, có đối tượng quảng đại, có đối tượng vô lượng.
Atthi maggārammaṇā, atthi maggahetukā, atthi maggādhipatinī.
There is path-object, there is path-cause, there is path-dominant.
Có đối tượng là đạo, có nhân là đạo, có chủ tể là đạo.
Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī.
There is arisen, there is not arisen, there is arising.
Có đã sanh, có chưa sanh, có sẽ sanh.
Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā.
There is past, there is future, there is present.
Có quá khứ, có vị lai, có hiện tại.
Atthi atītārammaṇā, atthi anāgatārammaṇā, atthi paccuppannārammaṇā.
There is past-object, there is future-object, there is present-object.
Có đối tượng là quá khứ, có đối tượng là vị lai, có đối tượng là hiện tại.
Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā.
There is internal, there is external, there is internal and external.
Có nội tại, có ngoại tại, có nội tại và ngoại tại.
Atthi ajjhattārammaṇā, atthi bahiddhārammaṇā, atthi ajjhattabahiddhārammaṇā.
There is internal-object, there is external-object, there is internal and external-object.
Có đối tượng là nội tại, có đối tượng là ngoại tại, có đối tượng là nội tại và ngoại tại.
98
Upekkhāsahagatā paññā atthi vipākā, atthi vipākadhammadhammā, atthi nevavipākanavipākadhammadhammā.
Equanimity-accompanied wisdom: there is resultant, there is a state that tends to result, there is neither resultant nor a state that tends to result.
Trí tuệ tương ưng xả có là quả dị thục, có là pháp có khả năng sanh quả dị thục, có không phải quả dị thục cũng không phải pháp có khả năng sanh quả dị thục.
Atthi upādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇupādāniyā, atthi anupādiṇṇaanupādāniyā.
There is grasped and graspable, there is not grasped but graspable, there is not grasped and not graspable.
Có bị chấp thủ và là đối tượng chấp thủ, có không bị chấp thủ nhưng là đối tượng chấp thủ, có không bị chấp thủ và không phải đối tượng chấp thủ.
Atthi ācayagāminī, atthi apacayagāminī, atthi nevācayagāmināpacayagāminī.
There is leading to accumulation, there is leading to diminution, there is neither leading to accumulation nor leading to diminution.
Có dẫn đến tích lũy, có dẫn đến tiêu trừ, có không dẫn đến tích lũy cũng không dẫn đến tiêu trừ.
Atthi sekkhā, atthi asekkhā, atthi nevasekkhanāsekkhā.
There is of a learner (sekkhā), there is of one beyond learning (asekkhā), there is neither of a learner nor of one beyond learning.
Có hữu học, có vô học, có không phải hữu học cũng không phải vô học.
Atthi parittā, atthi mahaggatā, atthi appamāṇā.
There is limited, there is exalted, there is immeasurable.
Có nhỏ hẹp, có quảng đại, có vô lượng.
Atthi parittārammaṇā, atthi mahaggatārammaṇā, atthi appamāṇārammaṇā.
There is limited-object, there is exalted-object, there is immeasurable-object.
Có đối tượng nhỏ hẹp, có đối tượng quảng đại, có đối tượng vô lượng.
Atthi maggārammaṇā, atthi maggahetukā, atthi maggādhipatinī.
There is path-object, there is path-cause, there is path-dominant.
Có đối tượng là đạo, có nhân là đạo, có chủ tể là đạo.
Atthi uppannā, atthi anuppannā, atthi uppādinī.
There is arisen, there is not arisen, there is arising.
Có đã sanh, có chưa sanh, có sẽ sanh.
Atthi atītā, atthi anāgatā, atthi paccuppannā.
There is past, there is future, there is present.
Có quá khứ, có vị lai, có hiện tại.
Atthi atītārammaṇā, atthi anāgatārammaṇā, atthi paccuppannārammaṇā.
There is past-object, there is future-object, there is present-object.
Có đối tượng là quá khứ, có đối tượng là vị lai, có đối tượng là hiện tại.
Atthi ajjhattā, atthi bahiddhā, atthi ajjhattabahiddhā.
There is internal, there is external, there is internal and external.
Có nội tại, có ngoại tại, có nội tại và ngoại tại.
Atthi ajjhattārammaṇā, atthi bahiddhārammaṇā, atthi ajjhattabahiddhārammaṇā.
There is internal-object, there is external-object, there is internal and external-object.
Có đối tượng là nội tại, có đối tượng là ngoại tại, có đối tượng là nội tại và ngoại tại.
Evaṃ tividhena ñāṇavatthu.
Thus, the subject of knowledge in three ways.
Như vậy là các đối tượng trí tuệ theo ba loại.
99
Catubbidhena ñāṇavatthu – kammassakatañāṇaṃ, saccānulomikaṃ ñāṇaṃ, maggasamaṅgissa ñāṇaṃ, phalasamaṅgissa ñāṇaṃ.
The subject of knowledge in four ways: knowledge of kamma as one's own, knowledge conforming to the truths, knowledge of one endowed with the path, knowledge of one endowed with the fruit.
Các đối tượng trí tuệ theo bốn loại – Trí tuệ về nghiệp sở hữu, trí tuệ thuận theo các chân lý, trí tuệ của người thành tựu đạo, trí tuệ của người thành tựu quả.
Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
Knowledge in suffering, knowledge in the origin of suffering, knowledge in the cessation of suffering, knowledge in the path leading to the cessation of suffering.
Trí tuệ về Khổ, trí tuệ về Khổ tập, trí tuệ về Khổ diệt, trí tuệ về con đường đưa đến Khổ diệt.
Kāmāvacarā paññā, rūpāvacarā paññā, arūpāvacarā paññā, apariyāpannā paññā.
Wisdom pertaining to the sensual realm (kāmāvacarā), wisdom pertaining to the form realm (rūpāvacarā), wisdom pertaining to the formless realm (arūpāvacarā), unincluded wisdom (apariyāpannā).
Trí tuệ thuộc cõi dục, trí tuệ thuộc cõi sắc, trí tuệ thuộc cõi vô sắc, trí tuệ không thuộc các cõi.
Dhamme ñāṇaṃ, anvaye ñāṇaṃ, paricce ñāṇaṃ, sammuti ñāṇaṃ.
Knowledge of the Dhamma, knowledge by inference, knowledge by comprehension, conventional knowledge.
Trí tuệ về pháp, trí tuệ về sự tương ứng, trí tuệ về sự thấu triệt, trí tuệ về quy ước.
Atthi paññā ācayāya, no apacayāya, atthi paññā apacayāya, no ācayāya, atthi paññā ācayāya ceva, apacayāya ca, atthi paññā nevācayāya, no apacayāya.
There is wisdom for accumulation, not for diminution; there is wisdom for diminution, not for accumulation; there is wisdom for both accumulation and diminution; there is wisdom neither for accumulation nor for diminution.
Có trí tuệ để tích lũy chứ không phải để tiêu trừ, có trí tuệ để tiêu trừ chứ không phải để tích lũy, có trí tuệ để tích lũy và để tiêu trừ, có trí tuệ không để tích lũy cũng không để tiêu trừ.
Atthi paññā nibbidāya, no paṭivedhāya, atthi paññā paṭivedhāya, no nibbidāya, atthi paññā nibbidāya ceva, paṭivedhāya ca, atthi paññā neva nibbidāya, no paṭivedhāya.
There is wisdom for disenchantment, not for penetration; there is wisdom for penetration, not for disenchantment; there is wisdom for both disenchantment and penetration; there is wisdom neither for disenchantment nor for penetration.
Có trí tuệ để nhàm chán chứ không phải để thâm nhập, có trí tuệ để thâm nhập chứ không phải để nhàm chán, có trí tuệ để nhàm chán và để thâm nhập, có trí tuệ không để nhàm chán cũng không để thâm nhập.
Hānabhāginī paññā, ṭhitibhāginī paññā, visesabhāginī paññā, nibbedhabhāginī paññā.
Wisdom leading to decline, wisdom leading to stability, wisdom leading to distinction, wisdom leading to penetration.
Trí tuệ thuộc phần suy thoái, trí tuệ thuộc phần an trú, trí tuệ thuộc phần thù thắng, trí tuệ thuộc phần thấu suốt.
100
Catasso paṭisambhidā.
The four analytical knowledges (paṭisambhidā).
Bốn tuệ phân tích.
Catasso paṭipadā.
The four paths (paṭipadā).
Bốn con đường.
Cattāri ārammaṇāni.
The four objects (ārammaṇāni).
Bốn đối tượng.
Jarāmaraṇe ñāṇaṃ, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
Knowledge in old age and death, knowledge in the origin of old age and death, knowledge in the cessation of old age and death, knowledge in the path leading to the cessation of old age and death.
Trí tuệ về già chết, trí tuệ về tập khởi của già chết, trí tuệ về sự diệt tận của già chết, trí tuệ về con đường đưa đến sự diệt tận của già chết.
Jātiyā ñāṇaṃ…pe… bhave ñāṇaṃ…pe… upādāne ñāṇaṃ…pe… taṇhāya ñāṇaṃ…pe… vedanāya ñāṇaṃ…pe… phasse ñāṇaṃ…pe… saḷāyatane ñāṇaṃ…pe… nāmarūpe ñāṇaṃ…pe… viññāṇe ñāṇaṃ…pe… saṅkhāresu ñāṇaṃ, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhe ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
Knowledge in birth…etc.… knowledge in becoming…etc.… knowledge in clinging…etc.… knowledge in craving…etc.… knowledge in feeling…etc.… knowledge in contact…etc.… knowledge in the six sense bases…etc.… knowledge in mind-and-matter…etc.… knowledge in consciousness…etc.… knowledge in volitional formations, knowledge in the origin of volitional formations, knowledge in the cessation of volitional formations, knowledge in the path leading to the cessation of volitional formations.
Trí tuệ về sanh… (v.v.)… trí tuệ về hữu… (v.v.)… trí tuệ về thủ… (v.v.)… trí tuệ về ái… (v.v.)… trí tuệ về thọ… (v.v.)… trí tuệ về xúc… (v.v.)… trí tuệ về sáu xứ… (v.v.)… trí tuệ về danh sắc… (v.v.)… trí tuệ về thức… (v.v.)… trí tuệ về hành, trí tuệ về tập khởi của hành, trí tuệ về sự diệt tận của hành, trí tuệ về con đường đưa đến sự diệt tận của hành.
Evaṃ catubbidhena ñāṇavatthu.
Thus, the subject of knowledge in four ways.
Như vậy là các đối tượng trí tuệ theo bốn loại.
101
Pañcavidhena ñāṇavatthu – pañcaṅgiko sammāsamādhi, pañcañāṇiko sammāsamādhi.
The subject of knowledge in five ways: five-factored right concentration, five-knowledge right concentration.
Các đối tượng trí tuệ theo năm loại – Chánh định có năm chi, chánh định có năm trí.
Evaṃ pañcavidhena ñāṇavatthu.
Thus, the subject of knowledge in five ways.
Như vậy là các đối tượng trí tuệ theo năm loại.
102
Chabbidhena ñāṇavatthu – chasu abhiññāsu paññā.
The subject of knowledge in six ways: wisdom in the six higher knowledges (abhiññā).
Các đối tượng trí tuệ theo sáu loại – Trí tuệ trong sáu thắng trí.
Evaṃ chabbidhena ñāṇavatthu.
Thus, the subject of knowledge in six ways.
Như vậy là các đối tượng trí tuệ theo sáu loại.
103
Sattavidhena ñāṇavatthu – sattasattati ñāṇavatthūni.
The subject of knowledge in seven ways: the seventy-seven subjects of knowledge.
Các đối tượng trí tuệ theo bảy loại – Bảy mươi bảy đối tượng trí tuệ.
Evaṃ sattavidhena ñāṇavatthu.
Thus, the subject of knowledge in seven ways.
Như vậy là các đối tượng trí tuệ theo bảy loại.
104
Aṭṭhavidhena ñāṇavatthu – catūsu maggesu, catūsu phalesu paññā.
The subject of knowledge in eight ways: wisdom in the four paths and the four fruits.
Các đối tượng trí tuệ theo tám loại – Trí tuệ trong bốn đạo, trong bốn quả.
Evaṃ aṭṭhavidhena ñāṇavatthu.
Thus, the subject of knowledge in eight ways.
Như vậy là các đối tượng trí tuệ theo tám loại.
105
Navavidhena ñāṇavatthu – navasu anupubbavihārasamāpattīsu paññā.
The subject of knowledge in nine ways: wisdom in the nine gradual attainments (anupubbavihārasamāpattīsu).
Các đối tượng trí tuệ theo chín loại – Trí tuệ trong chín an trú tuần tự.
Evaṃ navavidhena ñāṇavatthu.
Thus, the subject of knowledge in nine ways.
Như vậy là các đối tượng trí tuệ theo chín loại.
106
Dasavidhena ñāṇavatthu – dasa tathāgatassa tathāgatabalāni, yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
The subject of knowledge in ten ways: the ten powers of a Tathāgata (Tathāgatabalāni), by possessing which the Tathāgata claims the highest place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma (brahmacakkaṃ).
Các đối tượng trí tuệ theo mười loại – Mười Như Lai lực của Như Lai, nhờ những lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp Vô Thượng.
Katamāni dasa?
What are the ten?
Mười điều ấy là gì?
Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Here, the Tathāgata understands as it really is the possible as possible and the impossible as impossible. That the Tathāgata understands as it really is the possible as possible and the impossible as impossible is a power of the Tathāgata.
Ở đây, Như Lai như thật biết về khả năng và về sự không khả năng. Việc Như Lai như thật biết về khả năng và về sự không khả năng, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on this power, the Tathāgata claims the highest place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma.
Nhờ lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp Vô Thượng.
107
Puna caparaṃ tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.
Furthermore, the Tathāgata understands as it really is the results of actions (kamma-samādānānaṃ) undertaken in the past, future, and present, with respect to their conditions and causes.
Lại nữa, Như Lai như thật biết về quả dị thục của sự tích tập nghiệp trong quá khứ, vị lai và hiện tại, cùng với nguyên nhân và phương cách của chúng.
Yampi tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
That the Tathāgata understands as it really is the results of actions undertaken in the past, future, and present, with respect to their conditions and causes, is a power of the Tathāgata.
Việc Như Lai như thật biết về quả dị thục của sự tích tập nghiệp trong quá khứ, vị lai và hiện tại, cùng với nguyên nhân và phương cách của chúng, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on this power, the Tathāgata claims the highest place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma.
Nhờ lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp Vô Thượng.
108
Puna caparaṃ tathāgato sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Furthermore, the Tathāgata understands as it really is the path leading everywhere. That the Tathāgata understands as it really is the path leading everywhere, is a power of the Tathāgata.
Lại nữa, Như Lai như thật biết về con đường đưa đến mọi nơi. Việc Như Lai như thật biết về con đường đưa đến mọi nơi, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on this power, the Tathāgata claims the highest place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma.
Nhờ lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp Vô Thượng.
109
Puna caparaṃ tathāgato anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Furthermore, the Tathāgata understands as it really is the world with its many and various elements. That the Tathāgata understands as it really is the world with its many and various elements, is a power of the Tathāgata.
Lại nữa, Như Lai như thật biết về thế giới với nhiều giới và nhiều chủng loại. Việc Như Lai như thật biết về thế giới với nhiều giới và nhiều chủng loại, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on this power, the Tathāgata claims the highest place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma.
Nhờ lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp Vô Thượng.
110
Puna caparaṃ tathāgato sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Furthermore, the Tathāgata understands as it really is the diverse dispositions of beings. That the Tathāgata understands as it really is the diverse dispositions of beings, is a power of the Tathāgata.
Lại nữa, Như Lai như thật biết về sự khác biệt trong khuynh hướng của các chúng sanh. Việc Như Lai như thật biết về sự khác biệt trong khuynh hướng của các chúng sanh, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on this power, the Tathāgata claims the highest place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma.
Nhờ lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp Vô Thượng.
111
Puna caparaṃ tathāgato parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Furthermore, the Tathāgata understands as it really is the varying faculties of other beings and other individuals. That the Tathāgata understands as it really is the varying faculties of other beings and other individuals, is a power of the Tathāgata.
Lại nữa, Như Lai như thật biết về sự hơn kém trong các căn của các chúng sanh và các cá nhân khác. Việc Như Lai như thật biết về sự hơn kém trong các căn của các chúng sanh và các cá nhân khác, đây cũng là Như Lai lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on this power, the Tathāgata claims the highest place, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Wheel of Dhamma.
Nhờ lực ấy mà Như Lai tuyên bố địa vị tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, chuyển bánh xe Pháp Vô Thượng.
112
Puna caparaṃ tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Furthermore, the Tathāgata knows as it actually is the defilement, the purification, and the emergence from the jhānas, liberations, concentrations, and attainments. That the Tathāgata knows as it actually is the defilement, the purification, and the emergence from the jhānas, liberations, concentrations, and attainments—this too is a Tathāgata’s power.
Hơn nữa, Như Lai như thật hiểu biết về sự ô nhiễm, sự thanh lọc và sự xuất khởi của các thiền, giải thoát, định và nhập định. Việc Như Lai như thật hiểu biết về sự ô nhiễm, sự thanh lọc và sự xuất khởi của các thiền, giải thoát, định và nhập định, đây cũng là một năng lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on this power, the Tathāgata claims the foremost position, roars his lion's roar in assemblies, and sets rolling the Brahma-wheel.
Nương vào năng lực đó, Như Lai tuyên bố vị trí tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.
113
Puna caparaṃ tathāgato pubbenivāsānussatiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato pubbenivāsānussatiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Furthermore, the Tathāgata knows his past lives as they actually were. That the Tathāgata knows his past lives as they actually were—this too is a Tathāgata’s power.
Hơn nữa, Như Lai như thật hiểu biết về sự tùy niệm các đời sống quá khứ. Việc Như Lai như thật hiểu biết về sự tùy niệm các đời sống quá khứ, đây cũng là một năng lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on which strength the Tathāgata claims the foremost state, roars his lion's roar in assemblies, and sets the Wheel of Dhamma in motion.
Nương vào năng lực đó, Như Lai tuyên bố vị trí tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.
114
Puna caparaṃ tathāgato sattānaṃ cutūpapātaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato sattānaṃ cutūpapātaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Furthermore, the Tathāgata knows, as it truly is, the passing away and reappearance of beings. And that the Tathāgata knows, as it truly is, the passing away and reappearance of beings, this too is a power of the Tathāgata.
Hơn nữa, Như Lai như thật hiểu biết về sự sinh diệt của các chúng sanh. Việc Như Lai như thật hiểu biết về sự sinh diệt của các chúng sanh, đây cũng là một năng lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on which strength the Tathāgata claims the foremost state, roars his lion's roar in assemblies, and sets the Wheel of Dhamma in motion.
Nương vào năng lực đó, Như Lai tuyên bố vị trí tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.
115
Puna caparaṃ tathāgato āsavānaṃ khayaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato āsavānaṃ khayaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti.
Furthermore, the Tathāgata knows, as it truly is, the destruction of the āsavas. And that the Tathāgata knows, as it truly is, the destruction of the āsavas, this too is a power of the Tathāgata.
Hơn nữa, Như Lai như thật hiểu biết về sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava). Việc Như Lai như thật hiểu biết về sự diệt trừ các lậu hoặc, đây cũng là một năng lực của Như Lai.
Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Relying on which strength the Tathāgata claims the foremost state, roars his lion's roar in assemblies, and sets the Wheel of Dhamma in motion.
Nương vào năng lực đó, Như Lai tuyên bố vị trí tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.
116
Imāni dasa tathāgatassa tathāgatabalāni.
These are the ten powers of a Tathāgata.
Đây là mười năng lực Như Lai của một vị Như Lai.
Yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
Endowed with these powers, the Tathāgata claims the foremost state, roars his lion's roar in assemblies, and sets the Wheel of Dhamma in motion.
Nhờ những năng lực này, Như Lai tuyên bố vị trí tối thượng, rống tiếng sư tử giữa các hội chúng, và chuyển bánh xe Pháp.
Evaṃ dasavidhena ñāṇavatthu.
Thus, the tenfold basis of knowledge.
Như vậy là mười loại đối tượng của tuệ (ñāṇavatthu).
117
Ñāṇavibhaṅgaṃ.
The Exposition of Knowledge.
Phân tích về Tuệ (Ñāṇavibhaṅga).
118

Khuddakavatthuvibhaṅgo

Exposition of Minor Topics

Phân tích các vấn đề nhỏ (Khuddakavatthuvibhaṅga)

119
Ekakaṃ
The One
Phần Một (Ekakaṃ)
120
Jātimado (vibha. 832), gottamado, ārogyamado, yobbanamado, jīvitamado, lābhamado, sakkāramado, garukāramado, purekkhāramado, parivāramado, bhogamado, vaṇṇamado, sutamado, paṭibhānamado, rattaññumado, piṇḍapātikamado, anavaññātamado, iriyāpathamado, iddhimado, yasamado, sīlamado, jhānamado, sippamado, ārohamado, pariṇāhamado, saṇṭhānamado, pāripūrimado, mado, pamādo, thambho, sārambho, atricchatā, mahicchatā, pāpicchatā, siṅgaṃ, tintiṇaṃ, cāpalyaṃ, asabhāgavutti, arati, tandī, vijambhitā, bhattasammado, cetaso ca līnattaṃ, kuhanā, lapanā, nemittikatā, nippesikatā, lābhena lābhaṃ nijigīsanatā, ‘‘seyyohamasmī’’ti māno, ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, ‘‘hīnohamasmī’’ti māno.
Intoxication with birth, intoxication with lineage, intoxication with health, intoxication with youth, intoxication with life, intoxication with gain, intoxication with respect, intoxication with veneration, intoxication with precedence, intoxication with retinue, intoxication with wealth, intoxication with beauty, intoxication with learning, intoxication with ready wit, intoxication with seniority, intoxication with alms-gathering, intoxication with being unrebuked, intoxication with posture, intoxication with psychic power, intoxication with fame, intoxication with sīla, intoxication with jhāna, intoxication with skill, intoxication with height, intoxication with breadth, intoxication with build, intoxication with completeness; intoxication, heedlessness, rigidity, contentiousness, excessive desire, great desire, evil desire, arrogance, vexation, restlessness, inappropriate conduct, discontent, sluggishness, torpor, food-satiation, and mental sluggishness; hypocrisy, flattery, hinting, disparaging, seeking gain with gain; the conceit "I am superior," the conceit "I am equal," the conceit "I am inferior."
Sự kiêu mạn về sự sinh (jātimado), sự kiêu mạn về dòng dõi, sự kiêu mạn về sức khỏe, sự kiêu mạn về tuổi trẻ, sự kiêu mạn về sự sống, sự kiêu mạn về lợi lộc, sự kiêu mạn về sự cung kính, sự kiêu mạn về sự tôn trọng, sự kiêu mạn về sự ưu tiên, sự kiêu mạn về quyến thuộc, sự kiêu mạn về tài sản, sự kiêu mạn về sắc đẹp, sự kiêu mạn về học vấn, sự kiêu mạn về tài hùng biện, sự kiêu mạn về thâm niên, sự kiêu mạn về hạnh khất thực, sự kiêu mạn về không bị khinh thường, sự kiêu mạn về oai nghi, sự kiêu mạn về thần thông, sự kiêu mạn về danh tiếng, sự kiêu mạn về giới, sự kiêu mạn về thiền, sự kiêu mạn về nghề nghiệp, sự kiêu mạn về chiều cao, sự kiêu mạn về bề ngang, sự kiêu mạn về hình dáng, sự kiêu mạn về sự viên mãn, sự kiêu mạn, sự phóng dật, sự cứng nhắc, sự cạnh tranh, sự quá tham lam, sự tham lam lớn, sự tham lam xấu, sự kiêu ngạo, sự khó chịu, sự nông nổi, sự hành xử không phù hợp, sự bất mãn, sự biếng nhác, sự ngáp, sự say sưa sau bữa ăn, và sự co rút của tâm, sự giả dối, sự nịnh bợ, sự bói toán, sự bóc lột, sự mong cầu lợi lộc bằng lợi lộc, sự kiêu mạn “tôi hơn”, sự kiêu mạn “tôi bằng”, sự kiêu mạn “tôi kém”.
Seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno, seyyassa ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, seyyassa ‘‘hīnohamasmī’’ti māno, sadisassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno, sadisassa ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, sadisassa ‘‘hīnohamasmī’’ti māno, hīnassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno, hīnassa ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, hīnassa ‘‘hīnohamasmī’’ti māno, māno, atimāno, mānātimāno, omāno, adhimāno, asmimāno, micchāmāno, ñātivitakko, janapadavitakko, amaravitakko, parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakko, lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko, anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko (vibha. 832).
The conceit of one who is superior, "I am superior," the conceit of one who is superior, "I am equal," the conceit of one who is superior, "I am inferior"; the conceit of one who is equal, "I am superior," the conceit of one who is equal, "I am equal," the conceit of one who is equal, "I am inferior"; the conceit of one who is inferior, "I am superior," the conceit of one who is inferior, "I am equal," the conceit of one who is inferior, "I am inferior"; conceit, excessive conceit, conceit and excessive conceit, inferiority conceit, superiority conceit, 'I am' conceit, wrong conceit; thoughts of relatives, thoughts of the country, thoughts of immortality, thoughts connected with compassion for others, thoughts connected with gain, respect, and fame, thoughts connected with not being disdained.
Sự kiêu mạn “tôi hơn” đối với người hơn, sự kiêu mạn “tôi bằng” đối với người hơn, sự kiêu mạn “tôi kém” đối với người hơn, sự kiêu mạn “tôi hơn” đối với người bằng, sự kiêu mạn “tôi bằng” đối với người bằng, sự kiêu mạn “tôi kém” đối với người bằng, sự kiêu mạn “tôi hơn” đối với người kém, sự kiêu mạn “tôi bằng” đối với người kém, sự kiêu mạn “tôi kém” đối với người kém, sự kiêu mạn, sự quá kiêu mạn, sự kiêu mạn-quá kiêu mạn, sự khinh thường, sự chấp thủ kiêu mạn, sự kiêu mạn “tôi là”, sự tà kiêu mạn, tư duy về thân quyến, tư duy về quốc gia, tư duy về sự bất tử, tư duy liên quan đến lòng trắc ẩn đối với người khác, tư duy liên quan đến lợi lộc, cung kính, danh tiếng, tư duy liên quan đến sự không bị khinh thường.
Ekakaṃ.
The One.
Phần Một.
121
Dukaṃ
The Two
Phần Hai (Dukaṃ)
122
Kodho ca upanāho ca, makkho ca paḷāso ca, issā ca macchariyañca, māyā ca sāṭheyyañca, avijjā ca bhavataṇhā ca, bhavadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhi ca, sassatadiṭṭhi ca ucchedadiṭṭhi ca, antavādiṭṭhi ca anantavādiṭṭhi ca, pubbantānudiṭṭhi ca aparantānudiṭṭhi ca, ahirikañca anottappañca, dovacassatā ca pāpamittatā ca, anajjavo ca amaddavo ca, akkhanti ca asoraccañca, asākhalyañca appaṭisanthāro ca, indriyesu aguttadvāratā ca bhojane amattaññutā ca, muṭṭhassaccañca asampajaññañca, sīlavipatti ca diṭṭhivipatti ca, ajjhattasaṃyojanañca bahiddhāsaṃyojanañca.
Anger and resentment, hypocrisy and malice, envy and stinginess, deceit and craftiness, ignorance and craving for existence, wrong view of existence and wrong view of non-existence, eternalist view and annihilationist view, view of finitude and view of infinitude, view of past extremes and view of future extremes, shamelessness and fearlessness of wrongdoing, ill-speech and bad companionship, inflexibility and harshness, impatience and lack of gentleness, unfriendliness and lack of hospitality, unguardedness of the sense doors and immoderation in food, forgetfulness and lack of clear comprehension, degeneration of sīla and degeneration of view, internal fetter and external fetter.
Sân hận và oán ghét; sự che giấu lỗi lầm và sự khinh miệt; sự đố kỵ và sự keo kiệt; sự lừa dối và sự xảo trá; vô minh và ái hữu; tà kiến hữu và tà kiến vô hữu; thường kiến và đoạn kiến; biên kiến hữu biên và biên kiến vô biên; tà kiến về quá khứ và tà kiến về tương lai; vô tàm và vô quý; sự khó dạy và bạn bè xấu; sự không ngay thẳng và sự không nhu hòa; sự không nhẫn nại và sự không hiền lành; sự không thân thiện và sự không tiếp đón; sự không canh giữ các căn và sự không tiết độ trong ăn uống; sự thất niệm và sự không tỉnh giác; sự hư hoại về giới và sự hư hoại về tà kiến; kiết sử nội tại và kiết sử ngoại tại.
Dukaṃ.
The Two.
Phần Hai.
123
Tikaṃ
The Three
Phần Ba (Tikaṃ)
124
Tīṇi akusalamūlāni, tayo akusalavitakkā, tisso akusalasaññā, tisso akusaladhātuyo, tīṇi duccaritāni, tayo āsavā, tīṇi saṃyojanāni, tisso taṇhā, aparāpi tisso taṇhā, aparāpi tisso taṇhā, tisso esanā, tisso vidhā, tīṇi bhayāni, tīṇi tamāni, tīṇi titthāyatanāni, tayo kiñcanā, tīṇi aṅgaṇāni, tīṇi malāni, tīṇi visamāni, aparānipi tīṇi visamāni, tayo aggī, tayo kasāvā, aparepi tayo kasāvā.
Three unwholesome roots, three unwholesome thoughts, three unwholesome perceptions, three unwholesome elements, three wrong conducts, three āsavas, three fetters, three cravings, again three cravings, again three cravings, three quests, three types of pride, three fears, three obscurations, three sectarian standpoints, three defilements, three blemishes, three stains, three inequalities, again three inequalities, three fires, three impurities, again three impurities.
Ba căn bất thiện, ba tầm bất thiện, ba tưởng bất thiện, ba giới bất thiện, ba ác hạnh, ba lậu hoặc (āsava), ba kiết sử, ba ái, ba ái khác, ba ái khác nữa, ba sự tìm cầu, ba loại kiêu mạn, ba nỗi sợ hãi, ba sự tối tăm, ba tà kiến, ba sự ô nhiễm (kiñcana), ba sự cấu uế, ba sự bất tịnh, ba sự bất bình đẳng khác, ba ngọn lửa, ba sự dơ bẩn (kasāva), ba sự dơ bẩn khác nữa.
125
Assādadiṭṭhi attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi, arati vihesā adhammacariyā, dovacassatā pāpamittatā nānattasaññā, uddhaccaṃ kosajjaṃ pamādo, asantuṭṭhitā asampajaññatā mahicchatā, ahirikaṃ anottappaṃ pamādo, anādariyaṃ dovacassatā pāpamittatā, assaddhiyaṃ avadaññutā kosajjaṃ, uddhaccaṃ asaṃvaro dussīlyaṃ, ariyānaṃ adassanakamyatā saddhammaṃ asotukamyatā upārambhacittatā, muṭṭhassaccaṃ asampajaññaṃ cetaso vikkhepo, ayoniso manasikāro kummaggasevanā cetaso ca līnattaṃ.
View of gratification, view of self, wrong view; discontent, harmfulness, unrighteous conduct; ill-speech, bad companionship, diverse perceptions; restlessness, laziness, heedlessness; dissatisfaction, lack of clear comprehension, great desire; shamelessness, fearlessness of wrongdoing, heedlessness; disrespect, ill-speech, bad companionship; lack of faith, ungraciousness, laziness; restlessness, lack of restraint, immorality; desire not to see noble ones, desire not to hear the good Dhamma, fault-finding attitude; forgetfulness, lack of clear comprehension, mental distraction; unwise attention, resorting to a wrong path, and mental sluggishness.
Tà kiến về sự hưởng thụ, tà kiến về ngã, tà kiến sai lầm; sự bất mãn, sự quấy rối, hành vi bất chính; sự khó dạy, bạn bè xấu, tưởng về sự khác biệt; sự phóng dật, sự biếng nhác, sự phóng dật; sự không biết đủ, sự không tỉnh giác, sự tham lam lớn; vô tàm, vô quý, sự phóng dật; sự không tôn trọng, sự khó dạy, bạn bè xấu; sự không có đức tin, sự không biết ơn, sự biếng nhác; sự phóng dật, sự không phòng hộ, sự phá giới; sự không muốn thấy các bậc Thánh, sự không muốn nghe Chánh Pháp, tâm chỉ trích; sự thất niệm, sự không tỉnh giác, sự phân tán của tâm; sự tác ý phi như lý, sự theo con đường sai lầm, và sự co rút của tâm.
Tikaṃ.
The Three.
Phần Ba.
126
Catukkaṃ
The Four
Phần Bốn (Catukkaṃ)
127
Cattāro āsavā, cattāro ganthā, cattāro oghā, cattāro yogā, cattāri upādānāni, cattāro taṇhuppādā, cattāri agatigamanāni, cattāro vipariyāsā, cattāro anariyavohārā, aparepi cattāro anariyavohārā, cattāri duccaritāni, aparāpi cattāri duccaritāni, cattāri bhayāni, (aparānipi cattāri bhayāni,) catasso diṭṭhiyo.
Four āsavas, four ties, four floods, four yokes, four clingings, four origins of craving, four wrong courses of action, four perversions, four ignoble modes of speech, again four ignoble modes of speech, four wrong conducts, again four wrong conducts, four fears, (again four fears,) four views.
Bốn lậu hoặc, bốn kiết phược, bốn dòng nước lũ, bốn ách phược, bốn thủ, bốn nguyên nhân sinh khởi ái, bốn sự đi sai đường, bốn sự điên đảo, bốn lời nói không phải của bậc Thánh, bốn lời nói không phải của bậc Thánh khác, bốn ác hạnh, bốn ác hạnh khác nữa, bốn nỗi sợ hãi, (bốn nỗi sợ hãi khác nữa,) bốn tà kiến.
Catukkaṃ.
The Four.
Phần Bốn.
128
Pañcakaṃ
The Five
Phần Năm (Pañcakaṃ)
129
Pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni, pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni, pañca macchariyāni, pañca saṅgā, pañca sallā, pañca cetokhilā, pañca cetasovinibandhā, pañca nīvaraṇāni, pañca kammāni ānantarikāni, pañca diṭṭhiyo, pañca verā, pañca byasanā, pañca akkhantiyā ādīnavā, pañca bhayāni, pañca diṭṭhadhammanibbānavādā.
Five lower fetters, five higher fetters, five forms of stinginess, five bonds, five darts, five mental wildernesses, five mental shackles, five hindrances, five deeds with immediate result, five views, five enmities, five misfortunes, five disadvantages of impatience, five fears, five views of Nibbāna in this very life.
Năm hạ phần kiết sử, năm thượng phần kiết sử, năm sự keo kiệt, năm sự ràng buộc, năm mũi tên, năm sự chướng ngại tâm, năm sự trói buộc tâm, năm triền cái, năm nghiệp vô gián, năm tà kiến, năm sự thù hận, năm sự bất hạnh, năm hiểm họa của sự không nhẫn nại, năm nỗi sợ hãi, năm chủ trương Niết Bàn trong hiện tại.
Pañcakaṃ.
The Five.
Phần Năm.
130
Chakkaṃ
The Six
Phần Sáu (Chakkaṃ)
131
Cha vivādamūlāni, cha chandarāgā dhammā, cha virodhavatthūni, cha taṇhākāyā, cha agāravā, cha parihāniyā dhammā, aparepi cha parihāniyā dhammā, cha somanassupavicārā, cha domanassupavicārā, cha upekkhupavicārā, cha gehasitāni somanassāni, cha gehasitāni domanassāni, cha gehasitā upekkhā, cha diṭṭhiyo.
Six roots of contention, six states of sensual desire, six bases of conflict, six groups of craving, six forms of disrespect, six states conducive to decline, again six states conducive to decline, six courses of joy, six courses of sorrow, six courses of equanimity, six joys dwelling in the home, six sorrows dwelling in the home, six forms of equanimity dwelling in the home, six views.
Sáu căn bản tranh cãi, sáu pháp có dục tham, sáu đối tượng gây xung đột, sáu thân ái, sáu sự bất kính, sáu pháp suy đồi, sáu pháp suy đồi khác, sáu sự quán sát hỷ, sáu sự quán sát ưu, sáu sự quán sát xả, sáu hỷ liên quan đến đời sống tại gia, sáu ưu liên quan đến đời sống tại gia, sáu xả liên quan đến đời sống tại gia, sáu tà kiến.
Chakkaṃ.
The Six.
Phần Sáu.
132
Sattakaṃ
The Seven
Phần Bảy
133
Satta anusayā, satta saṃyojanāni, satta pariyuṭṭhānāni, satta asaddhammā, satta duccaritāni, satta mānā, satta diṭṭhiyo.
Seven underlying tendencies, seven fetters, seven obsessions, seven ignoble states, seven wrong conducts, seven forms of conceit, seven views.
Bảy tùy miên, bảy kiết sử, bảy triền cái, bảy ác pháp, bảy ác hạnh, bảy ngã mạn, bảy tà kiến.
Sattakaṃ.
The Seven.
Phần Bảy.
134
Aṭṭhakaṃ
The Eight
Phần Tám
135
Aṭṭha kilesavatthūni, aṭṭha kusītavatthūni, aṭṭhasu lokadhammesu cittassa paṭighāto, aṭṭha anariyavohārā, aṭṭha micchattā, aṭṭha purisadosā, aṭṭha asaññivādā, aṭṭha nevasaññināsaññivādā.
Eight bases of defilement, eight bases of laziness, eight causes of mental resistance towards worldly conditions, eight ignoble modes of speech, eight wrong paths, eight faults of a person, eight views of non-percipient beings, eight views of neither-percipient-nor-non-percipient beings.
Tám căn bản phiền não, tám căn bản biếng nhác, sự chướng ngại của tâm đối với tám pháp thế gian, tám lời nói không thánh thiện, tám tà kiến, tám lỗi của người, tám thuyết về vô tưởng, tám thuyết về phi tưởng phi phi tưởng.
Aṭṭhakaṃ.
The Eight.
Phần Tám.
136
Navakaṃ
The Nine
Phần Chín
137
Nava āghātavatthūni, nava purisamalāni, navavidhā mānā, nava taṇhāmūlakā dhammā, nava iñjitāni, nava maññitāni, nava phanditāni, nava papañcitāni, nava saṅkhatāni.
Nine grounds for resentment, nine defilements of a person, nine kinds of conceit, nine phenomena rooted in craving, nine agitations, nine notions, nine tremblings, nine proliferations, nine conditioned things.
Chín căn bản sân hận, chín cấu uế của người, chín loại ngã mạn, chín pháp có gốc rễ từ ái, chín sự xao động, chín sự tưởng tượng, chín sự rung động, chín sự hý luận, chín pháp hữu vi.
Navakaṃ.
The Chapter of Nines.
Phần Chín.
138
Dasakaṃ
The Chapter of Tens
Phần Mười
139
Dasa kilesavatthūni, dasa āghātavatthūni, dasa akusalakammapathā, dasa saṃyojanāni, dasa micchattā, dasavatthukā micchādiṭṭhi, dasavatthukā antaggāhikā diṭṭhi.
Ten bases of defilements, ten grounds for resentment, ten unwholesome courses of action, ten fetters, ten wrongnesses, wrong view with ten bases, extreme view with ten bases.
Mười căn bản phiền não, mười căn bản sân hận, mười ác nghiệp đạo, mười kiết sử, mười tà kiến, tà kiến có mười đối tượng, kiến chấp cực đoan có mười đối tượng.
Dasakaṃ.
The Chapter of Tens.
Phần Mười.
140
Aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni ajjhattikassa upādāya, aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni bāhirassa upādāya, tadekajjhaṃ abhisaññuhitvā abhisaṅkhipitvā chattiṃsa taṇhāvicaritāni honti, iti atītāni chattiṃsa taṇhāvicaritāni, anāgatāni chattiṃsa taṇhāvicaritāni, paccuppannāni chattiṃsa taṇhāvicaritāni, tadekajjhaṃ abhisaññuhitvā abhisaṅkhipitvā aṭṭha taṇhāvicaritasataṃ hoti, yāni ca dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle veyyākaraṇe vuttāni bhagavatā.
Eighteen courses of craving with reference to oneself, eighteen courses of craving with reference to others; collecting and summarizing them all, there are thirty-six courses of craving. Thus, there are thirty-six past courses of craving, thirty-six future courses of craving, thirty-six present courses of craving. Collecting and summarizing them all, there are one hundred and eight courses of craving, and also the sixty-two wrong views spoken of by the Blessed One in the Brahmajāla Sutta.
Mười tám sự biến chuyển của ái liên quan đến nội tại, mười tám sự biến chuyển của ái liên quan đến ngoại tại; tổng hợp và tóm tắt lại thành ba mươi sáu sự biến chuyển của ái. Như vậy, ba mươi sáu sự biến chuyển của ái trong quá khứ, ba mươi sáu sự biến chuyển của ái trong vị lai, ba mươi sáu sự biến chuyển của ái trong hiện tại; tổng hợp và tóm tắt lại thì có một trăm lẻ tám sự biến chuyển của ái, và sáu mươi hai tà kiến được Đức Thế Tôn thuyết trong kinh Phạm Võng.
141
Khuddakavatthuvibhaṅgaṃ.
The Analysis of Minor Subjects.
Tiểu Phân Tích Các Đối Tượng.
142
Dhammahadayavibhaṅgo
The Analysis of the Heart of Dhamma
Phân Tích Tâm Pháp
143
Kati khandhā, kati āyatanāni, kati dhātuyo, kati saccāni, kati indriyāni, kati hetū, kati āhārā, kati phassā, kati vedanā, kati saññā, kati cetanā, kati cittāni (vibha. 978)?
How many aggregates (khandhā)? How many sense bases (āyatanāni)? How many elements (dhātuyo)? How many truths (saccāni)? How many faculties (indriyāni)? How many roots (hetū)? How many nutriments (āhārā)? How many contacts (phassā)? How many feelings (vedanā)? How many perceptions (saññā)? How many volitions (cetanā)? How many consciousnesses (cittāni)?
Có bao nhiêu uẩn, bao nhiêu xứ, bao nhiêu giới, bao nhiêu sự thật, bao nhiêu quyền, bao nhiêu nhân, bao nhiêu món ăn, bao nhiêu xúc, bao nhiêu thọ, bao nhiêu tưởng, bao nhiêu tư, bao nhiêu tâm (Vibh. 978)?
144
Pañcakkhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, cattāri saccāni, bāvīsatindriyāni, nava hetū, cattāro āhārā, satta phassā, satta vedanā, satta saññā, satta cetanā, satta cittāni (vibha. 978).
Five aggregates, twelve sense bases, eighteen elements, four truths, twenty-two faculties, nine roots, four nutriments, seven contacts, seven feelings, seven perceptions, seven volitions, seven consciousnesses.
Năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới, bốn sự thật, hai mươi hai quyền, chín nhân, bốn món ăn, bảy xúc, bảy thọ, bảy tưởng, bảy tư, bảy tâm (Vibh. 978).
145
Dhammahadayavibhaṅgaṃ.
The Analysis of the Heart of Dhamma.
Phân Tích Tâm Pháp.
146
Vibhaṅgamātikā niṭṭhitā.
The Matika of the Vibhaṅga is concluded.
Maṇo Vibhaṅga đã hoàn tất.
147

3. Dhātukathāmātikā

3. The Matika of Dhātukathā

3. Maṇo Dhātukathā

148
Nayamātikā
The Method-Matika
Maṇo Phương Pháp
149
Saṅgaho asaṅgaho (dhātu. 1).
Inclusion or non-inclusion.
Tập hợp, không tập hợp (Dhātu. 1).
Saṅgahitena asaṅgahitaṃ.
The included by the non-included.
Không tập hợp bởi cái đã tập hợp.
Asaṅgahitena saṅgahitaṃ.
The non-included by the included.
Tập hợp bởi cái không tập hợp.
Saṅgahitena saṅgahitaṃ.
The included by the included.
Tập hợp bởi cái đã tập hợp.
Asaṅgahitena asaṅgahitaṃ.
The non-included by the non-included.
Không tập hợp bởi cái không tập hợp.
Sampayogo vippayogo.
Association or dissociation.
Tương ưng, không tương ưng.
Sampayuttena vippayuttaṃ.
The associated by the dissociated.
Không tương ưng bởi cái tương ưng.
Vippayuttena sampayuttaṃ.
The dissociated by the associated.
Tương ưng bởi cái không tương ưng.
Sampayuttena sampayuttaṃ.
The associated by the associated.
Tương ưng bởi cái tương ưng.
Vippayuttena vippayuttaṃ.
The dissociated by the dissociated.
Không tương ưng bởi cái không tương ưng.
Saṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ.
The included, associated or dissociated.
Tương ưng và không tương ưng bởi cái đã tập hợp.
Sampayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitaṃ.
The associated, included or non-included.
Tập hợp và không tập hợp bởi cái tương ưng.
Asaṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttaṃ.
The non-included, associated or dissociated.
Tương ưng và không tương ưng bởi cái không tập hợp.
Vippayuttena saṅgahitaṃ asaṅgahitaṃ.
The dissociated, included or non-included.
Tập hợp và không tập hợp bởi cái không tương ưng.
150
Abbhantaramātikā
The Internal Matika
Maṇo Nội Tại
151
Pañcakkhandhā.
The five aggregates.
Năm uẩn.
Dvādasāyatanāni.
The twelve sense bases.
Mười hai xứ.
Aṭṭhārasa dhātuyo.
The eighteen elements.
Mười tám giới.
Cattāri saccāni.
The four truths.
Bốn sự thật.
Bāvīsatindriyāni.
The twenty-two faculties.
Hai mươi hai quyền.
Paṭiccasamuppādo.
Dependent Origination.
Duyên khởi.
Cattāro satipaṭṭhānā.
The four foundations of mindfulness.
Bốn niệm xứ.
Cattāro sammappadhānā.
The four right exertions.
Bốn chánh cần.
Cattāro iddhipādā.
The four bases of psychic power.
Bốn thần túc.
Cattāri jhānāni.
The four jhāna states.
Bốn thiền.
Catasso appamaññāyo.
The four immeasurables.
Bốn vô lượng tâm.
Pañcindriyāni.
The five faculties.
Năm căn.
Pañca balāni.
The five powers.
Năm lực.
Satta bojjhaṅgā.
The seven factors of enlightenment.
Bảy giác chi.
Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
The Noble Eightfold Path.
Bát chánh đạo.
Phasso vedanā saññā cetanā cittaṃ adhimokkho manasikāro.
Contact, feeling, perception, volition, consciousness, determination, attention.
Xúc, thọ, tưởng, tư, tâm, thắng giải, tác ý.
152
Nayamukhamātikā
The Method-Opening Matika
Maṇo Cửa Phương Pháp
153
Tīhi saṅgaho.
Inclusion by three.
Tập hợp bằng ba.
Tīhi asaṅgaho.
Non-inclusion by three.
Không tập hợp bằng ba.
Catūhi sampayogo.
Association by four.
Tương ưng bằng bốn.
Catūhi vippayogo.
Dissociation by four.
Không tương ưng bằng bốn.
154
Lakkhaṇamātikā
The Characteristics-Matika
Maṇo Đặc Tính
155
Sabhāgo.
Homogeneous.
Đồng loại.
Visabhāgo.
Heterogeneous.
Dị loại.
156
Bāhiramātikā
The External Matika
Maṇo Ngoại Tại
157
Sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikāti.
The entire Dhammasaṅgaṇī is the mātikā of the Dhātukathā.
Tất cả Dhamma-saṅgaṇī là maṇo của Dhātukathā.
158
Dhātukathāmātikā niṭṭhitā.
The Matika of Dhātukathā is concluded.
Maṇo Dhātukathā đã hoàn tất.
159

4. Puggalapaññattimātikā

4. The Matika of Puggalapaññatti

4. Maṇo Puggalapaññatti

160
Cha paññattiyo (pu. pa. mātikā 1) – khandhapaññatti āyatanapaññatti dhātupaññatti saccapaññatti indriyapaññatti puggalapaññattīti.
There are six designations: the designation of aggregates, the designation of sense bases, the designation of elements, the designation of truths, the designation of faculties, and the designation of individuals.
Sáu Paññatti (Pu. Pa. Mātikā 1) – Uẩn Paññatti, Xứ Paññatti, Giới Paññatti, Sự Thật Paññatti, Quyền Paññatti, và Cá Nhân Paññatti.
161
Puggalapaññattimātikā niṭṭhitā.
The Matika of Puggalapaññatti is concluded.
Maṇo Puggalapaññatti đã hoàn tất.
162

5. Kathāvatthumātikā

5. The Matika of Kathāvatthu

5. Maṇo Kathāvatthu

Next Page →

Settings