Therīgāthā-aṭṭhakathā

4

1. Ekakanipāto

1. The Section of Single Verses

1. Phẩm Một Kệ

5

1. Aññatarātherīgāthāvaṇṇanā

1. The Commentary on the Verse of a Certain Therī

1. Chú Giải Kệ Của Một Vị Trưởng Lão Ni Nào Đó

6

Idāni therīgāthānaṃ atthasaṃvaṇṇanāya okāso anuppatto.

Now, the occasion for expounding the meaning of the Therīgāthā has arrived. In this regard, since it becomes easy and very clear to elucidate the origin stories (aṭṭhuppatti) of the verses here and there, when the meaning is expounded by first revealing how the bhikkhunīs attained their renunciation (pabbajjā) and full ordination (upasampadā) from the beginning, therefore, this progressive discourse (anupubbikathā) is presented concisely, starting from the very beginning, to illuminate that.

Hiện nay, thời cơ để chú giải ý nghĩa của các Therīgāthā đã đến.

Tattha yasmā bhikkhunīnaṃ ādito yathā pabbajjā upasampadā ca paṭiladdhā, taṃ pakāsetvā atthasaṃvaṇṇanāya karīyamānāya tattha tattha gāthānaṃ aṭṭhuppattiṃ vibhāvetuṃ sukarā hoti supākaṭā ca, tasmā taṃ pakāsetuṃ ādito paṭṭhāya saṅkhepato ayaṃ anupubbikathā –

Trong các Therīgāthā đó, vì khi trình bày về việc các Tỳ-khưu-ni đã thọ đắc sự xuất gia và thọ giới Tỳ-khưu-ni từ ban đầu như thế nào, thì việc làm rõ duyên khởi (aṭṭhuppatti) của các bài kệ ở từng chỗ sẽ trở nên dễ dàng và rất rõ ràng. Do đó, để làm sáng tỏ điều đó, từ ban đầu, đây là câu chuyện tuần tự một cách tóm tắt –

7

Ayañhi lokanātho ‘‘manussattaṃ liṅgasampattī’’tyādinā vuttāni aṭṭhaṅgāni samodhānetvā dīpaṅkarassa bhagavato pādamūle katamahābhinīhāro samatiṃsapāramiyo pūrento catuvīsatiyā buddhānaṃ santike laddhabyākaraṇo anukkamena pāramiyo pūretvā ñātatthacariyāya lokatthacariyāya buddhatthacariyāya ca koṭiṃ patvā tusitabhavane nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā dasasahassacakkavāḷadevatāhi buddhabhāvāya –

This Lord of the World, having brought together the eight factors mentioned by phrases such as "human existence, excellent gender" and so forth, and having made a great aspiration at the feet of Dīpaṅkara Buddha, perfected thirty Pāramīs. Having received a prophecy from twenty-four Buddhas, he progressively completed the Pāramīs, reaching the culmination of serving the welfare of his relatives (ñātatthacariyā), the welfare of the world (lokatthacariyā), and the welfare of Buddhahood (buddhatthacariyā). Having been reborn in the Tusita realm, and having remained there for his lifespan, he was implored by deities from ten thousand world-systems for the sake of Buddhahood—

Đức Lokanātha (Bậc Lãnh đạo thế gian) này, đã hội đủ tám yếu tố được nói đến như ‘manussattaṃ liṅgasampattī’ (thân người, giới tính đầy đủ) v.v., đã phát đại nguyện dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara, hoàn thành ba mươi Ba-la-mật, được thọ ký từ hai mươi bốn vị Phật, tuần tự viên mãn các Ba-la-mật, đạt đến đỉnh cao của lợi ích cho thân quyến (ñātatthacariyā), lợi ích cho thế gian (lokatthacariyā) và lợi ích cho giác ngộ (buddhatthacariyā), sau đó tái sinh vào cõi Tusita và an trú ở đó cho đến hết tuổi thọ. Khi được chư thiên từ mười ngàn cõi giới thỉnh cầu để thành Phật –

8

‘‘Kālo kho te mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ;

“This is the time, Great Hero, to take conception in your mother’s womb;

“Này Đại Hùng, đã đến lúc ngài

9

Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ pada’’nti.(bu. vaṃ. 1.67) –

Enlighten yourself to the Deathless State, rescuing the world with its deities.”

Tái sinh vào thai mẹ. Xin hãy giác ngộ Đạo Bất Tử, cứu độ thế gian cùng chư thiên.”

10

Āyācitamanussūpapattiko tāsaṃ devatānaṃ paṭiññaṃ datvā, katapañcamahāvilokano sakyarājakule suddhodanamahārājassa gehe sato sampajāno mātukucchiṃ okkanto dasamāse sato sampajāno tattha ṭhatvā, sato sampajāno tato nikkhanto lumbinīvane laddhābhijātiko vividhā dhātiyo ādiṃ katvā mahatā parihārena sammadeva parihariyamāno anukkamena vuḍḍhippatto tīsu pāsādesu vividhanāṭakajanaparivuto devo viya sampattiṃ anubhavanto jiṇṇabyādhimatadassanena jātasaṃvego ñāṇassa paripākataṃ gatattā, kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā, rāhulakumārassa jātadivase channasahāyo kaṇḍakaṃ assarājaṃ āruyha, devatāhi vivaṭena dvārena aḍḍharattikasamaye mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā, teneva rattāvasesena tīṇi rajjāni atikkamitvā anomānadītīraṃ patvā ghaṭikāramahābrahmunā ānīte arahattaddhaje gahetvā pabbajito, tāvadeva vassasaṭṭhikatthero viya ākappasampanno hutvā, pāsādikena iriyāpathena anukkamena rājagahaṃ patvā, tattha piṇḍāya caritvā paṇḍavapabbatapabbhāre piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā, māgadharājena rajjena nimantiyamāno taṃ paṭikkhipitvā, bhaggavassārāmaṃ gantvā, tassa samayaṃ pariggaṇhitvā tato āḷārudakānaṃ samayaṃ pariggaṇhitvā, taṃ sabbaṃ analaṅkaritvā anukkamena uruvelaṃ gantvā tattha chabbassāni dukkarakārikaṃ katvā, tāya ariyadhammapaṭivedhassābhāvaṃ ñatvā ‘‘nāyaṃ maggo bodhāyā’’ti oḷārikaṃ āhāraṃ āharanto katipāhena balaṃ gāhetvā visākhāpuṇṇamadivase sujātāya dinnaṃ varabhojanaṃ bhuñjitvā, suvaṇṇapātiṃ nadiyā paṭisotaṃ khipitvā, ‘‘ajja buddho bhavissāmī’’ti katasanniṭṭhāno sāyanhasamaye kāḷena nāgarājena abhitthutiguṇo bodhimaṇḍaṃ āruyha acalaṭṭhāne pācīnalokadhātuabhimukho aparājitapallaṅke nisinno caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhāya, sūriye anatthaṅgateyeva mārabalaṃ vidhamitvā, paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā, pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā, anulomapaṭilomaṃ paccayākāraṃ sammasanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā sabbabuddhehi adhigataṃ anaññasādhāraṇaṃ sammāsambodhiṃ adhigantvā, nibbānārammaṇāya phalasamāpattiyā tattheva sattāhaṃ vītināmetvā, teneva nayena itarasattāhepi bodhimaṇḍeyeva vītināmetvā, rājāyatanamūle madhupiṇḍikabhojanaṃ bhuñjitvā, puna ajapālanigrodhamūle nisinno dhammatāya dhammagambhīrataṃ paccavekkhitvā appossukkatāya citte namante mahābrahmunā āyācito buddhacakkhunā lokaṃ volokento tikkhindriyamudindriyādibhede satte disvā mahābrahmunā dhammadesanāya katapaṭiñño ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti āvajjento āḷārudakānaṃ kālaṅkatabhāvaṃ ñatvā, ‘‘bahupakārā kho me pañcavaggiyā bhikkhū, ye maṃ padhānapahitattaṃ upaṭṭhahiṃsu, yaṃnūnāhaṃ pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti (mahāva. 10) cintetvā, āsāḷhipuṇṇamāyaṃ mahābodhito bārāṇasiṃ uddissa aṭṭhārasayojanaṃ maggaṃ paṭipanno antarāmagge upakena ājīvakena saddhiṃ mantetvā, anukkamena isipatanaṃ patvā tattha pañcavaggiye saññāpetvā ‘‘dveme, bhikkhave, antā pabbajitena na sevitabbā’’tiādinā (mahāva. 13; saṃ. ni. 5.1081; paṭi. ma. 2.30) dhammacakkapavattanasuttantadesanāya aññāsikoṇḍaññappamukhā aṭṭhārasabrahmakoṭiyo dhammāmataṃ pāyetvā pāṭipade bhaddiyattheraṃ, pakkhassa dutiyāyaṃ vappattheraṃ, pakkhassa tatiyāyaṃ mahānāmattheraṃ, catutthiyaṃ assajittheraṃ, sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā, pañcamiyaṃ pana pakkhassa anattalakkhaṇasuttantadesanāya (mahāva. 20; saṃ. ni. 3.59) sabbepi arahatte patiṭṭhāpetvā tato paraṃ yasadārakappamukhe pañcapaṇṇāsapurise, kappāsikavanasaṇḍe tiṃsamatte bhaddavaggiye, gayāsīse piṭṭhipāsāṇe sahassamatte purāṇajaṭileti evaṃ mahājanaṃ ariyabhūmiṃ otāretvā bimbisārappamukhāni ekādasanahutāni sotāpattiphale nahutaṃ saraṇattaye patiṭṭhāpetvā veḷuvanaṃ paṭiggahetvā tattha viharanto assajittherassa vāhasā adhigatapaṭhamamagge sañcayaṃ āpucchitvā, saddhiṃ parisāya attano santikaṃ upagate sāriputtamoggallāne aggaphalaṃ sacchikatvā sāvakapāramiyā matthakaṃ patte aggasāvakaṭṭhāne ṭhapetvā kāḷudāyittherassa abhiyācanāya kapilavatthuṃ gantvā, mānatthaddhe ñātake yamakapāṭihāriyena dametvā, pitaraṃ anāgāmiphale, mahāpajāpatiṃ sotāpattiphale paṭiṭṭhāpetvā, nandakumāraṃ rāhulakumārañca pabbājetvā, satthā punadeva rājagahaṃ paccāgacchi.

Having been requested to take human birth, having given a promise to those devas, having made the five great observations, being mindful and fully aware, he entered his mother's womb in the palace of King Suddhodana in the Sakya royal family; having remained there for ten months, mindful and fully aware, he left the womb, having been born in Lumbinī Park; attended to exceedingly well by numerous nurses and a great retinue, he gradually grew up, enjoying royal splendor in three palaces like a deva, surrounded by various entertainers; having been struck by a sense of urgency upon seeing the aged, the sick, and the dead, and because his wisdom had matured, seeing the danger in sensual pleasures and the benefit in renunciation; on the day Prince Rāhula was born, accompanied by Channa, he mounted the king of horses, Kaṇṭhaka, and at midnight, through a gate opened by devas, he went forth in the Great Renunciation; and in the remaining part of that very night, he crossed three kingdoms and reached the bank of the Anomā River; and taking the robes (sign of Arahantship) brought by the Mahābrahmā Ghaṭikāra, he became an ascetic; and immediately, appearing endowed with the dignity of an elder of sixty Vassas, he gradually reached Rājagaha with a pleasing demeanor, where he wandered for alms, partook of his alms-food on the slopes of Mount Paṇḍava; and being invited by the King of Magadha to rule the kingdom, he declined it, and went to the hermitage of Bhaggava, and having learned his doctrine; then, having learned the doctrines of Āḷāra and Udaka, and not finding satisfaction in any of them, he gradually went to Uruvelā, and there performed difficult austerities for six years; having realized that noble penetration of the Dhamma was not possible through that, and considering, "This is not the path to awakening," he partook of substantial food, regaining strength in a few days; on the full moon day of Vesākha, having partaken of the excellent meal offered by Sujātā, he threw the golden bowl upstream into the river; having resolved, "Today I shall become a Buddha," in the evening, praised by the Nāga king Kāḷa, he ascended the Bodhimaṇḍa, and seated on the Aaparājita-pallaṅka, facing the eastern world-element in an unshakable posture, he set forth his fourfold energy; and even before the sun had set, he vanquished the army of Māra; in the first watch of the night, he recollected his past lives; in the middle watch, he purified his divine eye; in the last watch, he entered into the knowledge of Dependent Origination, contemplating the causal process in both direct and reverse orders, and developing vipassanā, he attained Supreme Perfect Awakening, which is attained by all Buddhas and is common to no other disciples; and having spent seven days there in the fruition of Nibbāna, in the same manner he spent the other seven days also near the Bodhimaṇḍa; having partaken of a honey-cake meal at the foot of the Rājāyatana tree, again seated at the foot of the Ajapāla Banyan tree, he reflected on the profoundness of the Dhamma; and when his mind inclined towards disinterest (in teaching), being requested by Mahābrahmā, he surveyed the world with his Buddha-eye, and seeing beings of sharp and dull faculties, etc., having promised the Mahābrahmā to teach the Dhamma, reflecting, "To whom should I teach the Dhamma first?" and knowing that Āḷāra and Udaka had passed away, he thought, "These five bhikkhus of the group of five have been of great help to me; they attended to me when I exerted myself for awakening. How good it would be if I were to teach the Dhamma first to the five bhikkhus of the group of five!" On the full moon day of Āsāḷha, he journeyed eighteen yojanas from the Mahābodhi towards Bārāṇasī; on the way, he conversed with Upaka the Ājīvaka, and gradually reached Isipatana; there, having enlightened the bhikkhus of the group of five, with the discourse of the Dhammacakkappavattana Suttanta, beginning with, "These two extremes, bhikkhus, should not be indulged in by one who has gone forth," he caused eighteen koṭis of devas, led by Aññāsikondañña, to drink the nectar of the Dhamma; and on the first day of the waning moon, he established Elder Bhaddiya in the fruit of stream-entry; on the second day of the waning moon, Elder Vappa; on the third day of the waning moon, Elder Mahānāma; on the fourth day, Elder Assaji; and on the fifth day of the waning moon, with the discourse of the Anattalakkhaṇa Suttanta, he established all of them in Arahantship; thereafter, he led many people to the noble path, such as the fifty-five men led by Yasa, the thirty Bhaddavaggiyas in the Kappāsika forest grove, and the thousand old ascetics at Gayāsīsa on the back of the rock; he established a hundred and ten thousand people, led by Bimbisāra, in the fruit of stream-entry, and ten thousand people in the Three Refuges; having accepted the Veḷuvana monastery, while residing there, he inquired of Sañjaya through Elder Assaji's influence; and when Sāriputta and Moggallāna, who had attained the first path, came to him with their assembly, he made them realize the supreme fruit (Arahantship) and placed them in the position of Chief Disciples, as they had reached the pinnacle of a disciple's perfections; then, at the request of Elder Kāḷudāyī, he went to Kapilavatthu, tamed his proud relatives with the Twin Miracle, established his father in the fruit of non-returning, and Mahāpajāpatī in the fruit of stream-entry; and having ordained Prince Nanda and Prince Rāhula, the Teacher returned to Rājagaha.

Đức Thế Tôn, sau khi nhận lời thỉnh cầu tái sinh vào cõi người của chư thiên đó, đã thực hiện năm đại quán sát, rồi với sự tỉnh giác và chánh niệm, giáng thần vào thai mẹ trong dòng tộc Sakya, tại nhà của Đại vương Suddhodana. Sau mười tháng an trú trong thai mẹ với sự tỉnh giác và chánh niệm, ngài ra khỏi thai mẹ với sự tỉnh giác và chánh niệm tại vườn Lumbinī. Được các nhũ mẫu khác nhau chăm sóc một cách chu đáo với sự bảo hộ vĩ đại, ngài tuần tự lớn lên, hưởng thụ sự sung túc như một vị thiên tử trong ba tòa cung điện, được bao quanh bởi các đoàn vũ nữ đa dạng. Sau khi thấy các dấu hiệu của sự già, bệnh và chết, ngài khởi tâm xúc động. Vì trí tuệ đã chín muồi, ngài thấy được sự nguy hiểm trong dục lạc và lợi ích của sự xuất ly. Vào ngày Hoàng tử Rāhula đản sinh, ngài cùng người tùy tùng Channa, cưỡi ngựa Kiền Trắc, xuất gia đại bỏ nhà vào lúc nửa đêm qua cánh cửa được chư thiên mở. Ngay trong đêm đó, ngài vượt qua ba vương quốc, đến bờ sông Anomā. Sau khi nhận y phục A-la-hán từ Đại Phạm thiên Ghaṭikāra, ngài xuất gia, ngay lập tức trở nên trang nghiêm như một vị Trưởng lão sáu mươi hạ lạp. Với oai nghi khả ái, ngài tuần tự đến Rājagaha, khất thực ở đó, rồi thọ thực tại sườn núi Paṇḍava. Khi được vua Magadha mời trị vì vương quốc, ngài từ chối, rồi đến tu viện của Bhaggava, học giáo lý của vị ấy. Sau đó, ngài học giáo lý của Āḷāra và Udaka, nhưng không xem trọng tất cả những giáo lý đó. Ngài tuần tự đến Uruvelā, thực hành khổ hạnh trong sáu năm. Khi nhận ra rằng không thể chứng đắc Thánh pháp bằng cách đó, ngài nghĩ “Đây không phải là con đường dẫn đến giác ngộ”, rồi thọ thực thô sơ. Sau vài ngày, ngài lấy lại sức lực, vào ngày trăng tròn tháng Visākha, ngài thọ thực món ăn tối thượng do nàng Sujātā cúng dường, rồi ném bát vàng xuống sông ngược dòng. Với quyết tâm “Hôm nay ta sẽ thành Phật”, vào buổi chiều, ngài được vua Nāga Kāla ca ngợi công đức, rồi lên Bồ-đề đạo tràng, an tọa trên Kim Cang Tòa bất động, hướng mặt về phương đông. Ngài kiên định với tinh tấn bốn chi, và ngay cả trước khi mặt trời lặn, ngài đã đánh bại quân Ma vương. Trong canh đầu, ngài nhớ lại các đời quá khứ (pubbenivāsaṃ), trong canh giữa, ngài làm thanh tịnh thiên nhãn (dibbacakkhuṃ), và trong canh cuối, ngài quán chiếu vào Duyên khởi (paṭiccasamuppāda) bằng trí tuệ. Ngài tuần tự quán sát các yếu tố nhân duyên theo thuận và nghịch, phát triển thiền quán (vipassanā), rồi chứng đắc Chánh Đẳng Giác, một trạng thái độc đáo không ai khác đạt được ngoài chư Phật. Ngài an trú trong quả vị Niết-bàn (phalasamāpatti) trong bảy ngày ngay tại đó. Theo cách tương tự, ngài cũng trải qua bảy ngày tiếp theo tại Bồ-đề đạo tràng. Sau khi thọ thực món mật viên dưới gốc cây Rājāyatana, ngài lại an tọa dưới gốc cây Ajapāla Nigrodha, quán xét sự sâu xa của Pháp. Khi tâm ngài hướng về sự không bận tâm (appossukkatāya), Đại Phạm thiên thỉnh cầu. Ngài dùng Phật nhãn quán sát thế gian, thấy các chúng sinh có căn tánh sắc bén hay chậm lụt. Sau khi nhận lời Đại Phạm thiên để thuyết Pháp, ngài quán xét “Ta nên thuyết Pháp cho ai đầu tiên?”, rồi biết rằng Āḷāra và Udaka đã qua đời. Ngài nghĩ “Năm vị Tỳ-khưu nhóm Kiều Trần Như đã giúp đỡ ta rất nhiều trong thời gian ta tinh tấn. Vậy ta hãy thuyết Pháp cho năm vị Tỳ-khưu nhóm Kiều Trần Như đó trước tiên.” Vào ngày trăng tròn tháng Āsāḷha, ngài đi mười tám do tuần từ Mahābodhi đến Bārāṇasī. Trên đường đi, ngài đàm đạo với du sĩ Upaka. Ngài tuần tự đến Isipatana, ở đó ngài làm cho năm vị Tỳ-khưu nhóm Kiều Trần Như nhận ra mình. Ngài thuyết Tương Ưng Kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattanasuttanta) với lời mở đầu “Này các Tỳ-khưu, có hai cực đoan mà một người xuất gia không nên thực hành” v.v., làm cho mười tám ức Phạm thiên cùng với Tôn giả Aññākoṇḍañña uống nước cam lồ Pháp. Vào ngày mùng một, ngài làm cho Tôn giả Bhaddiya chứng đắc quả vị Nhập Lưu. Vào ngày thứ hai của nửa tháng, Tôn giả Vappa. Vào ngày thứ ba của nửa tháng, Tôn giả Mahānāma. Vào ngày thứ tư, Tôn giả Assaji. Vào ngày thứ năm của nửa tháng, ngài thuyết Tương Ưng Kinh Vô Ngã Tướng (Anattalakkhaṇasuttanta), làm cho tất cả đều chứng đắc A-la-hán. Sau đó, ngài đưa các đại chúng vào Thánh địa, như năm mươi lăm người đứng đầu là Yasa, ba mươi vị Bhaddavaggī trong rừng bông gòn, một ngàn vị ẩn sĩ cổ xưa trên phiến đá ở Gayāsīsa. Ngài làm cho mười một vạn người đứng đầu là vua Bimbisāra chứng đắc quả vị Nhập Lưu, và một vạn người quy y Tam Bảo. Ngài nhận Tịnh xá Veluvana, an trú ở đó. Do công hạnh của Tôn giả Assaji, ngài làm cho Sāriputta và Moggallāna, những người đã chứng đắc Thánh đạo đầu tiên, sau khi hỏi ý kiến Sañcaya và cùng với hội chúng đến yết kiến ngài, chứng đắc quả vị tối thượng, rồi đặt họ vào vị trí Thượng thủ Thanh văn, những người đã đạt đến đỉnh cao của Ba-la-mật Thanh văn. Do lời thỉnh cầu của Tôn giả Kāḷudāyi, ngài đến Kapilavatthu, chế ngự các thân quyến kiêu mạn bằng song thần thông (yamakapāṭihāriya). Ngài làm cho phụ vương chứng đắc quả vị Bất Hoàn (Anāgāmī), và Đại Ái Đạo Gotamī chứng đắc quả vị Nhập Lưu. Ngài cho Hoàng tử Nanda và Hoàng tử Rāhula xuất gia. Sau đó, Đức Đạo Sư lại trở về Rājagaha.

11

Athāparena samayena satthari vesāliṃ upanissāya kūṭāgārasālāyaṃ viharante suddhodanamahārājā setacchattassa heṭṭhāva arahattaṃ sacchikatvā parinibbāyi.

Then, on another occasion, while the Teacher was dwelling at the Kūṭāgārasālā near Vesālī, King Suddhodana attained Arahantship right under the white parasol and passed away into Parinibbāna.

Sau đó một thời gian, khi Đức Đạo Sư đang an trú tại Kūṭāgārasālā gần Vesālī, Đại vương Suddhodana đã chứng đắc A-la-hán ngay dưới lọng trắng và nhập Niết-bàn.

Atha mahāpajāpatiyā gotamiyā pabbajjāya cittaṃ uppajji, tato rohinīnadītīre kalahavivādasuttantadesanāya (su. ni. 868 ādayo) pariyosāne nikkhamitvā, pabbajitānaṃ pañcannaṃ kumārasatānaṃ pādaparicārikā ekajjhāsayāva hutvā mahāpajāpatiyā santikaṃ gantvā, sabbāva ‘‘satthu santike pabbajissāmā’’ti mahāpajāpatiṃ jeṭṭhikaṃ katvā satthu santikaṃ gantukāmā ahesuṃ.

Then, the desire for ordination arose in Mahāpajāpatī Gotamī; thereafter, at the end of the discourse on the Kalahavivāda Suttanta by the Rohiṇī River, having gone forth, the five hundred princesses, wives of the five hundred princes who had ordained, becoming of one mind, went to Mahāpajāpatī, and all of them, with Mahāpajāpatī as their leader, desired to go to the Teacher to be ordained, thinking, "We shall go forth in the Teacher's presence."

Sau đó, ý muốn xuất gia khởi lên nơi dì mẫu Gotamī Mahāpajāpati. Sau khi kết thúc bài giảng kinh Kalahavivāda (Su. Ni. 868 trở đi) trên bờ sông Rohiṇī, năm trăm công nương, những người hầu cận của các vị thái tử đã xuất gia, đồng lòng cùng đến chỗ Mahāpajāpati, tất cả đều muốn đến chỗ Đức Bổn Sư để xuất gia, lấy Mahāpajāpati làm người đứng đầu.

Ayañca mahāpajāpati pubbepi ekavāraṃ satthāraṃ pabbajjaṃ yācitvā nālattha, tasmā kappakaṃ pakkosāpetvā kese chindāpetvā kāsāyāni acchādetvā sabbā tā sākiyāniyo ādāya vesāliṃ gantvā ānandattherena dasabalaṃ yācāpetvā, aṭṭhagarudhammapaṭiggahaṇena pabbajjaṃ upasampadañca alattha.

And because Mahāpajāpatī had previously requested ordination from the Teacher once but did not obtain it, she summoned a barber, had her hair cut, put on ochre robes, and taking all those Sākiyan women, went to Vesālī; and having requested the Ten-Powered One (the Buddha) through Elder Ānanda, she obtained both ordination and higher ordination by accepting the Eight Garudhammas.

Dì mẫu Mahāpajāpati này trước đây đã một lần thỉnh cầu Đức Bổn Sư cho xuất gia nhưng không được. Do đó, bà cho gọi thợ cắt tóc đến cắt tóc, khoác y cà-sa, rồi dẫn tất cả các công nương dòng Sakya ấy đến Vesālī, nhờ Tôn giả Ānanda thỉnh cầu Đức Thập Lực, và đã được xuất gia và thọ giới Tỳ-khưu-ni bằng cách thọ trì tám giới trọng (Aṭṭhagarudhamma).

Itarā pana sabbāpi ekato upasampannā ahesuṃ.

All the other (Sākiyan women) were ordained together.

Còn tất cả các vị khác đều cùng được thọ giới.

Ayamettha saṅkhepo.

This is the brief account here.

Đây là tóm tắt câu chuyện.

Vitthārato panetaṃ vatthu tattha tattha pāḷiyaṃ (cūḷava. 402) āgatameva.

However, the full story of this matter is presented in the Pāli texts elsewhere.

Chi tiết câu chuyện này đã được trình bày trong các phần của Pāḷi (Cūḷava. 402).

12

Evaṃ upasampannā pana mahāpajāpati satthāraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.

Mahāpajāpati, having thus received ordination, approached the Teacher, paid homage, and stood to one side.

Sau khi thọ giới như vậy, Mahāpajāpati đến gần Đức Bổn Sư, đảnh lễ và đứng sang một bên.

Athassā satthā dhammaṃ desesi.

Then the Teacher taught the Dhamma to her.

Sau đó, Đức Bổn Sư đã thuyết pháp cho bà.

Sā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā arahattaṃ pāpuṇi.

Taking a meditation subject (kammaṭṭhāna) from the Teacher, she attained arahantship.

Bà đã thọ nhận đề mục thiền quán từ Đức Bổn Sư và chứng đắc A-la-hán.

Sesā ca pañcasatabhikkhuniyo nandakovādapariyosāne (ma. ni. 3.398) arahattaṃ pāpuṇiṃsu.

And the remaining five hundred bhikkhunīs attained arahantship at the conclusion of the Nandaka's discourse.

Năm trăm Tỳ-khưu-ni còn lại cũng đã chứng đắc A-la-hán sau khi kết thúc lời khuyên dạy của Nandaka (Ma. Ni. 3.398).

Evaṃ bhikkhunisaṅghe suppatiṭṭhite puthubhūte tattha tattha gāmanigamajanapadarājadhānīsu kulitthiyo kulasuṇhāyo kulakumārikāyo buddhasubuddhataṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattitañca sutvā, sāsane abhippasannā saṃsāre ca jātasaṃvegā attano sāmike mātāpitaro ñātake ca anujānāpetvā, sāsane uraṃ datvā pabbajiṃsu.

When the Saṅgha of bhikkhunīs was thus well-established and widespread, noble women, noble daughters-in-law, and noble maidens in various villages, towns, districts, and capital cities, having heard of the Buddha's perfect enlightenment, the Dhamma's perfect truth, and the Saṅgha's good practice, became deeply devoted to the Dispensation and filled with urgency regarding saṃsāra. Having obtained permission from their husbands, parents, and relatives, they wholeheartedly renounced the world (pabbajiṃsu) in the Dispensation.

Khi Tăng đoàn Tỳ-khưu-ni đã được thành lập vững chắc và phát triển rộng khắp như vậy, ở các làng mạc, thị trấn, vùng quê và kinh đô, các phụ nữ thuộc gia đình danh giá, các nàng dâu gia đình danh giá, các thiếu nữ gia đình danh giá, sau khi nghe về sự giác ngộ tối thượng của Đức Phật, sự diệu pháp của Dhamma và sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn, đã khởi phát niềm tin sâu sắc vào giáo pháp và sự xao xuyến trong luân hồi, sau khi được chồng, cha mẹ và người thân chấp thuận, họ đã dấn thân vào giáo pháp và xuất gia.

Pabbajitvā ca sīlācārasampannā satthuno ca tesaṃ therānañca santike ovādaṃ labhitvā ghaṭentiyo vāyamantiyo nacirasseva arahattaṃ sacchākaṃsu.

Having gone forth, endowed with virtue and good conduct, receiving advice from the Teacher and those Elders, striving and exerting themselves, they soon realized arahantship.

Sau khi xuất gia, họ sống với giới hạnh và oai nghi đầy đủ, nhận được lời khuyên dạy từ Đức Bổn Sư và các vị Trưởng lão, họ tinh tấn và nỗ lực, không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán.

Tāhi udānādivasena tattha tattha bhāsitā gāthā pacchā saṅgītikārakehi ekajjhaṃ katvā ekakanipātādivasena saṅgītiṃ āropayiṃsu ‘‘imā therīgāthā nāmā’’ti.

The verses (gāthā) spoken by these bhikkhunīs here and there, such as in the form of udāna, were later collected by the Saṅgīti compilers and arranged into sections like the Ekakanipāta, calling them "These are the Therīgāthā."

Các bài kệ do các vị ấy xướng lên ở nhiều nơi theo cách Udāna (cảm hứng) và các cách khác, sau này đã được các vị kết tập kinh điển tập hợp lại thành một và sắp xếp theo Ekakanipāta (Tập một bài kệ) v.v., gọi là “ Therīgāthā” (Trưởng lão Ni Kệ).

Tāsaṃ nipātādivibhāgo heṭṭhā vuttoyeva.

Their division into sections (nipāta) and so on has already been mentioned below.

Phần phân loại theo Nipāta (tập) của các bài kệ đó đã được trình bày ở dưới.

Tattha nipātesu ekakanipāto ādi.

Among those sections, the Ekakanipāta is the first.

Trong các Nipāta đó, Ekakanipāta là phần đầu tiên.

Tatthapi –

Even in that —

Trong đó cũng có –

13

1.

14

‘‘Sukhaṃ supāhi therike, katvā coḷena pārutā;

“Sleep peacefully, Elder, wrapped in cloth;

“Này Trưởng lão Ni, hãy an lạc ngủ nghỉ, hãy đắp y vải thô;

15

Upasanto hi te rāgo, sukkhaḍākaṃva kumbhiya’’nti–

For your lust is calmed, like a dried vegetable in a pot.” —

Tham ái của ngươi đã lắng dịu, như rau khô trong nồi.” –

16

Ayaṃ gāthā ādi.

This gāthā is the first.

Bài kệ này là phần đầu tiên.

Tassā kā uppatti?

What is its origin?

Sự khởi nguyên của bài kệ đó là gì?

Atīte kira aññatarā kuladhītā koṇāgamanassa bhagavato kāle sāsane abhippasannā hutvā satthāraṃ nimantetvā dutiyadivase sākhāmaṇḍapaṃ kāretvā vālikaṃ attharitvā upari vitānaṃ bandhitvā gandhapupphādīhi pūjaṃ katvā satthu kālaṃ ārocāpesi.

It is said that in the past, a certain noble daughter, in the time of Konāgamana Buddha, became deeply devoted to the Dispensation, invited the Teacher, and on the second day, had a branch pavilion built, sand spread, a canopy tied above, and offerings of perfumes and flowers made. Then she informed the Teacher of the time.

Nghe nói, trong quá khứ, một thiếu nữ thuộc gia đình danh giá, vào thời Đức Phật Konāgamana, đã có niềm tin sâu sắc vào giáo pháp, thỉnh Đức Bổn Sư và vào ngày hôm sau, cho dựng một giảng đường bằng cành cây, trải cát, căng màn che phía trên, cúng dường hương hoa v.v., và báo thời gian đến cho Đức Bổn Sư.

Satthā tattha gantvā paññatte āsane nisīdi.

The Teacher went there and sat on the prepared seat.

Đức Bổn Sư đến đó và ngự trên chỗ ngồi đã được sửa soạn.

Sā bhagavantaṃ vanditvā paṇītena khādanīyena bhojanīyena parivisitvā, bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ticīvarena acchādesi.

She worshipped the Blessed One, served him with excellent edibles and foods, and after the Blessed One had finished his meal and removed his hand from the bowl, she covered him with a set of three robes.

Cô gái ấy đảnh lễ Đức Thế Tôn, cúng dường thức ăn ngon vật thực, và sau khi Đức Thế Tôn đã dùng bữa và bát đũa đã được dọn đi, cô ấy cúng dường ba y cho Đức Thế Tôn.

Tassā bhagavā anumodanaṃ katvā pakkāmi.

The Blessed One, having given his anumodana (words of appreciation), then departed from her.

Đức Thế Tôn đã tùy hỷ cho cô gái ấy và rời đi.

Sā yāvatāyukaṃ puññāni katvā āyupariyosāne devaloke nibbattitvā ekaṃ buddhantaraṃ sugatīsu eva saṃsarantī kassapassa bhagavato kāle gahapatikule nibbattitvā viññutaṃ patvā, saṃsāre jātasaṃvegā sāsane pabbajitvā upasampajjitvā vīsativassahassāni bhikkhunisīlaṃ pūretvā, puthujjanakālakiriyaṃ katvā, sagge nibbattā ekaṃ buddhantaraṃ saggasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ khattiyamahāsālakule nibbatti.

She performed meritorious deeds throughout her life, and at the end of her life, she was reborn in the deva-world. Re-experiencing good destinations (sugatīsu eva saṃsarantī) for one Buddha-interval, she was reborn in a householder's family in the time of Kassapa Buddha. Having reached maturity (viññutaṃ patvā), and being struck by the urgency of saṃsāra, she went forth in the Dispensation and received full ordination, fulfilling the bhikkhunī's precepts for twenty thousand years. Then, she passed away as an ordinary person (puthujjanakālakiriyaṃ katvā), was reborn in heaven, experienced heavenly bliss for one Buddha-interval, and in this Buddha-occurrence (buddhuppāde), she was reborn in Vesālī, in a noble Khattiya family.

Cô gái ấy đã làm các công đức suốt đời, sau khi mạng chung đã tái sinh vào cõi trời, luân hồi trong các cõi thiện giới suốt một thời kỳ giữa hai Đức Phật, rồi vào thời Đức Phật Kassapa, tái sinh vào một gia đình gia chủ, khi đến tuổi trưởng thành, cô ấy đã khởi phát sự xao xuyến trong luân hồi, xuất gia trong giáo pháp, thọ giới Tỳ-khưu-ni, giữ gìn giới hạnh Tỳ-khưu-ni suốt hai mươi ngàn năm, sau khi mạng chung với tư cách phàm nhân, tái sinh vào cõi trời, hưởng thụ phước báu cõi trời suốt một thời kỳ giữa hai Đức Phật, và trong thời Đức Phật này, tái sinh vào một gia đình Sát-đế-lợi đại tộc ở Vesālī.

Taṃ thirasantasarīratāya therikāti vohariṃsu.

Because of her firm and calm body (thirasantasarīratāya), they called her Therikā.

Do thân thể của cô ấy kiên cố và an tịnh, người ta gọi cô ấy là Therikā.

Sā vayappattā kulappadesādinā samānajātikassa khattiyakumārassa mātāpitūhi dinnā patidevatā hutvā vasantī satthu vesāligamane sāsane paṭiladdhasaddhā upāsikā hutvā, aparabhāge mahāpajāpatigotamītheriyā santike dhammaṃ sutvā pabbajjāya ruciṃ uppādetvā ‘‘ahaṃ pabbajissāmī’’ti sāmikassārocesi.

Having reached adulthood, given by her parents to a Khattiya prince of similar lineage and region, she lived as a devoted wife. During the Teacher's visit to Vesālī, she gained faith in the Dispensation and became a lay follower. Later, having heard the Dhamma from the Elder Mahāpajāpati Gotamī, she developed a desire to go forth, and told her husband, "I will go forth."

Khi đến tuổi trưởng thành, cô ấy được cha mẹ gả cho một vị thái tử Sát-đế-lợi cùng đẳng cấp theo truyền thống gia đình v.v., sống như một người vợ hiền. Khi Đức Bổn Sư đến Vesālī, cô ấy đã có niềm tin vào giáo pháp và trở thành một nữ cư sĩ. Sau đó, cô ấy nghe pháp từ Trưởng lão Ni Mahāpajāpatī Gotamī, khởi phát ý muốn xuất gia và nói với chồng: “Con sẽ xuất gia.”

Sāmiko nānujānāti.

Her husband did not give permission.

Người chồng không chấp thuận.

Sā pana katādhikāratāya yathāsutaṃ dhammaṃ paccavekkhitvā rūpārūpadhamme pariggahetvā vipassanaṃ anuyuttā viharati.

However, being one who had made aspirations in the past (katādhikāratāya), she reflected on the Dhamma as she had heard it, comprehended the material and immaterial phenomena (rūpārūpadhamme), and remained engaged in vipassanā meditation.

Nhưng do đã tạo nhiều công đức trong quá khứ, cô ấy đã quán xét pháp đã nghe, thấu hiểu các pháp sắc và vô sắc, và sống tinh tấn thực hành thiền tuệ (vipassanā).

17

Athekadivasaṃ mahānase byañjane paccamāne mahatī aggijālā uṭṭhahi.

Then one day, while a curry was being cooked in the kitchen, a great flame arose.

Một ngày nọ, khi món ăn đang được nấu trong nhà bếp, một ngọn lửa lớn bùng lên.

Sā aggijālā sakalabhājanaṃ taṭataṭāyantaṃ jhāyati.

That flame scorched the entire pot, making a crackling sound.

Ngọn lửa đó thiêu đốt toàn bộ nồi chảo, làm chúng kêu lách tách.

Sā taṃ disvā tadevārammaṇaṃ katvā suṭṭhutaraṃ aniccataṃ upaṭṭhahantaṃ upadhāretvā tato tattha dukkhāniccānattatañca āropetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā anukkamena ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā anāgāmiphale patiṭṭhahi.

Seeing this, she took that very sight as her meditation object, observing impermanence (aniccatā) even more clearly. She then applied the characteristics of suffering (dukkha), impermanence (anicca), and non-self (anattā) to it, developed vipassanā, and gradually, through exertion, established herself in the fruit of Anāgāmi according to the path sequence.

Thấy vậy, cô ấy lấy chính ngọn lửa ấy làm đối tượng thiền quán, quán xét sâu sắc hơn về tính vô thường (aniccatā), rồi từ đó áp dụng các đặc tính khổ (dukkha), vô thường (anicca) và vô ngã (anattā) vào đối tượng đó, phát triển thiền tuệ, dần dần nỗ lực và tuần tự đạt đến quả vị Bất Hoàn (Anāgāmiphala).

Sā tato paṭṭhāya ābharaṇaṃ vā alaṅkāraṃ vā na dhāreti.

From that day onwards, she wore no ornaments or adornments.

Từ đó trở đi, cô ấy không còn đeo trang sức hay trang điểm nữa.

Sā sāmikena ‘‘kasmā tvaṃ, bhadde, idāni pubbe viya ābharaṇaṃ vā alaṅkāraṃ vā na dhāresī’’ti vuttā attano gihibhāve abhabbabhāvaṃ ārocetvā pabbajjaṃ anujānāpesi.

When her husband asked, "Bhadde, why do you no longer wear ornaments or adornments as before?" she explained her unsuitability for lay life and obtained permission to go forth.

Khi người chồng hỏi: “Này hiền thê, vì sao bây giờ nàng không còn đeo trang sức hay trang điểm như trước nữa?”, cô ấy đã nói rõ về sự không còn phù hợp với đời sống gia đình của mình và được chồng chấp thuận cho xuất gia.

So visākho upāsako viya dhammadinnaṃ mahatā parihārena mahāpajāpatigotamiyā santikaṃ netvā ‘‘imaṃ, ayye, pabbājethā’’ti āha.

Like Visākha the lay follower who brought Dhammadinnā with great respect, this husband brought her with great offerings and veneration to Mahāpajāpati Gotamī, saying, "Venerable Lady, please ordain her."

Người chồng ấy, giống như cư sĩ Visākha đã đưa Dhammadinnā đến chỗ Mahāpajāpatī Gotamī với sự tôn kính lớn lao, đã dẫn cô ấy đến chỗ Trưởng lão Ni Mahāpajāpatī Gotamī và nói: “Bạch Ni sư, xin hãy cho vị này xuất gia.”

Atha mahāpajāpatigotamī taṃ pabbājetvā upasampādetvā vihāraṃ netvā satthāraṃ dassesi.

Then Mahāpajāpati Gotamī ordained her, gave her full ordination, led her to the monastery, and presented her to the Teacher.

Sau đó, Trưởng lão Ni Mahāpajāpatī Gotamī đã cho cô ấy xuất gia và thọ giới, rồi dẫn đến tu viện để ra mắt Đức Bổn Sư.

Satthāpissā pakatiyā diṭṭhārammaṇameva vibhāvento ‘‘sukhaṃ supāhī’’ti gāthamāha.

The Teacher, too, illustrating the very meditation object she had naturally seen, spoke the gāthā: "Sukhaṃ supāhī".

Đức Bổn Sư cũng đã giảng giải về đối tượng thiền quán mà cô ấy đã thấy một cách tự nhiên, và nói bài kệ “Sukhaṃ supāhi”.

18

Tattha sukhanti bhāvanapuṃsakaniddeso.

Here, sukhaṃ is a neuter noun denoting a state of being.

Trong đó, sukhaṃ là một từ chỉ trạng thái trung tính.

Supāhīti āṇattivacanaṃ.

Supāhi is an imperative verb.

Supāhi là một từ mệnh lệnh.

Theriketi āmantanavacanaṃ.

Therike is a vocative word.

Therike là một từ gọi.

Katvā coḷena pārutāti appicchatāya niyojanaṃ.

Katvā coḷena pārutā is an injunction for contentment (appicchatā).

Katvā coḷena pārutā là lời khuyên về sự thiểu dục.

Upasanto hi te rāgoti paṭipattikittanaṃ.

Upasanto hi te rāgo is a declaration of her practice.

Upasanto hi te rāgo là lời khen ngợi sự thực hành.

Sukkhaḍākaṃvāti upasametabbassa kilesassa asārabhāvanidassanaṃ.

Sukkhaḍākaṃva is an indication of the worthlessness of the defilement (kilesa) to be appeased.

Sukkhaḍākaṃva là sự chỉ rõ bản chất vô giá trị của phiền não cần được làm lắng dịu.

Kumbhiyanti tadādhārassa aniccatucchādibhāvanidassanaṃ.

Kumbhiyaṃ is an indication of the impermanence (anicca), emptiness (tuccha), etc., of its container.

Kumbhiyaṃ là sự chỉ rõ bản chất vô thường, trống rỗng v.v. của vật chứa đựng đó.

19

Sukhanti cetaṃ iṭṭhādhivacanaṃ.

And sukhaṃ means "that which is desired."

Hơn nữa, sukhaṃ là một từ chỉ sự mong muốn.

Sukhena nidukkhā hutvāti attho.

The meaning is: being free from suffering, with ease.

Nghĩa là, hãy sống an lạc, không khổ đau.

Supāhīti nipajjanidassanañcetaṃ catunnaṃ iriyāpathānaṃ, tasmā cattāropi iriyāpathe sukheneva kappehi sukhaṃ viharāti attho.

And supāhi refers to the posture of lying down among the four postures. Therefore, the meaning is: cultivate all four postures with ease, dwell happily.

Supāhi là sự chỉ rõ tư thế nằm trong bốn oai nghi. Do đó, nghĩa là, hãy duy trì cả bốn oai nghi một cách an lạc, hãy sống an lạc.

Theriketi idaṃ yadipi tassā nāmakittanaṃ, pacurena anvatthasaññābhāvato pana thire sāsane thirabhāvappatte, thirehi sīlādidhammehi samannāgateti attho.

Although Therike is her name, due to its prevalent descriptive meaning, it signifies one who has attained a firm state in the firm Dispensation, one who is endowed with firm qualities such as sīla (virtue).

Mặc dù Therike là tên gọi của vị Tỳ-khưu-ni ấy, nhưng do phần lớn mang ý nghĩa hợp với tên gọi (anvatthasaññābhāva), nên nghĩa là, vị ấy đã đạt đến sự kiên cố trong giáo pháp kiên cố, và được trang bị các pháp như giới hạnh kiên cố.

Katvā coḷena pārutāti paṃsukūlacoḷehi cīvaraṃ katvā acchāditasarīrā taṃ nivatthā ceva pārutā ca.

Katvā coḷena pārutā means having made robes from rags and clothed her body, wearing and wrapping herself with them.

Katvā coḷena pārutā nghĩa là, đã làm y bằng vải thô (paṃsukūlacoḷa), thân thể được che đắp bằng y đó, vừa mặc vừa khoác.

Upasanto hi te rāgoti hi-saddo hetvattho.

In Upasanto hi te rāgo, the word 'hi' has the meaning of 'because'.

Trong cụm từ Upasanto hi te rāgo, từ hi có nghĩa là nguyên nhân.

Yasmā tava santāne uppajjanakakāmarāgo upasanto anāgāmimaggañāṇagginā daḍḍho, idāni tadavasesaṃ rāgaṃ aggamaggañāṇagginā dahetvā sukhaṃ supāhīti adhippāyo.

The intention is: "Because the sensuous lust (kāmarāgo) that arises in your mind-stream has been calmed, having been burned by the fire of the Anāgāmi path-knowledge, now, having burned away the remaining lust with the fire of the Arahantship path-knowledge, dwell happily."

Ý nghĩa là: Vì dục ái khởi sinh trong dòng tâm thức của ngươi đã lắng dịu, đã bị đốt cháy bởi ngọn lửa trí tuệ của đạo Bất Hoàn, nên bây giờ, hãy đốt cháy phần dục ái còn lại bằng ngọn lửa trí tuệ của đạo Tối Thượng và hãy an lạc ngủ nghỉ.

Sukkhaḍākaṃva kumbhiyanti yathā taṃ pakke bhājane appakaṃ ḍākabyañjanaṃ mahatiyā aggijālāya paccamānaṃ jhāyitvā sussantaṃ vūpasammati, yathā vā udakamisse ḍākabyañjane uddhanaṃ āropetvā paccamāne udake vijjamāne taṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati, udake pana chinne upasantameva hoti, evaṃ tava santāne kāmarāgo upasanto, itarampi vūpasametvā sukhaṃ supāhīti.

Sukkhaḍākaṃva kumbhiyaṃ means: Just as a small amount of vegetable curry, cooked in a heated pot with a great flame, burns up, dries out, and is pacified; or, alternatively, just as a vegetable curry mixed with water, when placed on the stove and cooked, sizzles and crackles when there is water, but when the water is gone, it becomes completely quiet; in the same way, sensuous lust in your mind-stream has been calmed. Calming the other (remaining defilements) as well, dwell happily.

Sukkhaḍākaṃva kumbhiyaṃ nghĩa là, giống như một ít rau khô trong nồi đang nấu bị ngọn lửa lớn thiêu đốt, khô cạn và lắng dịu; hoặc giống như khi rau trộn nước được đặt lên bếp và nấu, khi còn nước thì nó kêu xèo xèo, nhưng khi nước cạn thì nó trở nên lắng dịu. Cũng vậy, dục ái trong dòng tâm thức của ngươi đã lắng dịu, hãy làm lắng dịu cả những phiền não khác và hãy an lạc ngủ nghỉ.

20

Therī indriyānaṃ paripākaṃ gatattā satthu desanāvilāsena ca gāthāpariyosāne saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.

Because the Elder's faculties were matured and due to the grace of the Teacher's discourse, at the end of the gāthā, she attained arahantship together with the four paṭisambhidā (analytical knowledges).

Vị Trưởng lão Ni, do các căn đã chín muồi và do sự diệu pháp của Đức Bổn Sư, đã chứng đắc A-la-hán cùng với Tứ Vô Ngại Giải (paṭisambhidā) khi bài kệ kết thúc.

Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.26-30).

Therefore, it is stated in the Apadāna:

Do đó, trong Apadāna, đã được nói:

21

‘‘Koṇāgamanabuddhassa, maṇḍapo kārito mayā;

“A pavilion was built by me for Konāgamana Buddha;

“Tôi đã dựng một giảng đường cho Đức Phật Koṇāgamana;

22

Dhuvaṃ ticīvaraṃdāsiṃ, buddhassa lokabandhuno.

I always offered the triple robe to the Buddha, the Kinsman of the World.

Tôi đã cúng dường thường xuyên ba y (ticīvaraṃ) cho Đức Phật, Bậc Thân Hữu của thế gian.

23

‘‘Yaṃ yaṃ janapadaṃ yāmi, nigame rājadhāniyo;

“Whatever districts, towns, or capital cities I visit;

Bất cứ xứ sở, thị trấn hay kinh đô nào tôi đi đến;

24

Sabbattha pūjito homi, puññakammassidaṃ phalaṃ.

I am honored everywhere; this is the fruit of meritorious deeds.

Ở khắp mọi nơi tôi đều được tôn kính; đây là quả của nghiệp thiện.

25

‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

“My defilements are burned away, all existences (bhavā) are uprooted;

Các phiền não của tôi đã được thiêu đốt, tất cả các cõi hữu đã được nhổ tận gốc;

26

Nāgīva bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavā.

Like a female elephant breaking its bonds, I dwell taintless.

Như một con voi cái đã cắt đứt xiềng xích, tôi an trú không lậu hoặc (anāsavā).

27

‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;

"Truly, my coming was welcome in the presence of the Supreme Buddha;

Thật là một sự đến tốt đẹp cho tôi, bên cạnh Đức Phật tối thượng;

28

Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

The three knowledges have been attained, the Buddha's teaching has been fulfilled.

Ba minh (tisso vijjā) đã được chứng đắc, giáo pháp của Đức Phật đã được thực hành.

29

‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;

The four analytical knowledges (paṭisambhidā) and these eight liberations (vimokkha);

Bốn tuệ phân tích (paṭisambhidā) và tám giải thoát (vimokkhā) này;

30

Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

The six higher powers (chaḷabhiññā) have been realized, the Buddha's teaching has been fulfilled."

Sáu thắng trí (chaḷabhiññā) đã được chứng đạt, giáo pháp của Đức Phật đã được thực hành.”

31

Arahattaṃ pana patvā therī udānentī tameva gāthaṃ abhāsi, tenāyaṃ gāthā tassā theriyā gāthā ahosi.

Having attained Arahantship, the Therī uttered that very stanza, and so this stanza became the stanza of that Therī.

Sau khi chứng đắc A-la-hán, vị Trưởng lão Ni đã thốt lên bài kệ đó, và bài kệ này đã trở thành bài kệ của vị Trưởng lão Ni ấy.

Tattha theriyā vuttagāthāya anavaseso rāgo pariggahito aggamaggena tassa vūpasamassa adhippetattā.

In that stanza, the Therī’s uttered verse fully embraces all residual defilements, as its aim is their cessation through the Noble Path (aggamagga).

Ở đây, trong bài kệ được vị Trưởng lão Ni nói, tất cả tham ái (rāgo) không còn sót lại đã được bao hàm, vì sự tịnh chỉ của nó được hàm ý bởi con đường tối thượng (aggamaggena).

Rāgavūpasameneva cettha sabbesampi kilesānaṃ vūpasamo vuttoti daṭṭhabbaṃ tadekaṭṭhatāya sabbesaṃ kilesadhammānaṃ vūpasamasiddhito.

It should be understood that here the cessation of craving implies the cessation of all defilements (kilesa), as the cessation of all defilement-states (kilesadhammā) is achieved in unity with it.

Ở đây, cần phải hiểu rằng sự tịnh chỉ của tham ái (rāgavūpasamena) cũng là sự tịnh chỉ của tất cả các phiền não (kilesānaṃ), vì sự tịnh chỉ của tất cả các pháp phiền não được thành tựu do chúng có cùng một bản chất (tadekaṭṭhatāya).

Tathā hi vuccati –

Thus it is said:

Thật vậy, có câu nói:

32

‘‘Uddhaccavicikicchāhi, yo moho sahajo mato;

"The delusion born with restlessness and doubt,

“Mê muội nào được cho là đồng sanh với phóng dật (uddhacca) và hoài nghi (vicikicchā);

33

Pahānekaṭṭhabhāvena, rāgena saraṇo hi so’’ti.

Due to having a single object for abandonment, is indeed related to craving."

Do có cùng bản chất loại bỏ, nên nó thật sự là nơi nương tựa cho tham ái (rāgena saraṇo hi so).”

34

Yathā cettha sabbesaṃ saṃkilesānaṃ vūpasamo vutto, evaṃ sabbatthāpi tesaṃ vūpasamo vuttoti veditabbaṃ.

Just as the cessation of all defilements is spoken of here, so too should their cessation be understood everywhere.

Cũng như ở đây, sự tịnh chỉ của tất cả các ô nhiễm đã được nói, thì ở khắp mọi nơi cũng cần phải biết rằng sự tịnh chỉ của chúng đã được nói.

Pubbabhāge tadaṅgavasena, samathavipassanākkhaṇe vikkhambhanavasena, maggakkhaṇe samucchedavasena, phalakkhaṇe paṭippassaddhivasena vūpasamasiddhito.

This is because cessation is achieved by way of suppression through substitution of opposites (tadaṅgavasena) in the preliminary stage, by way of suppression through vanquishing (vikkhambhanavasena) at the moment of samatha-vipassanā practice, by way of eradication (samucchedavasena) at the moment of the path, and by way of tranquilization (paṭippassaddhivasena) at the moment of the fruition.

Sự tịnh chỉ được thành tựu theo cách loại bỏ từng phần (tadaṅgavasena) trong giai đoạn ban đầu, theo cách trấn áp (vikkhambhanavasena) trong khoảnh khắc định (samatha) và tuệ (vipassanā), theo cách đoạn trừ (samucchedavasena) trong khoảnh khắc đạo (magga), và theo cách an tịnh (paṭippassaddhivasena) trong khoảnh khắc quả (phala).

Tena catubbidhassāpi pahānassa siddhi veditabbā.

Thus, the achievement of all four kinds of abandonment should be understood.

Do đó, cần phải biết rằng sự thành tựu của cả bốn loại đoạn trừ.

Tattha tadaṅgappahānena sīlasampadāsiddhi, vikkhambhanapahānena samādhisampadāsiddhi, itarehi paññāsampadāsiddhi dassitā hoti pahānābhisamayopasijjhanato.

Here, the perfection of morality (sīlasampadā) is shown through abandonment by substitution of opposites, the perfection of concentration (samādhisampadā) through abandonment by vanquishing, and the perfection of wisdom (paññāsampadā) through the other two, because the penetration of abandonment arises.

Trong đó, sự thành tựu của giới hạnh (sīlasampadā) được chỉ ra bởi sự đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahānena), sự thành tựu của định hạnh (samādhisampadā) bởi sự đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhanapahānena), và sự thành tựu của tuệ hạnh (paññāsampadā) bởi các loại đoạn trừ còn lại, vì sự chứng ngộ đoạn trừ (pahānābhisamaya) được thành tựu.

Yathā bhāvanābhisamayaṃ sādheti tasmiṃ asati tadabhāvato, tathā sacchikiriyābhisamayaṃ pariññābhisamayañca sādheti evāti.

Just as it accomplishes the penetration of development (bhāvanābhisamaya), for without it, that (development) would not exist, so too it accomplishes the penetration of realization (sacchikiriyābhisamaya) and the penetration of full understanding (pariññābhisamaya).

Cũng như sự chứng ngộ tu tập (bhāvanābhisamaya) được thành tựu, vì nếu không có nó thì không có sự thành tựu đó, thì sự chứng ngộ chứng đạt (sacchikiriyābhisamaya) và sự chứng ngộ liễu tri (pariññābhisamaya) cũng được thành tựu như vậy.

Caturābhisamayasiddhiyā tisso sikkhā, paṭipattiyā tividhakalyāṇatā, sattavisuddhiyo ca paripuṇṇā imāya gāthāya pakāsitā hontīti veditabbaṃ.

Through the achievement of the four penetrations, the three trainings (sikkhā), the three kinds of excellence in practice (paṭipatti), and the seven purifications (sattavisuddhiyo) are revealed as complete by this stanza.

Cần phải biết rằng ba học pháp (tisso sikkhā), ba loại thiện hảo của sự thực hành (paṭipattiyā tividhakalyāṇatā), và bảy tịnh hóa (sattavisuddhiyo) được tuyên bố là hoàn hảo bởi bài kệ này, thông qua sự thành tựu của bốn sự chứng ngộ.

Aññatarātherī apaññātā nāmagottādivasena apākaṭā, ekā therī lakkhaṇasampannā bhikkhunī imaṃ gāthaṃ abhāsīti adhippāyo.

A Certain Therī (Aññatarātherī) means a Therī whose name, clan, etc., were unknown, an anonymous Therī, a bhikkhunī endowed with auspicious marks, uttered this stanza—this is the intention.

Aññatarātherī (Vị Trưởng lão Ni nào đó) có nghĩa là một vị Trưởng lão Ni không rõ tên họ, một vị Tỳ-khưu-ni có đầy đủ các dấu hiệu, đã nói bài kệ này.

35

Aññatarātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Stanza of a Certain Therī is finished.

Phần chú giải bài kệ của Aññatarātherī đã kết thúc.

36

2. Muttātherīgāthāvaṇṇanā

2. Commentary on the Stanza of Muttā Therī

2. Chú giải bài kệ của Muttātherī

37

2.

38

‘‘Mutte muccassu yogehi, cando rāhuggahā iva;

"Muttā, be freed from bonds, like the moon from the grasp of Rāhu;

“Này Muttā, hãy giải thoát khỏi các ách phược (yogehi), như mặt trăng thoát khỏi sự che khuất của Rahu;

39

Vippamuttena cittena, anaṇā bhuñja piṇḍaka’’nti–

With a fully liberated mind, eat your alms-food debt-free."

Với tâm đã được giải thoát hoàn toàn, hãy thọ dụng vật thực khất thực (piṇḍaka) mà không mắc nợ.”

40

Ayaṃ muttāya nāma sikkhamānāya gāthā.

This is the stanza of the trainee (sikkhamānā) named Muttā.

Đây là bài kệ của vị tập sự ni tên Muttā.

Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthāraṃ rathiyaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānasā pañcapatiṭṭhitena vanditvā pītivegena satthu pādamūle avakujjā nipajji.

She, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to freedom from transmigration in various existences, was reborn in a good family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, one day, seeing the Teacher walking on the road, her mind filled with faith, she bowed with the five-point prostration and, overcome with joy, lay prostrate at the Teacher's feet.

Vị này cũng đã tích lũy công đức là nhân duyên cho sự thoát ly khỏi vòng luân hồi trong các kiếp sống khác nhau, sau khi đã tạo các điều kiện thuận lợi dưới thời các Đức Phật quá khứ. Trong thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Thế Tôn đi trên đường, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã đảnh lễ bằng năm chi chạm đất và vì niềm hỷ lạc dâng trào, đã nằm úp mặt dưới chân Đức Thế Tôn.

Sā tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, muttātissā nāmaṃ ahosi.

Due to that meritorious deed, she was reborn in the deva-world, and transmigrating from one fortunate realm to another, she was reborn in a wealthy Brahmin family in Sāvatthī during this Buddha's dispensation, and her name was Muttā.

Do nghiệp thiện đó, vị ấy tái sinh vào cõi trời, rồi luân hồi qua các cõi thiện khác nhau. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn đại phú hộ ở Sāvatthī, và tên của vị ấy là Muttā.

Sā upanissayasampannatāya vīsativassakāle mahāpajāpatigotamiyā santike pabbajitvā sikkhamānāva hutvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā vipassanāya kammaṃ karoti.

Being endowed with supporting conditions (upanissaya), at the age of twenty, she went forth under Mahāpajāpati Gotamī, and while still a trainee, she was given a meditation subject and began to practice insight meditation (vipassanā).

Do có đầy đủ nhân duyên, khi được hai mươi tuổi, vị ấy xuất gia với Mahāpajāpatī Gotamī, trở thành một tập sự ni (sikkhamānā) và bắt đầu tu tập thiền quán (vipassanā) sau khi được chỉ dạy đề mục thiền (kammaṭṭhāna).

Sā ekadivasaṃ bhattakiccaṃ katvā piṇḍapātapaṭikkantā therīnaṃ bhikkhunīnaṃ vattaṃ dassetvā divāṭṭhānaṃ gantvā raho nisinnā vipassanāya manasikāraṃ ārabhi.

One day, after partaking of her meal and returning from her alms-round, she performed the duties of the elder bhikkhunīs, then went to her daytime dwelling and, sitting in solitude, she engaged in focusing her mind on insight meditation.

Một ngày nọ, sau khi hoàn tất bữa ăn và trở về từ việc khất thực, vị ấy đã làm các phận sự của các vị Trưởng lão Ni (therīnaṃ bhikkhunīnaṃ vattaṃ), rồi đi đến chỗ trú ngụ ban ngày (divāṭṭhānaṃ), ngồi một mình trong tĩnh lặng và bắt đầu thực hành quán niệm (manasikāraṃ) về thiền quán (vipassanāya).

Satthā surabhigandhakuṭiyā nisinnova obhāsaṃ vissajjetvā tassā purato nisinno viya attānaṃ dassetvā ‘‘mutte muccassu yogehī’’ti imaṃ gāthamāha.

The Teacher, sitting in the fragrant chamber, radiated light as if sitting before her, and showing Himself, uttered this stanza: " Muttā, be freed from bonds..."

Đức Thế Tôn, đang ngồi trong Tịnh xá Hương Thơm (surabhigandhakuṭiyā), đã phóng ra ánh sáng (obhāsaṃ), hiện ra như đang ngồi trước mặt vị ấy, và nói bài kệ này: “Này Muttā, hãy giải thoát khỏi các ách phược.”

41

Tattha mutteti tassā ālapanaṃ.

Here, Muttā is her address.

Trong đó, Muttā là lời xưng hô với vị ấy.

Muccassu yogehīti maggapaṭipāṭiyā kāmayogādīhi catūhi yogehi mucca, tehi vimuttacittā hohi.

Be freed from bonds (muccassu yogehī) means, by means of the sequence of paths, be freed from the four bonds such as the bond of sensual desire (kāmayoga) and so on; have a mind liberated from them.

Muccassu yogehī (Hãy giải thoát khỏi các ách phược) có nghĩa là: Này con, hãy giải thoát khỏi bốn ách phược (yogehi) như dục ách phược (kāmayoga) v.v... theo thứ tự của đạo lộ; hãy có một tâm giải thoát khỏi chúng.

Yathā kiṃ?

Like what?

Như thế nào?

Cando rāhuggahā ivāti rāhusaṅkhāto gahato cando viya upakkilesato muccassu.

Like the moon from the grasp of Rāhu (cando rāhuggahā iva) means, be freed from defilements (upakkilesa), like the moon freed from the celestial body called Rāhu.

Cando rāhuggahā ivā (như mặt trăng thoát khỏi sự che khuất của Rahu) có nghĩa là: Hãy giải thoát khỏi các ô nhiễm (upakkilesato) như mặt trăng thoát khỏi sự che khuất của Rahu.

Vippamuttena cittenāti ariyamaggena samucchedavimuttiyā suṭṭhu vimuttena cittena, itthaṃ bhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ.

With a fully liberated mind (vippamuttena cittenā) means, with a mind perfectly liberated by the Noble Path, which is the liberation by eradication (samucchedavimutti); this is an instrumental case denoting a characteristic state (itthaṃ bhūtalakkhaṇa).

Vippamuttena cittenā (Với tâm đã được giải thoát hoàn toàn) có nghĩa là: Với tâm đã được giải thoát hoàn toàn bằng Thánh đạo (ariyamaggena), bởi sự giải thoát đoạn trừ (samucchedavimuttiyā); đây là cách nói về đặc điểm đã thành tựu (itthaṃ bhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ).

Anaṇā bhuñja piṇḍakanti kilesaiṇaṃ pahāya anaṇā hutvā raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñjeyyāsi.

Eat your alms-food debt-free (anaṇā bhuñja piṇḍakaṃ) means, having abandoned the debt of defilements, be debt-free, and partake of the alms-food of the country.

Anaṇā bhuñja piṇḍaka (Hãy thọ dụng vật thực khất thực mà không mắc nợ) có nghĩa là: Sau khi từ bỏ món nợ phiền não (kilesaiṇaṃ), hãy sống không mắc nợ và thọ dụng vật thực khất thực của quốc độ (raṭṭhapiṇḍaṃ).

Yo hi kilese appahāya satthārā anuññātapaccaye paribhuñjati, so sāṇo paribhuñjati nāma.

For whoever partakes of the requisites allowed by the Teacher without abandoning defilements, partakes of them as one who is in debt.

Thật vậy, vị nào thọ dụng các vật dụng đã được Đức Thế Tôn cho phép mà không từ bỏ các phiền não, thì vị ấy được gọi là thọ dụng với món nợ.

Yathāha āyasmā bākulo – ‘‘sattāhameva kho ahaṃ, āvuso, sāṇo raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñji’’nti (ma. ni. 3.211).

As Venerable Bākula said: "For seven days, friends, I partook of the country's alms-food as one in debt."

Như Tôn giả Bākula đã nói: “Này các hiền giả, tôi đã thọ dụng vật thực khất thực của quốc độ trong bảy ngày với món nợ.”

Tasmā sāsane pabbajitena kāmacchandādiiṇaṃ pahānāya anaṇena hutvā saddhādeyyaṃ paribhuñjitabbaṃ.

Therefore, one who has gone forth in the dispensation should abandon the debt of sensual desire and so on, become debt-free, and partake of offerings given out of faith (saddhādeyya).

Do đó, người xuất gia trong giáo pháp cần phải từ bỏ món nợ dục ái (kāmacchandādiiṇaṃ) v.v... trở thành người không mắc nợ và thọ dụng các vật cúng dường do lòng tin (saddhādeyyaṃ).

Piṇḍakanti desanāsīsameva, cattāropi paccayeti attho.

Alms-food (piṇḍakaṃ) is merely the head of the discourse; it means all four requisites.

Piṇḍaka (vật thực khất thực) chỉ là phần mở đầu của bài giảng; ý nghĩa là tất cả bốn vật dụng (paccaya) khác.

Abhiṇhaṃ ovadatīti ariyamaggappattiyā upakkilese visodhento bahuso ovādaṃ deti.

He constantly admonishes means, purifying defilements for the attainment of the Noble Path, he gives admonition frequently.

Abhiṇhaṃ ovadatī (thường xuyên khuyên dạy) có nghĩa là: thường xuyên ban lời khuyên, thanh lọc các ô nhiễm để đạt được Thánh đạo.

42

Sā tasmiṃ ovāde ṭhatvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.

She, abiding in that admonition, soon attained Arahantship.

Vị ấy, an trú trong lời khuyên đó, chẳng bao lâu đã chứng đắc A-la-hán.

Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.31-36) –

Therefore, it is said in the Apādāna:

Do đó, trong Apadāna, đã được nói:

43

‘‘Vipassissa bhagavato, lokajeṭṭhassa tādino;

"When Vipassī Bhagavā, the world's chief, the unwavering One,

“Khi Đức Thế Tôn Vipassī, Bậc tối thắng của thế gian, Bậc đã đạt đến trạng thái bất động (tādino);

44

Rathiyaṃ paṭipannassa, tārayantassa pāṇino.

Was walking on the road, delivering beings,

Đang đi trên đường, để cứu độ chúng sanh.

45

‘‘Gharato nikkhamitvāna, avakujjā nipajjahaṃ;

I came out of my house and lay prostrate;

Tôi đã bước ra khỏi nhà và nằm úp mặt xuống;

46

Anukampako lokanātho, sirasi akkamī mama.

The compassionate Lord of the world stepped on my head.

Đức Thế Tôn, Bậc đầy lòng từ bi, đã bước lên đầu tôi.

47

‘‘Akkamitvāna sirasi, agamā lokanāyako;

Having stepped on my head, the Lord of the world departed;

Sau khi bước lên đầu tôi, Đức Thế Tôn đã rời đi;

48

Tena cittappasādena, tusitaṃ agamāsahaṃ.

By that clarity of mind, I went to Tusita.

Với sự tịnh tín đó, tôi đã tái sinh vào cõi trời Tusita.

49

‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

My defilements were burnt... and so on... the Buddha's teaching was fulfilled."

Các phiền não của tôi đã được thiêu đốt… giáo pháp của Đức Phật đã được thực hành.”

50

Arahattaṃ pana patvā sā tameva gāthaṃ udānesi.

Having attained Arahantship, she uttered that very stanza.

Sau khi chứng đắc A-la-hán, vị ấy đã thốt lên bài kệ đó.

Paripuṇṇasikkhā upasampajjitvā aparabhāge parinibbānakālepi tameva gāthaṃ paccabhāsīti.

After being fully ordained and completing her training, she recited that same stanza again at the time of her final Nibbāna.

Sau khi đã hoàn thành học giới và thọ giới Tỳ-khưu-ni, sau này, vào lúc nhập Niết-bàn, vị ấy cũng đã đọc lại bài kệ đó.

51

Muttātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Stanza of Muttā Therī is finished.

Phần chú giải bài kệ của Muttātherī đã kết thúc.

52

3. Puṇṇātherīgāthāvaṇṇanā

3. Commentary on the Stanza of Puṇṇā Therī

3. Chú giải bài kệ của Puṇṇātherī

53

Puṇṇe pūrassu dhammehīti puṇṇāya nāma sikkhamānāya gāthā.

Puṇṇe, pūrassu dhammehī is the stanza of the trainee (sikkhamānā) named Puṇṇā.

Puṇṇe pūrassu dhammehī (Này Puṇṇā, hãy làm cho đầy đủ các pháp) là bài kệ của vị tập sự ni tên Puṇṇā.

Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī buddhasuññe loke candabhāgāya nadiyā tīre kinnarayoniyaṃ nibbattā.

She, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to freedom from transmigration in various existences, was reborn in a kinnarī species on the bank of the Candabhāgā River in a world devoid of Buddhas.

Vị này cũng đã tích lũy công đức là nhân duyên cho sự thoát ly khỏi vòng luân hồi trong các kiếp sống khác nhau, sau khi đã tạo các điều kiện thuận lợi dưới thời các Đức Phật quá khứ. Trong một thế giới không có Đức Phật, vị ấy sinh ra trong loài chim Kinnara bên bờ sông Candabhāgā.

Ekadivasaṃ tattha aññataraṃ paccekabuddhaṃ disvā pasannamānasā naḷamālāya taṃ pūjetvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.

One day, seeing a Paccekabuddha there, her mind filled with faith, she honored him with a garland of reeds and stood with clasped hands.

Một ngày nọ, ở đó, thấy một vị Phật Độc Giác (paccekabuddha), với tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường vị ấy bằng một vòng hoa sậy và đứng chắp tay.

Sā tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatimahāsālakule nibbatti.

Due to that meritorious deed, she transmigrated only in fortunate realms, and during this Buddha's dispensation, she was reborn in a wealthy householder's family in Sāvatthī.

Do nghiệp thiện đó, vị Kinnarī này đã luân hồi trong các cõi thiện. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình đại phú hộ ở Sāvatthī.

Puṇṇātissā nāmaṃ ahosi.

Her name was Puṇṇā.

Tên của vị ấy là Puṇṇā.

Sā upanissayasampannatāya vīsativassāni vasamānā mahāpajāpatigotamiyā santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā pabbajitvā sikkhamānā eva hutvā vipassanaṃ ārabhi.

Being endowed with supporting conditions (upanissaya), while residing for twenty years, she heard the Dhamma from Mahāpajāpati Gotamī Therī, gained faith, went forth, and as a trainee (sikkhamānā), she began to practice insight meditation (vipassanā).

Do có đầy đủ nhân duyên, khi được hai mươi tuổi, vị ấy đã nghe Pháp từ Mahāpajāpatī Gotamī, có được niềm tin, xuất gia, trở thành một tập sự ni (sikkhamānā) và bắt đầu tu tập thiền quán (vipassanā).

Satthā tassā gandhakuṭiyaṃ nisinno eva obhāsaṃ vissajjetvā –

The Teacher, sitting in the fragrant chamber, radiated light and uttered this stanza:

Đức Thế Tôn, đang ngồi trong Tịnh xá Hương Thơm, đã phóng ra ánh sáng và nói bài kệ này:

54

3.

55

‘‘Puṇṇe pūrassu dhammehi, cando pannaraseriva;

"Puṇṇā, be filled with the Dhamma, like the moon on the fifteenth night;

“Này Puṇṇā, hãy làm cho đầy đủ các pháp, như mặt trăng vào ngày rằm;

56

Paripuṇṇāya paññāya, tamokhandhaṃ padālayā’’ti– imaṃ gāthamāha;

With perfected wisdom, shatter the mass of darkness!"

Với tuệ giác viên mãn, hãy phá tan khối u tối (tamokhandhaṃ).”

57

Tattha puṇṇeti tassā ālapanaṃ.

Here, Puṇṇā is her address.

Trong đó, Puṇṇe là lời xưng hô với vị ấy.

Pūrassu dhammehīti sattatiṃsabodhipakkhiyadhammehi paripuṇṇā hohi.

Be filled with the Dhamma (pūrassu dhammehī) means, be complete with the thirty-seven Bodhipakkhiya-dhammā.

Pūrassu dhammehī (Hãy làm cho đầy đủ các pháp) có nghĩa là: Hãy làm cho đầy đủ ba mươi bảy pháp trợ đạo (bodhipakkhiyadhammehi).

Cando pannaraserivāti ra-kāro padasandhikaro.

The 'ra' sound in " Cando pannaraserivā" forms the word connection.

Cando pannaraserivā (như mặt trăng vào ngày rằm): âm ‘ra’ là âm nối từ.

Pannarase puṇṇamāsiyaṃ sabbāhi kalāhi paripuṇṇo cando viya.

Like the moon, full with all its phases on the fifteenth day of the full moon.

Như mặt trăng tròn đầy đủ tất cả các phần vào ngày rằm.

Paripuṇṇāya paññāyāti soḷasannaṃ kiccānaṃ pāripūriyā paripuṇṇāya arahattamaggapaññāya.

" Paripuṇṇāya paññāyā" means with the wisdom of the path of Arahantship, complete with the fulfillment of the sixteen functions.

Paripuṇṇāya paññāyā (Với tuệ giác viên mãn) có nghĩa là: Với tuệ giác của Thánh đạo A-la-hán, viên mãn bởi sự hoàn thành mười sáu phận sự (kiccānaṃ pāripūriyā).

Tamokhandhaṃ padālayāti mohakkhandhaṃ anavasesato bhinda samucchinda.

" Tamokhandhaṃ padālayā" means shatter completely, eradicate without remainder, the mass of delusion.

Tamokhandhaṃ padālayā có nghĩa là hãy phá vỡ, đoạn trừ hoàn toàn khối si (mohakkhandha), không để lại dấu vết.

Mohakkhandhapadālanena saheva sabbepi kilesā padālitā hontīti.

It means that with the shattering of the mass of delusion, all defilements are also shattered.

Cùng với việc phá tan khối si, tất cả các phiền não cũng sẽ bị phá tan.

58

Sā taṃ gāthaṃ sutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.

Having heard that verse, she developed insight and attained Arahantship.

Sau khi nghe bài kệ đó, cô ấy đã phát triển thiền quán (vipassanā) và chứng đắc A-la-hán (arahatta).

Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.37-45) –

Therefore, it is stated in the Apadāna:

Vì vậy, trong Apadāna đã nói:

59

‘‘Candabhāgānadītīre, ahosiṃ kinnarī tadā;

“On the bank of the Candabhāgā River, I was a kinnarī then.

“Trên bờ sông Candabhāgā,

60

Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ.

I saw the stainless Buddha, self-enlightened, unconquered.

Khi ấy tôi là một kinnarī. Tôi đã thấy một vị Phật vô nhiễm, tự giác, vô địch.

61

‘‘Pasannacittā sumanā, vedajātā katañjalī;

With a serene mind, joyful and elated, with clasped hands,

Với tâm hoan hỷ, vui vẻ, tràn đầy niềm vui, tôi chắp tay kính cẩn.

62

Naḷamālaṃ gahetvāna, sayambhuṃ abhipūjayiṃ.

I took a garland of reeds and worshipped the Self-Enlightened One.

Tôi đã lấy một vòng hoa sậy và cúng dường vị tự giác (Sayambhū).

63

‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

By that well-performed deed, and by my aspirations,

Nhờ thiện nghiệp đã làm đó, và nhờ những lời nguyện ước,

64

Jahitvā kinnarīdehaṃ, agacchiṃ tidasaṃ gatiṃ.

Having abandoned the kinnarī body, I went to the Tāvatiṃsa realm.

Tôi đã từ bỏ thân kinnarī và tái sinh vào cõi trời.

65

‘‘Chattiṃsadevarājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ;

I became the chief consort of thirty-six divine kings.

Tôi đã trở thành hoàng hậu của ba mươi sáu vị thiên vương;

66

Dasannaṃ cakkavattīnaṃ, mahesittamakārayiṃ;

I became the chief consort of ten universal monarchs.

Tôi đã trở thành hoàng hậu của mười vị Chuyển Luân Vương; Sau khi làm cho tâm mình xúc động, tôi đã xuất gia sống không gia đình.

67

Saṃvejetvāna me cittaṃ, pabbajiṃ anagāriyaṃ.

Having stirred my mind to spiritual urgency, I went forth into homelessness.

Sau khi làm cho tâm mình xúc động, tôi đã xuất gia sống không gia đình.

68

‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

My defilements have been burnt up, all existences eradicated.

Các phiền não của tôi đã được đốt cháy, tất cả các hữu đã được nhổ tận gốc;

69

Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.

All cankers are destroyed; there is no more rebirth.

Tất cả các lậu hoặc đã được đoạn trừ, nay không còn tái sinh nữa.

70

‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;

Ninety-four aeons ago, I offered flowers.

Chín mươi bốn kiếp trước, tôi đã cúng dường hoa;

71

Duggatiṃ nābhijānāmi, pupphapūjāyidaṃ phalaṃ.

I do not know any woeful state; this is the fruit of that flower offering.

Tôi không còn biết đến ác thú, đây là quả của việc cúng dường hoa.

72

‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

My defilements have been burnt up… and the Buddha’s teaching has been done.”

Các phiền não của tôi đã được đốt cháy… (v.v.)… Giáo pháp của Đức Phật đã được thực hiện.”

73

Arahattaṃ pana patvā sā therī tameva gāthaṃ udānesi.

Having attained Arahantship, that Therī then uttered that very verse.

Sau khi chứng đắc A-la-hán, Tôn giả Ni ấy đã tự thốt lên bài kệ đó.

Ayameva cassā aññābyākaraṇagāthā ahosīti.

This indeed was her verse of declaration of Arahantship.

Đây chính là bài kệ tuyên bố chứng đắc của cô ấy.

74

Puṇṇātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the verses of Punṇā Therī is concluded.

Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Puṇṇā đã hoàn tất.

75

4. Tissātherīgāthāvaṇṇanā

4. Commentary on the verses of Tissā Therī

4. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Tissā

76

Tisse sikkhassu sikkhāyāti tissāya sikkhamānāya gāthā.

" Tisse sikkhassu sikkhāyā" is a verse by Tissā, who was a trainee (sikkhamānā).

Tisse sikkhassu sikkhāyā là bài kệ của Tissā, một vị nữ học giới.

Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā sambhatakusalapaccayā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbattitvā vayappattā bodhisattassa orodhabhūtā pacchā mahāpajāpatigotamiyā saddhiṃ nikkhamitvā pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karoti.

She too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulated wholesome kamma conducive to liberation in various existences. Due to the conditions of accumulated wholesome kamma, she was reborn in the Sakyan royal family in Kapilavatthu during this Buddha's dispensation. When she came of age, she became a consort of the Bodhisatta. Later, she went forth with Mahāpajāpatī Gotamī and engaged in the practice of insight meditation.

Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời các vị Phật quá khứ, đã tích lũy những thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Nhờ những nhân duyên thiện nghiệp đã tích lũy, trong thời Đức Phật xuất hiện này, cô ấy đã tái sinh vào dòng dõi Sakya tại Kapilavatthu. Khi đến tuổi trưởng thành, cô trở thành thị nữ của Bồ Tát (Bodhisatta). Sau đó, cô xuất gia cùng với Mahāpajāpatī Gotamī và thực hành thiền quán (vipassanā).

Tassā satthā heṭṭhā vuttanayeneva obhāsaṃ vissajjetvā –

To her, the Teacher, having emitted a ray of light in the manner stated below, spoke this verse:

Đức Đạo Sư đã phóng hào quang đến cô ấy theo cách đã nói ở trên và –

77

4.

78

‘‘Tisse sikkhassu sikkhāya, mā taṃ yogā upaccaguṃ;

“Tissā, train yourself in the training; let not the bonds overcome you.

“Này Tissā, hãy tu học trong các học giới, đừng để các ách phược vượt qua con;

79

Sabbayogavisaṃyuttā, cara loke anāsavā’’ti– gāthaṃ abhāsi;

Freed from all bonds, wander in the world, cankerless.”

Hãy thoát khỏi mọi ách phược, và sống không lậu hoặc trong thế gian” – đã thuyết bài kệ này;

80

Tattha tisseti tassā ālapanaṃ.

Here, " Tisse" is an address to her.

Trong đó, tisse là lời gọi cô ấy.

Sikkhassu sikkhāyāti adhisīlasikkhādikāya tividhāya sikkhāya sikkha, maggasampayuttā tisso sikkhāyo sampādehīti attho.

" Sikkhassu sikkhāyā" means train yourself in the three trainings, such as the training in higher morality (adhisīlasikkhā); that is, accomplish the three trainings associated with the path.

Sikkhassu sikkhāyā có nghĩa là hãy tu học trong ba học giới: Tăng thượng giới học (adhisīlasikkhā), v.v., tức là hãy hoàn thành ba học giới liên quan đến đạo lộ.

Idāni tāsaṃ sampādane kāraṇamāha ‘‘mā taṃ yogā upaccagu’’nti manussattaṃ, indriyāvekallaṃ, buddhuppādo, saddhāpaṭilābhoti ime yogā samayā dullabhakkhaṇā taṃ mā atikkamuṃ.

Now, he states the reason for accomplishing them: " mā taṃ yogā upaccaguṃ" – let not these opportunities, these rare moments such as human existence, perfect faculties, the arising of a Buddha, and the acquisition of faith, pass you by.

Bây giờ, Ngài nói lý do để hoàn thành chúng: “mā taṃ yogā upaccagu” có nghĩa là đừng để những cơ hội hiếm có này vượt qua con: được làm người, các căn đầy đủ, Đức Phật xuất hiện, và có được niềm tin.

Kāmayogādayo eva vā cattāro yogā taṃ mā upaccaguṃ mā abhibhaveyyuṃ.

Alternatively, let not the four bonds, such as the bond of sensual desire (kāmayoga), overcome you.

Hoặc, đừng để bốn ách phược như dục ách phược (kāmayoga), v.v., chế ngự con.

Sabbayogavisaṃyuttāti sabbehi kāmayogādīhi yogehi vimuttā tato eva anāsavā hutvā loke cara, diṭṭhasukhavihārena viharāhīti attho.

" Sabbayogavisaṃyuttā" means being released from all bonds, such as the bond of sensual desire; and precisely because of that, being cankerless, wander in the world, meaning abide in the bliss of fruition attainment in this very life.

Sabbayogavisaṃyuttā có nghĩa là hãy thoát khỏi tất cả các ách phược như dục ách phược, v.v., và do đó trở thành người không lậu hoặc (anāsava) mà sống trong thế gian, tức là sống trong sự an lạc hiện tại (diṭṭhasukhavihāra).

81

Sā taṃ gāthaṃ sutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇīti ādinayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.

The method, starting with "Having heard that verse, she developed insight and attained Arahantship," should be understood in the same way as stated earlier.

Sau khi nghe bài kệ đó, cô ấy đã phát triển thiền quán (vipassanā) và chứng đắc A-la-hán (arahatta), v.v. Cách thức này nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.

82

Tissātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the verses of Tissā Therī is concluded.

Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Tissā đã hoàn tất.

83

5-10. Tissāditherīgāthāvaṇṇanā

5-10. Commentary on the verses of Tissā and other Therīs

5-10. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Tissā và các vị khác

84

Tisse yuñjassu dhammehīti tissāya theriyā gāthā.

" Tisse yuñjassu dhammehī" is the verse of Tissā Therī.

Tisse yuñjassu dhammehī là bài kệ của Tôn giả Ni Tissā.

Tassā vatthu tissāsikkhamānāya vatthusadisaṃ.

Her story is similar to that of Tissā the trainee.

Câu chuyện về cô ấy giống như câu chuyện về Tissā, vị nữ học giới.

Ayaṃ pana therī hutvā arahattaṃ pāpuṇi.

However, this Therī attained Arahantship as a Therī.

Vị Tôn giả Ni này đã chứng đắc A-la-hán.

Yathā ca ayaṃ, evaṃ ito paraṃ dhīrā, vīrā, mittā, bhadrā, upasamāti pañcannaṃ therīnaṃ vatthu ekasadisameva.

Just as with her, so too the stories of the five Therīs after this—Dhīrā, Vīrā, Mittā, Bhadrā, and Upasamā—are all identical.

Và giống như câu chuyện về vị này, câu chuyện về năm vị Tôn giả Ni sau đây là Dhīrā, Vīrā, Mittā, Bhadrā, Upasamā cũng giống hệt nhau.

Sabbāpi imā kapilavatthuvāsiniyo bodhisattassa orodhabhūtā mahāpajāpatigotamiyā saddhiṃ nikkhantā obhāsagāthāya ca arahattaṃ pattā ṭhapetvā sattamiṃ.

All of them were residents of Kapilavatthu, consorts of the Bodhisatta, who went forth with Mahāpajāpatī Gotamī and attained Arahantship through the verse accompanied by a ray of light, except for the seventh (Vīrā).

Tất cả các vị này đều là những người phụ nữ sống ở Kapilavatthu, là thị nữ của Bồ Tát, đã xuất gia cùng với Mahāpajāpatī Gotamī, và đã chứng đắc A-la-hán nhờ bài kệ hào quang, ngoại trừ vị thứ bảy.

Sā pana obhāsagāthāya vinā pageva satthu santike laddhaṃ ovādaṃ nissāya vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇitvā udānavasena ‘‘vīrā vīrehī’’ti gāthaṃ abhāsi.

But she, without the verse of radiance, having attained Arahantship by relying on the instruction she had received from the Teacher from the very beginning, and having diligently developed insight, uttered the verse, "Vīrā vīrehi" as an udāna.

Vị đó, không cần bài kệ hào quang, đã dựa vào lời khuyên đã nhận được từ Đức Đạo Sư từ trước, thúc đẩy thiền quán (vipassanā) và chứng đắc A-la-hán, rồi đã thốt lên bài kệ “Vīrā vīrehī” như một lời tự thốt (udāna).

Itarāpi arahattaṃ patvā –

The other bhikkhunīs also, having attained Arahantship, (said):

Các vị khác cũng đã chứng đắc A-la-hán và –

85

5.

86

‘‘Tisse yuñjassu dhammehi, khaṇo taṃ mā upaccagā;

“Tissā, devote yourself to the Dhamma; let not the moment pass you by;

“Này Tissā, hãy tinh tấn trong các pháp, đừng để thời cơ vượt qua con;

87

Khaṇātītā hi socanti, nirayamhi samappitā.

For those who miss the moment grieve, consigned to hell.

Vì những ai đã bỏ lỡ thời cơ sẽ than khóc, bị đọa vào địa ngục.”

88

6.

89

‘‘Dhīre nirodhaṃ phusehi, saññāvūpasamaṃ sukhaṃ;

Dhīrā, touch the cessation, the happiness of the calming of perception;

“Này Dhīrā, hãy chạm đến sự diệt trừ, sự an tịnh của các tưởng là an lạc;

90

Ārādhayāhi nibbānaṃ, yogakkhemamanuttaraṃ.

Attain Nibbāna, the unsurpassed security from bondage.

Hãy đạt đến Nibbāna, sự an toàn vô thượng khỏi các ách phược.”

91

7.

92

‘‘Vīrā vīrehi dhammehi, bhikkhunī bhāvitindriyā;

A heroic bhikkhunī, with faculties developed by heroic qualities,

“Này Vīrā, với các pháp dũng mãnh, vị Tỳ-khưu-ni đã tu tập các căn;

93

Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhanaṃ.

Bears her final body, having conquered Māra with his mount.

Đang mang thân cuối cùng, sau khi chiến thắng Māra cùng với đoàn quân của hắn.”

94

8.

95

‘‘Saddhāya pabbajitvāna, mitte mittaratā bhava;

Mitte, having gone forth with faith, be devoted to good friends;

“Này Mittā, sau khi xuất gia với đức tin, hãy hoan hỷ với những người bạn tốt;

96

Bhāvehi kusale dhamme, yogakkhemassa pattiyā.

Cultivate wholesome qualities for the attainment of security from bondage.

Hãy tu tập các thiện pháp, để đạt được sự an toàn khỏi các ách phược.”

97

9.

98

‘‘Saddhāya pabbajitvāna, bhadre bhadraratā bhava;

Bhadre, having gone forth with faith, be devoted to good qualities;

“Này Bhadrā, sau khi xuất gia với đức tin, hãy hoan hỷ với những điều tốt lành;

99

Bhāvehi kusale dhamme, yogakkhemamanuttaraṃ.

Cultivate wholesome qualities for the unsurpassed security from bondage.

Hãy tu tập các thiện pháp, để đạt được sự an toàn vô thượng khỏi các ách phược.”

100

10.

101

‘‘Upasame tare oghaṃ, maccudheyyaṃ suduttaraṃ;

Upasamā, cross the flood, the realm of death, so difficult to cross;

“Này Upasamā, hãy vượt qua lũ lụt, cõi chết rất khó vượt qua;

102

Dhārehi antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhana’’nti– gāthāyo abhāsiṃsu;

Bear your final body, having conquered Māra with his mount”— they uttered these verses;

Hãy mang thân cuối cùng, sau khi chiến thắng Māra cùng với đoàn quân của hắn” – đã thốt lên những bài kệ này;

103

Tattha yuñjassu dhammehīti samathavipassanādhammehi ariyehi bodhipakkhiyadhammehi ca yuñja yogaṃ karohi.

Therein, yuñjassu dhammehīti means, “Unite, devote yourself to the qualities of samatha and vipassanā, to the noble qualities, and to the qualities pertaining to enlightenment.”

Trong đó, yuñjassu dhammehī có nghĩa là hãy tinh tấn, hãy thực hành thiền chỉ (samatha) và thiền quán (vipassanā), các pháp cao quý, và các pháp trợ Bồ-đề (bodhipakkhiyadhamma).

Khaṇo taṃ mā upaccagāti yo evaṃ yogabhāvanaṃ na karoti, taṃ puggalaṃ patirūpadese uppattikkhaṇo, channaṃ āyatanānaṃ avekallakkhaṇo, buddhuppādakkhaṇo, saddhāya paṭiladdhakkhaṇo, sabbopi ayaṃ khaṇo atikkamati nāma.

Khaṇo taṃ mā upaccagāti means, for a person who does not practice such meditation, the moment of birth in a suitable region, the moment of perfect faculties of the six sense bases, the moment of the Buddha’s arising, the moment of gaining faith—all these moments are said to pass by.

Khaṇo taṃ mā upaccagā có nghĩa là đừng để thời cơ vượt qua con. Đối với người không thực hành thiền định như vậy, thời khắc được tái sinh ở một nơi thích hợp, thời khắc các căn đầy đủ, thời khắc Đức Phật xuất hiện, thời khắc có được niềm tin – tất cả những thời khắc này được gọi là vượt qua.

So khaṇo taṃ mā atikkami.

Let that moment not pass you by.

Đừng để thời khắc đó vượt qua con.

Khaṇātītāti ye hi khaṇaṃ atītā, ye ca puggale so khaṇo abhīto, te nirayamhi samappitā hutvā socanti, tattha nibbattitvā mahādukkhaṃ paccanubhavantīti attho.

Khaṇātītāti means, those who have missed the moment, and those individuals whom that moment has passed by, grieve, having fallen into hell; having been reborn there, they experience great suffering—this is the meaning.

Khaṇātītā có nghĩa là những ai đã bỏ lỡ thời cơ, và những người mà thời cơ đã vượt qua, họ sẽ than khóc vì bị đọa vào địa ngục, tức là họ sẽ tái sinh ở đó và chịu đựng khổ đau lớn.

104

Nirodhaṃ phusehīti kilesanirodhaṃ phussa paṭilabha.

Nirodhaṃ phusehīti means, “Touch, attain the cessation of defilements.”

Nirodhaṃ phusehī có nghĩa là hãy chạm đến sự diệt trừ phiền não, hãy đạt được nó.

Saññāvūpasamaṃ sukhaṃ, ārādhayāhi nibbānanti kāmasaññādīnaṃ pāpasaññānaṃ upasamanimittaṃ accantasukhaṃ nibbānaṃ ārādhehi.

Saññāvūpasamaṃ sukhaṃ, ārādhayāhi nibbānanti means, “Attain Nibbāna, which is the sign of the calming of unwholesome perceptions such as sensual perception, and which is ultimate happiness.”

Saññāvūpasamaṃ sukhaṃ, ārādhayāhi nibbāna có nghĩa là hãy đạt đến Nibbāna, sự an lạc tuyệt đối, là sự an tịnh của các tưởng ác như dục tưởng (kāmasaññā), v.v.

105

Vīrā vīrehi dhammehīti vīriyapadhānatāya vīrehi tejussadehi ariyamaggadhammehi bhāvitindriyā vaḍḍhitasaddhādiindriyā vīrā bhikkhunī vatthukāmehi savāhanaṃ kilesamāraṃ jinitvā āyatiṃ punabbhavābhāvato antimaṃ dehaṃ dhāretīti therī aññaṃ viya katvā attānaṃ dasseti.

Vīrā vīrehi dhammehīti means, the Therī, presenting herself as if she were another, shows that the bhikkhunī named Vīrā, who is heroic due to her predominance of energy, whose faculties of faith and so on are developed by the vigorous noble path qualities, having conquered the defilement-Māra with his mount from object-sensual pleasures, bears her final body due to the non-existence of future rebirth.

Vīrā vīrehi dhammehī có nghĩa là vị Tỳ-khưu-ni Vīrā, với sự tinh tấn là chủ yếu, với các pháp đạo lộ cao quý, mạnh mẽ, với các căn như tín (saddhā), v.v. đã được phát triển, sau khi chiến thắng Māra phiền não cùng với đoàn quân của hắn từ các dục cảnh (vatthukāma), đang mang thân cuối cùng vì không còn tái sinh trong tương lai. Vị Tôn giả Ni này tự giới thiệu mình như thể đang nói về người khác.

106

Mitteti taṃ ālapati.

Mitteti addresses her.

Mitte là lời gọi cô ấy.

Mittaratāti kalyāṇamittesu abhiratā.

Mittaratāti means, “delighting in noble friends.”

Mittaratā có nghĩa là hoan hỷ với những người bạn tốt.

Tattha sakkārasammānakaraṇatā hohi.

Therein, “Be one who performs respect and honor.”

Hãy là người biết kính trọng và tôn kính những người bạn tốt đó.

Bhāvehi kusale dhammeti ariyamaggadhamme vaḍḍhehi.

Bhāvehi kusale dhammeti means, “Cultivate the noble path qualities.”

Bhāvehi kusale dhamme có nghĩa là hãy phát triển các pháp đạo lộ cao quý.

Yogakkhemassāti arahattassa nibbānassa ca pattiyā adhigamāya.

Yogakkhemassāti means, “for the attainment, for the realization of Arahantship and Nibbāna.”

Yogakkhemassā có nghĩa là để đạt được A-la-hán (arahatta) và Nibbāna.

107

Bhadreti taṃ ālapati.

Bhadreti addresses her.

Bhadre là lời gọi cô ấy.

Bhadraratāti bhadresu sīlādidhammesu ratā abhiratā hohi.

Bhadraratāti means, “Be one who delights, who greatly delights in good qualities such as morality.”

Bhadraratā có nghĩa là hãy hoan hỷ, vui thích với các pháp tốt lành như giới (sīla), v.v.

Yogakkhemamanuttaranti catūhi yogehi khemaṃ anupaddavaṃ anuttaraṃ nibbānaṃ, tassa pattiyā kusale bodhipakkhiyadhamme bhāvehīti attho.

Yogakkhemamanuttaranti means, Nibbāna, which is safe from the four bondages, free from danger, and unsurpassed; the meaning is, “Cultivate wholesome qualities pertaining to enlightenment for the attainment of that Nibbāna.”

Yogakkhemamanuttara có nghĩa là Nibbāna, sự an toàn, không tai họa, vô thượng khỏi bốn ách phược. Ý nghĩa là hãy tu tập các pháp trợ Bồ-đề (bodhipakkhiyadhamma) để đạt được Nibbāna đó.

108

Upasameti taṃ ālapati.

Upasameti addresses her.

Upasame là lời gọi cô ấy.

Tare oghaṃ maccudheyyaṃ suduttaranti maccu ettha dhīyatīti maccudheyyaṃ, anupacitakusalasambhārehi suṭṭhu duttaranti suduttaraṃ, saṃsāramahoghaṃ tare ariyamagganāvāya tareyyāsi.

Tare oghaṃ maccudheyyaṃ suduttaranti means, “Maccudheyya” is where death dwells; “suduttaraṃ” means very difficult to cross for those who have not accumulated wholesome provisions; you should cross the great flood of saṃsāra with the boat of the noble path.

Tare oghaṃ maccudheyyaṃ suduttara có nghĩa là nơi mà cái chết ngự trị được gọi là cõi chết (maccudheyya), rất khó vượt qua đối với những người không tích lũy đủ công đức, do đó rất khó vượt qua (suduttara). Con hãy vượt qua đại lũ luân hồi (saṃsāramahogha) bằng con thuyền đạo lộ cao quý (ariyamagganāvā).

Dhārehi antimaṃ dehanti tassa taraṇeneva antimadehadharā hohīti attho.

Dhārehi antimaṃ dehanti means, by crossing it, you will be one who bears the final body—this is the meaning.

Dhārehi antimaṃ deha có nghĩa là chỉ bằng việc vượt qua đó, con sẽ là người mang thân cuối cùng.

109

Tissāditherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the verses of Tissā and the other Therīs is concluded.

Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Tissā và các vị khác đã hoàn tất.

110

Niṭṭhitā paṭhamavaggavaṇṇanā.

The commentary on the first section is concluded.

Chú giải phẩm thứ nhất đã hoàn tất.

111

11. Muttātherīgāthāvaṇṇanā

11. Commentary on the Verses of Muttā Therī

11. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Muttā

112

Sumuttā sādhumuttāmhītiādikā muttātheriyā gāthā.

The verses of Muttā Therī begin with Sumuttā sādhumuttāmhīti. This Therī, too, having made aspirations in previous Buddhas and accumulated wholesome deeds in various existences, was reborn in this Buddha-era as the daughter of a poor brahmin named Oghātaka in the Kosala country. When she reached maturity, her parents gave her to a hunchbacked brahmin.

Sumuttā sādhumuttāmhī và các câu tiếp theo là bài kệ của Tôn giả Ni Muttā.

Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde kosalajanapade oghātakassa nāma daliddabrāhmaṇassa dhītā hutvā nibbatti, taṃ vayappattakāle mātāpitaro ekassa khujjabrāhmaṇassa adaṃsu.

Disliking household life with him, she obtained his permission, went forth, and engaged in the practice of insight.

Vị nữ Trưởng lão này cũng vậy, đã tạo các công đức vượt trội dưới thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp trong các kiếp sống khác nhau, và trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, đã tái sinh làm con gái của một Bà-la-môn nghèo tên là Oghātaka ở xứ Kosala. Khi đến tuổi trưởng thành, cha mẹ đã gả cô cho một Bà-la-môn gù lưng.

Sā tena gharāvāsaṃ arocantī taṃ anujānāpetvā pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karoti.

Disliking household life with him, she made him permit her, went forth, and practices the work of vipassanā.

Cô không ưa thích đời sống gia đình với người đó, nên đã xin phép người đó để xuất gia và thực hành thiền Vipassanā.

Tassā bahiddhārammaṇesu cittaṃ vidhāvati, sā taṃ niggaṇhantī ‘‘sumuttā sādhumuttāmhī’’ti gāthaṃ vadantīyeva vipassanaṃ ussukkāpetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.

Her mind wandered to external objects. Restraining it, and while reciting the verse, "Well freed, truly well freed am I," she developed vipassanā and attained Arahantship together with the four paṭisambhidās.

Tâm của cô thường hướng ra các đối tượng bên ngoài, nhưng cô đã chế ngự nó, và trong khi tụng lên bài kệ “Con đã thoát ly hoàn toàn, con đã thoát ly một cách tốt đẹp”, cô đã nỗ lực tu tập Vipassanā và đạt được quả vị A-la-hán cùng với Tứ Tuệ Phân Tích (paṭisambhidā).

Tena vuttaṃ apadāne –

Therefore, it is said in the Apadāna:

Do đó, trong Apadāna đã nói:

113

‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;

"The Victor named Padumuttara, endowed with vision in all phenomena;

“Đức Chiến Thắng tên là Padumuttara, có mắt thấy tất cả các pháp;

114

Pāṇine anugaṇhanto, piṇḍāya pāvisī puraṃ.

Desiring to benefit beings, entered the city for alms.

Ngài đã vào thành để khất thực, mong cứu độ chúng sinh.

115

‘‘Tassa āgacchato satthu, sabbe nagaravāsino;

As that Teacher was coming, all the townspeople;

Khi Đức Đạo Sư ấy đến, tất cả cư dân thành phố;

116

Haṭṭhatuṭṭhā samāgantvā, vālikā ākiriṃsu te.

Delighted and joyful, gathered and scattered sand.

Đều vui mừng hớn hở tụ tập lại, rải cát lên đường.

117

‘‘Vīthisammajjanaṃ katvā, kadalipuṇṇakaddhaje;

Having swept the streets, with banana trees, full pots, and banners;

Sau khi quét dọn đường phố, dựng cờ chuối và bình nước đầy;

118

Dhūmaṃ cuṇṇañca māsañca, sakkāraṃ kacca satthuno.

And having made offerings of incense, powders, and garlands to the Teacher.

Đốt hương, rắc bột thơm và vòng hoa, cúng dường Đức Đạo Sư.

119

‘‘Maṇḍapaṃ paṭiyādetvā, nimantetvā vināyakaṃ;

Having prepared a pavilion, and invited the Leader;

Sau khi dựng rạp, thỉnh vị Đạo Sư;

120

Mahādānaṃ daditvāna, sambodhiṃ abhipatthayi.

Having given a great offering, I aspired to awakening.

Đã dâng đại thí và cầu mong giác ngộ.

121

‘‘Padumuttaro mahāvīro, hārako sabbapāṇinaṃ;

Padumuttara, the Great Hero, the deliverer of all beings;

Đức Padumuttara, vị Đại Hùng, người dẫn dắt tất cả chúng sinh;

122

Anumodaniyaṃ katvā, byākāsi aggapuggalo.

Having given his anumodanā, the Foremost Person declared:

Sau khi thuyết pháp tùy hỷ, vị Tối Thượng Nhân ấy đã thọ ký.

123

‘‘Satasahasse atikkante, kappo hessati bhaddako;

‘After a hundred thousand aeons, there will be a fortunate aeon;

‘Sau một trăm ngàn kiếp, sẽ có một kiếp tốt lành (Bhaddakappa);

124

Bhavābhave sukhaṃ laddhā, pāpuṇissasi bodhiyaṃ.

Having attained happiness in existence after existence, you will reach awakening.

Sau khi hưởng hạnh phúc trong các kiếp sống, con sẽ đạt được giác ngộ.

125

‘‘Hatthakammañca ye keci, katāvī naranāriyo;

And all those men and women who performed manual labor;

Tất cả những người nam và nữ nào đã làm công việc bằng tay;

126

Anāgatamhi addhāne, sabbā hessanti sammukhā.

In the future time, all will be present before you.

Trong thời gian tương lai, tất cả sẽ ở trước mặt con.

127

‘‘Tena kammavipākena, cetanāpaṇidhīhi ca;

By the result of that kamma, and by the aspirations of volition;

Do quả báo của nghiệp đó, và do những lời nguyện chí thành;

128

Uppannadevabhavane, tuyhaṃ tā paricārikā.

In the divine realm where you are reborn, they will be your attendants.

Trong cõi trời đã tái sinh, họ sẽ là người hầu của con.

129

‘‘Dibbaṃ sukhamasaṅkhyeyyaṃ, mānusañca asaṅkhiyaṃ;

Countless divine happiness, and countless human happiness;

Hạnh phúc cõi trời vô số, và hạnh phúc cõi người vô số;

130

Anubhonti ciraṃ kālaṃ, saṃsarimha bhavābhave.

We experienced for a long time, wandering in existence after existence.

Đã hưởng trong thời gian dài, chúng ta đã luân hồi trong các kiếp sống.

131

‘‘Satasahassito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;

In the aeon a hundred thousand years ago, the kamma I performed then;

Trong kiếp thứ một trăm ngàn, nghiệp mà ta đã làm khi đó;

132

Sukhumālā manussesu, atho devapuresu ca.

Made me delicate among humans, and also in divine cities.

Ta đã trở nên mềm mại, cả trong cõi người và cõi trời.

133

‘‘Rūpaṃ bhogaṃ yasaṃ āyuṃ, atho kittisukhaṃ piyaṃ;

Beauty, wealth, fame, longevity, and also beloved renown and happiness;

Sắc đẹp, tài sản, danh tiếng, tuổi thọ, và hạnh phúc được yêu mến;

134

Labhāmi satataṃ sabbaṃ, sukataṃ kammasampadaṃ.

I constantly obtain all, the accomplishment of well-performed kamma.

Ta luôn luôn đạt được tất cả, sự thành tựu của nghiệp thiện.

135

‘‘Pacchime bhave sampatte, jātāhaṃ brāhmaṇe kule;

When the last existence arrived, I was born into a brahmin family;

Khi kiếp cuối cùng đến, ta đã tái sinh trong gia đình Bà-la-môn;

136

Sukhumālahatthapādā, ramaṇiye nivesane.

With delicate hands and feet, in a delightful dwelling.

Có tay chân mềm mại, trong một ngôi nhà đẹp đẽ.

137

‘‘Sabbakālampi pathavī, na passāmanalaṅkataṃ;

Never do I see the earth unadorned;

Không bao giờ ta thấy đất không được trang hoàng;

138

Cikkhallabhūmiṃ asuciṃ, na passāmi kudācanaṃ.

Never do I see muddy or impure ground.

Không bao giờ ta thấy đất bùn dơ bẩn.

139

‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

My defilements are burnt away…pe… the Buddha’s teaching has been done."

Các phiền não của ta đã được đốt cháy… (văn bản bị cắt)… giáo pháp của Đức Phật đã được thực hành.”

140

Arahattaṃ pana patvā udānentī –

Having attained Arahantship, she uttered this udāna:

Sau khi đạt được A-la-hán quả, cô đã thốt lên lời cảm hứng:

141

11.

142

‘‘Sumuttā sādhumuttāmhi, tīhi khujjehi muttiyā;

"Well freed, truly well freed am I, from the freedom from three 'humps';

“Con đã hoàn toàn thoát ly, con đã thoát ly một cách tốt đẹp, khỏi ba cái gù;

143

Udukkhalena musalena, patinā khujjakena ca;

From the mortar, the pestle, and the hunchbacked husband;

Khỏi cái cối, cái chày, và người chồng gù lưng;

144

Muttāmhi jātimaraṇā, bhavanetti samūhatā’’ti– imaṃ gāthaṃ abhāsi;

I am freed from birth and death, the craving that leads to existence is uprooted"—she spoke this verse;

Con đã thoát ly khỏi sinh tử, sợi dây dẫn đến các cõi hữu đã bị nhổ tận gốc.” – cô đã nói bài kệ này.

145

Tattha sumuttāti suṭṭhu muttā.

Therein, sumuttā means well freed. Sādhumuttāmhī means I am truly well freed.

Ở đây, sumuttā có nghĩa là thoát ly một cách tốt đẹp.

Sādhumuttāmhīti sādhu sammadeva muttā amhi.

"From what, then, am I well freed, truly well freed?" To this question, she said, "tīhi khujjehi muttiyā" meaning, "by freedom from the three crooked things."

Sādhumuttāmhī có nghĩa là con đã thoát ly một cách tốt đẹp, hoàn toàn.

Kuto pana sumuttā sādhumuttāti āha ‘‘tīhi khujjehi muttiyā’’ti, tīhi vaṅkakehi parimuttiyāti attho.

The meaning is: freedom from the three crooked things.

Vậy thì thoát ly tốt đẹp và hoàn toàn từ đâu? Cô nói: “tīhi khujjehi muttiyā”, nghĩa là thoát ly khỏi ba cái gù lưng.

Idāni tāni sarūpato dassentī ‘‘udukkhalena musalena, patinā khujjakena cā’’ti āha.

Now, showing them in their true form, she said, "udukkhālena musalena, patinā khujjakena cā".

Bây giờ, để chỉ ra rõ ràng ba cái gù đó, cô nói: “udukkhale musalena, patinā khujjakena cā”.

Udukkhale hi dhaññaṃ pakkhipantiyā parivattentiyā musalena koṭṭentiyā ca piṭṭhi onāmetabbā hotīti khujjakaraṇahetutāya tadubhayaṃ ‘‘khujja’’nti vuttaṃ.

Indeed, when putting grain into the mortar, turning it, and pounding it with the pestle, one's back must be bent, and because these are causes for bending, both are called "humps."

Thật vậy, khi bỏ lúa vào cối, khi xoay lúa, và khi giã bằng chày, lưng phải cúi xuống. Vì là nguyên nhân gây ra sự gù lưng, nên cả hai thứ đó (cối và chày) được gọi là “gù”.

Sāmiko panassā khujjo eva.

As for her husband, he was hunchbacked by nature.

Còn người chồng của cô thì vốn dĩ đã gù lưng.

Idāni yassā muttiyā nidassanavasena tīhi khujjehi mutti vuttā.

Now, the freedom from the three "humps" was mentioned by way of illustrating the freedom she achieved.

Bây giờ, để chỉ rõ sự giải thoát mà nhờ đó cô đã được nói là thoát khỏi ba cái gù.

Tameva dassentī ‘‘muttāmhi jātimaraṇā’’ti vatvā tattha kāraṇamāha ‘‘bhavanetti samūhatā’’ti.

Showing that very freedom, she said, "muttāmhi jātimaraṇā", and then stated the reason for it: "bhavanetti samūhatā".

Để chỉ rõ điều đó, sau khi nói “muttāmhi jātimaraṇā”, cô nói lý do cho sự giải thoát khỏi sinh tử: “bhavanetti samūhatā”.

Tassattho – na kevalamahaṃ tīhi khujjehi eva muttā, atha kho sabbasmā jātimaraṇāpi, yasmā sabbassāpi bhavassa netti nāyikā taṇhā aggamaggena mayā samugghāṭitāti.

Its meaning is: "Not only am I freed from the three 'humps,' but also from all birth and death, because I have utterly eradicated craving, which is the leader and guide to all existence, by the Noble Path."

Ý nghĩa của điều đó là: Con không chỉ thoát khỏi ba cái gù, mà còn thoát khỏi tất cả sinh tử, bởi vì sợi dây dẫn dắt đến tất cả các cõi hữu, tức là tham ái, đã được con nhổ tận gốc bằng đạo quả tối thượng.

146

Muttātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the verses of Theri Muttā is concluded.

Chú giải về kệ ngôn của Trưởng lão Mutta đã hoàn tất.

147

12. Dhammadinnātherīgāthāvaṇṇanā

12. Commentary on the Verses of Theri Dhammadinnā

12. Chú giải về kệ ngôn của Trưởng lão Dhammadinnā

148

Chandajātā avasāyīti dhammadinnātheriyā gāthā.

Chandajātā avasāyī is the verse of Theri Dhammadinnā.

Chandajātā avasāyī là bài kệ của Trưởng lão Dhammadinnā.

Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare parādhīnavuttikā hutvā jīvantī nirodhato vuṭṭhitassa aggasāvakassa pūjāsakkārapubbakaṃ dānaṃ datvā devaloke nibbattā.

It is said that in the time of Padumuttara Buddha, she lived as a dependent person in the city of Haṃsavatī, and having given an offering preceded by reverence and honor to the Chief Disciple who had emerged from nirodhasamāpatti, she was reborn in the deva world.

Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, cô sống ở thành Hamsavatī như một người hầu, đã bố thí với sự cúng dường và tôn kính đến vị Đại đệ tử vừa xuất khỏi thiền diệt thọ tưởng định, và tái sinh vào cõi trời.

Tato cavitvā devamanussesu saṃsarantī phussassa bhagavato kāle satthu vemātikabhātikānaṃ kammikassa gehe vasamānā dānaṃ paṭicca ‘‘ekaṃ dehī’’ti sāmikena vutte dve dentī, bahuṃ puññaṃ katvā kassapabuddhakāle kikissa kāsikarañño gehe paṭisandhiṃ gahetvā sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsativassasahassāni brahmacariyaṃ caritvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde rājagahe kulagehe nibbattitvā vayappattā visākhassa seṭṭhino gehaṃ gatā.

Having passed away from that existence, and wandering among devas and humans, during the time of the Blessed One Phussa, while residing in the house of the steward of the Buddha's step-brothers, she gave two items when her husband, referring to an offering, said, "Give one." Having performed much merit, during the time of Kassapa Buddha, she took rebirth in the palace of King Kiki of Kasi, becoming one of seven sisters. Having practiced the holy life for twenty thousand years, and wandering among devas and humans for one Buddha-interval, in this Buddha-dispensation, she was born into a good family in Rājagaha, and upon reaching maturity, went to the house of Visākha the millionaire.

Sau khi mệnh chung từ cõi đó, cô luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Thế Tôn Phussa, cô sống trong nhà của viên quản gia của các anh em cùng cha khác mẹ với Đức Đạo Sư. Khi chồng cô bảo "Hãy cho một cái" liên quan đến việc bố thí, cô đã cho hai cái, tạo nhiều công đức. Vào thời Đức Phật Kassapa, cô đã tái sinh vào hoàng tộc của vua Kiki xứ Kasi, trở thành một trong bảy chị em gái, thực hành Phạm hạnh trong hai mươi ngàn năm. Sau đó, cô luân hồi trong cõi trời và cõi người suốt một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật, và trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, cô đã tái sinh vào một gia đình quý tộc ở Rājagaha. Khi đến tuổi trưởng thành, cô đã về nhà của trưởng giả Visākha.

149

Athekadivasaṃ visākho seṭṭhi satthu santike dhammaṃ sutvā anāgāmī hutvā gharaṃ gantvā pāsādaṃ abhiruhanto sopānamatthake ṭhitāya dhammadinnāya pasāritahatthaṃ anālambitvāva pāsādaṃ abhiruhitvā bhuñjamānopi tuṇhībhūtova bhuñji.

Then one day, Visākha the millionaire, having heard the Dhamma from the Teacher, became an Anāgāmī. Returning home, as he ascended the palace, he did not take the outstretched hand of Dhammadinnā, who stood at the top of the stairs, but ascended the palace. Even while eating, he ate in silence.

Một ngày nọ, trưởng giả Visākha nghe pháp từ Đức Đạo Sư và trở thành một bậc Bất Lai (Anāgāmī). Khi về nhà và leo lên lầu, ông đã không nắm lấy tay Dhammadinnā đang đứng trên bậc thang, mà cứ thế leo lên lầu. Ngay cả khi ăn, ông cũng im lặng.

Dhammadinnā taṃ upadhāretvā, ‘‘ayyaputta, kasmā tvaṃ ajja mama hatthaṃ nālambi, bhuñjamānopi na kiñci kathesi, atthi nu kho koci mayhaṃ doso’’ti āha.

Dhammadinnā, observing this, said, "My lord, why did you not take my hand today, and why did you say nothing while eating? Is there any fault of mine?"

Dhammadinnā quan sát điều đó và hỏi: "Thưa phu quân, tại sao hôm nay phu quân không nắm tay thiếp? Ngay cả khi ăn, phu quân cũng không nói gì. Có phải thiếp có lỗi gì không?".

Visākho ‘‘dhammadinne, na te doso atthi, ahaṃ pana ajja paṭṭhāya itthisarīraṃ phusituṃ āhāre ca lolabhāvaṃ kātuṃ anaraho, tādiso mayā dhammo paṭividdho.

Visākha said, "Dhammadinnā, there is no fault of yours. But from today onwards, I am not worthy to touch a woman's body or to indulge in food. Such a Dhamma have I penetrated.

Visākha nói: "Này Dhammadinnā, nàng không có lỗi gì cả. Nhưng từ hôm nay trở đi, ta không còn thích hợp để chạm vào thân thể phụ nữ hay tham đắm vào thức ăn nữa. Ta đã chứng ngộ một pháp như vậy.

Tvaṃ pana sace icchasi, imasmiṃyeva gehe vasa.

If you wish, you may reside in this very house.

Nếu nàng muốn, hãy ở lại trong ngôi nhà này.

No ce icchasi, yattakena dhanena te attho, tattakaṃ gahetvā kulagharaṃ gacchāhī’’ti āha.

If you do not wish, take as much wealth as you desire and go to your family home."

Nếu không muốn, hãy lấy số tài sản nàng cần và trở về nhà cha mẹ."

‘‘Nāhaṃ, ayyaputta, tayā vantavamanaṃ ācamissāmi, pabbajjaṃ me anujānāhī’’ti.

"My lord, I will not consume what you have vomited. Please grant me permission to go forth," she said.

"Thưa phu quân, thiếp sẽ không nuốt lại những gì phu quân đã nôn ra. Xin phu quân cho phép thiếp xuất gia."

Visākho ‘‘sādhu, dhammadinne’’ti taṃ suvaṇṇasivikāya bhikkhuniupassayaṃ pesesi.

Visākha said, "Very well, Dhammadinnā," and sent her in a golden palanquin to the bhikkhunī monastery.

Visākha nói: "Tốt lắm, Dhammadinnā," và đưa cô đến tịnh xá Tỳ-khưu-ni bằng một kiệu vàng.

Sā pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā katipāhaṃ tattha vasitvā vivekavāsaṃ vasitukāmā ācariyupajjhāyānaṃ santikaṃ gantvā, ‘‘ayyā, ākiṇṇaṭṭhāne mayhaṃ cittaṃ na ramati, gāmakāvāsaṃ gacchāmī’’ti āha.

Having gone forth and received a meditation subject, she stayed there for a few days. Desiring to dwell in solitude, she went to her teachers and preceptors and said, "Venerable sirs, my mind does not delight in crowded places. I wish to go to a village dwelling."

Sau khi xuất gia, cô đã nhận đề mục thiền và ở đó vài ngày. Vì muốn sống độc cư, cô đã đến gặp các vị thầy và nói: "Thưa các Tôn giả, tâm con không an lạc ở nơi ồn ào. Con muốn đến một tịnh xá ở làng."

Bhikkhuniyo taṃ gāmakāvāsaṃ nayiṃsu.

The bhikkhunīs took her to a village dwelling.

Các Tỳ-khưu-ni đã dẫn cô đến tịnh xá ở làng.

Sā tattha vasantī atīte madditasaṅkhāratāya na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.

Residing there, due to her past cultivation of formations, she quickly attained Arahantship together with the four paṭisambhidās.

Khi sống ở đó, do đã tu tập các pháp hữu vi trong quá khứ, cô đã nhanh chóng đạt được quả vị A-la-hán cùng với Tứ Tuệ Phân Tích.

Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.3.95-130) –

Thus it is said in the Apadāna:

Do đó, trong Apadāna đã nói (Apa. Therī 2.3.95-130):

150

‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammāna pāragū;

"Padumuttara by name was the Victor, one who had crossed to the far shore of all phenomena;

“Đức Chiến Thắng tên là Padumuttara, bậc đã vượt qua tất cả các pháp;

151

Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.

A hundred thousand aeons ago, that leader arose.

Cách đây một trăm ngàn kiếp, vị Đạo Sư ấy đã xuất hiện.

152

‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, kule aññatare ahuṃ;

At that time, I was in Haṃsavatī, in a certain family;

Khi đó, ta ở Hamsavatī, trong một gia đình bình thường;

153

Parakammakārī āsiṃ, nipakā sīlasaṃvutā.

I was a servant, prudent and restrained by virtue.

Ta là người làm công cho người khác, khéo léo và giữ gìn giới luật.

154

‘‘Padumuttarabuddhassa, sujāto aggasāvako;

Sujāta, the chief disciple of Padumuttara Buddha,

Vị Đại đệ tử của Đức Phật Padumuttara, tên là Sujāta;

155

Vihārā abhinikkhamma, piṇḍapātāya gacchati.

Having left the monastery, was going for almsfood.

Đã rời khỏi tịnh xá, đi khất thực.

156

‘‘Ghaṭaṃ gahetvā gacchantī, tadā udakahārikā;

Carrying a pot, I was then a water-carrier;

Khi đó, ta đang mang bình nước đi;

157

Taṃ disvā adadaṃ pūpaṃ, pasannā sehi pāṇibhi.

Seeing him, I offered a cake, with a joyful heart, with my own hands.

Thấy Ngài, ta đã dâng bánh ngọt với đôi tay thanh tịnh.

158

‘‘Paṭiggahetvā tattheva, nisinno paribhuñji so;

Having accepted it, he sat right there and ate it;

Ngài đã nhận lấy và ngồi ngay tại đó thọ dụng;

159

Tato netvāna taṃ gehaṃ, adāsiṃ tassa bhojanaṃ.

Then, taking him to my house, I offered him a meal.

Sau đó, ta đã đưa Ngài về nhà và dâng cúng thức ăn.

160

‘‘Tato me ayyako tuṭṭho, akarī suṇisaṃ sakaṃ;

Then my master, pleased, made me his daughter-in-law;

Khi đó, ông chủ của ta vui mừng, đã nhận ta làm con dâu của mình;

161

Sassuyā saha gantvāna, sambuddhaṃ abhivādayiṃ.

Together with my mother-in-law, I went and paid homage to the Perfectly Enlightened One.

Ta cùng với mẹ chồng đã đến và đảnh lễ Đức Chánh Đẳng Giác.

162

‘‘Tadā so dhammakathikaṃ, bhikkhuniṃ parikittayaṃ;

At that time, he praised a bhikkhunī who was a Dhamma speaker;

Khi đó, Ngài đã ca ngợi một Tỳ-khưu-ni thuyết pháp;

163

Ṭhapesi etadaggamhi, taṃ sutvā muditā ahaṃ.

He placed her foremost in that position. Hearing that, I rejoiced.

Và đặt vị ấy vào hàng tối thượng. Nghe vậy, ta rất hoan hỷ.

164

‘‘Nimantayitvā sugataṃ, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;

Having invited the Sugata, the leader of the world, together with the Saṅgha,

Sau khi thỉnh Đức Thiện Thệ, vị Đạo Sư của thế gian cùng với Tăng đoàn;

165

Mahādānaṃ daditvāna, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.

Having given a great offering, I aspired to that position.

Ta đã dâng đại thí và cầu mong đạt được địa vị đó.

166

‘‘Tato maṃ sugato āha, ghananinnādasussaro;

Then the Sugata, with a deep, resonant, beautiful voice, spoke to me,

Sau đó, Đức Thiện Thệ, với giọng nói vang dội và tốt đẹp;

167

Mamupaṭṭhānanirate, sasaṅghaparivesike.

"You who are diligent in attending on me, serving the Buddha together with the Saṅgha,

Đã nói với ta, người luôn tận tụy phục vụ Ngài và Tăng đoàn;

168

‘‘Saddhammassavane yutte, guṇavaddhitamānase;

You who are devoted to hearing the good Dhamma, whose mind is increased by virtues,

Người luôn chú tâm lắng nghe Chánh Pháp, với tâm trí phát triển các đức tính tốt đẹp;

169

Bhadde bhavassu muditā, lacchase paṇidhīphalaṃ.

Good lady, be joyful; you shall obtain the fruit of your aspiration.

Hỡi hiền nữ, hãy hoan hỷ, ngươi sẽ đạt được quả nguyện.

170

‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

A hundred thousand aeons from now, born in the Okkāka lineage,

“Một trăm ngàn kiếp từ nay, một bậc xuất thân từ dòng dõi Okkāka;

171

Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

A Teacher by the name of Gotama will arise in the world.

Với Gotama là tên dòng họ, một Bậc Đạo Sư sẽ xuất hiện trên đời.

172

‘‘Tassa dhammesu dāyādā, orasā dhammanimmitā;

Among his teachings, a true heir, born of the Dhamma,

Trong giáo pháp của Ngài, một người con thừa tự, đích thân do Pháp tạo ra;

173

Dhammadinnāti nāmena, hessati satthu sāvikā.

By the name of Dhammadinnā, will be a female disciple of the Teacher.

Với tên Dhammadinnā, sẽ là đệ tử nữ của Bậc Đạo Sư.

174

‘‘Taṃ sutvā muditā hutvā, yāvajīvaṃ mahāmuniṃ;

Hearing that, I became joyful, and for as long as I lived, I attended on the Great Sage,

Nghe vậy, tôi hoan hỷ, suốt đời phụng sự vị Đại Hiền Giả;

175

Mettacittā paricariṃ, paccayehi vināyakaṃ.

With a mind full of loving-kindness, I served the Leader with requisites.

Với tâm từ, tôi đã cúng dường vị Đạo Sư bằng các vật dụng.

176

‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

By that well-performed kamma, and by my aspiration with volition,

Nhờ thiện nghiệp đó, và nhờ những lời nguyện xuất phát từ ý chí;

177

Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

Having abandoned the human body, I went to Tāvatiṃsa.

Tôi đã từ bỏ thân người và tái sinh vào cõi Tam Thập Tam Thiên.

178

‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;

In this auspicious aeon, a kinsman of Brahmā, greatly renowned,

Trong kiếp hiền này, một người thân của Phạm Thiên, với đại uy danh;

179

Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.

By the name of Kassapa, the foremost of speakers, arose."

Với tên Kassapa là dòng họ, bậc tối thượng trong số những người thuyết pháp, đã xuất hiện.

180

‘‘Upaṭṭhāko mahesissa, tadā āsi narissaro;

At that time, the king, ruler of men, was the attendant of the Great Sage.

Khi ấy, vị vua loài người là người hầu cận của Đại Hiền Giả;

181

Kāsirājā kikī nāma, bārāṇasipuruttame.

King Kikī of Kāsī was in the excellent city of Bārāṇasī.

Vua Kāsi tên Kikī, tại thành Bārāṇasī tối thượng.

182

‘‘Chaṭṭhā tassāsahaṃ dhītā, sudhammā iti vissutā;

I was his sixth daughter, renowned as Sudhammā.

Tôi là con gái thứ sáu của ngài, nổi tiếng với tên Sudhammā;

183

Dhammaṃ sutvā jinaggassa, pabbajjaṃ samarocayiṃ.

Having heard the Dhamma of the Supreme Buddha, I delighted in ordination.

Nghe Pháp của bậc Tối Thượng Chiến Thắng, tôi đã hoan hỷ xuất gia.

184

‘‘Anujāni na no tāto, agāreva tadā mayaṃ;

Our father did not permit us then; we remained in the household.

Thân phụ chúng tôi không cho phép, nên khi ấy chúng tôi vẫn ở trong gia đình;

185

Vīsavassasahassāni, vicarimha atanditā.

For twenty thousand years, we lived diligently.

Hai mươi ngàn năm, chúng tôi đã sống không lười nhác.

186

‘‘Komāribrahmacariyaṃ, rājakaññā sukhedhitā;

As princesses, well-nurtured, we practiced the brahmacariya of maidens.

Bảy công chúa, được nuôi dưỡng trong hạnh phúc, đã giữ Phạm hạnh trinh bạch;

187

Buddhopaṭṭhānaniratā, muditā satta dhītaro.

We, the seven daughters, were joyful, devoted to attending the Buddha.

Họ vui mừng, chuyên tâm phụng sự Đức Phật.

188

‘‘Samaṇī samaṇaguttā ca, bhikkhunī bhikkhudāyikā;

Samaṇī, Samaṇaguttā, Bhikkhunī, Bhikkhudāyikā,

Samaṇī, Samaṇaguttā, Bhikkhunī, Bhikkhudāyikā;

189

Dhammā ceva sudhammā ca, sattamī saṅghadāyikā.

Dhammā, Sudhammā, and the seventh, Saṅghadāyikā.

Dhammā và Sudhammā, người thứ bảy là Saṅghadāyikā.

190

‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, paṭācārā ca kuṇḍalā;

Khemā, Uppalavaṇṇā, Paṭācārā, Kuṇḍalā,

Khemā, Uppalavaṇṇā, Paṭācārā và Kuṇḍalā;

191

Gotamī ca ahañceva, visākhā hoti sattamī.

Gotamī, and I, and Visākhā was the seventh.

Gotamī và tôi, Visākhā là người thứ bảy.

192

‘‘Tehi kammehi sukatehi, cetanāpaṇidhīhi ca;

By those well-performed deeds and aspirations,

Nhờ những thiện nghiệp đó, và nhờ những lời nguyện xuất phát từ ý chí;

193

Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

Having abandoned the human body, I went to Tāvatiṃsa.

Tôi đã từ bỏ thân người và tái sinh vào cõi Tam Thập Tam Thiên.

194

‘‘Pacchime ca bhave dāni, giribbajapuruttame;

Now, in this last existence, in the excellent city of Giribbaja,

Giờ đây, trong kiếp cuối cùng, tại thành phố tối thượng Giribbaja;

195

Jātā seṭṭhikule phīte, sabbakāmasamiddhine.

I was born into a prosperous merchant family, endowed with all desires.

Tôi đã sinh ra trong một gia đình trưởng giả giàu có, đầy đủ mọi điều ước muốn.

196

‘‘Yadā rūpaguṇūpetā, paṭhame yobbane ṭhitā;

When I was endowed with beauty and in the prime of my youth,

Khi tôi còn trẻ, với vẻ đẹp và phẩm chất;

197

Tadā parakulaṃ gantvā, vasiṃ sukhasamappitā.

Then I went to another family and lived happily.

Khi ấy, tôi về nhà chồng và sống trong hạnh phúc.

198

‘‘Upetvā lokasaraṇaṃ, suṇitvā dhammadesanaṃ;

My wise husband, having approached the refuge of the world and heard the Dhamma teaching,

Đến nương tựa bậc Thế Tôn, nghe giáo pháp;

199

Anāgāmiphalaṃ patto, sāmiko me subuddhimā.

Attained the fruit of anāgāmi.

Chồng tôi, người có trí tuệ siêu việt, đã đạt được quả Anāgāmī.

200

‘‘Tadāhaṃ anujānetvā, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

Then, with his permission, I went forth into homelessness;

Khi ấy, tôi được phép và xuất gia không nhà;

201

Nacireneva kālena, arahattamapāpuṇiṃ.

In not long a time, I attained arahantship.

Không lâu sau, tôi đã chứng đắc A-la-hán.

202

‘‘Tadā upāsako so maṃ, upagantvā apucchatha;

Then that lay follower approached me and asked

Khi ấy, vị cư sĩ đó đến hỏi tôi;

203

Gambhīre nipuṇe pañhe, te sabbe byākariṃ ahaṃ.

Profound and subtle questions, and I answered all of them.

Những câu hỏi sâu sắc và tinh tế, tôi đã giải thích tất cả.

204

‘‘Jino tasmiṃ guṇe tuṭṭho, etadagge ṭhapesi maṃ;

The Victor, pleased with that quality, placed me at the forefront,

Bậc Chiến Thắng, hoan hỷ với phẩm chất đó, đã đặt tôi vào vị trí tối thượng này;

205

Bhikkhuniṃ dhammakathikaṃ, nāññaṃ passāmi edisiṃ.

Saying, "I see no other bhikkhunī who is such a Dhamma speaker."

"Ta không thấy một Tỳ-khưu-ni nào thuyết pháp như thế này."

206

‘‘Dhammadinnā yathā dhīrā, evaṃ dhāretha bhikkhavo;

"Bhikkhus, remember Dhammadinnā as wise;

"Này các Tỳ-khưu, hãy ghi nhớ rằng Dhammadinnā là người trí tuệ như vậy."

207

Evāhaṃ paṇḍitā homi, nāyakenānukampitā.

Thus I became wise, favored by the Leader."

Như vậy, tôi là người trí tuệ, được Đạo Sư thương xót.

208

‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;

The Teacher has been served by me, the Buddha’s teaching has been done;

Tôi đã phụng sự Đạo Sư, giáo huấn của Đức Phật đã được thực hiện;

209

Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā.

The heavy burden has been laid down, the craving that leads to becoming has been uprooted.

Gánh nặng lớn đã được đặt xuống, dòng dẫn đến tái sinh đã bị cắt đứt.

210

‘‘Yassatthāya pabbajitā, agārasmānagāriyaṃ;

For the sake of which I went forth from home to homelessness,

Vì mục đích ấy mà tôi đã xuất gia, từ bỏ đời sống gia đình để sống không nhà;

211

So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo.

That goal has been attained by me: the destruction of all fetters.

Mục đích ấy đã được tôi đạt đến, sự diệt tận mọi kiết sử.

212

‘‘Iddhīsu ca vasī homi, dibbāya sotadhātuyā;

I am master of psychic powers and the divine ear element;

Tôi đã thành thạo các thần thông, và có thiên nhĩ thông;

213

Paracittāni jānāmi, satthusāsanakārikā.

I know the minds of others, having fulfilled the Teacher’s instruction.

Tôi biết tâm người khác, là người thực hành giáo huấn của Đạo Sư.

214

‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;

I know my past lives, the divine eye has been purified;

Tôi biết các đời sống quá khứ, thiên nhãn của tôi đã được thanh tịnh;

215

Khepetvā āsave sabbe, visuddhāsiṃ sunimmalā.

Having exhausted all defilements, I am pure and stainless.

Sau khi diệt tận mọi lậu hoặc, tôi đã trở nên thanh tịnh và hoàn toàn trong sạch.

216

‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.(apa. therī 2.3.95-130);

My defilements are burnt away…pe… the Buddha’s teaching has been done.

"Các phiền não của tôi đã được đốt cháy...pe... giáo huấn của Đức Phật đã được thực hiện." (Apa. Therī 2.3.95-130);

217

Arahattaṃ pana patvā ‘‘mayhaṃ manaṃ matthakaṃ pattaṃ, idāni idha vasitvā kiṃ karissāmi, rājagahameva gantvā satthārañca vandissāmi, bahū ca me ñātakā puññāni karissantī’’ti bhikkhunīhi saddhiṃ rājagahameva paccāgatā.

Having attained arahantship, Dhammadinnā thought, “My mind has reached its summit. What shall I do staying here now? I will go to Rājagaha and pay homage to the Teacher, and many of my relatives will perform meritorious deeds.” So, she returned to Rājagaha with other bhikkhunīs.

Sau khi chứng đắc A-la-hán, bà (Dhammadinnā) suy nghĩ: "Tâm tôi đã đạt đến đỉnh cao, bây giờ ở đây thì làm gì? Tôi sẽ trở về Rājagaha để đảnh lễ Đức Đạo Sư, và nhiều người thân của tôi sẽ làm phước." Vậy là bà cùng các Tỳ-khưu-ni trở về Rājagaha. Nghe tin bà về, Visākha muốn kiểm tra sự chứng đắc của bà nên đã hỏi những câu hỏi liên quan đến ngũ uẩn và các vấn đề khác. Dhammadinnā đã trả lời từng câu hỏi như dùng lưỡi dao sắc bén cắt cuống hoa súng. Visākha đã trình bày toàn bộ cách hỏi và trả lời cho Đức Đạo Sư. Đức Đạo Sư đã khen ngợi bà (Dhammadinnā) bằng những lời như: "Này Visākha, Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā là người trí tuệ," và tuyên bố rằng bà đã giải thích phù hợp với trí tuệ Toàn Giác của Ngài, sau đó Ngài lấy chính Kinh Cūḷavedalla làm tiền đề để đặt bà vào vị trí tối thượng trong số các Tỳ-khưu-ni thuyết pháp.

Visākho tassā āgatabhāvaṃ sutvā tassā adhigamaṃ vīmaṃsanto pañcakkhandhādivasena pañhaṃ pucchi.

Visākha, hearing of her return, desirous of examining her attainment, questioned her with questions concerning the five aggregates and so on.

Khi bà Dhammadinnā Tỳ-khưu-ni đang sống trong ngôi làng đó, sau khi chứng đắc ba đạo quả thấp hơn và bắt đầu thực hành thiền quán để đạt đến đạo quả tối thượng, khi ấy –

Dhammadinnā sunisitena satthena kumudanāḷe chindantī viya pucchitaṃ pucchitaṃ pañhaṃ vissajjesi.

Dhammadinnā answered every question asked, just as one cuts lotus stalks with a very sharp knife.

Dhammadinnā đã giải đáp từng câu hỏi được hỏi, như thể dùng một con dao cực bén để cắt những cọng sen.

Visākho sabbaṃ pucchāvissajjananayaṃ satthu ārocesi.

Visākha reported the entire manner of questioning and answering to the Teacher.

Tôn giả Visākha đã trình bày lên Đức Phật toàn bộ cách thức hỏi và đáp.

Satthā ‘‘paṇḍitā, visākha, dhammadinnā bhikkhunī’’tiādinā taṃ pasaṃsanto sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsandetvā byākatabhāvaṃ pavedetvā tameva cūḷavedallasuttaṃ (ma. ni. 1.460) aṭṭhuppattiṃ katvā taṃ dhammakathikānaṃ bhikkhunīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.

The Teacher, praising Dhammadinnā with words like, “Visākha, Bhikkhunī Dhammadinnā is wise,” and stating that her answers were in accordance with his omniscience, made the Cūḷavedalla Sutta itself the occasion for her declaration, and placed her in the foremost position among the bhikkhunīs who were Dhamma speakers.

Đức Phật đã tán thán Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā bằng những lời như: “Này Visākha, Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā là người trí tuệ,” và sau khi so sánh sự giải đáp của bà với Toàn Trí Tuệ của Ngài, Ngài đã công bố rằng bà đã giải thích đúng đắn, rồi lấy chính kinh Cūḷavedalla làm duyên khởi (aṭṭhuppatti) và tôn bà lên vị trí tối thắng trong số các Tỳ-khưu-ni thuyết pháp.

Yadā pana sā tasmiṃ gāmakāvāse vasantī heṭṭhimamagge adhigantvā aggamaggatthāya vipassanaṃ paṭṭhapesi, tadā –

However, when she was residing in that village monastery, having attained the lower three paths, and started vipassana for the sake of the highest path, then—

Khi bà đang trú ngụ trong ngôi làng đó, sau khi chứng đắc ba đạo quả thấp hơn và bắt đầu thực hành thiền quán để đạt đến đạo quả tối thượng, khi ấy –

218

12.

219

‘‘Chandajātā avasāyī, manasā ca phuṭā siyā;

“One who has arisen desire, is settled, and pervaded by mind,

“Người có ý muốn phát sinh, có sự kết thúc (của các phiền não), tâm được chạm đến (Nibbāna);

220

Kāmesu appaṭibaddhacittā, uddhaṃsotāti vuccatī’’ti–

Whose mind is not bound to sensual pleasures, is called an uddhaṃsota.”

Với tâm không bị ràng buộc vào các dục, được gọi là người thượng lưu (uddhaṃsotā).”

221

Imaṃ gāthaṃ abhāsi.

She spoke this verse.

Bà đã nói lên bài kệ này.

222

Tattha chandajātāti aggaphalatthaṃ jātacchandā.

Therein, chandajātā means one whose desire has arisen for the sake of the highest fruit (arahantship). Avasāyī means completion or conclusion. This completion should be understood as the completion of the ascetic's task, not just any completion, because it is stated that one whose mind is not bound to sensual pleasures is an "uddhaṃsota." Therefore, by these two terms, it means one whose mind has not yet attained arahantship, but who desires the unsurpassed security from bondage. Manasā ca phuṭā siyā means one who has touched or penetrated Nibbāna with the three lower path-consciousnesses.

Trong đó, chandajātā có nghĩa là người có ý muốn phát sinh vì mục đích quả A-la-hán.

Avasāyīti avasāyo vuccati avasānaṃ niṭṭhānaṃ, tampi kāmesu appaṭibaddhacittatāya ‘‘uddhaṃsotā’’ti vakkhamānattā samaṇakiccassa niṭṭhānaṃ veditabbaṃ, na yassa kassaci, tasmā padadvayenāpi appattamānasā anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamānāti ayamattho vutto hoti.

Kāmesu appaṭibaddhacittā means one whose mind is not bound to sensual pleasures by virtue of the Anāgāmi path. Uddhaṃsotā means one for whom there is a stream (sota) upwards, both the stream of the Arahant path and the stream of saṃsāra up to the Akanittha realm. Indeed, just as for an Anāgāmi, only the Arahant path arises and no other path, so too, for one reborn in the Aviha and other Pure Abodes, rebirth occurs only upwards, up to the Akanittha realm. This is the meaning.

Avasāyī có nghĩa là sự kết thúc, sự hoàn thành. Điều đó, do tâm không bị ràng buộc vào các dục và được gọi là “người thượng lưu” (uddhaṃsotā) như sẽ nói đến, nên cần được hiểu là sự hoàn thành công việc của một Sa-môn, chứ không phải của bất kỳ ai. Do đó, với hai từ này, ý nghĩa được nói đến là người có tâm chưa đạt đến, đang mong cầu sự an ổn vô thượng khỏi các ách.

Manasā ca phuṭā siyāti heṭṭhimehi tīhi maggacittehi nibbānaṃ phuṭā phusitā bhaveyya.

The meaning is that one who has touched Nibbāna with the three lower path-consciousnesses, whose desire has arisen for the sake of the fruit of arahantship, who desires the completion of the ascetic’s task, and whose mind is not bound to sensual pleasures, is called an uddhaṃsota.

Manasā ca phuṭā siyā có nghĩa là tâm đã đạt đến, đã chạm đến Nibbāna bằng ba đạo tâm thấp hơn.

Kāmesu appaṭibaddhacittāti anāgāmimaggavasena kāmesu na paṭibaddhacittā.

"Kāmesu appaṭibaddhacittā" means that by the power of the Anāgāmi path, one's mind is not bound by sensual pleasures.

Kāmesu appaṭibaddhacittā có nghĩa là tâm không bị ràng buộc vào các dục theo đạo Anāgāmī.

Uddhaṃsotāti uddhameva maggasoto saṃsārasoto ca etissāti uddhaṃsotā.

"Uddhaṃsotā" means that for this Theri, there is only an upward flow of the path (the Arahant path) and the flow of saṃsāra (up to the Akaniṭṭha realm), hence she is called Uddhaṃsotā.

Uddhaṃsotā có nghĩa là người có dòng đạo và dòng luân hồi chỉ hướng lên trên.

Anāgāmino hi yathā aggamaggo uppajjati, na añño, evaṃ avihādīsu uppannassa yāva akaniṭṭhā uddhameva uppatti hotīti.

Indeed, for an Anāgāmi, just as only the highest path arises and no other, so too, for one reborn in the Avihā and other Pure Abodes, rebirth occurs only upwards, up to Akaniṭṭha.

Thật vậy, đối với người Anāgāmī, chỉ có đạo quả tối thượng phát sinh, không có đạo quả nào khác. Tương tự, đối với người tái sinh vào các cõi Avihā và các cõi Tịnh Cư khác, sự tái sinh chỉ diễn ra ở các cõi cao hơn cho đến cõi Akaniṭṭha.

223

Dhammadinnātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on Dhammadinnā Theri's verses is concluded.

Chú giải bài kệ của Trưởng lão-ni Dhammadinnā đã hoàn tất.

224

Table of Contents

1. Ekakanipāto

1. The Section of Single Verses

1. Phẩm Một Kệ

1. Aññatarātherīgāthāvaṇṇanā

1. The Commentary on the Verse of a Certain Therī

1. Chú Giải Kệ Của Một Vị Trưởng Lão Ni Nào Đó

2. Muttātherīgāthāvaṇṇanā

2. Commentary on the Stanza of Muttā Therī

2. Chú giải bài kệ của Muttātherī

3. Puṇṇātherīgāthāvaṇṇanā

3. Commentary on the Stanza of Puṇṇā Therī

3. Chú giải bài kệ của Puṇṇātherī

4. Tissātherīgāthāvaṇṇanā

4. Commentary on the verses of Tissā Therī

4. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Tissā

5-10. Tissāditherīgāthāvaṇṇanā

5-10. Commentary on the verses of Tissā and other Therīs

5-10. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Tissā và các vị khác

11. Muttātherīgāthāvaṇṇanā

11. Commentary on the Verses of Muttā Therī

11. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Muttā

12. Dhammadinnātherīgāthāvaṇṇanā

12. Commentary on the Verses of Theri Dhammadinnā

12. Chú giải về kệ ngôn của Trưởng lão Dhammadinnā

13. Visākhātherīgāthāvaṇṇanā

13. Commentary on Visākhā Theri's Verses

13. Chú giải bài kệ của Trưởng lão-ni Visākhā

Table of Contents

Therīgāthā-aṭṭhakathā

1. Ekakanipāto

1. The Section of Single Verses

1. Phẩm Một Kệ

1. Aññatarātherīgāthāvaṇṇanā

1. The Commentary on the Verse of a Certain Therī

1. Chú Giải Kệ Của Một Vị Trưởng Lão Ni Nào Đó

2. Muttātherīgāthāvaṇṇanā

2. Commentary on the Stanza of Muttā Therī

2. Chú giải bài kệ của Muttātherī

3. Puṇṇātherīgāthāvaṇṇanā

3. Commentary on the Stanza of Puṇṇā Therī

3. Chú giải bài kệ của Puṇṇātherī

4. Tissātherīgāthāvaṇṇanā

4. Commentary on the verses of Tissā Therī

4. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Tissā

5-10. Tissāditherīgāthāvaṇṇanā

5-10. Commentary on the verses of Tissā and other Therīs

5-10. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Tissā và các vị khác

11. Muttātherīgāthāvaṇṇanā

11. Commentary on the Verses of Muttā Therī

11. Chú giải bài kệ của Tôn giả Ni Muttā

12. Dhammadinnātherīgāthāvaṇṇanā

12. Commentary on the Verses of Theri Dhammadinnā

12. Chú giải về kệ ngôn của Trưởng lão Dhammadinnā

13. Visākhātherīgāthāvaṇṇanā

13. Commentary on Visākhā Theri's Verses

13. Chú giải bài kệ của Trưởng lão-ni Visākhā

Settings