Sattakanipāte musalāni gahetvānāti uttarāya theriyā gāthā.
In the Sevens Collection, the verses beginning with “Having taken pestles” belong to Uttarā Therī.
Trong Tập Bảy, đây là những bài kệ của Trưởng lão ni Uttarā, bắt đầu bằng câu “Musalāni gahetvānā”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī, anukkamena sambhāvitakusalamūlā samupacitavimokkhasambhārā paripakkavimuttiparipācanīyadhammā hutvā, imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarasmiṃ kulagehe nibbattitvā uttarāti laddhanāmā anukkamena viññutaṃ patvā paṭācārāya theriyā santikaṃ upasaṅkami.
This Therī also, having made an aspiration in previous Buddha-dispensations and accumulated wholesome kamma that leads to release in various existences, gradually developed her roots of wholesome kamma, accumulated requisites for liberation, and matured the qualities that ripen for emancipation. Thus, in this Buddha-dispensation, she was reborn in a certain family in Sāvatthī, was given the name Uttarā, and in due course, having reached maturity, she approached Paṭācārā Therī.
Trưởng lão ni này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Dần dần, với gốc rễ thiện lành đã được vun bồi, với các yếu tố giải thoát đã được tích lũy, và với các pháp làm chín muồi sự giải thoát đã trở nên hoàn hảo, trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, bà sinh ra trong một gia đình ở Sāvatthī, được đặt tên là Uttarā. Dần dần, bà đạt đến sự trưởng thành và đến yết kiến Trưởng lão ni Paṭācārā.
Therī tassā dhammaṃ kathesi.
The Therī taught her the Dhamma.
Trưởng lão ni Paṭācārā đã thuyết pháp cho bà.
Sā dhammaṃ sutvā saṃsāre jātasaṃvegā sāsane abhippasannā hutvā pabbaji.
Having heard the Dhamma, she became deeply moved by saṃsāra and profoundly confident in the Dispensation, so she renounced the world.
Sau khi nghe pháp, bà cảm thấy nhàm chán với vòng luân hồi, có niềm tin sâu sắc vào giáo pháp, và xuất gia.
Pabbajitvā ca katapubbakiccā paṭācārāya theriyā santike vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanamanuyuñjantī upanissayasampannatāya indriyānaṃ paripākaṃ gatattā ca na cirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Having renounced and completed her preliminary duties, she established Vipassanā under Paṭācārā Therī and dedicated herself to meditation. Due to her abundant supporting conditions and the maturity of her faculties, she quickly developed Vipassanā and attained Arahantship, accompanied by the analytical knowledges (paṭisambhidā).
Sau khi xuất gia và hoàn thành các nghi lễ sơ khởi, bà thực hành thiền quán dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão ni Paṭācārā. Nhờ có nhân duyên mạnh mẽ và các căn đã chín muồi, bà không lâu sau đã phát triển thiền quán và tuần tự đạt đến A-la-hán quả cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā).
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
Having attained Arahantship, she reflected on her practice and uttered these verses by way of an exclamation of joy:
Sau khi đạt A-la-hán quả, bà quán xét sự thực hành của mình và đã nói lên những bài kệ sau đây như một lời cảm hứng:
Tattha cittaṃ upaṭṭhapetvānāti bhāvanācittaṃ kammaṭṭhāne upaṭṭhapetvā.
There, cittaṃ upaṭṭhapetvāna means having established the mind of meditation on the meditation subject.
Trong những bài kệ đó, “cittaṃ upaṭṭhapetvāna” có nghĩa là an trú tâm thiền định vào đề mục thiền quán.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ekaggaṃ susamāhitaṃ paccavekkhathāti paṭipattiṃ avekkhatha, saṅkhāre aniccātipi, dukkhātipi, anattātipi lakkhaṇattayaṃ vipassathāti attho.
Ekaggaṃ susamāhitaṃ paccavekkhathā means “contemplate the practice.” The meaning is “contemplate the three characteristics of formations (saṅkhāras) as impermanent, as suffering, and as not-self.”
“Ekaggaṃ susamāhitaṃ paccavekkhathā” có nghĩa là hãy quán xét sự thực hành, hãy quán chiếu ba đặc tính của các hành (saṅkhāra) là vô thường (anicca), khổ (dukkha), và vô ngã (anattā).
Idañca ovādakāle attano aññesañca bhikkhunīnaṃ theriyādīnaṃ ovādassa anuvādavasena vuttaṃ.
This instruction was given both for herself and for other bhikkhunīs, such as the Therīs, as a reiteration of the instruction she received.
Lời khuyên này được nói trong lúc khuyên bảo, như một sự nhắc lại lời khuyên của Trưởng lão ni Paṭācārā và các trưởng lão ni khác cho chính mình và các vị tỳ-khưu ni khác.
Paṭācārānusāsaninti paṭācārāya theriyā anusiṭṭhiṃ.
Paṭācārānusāsani means Paṭācārā Therī’s instruction.
“Paṭācārānusāsani” có nghĩa là lời giáo huấn của Trưởng lão ni Paṭācārā.
‘‘Paṭācārāya sāsana’’ntipi vā pāṭho.
Alternatively, the reading is Paṭācārāya sāsana (Paṭācārā’s teaching).
Hoặc một cách đọc khác là “Paṭācārāya sāsana”.
Atha vuṭṭhāsinti tevijjābhāvappattito pacchā āsanato vuṭṭhāsiṃ.
Atha vuṭṭhāsi means “then I arose from my seat after attaining the state of possessing the three knowledges.”
“Atha vuṭṭhāsi” có nghĩa là sau khi đạt được Tam Minh, tôi đứng dậy khỏi chỗ ngồi.
Ayampi therī ekadivasaṃ paṭācārāya theriyā santike kammaṭṭhānaṃ sodhetvā attano vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.
This Therī also, one day, having purified her meditation subject at Paṭācārā Therī’s presence, entered her dwelling, assumed a cross-legged posture, and sat down.
Trưởng lão ni này cũng vậy, một ngày nọ, sau khi thanh tịnh đề mục thiền quán dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão ni Paṭācārā, bà đi vào chỗ ở của mình, xếp chân kiết già và ngồi xuống.
‘‘Na tāvimaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi, yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccatī’’ti nicchayaṃ katvā sammasanaṃ ārabhitvā, anukkamena vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā abhiññāpaṭisambhidāparivāraṃ arahattaṃ patvā ekūnavīsatiyā paccavekkhaṇāñāṇāya pavattāya ‘‘idānimhi katakiccā’’ti somanassajātā imā gāthā udānetvā pāde pasāresi aruṇuggamanavelāyaṃ.
Having resolved, “I will not break this posture until my mind is liberated from the taints (āsavas) without clinging,” she commenced contemplation. Gradually, she developed Vipassanā and, through the sequence of paths, attained Arahantship, accompanied by abhiññā and paṭisambhidā. Then, with the nineteen knowledge of review (paccavekkhaṇāñāṇa) having arisen, she became joyful, thinking, “Now my task is done.” She uttered these verses as an exclamation of joy and stretched out her legs at dawn.
Bà quyết định: “Ta sẽ không phá thế kiết già này cho đến khi tâm ta được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ,” rồi bắt đầu quán xét. Dần dần, bà phát triển thiền quán và tuần tự theo các đạo lộ, đạt đến A-la-hán quả cùng với các thần thông và phân tích tuệ. Khi trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇāñāṇa) thứ mười chín khởi lên, bà cảm thấy hoan hỷ vì đã hoàn thành phận sự và đã nói lên những bài kệ này như một lời cảm hứng, rồi duỗi chân vào lúc bình minh ló dạng.
Tato sammadeva vibhātāya rattiyā theriyā santikaṃ upagantvā imā gāthā paccudāhāsi.
Then, when the night had fully broken, she approached the Therī and recounted these verses.
Sau đó, khi đêm đã hoàn toàn tan biến, bà đến yết kiến Trưởng lão ni và lặp lại những bài kệ này.
Tena vuttaṃ ‘‘katā te anusāsanī’’tiādi.
Hence it was said, “your instruction has been fulfilled,” and so on.
Vì thế, đã được nói rằng: “Lời dạy của ngài đã được thực hiện,” v.v.
Sesaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
All the rest is in the same manner as stated below.
Tất cả những phần còn lại đều giống như cách đã nói ở trên.
Satiṃ upaṭṭhapetvānātiādikā cālāya theriyā gāthā.
The verses beginning with “Having established mindfulness” belong to Cālā Therī.
Đây là những bài kệ của Trưởng lão ni Cālā, bắt đầu bằng “Satiṃ upaṭṭhapetvānā”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde magadhesu nālakagāme rūpasāribrāhmaṇiyā kucchimhi nibbatti.
This Therī also, having made an aspiration in previous Buddha-dispensations and accumulated wholesome kamma that leads to release in various existences, was reborn in this Buddha-dispensation in the womb of a brahmin woman named Rūpasārī in Nālakagāma, Magadha.
Trưởng lão ni này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, bà sinh ra trong bụng của một nữ Bà-la-môn tên Rūpasārī ở làng Nālakā, xứ Magadha.
Tassā nāmaggahaṇadivase cālāti nāmaṃ akaṃsu, tassā kaniṭṭhāya upacālāti, atha tassā kaniṭṭhāya sīsūpacālāti.
On the day of her naming ceremony, they named her Cālā; her younger sister was named Upacālā; and then her youngest sister was named Sīsūpacālā.
Vào ngày đặt tên, họ đặt tên bà là Cālā, em gái bà là Upacālā, và em gái út của bà là Sīsūpacālā.
Imā tissopi dhammasenāpatissa kaniṭṭhabhaginiyo, imāsaṃ puttānampi tiṇṇaṃ idameva nāmaṃ.
These three sisters were the younger sisters of the Dhamma Commander (Dhammasenāpati). The three sons of these sisters also bore these same names.
Cả ba chị em này đều là em gái của Đức Pháp Chủ (Dhammasenāpati). Ba người con trai của họ cũng có cùng tên này.
Ye sandhāya theragāthāya ‘‘cāle upacāle sīsūpacāle’’ti (theragā. 42) āgataṃ.
It is referring to them that the Theragāthā mentions “Cālā, Upacālā, Sīsūpacālā.”
Liên quan đến họ, trong Theragāthā có nói: “Cāle, Upacāle, Sīsūpacāle” (Theragā. 42).
Imā pana tissopi bhaginiyo ‘‘dhammasenāpati pabbajī’’ti sutvā ‘‘na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orikā pabbajjā, yattha amhākaṃ ayyo pabbajito’’ti ussāhajātā tibbacchandā assumukhaṃ rudamānaṃ ñātiparijanaṃ pahāya pabbajiṃsu.
These three sisters, having heard, “The Dhamma Commander has renounced the world,” thought, “Surely that Dhamma and discipline is not ordinary, nor is that renunciation ordinary, where our elder brother has renounced.” Filled with enthusiasm and intense desire, they abandoned their weeping relatives with tear-filled faces and renounced the world.
Cả ba chị em này, sau khi nghe “Đức Pháp Chủ đã xuất gia,” đã phát sinh nhiệt huyết và ý chí mạnh mẽ, nghĩ rằng: “Chắc chắn đó không phải là một Pháp-luật tầm thường, không phải là một sự xuất gia tầm thường, nơi mà vị tôn sư của chúng ta đã xuất gia.” Họ từ bỏ gia đình thân quyến đang khóc lóc với đôi mắt đẫm lệ và xuất gia.
Pabbajitvā ca ghaṭentiyo vāyamantiyo nacirasseva arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Having renounced, they strived and exerted themselves, and soon attained Arahantship.
Sau khi xuất gia, họ tinh tấn và nỗ lực, không lâu sau đã đạt đến A-la-hán quả.
Arahattaṃ pana patvā nibbānasukhena phalasukhena viharanti.
Having attained Arahantship, they dwelled in the bliss of Nibbāna and the bliss of fruition.
Sau khi đạt A-la-hán quả, họ an trú trong sự an lạc của Niết-bàn và sự an lạc của quả vị.
Tāsu cālā bhikkhunī ekadivasaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā andhavanaṃ pavisitvā divāvihāraṃ nisīdi.
Among them, Bhikkhunī Cālā, one day, having returned from her alms round after the meal, entered Andhavana and sat down for her daytime dwelling.
Trong số đó, một ngày nọ, tỳ-khưu ni Cālā, sau khi thọ trai và trở về từ việc khất thực, đã đi vào khu rừng Andhavana và ngồi thiền ban ngày.
Atha naṃ māro upasaṅkamitvā kāmehi upanesi.
Then Māra approached her and tempted her with sensual pleasures.
Bấy giờ, Māra đến gần bà và cám dỗ bà bằng dục lạc.
Yaṃ sandhāya sutte vuttaṃ –
Referring to this, it is said in the Sutta:
Liên quan đến điều này, trong kinh đã nói:
‘‘Atha kho cālā bhikkhunī pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi.
“Then Bhikkhunī Cālā, having dressed in the morning, took her bowl and robes and entered Sāvatthī for alms.
“Rồi tỳ-khưu ni Cālā vào buổi sáng đắp y, cầm bát và y đi vào Sāvatthī để khất thực.
Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā yena andhavanaṃ, tenupasaṅkami divāvihārāya.
Having walked for alms in Sāvatthī and returned from her alms round after the meal, she approached Andhavana for her daytime dwelling.
Sau khi khất thực ở Sāvatthī và trở về từ việc khất thực sau bữa ăn, bà đến khu rừng Andhavana để thiền ban ngày.
Andhavanaṃ ajjhogāhetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi.
Having penetrated Andhavana, she sat down under a certain tree for her daytime dwelling.
Sau khi đi sâu vào khu rừng Andhavana, bà ngồi thiền ban ngày dưới một gốc cây.
Atha kho māro pāpimā yena cālā bhikkhunī, tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā cālaṃ bhikkhuniṃ etadavocā’’ti (saṃ. ni. 1.167).
Then Māra the Evil One approached Bhikkhunī Cālā and said this to Bhikkhunī Cālā.”
Rồi Māra Ác ma đến gần tỳ-khưu ni Cālā, sau khi đến gần, hắn nói với tỳ-khưu ni Cālā điều này” (Saṃ. Ni. 1.167).
Andhavanamhi divāvihāraṃ nisinnaṃ māro upasaṅkamitvā brahmacariyavāsato vicchinditukāmo ‘‘kaṃ nu uddissa muṇḍāsī’’tiādiṃ pucchi.
Māra approached Cālā Bhikkhunī, who was sitting in Andhavana for her daytime dwelling, and, wishing to sever her from the brahmacariya, asked, “For whose sake are you shaven-headed?” and so on.
Māra đến gần tỳ-khưu ni đang ngồi thiền ban ngày trong rừng Andhavana, muốn làm bà từ bỏ đời sống Phạm hạnh, hắn hỏi: “Ngươi cạo đầu vì ai?” v.v.
Athassa satthu guṇe dhammassa ca niyyānikabhāvaṃ pakāsetvā attano katakiccabhāvavibhāvanena tassa visayātikkamaṃ pavedesi.
Then, having made clear to Māra the qualities of the Master and the emancipatory nature of the Dhamma, and by revealing her state of having accomplished her task, she made known her transcendence of his domain.
Rồi bà tuyên bố các đức tính của Đức Bổn Sư và tính chất dẫn đến giải thoát của Pháp, và bằng cách thể hiện rằng mình đã hoàn thành phận sự, bà đã cho hắn biết rằng mình đã vượt ra khỏi phạm vi của hắn.
Taṃ sutvā māro dukkhī dummano tatthevantaradhāyi.
Having heard that, Māra, distressed and dejected, vanished right there.
Nghe vậy, Māra buồn bã, thất vọng và biến mất ngay tại đó.
Atha sā attanā mārena ca bhāsitā gāthā udānavasena kathentī –
Then, uttering the verses spoken by herself and by Māra by way of an inspired utterance –
Rồi bà, kể lại những bài kệ mà mình và Māra đã nói, như một lời cảm hứng:
Tattha satiṃ upaṭṭhapetvānāti satipaṭṭhānabhāvanāvasena kāyādīsu asubhadukkhāniccānattavasena satiṃ suṭṭhu upaṭṭhitaṃ katvā.
Therein, satiṃ upaṭṭhapetvānāti: having established mindfulness well by way of mindfulness meditation on the body, etc., as impure, suffering, impermanent, and not-self.
Trong đó, satiṃ upaṭṭhapetvānā có nghĩa là đã thiết lập chánh niệm một cách vững chắc bằng cách quán chiếu thân v.v. là bất tịnh, khổ, vô thường và vô ngã, theo phương pháp tu tập Tứ Niệm Xứ.
Bhikkhunīti attānaṃ sandhāya vadati.
Bhikkhunīti: refers to herself.
Bhikkhunī nói về chính mình.
Bhāvitindriyāti ariyamaggabhāvanāya bhāvitasaddhādipañcindriyā.
Bhāvitindriyāti: with the five faculties of faith, etc., developed through the cultivation of the Noble Path.
Bhāvitindriyā có nghĩa là đã phát triển năm căn (saddhā v.v.) bằng cách tu tập Thánh Đạo.
Paṭivijjhi padaṃ santanti santaṃ padaṃ nibbānaṃ sacchikiriyāpaṭivedhena paṭivijjhi sacchākāsi.
Paṭivijjhi padaṃ santanti: penetrated the peaceful state, Nibbāna, by penetrating and realizing it.
Paṭivijjhi padaṃ santa (đã thấu hiểu cảnh giới an tịnh) có nghĩa là đã chứng ngộ Niết-bàn, cảnh giới an tịnh, bằng sự thâm nhập trực tiếp.
Saṅkhārūpasamanti sabbasaṅkhārānaṃ upasamahetubhūtaṃ.
Saṅkhārūpasamanti: which is the cause for the cessation of all conditioned phenomena.
Saṅkhārūpasama (sự lắng dịu của các hành) có nghĩa là nguyên nhân dẫn đến sự lắng dịu của tất cả các hành (saṅkhāra).
Sukhanti accantasukhaṃ.
Sukhanti: extreme happiness.
Sukha (an lạc) có nghĩa là sự an lạc tuyệt đối.
‘‘Kaṃ nu uddissā’’ti gāthā mārena vuttā.
The verse “Kaṃ nu uddissā”ti was spoken by Māra.
Bài kệ “Kaṃ nu uddissā” (Vì ai mà cô cạo đầu?) này được Māra nói.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – imasmiṃ loke bahū samayā tesañca desetāro bahū eva titthakarā, tesu kaṃ nu kho tvaṃ uddissa muṇḍāsi muṇḍitakesā asi.
Its brief meaning is: in this world there are many doctrines and many founders of sects; for whom among them, pray, are you muṇḍā, shaven-headed? (or, with shaven hair?)
Ở đây, ý nghĩa tóm tắt là: Trong thế gian này có nhiều giáo phái và cũng có rất nhiều giáo chủ (titthakara). Trong số đó, cô đã vì ai mà muṇḍāsi (cạo tóc) như vậy?
Na kevalaṃ muṇḍāva, atha kho kāsāvadhāraṇena ca samaṇī viya dissati.
Not only shaven, but also appearing like an ascetic by wearing the saffron robe.
Không chỉ cạo đầu, mà còn mặc y kāṣāya (y cà sa) nên trông giống như một nữ sa-môn.
Na ca rocesi pāsaṇḍeti tāpasaparibbājakādīnaṃ ādāsabhūte pāsaṇḍe te te samayantare neva rocesi.
Na ca rocesi pāsaṇḍeti: you do not approve of those various specific doctrines of ascetics, wanderers, and so on, which are like mirrors.
Na ca rocesi pāsaṇḍe (và không ưa thích các tà giáo) có nghĩa là cô không ưa thích những tà giáo (pāsaṇḍa) như các đạo sĩ khổ hạnh (tāpasa), du sĩ (paribbājaka) v.v., những người là hình mẫu của các giáo phái khác nhau.
Kimidaṃ carasi momuhāti kiṃ nāmidaṃ, yaṃ pāsaṇḍavihitaṃ ujuṃ nibbānamaggaṃ pahāya ajja kālikaṃ kumaggaṃ paṭipajjantī ativiya mūḷhā carasi paribbhamasīti.
Kimidaṃ carasi momuhāti: What is this, that abandoning the straight path to Nibbāna prescribed by sects, you are practicing a wrong path that you are currently treading, wandering extremely bewildered?
Kimidaṃ carasi momuhā (cô đang làm gì mà mê muội thế này?) có nghĩa là cái gì thế này, cô đang lang thang, mê muội quá mức, từ bỏ con đường Niết-bàn chân chính do các tà giáo quy định, mà lại đi theo con đường sai lầm hiện tại?
Taṃ sutvā therī paṭivacanadānamukhena taṃ tajjentī ‘‘ito bahiddhā’’tiādimāha.
Having heard that, the Elder bhikkhunī, by way of giving a reply, admonishing him, said “ito bahiddhā”tiādi.
Nghe vậy, vị Trưởng lão Ni đã nói câu “Ito bahiddhā” (Bên ngoài giáo pháp này) v.v. để đáp lại và quở trách Māra.
Tattha ito bahiddhā pāsaṇḍā nāma ito sammāsambuddhassa sāsanato bahiddhā kuṭīsakabahukārādikā.
Therein, ito bahiddhā pāsaṇḍā nāma: the sects outside of this, meaning those such as Kuṭīsaka, Bahukāra, etc., which are bahiddhā (outside) the Dispensation of the Perfectly Enlightened One.
Ở đây, ito bahiddhā pāsaṇḍā (các tà giáo bên ngoài giáo pháp này) có nghĩa là những giáo phái như Kuṭīsaka, Bahukāra v.v. bên ngoài giáo pháp của Đức Chánh Đẳng Giác.
Te hi sattānaṃ taṇhāpāsaṃ diṭṭhipāsañca ḍenti oḍḍentīti pāsaṇḍāti vuccati.
For they spread the nets of craving and wrong views for beings; therefore, they are called pāsaṇḍā (sects).
Quả thật, những giáo phái đó giăng bẫy tham ái (taṇhāpāsa) và bẫy tà kiến (diṭṭhipāsa) cho chúng sinh, vì vậy chúng được gọi là pāsaṇḍā (tà giáo).
Tenāha – ‘‘diṭṭhiyo upanissitā’’ti sassatadiṭṭhigatāni upecca nissitā, diṭṭhigatāni ādiyiṃsūti attho.
Therefore, it is said – “diṭṭhiyo upanissitā”ti: they are dependent upon and cling to eternalist views, meaning they adopt wrong views.
Vì thế, Ngài nói: “Diṭṭhiyo upanissitā” (nương tựa vào các tà kiến) có nghĩa là họ đã nương tựa vào các tà kiến thường còn (sassatadiṭṭhi), tức là họ đã chấp thủ các tà kiến.
Yadaggena ca diṭṭhisannissitā, tadaggena pāsaṇḍasannissitā.
And for whatever reason they are dependent on views, for that reason they are dependent on sects.
Và vì họ nương tựa vào tà kiến, nên họ nương tựa vào tà giáo.
Na te dhammaṃ vijānantīti ye pāsaṇḍino sassatadiṭṭhigatasannissitā ‘‘ayaṃ pavatti evaṃ pavattatī’’ti pavattidhammampi yathābhūtaṃ na vijānanti.
Na te dhammaṃ vijānantīti: those sectarians who are dependent on eternalist views do not understand the phenomenon of occurrence as it truly is, thinking, “This occurrence occurs thus.”
Na te dhammaṃ vijānantī (họ không hiểu giáo pháp) có nghĩa là những người theo tà giáo, nương tựa vào tà kiến thường còn, thậm chí không hiểu đúng bản chất của pháp vận hành (pavattidhamma) rằng “sự vận hành này vận hành như thế này”.
Na te dhammassa kovidāti ‘‘ayaṃ nivatti evaṃ nivattatī’’ti nivattidhammassāpi akusalā, pavattidhammamaggepi hi te saṃmūḷhā, kimaṅgaṃ pana nivattidhammeti.
Na te dhammassa kovidāti: they are unskilled even in the phenomenon of cessation, thinking, “This cessation ceases thus”; for they are bewildered even on the path of the phenomenon of occurrence, how much more so then regarding the phenomenon of cessation!
Na te dhammassa kovidā (họ không thông thạo giáo pháp) có nghĩa là họ cũng không khéo léo trong pháp đoạn diệt (nivattidhamma) rằng “sự đoạn diệt này đoạn diệt như thế này”. Quả thật, họ đã mê muội ngay cả trên con đường của pháp vận hành, huống chi là pháp đoạn diệt!
Evaṃ pāsaṇḍavādānaṃ aniyyānikataṃ dassetvā idāni kaṃ nu uddissa muṇḍāsīti pañhaṃ vissajjetuṃ ‘‘atthi sakyakule jāto’’tiādi vuttaṃ.
Thus, having shown the non-emancipatory nature of the sectarian doctrines, now, to answer the question, “For whom are you shaven?”, it is said, “atthi sakyakule jāto”tiādi.
Sau khi chỉ ra sự không giải thoát của các giáo phái, bây giờ để giải đáp câu hỏi “Vì ai mà cô cạo đầu?”, câu “Atthi sakyakule jāto” (Có một vị sinh ra trong dòng dõi Sakya) v.v. đã được nói đến.
Tattha diṭṭhīnaṃ samatikkamanti sabbāsaṃ diṭṭhīnaṃ samatikkamanupāyaṃ diṭṭhijālaviniveṭhanaṃ.
Therein, diṭṭhīnaṃ samatikkamanti: the means to transcend all wrong views, the disentanglement from the net of wrong views.
Ở đây, diṭṭhīnaṃ samatikkama (sự vượt qua các tà kiến) có nghĩa là phương tiện để vượt qua tất cả các tà kiến, sự gỡ bỏ mạng lưới tà kiến.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Satimatītiādikā upacālāya theriyā gāthā.
The verses beginning Satimatītiādi belong to the Elder Upacālā.
Bài kệ Satimatī (có niệm) v.v. là của Trưởng lão Ni Upacālā.
Tassā vatthu cālāya theriyā vatthumhi vuttameva.
Her story is the same as that told in the story of the Elder Cālā.
Câu chuyện về vị này cũng được kể theo cách tương tự như câu chuyện về Trưởng lão Ni Cālā.
Ayampi hi cālā viya pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patvā udānentī –
This bhikkhunī also, like Cālā, having gone forth, established vipassanā, attained Arahantship, and then, uttering an inspired utterance –
Vị này cũng vậy, sau khi xuất gia như Cālā, đã thiết lập vipassanā (thiền quán), đạt đến A-la-hán, rồi nói lên lời cảm hứng (udāna) rằng:
Tattha satimatīti satisampannā, pubbabhāge paramena satinepakkena samannāgatā hutvā pacchā ariyamaggassa bhāvitattā sativepullappattiyā uttamāya satiyā samannāgatāti attho.
Therein, satimatīti: possessed of mindfulness; meaning, in the initial stage, being endowed with excellent mindfulness and wisdom, and subsequently, due to the cultivation of the Noble Path, having attained the fullness of mindfulness, she is endowed with supreme mindfulness.
Ở đây, satimatī (có niệm) có nghĩa là đầy đủ niệm. Ban đầu, vị ấy đầy đủ niệm và trí tuệ siêu việt, sau đó, do đã tu tập Thánh đạo, vị ấy đạt được sự phát triển của niệm, tức là đầy đủ niệm tối thượng.
Cakkhumatīti paññācakkhunā samannāgatā, ādito udayatthagāminiyā paññāya ariyāya nibbedhikāya samannāgatā hutvā paññāvepullappattiyā paramena paññācakkhunā samannāgatāti vuttaṃ hoti.
Cakkhumatīti: endowed with the eye of wisdom; meaning, having been initially endowed with the Noble, penetrating wisdom that comprehends rise and fall, and subsequently, having attained the fullness of wisdom, she is endowed with the supreme eye of wisdom.
Cakkhumatī (có tuệ nhãn) có nghĩa là đầy đủ tuệ nhãn. Từ ban đầu, vị ấy đầy đủ trí tuệ thấy được sự sinh diệt, trí tuệ Thánh xuyên thấu (nibbedhikā paññā). Sau đó, do đạt được sự phát triển của trí tuệ, vị ấy đầy đủ tuệ nhãn tối thượng.
Akāpurisasevitanti alāmakapurisehi uttamapurisehi ariyehi buddhādīhi sevitaṃ.
Akāpurisasevitanti: resorted to by noble persons, by excellent persons, by Arahants such as the Buddha, etc.
Akāpurisasevita (nơi bậc cao thượng đã nương tựa) có nghĩa là nơi được các bậc thiện nhân, các bậc cao thượng, các bậc Thánh như Đức Phật v.v. nương tựa.
‘‘Kinnu jātiṃ na rocesī’’ti gāthā theriṃ kāmesu upahāretukāmena mārena vuttā.
The verse “Kinnu jātiṃ na rocesī”ti was spoken by Māra, desiring to entice the Elder bhikkhunī to sensual pleasures.
Bài kệ “Kinnu jātiṃ na rocesi” (Sao cô không ưa thích sự sinh?) được Māra nói ra với ý định dụ dỗ vị Trưởng lão Ni vào các dục.
‘‘Kiṃ nu tvaṃ bhikkhuni na rocesī’’ti (saṃ. ni. 1.167) hi mārena puṭṭhā therī āha – ‘‘jātiṃ khvāhaṃ, āvuso, na rocemī’’ti.
For when the Elder bhikkhunī was asked by Māra, “Why, bhikkhunī, do you not approve?” (Saṃ. Ni. 1.167), she said, “Friend, I do not approve of birth.”
Quả thật, khi bị Māra hỏi “Kiṃ nu tvaṃ bhikkhuni na rocesī” (Này nữ Tỳ-kheo-ni, sao cô không ưa thích?), vị Trưởng lão Ni đã đáp: “Này hiền giả, tôi không ưa thích sự sinh.”
Atha naṃ māro jātassa kāmā paribhogā, tasmā jātipi icchitabbā, kāmāpi paribhuñjitabbāti dassento –
Then Māra, wishing to show that for one who is born, sensual pleasures are for enjoyment, and therefore birth should be desired and sensual pleasures enjoyed –
Sau đó, Māra muốn chỉ ra rằng các dục là đối tượng hưởng thụ của người đã sinh, vì vậy sự sinh cũng đáng mong muốn và các dục cũng nên được hưởng thụ, nên đã nói:
Tassattho – kiṃ nu taṃ kāraṇaṃ, yena tvaṃ upacāle jātiṃ na rocesi na roceyyāsi, na taṃ kāraṇaṃ atthi.
Its meaning: What is the reason, Upacālā, why you na rocesi (do not approve), would not approve of birth? There is no such reason (that you should not approve).
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Này Upacālā, lý do gì mà cô na rocesi (không ưa thích) sự sinh? Không có lý do nào như vậy.
Yasmā jāto kāmāni bhuñjati idha jāto kāmaguṇasaṃhitāni rūpādīni paṭisevanto kāmasukhaṃ paribhuñjati.
Because jāto kāmāni bhuñjati: one who is born here enjoys sensual pleasure by indulging in forms, etc., associated with sensual qualities.
Bởi vì jāto kāmāni bhuñjati (người đã sinh hưởng thụ các dục), người đã sinh ở đời này hưởng thụ niềm vui dục lạc bằng cách thọ dụng các sắc v.v. liên quan đến dục lạc.
Na hi ajātassa taṃ atthi, tasmā bhuñjāhi kāmaratiyo kāmakhiḍḍāratiyo anubhava.
Indeed, this (enjoyment) does not exist for one who is not born; therefore, bhuñjāhi kāmaratiyo: experience the delights and pleasures of sensual objects.
Quả thật, điều đó không có đối với người chưa sinh. Vì vậy, bhuñjāhi kāmaratiyo (hãy hưởng thụ niềm vui dục lạc), hãy trải nghiệm niềm vui của trò chơi dục lạc.
Māhu pacchānutāpinī ‘‘yobbaññe sati vijjamānesu bhogesu na mayā kāmasukhamanubhūta’’nti pacchānutāpinī mā ahosi.
Māhu pacchānutāpinī: do not be regretful afterwards, thinking, “When I was young, though wealth was available, I did not experience sensual pleasure.”
Māhu pacchānutāpinī (đừng hối tiếc về sau) có nghĩa là đừng hối tiếc về sau rằng “Khi còn trẻ, có tài sản mà tôi đã không hưởng thụ niềm vui dục lạc”.
Imasmiṃ loke dhammā nāma yāvadeva atthādhigamattho attho ca kāmasukhatthoti pākaṭoyamatthoti adhippāyo.
The intention is that in this world, phenomena are for the attainment of well-being, and well-being is for sensual pleasure, which is evident.
Ý nghĩa là: Ở đời này, các pháp chỉ có mục đích đạt được lợi ích, và lợi ích đó chính là niềm vui dục lạc. Ý nghĩa này là rõ ràng.
Tattha jātassa maraṇaṃ hotīti yasmā jātassa sattassa maraṇaṃ hoti, na ajātassa.
Therein, “for one born there is death” means that because for a being who is born, there is death, not for one who is not born.
Ở đây, jātassa maraṇaṃ hoti (đối với người đã sinh, có sự chết) có nghĩa là bởi vì đối với chúng sinh đã sinh thì có sự chết, chứ không phải đối với chúng sinh chưa sinh.
Na kevalaṃ maraṇameva, atha kho jarārogādayo yattakānatthā, sabbepi te jātassa honti jātihetukā.
Not only death, but as many misfortunes as there are, such as aging and disease, all these happen to one who is born, having birth as their cause.
Không chỉ có sự chết, mà tất cả những điều bất lợi như già, bệnh v.v. đều xảy ra đối với người đã sinh, và chúng có nguyên nhân từ sự sinh.
Tenāha bhagavā – ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavantī’’ti (mahāva. 1; vibha. 225; udā. 1).
Therefore, the Blessed One said, “Conditioned by birth, aging-and-death, sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair arise.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Do duyên sinh, già chết, sầu bi khổ ưu não phát sinh.”
Tenevāha – ‘‘hatthapādāna chedana’’nti hatthapādānaṃ chedanaṃ jātasseva hoti, na ajātassa.
Therefore, it is said, “the cutting off of hands and feet”: the cutting off of hands and feet happens only to one who is born, not to one who is not born.
Cũng vì thế, Ngài nói: “Hatthapādāna chedana” (sự chặt tay chân) có nghĩa là sự chặt tay chân chỉ xảy ra đối với người đã sinh, chứ không phải đối với người chưa sinh.
Hatthapādachedanāpadesena cettha bāttiṃsa kammakāraṇāpi dassitā evāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that here, by the designation of cutting off hands and feet, the thirty-two kinds of torments are also shown.
Ở đây, cần phải hiểu rằng bằng cách đề cập đến việc chặt tay chân, ba mươi hai hình phạt nghiệp (kammakāraṇā) cũng được chỉ ra.
Tenevāha – ‘‘vadhabandhapariklesaṃ, jāto dukkhaṃ nigacchatī’’ti.
Therefore, it is said, “one born undergoes suffering, such as killing, binding, and torment.”
Cũng vì thế, Ngài nói: “Vadhabandhapariklesaṃ, jāto dukkhaṃ nigacchati” (Người đã sinh phải chịu sự giết hại, trói buộc và khổ não).
Jīvitaviyojanamuṭṭhippahārādisaṅkhātaṃ vadhapariklesañceva andubandhanādisaṅkhātaṃ bandhapariklesaṃ aññañca yaṃkiñci dukkhaṃ nāma taṃ sabbaṃ jāto eva nigacchati, na ajāto, tasmā jātiṃ na rocemīti.
All suffering, such as the torment of killing, which consists of punches intended to end life, and the torment of binding, which consists of tying with ropes, is undergone only by one who is born, not by one who is not born. Therefore, I do not delight in birth.
Tất cả những khổ nào, như sự khổ não do giết hại bao gồm việc tước đoạt mạng sống, đánh đập bằng nắm đấm v.v., và sự khổ não do trói buộc bao gồm việc trói bằng dây thừng v.v., thì người đã sinh mới phải chịu đựng, chứ người chưa sinh thì không. Vì vậy, tôi không ưa thích sự sinh.
Idāni jātiyā kāmānañca accantameva attanā samatikkantabhāvaṃ mūlato paṭṭhāya dassentī – ‘‘atthi sakyakule jāto’’tiādimāha.
Now, showing her complete transcendence of both birth and sensual pleasures from the very root, she said, “one born in the Sakya clan”, and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra rằng mình đã hoàn toàn vượt qua sự sinh và các dục từ gốc rễ, vị ấy đã nói “Atthi sakyakule jāto” (Có một vị sinh ra trong dòng dõi Sakya) v.v.
Tattha aparājitoti kilesamārādinā kenaci na parājito.
Therein, “invincible” means not defeated by any defilement-Māra or the like.
Ở đây, aparājito (bất bại) có nghĩa là không bị bất kỳ Māra nào như Kilesamāra (Māra phiền não) v.v. đánh bại.
Satthā hi sabbābhibhū sadevakaṃ lokaṃ aññadatthu abhibhavitvā ṭhito, tasmā aparājito.
Indeed, the Teacher is all-conquering, standing having completely overcome the world with its devas; therefore, he is invincible.
Quả thật, Bậc Đạo Sư đã vượt qua tất cả, chinh phục thế gian cùng chư thiên, và an trú. Vì thế, Ngài là bậc bất bại.
Sesaṃ vuttanayattā uttānameva.
The rest is clear, being in the manner already stated.
Phần còn lại là rõ ràng vì đã được giải thích.
Aṭṭhakanipāte bhikkhunī sīlasampannātiādikā sīsūpacālāya theriyā gāthā.
In the Aṭṭhakanipāta are the verses of Theri Sīsupacālā, beginning with “A bhikkhunī endowed with morality”.
Trong tập tám kệ ngôn, bài kệ Bhikkhunī sīlasampannā (Nữ Tỳ-kheo-ni đầy đủ giới) v.v. là của Trưởng lão Ni Sīsūpacālā.
Imissāpi vatthu cālāya theriyā vatthumhi vuttanayameva.
The story of this Theri is also in the manner stated in the story of Theri Cālā.
Câu chuyện về vị này cũng được kể theo cách tương tự như câu chuyện về Trưởng lão Ni Cālā.
Ayampi hi āyasmato dhammasenāpatissa pabbajitabhāvaṃ sutvā sayampi ussāhajātā pabbajitvā katapubbakiccā vipassanaṃ paṭṭhapetvā, ghaṭentī vāyamantī nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Indeed, she too, having heard of the Venerable Dhammasenāpati’s ordination, herself became eager and ordained, performed her preliminary duties, established insight, and striving, endeavoring, soon attained arahantship.
Vị này cũng vậy, sau khi nghe về việc Đại Tướng Quân Pháp (Dhammasenāpati) xuất gia, tự mình cũng phát tâm xuất gia, hoàn thành các công việc cần làm, thiết lập vipassanā, tinh tấn nỗ lực, và không lâu sau đã đạt đến A-la-hán.
Arahattaṃ patvā phalasamāpattisukhena viharantī ekadivasaṃ attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā katakiccāti somanassajātā udānavasena –
Having attained arahantship and dwelling in the bliss of fruition-attainment, one day she reflected on her practice and, delighted that her task was accomplished, uttered this verse as an udāna:
Sau khi đạt được A-la-hán quả và an trú trong lạc vị của thiền định quả, một ngày nọ, bà quán chiếu sự thực hành của mình và cảm thấy hoan hỷ vì đã hoàn thành phận sự, nên đã nói lên bài kệ cảm hứng này:
Tattha sīlasampannāti parisuddhena bhikkhunisīlena samannāgatā paripuṇṇā.
Therein, “endowed with morality” means possessing and complete with pure bhikkhunī morality.
Trong đó, sīlasampannā có nghĩa là đầy đủ và trọn vẹn với giới hạnh Tỳ-kheo-ni thanh tịnh.
Indriyesu susaṃvutāti manacchaṭṭhesu indriyesu suṭṭhu saṃvutā, rūpādiārammaṇe iṭṭhe rāgaṃ, aniṭṭhe dosaṃ, asamapekkhane mohañca pahāya suṭṭhu pihitindriyā.
“Well-restrained in her faculties” means well-restrained in the six faculties including the mind, having abandoned lust for agreeable objects such as forms, aversion for disagreeable ones, and delusion for not observing correctly, thus having well-closed faculties.
Indriyesu susaṃvutā có nghĩa là khéo hộ trì các căn, bao gồm cả ý căn thứ sáu, bằng cách đoạn trừ tham ái đối với các đối tượng cảnh sắc v.v. khả ái, sân hận đối với các đối tượng cảnh sắc v.v. bất khả ái, và si mê khi không quán xét đúng đắn, do đó các căn đã được đóng kín một cách hoàn hảo.
Asecanakamojavanti kenaci anāsittakaṃ ojavantaṃ sabhāvamadhuraṃ sabbassāpi kilesarogassa vūpasamanosadhabhūtaṃ ariyamaggaṃ, nibbānameva vā.
“The unmixed supreme essence” refers to the Noble Path, which is unsullied by anything, possesses a sweet flavor, is naturally sweet, and serves as a remedy for the cessation of all defilement-diseases, or it refers to Nibbāna itself.
Asecanakamojava có nghĩa là Thánh Đạo, là bản chất ngọt ngào tự nhiên, không bị pha tạp bởi bất cứ thứ gì, là liều thuốc chữa lành mọi bệnh tật phiền não; hoặc chính là Niết Bàn.
Ariyamaggampi hi nibbānatthikehi paṭipajjitabbato kilesapariḷāhābhāvato ca padaṃ santanti vattuṃ vaṭṭati.
Indeed, the Noble Path can also be called a peaceful state because it is to be practiced by those who desire Nibbāna and because it is free from the fever of defilements.
Thật vậy, Bát Chánh Đạo (ariyamagga) cũng xứng đáng được gọi là “trạng thái an tịnh” (padaṃ santaṃ) vì những người mong cầu Niết Bàn phải thực hành nó, và vì nó không có sự thiêu đốt của phiền não (kilesapariḷāhābhāva).
Tattha sahapuññakārino tettiṃsa janā yattha upapannā, taṃ ṭhānaṃ tāvatiṃsanti.
Therein, Tāvatiṃsa is the place where thirty-three individuals who performed wholesome deeds together were reborn. All the devaputtas reborn there are Tāvatiṃsā.
Trong đó, nơi ba mươi ba người cùng làm phước thiện được tái sinh, nơi đó được gọi là Tāvatiṃsā.
Tattha nibbattā sabbepi devaputtā tāvatiṃsā.
Some teachers, however, say, “Tāvatiṃsa is simply the name of those devas.”
Tất cả chư thiên nam được tái sinh ở đó đều là Tāvatiṃsā.
Keci pana ‘‘tāvatiṃsāti tesaṃ devānaṃ nāmamevā’’ti vadanti.
Yāmā refers to devas who have attained, approached, and are endowed with divine bliss superior to that of the two deva-worlds (Cātumahārājika and Tāvatiṃsa).
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: “ Tāvatiṃsā chỉ là tên của các vị chư thiên đó.”
Dvīhi devalokehi visiṭṭhaṃ dibbaṃ sukhaṃ yātā upayātā sampannāti yāmā.
Tusitā refers to devas who are pleased and delighted with divine prosperity.
Những vị Yāmā là những vị đã đạt được, đã đến, đã thành tựu hạnh phúc chư thiên vượt trội hơn hai cõi trời (Tứ Đại Thiên Vương và Tāvatiṃsā).
Dibbāya sampattiyā tuṭṭhā pahaṭṭhāti tusitā.
Nimmānaratino refers to devas who, when they desire to enjoy themselves exceedingly beyond the naturally prepared objects, create pleasures as they wish and delight in them.
Những vị Tusitā là những vị hoan hỷ, vui mừng với sự thành tựu của chư thiên.
Pakatipaṭiyattārammaṇato atirekena ramitukāmatākāle yathārucite bhoge nimminitvā ramantīti nimmānaratino.
Vasavattino refers to devas who, knowing the mind’s desire, exercise mastery over the pleasures created by others.
Những vị Nimmānaratī là những vị tạo ra các đối tượng dục lạc theo ý muốn của mình để hưởng thụ khi họ muốn hưởng thụ vượt quá các đối tượng đã được chuẩn bị sẵn.
Cittaruciṃ ñatvā parehi nimmitesu bhogesu vasaṃ vattentīti vasavattino.
“There set your mind” means set your mind in that assembly of devas, such as the Tāvatiṃsa, and generate attachment to being reborn there.
Những vị Vasavattī là những vị có thể điều khiển các đối tượng dục lạc do người khác tạo ra theo ý muốn của mình.
Tattha cittaṃ paṇīdhehīti tasmiṃ tāvatiṃsādike devanikāye tava cittaṃ ṭhapehi, upapajjanāya nikantiṃ karohi.
Only the Tāvatiṃsa and others are mentioned with the intention that the enjoyments of the Cātumahārājika devas are inferior to those of the others.
Hãy đặt tâm của con ở đó có nghĩa là, hãy đặt tâm con vào nhóm chư thiên Tāvatiṃsā và các cõi khác, hãy phát sinh sự ưa thích để được tái sinh ở đó.
Cātumahārājikānaṃ bhogā itarehi nihīnāti adhippāyena tāvatiṃsādayova vuttā.
“Where you dwelt before” refers to the deva-assemblies where you previously resided.
Chỉ có các cõi Tāvatiṃsā và các cõi cao hơn được đề cập, với ý nghĩa rằng các dục lạc của chư thiên Tứ Đại Thiên Vương thì thấp kém hơn các cõi khác.
Yattha te vusitaṃ pureti yesu devanikāyesu tayā pubbe vutthaṃ.
Indeed, this Theri, having been reborn among devas in the past, starting from the Tāvatiṃsa realm, she ascended through the five sensual heavens, purified them, and then descended downwards, stayed in the Tusita realm, and having passed away from there, is now reborn among humans.
Nơi mà con đã từng sống trước đây có nghĩa là, những nhóm chư thiên mà con đã từng sống trong quá khứ.
Ayaṃ kira pubbe devesu uppajjantī, tāvatiṃsato paṭṭhāya pañcakāmasagge sodhetvā puna heṭṭhato otarantī, tusitesu ṭhatvā tato cavitvā idāni manussesu nibbattā.
Having heard that, the Theri, wishing to show her mind's withdrawal from both sensual pleasures and the world, and rebuking Māra, said:
Nghe nói, trước đây, vị Trưởng lão Ni này đã từng tái sinh ở các cõi trời, bắt đầu từ Tāvatiṃsā, sau khi trải qua năm cõi trời dục giới, rồi lại hạ xuống từ dưới, ở tại Tusitā, rồi từ đó mạng chung và bây giờ tái sinh làm người.
Taṃ sutvā therī – ‘‘tiṭṭhatu, māra, tayā vuttakāmaloko.
“Let the world of sensual pleasures you spoke of remain, Māra.
Nghe vậy, vị Trưởng lão Ni nói: “Thôi đi, Ma vương, cõi dục mà ngươi nói.
Aññopi sabbo loko rāgaggiādīhi āditto sampajjalito.
All other worlds, too, are ablaze and aflame with the fire of lust and so forth.
Tất cả các cõi khác cũng bị thiêu đốt, bị bừng cháy bởi lửa tham ái và các thứ lửa khác.
Na tattha viññūnaṃ cittaṃ ramatī’’ti kāmato ca lokato ca attano vinivattitamānasataṃ dassetvā māraṃ tajjentī –
The minds of the wise do not delight there.”
Tâm của những người trí không vui thích ở đó.” Bà thể hiện tâm mình đã thoát ly khỏi cõi dục và các cõi giới, rồi đe dọa Ma vương:
Tattha kālaṃ kālanti taṃ taṃ kālaṃ.
Therein, “at every time” means at each and every time.
Trong đó, kālaṃ kālaṃ có nghĩa là mỗi thời điểm.
Bhavā bhavanti bhavato bhavaṃ.
“From existence to existence” means from one existence to another.
Bhavā bhavaṃ có nghĩa là từ kiếp này sang kiếp khác.
Sakkāyasminti khandhapañcake.
“On the existing body” means on the five aggregates.
Sakkāyasmiṃ có nghĩa là trong năm uẩn.
Purakkhatāti purakkhārakārino.
“Focused on” means habitually making it their forefront.
Purakkhatā có nghĩa là những kẻ đặt lên hàng đầu.
Idaṃ vuttaṃ hoti – māra, tayā vuttā tāvatiṃsādayo devā bhavato bhavaṃ upagacchantā aniccatādianekādīnavākule sakkāye patiṭṭhitā, tasmā tasmiṃ bhave uppattikāle, vemajjhakāle, pariyosānakāleti tasmiṃ tasmiṃ kāle sakkāyameva purakkhatvā ṭhitā.
This is what is meant: Māra, the devas such as Tāvatiṃsa that you mentioned, in passing from one existence to another, are established in the existing body, which is fraught with many dangers such as impermanence; therefore, at the time of their arising in that existence, at the middle period, and at the end, at each of those times, they remain focused solely on the existing body.
Điều này có nghĩa là: Hỡi Māra, các vị chư thiên như Tāvatiṃsa mà ngươi đã nói đến, khi đi từ kiếp này sang kiếp khác, họ nương tựa vào sắc thân (sakkāya) đầy rẫy vô thường và nhiều tai họa khác. Do đó, trong mỗi thời điểm—lúc tái sinh, lúc ở giữa, lúc kết thúc—trong kiếp sống đó, họ chỉ đặt sắc thân lên hàng đầu.
Tato eva avītivattā sakkāyaṃ nissaraṇābhimukhā ahutvā sakkāyatīrameva anuparidhāvantā jātimaraṇasārino rāgādīhi anugatattā punappunaṃ jātimaraṇameva anussaranti, tato na vimuccantīti.
For that very reason, not having transcended the existing body, not being oriented towards liberation, but clinging to the shore of the existing body, they are subject to birth and death. Being accompanied by lust and other defilements, they repeatedly recall birth and death, and therefore are not liberated from them.
Vì lẽ đó, họ không vượt qua được sắc thân, không hướng đến sự giải thoát, mà cứ mãi luẩn quẩn quanh bờ sắc thân, mang theo sinh và tử, do bị tham ái v.v... đeo bám, họ cứ mãi nhớ đến sinh và tử, nên không thoát khỏi chúng.
Sabbo ādīpito lokoti, māra, na kevalaṃ tayā vuttakāmalokoyeva dhātuttayasaññito, sabbopi loko rāgaggiādīhi ekādasahi āditto.
The entire world is ablaze, O Māra, not only the sensual world you mentioned, but the entire world, known as the three realms, is ablaze with the eleven fires, such as the fire of lust.
Sabbo ādīpito loko có nghĩa là, hỡi Māra, không chỉ cõi dục mà ngươi đã nói đến, mà toàn bộ thế giới, được gọi là tam giới, đều bốc cháy bởi mười một ngọn lửa như lửa tham ái.
Tehiyeva punappunaṃ ādīpitatāya padīpito.
It is illuminated because it is repeatedly set ablaze by those very fires.
Do chính những ngọn lửa đó liên tục thiêu đốt, nên gọi là padīpito (bị đốt cháy).
Nirantaraṃ ekajālībhūtatāya pajjalito.
It is ablaze because it is continuously in a single flame.
Do liên tục trở thành một ngọn lửa duy nhất, nên gọi là pajjalito (bùng cháy).
Taṇhāya sabbakilesehi ca ito cito ca kampitatāya calitatāya pakampito.
And by craving and all defilements, shaken and agitated hither and thither, it is trembling.
Do bị tham ái và tất cả các phiền não làm cho rung động và lay chuyển khắp nơi, nên gọi là pakampito (rung chuyển).
Evaṃ āditte pajjalite pakampite ca loke kenacipi kampetuṃ cāletuṃ asakkuṇeyyatāya akampiyaṃ, guṇato ‘‘ettako’’ti tuletuṃ asakkuṇeyyatāya attanā sadisassa abhāvato ca atuliyaṃ.Buddhādīhi ariyehi eva gocarabhāvanābhigamato sevitattāaputhujjanasevitaṃ.
In a world thus burning, blazing, and trembling, it is unshakable because no one can shake or agitate it; it is incomparable because it cannot be measured in terms of quality as "this much," and there is nothing similar to it; it is not frequented by ordinary people because it is cultivated and approached as a domain only by the Noble Ones, such as the Buddhas.
Như vậy, trong thế giới đang bốc cháy, bùng cháy và rung chuyển, không ai có thể làm rung động hay lay chuyển được, nên nó là akampiyaṃ (không lay chuyển được). Do không thể cân đo phẩm chất của nó mà nói “nó chỉ chừng này”, và do không có gì tương đương với nó, nên nó là atuliyaṃ (không thể sánh bằng). Nó được các bậc Thánh như chư Phật v.v... phụng sự, vì họ đạt đến cảnh giới tu tập và đối tượng thiền quán, nên nó là aputhujjanasevitaṃ (không phải phàm phu phụng sự).
Buddho bhagavā maggaphalanibbānappabhedaṃ navavidhaṃ lokuttaradhammaṃ mahākaruṇāya sañcoditamānaso adesesi sadevakassa lokassa kathesi pavedesi.
The Blessed One, the Buddha, with a mind aroused by great compassion, taught the ninefold supramundane Dhamma, comprising the paths, fruits, and Nibbāna; he proclaimed and revealed it to the world with its devas.
Đức Phật, Thế Tôn, với tâm được thúc đẩy bởi đại bi, đã adesesi (giảng dạy), tức là thuyết giảng và tuyên bố cho thế giới cùng chư thiên, Pháp siêu thế gồm chín loại: Đạo, Quả và Nibbāna.
Tattha tasmiṃ ariyadhamme mayhaṃ mano nirato abhirato, na tato vinivattatīti attho.
Therein, in that noble Dhamma, my mind is delighted, greatly delighted, meaning it does not turn away from it.
Tattha (trong đó), trong Pháp cao quý đó, tâm tôi nirato (hoan hỷ), tức là rất hoan hỷ, không rời bỏ nó. Đó là ý nghĩa.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated below.
Phần còn lại giống như đã nói ở trên.
Navakanipāte mā su te vaḍḍha lokamhītiādikā vaḍḍhamātāya theriyā gāthā.
In the Navakanipāta are the verses of the Therī Vaḍḍhamātā, beginning with "Mā su te Vaḍḍha lokamhī."
Trong Tập Chín Phẩm là những câu kệ của Trưởng lão ni Vaḍḍhamātā, bắt đầu bằng mā su te vaḍḍha lokamhī.
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī, anukkamena sambhatavimokkhasambhārā hutvā imasmiṃ buddhuppāde bhārukacchakanagare kulagehe nibbattitvā vayappattā patikulaṃ gatā ekaṃ puttaṃ vijāyi.
She, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that leads to the cessation of existence in various lives, gradually gathered the requisites for liberation. In this Buddha-era, she was born into a good family in the city of Bhārukaccha. Having reached maturity, she went to her husband's family and gave birth to a son.
Vị này cũng đã tạo công đức dưới thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Dần dần, sau khi tích lũy đầy đủ các yếu tố giải thoát, trong thời Đức Phật xuất hiện này, bà tái sinh vào một gia đình quyền quý ở thành phố Bhārukaccha. Khi đến tuổi trưởng thành, bà kết hôn và sinh một người con trai.
Tassa vaḍḍhoti nāmaṃ ahosi.
His name was Vaḍḍha.
Tên của cậu bé là Vaḍḍha.
Tato paṭṭhāya sā vaḍḍhamātāti voharīyittha.
From then on, she was called Vaḍḍhamātā.
Từ đó trở đi, bà được gọi là Vaḍḍhamātā (Mẹ của Vaḍḍha).
Sā bhikkhūnaṃ santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā puttaṃ ñātīnaṃ niyyādetvā bhikkhunupassayaṃ gantvā pabbaji.
Having heard the Dhamma from the bhikkhus, she gained faith, entrusted her son to her relatives, went to the bhikkhunī monastery, and went forth.
Bà, sau khi nghe pháp từ chư Tỳ-khưu và có được niềm tin, đã giao con trai cho thân quyến rồi đến tịnh xá Tỳ-khưu-ni và xuất gia.
Ito paraṃ yaṃ vattabbaṃ, taṃ vaḍḍhattherassa vatthumhi (theragā. aṭṭha. 2.vaḍḍhattheragāthāvaṇṇanā) āgatameva.
What needs to be said further is already found in the story of Thera Vaḍḍha.
Những gì cần nói thêm sau đây đã được đề cập trong câu chuyện về Trưởng lão Vaḍḍha (Theragāthā Aṭṭhakathā 2, Vaḍḍhattheragāthāvaṇṇanā).
Vaḍḍhattherañhi attano puttaṃ santaruttaraṃ ekakaṃ bhikkhunupassaye attano dassanatthāya upagataṃ ayaṃ therī ‘‘kasmā tvaṃ ekako santaruttarova idhāgato’’ti codetvā ovadantī –
Indeed, when Thera Vaḍḍha, her own son, came alone to the bhikkhunī monastery to see her, dressed in his inner and outer robes (but without a double robe), this Therī rebuked and advised him, saying, "Son, why have you come here alone, dressed only in your inner and outer robes?"
Vì vị Trưởng lão-ni này đã quở trách và khuyên dạy Trưởng lão Vaḍḍha, con trai của bà, khi thấy con một mình đến tịnh xá Tỳ-khưu-ni để thăm bà, chỉ với y nội và y vai, hỏi rằng: “Con trai, tại sao con lại đến đây một mình, chỉ với y nội và y vai thế này?” –
Tattha mā su te vaḍḍha lokamhi, vanatho ahu kudācananti sūti nipātamattaṃ.
In this, "Mā su te Vaḍḍha lokamhi, vanatho ahu kudācanaṃ"— su is merely a particle.
Trong đó, mā su te vaḍḍha lokamhi, vanatho ahu kudācanaṃ thì sū chỉ là một tiểu từ.
Vaḍḍha, puttaka, sabbasmimpi sattaloke, saṅkhāraloke ca kilesavanatho tuyhaṃ kadācipi mā ahu mā ahosi.
"Vaḍḍha, my son, may the wilderness of defilements never arise for you at any time in all the world of beings and the world of formations."
Này con Vaḍḍha, trong tất cả thế gian chúng sinh và thế gian các pháp hữu vi, khu rừng phiền não đừng bao giờ sinh khởi nơi con.
Tattha kāraṇamāha – ‘‘mā, puttaka, punappunaṃ, ahu dukkhassa bhāgimā’’ti vanathaṃ anucchindanto taṃ nimittassa punappunaṃ aparāparaṃ jātiādidukkhassa bhāgī mā ahosi.
The reason for this is stated: "Mā, puttaka, punappunaṃ, ahu dukkhassa bhāgimā"—by not cutting off the wilderness of defilements, you will not repeatedly become a partaker of suffering such as rebirth, which has defilements as its cause.
Trong đó, bà nói lý do: “ Này con, đừng bao giờ trở thành kẻ chia sẻ khổ đau tái diễn” – khi không cắt đứt khu rừng phiền não, con đừng trở thành kẻ chia sẻ khổ đau tái diễn, khổ đau khởi đầu từ sinh, do khu rừng phiền não ấy làm nhân.
Evaṃ vanathassa asamucchede ādīnavaṃ dassetvā idāni samucchede ānisaṃsaṃ dassentī ‘‘sukhañhi vaḍḍhā’’tiādimāha.
Having thus shown the danger in not eradicating the wilderness of defilements, she now speaks of the benefit in eradicating it, saying "Sukhañhi Vaḍḍha" and so on.
Sau khi chỉ ra sự nguy hiểm của việc không đoạn trừ khu rừng phiền não, bây giờ bà nói lên lợi ích của việc đoạn trừ, bằng cách nói “Này Vaḍḍha, hạnh phúc” và tiếp theo.
Tassattho – puttaka, vaḍḍha moneyyadhammasamannāgatena munayo, ejāsaṅkhātāya taṇhāya abhāvena anejā, dassanamaggeneva pahīnavicikicchatāya chinnasaṃsayā, sabbakilesapariḷāhābhāvena sītibhūtā, uttamassa damathassa adhigatattā damappattā anāsavā khīṇāsavā sukhaṃ viharanti, na tesaṃ etarahi cetodukkhaṃ atthi, āyatiṃ pana sabbampi dukkhaṃ na bhavissateva.
The meaning of this is: "My son, Vaḍḍha, the sages who are endowed with the qualities of a sage, are free from agitation due to the absence of craving, which is called agitation; their doubts are cut off because their perplexity has been abandoned through the path of insight; they are cool due to the absence of all defilement-induced fever; they have attained self-mastery because they have achieved the highest self-restraint; they are taint-free, meaning their taints are destroyed, and they dwell in happiness. There is no mental suffering for them now, and in the future, all suffering will certainly not exist."
Ý nghĩa của câu đó là: Này con Vaḍḍha, các vị munī (hiền giả) đầy đủ các pháp moneyya, anejā (không dao động) vì không có ái gọi là ejā, chinnasaṃsayā (đã dứt nghi ngờ) vì đã đoạn trừ hoài nghi chỉ bằng con đường tuệ kiến, sītibhūtā (đã an tịnh) vì không còn tất cả sự thiêu đốt của phiền não, damappattā (đã đạt được sự điều phục) vì đã chứng đắc sự điều phục tối thượng, anāsavā (không lậu hoặc), tức là khīṇāsavā (đã diệt trừ các lậu hoặc), sống an lạc. Hiện tại họ không có khổ tâm, và trong tương lai, tất cả khổ đau sẽ không còn nữa.
Yasmā cetevaṃ, tasmā tehānuciṇṇaṃ isīhi…pe… anubrūhayāti tehi khīṇāsavehi isīhi anuciṇṇaṃ paṭipannaṃ samathavipassanāmaggaṃ ñāṇadassanassa adhigamāya sakalassāpi vaṭṭadukkhassa antakiriyāya vaḍḍha, tvaṃ anubrūhaya vaḍḍheyyāsīti.
Since this is so, therefore, "Tehānuciṇṇaṃ isīhi…pe… anubrūhayā" means, "Vaḍḍha, you should cultivate the path of samatha and vipassanā, which has been practiced and followed by those taint-free seers, for the attainment of knowledge and vision, and for the complete ending of all suffering in saṃsāra."
Vì lẽ đó, tehānuciṇṇaṃ isīhi…pe… anubrūhayā có nghĩa là: Này Vaḍḍha, con hãy phát triển con đường samatha-vipassanā (chỉ-quán) mà các vị ẩn sĩ đã diệt trừ lậu hoặc đã thực hành, để đạt được tuệ kiến và để chấm dứt tất cả khổ đau của vòng luân hồi.
Tattha visāradāva bhaṇasi, etamatthaṃ janetti meti ‘‘mā su te vaḍḍha lokamhi, vanatho ahu kudācana’’nti etamatthaṃ etaṃ ovādaṃ, amma, vigatasārajjā katthaci alaggā anallīnāva hutvā mayhaṃ vadasi.
Therein, "You speak boldly, my mother, of this matter" means, "Mother, you speak this matter, this advice—'May no vanatho ever arise for you in the world, Vaḍḍha'—to me, having become fearless, unattached and unadhering to anything."
Trong đó, visāradāva bhaṇasi, etamatthaṃ janetti me có nghĩa là: Mẹ ơi, mẹ nói lời khuyên này, lời giáo huấn này, “Này Vaḍḍha, khu rừng phiền não đừng bao giờ sinh khởi nơi con trong thế gian này,” một cách dứt khoát, không vướng mắc hay bám víu vào bất cứ điều gì. Do đó, maññāmi nūna māmike, vanatho te na vijjatī có nghĩa là: Mẹ ơi, con nghĩ rằng ngay cả một chút ái luyến gia đình, một chút khu rừng phiền não, cũng không còn tồn tại nơi mẹ đối với con. Ý là, mẹ không còn ái luyến con nữa.
Tasmā maññāmi nūna māmike, vanatho te na vijjatīti, nūna māmike mayhaṃ, amma, gehasitapemamattopi vanatho tuyhaṃ mayi na vijjatīti maññāmi, na māmikāti attho.
Therefore, "I think, mother, that you surely have no vanatho," means, "Surely, my mother, I think that not even a trace of household-attachment-love, a vanatho, exists for you towards me. It means, 'You are not attached to me.'"
Trong đó, visāradāva bhaṇasi, etamatthaṃ janetti me có nghĩa là: Mẹ ơi, mẹ nói lời khuyên này, lời giáo huấn này, “Này Vaḍḍha, khu rừng phiền não đừng bao giờ sinh khởi nơi con trong thế gian này,” một cách dứt khoát, không vướng mắc hay bám víu vào bất cứ điều gì. Do đó, maññāmi nūna māmike, vanatho te na vijjatī có nghĩa là: Mẹ ơi, con nghĩ rằng ngay cả một chút ái luyến gia đình, một chút khu rừng phiền não, cũng không còn tồn tại nơi mẹ đối với con. Ý là, mẹ không còn ái luyến con nữa.
Tattha ye kecīti aniyamavacanaṃ.
Therein, "whatever" is an indefinite expression. "Saṅkhārā" are conditioned phenomena. "Low" means base, despicable. "Exalted and middling" means excellent and middling. Among these, the unconditioned are low, the conditioned by birth are exalted, and those mixed of both are middling. Or, those produced by low desires, etc., are low; by middling, middling; by excellent, exalted. Or, unwholesome phenomena are low, supramundane phenomena are exalted, others are middling. "Not even a particle, not even a tiny bit" means, "Not only towards you, but whatever saṅkhārā there are, differentiated as low, etc., in all of them, not even a particle, not even a tiny bit, not even the slightest vanatho exists for me."
Bà đã nói hai bài kệ này.
Saṅkhārāti saṅkhatadhammā.
Saṅkhārā are conditioned phenomena.
Trong đó, ye keci là từ không xác định.
Hīnāti lāmakā patikuṭṭhā.
Low means base, despicable.
Saṅkhārā là các pháp hữu vi.
Ukkaṭṭhamajjhimāti paṇītā ceva majjhimā ca.
Exalted and middling means excellent and middling.
Hīnā là thấp kém, đáng ghê tởm.
Tesu vā asaṅkhatā hīnā jātisaṅkhatā ukkaṭṭhā, ubhayavimissitā majjhimā.
Among these, the unconditioned are low, the conditioned by birth are exalted, and those mixed of both are middling.
Ukkaṭṭhamajjhimā là cao thượng và trung bình.
Hīnehi vā chandādīhi nibbattitā hīnā, majjhimehi majjhimā, paṇītehi ukkaṭṭhā.
Or, those produced by low desires, etc., are low; by middling, middling; by excellent, exalted.
Trong số đó, các pháp vô vi là thấp kém, các pháp hữu vi liên quan đến sự sinh là cao thượng, các pháp pha trộn cả hai là trung bình.
Akusalā dhammā vā hīnā, lokuttarā dhammā ukkaṭṭhā, itarā majjhimā.
Or, unwholesome phenomena are low, supramundane phenomena are exalted, others are middling.
Hoặc các pháp sinh khởi do dục ái thấp kém là thấp kém, do dục ái trung bình là trung bình, do dục ái cao thượng là cao thượng.
Aṇūpi aṇumattopīti na kevalaṃ tayi eva, atha kho ye keci hīnādibhedabhinnā saṅkhārā.
Not even a particle, not even a tiny bit means, "Not only towards you, but whatever saṅkhārā there are, differentiated as low, etc."
Hoặc các pháp bất thiện là thấp kém, các pháp siêu thế là cao thượng, các pháp khác là trung bình.
Tesu sabbesu aṇūpi aṇumattopi atiparittakopi vanatho mayhaṃ na vijjati.
"In all of them, not even a particle, not even a tiny bit, not even the slightest vanatho exists for me."
Aṇūpi aṇumattopī có nghĩa là không chỉ đối với con, mà còn đối với tất cả các pháp hữu vi được phân loại là thấp kém, v.v., ngay cả một chút, một hạt bụi nhỏ, một điều rất nhỏ bé, khu rừng phiền não cũng không còn tồn tại nơi tôi.
Tattha kāraṇamāha – ‘‘sabbe me āsavā khīṇā, appamattassa jhāyato’’ti.
Therein, she states the reason: "All my āsavā are destroyed, as I meditated diligently."
Trong đó, bà nói lý do: “Tất cả các lậu hoặc của ta đã diệt tận, ta là người thiền định không phóng dật.”
Tattha appamattassa jhāyatoti appamattāya jhāyantiyā, liṅgavipallāsena hetaṃ vuttaṃ.
Therein, "as I meditated diligently" means, "as she meditated diligently," for this is stated with a reversal of gender.
Trong đó, appamattassa jhāyato được nói với sự đảo ngược giới tính, có nghĩa là “người nữ thiền định không phóng dật.”
Ettha ca yasmā tisso vijjā anuppattā, tasmā kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
And here, since the three knowledges have been attained, therefore the Buddha's teaching has been fulfilled.
Ở đây, vì ba minh đã chứng đắc, nên giáo pháp của Đức Phật đã hoàn thành.
Yasmā appamattā jhāyinī, tasmā sabbe me āsavā khīṇā, aṇūpi aṇumattopi vanatho me na vijjatīti yojanā.
Since she is a diligent meditator, therefore all my āsavā are destroyed, and not even a particle, not even a tiny bit of vanatho exists for me—this is the connection.
Vì là người nữ thiền định không phóng dật, nên tất cả các lậu hoặc của tôi đã diệt tận, ngay cả một chút, một hạt bụi nhỏ, khu rừng phiền não cũng không còn tồn tại nơi tôi – đó là cách kết nối ý nghĩa.
Evaṃ vuttaovādaṃ aṅkusaṃ katvā sañjātasaṃvego thero vihāraṃ gantvā divāṭṭhāne nisinno vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā sañjātasomanasso mātu santikaṃ gantvā aññaṃ byākaronto –
Taking that advice as a goad, the elder, filled with spiritual urgency, went to the monastery, sat in his daytime abode, developed insight, attained arahantship, reviewed his own practice, and then, filled with joy, went to his mother and, wishing to declare his attainment, said:
Như vậy, Trưởng lão (Vaḍḍha) đã lấy lời khuyên đã nói làm ngọn roi thúc đẩy, khởi lên sự xúc động, đi đến tịnh xá, ngồi ở chỗ nghỉ ban ngày, phát triển thiền quán, chứng đắc A-la-hán, quán xét sự thực hành của mình, khởi lên niềm hoan hỷ, đến chỗ mẹ và tuyên bố sự chứng đắc của mình:
Atha therī attano vacanaṃ aṅkusaṃ katvā puttassa arahattappattiyā ārādhitacittā tena bhāsitagāthā sayaṃ paccanubhāsi.
Then, the Therī, taking her own words as a goad, her mind pleased with her son's attainment of arahantship, herself recited the stanzas spoken by him.
Sau đó, vị Trưởng lão Ni, lấy lời nói của mình làm ngọn roi, với tâm hoan hỷ vì con mình đã chứng đắc A-la-hán, đã tự mình lặp lại những bài kệ mà con đã nói.
Evaṃ tāpi theriyā gāthā nāma jātā.
Thus, those stanzas also became known as the Therī’s stanzas.
Như vậy, những bài kệ đó cũng trở thành những bài kệ của vị Trưởng lão Ni.
Tattha uḷāranti vipulaṃ mahantaṃ.
Here, uḷāraṃ means vast, great.
Trong đó, uḷāraṃ có nghĩa là rộng lớn, vĩ đại.
Patodanti ovādapatodaṃ.
Patodaṃ means the goad of advice.
Patodaṃ là ngọn roi giáo huấn.
Samavassarīti sammā pavattesi vatāti yojanā.
Samavassarīti: the construction is she truly brought forth well.
Samavassarī có nghĩa là đã ban bố một cách đúng đắn.
Ko pana so patodoti āha ‘‘paramatthasañhitā gāthā’’ti.
What kind of goad was it? He said: “paramatthasañhitā gāthā”.
Vậy ngọn roi đó là gì? Câu trả lời là “paramatthasañhitā gāthā”.
Taṃ ‘‘mā su te, vaḍḍha, lokamhī’’tiādikā gāthā sandhāya vadati.
This refers to the stanzas beginning with “mā su te, vaḍḍha, lokamhī”.
Điều đó ám chỉ những bài kệ bắt đầu bằng “mā su te, vaḍḍha, lokamhī” và tiếp theo.
Yathāpi anukampikāti yathā aññāpi anuggāhikā, evaṃ mayhaṃ mātā pavattinivattivibhāvanagāthāsaṅkhātaṃ uḷāraṃ patodaṃ pājanadaṇḍakaṃ mama ñāṇavegasamuttejaṃ pavattesīti attho.
Yathāpi anukampikāti means: just as any other supportive mother, so too my mother produced for me that sublime goad, that driving stick, consisting of stanzas revealing arising and cessation, which sharpened the swiftness of my knowledge.
Yathāpi anukampikā có nghĩa là: Giống như một người mẹ từ bi khác, mẹ tôi đã ban cho tôi một ngọn roi vĩ đại, một cây gậy thúc giục, tức là những bài kệ làm sáng tỏ sự sinh khởi và diệt trừ, để kích thích sự phát triển trí tuệ của tôi.
Padhānapahitattoti catubbidhasammappadhānayogena dibbānaṃ paṭipesitacitto.
Padhānapahitattoti means one whose mind is sent forth to Nibbāna by the practice of the four right exertions.
Padhānapahitatto có nghĩa là tâm đã được hướng đến Nibbāna bằng sự tinh tấn chánh cần bốn loại.
Aphusiṃ santimuttamanti anuttaraṃ santiṃ nibbānaṃ phusiṃ adhigacchinti attho.
Aphusiṃ santimuttamanti means I touched, I attained, the supreme peace, Nibbāna, which is unsurpassed.
Aphusiṃ santimuttama có nghĩa là tôi đã chạm đến, đã chứng đắc sự an tịnh tối thượng, Nibbāna.