Api ce hoti tevijjotiādikā āyasmato ajinattherassa gāthā.
Api ce hoti tevijjo and so on are the verses of Venerable Ajina Thera.
Các bài kệ bắt đầu bằng “ Api ce hoti tevijjo” này là của Tôn giả Ajina Trưởng lão.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto kenacideva karaṇīyena araññaṃ gato tattha sucintitaṃ nāma paccekasambuddhaṃ ābādhena pīḷitaṃ nisinnaṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā bhesajjatthāya pasannamānaso ghatamaṇḍaṃ adāsi.
This thera, too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, and accumulating merits in various existences, was born in a noble family in a world devoid of Buddhas. Having reached maturity, he went to the forest for some purpose. There he saw a Paccekabuddha named Sucintita, afflicted by illness and sitting down. He approached him, paid homage, and with a serene mind, offered clarified butter for medicine.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các kiếp Phật quá khứ, tích lũy công đức trong nhiều đời. Vào thời kỳ không có Phật, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi đến tuổi trưởng thành, vì một lý do nào đó đã vào rừng. Ở đó, vị ấy thấy một vị Độc Giác Phật tên là Sucintita đang ngồi chịu bệnh. Vị ấy đến gần, đảnh lễ, và với tâm hoan hỷ, đã dâng cúng dầu bơ tinh khiết làm thuốc.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa daliddabrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva world, and performing various merits repeatedly, he wandered in only happy existences. In this Buddha-era, he took rebirth in Sāvatthī, in the house of a certain poor brahmin.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm nhiều công đức, luân hồi trong các cõi thiện. Đến thời Đức Phật hiện tại, vị ấy đã tái sinh vào gia đình một Bà-la-môn nghèo ở Sāvatthī.
Taṃ vijāyanakāle ajinacammena sampaṭicchiṃsu.
At the time of his birth, they received him with an antelope skin.
Khi sinh ra, vị ấy được đón bằng một tấm da dê (ajina).
Tenassa ajinotveva nāmaṃ akaṃsu.
Therefore, they named him Ajina.
Vì thế, họ đặt tên cho vị ấy là Ajina.
So bhogasaṃvattaniyassa kammassa akatattā daliddakule nibbatto vayappattopi appannapānabhojano hutvā vicaranto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Due to not having performed kamma conducive to wealth, he was born into a poor family, and even when he reached maturity, he lived without much food and drink. Seeing the Buddha's power at the reception of Jetavana, he gained faith and went forth. Practicing vipassanā, he soon became endowed with the six supernormal powers (chaḷabhiñño).
Do không tạo nghiệp mang lại tài sản, vị ấy sinh ra trong gia đình nghèo khó, đến tuổi trưởng thành cũng thiếu thốn thức ăn và đồ uống. Khi đi lại, vị ấy thấy uy lực của Đức Phật tại Jetavana, phát khởi niềm tin, xuất gia, thực hành thiền quán và không lâu sau đã đạt được sáu thắng trí (chaḷabhiñño).
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.43.78-87) –
Thus it is said in the Apadāna:
Vì thế, trong Apadāna đã nói:
Arahattaṃ pana patvāpi purimakammanissandena appalābhī appaññātova ahosi.
However, even after attaining Arahantship, due to the residual effect of past kamma, he was of little gain and remained unknown.
Tuy đã đạt A-la-hán, nhưng do dư nghiệp từ kiếp trước, vị ấy vẫn ít được lợi lộc và không được biết đến.
Uddesabhattasalākabhattānipi lāmakāneva pāpuṇanti.
Even the designated meals and ticket meals he received were meager.
Ngay cả những bữa ăn được chỉ định và bữa ăn theo phiếu cũng là những món tầm thường.
Kammaphaleneva ca naṃ puthujjanā bhikkhū sāmaṇerā ca ‘‘appaññāto’’ti avamaññanti.
And it was due to the fruit of kamma that ordinary bhikkhus and sāmaṇeras disrespected him, saying, “He is unknown.”
Chính vì quả báo của nghiệp, các Tỳ-kheo và Sa-di phàm phu đã khinh thường vị ấy, cho rằng vị ấy là người không nổi tiếng.
Thero te bhikkhū saṃvejento –
The Elder, wishing to arouse a sense of urgency in those bhikkhus, spoke:
Để cảnh tỉnh các Tỳ-kheo đó, Trưởng lão đã nói:
Tattha apīti sambhāvane nipāto.
Here, api is a particle of emphasis.
Trong đó, apī là một tiểu từ diễn tả sự tán thán.
Ceti parikappane.
Ce is for supposition.
Ce là để giả định.
Hotīti bhavati.
Hotī means ‘is’ or ‘becomes.’
Hotī là trở thành.
Tisso vijjā etassāti tevijjo.
One who has three knowledges is tevijjo.
Người có ba minh là tevijjo.
Maccuṃ pajahatīti maccuhāyī.
One who abandons death is maccuhāyī.
Người từ bỏ cái chết là maccuhāyī.
Kāmāsavādīnaṃ abhāvena anāsavo.
Due to the absence of defilements such as sensual defilements (kāmāsava), one is anāsavo.
Người không có lậu hoặc như kāmāsava, v.v. là anāsavo.
Idaṃ vuttaṃ hoti – dibbacakkhuñāṇaṃ pubbenivāsañāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti imāsaṃ tissannaṃ vijjānaṃ adhigatattā tevijjo tato eva sabbaso kāmāsavādīnaṃ parikkhīṇattā anāsavo āyatiṃ punabbhavassa aggahaṇato maraṇābhāvena maccuhāyī yadipi hoti, evaṃ santepi appaññātoti naṃ bālā avajānanti yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, taṃ sadatthaṃ anupāpuṇitvā ṭhitampi naṃ uttamaṃ purisaṃ ‘‘dhutavādo bahussuto dhammakathiko’’ti uppannalābhassa abhāvato ‘‘na paññāto na pākaṭo’’ti bālā dummedhapuggalā avajānanti, kasmā?
This is what is meant: Even if one is tevijjo due to having attained these three knowledges—divine eye knowledge, knowledge of past lives, and knowledge of the destruction of defilements—and precisely because of that, one is anāsavo due to the complete eradication of defilements such as sensual defilements, and maccuhāyī due to the absence of death, as there is no future rebirth, even so, the foolish despise him as ‘unknown.’ Even such a supreme person, who has attained the ultimate goal for which noble sons rightly go forth from home to homelessness, is despised by the foolish, by dull-witted individuals, as ‘not known, not prominent,’ because of the absence of acquired gains, even if he is called ‘a speaker of dhutaṅga, learned, a Dhamma speaker.’ Why?
Điều này có nghĩa là: Do đã đạt được ba loại minh là thiên nhãn minh (dibbacakkhuñāṇa), túc mạng minh (pubbenivāsañāṇa), và lậu tận minh (āsavakkhayañāṇa), vị ấy là Tam Minh (Tevijjo). Cũng vì thế, do đã đoạn trừ hoàn toàn các lậu hoặc dục (kāmāsava) và các lậu hoặc khác, vị ấy là Vô Lậu (Anāsavo). Do không còn tái sinh trong tương lai và không còn cái chết, vị ấy là Vượt Khỏi Tử Thần (Maccuhāyī). Dù là như vậy, nhưng những kẻ ngu si vẫn coi thường vị ấy mà nói rằng "không được biết đến". Vì mục đích mà các thiện nam tử xuất gia từ bỏ đời sống gia đình để sống không gia đình, vị tối thượng nhân ấy dù đã đạt được lợi ích chân chính đó, nhưng vì không có lợi lộc phát sinh như "người trì hạnh đầu đà, người đa văn, người thuyết pháp", nên những kẻ ngu si, kém trí tuệ, coi thường vị ấy mà nói rằng "không được biết đến, không nổi tiếng". Vì sao?
Ajānatā ajānanakāraṇā guṇānaṃ ajānanameva tattha kāraṇanti dasseti.
Ajānatā means ‘due to not knowing.’ It shows that not knowing the qualities is the reason there.
Vì không hiểu biết (ajānatā). Sự không hiểu biết về các phẩm chất chính là nguyên nhân ở đây. Điều này được chỉ rõ.
Yathā ca guṇānaṃ ajānanato bālā lābhagarutāya sambhāvanīyampi avajānanti, evaṃ guṇānaṃ ajānanato lābhagarutāya evaṃ avajānitabbampi sambhāventīti dassento dutiyaṃ gāthaṃ āha.
Just as the foolish, not knowing qualities and valuing gain, despise even those who are worthy of honor, so too, not knowing qualities and valuing gain, they honor even those who should be despised. To show this, he spoke the second verse.
Để chỉ ra rằng, cũng như những kẻ ngu si vì không hiểu biết về các phẩm chất và vì coi trọng lợi lộc mà coi thường cả những người đáng được tôn trọng, thì cũng vì không hiểu biết về các phẩm chất và vì coi trọng lợi lộc mà họ lại tôn trọng cả những người đáng bị khinh miệt, nên Đức Phật đã nói bài kệ thứ hai.
Tattha yoti aniyamavacanaṃ.
Here, yo is an indefinite pronoun.
Trong đó, từ yo là từ chỉ sự không xác định.
Ca-saddo byatireke, tena yathāvuttapuggalato imassa puggalassa vuccamānaṃyeva visesaṃ janeti.
The particle ca indicates contrast, thereby generating a distinct difference for this person compared to the previously mentioned person.
Từ ca biểu thị sự đối lập, qua đó tạo ra sự khác biệt được đề cập của người này so với người đã nói ở trên.
Khoti avadhāraṇe.
Kho is for emphasis.
Từ kho là để nhấn mạnh.
Annapānassāti nidassanamattaṃ.
Annapānassa is merely an example.
Từ annapānassā chỉ là một ví dụ.
Lābhīti lābhavā.
Lābhī means ‘one who has gains’.
Từ lābhī có nghĩa là người có lợi lộc.
Idhāti imasmiṃ loke.
Idha means ‘in this world’.
Từ idhā có nghĩa là trong thế giới này.
Jarāmaraṇehi tassa tassa sattāvāsassa pūraṇato galanato ca puggalo.
Puggalo (person) is so called because it fills and swallows up those various abodes of beings with old age and death.
Do bị già và chết lấp đầy và nuốt chửng trong từng cõi chúng sinh, nên gọi là puggalo (người).
Pāpadhammoti lāmakadhammo.
Pāpadhammo means ‘of evil character’.
Từ pāpadhammo có nghĩa là người có pháp xấu xa.
Ayañhettha attho – yo pana puggalo cīvarādipaccayamattasseva lābhī hoti, na jhānādīnaṃ, so pāpicchatāya dussīlabhāvena hīnadhammopi samāno idha imasmiṃ loke bālānaṃ lābhagarutāya sakkato garukato hotīti.
This is the meaning here: But if a person is one who obtains only requisites such as robes, and not jhāna and so on, even if he is of evil character due to having wicked desires and being immoral, he is honored and respected by the foolish in this world due to their valuing gain.
Ý nghĩa ở đây là: Còn người nào chỉ có lợi lộc về y phục và các vật dụng khác, chứ không có thiền định và các pháp siêu thế, thì dù là người có ác dục, vô đạo đức và pháp kém cỏi, vẫn được những kẻ ngu si trong thế giới này tôn trọng và kính nể vì họ coi trọng lợi lộc.
Yadāhaṃ dhammamassosintiādikā āyasmato meḷajinattherassa gāthā.
The verses beginning with " When I heard the Dhamma" are the verses of the Venerable Meḷajina Thera.
Các bài kệ của Tôn giả Meḷajina, bắt đầu bằng Yadāhaṃ dhammamassosin.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhuraṃ āmodaphalaṃ adāsi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulated merits in various existences. In the time of Sumedha Bhagavā, he was reborn into a noble family, and having reached maturity, one day he saw the Bhagavā going for alms. With a gladdened mind, he offered a sweet āmoda fruit.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các kiếp quá khứ, tích lũy công đức ở khắp mọi nơi. Vào thời Đức Phật Sumedha, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật đi khất thực, tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường một quả āmōda ngọt ngào.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ khattiyakule nibbattitvā meḷajinoti laddhanāmo vijjāsippesu nipphattiṃ gato paṇḍito byatto disāsu pākaṭo ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human realms, and in this Buddha-era, he was reborn into a Khattiya family in Bārāṇasī, named Meḷajina. He became accomplished in arts and sciences, a wise and skilled person, renowned in all directions.
Nhờ công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật của chúng ta, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc ở Bārāṇasī, được đặt tên là Meḷajina, trở thành người thành thạo các môn học và nghệ thuật, thông thái, lỗi lạc và nổi tiếng khắp các phương.
So bhagavati bārāṇasiyaṃ isipatane viharante vihāraṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva arahattaṃ pāpuṇi.
When the Bhagavā was residing in Isipatana near Bārāṇasī, he went to the monastery, approached the Teacher, listened to the Dhamma, gained faith, went forth, established vipassanā, and attained Arahantship on that very day.
Khi Đức Phật trú tại Isipatana ở Bārāṇasī, vị ấy đến tinh xá, yết kiến Đức Đạo Sư, nghe pháp, phát sinh niềm tin, xuất gia, thực hành thiền quán và ngay trong ngày đó đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.57-62) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Arahattaṃ pana patvā aparabhāge bhikkhūhi, ‘‘āvuso, kiṃ tayā uttarimanussadhammo adhigato’’ti puṭṭho sīhanādaṃ nadanto –
Having attained Arahantship, later, when asked by bhikkhus, "Friend, have you attained any superhuman Dhamma?", he roared a lion's roar, reciting these two verses:
Sau khi đạt được A-la-hán quả, một thời gian sau, khi được các Tỳ-khưu hỏi: "Thưa Hiền giả, Hiền giả đã chứng đắc pháp thượng nhân nào?", vị ấy đã cất tiếng sư tử hống và nói hai bài kệ:
Tattha yadāti yasmiṃ kāle.
There, yadā means: at which time.
Trong đó, yadā có nghĩa là vào lúc nào.
Ahanti attānaṃ niddisati.
Ahaṃ refers to oneself.
Ahaṃ chỉ về chính mình.
Dhammanti catusaccadhammaṃ.
Dhammaṃ means: the Dhamma of the Four Noble Truths.
Dhammaṃ là Tứ Diệu Đế.
Assosinti suṇiṃ.
Assosiṃ means: I heard.
Assosiṃ có nghĩa là tôi đã nghe.
Satthunoti diṭṭhadhammikādiatthehi veneyyānaṃ sāsanaṭṭhena satthuno.
Satthuno means: the Teacher, because he instructs those to be trained with benefits pertaining to this life and so on.
Satthuno là Đức Đạo Sư, vì Ngài giáo hóa chúng sinh cần được điều phục bằng các lợi ích hiện tại và tương lai.
Kaṅkhanti saṃsayaṃ.
Kaṅkhaṃ means: doubt.
Kaṅkhaṃ là sự nghi ngờ.
Saṅkhatamasaṅkhatañca anavasesato jānanaṭṭhena sabbaññū.
Sabbaññū (All-knowing) is because he knows all conditioned and unconditioned things without remainder.
Là Toàn Tri (Sabbaññū) vì biết rõ tất cả các pháp hữu vi và vô vi một cách trọn vẹn.
Kutocipi parājitā bhāvena aparājite.
Aparājite (Unconquered) is due to being unconquered by anything.
Là Không Ai Chiến Thắng (Aparājite) vì không bị ai đánh bại.
Veneyyasattānaṃ saṃsārakantārato nibbānaṃ paṭivāhanaṭṭhena satthavāhe.
Satthavāhe (caravan leader) is because he leads beings to Nibbāna from the wilderness of saṃsāra.
Là Bậc Dẫn Đường (Satthavāhe) vì dẫn dắt chúng sinh cần được điều phục ra khỏi sa mạc luân hồi đến Niết bàn.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yato pabhuti ahaṃ satthuno dhammaṃ desentassa catusacca dhammaṃ assosiṃ sotadvārānusārena upadhāresiṃ upalabhiṃ, tato paṭṭhāya anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammānaṃ sayambhūñāṇena jānanato sabbaññū anāvaraṇadassāvimhi, pañcannampi mārānaṃ abhibhavanato tehi aparājitattā sadevake loke appaṭihatadhammacakkattā ca aparājite, veneyyasattānaṃ lobhakantārādito vāhanaṭṭhena satthavāhe, mahāvikkantatāya mahāvīre, aññehi duddamānaṃ purisadammānaṃ saraṇato accantikena damathena damanato sārathīnaṃ pavarabhūte uttame sammāsambuddhe, ‘‘buddho nu kho no nu kho’’ti kaṅkhaṃ nābhijānāmi aparappaccayabhāvato.
This is what is meant: From the time I heard and understood the Dhamma of the Four Noble Truths, taught by the Teacher, through the ear-door, from that time onwards, I know no doubt in the All-knowing One, who knows all conditioned, unconditioned, and conventional phenomena without remainder through his self-existent knowledge, and who is an unobstructed seer; in the Unconquered One, who conquers the five Māras and is therefore unconquered by them, and whose Dhamma-wheel is irresistible in the world with its devas; in the Satthavāha (caravan leader), who leads beings to Nibbāna from the wilderness of craving, etc.; in the Mahāvīra (Great Hero), due to his great valor; in the Uttama (Supreme One), the foremost among charioteers, the Sammāsambuddha, who tames untamable men, devas, and animals with ultimate taming, there is no doubt for me, "Is he a Buddha or not?", because it is not dependent on others.
Điều này có nghĩa là: Kể từ khi tôi nghe Pháp (Dhammaṃ assosiṃ), tức là Tứ Diệu Đế, do Đức Đạo Sư thuyết giảng, tôi đã ghi nhận và thấu hiểu theo con đường của thính giác. Kể từ đó, tôi là Toàn Tri (Sabbaññū), tức là bậc thấy không chướng ngại, vì biết tất cả các pháp hữu vi, vô vi và tục đế một cách trọn vẹn bằng trí tuệ tự sinh. Tôi là Không Ai Chiến Thắng (Aparājite) vì đã chinh phục năm ma vương, không bị chúng đánh bại, và Pháp luân của tôi không bị cản trở trong thế giới có chư thiên. Tôi là Bậc Dẫn Đường (Satthavāhe) vì dẫn dắt chúng sinh cần được điều phục ra khỏi sa mạc tham ái và các sa mạc khác. Tôi là Đại Hùng (Mahāvīre) vì có đại tinh tấn. Tôi là Tối Thượng (Uttame) trong các bậc điều ngự, tức là Đức Chánh Đẳng Giác, vì Ngài điều ngự những người khó điều phục bằng sự điều phục tuyệt đối. Tôi không còn biết đến nghi ngờ (kaṅkhaṃ nābhijānāmi) về việc "Ngài có phải là Phật hay không", vì không còn phụ thuộc vào người khác.
Tathārūpe desite ariya magge tadupādāyabhūtāya ca sīlādi paṭipadāya ‘‘niyyāniko nu kho na nu kho’’ti kaṅkhā vicikicchā na vijjati natthīti.
Likewise, regarding the noble path thus taught, and the practice of sīla and so on, which is the cause for attaining that path, there is no doubt or perplexity, "Is it salvific or not?".
Về Đạo lộ (Magge) cao quý đã được thuyết giảng và về con đường thực hành (paṭipadāya) như giới hạnh, là nguyên nhân dẫn đến Đạo lộ đó, không còn nghi ngờ (kaṅkhā na vijjati), tức là không còn sự hoài nghi về việc "nó có đưa đến giải thoát hay không".
Ettha ca ariyadhamme saṃsayābhāvakathanena ariyasaṅghepi saṃsayābhāvo kathitoyevāti daṭṭhabbaṃ tattha patiṭṭhitassa anaññathābhāvatoti.
Here, by stating the absence of doubt in the Noble Dhamma, the absence of doubt in the Noble Saṅgha is also to be understood, because for one established therein, there is no deviation.
Ở đây, qua việc nói rằng không còn nghi ngờ về Pháp cao quý, cũng có nghĩa là không còn nghi ngờ về Tăng đoàn cao quý, vì người đã an trú trong đó thì không thể khác được.
Yathā agāraṃ ducchannantiādikā āyasmato rādhattherassa gāthā.
The verses beginning with " Just as a house poorly roofed" are the verses of the Venerable Rādha Thera.
Bài kệ của Tôn giả Rādha, bắt đầu bằng Yathā agāraṃ ducchanna.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto vihāraṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinno satthārā ekaṃ bhikkhuṃ paṭibhāneyyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ disvā sayaṃ taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā mahādānaṃ pavattesi.
It is said that this Elder, in the time of the Blessed One Padumuttara, was born into a good family in the city of Haṃsāvatī. Having reached maturity, he went to the monastery, approached the Teacher, paid homage, and sat down to one side. Seeing the Teacher appoint a certain bhikkhu to the foremost position among those with ready wit, he himself aspired to that position and offered a great alms-giving.
Nghe nói, vị này vào thời Đức Phật Padumuttara, sinh ra trong một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī, khi trưởng thành, đã đến tinh xá, yết kiến và đảnh lễ Đức Đạo Sư, rồi ngồi xuống một bên. Thấy Đức Đạo Sư đặt một Tỳ-khưu vào vị trí cao nhất trong số những người có trí tuệ ứng đối, vị ấy tự cầu nguyện đạt được vị trí đó và đã thực hiện một đại bố thí.
Satthu uḷārañca pūjaṃ akāsi.
And he made an excellent offering to the Teacher.
Vị ấy cũng đã cúng dường Đức Đạo Sư một cách cao quý.
So evaṃ katapaṇidhāno tato cuto tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhurāni ambaphalānī adāsi.
Having made such a resolution, he passed away from that existence and accumulated merits in various lives. In the time of the Blessed One Vipassī, he was born into a good family, and having reached maturity, one day he saw the Teacher going for alms. With a gladdened mind, he offered sweet mango fruits.
Với lời nguyện như vậy, sau khi chết từ kiếp đó, vị ấy đã tích lũy công đức ở khắp mọi nơi. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Đạo Sư đi khất thực, tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường những quả xoài ngọt ngào.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā rādhoti laddhanāmo vayappatto hutvā gharāvāsaṃ vasanto mahallakakāle puttadārehi apasādito, ‘‘kiṃ me gharāvāsena, pabbajissāmī’’ti vihāraṃ gantvā there bhikkhū upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yācitvā tehi ‘‘ayaṃ brāhmaṇo jiṇṇo na sakkoti vattapaṭivattaṃ pūretu’’nti paṭikkhitto satthu santikaṃ gantvā attano ajjhāsayaṃ pavedetvā satthārā upanissayasampattiṃ oloketvā āṇattena dhammasenāpatinā pabbājito vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and performing various merits again and again, he wandered through devas and humans. In the time of our Blessed One, he was born into a brahmin family in Rājagaha, named Rādha. Having reached adulthood, he lived a householder's life. In his old age, he was disrespected by his children and wife, and thinking, "What use is this householder's life to me? I will go forth," he went to the monastery, approached the elder bhikkhus, and requested ordination. They refused him, saying, "This brahmin is old and cannot fulfill the duties and observances." He then went to the Teacher, expressed his intention, and the Teacher, observing his potential for liberation, had him ordained by the Dhammasenāpati (Chief of the Dhamma). He established insight meditation and attained Arahantship not long after.
Nhờ công đức đó, vị ấy sinh lên cõi trời, sau đó tiếp tục tạo nhiều thiện nghiệp, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật của chúng ta, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, được đặt tên là Rādha. Khi đến tuổi trưởng thành, sống đời gia đình, đến lúc già yếu, bị con cái và vợ khinh miệt. Vị ấy nghĩ: "Đời sống gia đình có ích gì cho ta? Ta sẽ xuất gia." Thế là vị ấy đến tinh xá, yết kiến các Tỳ-khưu Trưởng lão, xin xuất gia. Nhưng các vị ấy từ chối vì nghĩ: "Bà-la-môn này đã già yếu, không thể thực hiện các bổn phận." Vị ấy liền đến chỗ Đức Đạo Sư, trình bày tâm nguyện của mình. Đức Đạo Sư quán xét thấy vị ấy có duyên lành để chứng đắc, liền truyền lệnh cho Pháp tướng quân (Sāriputta) cho vị ấy xuất gia. Sau khi xuất gia, vị ấy thực hành thiền quán và không lâu sau đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.63-67) –
Concerning him, it is said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Arahattaṃ pana patvā satthu santikāvacaro hutvā vicaranto satthu dhammadesanāpaṭibhānassa paccayabhūtānaṃ paṭibhānajānanakānaṃ aggo jāto.
My defilements are burnt away… My task in the Buddha’s Dispensation is done.” Having attained Arahantship, he became an attendant of the Teacher and, while wandering, became foremost among those who understood the conditions for the Teacher’s spontaneous Dhamma discourses, those who possessed ready wit.
Sau khi đạt được A-la-hán quả, Ngài trở thành người hầu cận của Đức Bổn Sư và được tôn là bậc tối thượng trong số những người có trí tuệ phản biện, những người tạo điều kiện cho sự phản biện trong giáo pháp của Đức Bổn Sư.
Therassa hi diṭṭhisamudācārañca āgamma dasabalassa navanavā dhammadesanā paṭibhāti.
Indeed, due to the Elder’s way of seeing and understanding, new and new Dhamma discourses arose spontaneously for the Ten-Powered One.
Thật vậy, dựa vào cách nhìn và hành vi của vị Trưởng lão, những lời giáo pháp mới mẻ liên tục xuất hiện trong Đức Thập Lực.
Tenāha bhagavā – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭibhāneyyakānaṃ yadidaṃ rādho’’ti (a. ni. 1.219, 233).
Therefore, the Blessed One said: "Among my bhikkhu disciples who possess ready wit, Rādha is the foremost."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ-khưu, trong số các tỳ-khưu đệ tử của Ta, bậc tối thượng trong những người có trí tuệ phản biện chính là Rādha này” (A. I. 219, 233).
So ekadivasaṃ ‘‘ime sattā abhāvanāya rāgena abhibhuyyanti, bhāvanāya sati taṃ natthī’’ti bhāvanaṃ thomento ‘‘yathā agāra’’ntiādinā gāthādvayamāha.
One day, thinking, "These beings are overcome by craving due to non-development; when there is development, that is not so," and praising development, he uttered the two verses beginning with "Just as a house".
Một ngày nọ, vị ấy muốn tán dương sự tu tập (bhāvanā), nói rằng: “Những chúng sinh này bị tham ái chế ngự do không tu tập; nếu có tu tập thì điều đó sẽ không xảy ra”, và đã nói hai bài kệ bắt đầu bằng “Cũng như một ngôi nhà” (yathā agāra).
133-4. Tattha agāranti yaṃkiñci gehaṃ.
Therein, agāraṃ means any house.
133-4. Trong đó, agāra (ngôi nhà) là bất kỳ ngôi nhà nào.
Ducchannanti viraḷacchannaṃ chiddāvachiddaṃ.
Ducchannaṃ means poorly roofed, full of holes and gaps.
Ducchanna (lợp kém) là lợp thưa thớt, có nhiều lỗ hổng.
Samativijjhatīti vassavuṭṭhi vinivijjhati.
Samativijjhati means the rain penetrates it.
Samativijjhatī (xuyên thủng) là mưa xuyên qua.
Abhāvitanti taṃ agāraṃ vuṭṭhi viya bhāvanāya rahitattā abhāvitaṃ cittaṃ.
Abhāvitaṃ refers to a mind that is undeveloped, just as that house is undeveloped, being devoid of development, like the rain.
Abhāvita (chưa tu tập) là tâm chưa được tu tập, giống như ngôi nhà ấy bị mưa dột vì thiếu sự tu tập (bhāvanā).
Rāgo samativijjhatīti na kevalaṃ rāgova dosamohamānādayopi sabbakilesā tathārūpaṃ cittaṃ ativijjhantiyeva.
Rāgo samativijjhati means not only craving, but also all defilements such as hatred, delusion, and conceit, penetrate such a mind.
Rāgo samativijjhatī (tham ái xuyên thủng) không chỉ có tham ái mà còn tất cả các klesa như sân, si, mạn, v.v., cũng đều xuyên thủng tâm như vậy.
Subhāvitanti samathavipassanābhāvanāhi suṭṭhu bhāvitaṃ, evarūpaṃ cittaṃ succhannaṃ gehaṃ vuṭṭhi viya rāgādayo kilesā ativijjhituṃ na sakkontīti.
Subhāvitaṃ means well-developed through samatha and vipassanā development. Just as rain cannot penetrate a well-covered house, so too defilements like craving cannot penetrate such a mind.
Subhāvita (đã tu tập tốt) là tâm đã được tu tập tốt đẹp bằng sự tu tập samatha và vipassanā; tâm như vậy, giống như ngôi nhà được lợp kín, các klesa như tham ái, v.v., không thể xuyên thủng được.
Khīṇā hi mayhaṃ jātītiādikā āyasmato surādhattherassa gāthā.
The verses beginning with "My birth is destroyed" are those of the Venerable Elder Surādha.
Các bài kệ của Tôn giả Surādha Trưởng lão bắt đầu bằng “Sự tái sinh của tôi đã chấm dứt” (khīṇā hi mayhaṃ jātī).
Kā uppatti?
What is his origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso mātuluṅgaphalaṃ adāsi.
This Elder also, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merits in various existences, was born into a good family in the time of the Blessed One Sikhī. Having reached maturity, one day he saw the Teacher and, with a gladdened mind, offered a citron fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp quá khứ dưới thời các Đức Phật trước, và trong thời Đức Phật Sikhī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, nhìn thấy Đức Bổn Sư, với tâm hoan hỷ, đã dâng một quả bưởi.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde anantaraṃ vuttassa rādhattherassa kaniṭṭho hutvā nibbatti, surādhotissa nāmaṃ ahosi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm, and performing various merits again and again, he wandered only in happy destinations. In the present Buddha era, he was born as the younger brother of Elder Rādha, who was mentioned immediately before, and his name was Surādha.
Nhờ nghiệp công đức ấy, vị ấy tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm công đức, luân hồi trong các thiện thú. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh làm em trai của Trưởng lão Rādha được đề cập trước đó, và được đặt tên là Surādha.
So jeṭṭhabhātari rādhe pabbajite sayampi pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
When his elder brother Rādha went forth, he himself, Surādha, also went forth and, practicing insight meditation, attained arahantship without delay.
Khi anh trai Rādha xuất gia, vị ấy cũng xuất gia và thực hành thiền quán (vipassanā), không lâu sau đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.68-72) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna (Apa. Thera 2.51.68-72):
135-6. Tattha khīṇāti khayaṃ pariyosānaṃ gatā.
Therein, khīṇā means brought to an end, to cessation.
135-6. Trong đó, khīṇā (chấm dứt) là đã đến chỗ tận cùng, kết thúc.
Jātīti bhavo bhavanibbatti vā.
Jāti means existence or the arising of existence.
Jātī (sự tái sinh) là hữu (bhava) hoặc sự phát sinh của hữu.
Vusitaṃ jinasāsananti jinassa sammāsambuddhassa sāsanaṃ maggabrahmacariyaṃ vuṭṭhaṃ parivuṭṭhaṃ.
Vusitaṃ jinasāsanaṃ means the noble conduct of the path, the Dispensation of the Victorious One, the Perfectly Self-Enlightened One, has been lived, has been completed.
Vusitaṃ jinasāsanaṃ (Phạm hạnh trong giáo pháp của Đức Thắng giả đã được hoàn thành) là Phạm hạnh của Đức Thắng giả, Đức Chánh Đẳng Giác, tức là Phạm hạnh của con đường (maggabrahmacariya), đã được thực hành, đã được hoàn thành.
Pahīno jālasaṅkhātoti sattasantānassa ottharaṇato nissarituṃ appadānato ca ‘‘jālasaṅkhāto’’ti ca laddhanāmā diṭṭhi avijjā ca pahīnā maggena samucchinnā.
Pahīno jālasaṅkhāto means wrong view and ignorance, which are called "net" due to covering the continuum of beings and preventing their escape, have been abandoned and utterly eradicated by the path.
Pahīno jālasaṅkhāto (tấm lưới đã được đoạn trừ) là tà kiến (diṭṭhi) và vô minh (avijjā), được gọi là “tấm lưới” vì chúng che phủ dòng tương tục của chúng sinh và không cho phép thoát ra khỏi luân hồi, đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt tận gốc bằng Thánh đạo.
Bhavanetti samūhatāti kāmabhavādikassa bhavassa nayanato pavattanato bhavanettisaññitā taṇhā samugghāṭitā.
Bhavanetti samūhatā means craving, which is called "the guide to existence" due to leading to and causing existence such as the sense-sphere existence, has been completely uprooted.
Bhavanetti samūhatā (dây dẫn đến hữu đã được nhổ tận gốc) là tham ái (taṇhā), được gọi là “dây dẫn đến hữu” (bhavanetti) vì nó dẫn dắt và làm phát sinh các hữu như dục hữu (kāmabhava), v.v., đã được nhổ tận gốc.
Yassatthāya pabbajitoti yassa atthāya yadatthaṃ ahaṃ agārasmā gehato anagāriyaṃ pabbajjaṃ pabbajito upagato.
Yassatthāya pabbajito means "for the sake of which" or "for what purpose" I went forth from home into homelessness, i.e., I undertook the going forth.
Yassatthāya pabbajito (vì mục đích ấy mà tôi đã xuất gia) là vì mục đích nào, vì lợi ích nào, mà tôi đã xuất gia từ agāra (gia đình) để sống anagāriyaṃ (không gia đình).
So sabbesaṃ orambhāgiyuddhambhāgiyappabhedānaṃ saṃyojanānaṃ bandhanānaṃ khayabhūto attho nibbānasaṅkhāto paramattho arahattasaṅkhāto sadattho ca mayā anuppatto adhigatoti attho.
So attho means that purpose, which is the destruction of all fetters, both the lower and higher ones, namely Nibbāna, the ultimate goal, and arahantship, my own true goal, anuppatto (has been attained) by me, that is the meaning.
So attho (mục đích ấy) là mục đích tối thượng (paramattha) gọi là Nibbāna, là sự chấm dứt của tất cả các kiết sử (saṃyojana) và trói buộc (bandhana) thuộc hạ phần (orambhāgiyā) và thượng phần (uddhambhāgiyā), và là mục đích chân chính (sadattha) gọi là A-la-hán quả, đã được tôi anuppatto (đạt được), đã được chứng đắc, đó là ý nghĩa.
Sukhaṃ supantīti āyasmato gotamattherassa gāthā.
Sukhaṃ supantī are the verses of the Venerable Thera Gotama.
Các bài kệ của Tôn giả Gotama Trưởng lão bắt đầu bằng “Họ ngủ an lành” (sukhaṃ supantī).
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso āmodaphalamadāsi.
This thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulated merit that led to Nibbāna in various existences. During the time of Vipassī Bhagavā, he was reborn in a good family and, having reached maturity, one day saw the Bhagavā and, with a serene mind, offered an āmōda fruit.
Vị này cũng đã tích lũy công đức có điều kiện dẫn đến sự thoát ly (vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ) trong các kiếp quá khứ dưới thời các Đức Phật trước. Trong thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, nhìn thấy Đức Thế Tôn, với tâm hoan hỷ, đã dâng một quả āmoda.
Tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā gotamoti laddhanāmo sattavassikakāle upanayanaṃ katvā ratanabhikkhaṃ caritvā sahassaṃ labhitvā taṃ tādise ṭhāne ṭhapetvā vataṃ caranto soḷasasattarasavassuddesikakāle akalyāṇamittehi kāmesu parinīyamāno ekissā rūpūpajīviniyā taṃ sahassabhaṇḍikaṃ datvā brahmacariyavināsaṃ patvā tāya cassa brahmacārirūpaṃ disvā virattākāre dassite ekarattivāseneva nibbinnarūpo attano brahmacariyanivāsaṃ dhanajāniñca saritvā ‘‘ayuttaṃ mayā kata’’nti vippaṭisārī ahosi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva realm and, having performed further meritorious deeds, wandered only in happy destinations. In this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family in Rājagaha and was named Gotama. At the age of seven, he underwent the initiation ceremony and, having begged for jewels, obtained a thousand (coins). He placed it in such a place and observed his vow. When he was sixteen or seventeen years old, being led astray into sensual pleasures by bad friends, he gave that bundle of a thousand (coins) to a courtesan and thus ruined his brahmacariya. When she, seeing his brahmacārī form, showed signs of disinterest, he became disgusted after staying for only one night. Remembering his monastic dwelling and the loss of his wealth, he felt remorse, thinking, "I have done what is improper."
Nhờ nghiệp công đức ấy, vị ấy tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo thêm công đức, luân hồi trong các thiện thú. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh trong một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha, được đặt tên là Gotama. Khi lên bảy tuổi, sau khi làm lễ Upanayana, vị ấy đi khất thực châu báu và nhận được một ngàn đồng. Vị ấy cất giữ số tiền đó ở một nơi thích hợp và thực hành giới hạnh. Khi được mười sáu, mười bảy tuổi, bị bạn bè xấu lôi kéo vào các dục lạc, vị ấy đã đưa số tiền một ngàn đồng đó cho một kỹ nữ và đánh mất Phạm hạnh của mình. Khi kỹ nữ thấy hình dáng của một người tu Phạm hạnh và tỏ vẻ chán ghét, chỉ sau một đêm ở lại, vị ấy cảm thấy chán nản, nhớ lại cuộc sống Phạm hạnh và sự mất mát tài sản của mình, và hối hận rằng: “Tôi đã làm điều không đúng.”
Satthā tassa hetusampattiṃ cittācārañca ñatvā tassa āsannaṭṭhāne attānaṃ dassesi.
The Teacher, knowing his potential and the state of his mind, appeared to him nearby.
Đức Bổn Sư, biết được sự thành tựu về nhân duyên và trạng thái tâm của vị ấy, đã hiện thân gần nơi vị ấy đang ở.
So satthāraṃ disvā pasannamānaso upasaṅkami, tassa bhagavā dhammaṃ desesi.
Seeing the Teacher, he approached with a serene mind, and the Bhagavā taught him the Dhamma.
Vị ấy nhìn thấy Đức Bổn Sư, với tâm hoan hỷ, đã đến gần. Đức Thế Tôn đã thuyết pháp cho vị ấy.
So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajanto khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇi.
Having heard the Dhamma, he gained faith and, upon going forth, attained arahantship right at the shaving of his head.
Nghe pháp, vị ấy phát sinh đức tin và khi xuất gia, ngay khi cạo tóc, đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.80-84) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Điều này được nói trong Apadāna (Apa. Thera 2.51.80-84):
Arahattaṃ pana patvā jhānasukhena phalasukhena vītināmentaṃ eko gihisahāyo upagantvā, ‘‘āvuso, tayā ratanabhikkhāya laddhaṃ pabbajanto kiṃ akāsī’’ti pucchi.
Having attained arahantship and spending his time in the bliss of jhāna and the bliss of fruition, a lay friend approached him and asked, “Friend, what did you do with the wealth you obtained by begging for jewels when you went forth?”
Sau khi đạt được A-la-hán quả, khi vị ấy đang trải qua sự an lạc của thiền định và an lạc của quả vị (A-la-hán), một người bạn đời sống tại gia đã đến và hỏi: “Này hiền giả, khi hiền giả xuất gia, hiền giả đã làm gì với số châu báu đã nhận được khi đi khất thực?”
Taṃ sutvā thero ‘‘idaṃ nāma kata’’nti anācikkhitvā mātugāme dosaṃ pakāsetvā attano vītarāgabhāvena aññaṃ byākaronto ‘‘sukhaṃ supantī’’tiādinā gāthādvayamāha.
Having heard that, the Elder, without revealing "this was done," but disclosing the fault in women and declaring his own state of freedom from passion (vītarāgabhāva) as arahantship, spoke two verses beginning with "Happily sleep..."
Nghe vậy, vị Trưởng lão không nói rõ “Tôi đã làm điều này” mà chỉ ra lỗi lầm của phụ nữ và, với trạng thái không tham ái của mình, đã nói hai bài kệ bắt đầu bằng “Họ ngủ an lành” để tuyên bố về trạng thái của mình.
137. Tattha sukhaṃ supanti munayo, ye itthīsu na bajjhareti ye itthīsu visayabhūtāsu nimittabhūtāsu vā rāgabandhanena na bajjhanti, te munayo tapassino saṃyatindriyā sukhaṃ supanti sukhaṃ viharanti, natthi tesaṃ dukkhanti adhippāyo.
137. Therein, "Happily sleep the sages, who are not bound by women" means that those sages, ascetics, whose faculties are restrained, who are not bound by the fetter of passion to women, who are objects or causes (of passion), they sleep happily, they dwell happily; there is no suffering for them. This is the meaning.
137. Trong đó, sukhaṃ supanti munayo, ye itthīsu na bajjhare (các bậc ẩn sĩ ngủ an lành, những ai không bị trói buộc bởi phụ nữ) có nghĩa là: những bậc ẩn sĩ (munayo), những người tu khổ hạnh (tapassino), những người đã chế ngự các căn (saṃyatindriyā), những ai không bị trói buộc bởi sự trói buộc của tham ái đối với phụ nữ, những người là đối tượng hoặc là dấu hiệu của tham ái, họ ngủ an lành, họ sống an lành, không có khổ đau cho họ. Đó là ý nghĩa.
‘‘Supantī’’ti hi nidassanamattametaṃ.
Indeed, "sleep" is merely an example here.
Thật vậy, “supantī” (họ ngủ) chỉ là một từ ví dụ.
Sadā ve rakkhitabbāsūti ekaṃsena sabbakālaṃ rakkhitabbāsu.
"Who must always be guarded" means who must be guarded at all times, without exception.
Sadā ve rakkhitabbāsū (những người luôn phải được bảo vệ) là những người luôn luôn phải được bảo vệ.
Itthiyo hi sattabhūmike nippurise pāsāde uparibhūmiyaṃ vasāpetvāpi, kucchiyaṃ pakkhipitvāpi na sakkā rakkhituṃ, tasmā tā kiṭṭhādigāviyo viya sabbakālaṃ rakkhaṇīyā honti.
Indeed, women cannot be guarded even by having them dwell on the uppermost floor of a seven-storied palace devoid of men, or by keeping them in one's womb. Therefore, they must be guarded at all times, like cows that eat crops and so forth.
Thật vậy, phụ nữ không thể được bảo vệ ngay cả khi được đặt ở tầng trên cùng của một cung điện bảy tầng không có đàn ông qua lại, hoặc được giấu trong bụng. Vì vậy, họ cần được bảo vệ mọi lúc, giống như những con bò ăn lúa, v.v.
Bahucittatāya vā sāmikena vatthālaṅkārānuppadānādinā cittaññathattato sabbakālaṃ rakkhitabbā.
Or, due to their fickle minds, they must always be guarded by their husbands through gifts of clothes and ornaments, lest their minds change.
Hoặc, do tâm trí hay thay đổi, họ luôn phải được người chồng bảo vệ bằng cách tặng quần áo, trang sức, v.v., để tránh tâm trí họ thay đổi.
Sarīrasabhāvaṃ vā mālāgandhādīhi paṭicchādanavasena rakkhitabbacittatāya rakkhitabbāti.
Or, due to the nature of their bodies, they must be guarded by concealing them with garlands, perfumes, and so forth, as their minds require guarding.
Hoặc là, bản chất của thân thể được che đậy bằng vòng hoa, hương liệu, v.v., cần được bảo vệ vì tâm ý muốn bảo vệ (thân thể đó).
Yāsu saccaṃ sudullabhanti yāsu saccavacanaṃ laddhuṃ na sakkā, itthiyo hi aggimpi pavisanti, visampi khādanti, satthampi āharanti, ubbandhitvāpi kālaṃ karonti, na pana sacce ṭhātuṃ sakkonti.
"In whom truth is very hard to find" means in whom truthful speech cannot be found. Indeed, women enter fire, eat poison, wield weapons, and even hang themselves to die, but they cannot stand in truth.
Yāsu saccaṃ sudullabhanti: ở những người phụ nữ ấy, lời nói chân thật rất khó đạt được. Thật vậy, phụ nữ có thể bước vào lửa, ăn chất độc, cầm vũ khí, thậm chí tự treo cổ chết, nhưng họ không thể giữ lời chân thật.
Tasmā evarūpā itthiyo vajjetvā ṭhitā munayo sukhitā vatāti dasseti.
Therefore, it shows that sages who avoid such women are truly happy.
Do đó, những vị đạo sĩ (munayo) đã xa lánh những người phụ nữ như vậy quả là hạnh phúc, điều này được chỉ ra.
138. Idāni yassa appahīnattā evarūpāsu itthīsupi bajjhanti, tassa kāmassa attano suppahīnataṃ accantaniṭṭhitatañca dassento dutiyaṃ gāthamāha.
Now, showing his own complete abandonment and utter eradication of craving, by which one is bound to such women, he spoke the second verse.
138. Bây giờ, để chỉ ra sự đoạn diệt hoàn toàn của dục vọng (kāma) nơi tự thân, điều mà nếu chưa được đoạn diệt thì người ta vẫn còn bị trói buộc vào những người phụ nữ như vậy, vị ấy nói bài kệ thứ hai.
Vadhaṃ carimha te kāmāti ambho kāma, tava vadhaṃ accantasamucchedaṃ ariyamaggena carimha, ‘‘vadhaṃ carimhase’’tipi pāṭho, vadhāya pahānāya maggabrahmacariyaṃ acarimhāti attho.
"We have trodden the path to your destruction, O Kāma" means, O Kāma, we have trodden the path to your utter eradication, your complete cutting off, through the Noble Path. Another reading is "vadhaṃ carimhase," meaning we have practiced the holy life for the destruction, for the abandonment (of Kāma).
Vadhaṃ carimha te kāmāti: Này dục vọng, chúng ta đã thực hành sự hủy diệt hoàn toàn, sự cắt đứt triệt để ngươi bằng con đường Thánh (ariyamagga). Cũng có bản đọc là “vadhaṃ carimhase”, nghĩa là chúng ta đã thực hành Phạm hạnh trên con đường để đoạn diệt (dục vọng).
Anaṇā dāni te mayanti idāni aggamaggapattito paṭṭhāya iṇabhāvakarāya pahīnattā kāma te anaṇā mayaṃ, na tuyhaṃ iṇaṃ dhārema.
"Now we are debt-free to you" means that now, from the attainment of the highest path, due to the abandonment of craving which causes debt, O Kāma, we are debt-free to you. We do not owe you any debt.
Anaṇā dāni te mayanti: Bây giờ, kể từ khi đạt đến đạo quả tối thượng (aggamagga), chúng ta đã đoạn trừ cái tạo ra trạng thái nợ nần, hỡi dục vọng, chúng ta không còn nợ ngươi nữa.
Avītarāgo hi rāgassa vase vattanato tassa iṇaṃ dhārento viya hoti, vītarāgo pana taṃ atikkamitvā paramena cittissariyena samannāgato.
Indeed, one who is not free from passion (avītarāga) is like one who owes a debt to passion, being subject to its power. But one who is free from passion (vītarāga) has overcome it and is endowed with supreme mastery over the mind.
Thật vậy, người chưa đoạn trừ tham ái (avītarāgo) giống như mắc nợ tham ái vì bị nó chi phối, còn người đã đoạn trừ tham ái (vītarāgo) thì đã vượt qua nó và đạt được sự tự chủ tối thượng của tâm.
Anaṇattā eva gacchāma dāni nibbānaṃ, yattha gantvā na socati yasmiṃ nibbāne gamanahetu sabbaso sokahetūnaṃ abhāvato na socati, taṃ anupādisesanibbānameva idāni gacchāma anupāpuṇāmāti attho.
Being debt-free, "Now we go to Nibbāna, where, having gone, one does not grieve." This means, we now go to, we attain, that very Nibbāna without any remainder (anupādisesa-nibbāna), by going to which one does not grieve, because there are no causes for sorrow whatsoever.
Chính vì không còn mắc nợ, nên gacchāma dāni nibbānaṃ, yattha gantvā na socati: bây giờ chúng ta sẽ đi đến Nibbāna, nơi mà khi đến đó sẽ không còn sầu muộn. Điều đó có nghĩa là, vì không còn bất kỳ nguyên nhân nào của sầu muộn, chúng ta sẽ đạt đến Nibbāna vô dư y (anupādisesanibbāna) ngay bây giờ.