Therīgāthā-aṭṭhakathā

1834

1. Pañcasatamattātherīgāthāvaṇṇanā

1. Commentary on the verses of the Five Hundred Therīs

1. Chú Giải Bài Kệ Của Năm Trăm Trưởng Lão-ni

1835

Chakkanipāte yassa maggaṃ na jānāsītiādikā pañcasatamattānaṃ therīnaṃ gāthā.

In the Chakkanipāta, the verses beginning with yassa maggaṃ na jānāsi belong to five hundred Therīs.

Trong Chương Sáu Kệ, bài kệ “Con không biết đường đi” v.v… là của năm trăm trưởng lão-ni.

Imāpi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantiyo anukkamena upacitavimokkhasambhārā hutvā imasmiṃ buddhuppāde tattha tattha kulagehe nibbattitvā vayappattā mātāpitūhi patikulaṃ ānītā tattha tattha putte labhitvā gharāvāsaṃ vasantiyo samānajātikassa tādisassa kammassa katattā sabbāva mataputtā hutvā, puttasokena abhibhūtā paṭācārāya theriyā santikaṃ upasaṅkamitvā vanditvā nisinnā attano sokakāraṇaṃ ārocesuṃ.

These Therīs, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to freedom from saṃsāra in various existences, gradually amassed the requisites for liberation. In this Buddha-era, they were reborn in various brahmin families. Having reached maturity, they were brought by their parents to their husbands' families. There, they bore children and lived the household life. Due to having performed similar kamma of the same kind, all of them became mothers whose children had died. Overwhelmed by grief for their children, they approached the Therī Paṭācārā, paid homage, and sat down, then reported the cause of their sorrow.

Những vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên thoát khỏi luân hồi trong từng kiếp sống, dần dần tích lũy các yếu tố giải thoát, rồi trong thời Đức Phật này, họ tái sinh vào các gia đình quý tộc khác nhau, khi đến tuổi trưởng thành, được cha mẹ gả về nhà chồng, sống cuộc sống gia đình hạnh phúc, sinh con. Khi những đứa con ấy chạy nhảy chơi đùa thì chúng qua đời. Do đã tạo nghiệp tương tự như vậy, tất cả họ đều mất con, bị nỗi đau mất con hành hạ. Họ đến gặp trưởng lão-ni Paṭācārā, đảnh lễ rồi ngồi xuống và trình bày nguyên nhân nỗi đau của mình.

Therī tāsaṃ sokaṃ vinodentī –

The Therī, desiring to dispel their sorrow,

Trưởng lão-ni, muốn xua tan nỗi đau của họ, đã thuyết pháp bằng bốn bài kệ sau:

1836

127.

1837

‘‘Yassa maggaṃ na jānāsi, āgatassa gatassa vā;

“Whose path you do not know, whether of one who has come or gone;

“Con không biết đường đi của người đã đến hay đã đi;

1838

Taṃ kuto cāgataṃ sattaṃ, mama puttoti rodasi.

About that being, from where it came, why do you weep, saying, ‘My son’?

Từ đâu mà chúng sinh ấy đến, tại sao con lại khóc rằng ‘con của con’?”

1839

128.

1840

‘‘Maggañca khossa jānāsi, āgatassa gatassa vā;

If you truly knew its path, whether of one who has come or gone;

“Nếu con biết đường đi của người đã đến hay đã đi;

1841

Na naṃ samanusocesi, evaṃdhammā hi pāṇino.

You would not grieve for it, for such is the nature of beings.

Con sẽ không than khóc người ấy, vì chúng sinh vốn có bản chất như vậy.”

1842

129.

1843

‘‘Ayācito tatāgacchi, nānuññāto ito gato;

Uninvited it came from there, unpermitted it went from here;

“Không được thỉnh cầu, người ấy từ đó mà đến; không được cho phép, người ấy từ đây mà đi;

1844

Kutoci nūna āgantvā, vasitvā katipāhakaṃ;

Having surely come from somewhere, and stayed for a few days;

Chắc chắn từ đâu đó đến, ở lại vài ngày;

1845

Itopi aññena gato, tatopaññena gacchati.

From here it went to another place, and from there it will go to yet another.

Từ đây đi đến một nơi khác, từ đó lại đi đến một nơi khác nữa.”

1846

130.

1847

‘‘Peto manussarūpena, saṃsaranto gamissati;

The deceased, in human form, will wander on in saṃsāra;

“Người đã chết, mang hình hài con người, sẽ tiếp tục luân hồi;

1848

Yathāgato tathā gato, kā tattha paridevanā’’ti–

As it came, so it went; what is there to lament?”

Đến như thế nào thì đi như thế ấy, có gì mà phải than khóc?”

1849

Imāhi catūhi gāthāhi dhammaṃ desesi.

With these four verses, she taught the Dhamma.

Với bốn bài kệ này, trưởng lão-ni đã thuyết pháp.

1850

Tā tassā dhammaṃ sutvā sañjātasaṃvegā theriyā santike pabbajiṃsu.

Having heard her Dhamma, they were profoundly moved and went forth into homelessness in the presence of the Therī.

Nghe pháp của trưởng lão-ni, họ phát sinh cảm động sâu sắc và xuất gia theo trưởng lão-ni.

Pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karontiyo vimuttiparipācanīyānaṃ dhammānaṃ paripākaṃ gatattā na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahatte patiṭṭhahiṃsu.

Having gone forth and engaged in vipassanā practice, due to the maturation of the qualities conducive to liberation, they soon became established in arahantship together with the paṭisambhidās.

Sau khi xuất gia, họ thực hành thiền Vipassanā, do các pháp làm chín muồi sự giải thoát đã chín muồi, nên chẳng bao lâu họ đã an trú vào A-la-hán quả cùng với các Tứ Vô Ngại Giải.

Atha tā adhigatārahattā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena ‘‘yassa maggaṃ na jānāsī’’tiādikāhi ovādagāthāhi saddhiṃ –

Then, having attained arahantship, they reflected on their own practice and, by way of udāna, together with the verses of instruction beginning with "yassa maggaṃ na jānāsi"—

Khi đã đạt A-la-hán quả, họ quán xét sự thực hành của mình và, cùng với những bài kệ giáo huấn “Con không biết đường đi” v.v… bằng cách tự thốt lên, họ đã nói những bài kệ sau:

1851

131.

1852

‘‘Abbahī vata me sallaṃ, duddasaṃ hadayassitaṃ;

“Indeed, the arrow that was difficult to see, lodged in my heart, has been extracted by me;

“Ôi, trưởng lão-ni đã rút mũi tên khó thấy ẩn trong tim tôi;

1853

Yā me sokaparetāya, puttasokaṃ byapānudi.

That sorrow for my son, which afflicted me with grief, has been dispelled.

Người đã xua tan nỗi đau mất con khi tôi bị nỗi buồn xâm chiếm.”

1854

132.

1855

‘‘Sājja abbūḷhasallāhaṃ, nicchātā parinibbutā;

“Now, with the arrow extracted, I am quenched, fully unbound;

“Nay, tôi đã rút mũi tên, đã dập tắt khát ái, đã nhập Niết-bàn;

1856

Buddhaṃ dhammañca saṅghañca, upemi saraṇaṃ muni’’nti–

I go for refuge to the Buddha, the Dhamma, and the Saṅgha, the Sage.”

Tôi nương tựa Đức Phật, Pháp và Tăng, hỡi bậc hiền giả.”

1857

Imā gāthā visuṃ visuṃ abhāsiṃsu.

They each recited these verses individually.

Mỗi vị đã nói những bài kệ này riêng biệt.

1858

Tattha yassa maggaṃ na jānāsi, āgatassa gatassa vāti yassa sattassa idha āgatassa āgatamaggaṃ vā ito gatassa gatamaggaṃ vā tvaṃ na jānāsi.

Therein, yassa maggaṃ na jānāsi, āgatassa gatassa vā means: "You do not know the path of arrival for whichever being has come here, nor the path of departure for one who has gone from here."

Trong đó, “Con không biết đường đi của người đã đến hay đã đi” có nghĩa là con không biết đường đến của chúng sinh đã đến đây, hay đường đi của chúng sinh đã đi từ đây.

Anantarā atītānāgatabhavūpapattiyo sandhāya vadati.

This refers to the immediately preceding and future existences.

Điều này đề cập đến sự tái sinh của các kiếp sống quá khứ và vị lai liền kề.

Taṃ kuto cāgataṃ sattanti taṃ evaṃ aviññātāgatagatamaggaṃ kutoci gatito āgatamaggaṃ āgacchantena antarāmagge sabbena sabbaṃ akataparicayasamāgatapurisasadisaṃ sattaṃ kevalaṃ mamattaṃ uppādetvā mama puttoti kuto kena kāraṇena rodasi.

Taṃ kuto cāgataṃ sattanti means: "Why do you weep for that being, whose path of arrival and departure is unknown, who has come from some destiny, whose path of arrival is like that of a person encountered on the road with whom no acquaintance has been made at all, merely generating the sense of 'mine' and saying 'my son'?"

“Chúng sinh ấy từ đâu mà đến” có nghĩa là chúng sinh ấy, mà đường đến và đường đi của nó con không biết, nó đến từ một nơi nào đó, giống như một người lạ mặt hoàn toàn chưa từng quen biết trên đường đi, tại sao con lại khóc rằng “con của con” mà tạo ra sự chấp thủ “của tôi”?

Appaṭikārato mama puttassa ca akātabbato na ettha rodanakāraṇaṃ atthīti adhippāyo.

The intention is that there is no reason to weep here, due to the lack of reciprocity from your son and the absence of any obligation.

Ý nghĩa là không có lý do gì để khóc ở đây, vì con của con không thể đền đáp ân nghĩa và không có ân nghĩa nào được tạo ra.

1859

Maggañca khossa jānāsīti assa tava puttābhimatassa sattassa āgatassa āgatamaggañca gatassa gatamaggañca atha jāneyyāsi.

Maggañca khossa jānāsīti means: "And if you were to know the path of arrival of that being, your beloved son, who has come, and the path of departure of one who has gone."

“Nếu con biết đường đi” có nghĩa là nếu con biết đường đến của chúng sinh mà con coi là con của mình, và đường đi của nó.

Na naṃ samanusocesīti evampi naṃ na samanusoceyyāsi.

Na naṃ samanusocesīti means: "Even then, you should not grieve for him."

“Con sẽ không than khóc người ấy” có nghĩa là dù biết như vậy, con cũng sẽ không than khóc người ấy.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Evaṃdhammā hi pāṇino, diṭṭhadhammepi hi sattānaṃ sabbehi piyehi manāpehi nānābhāvā vinābhāvā tattha vasavattitāya abhāvato, pageva abhisamparāyaṃ.

Evaṃdhammā hi pāṇino: "For beings are of such a nature." Even in this visible existence, separation from all dear and delightful ones is inevitable for beings, due to the absence of control over such matters, let alone in the next existence.

“Vì chúng sinh vốn có bản chất như vậy.” Ngay cả trong kiếp sống hiện tại, tất cả những người thân yêu và dễ mến đều phải chia ly và xa cách, do không có khả năng kiểm soát chúng, huống chi trong kiếp sống tương lai.

1860

Ayācito tatāgacchīti tato paralokato kenaci ayācito idha āgacchi.

Ayācito tatāgacchīti means: "Uninvited by anyone, he came here from that other world."

“Không được thỉnh cầu, người ấy từ đó mà đến” có nghĩa là từ thế giới bên kia, không được ai thỉnh cầu, người ấy đã đến đây.

‘‘Āgato’’tipi pāḷi, so evattho.

"Āgato" is also a reading, with the same meaning.

Cũng có bản Pali là “āgato”, ý nghĩa cũng vậy.

Nānuññāto ito gatoti idhalokato kenaci ananuññāto paralokaṃ gato.

Nānuññāto ito gatoti means: "Unpermitted by anyone, he went to the other world from this world."

“Không được cho phép, người ấy từ đây mà đi” có nghĩa là từ thế giới này, không được ai cho phép, người ấy đã đi đến thế giới bên kia.

Kutocīti nirayādito yato kutoci gatito.

Kutocīti means: "From some destiny, such as hell and so forth."

“Từ đâu đó” là từ một cảnh giới nào đó, như địa ngục v.v…

Nūnāti parisaṅkāyaṃ.

Nūnāti is for doubt.

“Chắc chắn” là để chỉ sự nghi ngờ.

Vasitvā katipāhakanti katipayadivasamattaṃ idha vasitvā.

Vasitvā katipāhakanti means: "Having stayed here for just a few days."

“Ở lại vài ngày” là ở lại đây chỉ vài ngày.

Itopi aññena gatoti itopi bhavato aññena gato, ito aññampi bhavaṃ paṭisandhivasena upagato.

Itopi aññena gatoti means: "He went from this existence to another; he took rebirth in another existence."

“Từ đây đi đến một nơi khác” có nghĩa là từ kiếp sống này đi đến một kiếp sống khác, tức là tái sinh vào một kiếp sống khác.

Tatopaññena gacchatīti tatopi bhavato aññena gamissati, aññameva bhavaṃ upagamissati.

Tatopaññena gacchatīti means: "He will go from that existence to another; he will take rebirth in another existence."

“Từ đó lại đi đến một nơi khác nữa” có nghĩa là từ kiếp sống đó sẽ đi đến một kiếp sống khác, tức là sẽ tái sinh vào một kiếp sống khác nữa.

1861

Petoti apeto taṃ taṃ bhavaṃ upapajjitvā tato apagato.

Petoti means: "The departed son, having been reborn in various existences, then departed from them."

“Người đã chết” có nghĩa là người đã rời bỏ, đã tái sinh vào kiếp sống đó rồi rời bỏ từ đó.

Manussarūpenāti nidassanamattametaṃ, manussabhāvena tiracchānādibhāvena cāti attho.

Manussarūpenāti is merely an example; the meaning is "in human form, in animal form, etc."

“Mang hình hài con người” đây chỉ là một ví dụ, ý nghĩa là mang hình hài con người, súc sinh v.v…

Saṃsarantoti aparāparaṃ upapattivasena saṃsaranto.

Saṃsarantoti means: "Wandering on from one existence to another by way of rebirth."

“Luân hồi” có nghĩa là luân hồi hết kiếp này đến kiếp khác theo cách tái sinh.

Yathāgato tathā gatoti yathā aviññātagatito ca anāmantetvā āgato tathā aviññātagatiko ananuññātova gato.

Yathāgato tathā gatoti means: "Just as he came from an unknown destiny without being invited, so too he went without being permitted, having an unknown destiny."

“Đến như thế nào thì đi như thế ấy” có nghĩa là đến từ một cảnh giới không biết và không được mời, thì cũng đi từ một cảnh giới không biết và không được cho phép.

Kā tattha paridevanāti tattha tādise avasavattini yathākāmāvacare kā nāma paridevanā, kiṃ paridevitena payojananti attho.

Kā tattha paridevanāti means: "What lamentation can there be concerning such a being who is not subject to one's will, who wanders according to his own desire? What purpose is served by lamentation?"

“Có gì mà phải than khóc?” có nghĩa là trong trường hợp như vậy, không thể kiểm soát được, tùy theo ý muốn mà đi lại, thì than khóc có ích lợi gì?

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is in the same manner as explained.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

1862

Ettha ca ādito catasso gāthā paṭācārāya theriyā tesaṃ pañcamattānaṃ itthisatānaṃ sokavinodanavasena visuṃ visuṃ bhāsitā.

Here, the first four verses were recited individually by the Therī Paṭācārā to dispel the sorrow of those five hundred women.

Trong những bài kệ này, bốn bài kệ đầu tiên đã được trưởng lão-ni Paṭācārā nói riêng biệt với mục đích xua tan nỗi đau của năm trăm phụ nữ đó.

Tassā ovāde ṭhatvā pabbajitvā adhigatavisesāhi tāhi pañcasatamattāhi bhikkhunīhi chapi gāthā paccekaṃ bhāsitāti daṭṭhabbā.

It should be understood that the six verses were each recited by those five hundred bhikkhunīs who, having stood in her counsel, went forth and attained distinction.

Sáu bài kệ còn lại được năm trăm tỳ-khưu-ni đã xuất gia theo lời giáo huấn của trưởng lão-ni và đã đạt được những thành tựu đặc biệt, nói riêng biệt từng bài.

1863

Pañcasatā paṭācārāti paṭācārāya theriyā santike laddhaovādatāya paṭācārāya vuttaṃ avedisunti katvā ‘‘paṭācārā’’ti laddhanāmā pañcasatā bhikkhuniyo.

Pañcasatā Paṭācārāti means: "Five hundred bhikkhunīs who received the instruction from the Therī Paṭācārā, and were thus known as 'Paṭācārā' because they understood what Paṭācārā had said."

“Năm trăm Paṭācārā” là năm trăm tỳ-khưu-ni đã được giáo huấn từ trưởng lão-ni Paṭācārā, và được gọi là “Paṭācārā” vì họ đã biết những gì Paṭācārā đã nói.

1864

Pañcasatamattātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the verses of the five hundred Therīs is concluded.

Chú Giải Bài Kệ Của Năm Trăm Trưởng Lão-ni đã hoàn tất.

1865

2. Vāseṭṭhītherīgāthāvaṇṇanā

2. Commentary on the Verses of Therī Vāseṭṭhī

2. Chú Giải Bài Kệ Của Trưởng Lão-ni Vāseṭṭhī

1866

Puttasokenahaṃ aṭṭātiādikā vāseṭṭhiyā theriyā gāthā.

Puttasokenahaṃ aṭṭāti, etc., are the verses of Therī Vāseṭṭhī.

Bài kệ “Tôi bị nỗi đau mất con hành hạ” v.v… là của trưởng lão-ni Vāseṭṭhī.

Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī anukkamena sambhatavimokkhasambhārā devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ kulagehe nibbattitvā vayappattā mātāpitūhi samānajātikassa kulaputtassa dinnā patikulaṃ gantvā tena saddhiṃ sukhasaṃvāsaṃ vasantī ekaṃ puttaṃ labhitvā tasmiṃ ādhāvitvā paridhāvitvā vicaraṇakāle kālaṃ kate puttasokena aṭṭitā ummattikā ahosi.

This Theri Vāseṭṭhī, having performed superior deeds under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, and having gathered the requisites for liberation, wandered through celestial and human realms. In this Buddha-era, she was reborn into a good family in Vesālī. Having reached maturity, she was given in marriage by her parents to a young man of equal social standing. Going to her husband's home and living happily with him, she gave birth to one son. When that son died while running around, she was afflicted by sorrow for her son and became insane.

Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên thoát khỏi luân hồi trong từng kiếp sống, dần dần tích lũy các yếu tố giải thoát, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật này, bà tái sinh vào một gia đình quý tộc ở Vesālī, khi đến tuổi trưởng thành, được cha mẹ gả cho một người con trai cùng đẳng cấp, bà về nhà chồng sống hạnh phúc với người ấy, sinh được một người con. Khi đứa con ấy chạy nhảy chơi đùa thì nó qua đời. Bà bị nỗi đau mất con hành hạ và trở nên điên loạn.

Sā ñātakesu sāmike ca tikicchaṃ karontesu tesaṃ ajānantānaṃyeva palāyitvā yato tato paribbhamantī mithilānagaraṃ sampattā tatthaddasa bhagavantaṃ antaravīthiyaṃ gacchantaṃ dantaṃ guttaṃ saṃyatindriyaṃ nāgaṃ.

While her relatives and husband were attempting to cure her, she escaped without their knowledge and wandered aimlessly, arriving in the city of Mithilā. There, she saw the Bhagavā walking in the middle of a street, disciplined, restrained, with guarded faculties, like a great elephant.

Dù người thân và chồng đã cố gắng chữa trị, nhưng bà đã bỏ trốn khi họ không hay biết, lang thang khắp nơi và đến thành phố Mithilā. Ở đó, bà thấy Đức Thế Tôn đang đi trên đường phố, Ngài là bậc đã được thuần hóa, được bảo vệ, có các căn được chế ngự, giống như một con voi chúa.

Disvāna saha dassanena buddhānubhāvato apagatummādā pakaticittaṃ paṭilabhi.

Upon seeing him, immediately by the Buddha's power, her madness vanished, and she regained her normal mind.

Vừa nhìn thấy, nhờ uy lực của Đức Phật, bà đã thoát khỏi cơn điên loạn và lấy lại được tâm trí bình thường.

Athassā satthā saṃkhittena dhammaṃ desesi.

Then the Teacher taught her the Dhamma in brief.

Sau đó, Đức Bổn Sư đã thuyết pháp tóm tắt cho bà.

Sā taṃ dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaṃvegā satthāraṃ pabbajjaṃ yācitvā satthu āṇāya bhikkhunīsu pabbajitvā katapubbakiccā vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭentī vāyamantī paripakkañāṇatāya na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –

Having heard that Dhamma, she experienced spiritual urgency, requested ordination from the Teacher, and by the Teacher's command, she ordained among the bhikkhunīs. Having completed her preliminary duties, she established vipassanā, diligently striving, and due to her mature wisdom, she soon attained arahantship together with the paṭisambhidā. Reflecting on her own practice, she uttered these verses of joy:

Nghe pháp ấy, vị ấy khởi tâm xúc động, xin Đức Phật cho xuất gia. Theo lời dạy của Đức Phật, vị ấy xuất gia trong hàng Tỳ khưu ni, sau khi hoàn thành các việc sơ khởi, liền thiết lập thiền quán, tinh tấn nỗ lực. Do trí tuệ đã chín muồi, chẳng bao lâu, vị ấy đạt được quả A-la-hán cùng với các tuệ phân tích. Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã thốt lên lời cảm hứng:

1867

133.

1868

‘‘Puttasokenahaṃ aṭṭā, khittacittā visaññinī;

“Afflicted by sorrow for my son, my mind distraught and confused,

“Ta bị khổ vì nỗi sầu con,

1869

Naggā pakiṇṇakesī ca, tena tena vicārihaṃ.

Naked, with disheveled hair, I wandered here and there.

Tâm tán loạn, mất trí, không còn tỉnh táo;

1870

134.

Trần truồng, tóc tai bù xù, ta đi lang thang khắp nơi.”

1871

‘‘Vīthisaṅkārakūṭesu, susāne rathiyāsu ca;

In streets, on heaps of rubbish, in charnel grounds, and on roadways,

Trên các đống rác ở đường phố, trong nghĩa địa và trên các con đường;

1872

Acariṃ tīṇi vassāni, khuppipāsā samappitā.

I wandered for three years, oppressed by hunger and thirst.

Tôi đã lang thang ba năm, bị đói khát hành hạ.

1873

135.

1874

‘‘Athaddasāsiṃ sugataṃ, nagaraṃ mithilaṃ pati;

Then I saw the Sugata, heading towards the city of Mithilā,

Sau đó, tôi đã thấy bậc Thiện Thệ,

1875

Adantānaṃ dametāraṃ, sambuddhamakutobhayaṃ.

The tamer of the untamed, the Perfectly Enlightened One, fearless from all quarters.

Đấng chế ngự những kẻ chưa được chế ngự, bậc Chánh Đẳng Giác không còn sợ hãi từ bất cứ đâu, đang đi về thành Mithilā.

1876

136.

1877

‘‘Sacittaṃ paṭiladdhāna, vanditvāna upāvisiṃ;

Having regained my mind, I bowed and sat down;

Sau khi lấy lại được tâm trí mình, tôi đảnh lễ và ngồi xuống gần Ngài;

1878

So me dhammamadesesi, anukampāya gotamo.

Out of compassion, Gotama taught me the Dhamma.

Ngài Gotama đã thuyết giảng Chánh Pháp cho tôi với lòng từ bi.

1879

137.

1880

‘‘Tassa dhammaṃ suṇitvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

Having heard his Dhamma, I went forth into homelessness;

Sau khi nghe Pháp của Ngài, tôi đã xuất gia sống không nhà;

1881

Yuñjantī satthuvacane, sacchākāsiṃ padaṃ sivaṃ.

Applying myself to the Teacher's words, I realized the peaceful state.

Tinh tấn theo lời dạy của Bậc Đạo Sư, tôi đã chứng đạt trạng thái an lành.

1882

138.

1883

‘‘Sabbe sokā samucchinnā, pahīnā etadantikā;

All sorrows are utterly cut off, abandoned, reaching their end;

Tất cả sầu muộn đều đã bị diệt trừ, đã bị đoạn tận cho đến tận cùng;

1884

Pariññātā hi me vatthū, yato sokāna sambhavo’’ti–

For I have fully understood the bases from which sorrows arise.”

Quả thật, tôi đã thấu triệt các căn bản, từ đó sầu muộn phát sinh”—

1885

Imā gāthā abhāsi.

She spoke these verses.

Vị ấy đã nói những câu kệ này.

1886

Tattha aṭṭāti aṭṭitā.

There, aṭṭā means afflicted.

Trong đó, aṭṭā có nghĩa là bị hành hạ.

Ayameva vā pāṭho, aṭṭitā pīḷitāti attho.

Or this very reading means, aṭṭitā, oppressed.

Hoặc đây là một cách đọc khác, nghĩa là bị hành hạ, bị áp bức.

Khittacittāti sokummādena khittahadayā.

Khittacittā means having a bewildered mind due to the madness of grief.

Khittacittā có nghĩa là tâm bị xáo trộn do điên loạn vì sầu muộn.

Tato eva pakatisaññāya vigamena visaññinī.

And for that very reason, visaññinī means devoid of normal perception.

Do đó, vì mất đi sự nhận thức bình thường, nên visaññinī (mất trí).

Hirottappābhāvato apagatavatthatāya naggā.

Naggā means naked, due to the absence of shame and moral dread.

Vì không có lòng hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi, nên naggā (trần truồng) không còn y phục.

Vidhutakesatāya pakiṇṇakesī.

Pakiṇṇakesī means having disheveled hair, due to her hair being shaken out.

Vì tóc bị rối tung, nên pakiṇṇakesī (tóc rối bời).

Tena tenāti gāmena gāmaṃ nagarena nagaraṃ vīthiyā vīthiṃ vicariṃ ahaṃ.

Tena tenā means I wandered from village to village, city to city, street to street.

Tena tenā có nghĩa là tôi đã đi từ làng này sang làng khác, từ thành phố này sang thành phố khác, từ đường phố này sang đường phố khác.

1887

Athāti pacchā ummādasaṃvattaniyassa kammassa parikkhaye.

Athā means afterwards, upon the exhaustion of the kamma that led to madness.

Athā có nghĩa là sau đó, khi nghiệp gây ra sự điên loạn đã chấm dứt.

Sugatanti sobhanagamanattā sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā sammā gadattā sammā ca gatattā sugataṃ bhagavantaṃ.

Sugataṃ refers to the Bhagavā, the Sugata, because he has gone well (by the Noble Path), because he has gone to a good state (Nibbāna), and because he speaks rightly.

Sugataṃ có nghĩa là Đức Thế Tôn, bậc Thiện Thệ, vì Ngài có sự đi đứng đẹp đẽ (tức con đường Thánh), đã đến nơi tốt đẹp (tức Nibbāna), đã nói lời đúng đắn, và đã đi một cách đúng đắn (tức từ chân Đức Phật Dīpaṅkara).

Mithilaṃ patīti mithilābhimukhaṃ, mithilānagarābhimukhaṃ gacchantanti attho.

Mithilaṃ patī means heading towards Mithilā, that is, going towards the city of Mithilā.

Mithilaṃ patī có nghĩa là hướng về Mithilā, tức là đang đi về phía thành phố Mithilā.

1888

Sacittaṃ paṭiladdhānāti buddhānubhāvena ummādaṃ pahāya attano pakaticittaṃ paṭilabhitvā.

Sacittaṃ paṭiladdhānā means having abandoned madness by the power of the Buddha and regained her normal mind.

Sacittaṃ paṭiladdhānā có nghĩa là nhờ oai lực của Đức Phật, đã từ bỏ sự điên loạn và lấy lại được tâm trí bình thường của mình.

1889

Yuñjantī satthuvacaneti satthu sammāsambuddhassa sāsane yogaṃ karontī bhāvanaṃ anuyuñjantī.

Yuñjantī satthuvacane means practicing jhāna, engaging in meditation in the dispensation of the Teacher, the Perfectly Enlightened One.

Yuñjantī satthuvacane có nghĩa là tinh tấn tu tập trong giáo pháp của Đức Đạo Sư, bậc Chánh Đẳng Giác, chuyên cần hành thiền.

Sacchākāsiṃ padaṃ sivanti sivaṃ khemaṃ catūhi yogehi anupaddutaṃ nibbānaṃ padaṃ sacchiakāsiṃ.

Sacchākāsiṃ padaṃ sivaṃ means I realized Nibbāna, the peaceful, secure state, unimpeded by the four yogas.

Sacchākāsiṃ padaṃ sivaṃ có nghĩa là tôi đã chứng đạt Nibbāna, trạng thái an lành, vô úy, không bị bốn ách (yoga) quấy nhiễu.

1890

Etadantikāti etaṃ idāni mayā adhigataṃ arahattaṃ anto pariyosānaṃ etesanti etadantikā, sokā.

Etadantikā means having this arahantship, which I have now attained, as their end. These are sorrows.

Etadantikā có nghĩa là những sầu muộn này có sự kết thúc, sự chấm dứt là quả vị A-la-hán mà tôi đã đạt được hiện nay.

Na dāni tesaṃ sambhavo atthīti attho.

It means that there is no possibility of their arising now.

Nghĩa là, bây giờ chúng không còn khả năng phát sinh nữa.

Yato sokāna sambhavoti yato antonijjhānalakkhaṇānaṃ sokānaṃ sambhavo, tesaṃ sokānaṃ pañcupādānakkhandhasaṅkhātā vatthū adhiṭṭhānāni ñātatīraṇapahānapariññāhi pariññātā.

Yato sokāna sambhavo means the bases and foundations, namely the five aggregates of clinging, from which internal, burning sorrows arise, have been fully understood by me through the three types of full understanding: understanding by knowledge, understanding by scrutiny, and understanding by abandoning.

Yato sokāna sambhavo có nghĩa là những căn bản, tức là năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandha), là nơi nương tựa của những sầu muộn có đặc tính là sự đau khổ nội tại, đã được thấu triệt bằng các loại tuệ tri (pariññā) như Ñāta-pariññā (biết rõ), Tīraṇa-pariññā (phân tích) và Pahāna-pariññā (đoạn trừ).

Tasmā sokā etadantikāti yojanā.

Therefore, the connection is that sorrows have this as their end.

Do đó, sầu muộn có sự chấm dứt này.

1891

Vāseṭṭhītherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the verses of Theri Vāseṭṭhī is finished.

Phần chú giải về các câu kệ của Trưởng lão ni Vāseṭṭhī đã hoàn tất.

1892

3. Khemātherīgāthāvaṇṇanā

3. Commentary on the Verses of Theri Khemā

3. Chú giải về các câu kệ của Trưởng lão ni Khemā

1893

Daharā tvaṃ rūpavatītiādikā khemāya theriyā gāthā.

The verses beginning with Daharā tvaṃ rūpavatī are those of Theri Khemā.

Các câu kệ của Trưởng lão ni Khemā bắt đầu bằng Daharā tvaṃ rūpavatī (Này cô gái trẻ đẹp).

Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare parādhīnavuttikā paresaṃ dāsī ahosi.

It is said that in the time of Bhagavā Padumuttara, she was a slave in Haṃsavatī city, dependent on others for her livelihood.

Nghe nói, vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, bà ấy sinh ra ở thành phố Haṃsavatī và là một nữ tỳ của người khác, sống phụ thuộc vào người khác.

Sā paresaṃ veyyāvaccakaraṇena jīvikaṃ kappentī ekadivasaṃ padumuttarassa sammāsambuddhassa aggasāvakaṃ sujātattheraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā tayo modake datvā taṃdivasameva attano kese vissajjetvā therassa dānaṃ datvā ‘‘anāgate mahāpaññā buddhassa sāvikā bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā yāvajīvaṃ kusalakamme appamattā hutvā devamanussesu saṃsarantī anukkamena chakāmasagge, tesaṃ tesaṃ devarājūnaṃ mahesibhāvena upapannā, manussalokepi anekavāraṃ cakkavattīnaṃ maṇḍalarājūnañca mahesibhāvaṃ upagatā mahāsampattiyo anubhavitvā vipassissa bhagavato kāle manussaloke uppajjitvā viññutaṃ patvā, satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaṃvegā pabbajitvā dasavassasahassāni brahmacariyaṃ carantī bahussutā dhammakathikā hutvā bahujanassa dhammakathanādinā paññāsaṃvattaniyakammaṃ katvā tato cavitvā sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ kappe bhagavato ca kakusandhassa bhagavato ca koṇāgamanassa kāle vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patvā mahantaṃ saṅghārāmaṃ kāretvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyādesi.

Living by performing services for others, one day she saw Thera Sujāta, the chief disciple of the Perfectly Enlightened Buddha Padumuttara, going for alms. She offered him three sweetmeats. On that very day, she cut off her hair, sold it, and gave the proceeds as an offering to the Thera, making a wish, "May I become a greatly wise female disciple of the Buddha in the future." She remained diligent in wholesome deeds throughout her life, wandering through celestial and human realms. Progressively, she was reborn as a chief queen of various deva kings in the six sensual heavens. In the human realm too, she attained the position of chief queen of Cakkavattī kings and regional kings many times, experiencing great prosperity. In the time of Bhagavā Vipassī, she was born in the human realm, attained understanding, and after hearing the Dhamma from the Teacher, she experienced spiritual urgency and ordained. She practiced the holy life for ten thousand years, becoming well-versed and a Dhamma speaker. By teaching the Dhamma to many people and other such acts, she performed kamma conducive to wisdom. After passing away from that existence, she wandered only in fortunate destinations. In this kappa, during the times of Bhagavā Kakusandha and Bhagavā Koṇāgamana, she was reborn into wealthy families, attained understanding, and had a large monastery built, which she dedicated to the Saṅgha of bhikkhus, headed by the Buddha.

Một ngày nọ, khi đang kiếm sống bằng cách làm công việc phục vụ cho người khác, bà thấy Trưởng lão Sujāta, vị đệ tử tối thắng của Đức Chánh Đẳng Giác Padumuttara, đang đi khất thực, bà đã cúng dường ba chiếc bánh modaka. Ngay trong ngày đó, bà đã cắt tóc của mình (để bán) và cúng dường cho vị Trưởng lão, rồi phát nguyện: “Mong rằng trong tương lai, tôi sẽ trở thành một nữ đệ tử có đại trí tuệ của Đức Phật.” Sau đó, bà sống không phóng dật trong các việc thiện suốt đời, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Dần dần, bà sinh vào sáu cõi dục giới, trở thành hoàng hậu của các vị thiên vương khác nhau. Trong cõi người, bà cũng nhiều lần trở thành hoàng hậu của các vị Chuyển Luân Thánh Vương và các vị vua chư hầu, hưởng thụ những tài sản vĩ đại. Vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, bà sinh ra trong cõi người, đạt đến sự hiểu biết, nghe Pháp từ Đức Đạo Sư, khởi tâm xúc động, xuất gia và sống phạm hạnh trong mười ngàn năm. Bà trở thành một người đa văn và là một pháp sư, đã tạo ra nghiệp thiện dẫn đến trí tuệ bằng cách thuyết Pháp cho nhiều người. Sau khi chuyển kiếp từ đó, bà luân hồi trong các cõi thiện. Trong kiếp này, vào thời Đức Thế Tôn Kakusandha và Đức Thế Tôn Koṇāgamana, bà sinh ra trong một gia đình giàu có, đạt đến sự hiểu biết, xây dựng một đại tinh xá và cúng dường cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu.

1894

Bhagavato pana kassapadasabalassa kāle kikissa kāsirañño sabbajeṭṭhikā samaṇī nāma dhītā hutvā, satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaṃvegā agāreyeva ṭhitā, vīsati vassasahassāni komāribrahmacariyaṃ carantī samaṇaguttādīhi attano bhaginīhi saddhiṃ ramaṇīyaṃ pariveṇaṃ kāretvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyādesi.

Moreover, in the time of Bhagavā Kassapa Dasabala, she was born as Samaṇī, the eldest daughter of King Kikī of Kāsī. Having heard the Dhamma from the Teacher, she experienced spiritual urgency and remained in the palace, practicing the brahmacariya of a maiden for twenty thousand years. Together with her sisters, such as Samaṇaguttā, she had a delightful precinct built and dedicated it to the Saṅgha of bhikkhus, headed by the Buddha.

Vào thời Đức Phật Kassapa, bà là công chúa Samaṇī, con gái lớn nhất của vua Kiki xứ Kāsī. Sau khi nghe Pháp từ Đức Đạo Sư, bà khởi tâm xúc động, vẫn sống tại gia, giữ giới phạm hạnh trinh tiết trong hai vạn năm. Cùng với các em gái của mình như Samaṇaguttā, bà đã xây dựng một khu vườn đẹp đẽ và cúng dường cho Tăng đoàn Tỳ-khưu-ni do Đức Phật đứng đầu.

Evameva tattha tattha bhave āyatanagataṃ uḷāraṃ puññakammaṃ katvā sugatīsuyeva saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde maddaraṭṭhe sākalanagare rājakule nibbatti.

In this very manner, having performed excellent meritorious deeds focused on the objects (of virtue) in various existences, and having wandered through fortunate destinations, she was reborn into a royal family in Sākala city, in the Madda country, during this Buddha-era.

Cứ như vậy, trong mỗi kiếp, bà đã tạo những nghiệp thiện thù thắng liên quan đến các căn (āyatana) và luân hồi trong các cõi thiện. Trong thời Đức Phật hiện tại, bà sinh ra trong một gia đình hoàng tộc ở thành Sākala, xứ Madda.

Khemātissā nāmaṃ ahosi, suvaṇṇavaṇṇā kañcanasannibhattacā.

Her name was Khemā, and her complexion was like gold, with skin resembling molten gold.

Tên của bà là Khemā, có làn da vàng óng như vàng ròng.

Sā vayappattā bimbisārarañño gehaṃ gatā.

Having reached maturity, she went to the palace of King Bimbisāra.

Khi đến tuổi trưởng thành, bà đã đến cung điện của vua Bimbisāra.

Satthari veḷuvane viharante rūpamattā hutvā ‘‘rūpe dosaṃ dassetī’’ti satthu dassanāya na gacchati.

When the Teacher was residing in Veḷuvana, she, being intoxicated with her beauty, did not go to see the Teacher, thinking, "He points out faults in beauty."

Khi Đức Đạo Sư đang trú tại Veluvana, bà, vì kiêu hãnh về sắc đẹp của mình, đã không đến diện kiến Đức Đạo Sư, nghĩ rằng “Ngài chỉ ra lỗi của sắc đẹp.”

1895

Rājā manussehi veḷuvanassa vaṇṇe pakāsāpetvā deviyā vihāradassanāya cittaṃ uppādesi.

The King had his men proclaim the praises of Veḷuvana, thereby inspiring in the queen a desire to see the monastery.

Vua đã sai người ca ngợi vẻ đẹp của Veluvana, khiến hoàng hậu khởi tâm muốn đến thăm tu viện.

Atha devī ‘‘vihāraṃ passissāmī’’ti rājānaṃ paṭipucchi.

Then the queen inquired of the king, saying, "I will see the monastery."

Thế là hoàng hậu hỏi vua: “Thiếp muốn xem tu viện.”

Rājā ‘‘vihāraṃ gantvā satthāraṃ adisvā āgantuṃ na labhissasī’’ti vatvā purisānaṃ saññaṃ adāsi – ‘‘balakkārenapi deviṃ dasabalaṃ dassethā’’ti.

The King said, "You will not be able to return from the monastery without seeing the Teacher," and he gave a sign to his men: "Even by force, show the Dasabala to the queen."

Vua nói: “Nếu nàng đến tu viện mà không gặp Đức Đạo Sư thì không được phép trở về,” rồi ra hiệu cho các thị vệ: “Hãy buộc hoàng hậu phải diện kiến Đức Thập Lực.”

Devī vihāraṃ gantvā divasabhāgaṃ khepetvā nivattentī satthāraṃ adisvāva gantuṃ āraddhā.

The queen, having gone to the monastery and spent a part of the day, started to leave without having seen the Teacher.

Hoàng hậu đến tu viện, trải qua một buổi rồi định trở về mà không gặp Đức Đạo Sư.

Atha naṃ rājapurisā anicchantimpi satthu santikaṃ nayiṃsu.

Then the royal guards led her to the presence of the Teacher, even though she was unwilling.

Thế là các thị vệ của vua đã dẫn hoàng hậu đến trước Đức Đạo Sư, dù bà không muốn.

Satthā taṃ āgacchantiṃ disvā iddhiyā devaccharāsadisaṃ itthiṃ nimminitvā tālapaṇṇaṃ gahetvā bījayamānaṃ akāsi.

The Teacher, seeing her coming, by psychic power created a woman like a celestial nymph, holding a palm-leaf fan and fanning herself.

Đức Đạo Sư thấy bà đang đến, liền dùng thần thông hóa hiện một nữ nhân giống như thiên nữ, cầm quạt lá cọ đang quạt.

Khemā devī taṃ disvā cintesi – ‘‘evarūpā nāma devaccharapaṭibhāgā itthiyo bhagavato avidūre tiṭṭhanti, ahaṃ etāsaṃ paricārikatāyapi nappahomi, manampi nikkāraṇā pāpacittassa vasena naṭṭhā’’ti nimittaṃ gahetvā tameva itthiṃ olokayamānā aṭṭhāsi.

Queen Khemā, seeing her, thought: "Such beautiful women, resembling celestial nymphs, stand near the Blessed One. I am not even worthy to be their attendant. My mind, too, has been ruined without cause by evil thoughts." Taking this as a sign, she stood gazing at that very woman.

Hoàng hậu Khemā thấy vậy liền suy nghĩ: “Những nữ nhân xinh đẹp như thiên nữ thế này lại đứng gần Đức Thế Tôn, còn mình thì không xứng đáng làm người hầu của họ. Tâm mình vô cớ đã bị hư hoại bởi ý nghĩ xấu xa.” Bà đã nắm lấy dấu hiệu đó và đứng nhìn chăm chú vào nữ nhân kia.

Athassā passantiyāva satthu adhiṭṭhānabalena sā itthī paṭhamavayaṃ atikkamma majjhimavayampi atikkamma pacchimavayaṃ patvā khaṇḍadantā palitakesā valittacā hutvā saddhiṃ tālapaṇṇena parivattitvā pati.

Then, even as she watched, by the power of the Teacher's determination, that woman passed beyond the first stage of life, passed beyond the middle stage, reached the last stage of life, and became one with broken teeth, grey hair, and wrinkled skin, falling down together with the palm-leaf fan.

Thế rồi, ngay khi bà đang nhìn, nhờ oai lực gia trì của Đức Đạo Sư, nữ nhân kia đã vượt qua tuổi thanh xuân, rồi vượt qua tuổi trung niên, đạt đến tuổi già, răng rụng, tóc bạc, da nhăn nheo, rồi cùng với chiếc quạt lá cọ mà ngã lăn ra.

Tato khemā katādhikārattā evaṃ cintesi – ‘‘evaṃvidhampi sarīraṃ īdisaṃ vipattiṃ pāpuṇi, mayhampi sarīraṃ evaṃgatikameva bhavissatī’’ti.

Thereupon, Khemā, being one who had made a great aspiration, reflected thus: "Even a body like this met with such decay; my body, too, will come to such a state."

Từ đó, hoàng hậu Khemā, vì đã tạo nhiều công đức thù thắng, liền suy nghĩ: “Ngay cả thân thể như thế này còn phải chịu sự biến hoại như vậy, thân thể của mình cũng sẽ có cùng số phận.”

Athassā cittācāraṃ ñatvā satthā –

Then the Teacher, knowing her thoughts,

Đức Đạo Sư biết được ý nghĩ của bà, liền nói:

1896

‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃ kataṃ makkaṭakova jālaṃ;

“Those who, infatuated with passion, follow the stream, Like a spider falling into its own woven web;

“Những ai bị ái dục trói buộc, họ lao vào dòng đời như con nhện tự mắc vào lưới mình;

1897

Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyā’’ti–

Cutting this too, they wander forth, Despising sensual pleasures, they abandon them.”

Nhưng các bậc hiền trí, sau khi cắt đứt nó và từ bỏ lạc thú dục vọng, sẽ xuất gia không còn vướng bận.”

1898

Gāthamāha.

uttered this verse.

Theo các bản Chú giải, khi câu kệ này kết thúc, bà đã chứng A-la-hán cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā).

Sā gāthāpariyosāne saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇīti aṭṭhakathāsu āgataṃ.

It is stated in the commentaries that at the end of the verse, she attained Arahantship together with the analytical knowledges (paṭisambhidā).

Tuy nhiên, trong Apadāna, có ghi: “Sau khi nghe câu kệ này, bà đã an trú vào quả vị Nhập Lưu, xin phép vua xuất gia và chứng A-la-hán.”

Apadāne pana ‘‘imaṃ gāthaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhitā rājānaṃ anujānāpetvā pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇī’’ti āgataṃ.

In the Apadāna, however, it is stated that "having heard this verse, she became established in the fruit of Stream-entry, obtained permission from the king, went forth, and attained Arahantship."

Đây là Bản Pali Apadāna (Apa. Therī 2.2.289-383):

Tatthāyaṃ apadānapāḷi (apa. therī 2.2.289-383) –

This is the Apadāna Pāḷi (apa. therī 2.2.289-383) concerning her:

“Đức Phật Padumuttara, bậc có mắt trong tất cả các pháp,

1899

‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;

“A Victor named Padumuttara, Endowed with the eye for all phenomena,

Đã xuất hiện làm bậc Đạo Sư cách đây một trăm ngàn đại kiếp.

1900

Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.

Appeared as a leader a hundred thousand aeons ago.

Khi đó, tôi sinh ra trong một gia đình trưởng giả ở Haṃsavatī,

1901

‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, jātā seṭṭhikule ahuṃ;

“At that time, I was born into a wealthy family in Haṃsavatī, Endowed with great happiness, shining with various jewels.

Đầy đủ mọi loại châu báu rực rỡ, được hưởng đại lạc.

1902

Nānāratanapajjote, mahāsukhasamappitā.

Born in Hamsavatī, in a merchant family, shining with various jewels, endowed with great happiness, I was.

Tôi đến gặp bậc Đại Hùng ấy và nghe pháp;

1903

‘‘Upetvā taṃ mahāvīraṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ;

“Having approached that Great Hero, I heard the Dhamma discourse; Then, having conceived faith, I took refuge in the Victor.

Từ đó, tôi khởi tâm tịnh tín và quy y bậc Toàn Giác.

1904

Tato jātappasādāhaṃ, upemi saraṇaṃ jinaṃ.

Then, having generated faith, I went for refuge to the Conqueror.

Tôi đã thỉnh cầu cha mẹ,

1905

‘‘Mātaraṃ pitaraṃ cāhaṃ, āyācitvā vināyakaṃ;

“Having entreated my mother and father regarding the Guide, I invited him and, for seven days, fed him and his disciples.

Mời Đức Đạo Sư và cúng dường Ngài cùng các đệ tử trong bảy ngày.

1906

Nimantayitvā sattāhaṃ, bhojayiṃ sahasāvakaṃ.

Having invited the Leader, I fed him and his disciples for seven days.

Sau bảy ngày trôi qua, bậc tối thắng có đại trí tuệ;

1907

‘‘Atikkante ca sattāhe, mahāpaññānamuttamaṃ;

“After seven days had passed, the Leader of men Appointed a bhikkhunī, supreme among those of great wisdom, to be foremost in this regard.

“Sau bảy ngày, bậc tối thượng trong những người có đại trí tuệ,”

1908

Bhikkhuniṃ etadaggamhi, ṭhapesi narasārathi.

The Charioteer of Men placed that bhikkhunī at the foremost rank.

Vị Đạo Sư của loài người đã tôn bà lên hàng Thượng thủ về trí tuệ trong số các Tỳ-khưu-ni.

1909

‘‘Taṃ sutvā muditā hutvā, puno tassa mahesino;

“Hearing that, I became joyful and again Made an offering to that Great Sage, paid homage, and made an aspiration for that position.

Nghe lời ấy, tôi hoan hỷ, rồi lại đến vị Đại Hiền ấy;

1910

Kāraṃ katvāna taṃ ṭhānaṃ, paṇipacca paṇīdahiṃ.

Having heard that speech, I, being joyful, again made an offering to that Great Sage, and having bowed down, aspired for that position of foremost wisdom.

Sau khi cúng dường và đảnh lễ, tôi đã phát nguyện đạt đến địa vị đó.

1911

‘‘Tato mama jino āha, sijjhataṃ paṇidhī tava;

“Then the Victor said to me: ‘May your aspiration be fulfilled! The offering you made to me and my Sangha has immeasurable fruit for you.

Bấy giờ, Đức Jinā (Bậc Chiến Thắng) nói với tôi rằng: "Nguyện ước của con hãy thành tựu!

1912

Sasaṅghe me kataṃ kāraṃ, appameyyaphalaṃ tayā.

Then the Victorious One said to me, "May your aspiration be fulfilled. The offering you have made to me, together with the Saṅgha, bears immeasurable fruit."

Sự cúng dường mà con đã thực hiện cho Ta cùng với Tăng đoàn có quả báo vô lượng.

1913

‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

“‘In a hundred thousand aeons from now, A Teacher named Gotama, born into the Okkāka clan, will appear in the world.

Một trăm ngàn đại kiếp kể từ kiếp này,

1914

Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

One hundred thousand aeons from now, a Teacher named Gotama, born into the Okkāka clan, will appear in the world.

Một vị Đạo Sư tên Gotama, thuộc dòng dõi Okkāka, sẽ xuất hiện trên thế gian.

1915

‘‘Tassa dhammesu dāyādā, orasā dhammanimmitā;

“‘His spiritual heir, born of the Dhamma, created by the Dhamma, Will attain the foremost position, and her name will be Khemā.’

Vị ấy sẽ có một Tỳ-khưu-ni tên Khemā,

1916

Etadaggamanuppattā, khemā nāma bhavissati.

Having become a true heir in his Dhamma, born of the Dhamma, a bhikkhunī named Khemā will attain the foremost position in wisdom.

Là con ruột của Pháp, do Pháp sinh ra, một người thừa tự của Pháp, đạt đến địa vị Thượng thủ này."

1917

‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

“Through that well-performed kamma and those aspirations, Having abandoned my human body, I went to Tāvatiṃsa.

Nhờ thiện nghiệp đã làm ấy, và nhờ những nguyện ước có chủ ý,

1918

Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsūpagā ahaṃ.

Due to that well-performed kamma and fervent aspirations, I gave up my human body and ascended to Tāvatiṃsa.

Tôi đã từ bỏ thân người và tái sinh vào cõi Tam Thập Tam Thiên.

1919

‘‘Tato cutā yāmamagaṃ, tatohaṃ tusitaṃ gatā;

“From there, having passed away, I went to the Yama heaven; from there, I went to Tusita; From there, to the Nimmānaratī heaven; and from there, to the Vasavattī realm.

Từ đó, tôi chuyển sinh đến cõi Yāma, rồi đến cõi Tusita;

1920

Tato ca nimmānaratiṃ, vasavattipuraṃ tato.

From there, I went to Yāma, then to Tusita, then to Nimmānaratī, and then to Vasavattī.

Từ đó đến cõi Nimmānaratī, rồi đến cõi Vasavattī.

1921

‘‘Yattha yatthūpapajjāmi, tassa kammassa vāhasā;

“Wherever I was reborn, by the power of that kamma, I always became the chief queen of kings there.

Bất cứ nơi nào tôi tái sinh, nhờ năng lực của nghiệp ấy,

1922

Tattha tattheva rājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ.

By the power of that kamma, wherever I was reborn, there I became the chief consort of the devas.

Tôi đều trở thành vương hậu của các vị vua.

1923

‘‘Tato cutā manussatte, rājūnaṃ cakkavattinaṃ;

“From there, having passed away, in human existence, I became the chief queen of universal monarchs and of local kings.

Từ đó chuyển sinh làm người, tôi trở thành vương hậu của các vị Chuyển Luân Vương

1924

Maṇḍalīnañca rājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ.

Having fallen from those deva realms, in the human realm, I became the chief consort of Cakkavattī kings and regional kings.

Và của các vị vua chư hầu.

1925

‘‘Sampattiṃ anubhotvāna, devesu manujesu ca;

“Having enjoyed prosperity among devas and humans, Having been happy everywhere, I wandered through many aeons.

Sau khi hưởng thụ sự sung túc ở cả cõi trời và cõi người,

1926

Sabbattha sukhitā hutvā, nekakappesu saṃsariṃ.

Having experienced prosperity among devas and humans, and being happy everywhere, I wandered through many aeons.

Tôi đã sống an lạc khắp mọi nơi, luân hồi qua vô số kiếp.

1927

‘‘Ekanavutito kappe, vipassī lokanāyako;

“In the ninety-first aeon, Vipassī, the world-leader, Appeared, beautiful to behold, discerning all phenomena.

Chín mươi mốt kiếp về trước, Đức Vipassī, vị Đạo Sư của thế gian,

1928

Uppajji cārudassano, sabbadhammavipassako.

Ninety-one aeons ago from this Bhadda-kappa, the Lord of the World, Vipassī, who was lovely to behold and saw all phenomena as they truly are, appeared.

Vị có dung mạo khả ái, vị thấy rõ tất cả các pháp, đã xuất hiện.

1929

‘‘Tamahaṃ lokanāyakaṃ, upetvā narasārathiṃ;

“I approached that world-leader, the Trainer of men, Heard the Dhamma he taught, and went forth into homelessness.

Tôi đã đến vị Đạo Sư của thế gian, vị Đạo Sư của loài người ấy;

1930

Dhammaṃ bhaṇitaṃ sutvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ.

I approached that Lord of the World, the charioteer of men, and having heard the Dhamma he taught, I went forth into the homeless life.

Sau khi nghe Pháp được thuyết giảng, tôi đã xuất gia sống đời không gia đình.

1931

‘‘Dasavassasahassāni, tassa vīrassa sāsane;

“For ten thousand years, in the Dispensation of that Hero, I practiced the holy life, zealous and well-learned.

Mười ngàn năm trong giáo pháp của vị Anh hùng ấy,

1932

Brahmacariyaṃ caritvāna, yuttayogā bahussutā.

I practiced the holy life in the Dispensation of that diligent Vipassī Buddha for ten thousand years, being diligent in meditation and widely learned.

Tôi đã thực hành Phạm hạnh, tinh tấn tu tập và học rộng nghe nhiều.

1933

‘‘Paccayākārakusalā, catusaccavisāradā;

“Skilled in dependent origination, proficient in the Four Noble Truths, Subtle, an eloquent speaker, a doer of the Teacher’s Dispensation.

Tôi thiện xảo về Duyên khởi, thông thạo Tứ Thánh Đế;

1934

Nipuṇā cittakathikā, satthusāsanakārikā.

I was skilled in the law of dependent origination, proficient in the Four Noble Truths, subtle, a skillful Dhamma speaker, and one who followed the Teacher's instructions.

Tinh tế, khéo léo trong việc thuyết Pháp, và thực hành theo lời dạy của Đức Đạo Sư.

1935

‘‘Tato cutāhaṃ tusitaṃ, upapannā yasassinī;

“From there, having passed away, I was reborn in Tusita, glorious; There, by the fruit of my holy life, I surpassed others.

Từ đó chuyển sinh, tôi tái sinh vào cõi Tusita với nhiều uy danh;

1936

Abhibhomi tahiṃ aññe, brahmacārīphalenahaṃ.

Having fallen from that existence, I was reborn in Tusita. I was glorious, and there, by the fruit of the holy life, I surpassed other devīs.

Ở đó, tôi vượt trội hơn những người khác nhờ quả báo của Phạm hạnh.

1937

‘‘Yattha yatthūpapannāhaṃ, mahābhogā mahaddhanā;

“Wherever I was reborn, I was greatly wealthy, highly affluent, Intelligent, virtuous, and also had a disciplined assembly.

Bất cứ nơi nào tôi tái sinh, tôi đều có nhiều của cải, nhiều tài sản;

1938

Medhāvinī sīlavatī, vinītaparisāpi ca.

Wherever I was reborn, there I possessed great wealth, great riches, keen wisdom, virtue, and a disciplined retinue.

Trí tuệ, giới hạnh và có một hội chúng được giáo hóa.

1939

‘‘Bhavāmi tena kammena, yogena jinasāsane;

“By that kamma and diligence in the Dispensation of the Victor, All desirable prosperities, dear to my heart, are easily obtained by me.

Nhờ nghiệp ấy và sự tinh tấn trong giáo pháp của Đức Jinā,

1940

Sabbā sampattiyo mayhaṃ, sulabhā manaso piyā.

By that kamma performed diligently in the Dispensation of the Victorious One, all desirable and pleasant attainments were easily accessible to me.

Tất cả những sự sung túc mà tôi mong muốn đều dễ dàng đạt được.

1941

‘‘Yopi me bhavate bhattā, yattha yattha gatāyapi;

“Whoever was my husband, wherever I went, No one ever disrespected me, by the power of my practice.

Dù tôi đi đến bất cứ nơi đâu, bất cứ ai là chồng của tôi,

1942

Vimāneti na maṃ koci, paṭipattibalena me.

Wherever I was reborn, whatever husband I had, no one disrespected me due to the power of my practice of the holy life.

Không ai khinh thường tôi, nhờ năng lực thực hành của tôi.

1943

‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;

“In this auspicious aeon, the kinsman of Brahmā, of great fame, Konāgamana by name, the best of speakers, arose.

Trong kiếp Hiền này, một vị đại danh tiếng, thân thuộc của Phạm Thiên,

1944

Nāmena koṇāgamano, uppajji vadataṃ varo.

In this very Bhadda-kappa, the glorious Koṇāgamana Buddha, a kinsman of Brahmā, the foremost among those who speak, appeared.

Tên là Koṇāgamana, vị tối thắng trong số những người thuyết pháp, đã xuất hiện.

1945

‘‘Tadā hi bārāṇasiyaṃ, susamiddhakulappajā;

“At that time, in Bārāṇasī, Dhanañjānī, Sumedhā, And I were three persons born into flourishing families.

Khi ấy, ở Bārāṇasī, tôi cùng Dhanañjānī và Sumedhā,

1946

Dhanañjānī sumedhā ca, ahampi ca tayo janā.

Dhanañjānī, Sumedhā, and I, the three of us, were born in a well-to-do family in Bārāṇasī at that time.

Chúng tôi là ba người xuất thân từ gia đình thịnh vượng.

1947

‘‘Saṅghārāmamadāsimha, dānasahāyikā pure;

“We were companions in giving, and in the past, We donated a monastery to the Sangha, and built a dwelling for the Sangha, dedicating it.

Trước đây, chúng tôi là những người bạn đồng hành trong việc bố thí, đã cúng dường một Tăng xá;

1948

Saṅghassa ca vihārampi, uddissa kārikā mayaṃ.

We were companions in giving alms in the past, and we donated a monastery to the Saṅgha, dedicating it to the Saṅgha.

Và chúng tôi đã xây dựng một Tịnh xá dành cho Tăng đoàn.

1949

‘‘Tato cutā mayaṃ sabbā, tāvatiṃsūpagā ahuṃ;

“From there, having passed away, all of us went to Tāvatiṃsa; We attained pre-eminence in glory, and similarly among humans.

Từ đó chuyển sinh, tất cả chúng tôi đều tái sinh vào cõi Tam Thập Tam Thiên;

1950

Yasasā aggataṃ pattā, manussesu tatheva ca.

Having fallen from that existence, all of us ascended to Tāvatiṃsa. We attained pre-eminence in glory, and likewise among humans, we attained pre-eminence in glory.

Đạt được địa vị tối thượng về uy danh, và cũng tương tự như vậy trong cõi người.

1951

‘‘Imasmiṃyeva kappamhi, brahmabandhu mahāyaso;

“In this very aeon, the kinsman of Brahmā, of great fame, Kassapa by name, the best of speakers, arose.

Cũng trong kiếp này, một vị đại danh tiếng, thân thuộc của Phạm Thiên,

1952

Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.

In this very aeon, the glorious Kassapa Buddha, a kinsman of Brahmā, the foremost among those who speak, appeared.

Tên là Kassapa, vị tối thắng trong số những người thuyết pháp, đã xuất hiện.

1953

‘‘Upaṭṭhāko mahesissa, tadā āsi narissaro;

“At that time, in the excellent city of Bārāṇasī, There was a king named Kikī, the king of Kāsī, an attendant of the Great Sage.

Khi ấy, vị vua Kāsī tên Kikī, vị vua tối thượng của thành Bārāṇasī,

1954

Kāsirājā kikī nāma, bārāṇasipuruttame.

At that time, in the excellent city of Bārāṇasī, there was a Kāsi king named Kikī, a devoted attendant of the Buddha, a ruler of men.

Là người hộ trì của Đức Đại Hiền.

1955

‘‘Tassāsiṃ jeṭṭhikā dhītā, samaṇī iti vissutā;

“I was his eldest daughter, renowned as Samaṇī; Having heard the Dhamma of the foremost Victor, I delighted in going forth.

Tôi là con gái lớn của ngài, được biết đến với tên Samaṇī;

1956

Dhammaṃ sutvā jinaggassa, pabbajjaṃ samarocayiṃ.

I was the eldest daughter of that King Kikī, renowned as Samaṇī. Having heard the Dhamma of the supreme Victorious One, I desired to go forth.

Sau khi nghe Pháp của Đức Jinā tối thượng, tôi đã phát tâm xuất gia.

1957

‘‘Anujāni na no tāto, agāreva tadā mayaṃ;

“Our father did not permit us; at that time, we, For twenty thousand years, lived undiligent in the household life.

Phụ vương không cho phép chúng tôi, nên khi ấy chúng tôi vẫn ở tại gia;

1958

Vīsavassasahassāni, vicarimha atanditā.

However, my father, King Kikī, did not permit us to go forth.

Chúng tôi đã sống không lười biếng trong hai mươi ngàn năm.

1959

‘‘Komāribrahmacariyaṃ, rājakaññā sukhedhitā;

“The seven royal maidens, raised in comfort, Devoted to attending the Buddha, joyful, practiced the virgin holy life.

Bảy công chúa chúng tôi, được nuôi dưỡng trong hạnh phúc, đã thực hành Phạm hạnh đồng trinh,

1960

Buddhopaṭṭhānaniratā, muditā satta dhītaro.

Therefore, we seven princesses, who were raised in comfort, devoted to attending the Buddha, and joyful, practiced the maidenly holy life diligently in the palace for twenty thousand years.

Luôn tận tâm phụng sự Đức Phật, và hoan hỷ.

1961

‘‘Samaṇī samaṇaguttā ca, bhikkhunī bhikkhudāyikā;

“They were Samaṇī, Samaṇaguttā, Bhikkhunī, Bhikkhudāyikā, Dhammā, Sudhammā, and the seventh, Saṅghadāyikā.

Samaṇī, Samaṇaguttā, Bhikkhunī, Bhikkhudāyikā;

1962

Dhammā ceva sudhammā ca, sattamī saṅghadāyikā.

They were Samaṇī, Samaṇaguttā, Bhikkhunī, Bhikkhudāyikā, Dhammā, Sudhammā, and the seventh was Saṅghadāyikā.

Dhammā, Sudhammā, và người thứ bảy là Saṅghadāyikā.

1963

‘‘Ahaṃ uppalavaṇṇā ca, paṭācārā ca kuṇḍalā;

“I, Uppalavaṇṇā, Paṭācārā, Kuṇḍalā, Kisāgotamī, Dhammadinnā, and the seventh was Visākhā.

Tôi là Uppalavaṇṇā, Paṭācārā, Kuṇḍalā;

1964

Kisāgotamī dhammadinnā, visākhā hoti sattamī.

I, Khemā, Uppalavaṇṇā, Paṭācārā, Kuṇḍalā, Kisāgotamī, Dhammadinnā, and the seventh was Visākhā.

Kisāgotamī, Dhammadinnā, và Visākhā là người thứ bảy.

1965

‘‘Kadāci so narādicco, dhammaṃ desesi abbhutaṃ;

“One day, that Sun among men taught a wonderful Dhamma, The Mahānidāna Suttanta; having heard it, I mastered it.

Có lần, vị Đạo Sư của loài người ấy đã thuyết giảng một bài Pháp kỳ diệu;

1966

Mahānidānasuttantaṃ, sutvā taṃ pariyāpuṇiṃ.

One day, that Sun among men taught the wonderful Mahānidāna Sutta. Having heard it, I mastered it.

Tôi đã nghe và học thuộc lòng kinh Mahānidāna.

1967

‘‘Tehi kammehi sukatehi, cetanāpaṇidhīhi ca;

“Through these well-performed kammas and those aspirations, Having abandoned my human body, I went to Tāvatiṃsa.

Nhờ những thiện nghiệp đã làm ấy, và nhờ những nguyện ước có chủ ý,

1968

Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

Due to those well-performed kammas and fervent aspirations, I gave up my human body and ascended to Tāvatiṃsa.

Sau khi từ bỏ thân người, tôi đã tái sinh vào cõi Tam Thập Tam Thiên.

1969

‘‘Pacchime ca bhave dāni, sākalāya puruttame;

“Now, in my final existence, in the excellent city of Sākala, I am the daughter of the Madda king, pleasing, beloved, and dear.

Và trong kiếp cuối cùng này, tại thành tối thượng Sākala,

1970

Rañño maddassa dhītāmhi, manāpā dayitā piyā.

In this last existence, now, I am the pleasing, beloved, and dear daughter of the king of Madda in the excellent city of Sākalā.

Tôi là con gái của vua Madda, xinh đẹp, được yêu quý và mến mộ.

1971

‘‘Saha me jātamattamhi, khemaṃ tamhi pure ahu;

“As soon as I was born, there was safety in that city; Thus, by that virtue, the name Khemā came to me.

Ngay khi tôi vừa sinh ra, sự an lạc đã đến với thành phố ấy;

1972

Tato khemāti nāmaṃ me, guṇato upapajjatha.

At the very moment of my birth in that city, there was peace from all dangers. Due to that quality of safety, the name Khemā was given to me.

Vì thế, tên Khemā (An Lạc) đã được đặt cho tôi một cách xứng đáng.

1973

‘‘Yadāhaṃ yobbanaṃ pattā, rūpalāvaññabhūsitā;

“When I reached youth, adorned with beauty and grace, Then my father gave me to King Bimbisāra.

Khi tôi đến tuổi thanh xuân, được trang điểm bằng vẻ đẹp và sự duyên dáng,

1974

Tadā adāsi maṃ tāto, bimbisārassa rājino.

When I reached the age of sixteen, adorned with beauty and grace, my father, King Madda, gave me to King Bimbisāra.

Khi ấy, phụ vương đã gả tôi cho vua Bimbisāra.

1975

‘‘Tassāhaṃ suppiyā āsiṃ, rūpakelāyane ratā;

“I was his beloved, devoted to the charm of beauty; Thinking, ‘He is a speaker of the faults of beauty,’ I did not approach the Greatly Compassionate One.

Tôi là người vợ rất được yêu quý của ngài, say mê vẻ đẹp ngoại hình;

1976

Rūpānaṃ dosavādīti, na upesiṃ mahādayaṃ.

I was the beloved chief queen of that king, deeply attached to the charm of physical beauty. Thinking, "The Blessed One speaks of the faults of beauty," I did not approach the Greatly Compassionate One.

Vì (Đức Phật) nói về những lỗi lầm của sắc đẹp, nên tôi không đến gần vị Đại Bi ấy.

1977

‘‘Bimbisāro tadā rājā, mamānuggahabuddhiyā;

“Then King Bimbisāra, out of a desire to favor me, Had singers sing praises of Veḷuvana in my presence.

Bấy giờ, vua Bimbisāra, với ý nghĩ muốn giúp đỡ tôi,

1978

Vaṇṇayitvā veḷuvanaṃ, gāyake gāpayī mamaṃ.

At that time, King Bimbisāra, wishing to encourage me, had singers praise Veḷuvana in my presence and sing about it.

Đã cho người ca sĩ ca ngợi Veḷuvana (Trúc Lâm) cho tôi nghe.

1979

‘‘Rammaṃ veḷuvanaṃ yena, na diṭṭhaṃ sugatālayaṃ;

“‘Whoever has not seen the charming Veḷuvana, the abode of the Sugata, We believe that person has not seen Nandana.’

"Ai chưa từng thấy khu rừng Veḷuvana tươi đẹp, nơi Đức Sugata ngự,

1980

Na tena nandanaṃ diṭṭhaṃ, iti maññāmase mayaṃ.

"We believe that whoever has not seen the charming Veḷuvana, the abode of the Sugata, has not seen Nandana."

Chúng tôi cho rằng người ấy chưa từng thấy khu vườn Nandana (Hoan Hỷ).

1981

‘‘Yena veḷuvanaṃ diṭṭhaṃ, naranandananandanaṃ;

“‘Whoever has seen Veḷuvana, the delight of human delight, Has truly seen Nandana, the great delight of the lord of devas.’

Ai đã thấy khu rừng Veḷuvana, khu vườn làm hoan hỷ lòng người,

1982

Sudiṭṭhaṃ nandanaṃ tena, amarindasunandanaṃ.

The devas, abandoning Nandana, descended to the earth and, seeing the charming Veḷuvana, were exceedingly delighted and could not be satiated.

Người ấy đã thấy rõ khu vườn Nandana của chư thiên.

1983

‘‘Vihāya nandanaṃ devā, otaritvā mahītalaṃ;

“‘Devas, leaving Nandana, having descended to the earth,

Chư thiên từ bỏ khu vườn Nandana, hạ xuống mặt đất,

1984

Rammaṃ veḷuvanaṃ disvā, na tappanti suvimhitā.

Seeing the delightful Veḷuvana, they were exceedingly amazed and not satiated.

Thấy khu rừng Veḷuvana tươi đẹp, họ vô cùng kinh ngạc và không bao giờ chán.

1985

‘‘Rājapuññena nibbattaṃ, buddhapuññena bhūsitaṃ;

"Veḷuvana was created by the king's merit, adorned by the Buddha's merit.

Được tạo ra bởi phước báu của vua, được trang hoàng bởi phước báu của Đức Phật;

1986

Ko vattā tassa nissesaṃ, vanassa guṇasañcayaṃ.

Who can fully describe the collection of virtues of that forest?

Ai có thể kể hết tất cả những phẩm chất của khu rừng ấy?"

1987

‘‘Taṃ sutvā vanasamiddhaṃ, mama sotamanoharaṃ;

Having heard that song describing the richness of the forest, which was pleasing to my ears,

Nghe những lời ca ngợi về sự thịnh vượng của khu rừng, làm say đắm tai tôi,

1988

Daṭṭhukāmā tamuyyānaṃ, rañño ārocayiṃ tadā.

I then, desirous of seeing that park, informed the king.

Khi ấy, tôi liền thưa với vua rằng tôi muốn đến thăm khu vườn ấy.

1989

‘‘Mahatā parivārena, tadā ca so mahīpati;

Then that great king, with a large retinue,

Khi ấy, vị đại đế ấy, với đoàn tùy tùng đông đảo,

1990

Maṃ pesesi tamuyyānaṃ, dassanāya samussukaṃ.

sent me to that park, eager to see it.

Đã phái tôi đến khu vườn ấy, với lòng mong muốn được chiêm ngưỡng.

1991

‘‘Gaccha passa mahābhoge, vanaṃ nettarasāyanaṃ;

"Go and see, O wealthy one, the forest, a delight to the eyes,

"Hỡi người có đại phúc báu, hãy đi và chiêm ngưỡng khu rừng làm mát mắt,

1992

Yaṃ sadā bhāti siriyā, sugatābhānurañjitaṃ.

which always shines with glory, illuminated by the radiance of the Sugata."

Luôn rực rỡ với vẻ đẹp, được tô điểm bởi hào quang của Đức Sugata."

1993

‘‘Yadā ca piṇḍāya muni, giribbajapuruttamaṃ;

When the Sage had entered the excellent city of Rājagaha for alms,

Khi Đức Muni đã vào thành tối thượng Giribbaja để khất thực,

1994

Paviṭṭhohaṃ tadāyeva, vanaṃ daṭṭhumupāgamiṃ.

it was then that I went to see the forest.

Ngay lúc đó, tôi đã đến khu rừng để chiêm ngưỡng.

1995

‘‘Tadā taṃ phullavipinaṃ, nānābhamarakūjitaṃ;

At that time, that blooming forest was filled with the humming of various bees,

Khi ấy, khu rừng ấy đầy hoa nở rộ, với tiếng ong vò vẽ kêu vo ve,

1996

Kokilāgītasahitaṃ, mayūragaṇanaccitaṃ.

accompanied by the songs of cuckoos, and danced in by flocks of peacocks.

Có tiếng chim cu gáy, và những đàn công múa.

1997

‘‘Appasaddamanākiṇṇaṃ, nānācaṅkamabhūsitaṃ;

It was quiet, not crowded, adorned with various walking paths,

Yên tĩnh, không đông đúc, được trang hoàng bằng nhiều lối đi kinh hành;

1998

Kuṭimaṇḍapasaṃkiṇṇaṃ, yogīvaravirājitaṃ.

interspersed with huts and pavilions, and graced by excellent yogis.

Đầy những túp lều và chánh điện, được trang điểm bởi các vị Yogī tối thượng.

1999

‘‘Vicarantī amaññissaṃ, saphalaṃ nayanaṃ mama;

As I wandered, I thought my eyes were fruitful. There, seeing a young bhikkhu engaged in meditation, I pondered:

Khi đi dạo, tôi nghĩ rằng đôi mắt của tôi thật có ý nghĩa;

2000

Tatthāpi taruṇaṃ bhikkhuṃ, yuttaṃ disvā vicintayiṃ.

"As I wandered, I thought my eyes were fruitful. There, seeing a young bhikkhu engaged in meditation, I pondered:

Ở đó, khi thấy một vị Tỳ-khưu trẻ đang tu tập, tôi đã suy nghĩ:

2001

‘‘Īdise vipine ramme, ṭhitoyaṃ navayobbane;

This bhikkhu, in the prime of his youth, endowed with a lovely appearance like spring,

"Vị này đang ở trong khu rừng tươi đẹp như vậy, ở độ tuổi thanh xuân,

2002

Vasantamiva kantena, rūpena ca samanvito.

is dwelling in such a charming forest.

Với vẻ đẹp duyên dáng như mùa xuân.

2003

‘‘Nisinno rukkhamūlamhi, muṇḍo saṅghāṭipāruto;

Seated at the foot of a tree, with shaven head, wrapped in a saṅghāṭi,

Ngồi dưới gốc cây, đầu trọc, khoác y Tăng-già-lê;

2004

Jhāyate vatayaṃ bhikkhu, hitvā visayajaṃ ratiṃ.

this bhikkhu is indeed meditating, having abandoned the delight arising from sense objects.

Vị Tỳ-khưu này đang thiền định, từ bỏ sự hoan lạc do các đối tượng giác quan.

2005

‘‘Nanu nāma gahaṭṭhena, kāmaṃ bhutvā yathāsukhaṃ;

Shouldn't a householder first enjoy sensual pleasures as much as he likes,

Chẳng phải người cư sĩ nên hưởng thụ dục lạc tùy ý thích,

2006

Pacchā jiṇṇena dhammoyaṃ, caritabbo subhaddako.

and only afterwards, when old, practice this excellent Dhamma?

Rồi sau khi già yếu, mới nên thực hành Pháp lành này sao?"

2007

‘‘Suññakanti viditvāna, gandhagehaṃ jinālayaṃ;

Knowing the Perfumed Chamber, the abode of the Victorious One, to be empty (of the Buddha),

Biết rằng Gandhakūṭi, nơi Đức Jinā ngự, đang trống vắng,

2008

Upetvā jinamaddakkhaṃ, udayantaṃ va bhākaraṃ.

I approached and saw the Victorious One as if seeing the rising sun.

Tôi đến và chiêm ngưỡng Đức Jinā, giống như thấy mặt trời đang mọc.

2009

‘‘Ekakaṃ sukhamāsīnaṃ, bījamānaṃ varitthiyā;

Seeing him seated alone in comfort, being fanned by a beautiful woman,

Thấy Ngài đang ngồi một mình an lạc, được một nữ nhân xinh đẹp quạt,

2010

Disvānevaṃ vicintesiṃ, nāyaṃ lūkho narāsabho.

I thought, "This Lord of men is not austere."

Tôi liền suy nghĩ: "Vị Tối Thượng Nhân này không hề thô kệch."

2011

‘‘Sā kaññā kanakābhāsā, padumānanalocanā;

That maiden had a golden complexion, lotus-like eyes,

Cô gái ấy có làn da vàng óng như vàng ròng, đôi mắt như hoa sen;

2012

Bimboṭṭhī kundadasanā, manonettarasāyanā.

lips like bimba fruit, teeth like jasmine buds, and delighted the mind and eyes.

Môi đỏ như quả Bimba, răng trắng như hoa lài, làm say đắm tâm trí và đôi mắt.

2013

‘‘Hemadolābhasavanā, kalikākārasutthanī;

She had ears like golden swings, breasts like jasmine buds;

Tai như chiếc lắc vàng, ngực như nụ hoa;

2014

Vedimajjhāva sussoṇī, rambhoru cārubhūsanā.

a waist like a sacrificial altar, beautiful hips, thighs like plantain stems, and charming ornaments.

Eo thon như bệ thờ, hông đẹp, đùi như thân cây chuối, trang sức duyên dáng.

2015

‘‘Rattaṃsakupasaṃbyānā, nīlamaṭṭhanivāsanā;

“With a red shawl over her shoulders, wearing smooth blue garments;

Khoác áo choàng đỏ, mặc y màu xanh đậm;

2016

Atappaneyyarūpena, hāsabhāvasamanvitā.

With an insatiable beauty, endowed with a smiling demeanor.

Với vẻ đẹp không thể chán, và đầy những cử chỉ tươi cười.

2017

‘‘Disvā tamevaṃ cintesiṃ, ahoyamabhirūpinī;

Having seen her, I thought thus: ‘Oh, how beautiful she is!

Thấy cô ấy như vậy, tôi nghĩ: "Ôi, cô ấy thật xinh đẹp!

2018

Na mayānena nettena, diṭṭhapubbā kudācanaṃ.

Never before have I seen such a one with this eye.’

Tôi chưa bao giờ thấy ai như vậy bằng đôi mắt này."

2019

‘‘Tato jarābhibhūtā sā, vivaṇṇā vikatānanā;

Then that maiden was overcome by old age, discolored, with a distorted face;

Rồi cô gái ấy bị già yếu xâm chiếm, dung mạo biến đổi;

2020

Bhinnadantā setasirā, salālā vadanāsuci.

With broken teeth, white hair, a mouth full of saliva and impure.

Mặt biến dạng, răng rụng, tóc bạc trắng, miệng đầy nước dãi, không sạch sẽ.

2021

‘‘Saṃkhittakaṇṇā setakkhī, lambāsubhapayodharā;

With shriveled ears, white eyes, sagging and unlovely breasts;

Tai co rút, mắt trắng dã, vú chảy xệ không đẹp;

2022

Valivitatasabbaṅgī, sirāvitatadehinī.

With all limbs covered in wrinkles, a body crisscrossed with veins.

Toàn thân đầy nếp nhăn, cơ thể đầy gân guốc.

2023

‘‘Nataṅgā daṇḍadutiyā, upphāsulikatā kisā;

Bent-bodied, leaning on a staff, with protruding ribs, emaciated;

Thân hình cong vẹo, phải chống gậy, xương sườn nhô ra, gầy gò;

2024

Pavedhamānā patitā, nissasantī muhuṃ muhuṃ.

Trembling, fallen, sighing again and again.

Run rẩy, ngã quỵ, thở hổn hển liên tục.

2025

‘‘Tato me āsi saṃvego, abbhuto lomahaṃsano;

Then a sense of urgency arose in me, wondrous and hair-raising;

Khi ấy, tôi cảm thấy một sự chấn động kỳ lạ, dựng tóc gáy;

2026

Dhiratthu rūpaṃ asuciṃ, ramante yattha bālisā.

Fie on this impure form, in which fools delight!

Thật đáng ghê tởm cái thân bất tịnh này, nơi những kẻ ngu si say mê.

2027

‘‘Tadā mahākāruṇiko, disvā saṃviggamānasaṃ;

Then the Greatly Compassionate One, seeing my agitated mind,

Bấy giờ, Đức Đại Bi, Đức Sugata với tâm hoan hỷ, thấy tâm tôi đang chấn động,

2028

Udaggacitto sugato, imā gāthā abhāsatha.

The Sugata, with an uplifted heart, spoke these verses:

Đã thuyết giảng những câu kệ này:

2029

‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, passa kheme samussayaṃ;

‘O Khemā, behold this body, afflicted, impure, putrid;

"Khemā, hãy quán sát cái thân này, nó bệnh hoạn, bất tịnh, hôi thối;

2030

Uggharantaṃ paggharantaṃ, bālānaṃ abhinanditaṃ.

Oozing, flowing, delighted in by fools.

Nó rỉ ra, chảy ra, là niềm vui của những kẻ ngu si.

2031

‘‘Asubhāya cittaṃ bhāvehi, ekaggaṃ susamāhitaṃ;

Develop your mind on impurity, concentrated and well-composed;

Hãy tu tập tâm con về sự bất tịnh, tập trung và định tĩnh;

2032

Sati kāyagatā tyatthu, nibbidā bahulā bhava.

Let mindfulness of the body be present for you, become abundant in disenchantment.

Hãy có niệm về thân, hãy sống với nhiều sự nhàm chán."

2033

‘‘Yathā idaṃ tathā etaṃ, yathā etaṃ tathā idaṃ;

As this is, so is that; as that is, so is this;

“Như cái này, thì cái kia; như cái kia, thì cái này;

2034

Ajjhattañca bahiddhā ca, kāye chandaṃ virājaya.

Within and without, relinquish desire for the body.

Hãy đoạn trừ dục vọng đối với thân thể, cả bên trong lẫn bên ngoài.”

2035

‘‘Animittañca bhāvehi, mānānusayamujjaha;

And develop the signless, abandon the underlying tendency of conceit;

“Hãy tu tập vô tướng, hãy đoạn trừ tùy miên kiêu mạn;

2036

Tato mānābhisamayā, upasantā carissasi.

Then, having fully understood conceit, you will live tranquil.’

Nhờ đoạn trừ kiêu mạn, ngươi sẽ sống an tịnh.”

2037

‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃ kataṃ makkaṭakova jālaṃ;

Those who, infatuated by lust, fall into the stream, like a spider into its self-made web;

“Những ai bị tham ái ràng buộc, rơi vào dòng ái, giống như con nhện tự giăng lưới của mình;

2038

Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāya.

Having cut this too, they wander forth, abandoning sensual pleasures, without attachment.

Những bậc trí đã cắt đứt cả điều đó, từ bỏ khoái lạc dục vọng, và xuất gia vô ngại.”

2039

‘‘Tato kallitacittaṃ maṃ, ñatvāna narasārathi;

Then the guide of men, knowing my mind to be ready,

Sau đó, bậc Điều Ngự Nhân Loại, biết tâm tôi đã sẵn sàng,

2040

Mahānidānaṃ desesi, suttantaṃ vinayāya me.

Taught me the Mahānidāna Sutta for my training.

đã thuyết giảng cho tôi bài kinh Mahānidāna Suttanta để tôi được huấn luyện.

2041

‘‘Sutvā suttantaseṭṭhaṃ taṃ, pubbasaññamanussariṃ;

Having heard that excellent Sutta, I recollected my former perception;

Nghe bài kinh tối thượng ấy, tôi nhớ lại những ký ức tiền kiếp;

2042

Tattha ṭhitāvahaṃ santī, dhammacakkhuṃ visodhayiṃ.

Remaining there, I, tranquil, purified the Dhamma-eye.

An tịnh ngay tại đó, tôi đã làm thanh tịnh Pháp nhãn của mình.

2043

‘‘Nipatitvā mahesissa, pādamūlamhi tāvade;

Having prostrated at the feet of the Great Seer at that very moment;

Ngay lập tức, tôi quỳ xuống dưới chân bậc Đại Hiền,

2044

Accayaṃ desanatthāya, idaṃ vacanamabraviṃ.

To declare my fault, I spoke these words:

để bày tỏ lỗi lầm, tôi đã nói những lời này:

2045

‘‘Namo te sabbadassāvi, namo te karuṇākara;

‘Homage to you, All-Seer! Homage to you, Compassionate One!

“Con xin đảnh lễ Ngài, bậc Toàn Tri! Con xin đảnh lễ Ngài, bậc Từ Bi!

2046

Namo te tiṇṇasaṃsāra, namo te amataṃ dada.

Homage to you, who have crossed saṃsāra! Homage to you, giver of the Deathless!

Con xin đảnh lễ Ngài, bậc đã vượt qua Luân Hồi! Con xin đảnh lễ Ngài, bậc ban tặng Bất Tử!”

2047

‘‘Diṭṭhigahanapakkhandā, kāmarāgavimohitā;

Having plunged into the thicket of wrong views, deluded by sensual lust,

“Những kẻ lún sâu vào rừng tà kiến, bị tham ái dục vọng mê hoặc,

2048

Tayā sammā upāyena, vinītā vinaye ratā.

I was well-trained by you through skillful means, delighting in the discipline.

nhờ Ngài khéo léo giáo hóa, đã hoan hỷ với Giới Luật.”

2049

‘‘Adassanena vibhogā, tādisānaṃ mahesinaṃ;

Through not seeing such great seers,

“Do không được gặp gỡ những bậc Đại Hiền như vậy,

2050

Anubhonti mahādukkhaṃ, sattā saṃsārasāgare.

Beings, deprived of merit, experience great suffering in the ocean of saṃsāra.

các chúng sinh trong biển luân hồi phải chịu đựng khổ đau lớn lao.”

2051

‘‘Yadāhaṃ lokasaraṇaṃ, araṇaṃ araṇantaguṃ;

When I did not see the refuge of the world, the fearless, the one who has reached the end of defilements,

“Khi con không thấy được bậc nương tựa của thế gian, bậc vô nhiễm, bậc đã đạt đến Niết Bàn,

2052

Nāddasāmi adūraṭṭhaṃ, desayāmi tamaccayaṃ.

Though he was near, I declare that fault.

dù Ngài ở gần kề, con xin bày tỏ lỗi lầm ấy.”

2053

‘‘Mahāhitaṃ varadadaṃ, ahitoti visaṅkitā;

I, devoted to form, suspected that the great benefactor, the giver of the supreme, was not beneficial;

“Con đã nghi ngờ Ngài là kẻ không mang lại lợi ích, dù Ngài là bậc mang lại lợi ích lớn lao, ban tặng điều tối thượng;

2054

Nopesiṃ rūpaniratā, desayāmi tamaccayaṃ.

I did not approach him; I declare that fault.

Vì mê đắm sắc đẹp, con đã không phụng sự Ngài. Con xin bày tỏ lỗi lầm ấy.”

2055

‘‘Tadā madhuranigghoso, mahākāruṇiko jino;

Then the Victor, with a sweet voice, the Greatly Compassionate One,

Khi ấy, bậc Chiến Thắng với giọng nói ngọt ngào, đầy đại bi,

2056

Avoca tiṭṭha khemeti, siñcanto amatena maṃ.

Said, ‘Stay, Khemā,’ as if sprinkling me with the Deathless.

đã nói: “Khēma, hãy ở lại!” tưới lên tôi dòng cam lồ.

2057

‘‘Tadā pakamya sirasā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;

Then, having bowed my head and circumambulated him respectfully,

Sau đó, tôi cúi đầu đảnh lễ Ngài, và nhiễu hữu;

2058

Gantvā disvā narapatiṃ, idaṃ vacanamabraviṃ.

I went and spoke these words to the king:

Trở về gặp vua, tôi đã nói những lời này:

2059

‘‘Aho sammā upāyo te, cintitoyamarindama;

‘Oh, how well conceived is this plan of yours, O subduer of enemies!

“Ôi, đại vương, bậc hàng phục kẻ thù, mưu kế của ngài thật tuyệt vời;

2060

Vanadassanakāmāya, diṭṭho nibbānato muni.

Wishing to see the park, I have seen the sage, the one free from craving.

Vì muốn ngắm cảnh rừng, con đã được gặp bậc Thánh Giả đã đạt Niết Bàn.”

2061

‘‘Yadi te ruccate rāja, sāsane tassa tādino;

If it pleases you, O king, I, disenchanted with forms by the sage’s words,

“Nếu đại vương hoan hỷ, tôi sẽ xuất gia trong giáo pháp của bậc Như Lai ấy;

2062

Pabbajissāmi rūpehaṃ, nibbinnā munivāṇinā.

Will go forth in his Dispensation.’

Vì lời dạy của bậc Thánh Giả đã khiến tôi chán ghét sắc đẹp.”

2063

‘‘Añjaliṃ paggahetvāna, tadāha sa mahīpati;

Then that king, raising his clasped hands, said:

Khi ấy, vị vua ấy chắp tay lại và nói:

2064

Anujānāmi te bhadde, pabbajjā tava sijjhatu.

‘I permit you, good lady; may your going forth succeed.’

“Hỡi hiền nữ, ta cho phép ngươi! Nguyện sự xuất gia của ngươi thành tựu!”

2065

‘‘Pabbajitvā tadā cāhaṃ, addhamāse upaṭṭhite;

Having gone forth then, when half a month had passed,

Sau khi xuất gia, khi nửa tháng đã trôi qua,

2066

Dīpodayañca bhedañca, disvā saṃviggamānasā.

Seeing the rising and extinguishing of a lamp, my mind was agitated.

thấy ngọn đèn bùng cháy rồi tắt, tâm tôi bàng hoàng xúc động.

2067

‘‘Nibbinnā sabbasaṅkhāre, paccayākārakovidā;

Disenchanted with all formations, skilled in the law of dependent origination;

Chán ghét tất cả các hành, thiện xảo trong duyên khởi,

2068

Caturoghe atikkamma, arahattamapāpuṇiṃ.

Having overcome the four floods, I attained arahantship.

tôi đã vượt qua bốn dòng chảy (Ogha) và đạt được A-la-hán quả.

2069

‘‘Iddhīsu ca vasī āsiṃ, dibbāya sotadhātuyā;

I became master of psychic powers, and of the divine ear element;

Tôi đã thành tựu các thần thông, và thiên nhĩ thông;

2070

Cetopariyañāṇassa, vasī cāpi bhavāmahaṃ.

I also became master of the knowledge of others’ minds.

Tôi cũng đã thành tựu túc mạng thông.

2071

‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;

I know my past lives, my divine eye is purified;

Tôi biết các đời sống quá khứ, thiên nhãn của tôi đã được thanh tịnh;

2072

Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.

All defilements are destroyed, there is no more rebirth now.

Tất cả lậu hoặc đã diệt tận, không còn tái sinh nữa.

2073

‘‘Atthadhammaniruttīsa, paṭibhāne tatheva ca;

In meaning, Dhamma, language, and likewise in ready wit;

Trong nghĩa lý, giáo pháp, ngôn ngữ, và biện tài,

2074

Parisuddhaṃ mama ñāṇaṃ, uppannaṃ buddhasāsane.

My knowledge is perfectly pure, arisen in the Buddha’s Dispensation.

trí tuệ của tôi hoàn toàn thanh tịnh, đã sinh khởi trong giáo pháp của Đức Phật.

2075

‘‘Kusalāhaṃ visuddhīsu, kathāvatthuvisāradā;

I am skilled in purifications, proficient in topics of discussion;

Tôi thiện xảo trong các sự thanh tịnh, thông thạo về các đề tài đàm luận;

2076

Abhidhammanayaññū ca, vasippattāmhi sāsane.

And I know the Abhidhamma method, I have attained mastery in the Dispensation.

Tôi cũng là người hiểu biết về phương pháp Abhidhamma, và đã đạt được quyền năng trong Giáo Pháp.

2077

‘‘Tato toraṇavatthusmiṃ, raññā kosalasāminā;

Then, in the village of Toraṇavatthu, when questioned with subtle questions

Sau đó, tại Toraṇavatthu, khi được vua Kosala hỏi những vấn đề sâu sắc,

2078

Pucchitā nipuṇe pañhe, byākarontī yathātathaṃ.

By the king, the lord of Kosala, I answered them truthfully.

tôi đã trả lời đúng như sự thật.

2079

‘‘Tadā sa rājā sugataṃ, upasaṅkamma pucchatha;

Then that king approached the Sugata and asked;

Khi ấy, vị vua ấy đến gặp Đức Thế Tôn và hỏi;

2080

Tatheva buddho byākāsi, yathā te byākatā mayā.

And the Buddha answered just as I had answered them.

Đức Phật cũng đã giải thích đúng như tôi đã giải thích cho vua.

2081

‘‘Jino tasmiṃ guṇe tuṭṭho, etadagge ṭhapesi maṃ;

The Victor, pleased with that quality, placed me at the forefront,

Bậc Chiến Thắng, hoan hỷ với đức tính đó, đã đặt tôi vào vị trí hàng đầu;

2082

Mahāpaññānamaggāti, bhikkhunīnaṃ naruttamo.

Saying, ‘Among nuns, she is foremost in great wisdom,’ so said the supreme of men.”

Bậc Tối Thượng trong loài người đã tuyên bố tôi là bậc Đại Trí trong số các Tỳ-khưu-ni.

2083

‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.(apa. therī 2.2.289-383);

“My defilements are burnt away… (etc.) …the Buddha’s teaching has been done.”

“Các phiền não của tôi đã được đốt cháy…(v.v)… giáo pháp của Đức Phật đã được thực hiện.”

2084

Arahattaṃ pana patvā phalasukhena nibbānasukhena ca viharantiyā imissā theriyā satipi aññāsaṃ khīṇāsavattherīnaṃ paññāvepullappattiyaṃ tattha pana katādhikāratāya mahāpaññābhāvo pākaṭo ahosi.

Having attained Arahantship and dwelling in the bliss of fruition and the bliss of Nibbāna, even though other Arahant Theris had attained extensive wisdom, the state of having great wisdom became manifest for this Theri, due to her having made a special aspiration in that regard.

Tuy nhiên, dù có nhiều Tỳ-khưu-ni A-la-hán khác cũng đạt được trí tuệ rộng lớn, nhưng do có sự tích lũy công đức đặc biệt trong lĩnh vực này, Tỳ-khưu-ni Khēma đã hiển lộ trí tuệ siêu việt.

Tathā hi naṃ bhagavā jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno paṭipāṭiyā bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvikānaṃ bhikkhunīnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ khemā’’ti (a. ni. 1.235-236) mahāpaññatāya aggaṭṭhāne ṭhapesi.

Indeed, the Blessed One, seated in the midst of the noble assembly in the great Jetavana monastery, while successively placing bhikkhunis in positions of distinction, established her in the foremost position for great wisdom, saying: “Bhikkhus, among my female disciples, the bhikkhunis of great wisdom, that is Khema, is the foremost.”

Thật vậy, khi Đức Thế Tôn đang ngự giữa hội chúng Thánh giả tại Đại Tự viện Jetavana, và lần lượt sắp đặt các Tỳ-khưu-ni vào các vị trí đặc biệt, Ngài đã đặt Tỳ-khưu-ni Khēma vào vị trí hàng đầu về đại trí, nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, trong số các Tỳ-khưu-ni đệ tử của Ta, bậc đại trí nhất là Khēma.”

Taṃ ekadivasaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisinnaṃ māro pāpimā taruṇarūpena upasaṅkamitvā kāmehi palobhento –

One day, while she was dwelling for the day at the foot of a certain tree, Māra the Evil One approached her in the form of a young man, enticing her with sensual pleasures, and uttered this verse:

Một ngày nọ, khi Tỳ-khưu-ni Khēma đang ngồi thiền ban ngày dưới gốc cây, Māra độc ác đã hiện ra dưới hình dạng một thanh niên và dụ dỗ bà bằng những lời lẽ dục vọng—

2085

139.

139.

2086

‘‘Daharā tvaṃ rūpavatī, ahampi daharo yuvā;

“You are young and beautiful, and I too am young and youthful;

“Nàng trẻ trung, xinh đẹp, ta cũng trẻ và thanh xuân;

2087

Pañcaṅgikena turiyena, ehi kheme ramāmase’’ti– gāthamāha;

Come, Khema, let us enjoy ourselves with a five-instrument orchestra.”

Hãy đến đây, Khēma, chúng ta hãy vui hưởng với âm nhạc ngũ cung.” — Māra đã nói bài kệ này;

2088

Tassattho – kheme, tvaṃ taruṇappattā, yobbane ṭhitā rūpasampannā, ahampi taruṇo yuvā, tasmā mayaṃ yobbaññaṃ akhepetvā pañcaṅgikena turiyena vajjamānena ehi kāmakhiḍḍāratiyā ramāma kīḷāmāti.

The meaning of this is: “Khema, you have reached youth, you are in your prime, endowed with beauty. I too am young and youthful. Therefore, come, let us not waste our youth, but let us delight and play with the joy of sensual pleasures, with a five-instrument orchestra playing.”

Ý nghĩa của bài kệ đó là: “Này Khēma, nàng đang ở tuổi thanh xuân, đang ở độ tuổi đẹp nhất, có sắc đẹp tuyệt vời. Ta cũng trẻ và là một thanh niên. Vì vậy, chúng ta đừng để tuổi thanh xuân trôi qua vô ích, hãy đến đây, chúng ta hãy vui hưởng trò chơi dục lạc với âm nhạc ngũ cung đang tấu lên.”

2089

Taṃ sutvā sā kāmesu sabbadhammesu ca attano virattabhāvaṃ tassa ca mārabhāvaṃ attābhinivesesu sattesu attano thāmagataṃ appasādaṃ katakiccatañca pakāsentī –

Hearing that, she, revealing her detachment from sensual pleasures and all phenomena, his nature as Māra, her strong disinclination towards beings clinging to self, and her accomplished task, spoke these verses:

Nghe vậy, bà đã bày tỏ sự không còn tham ái đối với dục vọng và tất cả các pháp, cũng như bản chất của Māra, sự không hài lòng mạnh mẽ của bà đối với những chúng sinh bám chấp vào tự ngã, và việc bà đã hoàn thành nhiệm vụ của mình—

2090

140.

140.

2091

‘‘Iminā pūtikāyena, āturena pabhaṅgunā;

“With this putrid body, diseased and perishable,

“Với thân thể thối rữa này, bệnh hoạn, dễ hoại diệt,

2092

Aṭṭiyāmi harāyāmi, kāmataṇhā samūhatā.

I am disgusted, I am repelled; the craving for sensual pleasures is uprooted.

Tôi ghê tởm, tôi kinh sợ. Tham ái dục vọng đã bị nhổ tận gốc.”

2093

141.

141.

2094

‘‘Sattisūlūpamā kāmā, khandhāsaṃ adhikuṭṭanā;

“Sensual pleasures are like spears and stakes, a crushing blow to the aggregates;

“Dục vọng như giáo mác, như gươm đâm vào các uẩn;

2095

Yaṃ tvaṃ kāmaratiṃ brūsi, aratī dāni sā mama.

That which you call delight in sensual pleasures, that is now a disinclination for me.

Điều mà ngươi gọi là khoái lạc dục vọng, đối với ta giờ đây là sự không hoan hỷ.”

2096

142.

142.

2097

‘‘Sabbattha vihatā nandī, tamokhandho padālito;

“Delight has been utterly destroyed everywhere, the mass of darkness has been shattered;

“Niềm vui đã bị hủy diệt khắp nơi, khối u tối đã bị phá tan;

2098

Evaṃ jānāhi pāpima, nihato tvamasi antaka.

Know this, Evil One, you, the Destroyer, are defeated.

Này Māra độc ác, hãy biết rằng ngươi đã bị đánh bại, kẻ diệt vong!”

2099

143.

143.

2100

‘‘Nakkhattāni namassantā, aggiṃ paricaraṃ vane;

“Worshipping constellations, tending fire in the forest,

“Những kẻ ngu si, không biết sự thật, đã lầm tưởng sự thanh tịnh

2101

Yathābhuccamajānantā, bālā suddhimamaññatha.

Fools, not knowing the truth, imagined purity.

khi thờ cúng các vì sao và phụng sự lửa trong rừng.”

2102

144.

144.

2103

‘‘Ahañca kho namassantī, sambuddhaṃ purisuttamaṃ;

“But I, worshipping the Fully Awakened One, the best of men,

“Còn tôi, đảnh lễ Đức Chánh Đẳng Giác, bậc Tối Thượng của loài người,

2104

Pamuttā sabbadukkhehi, satthusāsanakārikā’’ti– imā gāthā abhāsi;

Am liberated from all suffering, a doer of the Teacher’s instruction.”

đã thoát khỏi mọi khổ đau, là người thực hành giáo pháp của Bậc Đạo Sư.” — Bà đã nói những bài kệ này;

2105

Tattha aggiṃ paricaraṃ vaneti tapovane aggihuttaṃ paricaranto.

Therein, tending fire in the forest means tending the sacred fire in an ascetic grove.

Trong đó, aggiṃ paricaraṃ vane có nghĩa là phụng sự lửa cúng tế trong rừng khổ hạnh.

Yathābhuccamajānantāti pavattiyo yathābhūtaṃ aparijānantā.

Not knowing the truth means not truly knowing the conditions.

Yathābhuccamajānantā có nghĩa là không biết sự thật về các hiện tượng.

Sesamettha heṭṭhā vuttanayattā uttānameva.

The rest here is clear, as it has been explained below.

Phần còn lại ở đây rõ ràng vì đã được giải thích theo cách đã nói ở dưới.

2106

Khemātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the verses of Theri Khemā is concluded.

Chú giải về các bài kệ của Tỳ-khưu-ni Khēma đã hoàn tất.

2107

4. Sujātātherīgāthāvaṇṇanā

4. Commentary on the Verses of Theri Sujātā

4. Chú giải về các bài kệ của Tỳ-khưu-ni Sujātā

2108

Alaṅkatā suvasanātiādikā sujātāya theriyā gāthā.

The verses of Theri Sujātā begin with Adorned, well-dressed.

Các bài kệ của Tỳ-khưu-ni Sujātā bắt đầu bằng Alaṅkatā suvasanā.

Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī anukkamena sambhatavimokkhasambhārā hutvā imasmiṃ buddhuppāde sāketanagare seṭṭhikule nibbattitvā vayappattā mātāpitūhi samānajātikassa seṭṭhiputtassa dinnā hutvā patikulaṃ gatā.

She too, having made special aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to emancipation in various existences, gradually gathered the requisites for liberation. In this Buddha-era, she was reborn in a merchant family in the city of Sāketa. Having reached maturity, she was given by her parents to a merchant’s son of the same caste and went to her husband’s home.

Vị này cũng đã tích lũy công đức đặc biệt dưới thời các Đức Phật quá khứ, và ở mỗi kiếp sống, bà đã tích lũy những thiện nghiệp làm nền tảng cho sự giải thoát khỏi vòng luân hồi. Dần dần, bà đã hoàn thiện các yếu tố giải thoát, và trong thời Đức Phật hiện tại, bà sinh ra trong một gia đình trưởng giả ở thành phố Sāketa. Khi đến tuổi trưởng thành, bà được cha mẹ gả cho con trai của một trưởng giả cùng đẳng cấp và về nhà chồng.

Tattha tena saddhiṃ sukhasaṃvāsaṃ vasantī ekadivasaṃ uyyānaṃ gantvā nakkhattakīḷaṃ kīḷitvā parijanena saddhiṃ nagaraṃ āgacchantī añjanavane satthāraṃ disvā pasannamānasā upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi.

Dwelling there in harmonious companionship with him, one day she went to a park, celebrated a festival, and as she was returning to the city with her retinue, she saw the Teacher in the Añjana Grove. With a gladdened mind, she approached, paid homage, and sat down at one side.

Ở đó, bà sống hạnh phúc với chồng. Một ngày nọ, bà đi đến một khu vườn, vui chơi trong lễ hội, và khi trở về thành phố cùng đoàn tùy tùng, bà nhìn thấy Đức Đạo Sư ở rừng Añjana. Với tâm hoan hỷ, bà đến đảnh lễ và ngồi xuống một bên.

Satthā tassā anupubbiṃ kathaṃ kathetvā kallacittataṃ ñatvā upari sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanaṃ pakāsesi.

The Teacher delivered a progressive discourse to her, and knowing her mind to be receptive, he then expounded the special Dhamma teaching.

Đức Đạo Sư đã thuyết giảng cho bà một bài pháp tuần tự. Khi biết tâm bà đã sẵn sàng, Ngài đã thuyết giảng một bài pháp cao siêu đặc biệt.

Sā desanāvasāne attano katādhikāratāya ñāṇassa paripākaṃ gatattā ca, satthu ca desanāvilāsena yathānisinnāva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā satthāraṃ vanditvā gehaṃ gantvā sāmikañca mātāpitaro ca anujānāpetvā satthuāṇāya bhikkhunupassayaṃ gantvā bhikkhunīnaṃ santike pabbaji.

At the end of the discourse, due to her having made special aspirations and her knowledge having matured, and also due to the Teacher’s eloquent teaching, she attained Arahantship together with the four paṭisambhidās, right there as she sat. She then paid homage to the Teacher, returned home, obtained permission from her husband and parents, and by the Teacher’s command, went to the bhikkhuni monastery and was ordained by the bhikkhunis.

Khi bài pháp kết thúc, do công đức đã tích lũy và trí tuệ đã chín muồi, cũng như nhờ sự khéo léo trong thuyết pháp của Đức Đạo Sư, bà đã đạt được A-la-hán quả cùng với Tứ Vô Ngại Giải ngay tại chỗ. Sau khi đảnh lễ Đức Đạo Sư, bà trở về nhà, xin phép chồng và cha mẹ, rồi theo lời Đức Đạo Sư, bà đến Tăng xá Tỳ-khưu-ni và xuất gia dưới sự hướng dẫn của các Tỳ-khưu-ni.

Pabbajitvā ca attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –

After her ordination, reflecting on her practice, she uttered these verses as an exclamation:

Sau khi xuất gia, bà quán chiếu sự thực hành của mình và nói lên những lời cảm hứng—

2109

145.

145.

2110

‘‘Alaṅkatā suvasanā, mālinī candanokkhitā;

“Adorned, well-dressed, garlanded, smeared with sandalwood,

“Trang điểm lộng lẫy, y phục đẹp đẽ, đeo vòng hoa, thoa phấn đàn hương;

2111

Sabbābharaṇasañchannā, dāsīgaṇapurakkhatā.

Covered with all ornaments, surrounded by a retinue of maids,

Toàn thân phủ đầy châu báu, được đoàn tỳ nữ vây quanh.

2112

146.

146.

2113

‘‘Annaṃ pānañca ādāya, khajjaṃ bhojjaṃ anappakaṃ;

“Taking food and drink, much hard food and soft food,

Mang theo thức ăn, đồ uống, bánh kẹo và nhiều món ăn khác,

2114

Gehato nikkhamitvāna, uyyānamabhihārayiṃ.

I went forth from home and brought them to the park.

Tôi rời khỏi nhà và đi đến khu vườn.

2115

147.

147.

2116

‘‘Tattha ramitvā kīḷitvā, āgacchantī sakaṃ gharaṃ;

Having enjoyed and played there, as I was returning home;

Ở đó, tôi vui chơi thỏa thích, rồi khi trở về nhà,

2117

Vihāraṃ daṭṭhuṃ pāvisiṃ, sākete añjanaṃ vanaṃ.

I entered the monastery in the Añjana Grove near Sāketa to see it.

Tôi vào thăm tu viện trong rừng Añjana ở Sāketa.

2118

148.

148.

2119

‘‘Disvāna lokapajjotaṃ, vanditvāna upāvisiṃ;

Having seen the Light of the World, I paid homage and sat down near him;

Thấy bậc Đăng Soi Thế Gian, tôi đảnh lễ và ngồi xuống;

2120

So me dhammamadesesi, anukampāya cakkhumā.

Out of compassion, the Seer taught me the Dhamma.

Bậc có mắt đã thuyết pháp cho tôi với lòng từ bi.

2121

149.

149.

2122

‘‘Sutvā ca kho mahesissa, saccaṃ sampaṭivijjhahaṃ;

Having heard the Great Seer, I indeed penetrated the Truth;

Nghe lời của bậc Đại Hiền, tôi đã thấu hiểu chân lý;

2123

Tattheva virajaṃ dhammaṃ, phusayiṃ amataṃ padaṃ.

Right there I realized the dustless Dhamma, the Deathless State.

Ngay tại đó, tôi đã chạm đến Pháp vô nhiễm, Niết Bàn bất tử.

2124

150.

150.

2125

‘‘Tato viññātasaddhammā, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

Then, having understood the True Dhamma, I went forth into homelessness;

“Từ đó, đã thấu hiểu Chánh Pháp, tôi đã xuất gia vào đời sống không gia đình;

2126

Tisso vijjā anuppattā, amoghaṃ buddhasāsana’’nti–

The three knowledges were attained, the Buddha's teaching is not in vain.”

Ba minh đã đạt được, giáo pháp của Đức Phật không vô ích.”

2127

Imā gāthā abhāsi.

She spoke these verses.

Nàng đã nói những vần kệ này.

2128

Tattha alaṅkatāti vibhūsitā.

Therein, alaṅkatā means adorned.

Trong đó, alaṅkatā có nghĩa là được trang hoàng.

Taṃ pana alaṅkatākāraṃ dassetuṃ ‘‘suvasanā mālinī candanokkhitā’’ti vuttaṃ.

To show that state of being adorned, it is said: “suvasanā mālinī candanokkhitā”.

Để chỉ rõ trạng thái được trang hoàng đó, đã nói “suvasanā mālinī candanokkhitā” (mặc y phục đẹp, đeo vòng hoa, thoa dầu đàn hương).

Tattha mālinīti mālādhārinī.

Therein, mālinī means wearing garlands.

Trong đó, mālinī có nghĩa là người đeo vòng hoa.

Candanokkhitāti candanānulittā.

Candanokkhitā means smeared with sandalwood paste.

Candanokkhitā có nghĩa là thoa dầu đàn hương.

Sabbābharaṇasañchannāti hatthūpagādīhi sabbehi ābharaṇehi alaṅkāravasena sañchāditasarīrā.

Sabbābharaṇasañchannā means having her body completely covered with all ornaments such as bracelets, etc., in the manner of adornment.

Sabbābharaṇasañchannā có nghĩa là thân thể được che phủ, trang sức bằng tất cả đồ trang sức như vòng tay và những thứ khác.

2129

Annaṃ pānañca ādāya, khajjaṃ bhojjaṃ anappakanti sāliodanādiannaṃ, ambapānādipānaṃ, piṭṭhakhādanīyādikhajjaṃ, avasiṭṭhaṃ āhārasaṅkhātaṃ bhojjañca pahūtaṃ gahetvā.

Annaṃ pānañca ādāya, khajjaṃ bhojjaṃ anappakaṃ means taking abundant food such as rice-porridge, drinks such as mango juice, edibles such as pastries and snacks, and other kinds of food.

Annaṃ pānañca ādāya, khajjaṃ bhojjaṃ anappakaṃ có nghĩa là mang theo nhiều thức ăn như cơm gạo, đồ uống như nước xoài, đồ ăn vặt như bánh bột, và các loại thức ăn khác.

Uyyānamabhihārayinti nakkhattakīḷāvasena uyyānaṃ upanesiṃ.

Uyyānamabhihārayiṃ means I brought them to the park for a festival celebration.

Uyyānamabhihārayiṃ có nghĩa là tôi đã đưa đến khu vườn để vui chơi trong lễ hội.

Annapānādiṃ tattha ānetvā saha parijanena kīḷantī ramantī paricāresinti adhippāyo.

The intention is that I brought food and drink there, and together with my retinue, I played, enjoyed, and entertained myself.

Ý nghĩa là: mang thức ăn, đồ uống và những thứ khác đến đó, tôi đã vui chơi và giải trí cùng với tùy tùng.

2130

Sākete añjanaṃ vananti sāketasamīpe añjanavane vihāraṃ pāvisiṃ.

Sākete añjanaṃ vanaṃ means I entered the monastery in the Añjana Grove near Sāketa.

Sākete añjanaṃ vanaṃ có nghĩa là tôi đã vào tịnh xá trong rừng Añjana gần Sāketa.

2131

Lokapajjotanti ñāṇapajjotena lokassa pajjotabhūtaṃ.

Lokapajjotaṃ means the light of the world by means of the light of wisdom.

Lokapajjotaṃ có nghĩa là Đấng soi sáng thế gian bằng ngọn đèn trí tuệ.

2132

Phusayinti phusiṃ, adhigacchinti attho.

Phusayiṃ means I touched, I attained, is the meaning.

Phusayiṃ có nghĩa là tôi đã chạm đến, đã đạt được.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as stated.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

2133

Sujātātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the verses of Theri Sujātā is concluded.

Chú giải các kệ của Trưởng lão ni Sujātā đã hoàn tất.

2134

Table of Contents

1. Pañcasatamattātherīgāthāvaṇṇanā

1. Commentary on the verses of the Five Hundred Therīs

1. Chú Giải Bài Kệ Của Năm Trăm Trưởng Lão-ni

2. Vāseṭṭhītherīgāthāvaṇṇanā

2. Commentary on the Verses of Therī Vāseṭṭhī

2. Chú Giải Bài Kệ Của Trưởng Lão-ni Vāseṭṭhī

3. Khemātherīgāthāvaṇṇanā

3. Commentary on the Verses of Theri Khemā

3. Chú giải về các câu kệ của Trưởng lão ni Khemā

4. Sujātātherīgāthāvaṇṇanā

4. Commentary on the Verses of Theri Sujātā

4. Chú giải về các bài kệ của Tỳ-khưu-ni Sujātā

5. Anopamātherīgāthāvaṇṇanā

5. Commentary on the Verses of Theri Anopamā

5. Chú giải các kệ của Trưởng lão ni Anopamā

Table of Contents

Therīgāthā-aṭṭhakathā

1. Pañcasatamattātherīgāthāvaṇṇanā

1. Commentary on the verses of the Five Hundred Therīs

1. Chú Giải Bài Kệ Của Năm Trăm Trưởng Lão-ni

2. Vāseṭṭhītherīgāthāvaṇṇanā

2. Commentary on the Verses of Therī Vāseṭṭhī

2. Chú Giải Bài Kệ Của Trưởng Lão-ni Vāseṭṭhī

3. Khemātherīgāthāvaṇṇanā

3. Commentary on the Verses of Theri Khemā

3. Chú giải về các câu kệ của Trưởng lão ni Khemā

4. Sujātātherīgāthāvaṇṇanā

4. Commentary on the Verses of Theri Sujātā

4. Chú giải về các bài kệ của Tỳ-khưu-ni Sujātā

5. Anopamātherīgāthāvaṇṇanā

5. Commentary on the Verses of Theri Anopamā

5. Chú giải các kệ của Trưởng lão ni Anopamā

Settings