Vessabhū nāma nāmenātiādikaṃ āyasmato bhisadāyakattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the Venerable Bhisadāyaka Thera begins with "Vessabhū nāma nāmenā" (named Vessabhū).
Apadāna của Tôn giả Bhisadāyaka bắt đầu bằng “Vessabhū nāma nāmenā”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vessabhussa bhagavato kāle himavantasmiṃ hatthiyoniyaṃ nibbatto tasmiṃ paṭivasati.
He, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds conducive to release in various existences, was reborn in the elephant realm in the Himālaya region during the time of Vessabhū Bhagavā, and resided there.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên dẫn đến sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Vessabhū, Ngài sinh ra trong loài voi ở dãy Hy Mã Lạp Sơn và sống ở đó.
Tasmiṃ samaye vessabhū bhagavā vivekakāmo himavantamagamāsi.
At that time, Vessabhū Bhagavā, desiring solitude, went to the Himālaya.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn Vessabhū, mong muốn sự độc cư, đã đến dãy Hy Mã Lạp Sơn.
Taṃ disvā so hatthināgo pasannamānaso bhisamuḷālaṃ gahetvā bhagavantaṃ bhojesi.
Seeing him, that lordly elephant, with a delighted mind, took lotus stems and roots and offered them to the Bhagavā.
Thấy vậy, con voi chúa đó, với tâm hoan hỷ, đã lấy củ sen và ngó sen dâng cúng Đức Thế Tôn.
So tena puññakammena hatthiyonito cuto devaloke uppajjitvā tattha cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussattamāgato manussesu cakkavattisampattiādayo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde mahābhoge aññatarasmiṃ kule nibbatto pubbavāsanābalena satthari pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi, so pubbe katakusalanāmena bhisadāyakattheroti pākaṭo.
Through that meritorious deed, he passed away from the elephant realm and was reborn in the deva realm, where he experienced the six sensuous heavenly attainments, then came to human existence, experienced the attainments of a universal monarch and so on among humans, and in this Buddha dispensation, was born into a wealthy family, became devoted to the Teacher due to his past aspirations, went forth, and soon after became an Arahant; he was known as Bhisadāyaka Thera by the name of his past wholesome deed.
Do thiện nghiệp đó, sau khi lìa bỏ thân voi, Ngài tái sinh vào cõi trời, hưởng thụ sáu cõi dục giới ở đó, rồi tái sinh làm người, hưởng thụ các phước báu như địa vị Chuyển Luân Vương trong cõi người. Trong thời kỳ Đức Phật xuất hiện này, Ngài sinh ra trong một gia đình giàu có, do sức mạnh của tập khí quá khứ, Ngài có niềm tin nơi Đức Bổn Sư, xuất gia, và chẳng bao lâu sau đã trở thành A-la-hán. Ngài được biết đến với tên Trưởng lão Bhisadāyaka (Trưởng lão Dâng Củ Sen) theo thiện nghiệp đã làm trước đây.
29. So attano pubbakammaṃ saritvā pubbacaritāpadānaṃ dassento vessabhū nāma nāmenātiādimāha.
29. Remembering his past deed, and wishing to reveal his apadāna of past conduct, he uttered "Vessabhū nāma nāmenā" and so on.
29. Ngài nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, và để trình bày về hạnh quá khứ của mình, đã nói những lời bắt đầu bằng “Vessabhū nāma nāmenā”.
Tattha vessabhūti vessaṃ bhunāti atikkamatīti vessabhū.
There, Vessabhū means one who surpasses the common folk or ordinary people.
Trong đó, Vessabhū là người vượt qua hoặc vượt trội hơn giai cấp thương nhân và nông dân.
Atha vā vesse vāṇijakamme vā kāmarāgādike vā kusalādikamme vā vatthukāmakilesakāme vā bhunāti abhibhavatīti vessabhū, so nāmena vessabhū nāma bhagavā.
Alternatively, Vessabhū is so called because he overwhelms and conquers the occupations of trade and farming, or lust and other defilements, or wholesome deeds, or material and defilement-based sensuality; that Bhagavā is named Vessabhū.
Hoặc Vessabhū là người chế ngự hoặc vượt trội hơn các nghiệp buôn bán hoặc nông nghiệp, hoặc các dục tham ái, hoặc các nghiệp thiện, hoặc các dục vật chất và dục phiền não. Vị Thế Tôn có tên là Vessabhū.
Isīnaṃ tatiyo ahūti kusaladhamme esati gavesatīti isi, ‘‘vipassī, sikhī, vessabhū’’ti vuttattā tatiyo isi tatiyo bhagavā ahu ahosīti attho.
"Isīnaṃ tatiyo ahū" means, he is called isi because he seeks and searches for wholesome dhammas; because it is stated, "Vipassī, Sikhī, Vessabhū," he was the third isi, the third Bhagavā—this is the meaning.
“Là vị thứ ba trong các bậc hiền giả” nghĩa là Isi (hiền giả) là người tìm kiếm, mong cầu các pháp thiện. Vì đã nói “Vipassī, Sikhī, Vessabhū”, nên Ngài là vị hiền giả thứ ba, là Đức Thế Tôn thứ ba.
Kānanaṃ vanamoggayhāti kānanasaṅkhātaṃ vanaṃ ogayha ogahetvā pāvisīti attho.
"Kānanaṃ vanamoggayhā" means, having entered and penetrated the forest known as kānana (dense forest), he entered—this is the meaning.
“Đi vào rừng rậm” nghĩa là đi vào, tiến vào khu rừng được gọi là Kānana (rừng rậm).
30. Bhisamuḷālaṃ gaṇhitvāti dvipadacatuppadānaṃ chātakaṃ bhisati hiṃsati vināsetīti bhisaṃ, ko so?
30. "Bhisamuḷālaṃ gaṇhitvā" means, what is bhisa? It harms and destroys the hunger of two-footed and four-footed beings.
30. “Sau khi lấy củ sen và ngó sen” (bhisamuḷālaṃ gaṇhitvā) nghĩa là: Bhisa là gì? Là thứ làm hại, hủy diệt sự đói khát của các loài hai chân và bốn chân.
Padumakando, bhisañca muḷālañca bhisamuḷālaṃ, taṃ bhisamuḷālaṃ gahetvāti attho.
What is it? A lotus rhizome; bhisa and muḷāla are bhisamuḷālaṃ; taking that bhisamuḷālaṃ—this is the meaning.
Đó là củ sen. Bhisaṃ (củ sen) và muḷālaṃ (ngó sen) là bhisamuḷālaṃ (củ sen và ngó sen). Nghĩa là sau khi lấy củ sen và ngó sen.
31. Karena ca parāmaṭṭhoti taṃ mayā dinnadānaṃ, vessabhūvarabuddhinā uttamabuddhinā vessabhunā karena hatthatalena parāmaṭṭho katasamphasso ahosi.
31. "Karena ca parāmaṭṭho" means, that gift offered by me was touched by the hand of Vessabhū, the excellent Buddha, who possesses supreme wisdom, and thus experienced contact.
31. “Được chạm bởi bàn tay” (karena ca parāmaṭṭho) nghĩa là món quà tôi dâng cúng đó, “bởi Đức Vessabhū với trí tuệ tối thượng” (vessabhūvarabuddhinā), đã được Đức Vessabhū, bậc có trí tuệ tối thượng, chạm vào bằng bàn tay, tức là bằng lòng bàn tay.
Sukhāhaṃ nābhijānāmi, samaṃ tena kutottarinti tena sukhena samaṃ sukhaṃ nābhijānāmi, tato uttariṃ tato paraṃ tato adhikaṃ sukhaṃ kutoti attho.
"Sukhāhaṃ nābhijānāmi, samaṃ tena kutottari" means, I do not know any happiness equal to that happiness; how could there be any happiness beyond that, or superior to that? This is the meaning.
"Ta không biết sự an lạc nào bằng sự an lạc ấy, làm sao có sự an lạc nào hơn thế, vượt trội hơn thế, nhiều hơn thế nữa?" là ý nghĩa.
Sesaṃ nayānusārena suviññeyyanti.
The rest is easily understood according to the context.
Phần còn lại cần được hiểu rõ theo cách giải thích đã nêu.
Giriduggacaro āsintiādikaṃ āyasmato sucintitattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the Venerable Sucintita Thera begins with "Giriduggacaro āsi" and so on.
" Ta là kẻ lang thang nơi hiểm trở núi non" và những câu tương tự là Apadāna của Tôn giả Sucintita Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle himavantappadese nesādakule uppanno migasūkarādayo vadhitvā khādanto viharati.
He, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds conducive to release in various existences, was born into a hunter's family in the Himālaya region during the time of Atthadassī Bhagavā, and lived by killing and eating deer, wild boar, and so on.
Vị này cũng đã tạo các nhân duyên (adhikāra) với các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời của Đức Phật Atthadassī, vị này sinh trong một gia đình thợ săn ở vùng Hy Mã Lạp Sơn, sống bằng cách săn bắt và ăn thịt hươu, lợn rừng, v.v.
Tadā lokanātho lokānuggahaṃ sattānuddayatañca paṭicca himavantamagamāsi.
At that time, the Lord of the World, out of compassion for beings and desiring to benefit the world, went to the Himālaya.
Khi ấy, Đức Thế Tôn, vì lòng thương xót chúng sinh và vì lợi ích của thế gian, đã đến Hy Mã Lạp Sơn.
Tadā so nesādo bhagavantaṃ disvā pasannamānaso attano khādanatthāya ānītaṃ varamadhuramaṃsaṃ adāsi.
Then, that hunter, seeing the Bhagavā and with a delighted mind, offered excellent sweet meat that he had brought for his own consumption.
Thấy Đức Thế Tôn, người thợ săn ấy tâm hoan hỷ, dâng cúng miếng thịt ngọt ngào thượng hạng đã mang về để ăn.
Paṭiggahesi bhagavā tassānukampāya, taṃ bhuñjitvā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Bhagavā accepted it out of compassion for him, ate it, gave words of approval, and departed.
Đức Thế Tôn đã thọ nhận vì lòng từ bi đối với người ấy, sau khi thọ dụng xong, Ngài thuyết pháp tùy hỷ và rời đi.
So teneva puññena teneva somanassena tato cuto sugatīsu saṃsaranto cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussesu cakkavattisampattiādayo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Through that very meritorious deed and that very joy, having passed away from that existence and wandered in happy destinations, having experienced the six sensuous heavenly attainments, and having experienced the attainments of a universal monarch and so on among humans, in this Buddha dispensation, he was born into a family, attained maturity, became devoted to the Teacher, went forth, and soon after became an Arahant.
Nhờ phước báu và sự hoan hỷ ấy, người ấy sau khi mệnh chung từ kiếp đó, luân hồi trong các cõi thiện, hưởng thụ sáu loại tài sản cõi Dục, rồi hưởng thụ tài sản của Chuyển luân vương và các tài sản khác trong cõi người. Trong thời Đức Phật này, người ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, tin tưởng vào Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành A-la-hán.
36. Catupaṭisambhidāpañcābhiññādibhedaṃ patvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento giriduggacaro āsintiādimāha.
36. Having attained the distinction of the four analytical knowledges and five supernormal powers, he remembered his past deeds and, filled with joy, revealed his apadāna of past conduct, beginning with "Giriduggacaro āsiṃ" and so on.
36. Sau khi đạt được bốn Tuệ phân tích (paṭisambhidā), năm Thắng trí (abhiññā) và các pháp khác, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, và nói lên câu "Ta là kẻ lang thang nơi hiểm trở núi non" và các câu tương tự.
Girati saddaṃ karotīti giri, ko so?
Giri is so called because it makes a sound. What is it? A mountain made of rocks and earth.
Ở đây, giri là gì, là cái gì tạo ra âm thanh (saddaṃ karoti)?
Silāpaṃsumayapabbato, duṭṭhu dukkhena gamanīyaṃ duggaṃ, girīhi duggaṃ giriduggaṃ, duggamoti attho.
Dugga is a place difficult to traverse with difficulty. Giridugga is a mountain difficult to traverse, meaning a difficult place.
Đó là ngọn núi làm bằng đá và đất. dugga là nơi khó đi lại một cách vất vả. giridugga là vùng hiểm trở núi non, có nghĩa là nơi khó đi lại.
Tasmiṃ giridugge pabbatantare caro caraṇasīlo āsiṃ ahosiṃ.
In that mountain pass, that giridugga, I was one who was accustomed to wandering, one who made wandering his habit.
Trong vùng hiểm trở núi non đó, trong khe núi, ta là người thường đi lại, có thói quen đi lại.
Abhijātova kesarīti abhi visesena jāto nibbatto kesarīva kesarasīho iva giriduggasmiṃ carāmīti attho.
"Abhijātova kesarī" means, like a lion with a mane, who is especially born, I wandered in the mountain pass—this is the meaning.
" Abhijātova kesarī" có nghĩa là ta đi lại trong vùng hiểm trở núi non như một con sư tử có bờm, được sinh ra một cách đặc biệt.
40. Giriduggaṃ pavisiṃ ahanti ahaṃ tadā tena maṃsadānena pītisomanassajāto pabbatantaraṃ pāvisiṃ.
40. "Giriduggaṃ pavisiṃ ahaṃ" means, at that time, I, filled with delight and joy due to that meat offering, entered the mountain pass.
40. " Giriduggaṃ pavisiṃ ahaṃ" có nghĩa là khi ấy, ta, sanh tâm hỷ lạc nhờ sự cúng dường thịt ấy, đã đi vào khe núi.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is obvious in meaning.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
Pakkhijāto tadā āsintiādikaṃ āyasmato vatthadāyakattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the Venerable Vatthadāyaka Thera begins with "Pakkhijāto tadā āsiṃ" and so on.
" Pakkhijāto tadā āsi" và những câu tương tự là Apadāna của Tôn giả Vatthadāyaka Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle supaṇṇayoniyaṃ nibbatto gandhamādanapabbataṃ gacchantaṃ atthadassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso supaṇṇavaṇṇaṃ vijahitvā māṇavakavaṇṇaṃ nimminitvā mahagghaṃ dibbavatthaṃ ādāya bhagavantaṃ pūjesi.
He, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds conducive to release in various existences, was reborn in the supaṇṇa (Garuda) realm during the time of Atthadassī Bhagavā; seeing Atthadassī Bhagavā going to the Gandhamādana Mountain, with a delighted mind, he discarded his Garuda form, created a young man's form, took a precious divine robe, and worshipped the Bhagavā.
Vị này cũng đã tạo các nhân duyên với các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời của Đức Phật Atthadassī, vị này sinh trong loài chim Supaṇṇa (Kim Sí Điểu), thấy Đức Phật Atthadassī đang đi đến núi Gandhamādana, tâm hoan hỷ, từ bỏ hình dạng Supaṇṇa, hóa thành hình dạng một thanh niên, mang theo một bộ y phục trời quý giá để cúng dường Đức Phật.
Sopi bhagavā paṭiggahetvā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Bhagavā, too, accepted it, gave words of approval, and departed.
Đức Thế Tôn đã thọ nhận, thuyết pháp tùy hỷ và rời đi.
So teneva somanassena vītināmetvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto devaloke nibbatto tattha aparāparaṃ saṃsaranto puññāni anubhavitvā tato manussesu manussasampattinti sabbattha mahagghaṃ vatthābharaṇaṃ laddhaṃ, tato uppannuppannabhave vatthacchāyāya gatagataṭṭhāne vasanto imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva chaḷabhiññappattakhīṇāsavo ahosi, pubbe katapuññanāmena vatthadāyakattheroti pākaṭo.
Through that joy, he lived for as long as his lifespan, then passed away from that existence, was reborn in the deva realm, where he wandered repeatedly in successive existences, experienced the benefits of merit, and then among humans experienced human attainments, and in all these existences, he obtained precious robes and adornments; thereafter, in every successive existence, dwelling under the shade of robes wherever he went, in this Buddha dispensation, he was born into a certain family, attained maturity, became devoted to the Teacher, went forth, and soon after became an Arahant who had attained the six supernormal powers and destroyed defilements; he was known as Vatthadāyaka Thera by the name of his past meritorious deed.
Vị ấy, nhờ sự hoan hỷ ấy, sống đến hết tuổi thọ, sau khi mệnh chung từ kiếp đó, sinh trong cõi trời, hưởng thụ hạnh phúc chư thiên lặp đi lặp lại ở đó, sau đó hưởng thụ tài sản loài người trong cõi người. Do đó, ở khắp mọi nơi, vị ấy đã nhận được y phục và trang sức quý giá. Từ đó, trong mỗi kiếp sống, vị ấy sống trong bóng mát của y phục ở bất cứ nơi nào đến. Trong thời Đức Phật này, vị ấy sinh ra trong một gia đình giàu có, khi đến tuổi trưởng thành, tin tưởng vào Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành vị A-la-hán đạt sáu Thắng trí. Nhờ phước báu đã tạo từ kiếp trước, vị ấy được biết đến với tên Trưởng lão Vatthadāyaka.
45. So attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento pakkhijāto tadā āsintiādimāha.
45. Remembering his past deed, and filled with joy, he revealed his apadāna of past conduct, beginning with "Pakkhijāto tadā āsiṃ" and so on.
45. Vị ấy, nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, và nói lên câu " Pakkhijāto tadā āsi" và các câu tương tự.
Tattha pakkhijātoti pakkhandati upalavati sakuṇo etenāti pakkhaṃ, pakkhamassa atthīti pakkhī, pakkhiyoniyaṃ jāto nibbattoti attho.
There, pakkhijāto means born into the pakkhī (bird) realm, because a bird flies with its wings; it means one born as a bird—this is the meaning.
Ở đây, " pakkhijāto" có nghĩa là pakkhī (chim) là loài chim có cánh (pakkha), nó bay lượn bằng cánh ấy. Có nghĩa là sinh trong loài chim.
Supaṇṇoti sundaraṃ paṇṇaṃ pattaṃ yassa so supaṇṇo, vātaggāhasuvaṇṇavaṇṇajalamānapattamahābhāroti attho.
Supaṇṇa means one who has beautiful wings (paṇṇa, patta). The meaning is a Supaṇṇa (Garula bird) that has mighty wings, shining with a golden hue, capable of grasping the wind.
" Supaṇṇo" là Supaṇṇa, có nghĩa là loài chim có đôi cánh (paṇṇa) đẹp (sundaraṃ). Có nghĩa là Kim Sí Điểu có đôi cánh lớn, có thể hút gió, có màu vàng rực rỡ và tỏa sáng.
Garuḷādhipoti nāge gaṇhanatthāya garuṃ bhāraṃ pāsāṇaṃ giḷantīti garuḷā, garuḷānaṃ adhipo rājāti garuḷādhipo, virajaṃ buddhaṃ addasāhanti sambandho.
Garuḷādhipa refers to garulas who swallow heavy stones to seize nāgas, and the king, the lord of the garulas, is Garuḷādhipa. The connection is, "I saw the stainless Buddha."
" Garuḷādhipo" là Garuḷa, có nghĩa là loài Garuḷa nuốt đá nặng để bắt rắn (nāga). Garuḷādhipo là vua của loài Garuḷa. Có nghĩa là "ta đã thấy Đức Phật không cấu uế".
Anomadassī bhagavātiādikaṃ āyasmato ambadāyakattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the venerable Ambadāyaka Thera begins with "Anomadassī Bhagavā".
" Anomadassī Bhagavā" và những câu tương tự là Apadāna của Tôn giả Ambadāyaka Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto anomadassissa bhagavato kāle vānarayoniyaṃ nibbatto himavante kapirājā hutvā paṭivasati.
This one, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, and accumulating merits that lead to release in various existences, was reborn in the time of the Buddha Anomadassī as a monkey king residing in the Himalayas.
Vị này cũng đã tạo các nhân duyên với các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời của Đức Phật Anomadassī, vị này sinh trong loài khỉ, trở thành vua khỉ và sống ở Hy Mã Lạp Sơn.
Tasmiṃ samaye anomadassī bhagavā tassānukampāya himavantamagamāsi.
At that time, the Buddha Anomadassī, out of compassion for him, went to the Himalayas.
Khi ấy, Đức Phật Anomadassī, vì lòng từ bi đối với vị ấy, đã đến Hy Mã Lạp Sơn.
Atha so kapirājā bhagavantaṃ disvā pasannamānaso sumadhuraṃ ambaphalaṃ khuddamadhunā adāsi.
Then that monkey king, seeing the Buddha, with a mind filled with faith, offered a very sweet mango fruit with wild honey.
Sau đó, vua khỉ ấy, thấy Đức Phật, tâm hoan hỷ, đã dâng cúng một quả xoài ngọt ngào với mật ong rừng.
Atha bhagavā tassa passantasseva taṃ sabbaṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
Then the Buddha, while he was watching, consumed all of it, spoke words of appreciation, and departed.
Sau đó, Đức Phật đã thọ dụng tất cả những thứ ấy ngay trước mắt vua khỉ, thuyết pháp tùy hỷ và rời đi.
Atha so somanassasampannahadayo teneva pītisomanassena yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto devaloke nibbatto aparāparaṃ tattha dibbasukhamanubhavitvā manussesu ca manussasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne ekasmiṃ kulagehe nibbatto satthari pasīditvā pabbajitvā nacirasseva chaḷabhiññappatto ahosi.
Then, with a heart full of joy, he remained for the rest of his life in that state of happiness and joy. After passing away from that existence, he was reborn in the deva realm, where he repeatedly experienced divine bliss. Later, he experienced human prosperity among humans. In this Buddha's dispensation, he was reborn into a wealthy family, developed faith in the Teacher, ordained, and not long after, attained the six supernormal powers (chaḷabhiññā).
Sau đó, vua khỉ ấy, với tâm tràn đầy hoan hỷ, nhờ sự hỷ lạc ấy, sống đến hết tuổi thọ, sau khi mệnh chung từ kiếp đó, sinh trong cõi trời, hưởng thụ hạnh phúc chư thiên lặp đi lặp lại ở đó, và hưởng thụ tài sản loài người trong cõi người. Trong thời Đức Phật này, vị ấy sinh ra trong một gia đình giàu có, tin tưởng vào Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành vị đạt sáu Thắng trí.
Pubbapuññanāmena ambadāyakattheroti pākaṭo.
He became known as Ambadāyaka Thera by the name of his previous merit.
Nhờ phước báu từ kiếp trước, vị ấy được biết đến với tên Trưởng lão Ambadāyaka.
53. So aparabhāge attanā katakusalabījaṃ disvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento anomadassī bhagavātiādimāha.
53. Later, seeing the seed of merit he had sown, he became joyful and, revealing the apadāna of his past conduct, said, "Anomadassī Bhagavā," and so on.
53. Sau này, vị ấy thấy hạt giống thiện nghiệp mình đã gieo trồng, sanh tâm hoan hỷ, tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, và nói lên câu " Anomadassī Bhagavā" và các câu tương tự.
Mettāya aphari loke, appamāṇe nirūpadhīti so bhagavā sabbaloke appamāṇe satte ‘‘sukhī hontū’’tiādinā nirupadhi upadhivirahitaṃ katvā mettāya mettacittena aphari patthari vaḍḍhesīti attho.
There, the meaning of "mettāya aphari loke, appamāṇe nirūpadhī" is that the Blessed One spread (aphari, patthari) and increased (vaḍḍhesi) mettā, a mind of loving-kindness, making it boundless and free from defilements (nirupadhi, upadhivirahitaṃ) for all beings in the entire world, saying, "May they be happy," and so forth.
" Mettāya aphari loke, appamāṇe nirūpadhī" có nghĩa là Đức Thế Tôn ấy đã trải rộng, đã tăng trưởng lòng từ (mettā), tâm từ (mettacitta) không giới hạn, không còn chấp thủ (upadhi) đối với tất cả chúng sinh trong toàn thế gian, với ý nguyện "mong họ được an lạc".
Sumano nāma nāmenātiādikaṃ āyasmato sumanattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the venerable Sumanatthera begins with "Sumano nāma nāmenā" and so forth.
" Sumano nāma nāmenā" và những câu tương tự là Apadāna của Tôn giả Sumana Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle mālākārassa kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhājāto bhagavati pasannamānaso sumanamālāmuṭṭhiyo gahetvā ubhohi hatthehi pūjesi.
This one, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, and accumulating merits that lead to release in various existences, was reborn in the time of the Buddha Sikhī in the family home of a garland-maker. Having grown up and developed faith, with a mind full of devotion to the Buddha, he took handfuls of jasmine flowers and worshipped with both hands.
Vị này cũng đã tạo các nhân duyên với các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời của Đức Phật Sikhī, vị này sinh trong gia đình người làm vườn hoa, khi trưởng thành, sanh lòng tin (saddhā), tâm hoan hỷ đối với Đức Thế Tôn, cầm những bó hoa sumana và cúng dường bằng cả hai tay.
So tena puññena devamanussesu dve sampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya puttadārehi vaḍḍhitvā sumananāmena pākaṭo satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Through that merit, he experienced two kinds of prosperity among devas and humans. In this Buddha's dispensation, he was reborn into a family, grew up with sons and wives, became known by the name Sumana, developed faith in the Teacher, ordained, and not long after, became an Arahant.
Nhờ phước báu ấy, vị ấy đã hưởng thụ hai loại tài sản trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật này, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, có con cái và vợ, được biết đến với tên Sumana, tin tưởng vào Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành A-la-hán.
62. So arahā hutvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento sumano nāma nāmenātiādimāha.
62. Having become an Arahant, he remembered his past deeds, became joyful, and, revealing the apadāna of his past conduct, said, "Sumano nāma nāmenā" and so on.
62. Vị ấy, sau khi trở thành A-la-hán, nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, và nói lên câu " Sumano nāma nāmenā" và các câu tương tự.
Sundaraṃ manaṃ cittaṃ yassa so sumano.
One whose mind (manaṃ cittaṃ) is beautiful (sundaraṃ) is called Sumana.
Sumana là người có tâm (manaṃ cittaṃ) tốt đẹp (sundaraṃ).
Saddhāpasādabahumānena yutto nāmena sumano nāma mālākāro tadā ahaṃ ahosiṃ.
At that time, I was a garland-maker named Sumana, endowed with faith, devotion, and great respect.
Khi ấy, ta là người làm vườn hoa tên Sumana, với lòng tin, sự hoan hỷ và sự tôn kính sâu sắc.
63. Sikhino lokabandhunoti sikhā muddhā kāsatīti sikhī.
63. "Sikhino lokabandhuno" means Sikhī because his crown (sikhā muddhā) shines brightly (kāsati).
63. " Sikhino lokabandhuno" có nghĩa là Sikhī là người có chóp đỉnh (sikhā muddhā) tỏa sáng. Hoặc Sikhī là người hủy diệt, phá hoại các pháp tương ưng (sampayutta) và không tương ưng (asampayutta). Đó là gì? Đó là ngọn lửa (aggisikhā). Sikhī là người tỏa sáng bằng ngọn lửa như ngọn lửa. Hoặc Đức Phật này cũng tỏa sáng bằng các tia sáng xanh, vàng, v.v., và nổi tiếng khắp thế gian như ngọn lửa tỏa sáng. Ngài làm khô héo, phá hủy, đốt cháy tất cả phiền não trong dòng tâm thức của mình. Vì vậy, Sikhī là tên gọi, tên được đặt, danh hiệu. Đối với Đức Phật Sikhī ấy.
Atha vā sampayuttasampayoge khādati viddhaṃsetīti sikhī, kā sā?
Alternatively, Sikhī because he devours or destroys the co-existent and co-arisen phenomena. What is that?
Hoặc, Sikhī là người có chóp đỉnh tỏa sáng. Hoặc, Sikhī là người hủy diệt, phá hoại các pháp tương ưng và không tương ưng. Đó là gì? Đó là ngọn lửa. Sikhī là người tỏa sáng bằng ngọn lửa như ngọn lửa.
Aggisikhā, aggisikhā viya sikhāya dippanato sikhī.
It is a flame of fire (aggisikhā). He is called Sikhī because he shines like a flame of fire (sikhāya dippanato).
Hoặc, Sikhī là người hủy diệt các pháp tương ưng và không tương ưng. Đó là gì? Đó là ngọn lửa. Sikhī là người tỏa sáng bằng ngọn lửa như ngọn lửa.
Yathā aggisikhā jotati pākaṭā hoti, sikhī pattatiṇakaṭṭhapalāsādike dahati, evamayampi bhagavā nīlapītādiraṃsīhi jotati sakalalokasannivāse pākaṭo hoti.
Just as a flame of fire glows and is manifest, and a fire (sikhī) burns grass, wood, leaves, and so on, so too this Blessed One glows with blue, yellow, and other rays, and is manifest throughout the entire world.
Như ngọn lửa bùng cháy rực rỡ, ngọn lửa đó thiêu đốt cỏ, củi, lá cây, v.v. đã tụ lại, cũng vậy, Đức Thế Tôn này cũng chiếu sáng bằng những tia sáng xanh, vàng, v.v., trở nên hiển lộ khắp cả thế gian.
Sakasantānagatasabbakilese soseti viddhaṃseti jhāpetīti vohāranāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ, tassa sikhino.
He dries up, destroys, and consumes all defilements present in his own continuum; therefore, Sikhī is his common name, his designated name, his appellation. To that Sikhī.
Vì Ngài làm khô héo, hủy diệt, thiêu đốt tất cả phiền não nằm trong dòng tâm thức của chính mình, nên danh xưng đó là tên gọi, là sự đặt tên, là danh hiệu của vị Sikhī (Đức Phật Tỳ Xá Bà).
Sakalalokassa bandhuñātakoti lokabandhu, tassa sikhino lokabandhuno bhagavato sumanapupphaṃ abhiropayiṃ pūjesinti attho.
He is the kin and relative (bandhuñātako) of the entire world (sakalalokassa), hence Lokabandhu. The meaning is, "I offered (abhiropayiṃ) and worshipped (pūjesiṃ) jasmine flowers to that Blessed One Sikhī, the Lokabandhu."
Ngài là quyến thuộc, là bà con của tất cả thế gian, nên gọi là Lokabandhu (Thế Thân). Tôi đã dâng hoa lài trắng, tức là đã cúng dường lên Đức Thế Tôn Sikhī, vị Lokabandhu đó.
Abhītarūpaṃ sīhaṃ vātiādikaṃ āyasmato pupphacaṅkoṭiyattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the venerable Pupphacaṅkoṭiya Thera begins with "Abhītarūpaṃ sīhaṃ vā" and so forth.
Lời kệ "Abhītarūpaṃ sīhaṃ vā" (Như sư tử không sợ hãi) v.v. là Apadāna của Tôn giả Pupphacaṅkoṭiyatthera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto mahāvibhavasampanno satthari pasīditvā pasannākāraṃ dassento suvaṇṇavaṇṇaṃ anojapupphamocinitvā caṅkoṭakaṃ pūretvā bhagavantaṃ pūjetvā ‘‘bhagavā, imassa nissandena nibbattanibbattaṭṭhāne suvaṇṇavaṇṇo pūjanīyo hutvā nibbānaṃ pāpuṇeyya’’nti patthanamakāsi.
This one, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, and accumulating merits that lead to release in various existences, was reborn in the time of the Buddha Sikhī in a family home. Having attained understanding and being endowed with great prosperity, he, showing his devotion to the Teacher, plucked golden-colored anojapuppha flowers, filled a basket (caṅkoṭaka) with them, worshipped the Buddha, and made the aspiration, "May I, as a result of this action, be reborn with a golden complexion and be worthy of veneration in every existence I am reborn, and attain Nibbāna."
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Sikhī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, với tài sản dồi dào, vị ấy đã tịnh tín nơi Đấng Đạo Sư. Để thể hiện lòng tịnh tín, vị ấy hái hoa anojā màu vàng, chất đầy vào một cái giỏ nhỏ, cúng dường lên Đức Thế Tôn và nguyện cầu: "Bạch Đức Thế Tôn, do quả báo của thiện nghiệp này, trong mỗi kiếp tái sinh, con sẽ có thân màu vàng, được mọi người tôn kính và đạt đến Niết Bàn."
So tena puññakammena devamanussesu nibbatto sabbattha pūjito suvaṇṇavaṇṇo abhirūpo ahosi.
Through that meritorious deed, he was reborn among devas and humans, was honored everywhere, and was of golden complexion and beautiful form.
Do thiện nghiệp đó, vị ấy sinh ra trong cõi trời và loài người, được mọi nơi tôn kính, có thân màu vàng và dung mạo xinh đẹp.
So aparabhāge imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto satthari pasīditvā pabbajito vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahā ahosi.
Later, in this Buddha's dispensation, he was reborn into a prosperous family, grew up, developed faith in the Teacher, ordained, cultivated insight (vipassanā), and not long after, became an Arahant.
Sau này, trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, với lòng tịnh tín nơi Đấng Đạo Sư, vị ấy xuất gia. Không lâu sau, vị ấy phát triển thiền quán và trở thành một bậc A-la-hán.
68-9. So pattaarahattaphalo attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento abhītarūpaṃ sīhaṃ vātiādimāha.
68-9. Having attained the fruit of Arahantship, he remembered his past deeds, became joyful, and, revealing the apadāna of his past conduct, said, "Abhītarūpaṃ sīhaṃ vā" and so on.
68-9. Sau khi đạt được quả vị A-la-hán, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình bằng câu "Abhītarūpaṃ sīhaṃ vā" (Như sư tử không sợ hãi) v.v.
Tattha sīhanti dvipadacatuppadādayo satte abhibhavati ajjhottharatīti sīho, abhītarūpo abhītasabhāvo, taṃ abhītarūpaṃ sīhaṃ iva nisinnaṃ pūjesinti sambandho.
There, Sīha means a lion because it overcomes and dominates all two-legged, four-legged, and other beings. Abhītarūpa means one whose form is fearless, one whose nature is fearless. The connection is, "I worshipped the Blessed One seated like a lion of fearless form."
Trong đó, "sīhaṃ" (sư tử) là loài sư tử chế ngự, áp đảo các loài hữu tình hai chân, bốn chân, v.v. "abhītarūpo" là có hình tướng không sợ hãi, có bản chất không sợ hãi. Ý nghĩa là: Tôi cúng dường vị Phật đang ngồi như sư tử không sợ hãi đó.
Pakkhīnaṃ aggaṃ garuḷarājaṃ iva pavaraṃ uttamaṃ byaggharājaṃ iva abhi visesena jātaṃ sabbasīhānaṃ visesaṃ kesarasīhaṃ iva tilokassa saraṇaṃ sikhiṃ sammāsambuddhaṃ.
The Buddha Sikhī, the refuge of the three worlds (tilokassa saraṇaṃ), who is supreme (pavaraṃ uttamaṃ) like Garuḷarāja, the foremost among birds; like the lord of tigers; and like a lion with a mane, which is especially born and unique among all lions.
Tôi cúng dường Đức Chánh Đẳng Giác Sikhī, bậc tối thượng như vua chim Garuda, như vua hổ, bậc đặc biệt sinh ra khác biệt với tất cả các loài sư tử, như sư tử bờm vàng, là nơi nương tựa của ba cõi.
Kiṃ bhūtaṃ?
Of what nature?
Ngài là bậc như thế nào?
Anejaṃ nikkilesaṃ khandhamārādīhi aparājitaṃ nisinnaṃ sikhinti sambandho.
The connection is, "The Buddha Sikhī, seated, who is unshakeable (anejaṃ), free from defilements (nikkilesaṃ), and unconquered (aparājitaṃ) by the Māras of aggregates (khandhamāra) and others."
Ngài là bậc không dao động, không phiền não, không bị đánh bại bởi các Ma vương như Khẩn-đà-ma-la, v.v., đang ngồi. Ý nghĩa là: Tôi cúng dường Đức Phật Sikhī đang ngồi.
Māraṇānagganti sabbakilesānaṃ māraṇe sosane viddhaṃsane aggaṃ seṭṭhaṃ kilese mārentānaṃ paccekabuddhabuddhasāvakānaṃ vijjamānānampi tesaṃ agganti attho.
Māraṇānaggaṃ means the foremost and most excellent in killing, drying up, and destroying all defilements. The meaning is that he is the foremost even among Paccekabuddhas and disciples of the Buddha who kill defilements, even though they exist.
"Māraṇānaggaṃ" có nghĩa là bậc tối thượng trong việc tiêu diệt, làm khô héo, hủy diệt tất cả các phiền não; là bậc tối thượng hơn cả các vị Độc Giác Phật và các đệ tử Phật, những người cũng tiêu diệt phiền não.
Bhikkhusaṅghapurakkhataṃ parivāritaṃ parivāretvā nisinnaṃ sikhinti sambandho.
Bhikkhusaṅghapurakkhataṃ means surrounded and accompanied by the community of bhikkhus. The connection is, "the Buddha Sikhī, seated, surrounded."
"Bhikkhusaṅghapurakkhataṃ" (được Tăng chúng vây quanh) là Đức Phật Sikhī đang ngồi được Tăng chúng vây quanh.
Āpāṭaliṃ ahaṃ pupphantiādikaṃ āyasmato nāgasamālattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the venerable Nāgasamāla Thera begins with "Āpāṭaliṃ ahaṃ pupphaṃ" and so forth.
Lời kệ "Āpāṭaliṃ ahaṃ puppha" (Tôi đã dâng hoa păṭalī) v.v. là Apadāna của Tôn giả Nāgasamālatthera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā tathārūpasajjanasaṃsaggassa alābhena satthari dharamānakāle dassanasavanapūjākammamakaritvā parinibbutakāle tassa bhagavato sārīrikadhātuṃ nidahitvā katacetiyamhi cittaṃ pasādetvā pāṭalipupphaṃ pūjetvā somanassaṃ uppādetvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā teneva somanassena tato kālaṃ kato tusitādīsu chasu devalokesu sukhamanubhavitvā aparabhāge manussesu manussasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto nāgarukkhapallavakomaḷasadisasarīrattā nāgasamāloti mātāpitūhi katanāmadheyyo bhagavati pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
This Elder, having made aspirations in the presence of past Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of rebirth in various existences. In the time of Sikhī Bhagavā, he was reborn in a certain family, attained maturity, and established a household. Due to not having the association of such good people, he did not perform the acts of seeing, hearing the Dhamma, or paying homage while the Teacher was alive. After the Bhagavā had attained parinibbāna, he placed the bodily relics of that Bhagavā, and with his mind purified at the cetiya built over them, he offered pāṭali flowers, generated joy, and remained alive for his full lifespan. Having passed away from that existence with that same joy, he experienced happiness in the six divine realms, such as Tusita. Later, he experienced human prosperity among humans. In this Buddha's dispensation, he was reborn in a family, attained maturity, and was named Nāgasamāla by his parents because his body was as tender as a young shoot of a nāga tree. Filled with faith in the Bhagavā, he went forth and soon became an Arahant.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Sikhī, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, đã lập gia đình. Do không có cơ hội giao tiếp với những bậc thiện tri thức như vậy, vị ấy đã không thực hiện các hành vi chiêm bái, lắng nghe Pháp, cúng dường trong thời Đức Đạo Sư còn tại thế. Sau khi Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn, vị ấy đã tịnh tín tâm ý nơi bảo tháp được xây dựng để tôn trí xá-lợi của Đức Thế Tôn. Vị ấy cúng dường hoa păṭalī, sanh tâm hoan hỷ, sống trọn đời. Do sự hoan hỷ đó, sau khi mệnh chung từ kiếp đó, vị ấy đã hưởng an lạc trong sáu cõi trời như cõi Đâu-suất, v.v. Sau này, vị ấy sinh ra trong loài người, hưởng thụ mọi phước báu của loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, do thân thể mềm mại như chồi non của cây Nāga (cây kèn kèn), nên được cha mẹ đặt tên là Nāgasamāla. Vị ấy tịnh tín nơi Đức Thế Tôn, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành một bậc A-la-hán.
1. So pacchā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento āpāṭaliṃ ahaṃ pupphantiādimāha.
Later, recollecting his past kamma and filled with joy, he revealed his former deeds, saying, " āpāṭaliṃ ahaṃ pupphan" (I offered a pāṭali flower), and so on.
1. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình bằng câu "Āpāṭaliṃ ahaṃ puppha" (Tôi đã dâng hoa păṭalī) v.v.
Tattha āpāṭalinti ā samantato, ādarena vā pāṭalipupphaṃ gahetvā ahaṃ thūpamhi abhiropesiṃ pūjesinti attho.
In this, āpāṭaliṃ means, I, having respectfully taken a pāṭali flower from all around, abhiropesiṃ (offered) it, i.e., venerated it, at the thūpa.
Trong đó, "āpāṭaliṃ" có nghĩa là tôi đã lấy hoa păṭalī từ khắp nơi hoặc với lòng tôn kính, và dâng lên bảo tháp, tức là đã cúng dường.
Ujjhitaṃ sumahāpatheti sabbanagaravāsīnaṃ vandanapūjanatthāya mahāpathe nagaramajjhe vīthiyaṃ ujjhitaṃ uṭṭhāpitaṃ, iṭṭhakakammasudhākammādīhi nipphāditanti attho.
Ujjhitaṃ sumahāpathe means, it was erected on the main road, in the street in the middle of the city, for all city dwellers to venerate and pay homage, meaning it was completed with brickwork, plasterwork, and so on.
"Ujjhitaṃ sumahāpathe" có nghĩa là được dựng lên, được đặt lên trên con đường lớn, trên phố giữa thành phố, để tất cả cư dân thành phố chiêm bái và cúng dường; tức là được hoàn thành bằng công việc xây gạch, trát vữa, v.v.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthattā ca suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood, as it has been explained below and is evident in meaning.
Phần còn lại dễ hiểu vì đã được trình bày theo cách tương tự ở dưới và có ý nghĩa rõ ràng.
Akkantañca padaṃ disvātiādikaṃ āyasmato padasaññakattherassa apadānaṃ.
" Akkantañca padaṃ disvā" (Having seen the trodden footprint) and so on, is the Apadāna of the Venerable Thera Padasaññaka.
Lời kệ "Akkantañca padaṃ disvā" (Thấy dấu chân đã được đặt) v.v. là Apadāna của Tôn giả Padasaññakatthera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro uppannuppannabhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle ekasmiṃ saddhāsampanne upāsakagehe nibbatto viññutaṃ patto ratanattaye pasanno bhagavatā tassa anukampāya dassitaṃ padacetiyaṃ disvā pasanno lomahaṭṭhajāto vandanapūjanādibahumānamakāsi.
This Elder, too, having made aspirations in the presence of past Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of rebirth in every existence that arose. In the time of Tissa Bhagavā, he was reborn in a certain faithful lay follower's family, attained maturity, and, filled with faith in the Triple Gem, saw the footprint cetiya shown by the Bhagavā out of compassion for him. Delighted and thrilled, he performed much veneration and homage.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong mỗi kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Tissa, vị ấy sinh ra trong một gia đình cư sĩ đầy lòng tịnh tín. Khi trưởng thành, vị ấy tịnh tín nơi Tam Bảo. Khi thấy dấu chân Phật được Đức Thế Tôn hiển thị vì lòng bi mẫn đối với vị ấy, vị ấy sanh tâm tịnh tín, nổi da gà, và thực hiện nhiều sự tôn kính như chiêm bái, cúng dường, v.v.
So teneva sukhette sukatena puññena tato cuto sagge nibbatto tattha dibbasukhamanubhavitvā aparabhāge manussesu jāto manussasampattiṃ sabbamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampannakule nibbatto vuddhimanvāya saddhājāto pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi, purākatapuññanāmena padasaññakattheroti pākaṭo.
Having passed away from that existence due to that well-performed merit in a good field, he was reborn in the heavenly realms, experienced divine happiness there. Later, he was reborn among humans, experienced all human prosperity. In this Buddha's dispensation, he was reborn into a wealthy family, and having grown up and generated faith, he went forth and soon became an Arahant, renowned as Padasaññakatthera by the name of his past meritorious deed.
Do thiện nghiệp đã được thực hiện tốt trên mảnh ruộng phước lành đó, sau khi mệnh chung từ kiếp đó, vị ấy sinh ra ở cõi trời, hưởng an lạc cõi trời. Sau này, vị ấy sinh ra trong loài người, hưởng thụ mọi phước báu của loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, với lòng tịnh tín, vị ấy xuất gia và không lâu sau đã trở thành một bậc A-la-hán, được biết đến với tên gọi Padasaññakatthera (Trưởng lão Ghi nhớ Dấu chân) do thiện nghiệp đã tạo trong quá khứ.
5. So ekadivasaṃ attano pubbakammaṃ saritvā pubbacaritāpadānaṃ pakāsento akkantañca padaṃ disvātiādimāha.
One day, recollecting his past kamma, he revealed his former deeds, saying, " akkantañca padaṃ disvā" (Having seen the trodden footprint), and so on.
5. Một ngày nọ, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình bằng câu "Akkantañca padaṃ disvā" (Thấy dấu chân đã được đặt) v.v.
Tattha akkantanti akkamitaṃ dassitaṃ.
In this, akkantaṃ means, trodden, shown.
Trong đó, "akkantaṃ" có nghĩa là dấu chân đã được đặt, đã được hiển thị.
Sabbabuddhānaṃ sabbadā caturaṅgulopariyeva gamanaṃ, ayaṃ pana tassa saddhāsampannataṃ ñatvā ‘‘eso imaṃ passatū’’ti padacetiyaṃ dassesi, tasmā so tasmiṃ pasīditvā vandanapūjanādisakkāramakāsīti attho.
All Buddhas always walk four finger-breadths above the ground. But this Tissa Bhagavā, knowing his great faith, showed the footprint cetiya, saying, "May this person see this." Therefore, that person, being delighted with him, offered homage and veneration. This is the meaning.
Tất cả các Đức Phật đều đi trên không trung cách mặt đất bốn ngón tay. Nhưng Đức Phật này, biết được lòng tịnh tín của vị ấy, đã hiển thị dấu chân Phật và nói: "Mong vị này thấy dấu chân này." Do đó, vị ấy đã tịnh tín nơi Đức Phật và thực hiện các sự tôn kính như chiêm bái, cúng dường, v.v.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is evident in meaning everywhere.
Phần còn lại đều có ý nghĩa rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Dumagge paṃsukūlikantiādikaṃ āyasmato buddhasaññakattherassa apadānaṃ.
" Dumagge paṃsukūlikaṃ" (The rag-robe on the treetop) and so on, is the Apadāna of the Venerable Thera Buddhasaññaka.
Lời kệ "Dumagge paṃsukūlikaṃ" (Y áo phấn tảo trên ngọn cây) v.v. là Apadāna của Tôn giả Buddhasaññakatthera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto saddhājāto dumagge laggitaṃ bhagavato paṃsukūlacīvaraṃ disvā pasannamānaso ‘‘arahaddhaja’’nti cintetvā vandanapūjanādisakkāramakāsi.
This Elder, too, having made aspirations in the presence of past Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of rebirth in various existences. In the time of Tissa Bhagavā, he was reborn in a certain family, grew up, and, filled with faith, saw the Bhagavā's rag-robe caught on the treetop. With a delighted mind, he thought, "This is the banner of Arahants," and performed acts of veneration and homage.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Tissa, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, với lòng tịnh tín, vị ấy thấy y áo phấn tảo của Đức Thế Tôn bị mắc trên ngọn cây, sanh tâm hoan hỷ, nghĩ rằng "Đây là cờ hiệu của bậc A-la-hán", và đã thực hiện các sự tôn kính như chiêm bái, cúng dường, v.v.
So tena puññakammena devamanussasampattimanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne ekasmiṃ kulagehe nibbatto saddhājāto pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Through that meritorious deed, he experienced divine and human prosperity. In this Buddha's dispensation, he was reborn into a wealthy family, and having generated faith, he went forth and soon became an Arahant.
Do thiện nghiệp đó, vị ấy đã hưởng thụ phước báu của cõi trời và loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quyền quý, với lòng tịnh tín, vị ấy xuất gia và không lâu sau đã trở thành một bậc A-la-hán.
9. So pattaarahattādhigamo attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento dumagge paṃsukūlikantiādimāha.
Having attained arahantship, recollecting his past kamma, he revealed his former deeds with joy, saying, " dumagge paṃsukūlikaṃ" (the rag-robe on the treetop), and so on.
9. Sau khi đạt được quả vị A-la-hán, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, tuyên bố Apadāna về hạnh nghiệp quá khứ của mình bằng câu "Dumagge paṃsukūlikaṃ" (Y áo phấn tảo trên ngọn cây) v.v.
Tattha dhunāti kampatīti dumo.
In this, dumo means "it shakes" or "it quivers."
Trong đó, "dumo" (cây) là cái rung động, cái lay động.
Duhati pūreti ākāsatalanti vā dumo, dumassa aggo koṭīti dumaggo, tasmiṃ dumagge.
Or, dumo means "it fills the sky." Dumaggo is the top or tip of the duma; tasmiṃ dumagge means "on that treetop."
Hoặc là, cây (dumo) là thứ bao phủ hay lấp đầy bầu trời (ākāsatalanti). Ngọn cây (dumassa aggo) là đỉnh (koṭīti), nên gọi là dumaggo. Trên ngọn cây (tasmiṃ dumagge).
Paṃsumiva paṭikkūlabhāvaṃ amanuññabhāvaṃ ulati gacchatīti paṃsukūlaṃ, paṃsukūlameva paṃsukūlikaṃ, satthuno paṃsukūlaṃ dumagge laggitaṃ disvā ahaṃ añjaliṃ paggahetvā taṃ paṃsukūlaṃ avandiṃ paṇāmamakāsinti attho.
Paṃsukūlaṃ means "it goes to the state of being disgusting, disagreeable, like dust"; paṃsukūlikaṃ is indeed a paṃsukūla. Having seen the Teacher's paṃsukūla robe caught on the treetop, I, raising my hands in añjali, avandiṃ that paṃsukūla, meaning I paid homage. This is the meaning.
Nghĩa là: (Thứ) đi đến trạng thái ghê tởm, trạng thái không khả ái, như bụi bẩn (paṃsumiva), nên gọi là paṃsukūlaṃ. Chính paṃsukūlaṃ là paṃsukūlikaṃ. Tôi đã thấy y phấn tảo của Bậc Đạo Sư mắc trên ngọn cây, đã chắp tay và đảnh lễ (avandiṃ) y phấn tảo đó, tức là đã thực hiện sự đảnh lễ.
Tanti nipātamattaṃ.
Taṃ is merely a particle.
Taṃ chỉ là một giới từ.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is evident in meaning everywhere.
Tất cả những phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
Kānanaṃ vanamoggayhātiādikaṃ āyasmato bhisāluvadāyakattherassa apadānaṃ.
" Kānanaṃ vanamoggayhā" (Having entered the forest grove) and so on, is the Apadāna of the Venerable Thera Bhisāluvadāyaka.
Lời Apadāna của Tôn giả Bhisāluvadāyaka Thera bắt đầu bằng Kānanaṃ vanamoggayhā.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle himavantassa samīpe araññāvāse vasanto vanamūlaphalāhāro vivekavasenāgataṃ vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pañcabhisāluve adāsi.
This Elder, too, having made aspirations in the presence of past Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of rebirth in various existences. In the time of Vipassī Bhagavā, he was residing in a forest dwelling near the Himalayas, subsisting on forest roots and fruits. Having seen Vipassī Bhagavā, who had come by way of solitude, he became delighted and offered five bhisālu roots (lotus stalks/arum roots).
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy những thiện nghiệp làm nền tảng cho sự giải thoát trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Phật Vipassī, Ngài sống trong một khu rừng gần dãy Hy Mã Lạp Sơn, ăn rễ cây và trái cây rừng. Khi thấy Đức Phật Vipassī đến ẩn cư, Ngài với tâm hoan hỷ đã cúng dường năm củ sen (bhisālu).
Bhagavā tassa cittaṃ pasādetuṃ passantasseva paribhuñji.
The Bhagavā consumed them right before his eyes to gladden his mind.
Đức Thế Tôn đã thọ dụng ngay trước mắt Ngài để làm cho tâm Ngài hoan hỷ.
So tena cittappasādena kālaṃ katvā tusitādīsu sampattimanubhavitvā pacchā manussasampattiñca anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vibhavasampattiṃ patto taṃ pahāya sāsane pabbajito nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having passed away with that mental joy, he experienced prosperity in Tusita and other realms. Later, he experienced human prosperity. In this Buddha's dispensation, he was reborn into a certain family, attained wealth and prosperity, but abandoning it, he went forth in the Dispensation and soon attained Arahantship.
Với sự hoan hỷ tâm đó, Ngài qua đời, hưởng phúc báu ở cõi trời Tusita và các cõi khác. Sau đó, Ngài cũng hưởng phúc báu làm người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình quyền quý, đạt được sự giàu sang, rồi từ bỏ tất cả để xuất gia trong Giáo pháp, và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán quả.
13. So tato attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento kānanaṃ vanamoggayhātiādimāha.
Having attained that, recollecting his past kamma and filled with joy, he revealed his former deeds, saying, " kānanaṃ vanamoggayhā" (Having entered the forest grove), and so on.
13. Sau đó, Ngài nhớ lại nghiệp thiện quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, đã tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng Kānanaṃ vanamoggayhā.
Taṃ heṭṭhā vuttatthameva.
That meaning has already been stated below.
Ý nghĩa của nó đã được giải thích ở trên.
Vasāmi vipine ahanti vivekavāso ahaṃ vasāmīti sambandho.
Vasāmi vipine ahaṃ means, "I dwell in a secluded forest." This is the connection.
Vasāmi vipine ahaṃ có nghĩa là "Ta sống trong rừng ẩn dật".
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is evident in meaning.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
Khaṇḍo nāmāsi nāmenātiādikaṃ āyasmato ekasaññakattherassa apadānaṃ.
" Khaṇḍo nāmāsi nāmenā" (His name was Khaṇḍa) and so on, is the Apadāna of the Venerable Thera Ekasaññaka.
Lời Apadāna của Tôn giả Ekasaññaka Thera bắt đầu bằng Khaṇḍo nāmāsi nāmenā.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patto ratanattaye pasannamānaso tassa satthuno khaṇḍaṃ nāma aggasāvakaṃ bhikkhāya caramānaṃ disvā saddahitvā piṇḍapātamadāsi.
This Elder, too, having made aspirations in the presence of past Buddhas, accumulated merits that lead to the cessation of rebirth in various existences. In the time of Vipassī Bhagavā, he was reborn into a family, attained maturity, and with a mind purified in the Triple Gem, he saw the chief disciple of that Teacher named Khaṇḍa, who was going on alms-round. Having faith in its efficacy, he offered alms-food.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy những thiện nghiệp làm nền tảng cho sự giải thoát trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Phật Vipassī, Ngài sinh ra trong một gia đình, đạt được sự hiểu biết. Với tâm hoan hỷ đối với Tam Bảo, Ngài thấy vị Đại đệ tử của Đức Phật đó tên là Khaṇḍa đang đi khất thực, và với đức tin vững chắc, Ngài đã cúng dường một bát cơm.
So tena puññakammena devamanussasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Through that meritorious deed, having experienced the fortunes of gods and humans, he was reborn in a certain family home in Savatthi during this Buddha's dispensation. Having reached maturity, he listened to the Teacher's Dhamma discourse, gained faith, and, having gone forth, became an Arahant not long after.
Với nghiệp thiện đó, Ngài đã hưởng các phúc báu của chư thiên và loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình ở Sāvatthī, đạt được sự hiểu biết. Nghe pháp của Đức Đạo Sư, Ngài có được đức tin, xuất gia và không lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán.
So ekadivasaṃ piṇḍapātassa saññaṃ manasikaritvā paṭiladdhavisesattā ekasaññakattheroti pākaṭo.
One day, having applied his mind to the perception of almsfood, and having attained a special distinction, he became known as Ekasaññakatthera.
Một ngày nọ, Ngài đã chú tâm vào tưởng về bát cơm cúng dường, và do đã đạt được sự đặc biệt (A-la-hán quả), Ngài được biết đến với tên Trưởng lão Ekasaññaka.
18. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento khaṇḍo nāmāsi nāmenātiādimāha.
Later, that Thera, recalling his past kamma, became joyful, and revealing the Apadāna of his former life, he said, khaṇḍo nāmāsi nāmenā (My name was Khanda).
18. Sau đó, Ngài nhớ lại nghiệp thiện quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, đã tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng Khaṇḍo nāmāsi nāmenā.
Tattha tassa aggasāvakattherassa kilesānaṃ khaṇḍitattā khaṇḍoti nāmaṃ.
Here, because that chief disciple Thera had shattered defilements, his name was Khaṇḍa.
Ở đây, tên Khaṇḍa của vị Đại đệ tử Trưởng lão đó là do Ngài đã chặt đứt (khaṇḍitattā) các phiền não.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
Himavantassāvidūretiādikaṃ āyasmato tiṇasantharadāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Tiṇasantharadāyakatthera begins with himavantassāvidūre.
Lời Apadāna của Tôn giả Tiṇasantharadāyaka Thera bắt đầu bằng Himavantassāvidūre.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto buddhuppādato pageva uppannattā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantassa avidūre ekaṃ saraṃ nissāya paṭivasati.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, and accumulating merits that lead to liberation in various existences, was reborn in a certain family home during the time of Tisso Bhagavā. Having been born before the appearance of the Buddha, he abandoned the household life and took up the ascetic's ordination, dwelling near a certain lake not far from the Himavanta mountain range.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy những thiện nghiệp làm nền tảng cho sự giải thoát trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Phật Tissa, Ngài sinh ra trong một gia đình. Do được sinh ra trước khi Đức Phật xuất hiện, Ngài đã từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, và sống nương tựa một hồ nước gần dãy Hy Mã Lạp Sơn.
Tasmiṃ samaye tisso bhagavā tassānukampāya ākāsena agamāsi.
At that time, Tisso Bhagavā traveled through the sky out of compassion for him.
Vào thời điểm đó, Đức Phật Tissa đã đi trên không trung vì lòng từ bi đối với Ngài.
Atha kho so tāpaso ākāsato oruyha ṭhitaṃ taṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso tiṇaṃ lāyitvā tiṇasantharaṃ katvā nisīdāpetvā bahumānādarena pañcapatiṭṭhitena vanditvā paṭikuṭiko hutvā pakkāmi.
Then, that ascetic, seeing the Buddha who had descended from the sky and was standing there, became delighted, gathered grass, made a grass mat, seated him, and, having paid homage with profound reverence with the five-point prostration, he went away, bowing respectfully.
Rồi vị đạo sĩ đó thấy Đức Phật đã hạ xuống từ không trung và đứng đó, với tâm hoan hỷ, Ngài đã cắt cỏ, làm một chỗ ngồi bằng cỏ, mời Đức Phật ngồi, rồi với lòng tôn kính và cung kính, Ngài đã đảnh lễ bằng năm chi và rời đi với vẻ mặt cúi xuống.
So yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto anekavidhasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Having lived for his full lifespan, he passed away from that existence and wandered through the realms of gods and humans, experiencing manifold prosperity. During this Buddha's dispensation, he was reborn in a certain family home, grew up, became confident in the Teacher, and having gone forth, became an Arahant not long after.
Ngài sống trọn tuổi thọ, sau đó chuyển kiếp, luân hồi giữa chư thiên và loài người, hưởng vô số phúc báu. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình, trưởng thành, có đức tin nơi Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán.
22. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento himavantassāvidūretiādimāha.
Later, recalling his past kamma, that Thera became joyful and, revealing the Apadāna of his former life, he said, himavantassāvidūre (not far from the Himavanta mountain range).
22. Sau đó, Ngài nhớ lại nghiệp thiện quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, đã tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng Himavantassāvidūre.
Taṃ heṭṭhā vuttatthameva.
That explanation is the same as given below.
Ý nghĩa của nó đã được giải thích ở trên.
Mahājātassaroti ettha pana saranti ettha pānīyatthikā dvipadacatuppadādayo sattāti saraṃ, atha vā saranti ettha nadīkandarādayoti saraṃ, mahanto ca so sayameva jātattā saro ceti mahājātassaro.
Here, in mahājātassaro, creatures with two or four feet seeking water go to this place, hence it is called "sara." Alternatively, rivers and ravines flow into this place, hence it is called "sara." It is called "Mahājātassaro" because it is great and arose by itself. It should be understood that it was referred to as "Mahājātassaro" because its name was not as well-known as the Anotatta and Chaddanta lakes.
Ở đây, về Mahājātassaro, hồ nước được gọi là saraṃ vì các sinh vật hai chân, bốn chân, v.v., đến đó để uống nước. Hoặc, hồ nước được gọi là saraṃ vì nước từ các con sông, khe núi, v.v., chảy vào đó. Hồ lớn đó tự nhiên mà có, nên được gọi là Mahājātassaro.
Anotattachaddantadahādayo viya apākaṭanāmattā ‘‘mahājātassaro’’ti vuttoti daṭṭhabbo.
It should be understood that it was referred to as "Mahājātassaro" because its name was not as well-known as the Anotatta and Chaddanta lakes.
Nên hiểu rằng nó được gọi là "Mahājātassaro" vì tên của nó không nổi tiếng như các hồ Anotatta hay Chaddanta.
Satapattehi sañchannoti ekekasmiṃ pupphe satasatapattānaṃ vasena satapatto, satapattasetapadumehi sañchanno gahanībhūtoti attho.
Satapattehi sañchanno means it was covered with white lotuses having a hundred petals, becoming thick with lotuses.
Satapattehi sañchanno có nghĩa là được bao phủ dày đặc bởi những hoa sen trắng có một trăm cánh (satapatta), mỗi bông hoa có một trăm cánh.
Nānāsakuṇamālayoti aneke haṃsakukkuṭakukkuhadeṇḍibhādayo ekato kuṇanti saddaṃ karontīti sakuṇāti laddhanāmānaṃ pakkhīnaṃ ālayo ādhārabhūtoti attho.
Nānāsakuṇamālayo means it was a dwelling place for various birds such as geese, cuckoos, and lapwings, which make sounds together, hence they are called sakuṇā.
Nānāsakuṇamālayo có nghĩa là nơi trú ngụ của nhiều loài chim như thiên nga, gà rừng, cu cu, cú vọ, v.v., cùng nhau hót líu lo.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
Tiṃsakappasahassamhītiādikaṃ āyasmato sūcidāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Sūcidāyakatthera begins with tiṃsakappasahassamhī.
Lời Apadāna của Tôn giả Sūcidāyaka Thera bắt đầu bằng Tiṃsakappasahassamhī.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya bhagavato cīvarakammaṃ kātuṃ pañca sūciyo adāsi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, and accumulating merits that lead to liberation in various existences, was reborn in a certain family home during the time of Sumedha Bhagavā. Having grown up, he gave five needles for the robe-making of the Buddha.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật tối thượng quá khứ, tích lũy những thiện nghiệp làm nền tảng cho sự giải thoát trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Phật Sumedha, Ngài sinh ra trong một gia đình. Khi trưởng thành, Ngài đã cúng dường năm cây kim để may y cho Đức Phật.
So tena puññena devamanussesu puññamanubhavitvā vicaranto uppannuppannabhave tikkhapañño hutvā pākaṭo imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā pabbajanto tikkhapaññatāya khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇi.
Through that merit, he experienced fortunes among gods and humans, and in every existence he was born, he became known for his sharp wisdom. In this Buddha's dispensation, he was reborn in a certain family home, grew up, became confident in the Teacher, and having gone forth, he attained Arahantship at the very moment of shaving his head due to his sharp wisdom.
Với nghiệp thiện đó, Ngài đã hưởng phúc báu giữa chư thiên và loài người. Trong mỗi kiếp sống, Ngài đều nổi tiếng là người có trí tuệ sắc bén. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình. Khi trưởng thành, với đức tin nơi Đức Đạo Sư, Ngài xuất gia. Do trí tuệ sắc bén, Ngài đã chứng đắc A-la-hán quả ngay khi cạo tóc.
30. So aparabhāge puññaṃ paccavekkhanto taṃ disvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento tiṃsakappasahassamhītiādimāha.
Later, that Thera, reflecting on his merit, saw it and became joyful. Then, revealing the Apadāna of his former life, he said, tiṃsakappasahassamhī.
30. Sau đó, Ngài quán xét nghiệp thiện của mình, thấy được điều đó, với tâm hoan hỷ, đã tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng Tiṃsakappasahassamhī.
Antarantaraṃ panettha suviññeyyameva.
The meanings of the intermediate terms are easily understood here.
Ở đây, những phần giữa các câu rất dễ hiểu.
31. Pañcasūcī mayā dinnāti ettha sūcati chiddaṃ karoti vijjhatīti sūci, pañcamattā sūcī pañcasūcī mayā dinnāti attho.
In pañcasūcī mayā dinnā, a needle sūci means that which pierces, makes holes, or pricks. Five needles, pañcasūcī, means "five needles were given by me."
31. Về Pañcasūcī mayā dinnā, sūci là thứ đâm xuyên, tạo lỗ. Pañcasūcī là năm cây kim. Nghĩa là tôi đã cúng dường năm cây kim.
Sesaṃ suviññeyyamevāti.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādikaṃ āyasmato pāṭalipupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Pāṭalipupphiyatthera begins with suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ.
Lời Apadāna của Tôn giả Pāṭalipupphiya Thera bắt đầu bằng Suvaṇṇavaṇṇaṃ Sambuddhaṃ.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe seṭṭhiputto hutvā nibbatto vuddhippatto kusalākusalaññū satthari pasīditvā pāṭalipupphaṃ gahetvā satthu pūjesi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, and accumulating merits that lead to liberation in various existences, was reborn as a son of a wealthy merchant in a certain family home during the time of Tisso Bhagavā. Having grown up and knowing wholesome and unwholesome actions, he became confident in the Teacher and, taking a pāṭali flower, he offered it to the Teacher.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật tối thượng quá khứ, tích lũy những thiện nghiệp làm nền tảng cho sự giải thoát trong từng kiếp sống. Vào thời Đức Phật Tissa, Ngài sinh ra là con trai của một nhà triệu phú trong một gia đình. Khi trưởng thành, Ngài là người biết thiện và bất thiện. Với đức tin nơi Đức Đạo Sư, Ngài đã cầm một bông hoa Pāṭali và cúng dường lên Đức Đạo Sư.
So tena puññena bahudhā sukhasampattiyo anubhavanto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Through that merit, he experienced various forms of happiness and prosperity, wandering through the realms of gods and humans. In this Buddha's dispensation, he was reborn in a family home, grew up, became confident in the Teacher, and having gone forth, he became an Arahant not long after.
Với nghiệp thiện đó, Ngài đã hưởng nhiều loại phúc báu, luân hồi giữa chư thiên và loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình. Khi trưởng thành, với đức tin nơi Đức Đạo Sư, Ngài xuất gia và không lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán.
36. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādimāha.
Later, recalling his past kamma, that Thera became joyful and, revealing the Apadāna of his former life, he said, suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ.
36. Vị Trưởng lão ấy, sau này, nhớ lại nghiệp thiện quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói lên lời tự thuật về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu: “ Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ…” (Đức Phật có sắc vàng).
Tattha antarāpaṇeti ā samantato hiraññasuvaṇṇādikaṃ bhaṇḍaṃ paṇenti vikkiṇanti pattharanti etthāti āpaṇaṃ, āpaṇassa antaraṃ vīthīti antarāpaṇaṃ, tasmiṃ antarāpaṇe.
Here, antarāpaṇe means āpaṇa (market) is where goods like silver and gold are displayed and sold all around. Antarāpaṇa is the street or alley within the market; in that antarāpaṇa.
Trong đó, từ ngữ antarāpaṇe có nghĩa là: Nơi đây, người ta bày bán các loại hàng hóa như bạc, vàng, v.v… khắp xung quanh, nên gọi là āpaṇa (chợ). Con đường ở giữa chợ là antarāpaṇa (khu chợ, đường phố). Trong khu chợ ấy.
Suvaṇṇavaṇṇaṃ kañcanagghiyasaṃkāsaṃ dvattiṃsavaralakkhaṇaṃ sambuddhaṃ disvā pāṭalipupphaṃ pūjesinti attho.
Suvaṇṇavaṇṇaṃ means seeing the Sambuddha, who had a golden complexion like a golden archway and possessed the thirty-two major characteristics, and offering a pāṭali flower.
Suvaṇṇavaṇṇaṃ có nghĩa là: sau khi thấy Đức Sambuddha (Đức Phật Chánh Đẳng Giác) có sắc vàng, giống như cây trụ vàng, có ba mươi hai tướng tốt, thì đã cúng dường hoa pāṭali.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Các phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
Migaluddo pure āsintiādikaṃ āyasmato ṭhitañjaliyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Ṭhitañjaliyatthera begins with migaluddo pure āsi.
Câu “ Migaluddo pure āsiṃ…” (Xưa kia, tôi là người thợ săn thú) v.v… là tự thuật của Trưởng lão Ṭhitañjaliya.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tatthuppannabhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle purākatena ekena kammacchiddena nesādayoniyaṃ nibbattitvā viññutaṃ patto migasūkarādayo māretvā nesādakammena araññe vāsaṃ kappesi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas and accumulating merits that lead to liberation in various existences, was reborn in the hunter caste due to a certain past kamma flaw during the time of Tisso Bhagavā. Having reached maturity, he killed deer, wild boars, and other animals, and lived in the forest by means of his hunter's occupation.
Vị này cũng đã tạo các ba-la-mật trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Đến thời Đức Phật Tissa, do một nghiệp chướng đã tạo từ trước, vị ấy tái sanh vào dòng dõi người thợ săn, khi trưởng thành, sống trong rừng bằng nghề thợ săn, giết hại các loài thú rừng, heo rừng, v.v…
Tasmiṃ samaye tisso bhagavā tassānukampāya himavantaṃ agamāsi.
At that time, Tisso Bhagavā traveled to the Himavanta mountain range out of compassion for him.
Vào thời điểm đó, Đức Phật Tissa đã đến dãy Hy Mã Lạp Sơn vì lòng từ bi đối với người thợ săn ấy.
So taṃ dvattiṃsavaralakkhaṇehi asītānubyañjanabyāmappabhāhi ca jalamānaṃ bhagavantaṃ disvā somanassajāto paṇāmaṃ katvā gantvā paṇṇasanthare nisīdi.
That hunter, seeing the Buddha shining with the thirty-two major characteristics and the eighty minor characteristics and a fathom-long aura, became joyful, bowed down, and then sat on a leaf mat.
Người thợ săn ấy, thấy Đức Thế Tôn đang rực rỡ với ba mươi hai tướng tốt và tám mươi vẻ đẹp phụ, cùng với hào quang tỏa ra một sải tay, liền sanh tâm hoan hỷ, đảnh lễ rồi đến ngồi trên tấm trải lá.
Tasmiṃ khaṇe devo gajjanto asani pati, tato maraṇasamaye buddhamanussaritvā punañjalimakāsi.
At that moment, the sky thundered, and a thunderbolt struck. Thereafter, at the time of death, recalling the Buddha, he made a gesture of añjali once more.
Ngay lúc đó, chư thiên gầm thét, sấm sét đánh xuống, rồi khi sắp chết, người ấy nhớ đến Đức Phật và lại chắp tay.
So tena puññena sukhette katakusalattā akusalavipākaṃ paṭibāhitvā sagge nibbatto kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussesu manussasampattiyo ca anubhavitvā aparabhāge imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya purākatavāsanāya satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
So, by that merit, having performed wholesome deeds in a good field (of merit), he repelled unwholesome kamma-results, was reborn in heaven, experienced the enjoyments of the sensuous planes, and in human existences, experienced human prosperity. Afterwards, in this Buddha-era, he was reborn in a certain family household, and having grown up, due to his former karmic tendencies, he developed faith in the Teacher and went forth into homelessness, and before long, he became an Arahant.
Nhờ phước báu ấy, do đã tạo thiện nghiệp trên ruộng phước tốt lành, vị ấy đẩy lùi quả báo bất thiện, tái sanh lên cõi trời, hưởng thụ các phước báu dục giới, rồi tái sanh làm người, hưởng thụ các phước báu nhân loại. Sau này, trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sanh vào một gia đình gia chủ, khi trưởng thành, do tập khí đã tạo từ trước, vị ấy sanh lòng tịnh tín nơi Đức Đạo Sư, xuất gia sau khi nghe pháp và đạt được niềm tin, không lâu sau liền trở thành bậc A-la-hán.
42. So tato paraṃ attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento migaluddo pure āsintiādimāha.
42. Thereupon, that elder, recollecting his past kamma and filled with joy, revealed the account of his former conduct, beginning with "I was formerly a deer hunter."
42. Vị ấy, sau đó, nhớ lại nghiệp thiện quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói lên lời tự thuật về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu: “ Migaluddo pure āsiṃ…” (Xưa kia, tôi là người thợ săn thú).
Tattha migaluddoti migānaṃ māraṇaṃ upagacchatīti migaluddo.
Therein, migaluddo (deer hunter) means one who goes forth to kill deer.
Trong đó, migaluddo nghĩa là: kẻ chuyên đi giết hại các loài thú.
Miganti sīghaṃ vātavegena gacchanti dhāvantīti migā, tesaṃ migānaṃ māraṇe luddo dāruṇo lobhīti migaluddo.
Migā (deer) means those that go swiftly with the speed of wind, that run. Migaluddo means one who is cruel, fierce, and greedy in killing those deer.
Migā là những loài chạy nhanh như gió. Migaluddo là kẻ tàn nhẫn, tham lam trong việc giết hại các loài thú ấy.
So ahaṃ pure bhagavato dassanasamaye migaluddo āsiṃ ahosinti attho.
The meaning is: "I was a deer hunter formerly at the time of seeing the Blessed One."
Nghĩa là: Ta, pure (xưa kia), vào lúc thấy Đức Thế Tôn, āsiṃ (đã là) một người thợ săn thú.
Araññe kānaneti arati gacchati migasamūho etthāti araññaṃ, atha vā ā samantato rajjanti tattha vivekābhiratā buddhapaccekabuddhādayo mahāsārappattā sappurisāti araññaṃ.
Araññe kānane (in the forest grove): Arañña (forest) is where herds of deer roam; or, arajjanti (they delight) all around in it, those good people who have attained great essence, such as Buddhas and Paccekabuddhas, who delight in solitude. Kānana (grove) means where (animals) roar or make sounds in a repulsive or terrifying manner, or where they find (things). The connection is: "I was formerly a deer hunter in that forest grove."
Araññe kānane là: arañña (rừng) là nơi các đàn thú thường lui tới. Hoặc, arañña là nơi mà các bậc thiện trí như chư Phật, chư Độc Giác Phật, v.v… là những bậc đã đạt được cốt tủy vĩ đại, ưa thích sự thanh vắng, hoan hỷ khắp nơi. Kā (rừng) là nơi mà các loài thú kêu gào với dáng vẻ ghê tởm hoặc đáng sợ, hay là nơi chúng tìm thấy sự sống. Trong khu rừng đó, tôi đã là một người thợ săn thú từ trước, đó là mối liên hệ.
Kā kucchitākārena vā bhayānakākārena vā nadanti saddaṃ karonti, ānanti vindantīti vā kānanaṃ, tasmiṃ araññe kānane migaluddo pure āsinti sambandho.
The connection is: "I was formerly a deer hunter in that forest grove."
Kānanaṃ là nơi các loài thú kêu gào với dáng vẻ ghê tởm hoặc đáng sợ, hay là nơi chúng tìm thấy sự sống. Trong khu rừng đó, tôi đã là một người thợ săn thú từ trước, đó là mối liên hệ.
Tattha addasaṃ sambuddhanti tattha tasmiṃ araññe upagataṃ sambuddhaṃ addasaṃ addakkhinti attho.
Tattha addasaṃ sambuddhaṃ (there I saw the Fully Awakened One) means, "There, in that forest, I saw the Fully Awakened One who had arrived."
Tattha addasaṃ sambuddhaṃ có nghĩa là: Ở đó, trong khu rừng ấy, ta đã thấy, đã nhìn thấy Đức Sambuddha (Đức Phật Chánh Đẳng Giác) đang ngự đến.
Dassanaṃ pure ahosi avidūre, tasmā manodvārānusārena cakkhuviññāṇaṃ purecārikaṃ kāyaviññāṇasamaṅgiṃ pāpeti appetīti attho.
The seeing happened formerly, not far away. Therefore, following the mind-door, the eye-consciousness, being a forerunner, leads to and reaches the body-consciousness, meaning it brings it forth.
Sự nhìn thấy đã xảy ra trước đó, không xa. Do đó, theo sự vận hành của ý môn, nhãn thức đi trước dẫn đến sự hòa hợp với thân thức.
44. Tato me asanīpātoti ā samantato sananto gajjanto patatīti asani, asaniyā pāto patanaṃ asanīpāto, devadaṇḍoti attho.
44. Tato me asanīpāto (then a thunderbolt struck me) means that which strikes, roaring and thundering all around, is asani (thunderbolt). Asanīpāto is the striking or falling of a thunderbolt; it means a divine punishment.
44. Tato me asanīpāto có nghĩa là: asani là sấm sét, vì nó gầm rống và rơi xuống khắp nơi. Asanīpāto là sự rơi xuống của sấm sét, nghĩa là quả báo của chư thiên.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is everywhere clear in meaning.
Các phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
Padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato tipadumiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Tipadumiya begins with "There was a Victor named Padumuttara."
Câu “ Padumuttaro nāma jino…” (Đức Jina tên Padumuttara) v.v… là tự thuật của Trưởng lão Tipadumiya.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatiyaṃ mālākārakulagehe nibbatto vuddhippatto mālākārakammaṃ katvā vasanto ekadivasaṃ anekavidhāni jalajathalajapupphāni gahetvā rañño santikaṃ gantukāmo evaṃ cintesi – ‘‘rājā imāni tāva pupphāni disvā pasanno sahassaṃ vā dhanaṃ gāmādikaṃ vā dadeyya, lokanāthaṃ pana pūjetvā nibbānāmatadhanaṃ labhāmi, kiṃ me etesu sundara’’nti tena ‘‘bhagavantaṃ pūjetvā saggamokkhasampattiyo nipphādetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā vaṇṇavantaṃ atīva rattapupphattayaṃ gahetvā pūjesi.
This elder, too, having made aspirations in previous Buddhas, accumulating merits conducive to liberation in various existences, was reborn in the time of the Blessed One Padumuttara in a garland-maker's family in Haṃsavatī. Having grown up and established a garland-maker's trade, one day, wishing to go to the king with various aquatic and terrestrial flowers, he thought thus: "The king, seeing these flowers, being pleased, might give a thousand coins or a village and so on. But by venerating the World-Protector, I shall obtain the immortal treasure of Nibbāna. What good are these (worldly things) to me?" Thus, he thought, "It is fitting to venerate the Blessed One and attain the prosperities of heaven and liberation." So, he took three exceedingly red, beautiful flowers and offered them.
Vị này cũng đã tạo các ba-la-mật trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Đến thời Đức Phật Padumuttara, vị ấy tái sanh vào gia đình người làm vườn hoa ở Haṃsavatī, khi trưởng thành, sống bằng nghề làm vườn hoa. Một ngày nọ, vị ấy lấy nhiều loại hoa sen và hoa trên cạn, định đến gặp vua, liền suy nghĩ: “Vua thấy những bông hoa này chắc sẽ hoan hỷ mà ban cho ngàn đồng tiền hoặc làng mạc, v.v… Nhưng nếu ta cúng dường Đức Lokanātha (Đấng Cứu Thế), ta sẽ đạt được tài sản bất tử là Niết Bàn. Trong hai điều này, điều nào tốt hơn cho ta?” Vì vậy, vị ấy nghĩ: “Nên cúng dường Đức Thế Tôn để đạt được các phước báu cõi trời và Niết Bàn giải thoát.” Sau khi suy nghĩ như vậy, vị ấy lấy ba bông hoa sen đỏ thắm, rất đẹp, rồi cúng dường.
Tāni gantvā ākāsaṃ chādetvā pattharitvā aṭṭhaṃsu.
They ascended, covered the sky, spread out, and remained there.
Những bông hoa ấy bay lên, che phủ và trải rộng trên bầu trời rồi đứng yên.
Nagaravāsino acchariyabbhutacittajātā celukkhepasahassāni pavattayiṃsu.
The city dwellers, filled with wonder and amazement, performed thousands of cloth-throws.
Dân chúng trong thành sanh tâm kinh ngạc và kỳ diệu, tung hô ngàn lần bằng cách vỗ tay và reo hò.
Taṃ disvā bhagavā anumodanaṃ akāsi.
Seeing that, the Blessed One gave his approval.
Thấy vậy, Đức Thế Tôn đã tùy hỷ (tán thán).
So tena puññena devamanussesu sampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde gahapatikule nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
By that merit, he experienced prosperity among devas and humans, and having wandered in saṃsāra, in this Buddha-era, he was reborn in a householder's family. Having grown up, he developed faith in the Teacher after hearing the Dhamma, and having acquired faith, he went forth into homelessness, and before long, he became an Arahant.
Nhờ phước báu ấy, vị ấy đã hưởng thụ các phước báu ở cõi trời và cõi người, rồi luân hồi. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sanh vào một gia đình gia chủ, khi trưởng thành, do nghe pháp và có được niềm tin nơi Đức Đạo Sư, vị ấy xuất gia, không lâu sau liền trở thành bậc A-la-hán.
48. So attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha.
48. Thereupon, recollecting his past kamma and filled with joy, he revealed the account of his former conduct, beginning with "There was a Victor named Padumuttara."
48. Vị ấy nhớ lại nghiệp thiện quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói lên lời tự thuật về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu: “ Padumuttaro nāma jino…” (Đức Jina tên Padumuttara).
Tassattho heṭṭhā vuttova.
Its meaning is as stated before.
Ý nghĩa của câu ấy đã được giải thích ở trên.
Sabbadhammāna pāragūti sabbesaṃ navalokuttaradhammānaṃ pāraṃ nibbānaṃ gato paccakkhaṃ katoti attho.
Sabbadhammāna pāragū (one who has gone to the far shore of all phenomena) means one who has reached Nibbāna, the far shore of all nine supramundane phenomena, and has realized it directly.
Sabbadhammāna pāragū có nghĩa là: đã đạt đến bờ bên kia là Niết Bàn của tất cả chín pháp siêu thế, đã chứng ngộ Niết Bàn.
Danto dantaparivutoti sayaṃ kāyavācādīhi danto etadagge ṭhapitehi sāvakehi parivutoti attho.
Danto dantaparivuto (tamed and surrounded by the tamed) means one who is himself tamed in body, speech, etc., and is surrounded by disciples placed at the forefront (of tamed ones).
Danto dantaparivuto có nghĩa là: tự mình đã được điều phục về thân, khẩu, v.v… và được bao quanh bởi các vị đệ tử đã được điều phục, đã đạt đến mức tối thượng.
Sesaṃ sabbattha sambandhavasena uttānatthamevāti.
The rest is everywhere clear in meaning according to context.
Các phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng theo mối liên hệ.
Candabhāgānadītīretiādikaṃ āyasmato timirapupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Timirapupphiya begins with "On the bank of the Candabhāgā River."
Câu “ Candabhāgānadītīre…” (Trên bờ sông Candabhāgā) v.v… là tự thuật của Trưởng lão Timirapupphiya.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện phát sanh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā vasanto kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā candabhāgāya nadiyā samīpe vasati, vivekakāmatāya himavantaṃ gantvā nisinnaṃ siddhatthaṃ bhagavantaṃ disvā vanditvā tassa guṇaṃ pasīditvā timirapupphaṃ gahetvā pūjesi.
This elder too, having made aspirations in previous Buddhas, accumulating merits conducive to liberation in various existences, was reborn in the time of the Blessed One Siddhattha in a certain family household. Having grown up and established a household, he saw the danger in sensual pleasures, abandoned the household life, and took up the ascetic's ordination. He lived near the Candabhāgā River. Desiring solitude, he went to the Himalayas and, seeing the Blessed One Siddhattha seated there, he paid homage to him. Delighting in his virtues, he took a timira flower and offered it.
Vị này cũng đã tạo các ba-la-mật trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Đến thời Đức Phật Siddhattha, vị ấy tái sanh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, lập gia đình và sống. Sau khi thấy sự nguy hiểm của các dục vọng, vị ấy từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, sống gần sông Candabhāgā. Vì muốn sống độc cư, vị ấy đến dãy Hy Mã Lạp Sơn, thấy Đức Phật Siddhattha đang ngồi, liền đảnh lễ, sanh tâm tịnh tín nơi các đức của Ngài, rồi lấy hoa timira cúng dường.
So tena puññena devesu ca manussesu ca sampattimanubhavanto saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
By that merit, he experienced prosperity among devas and humans, and having wandered in saṃsāra, in this Buddha-era, he was reborn in a certain family household. Having grown up, he developed faith in the Teacher and went forth into homelessness, and before long, he became an Arahant.
Nhờ phước báu ấy, vị ấy đã hưởng thụ các phước báu ở cõi trời và cõi người, rồi luân hồi. Trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sanh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, sanh tâm tịnh tín nơi Đức Đạo Sư, xuất gia, không lâu sau liền trở thành bậc A-la-hán.
1. So aparabhāge pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento candabhāgānadītīretiādimāha.
1. Afterwards, recollecting his past kamma and filled with joy, he revealed the account of his former conduct, beginning with "On the bank of the Candabhāgā River."
1. Vị ấy, sau này, nhớ lại nghiệp thiện quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói lên lời tự thuật về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu: “ Candabhāgānadītīre…” (Trên bờ sông Candabhāgā).
Tassattho heṭṭhā vuttova.
Its meaning is as stated before.
Ý nghĩa của câu ấy đã được giải thích ở trên.
Anubhotaṃ vajāmahanti gaṅgāya āsanne vasanabhāvena sabbattha rammabhāvena gaṅgāto heṭṭhā sotānusārena ahaṃ vajāmi gacchāmi tattha tattha vasāmīti attho.
Anubhotaṃ vajāmahaṃ (I go to experience) means, "I abide, I go, I dwell here and there, following the current downwards from the Ganges, due to living near the Ganges and being delightful everywhere."
Anubhotaṃ vajāmahaṃ có nghĩa là: do sống gần sông Gaṅgā, và do mọi nơi đều đáng hoan hỷ, ta đi theo dòng chảy phía dưới sông Gaṅgā, ta đến và sống ở khắp nơi đó.
Nisinnaṃ samaṇaṃ disvāti samitapāpattā sositapāpattā samaṇasaṅkhātaṃ sammāsambuddhaṃ disvāti attho.
Nisinnaṃ samaṇaṃ disvā (seeing the seated ascetic) means "having seen the Sammāsambuddha, who is called an ascetic, because he has quelled unwholesome deeds and dried up unwholesome deeds."
Nisinnaṃ samaṇaṃ disvā có nghĩa là: sau khi thấy Đức Sammāsambuddha (Đức Phật Chánh Đẳng Giác), bậc được gọi là samaṇa (sa-môn) do đã làm lắng dịu các ác nghiệp hoặc đã làm khô cạn các ác nghiệp.
2. Evaṃ cintesahaṃ tadāti ayaṃ bhagavā sayaṃ tiṇṇo sabbasatte tārayissati saṃsārato uttāreti sayaṃ kāyadvārādīhi damito ayaṃ bhagavā pare dameti.
2. Evaṃ cintesahaṃ tadā (thus I thought then): "This Blessed One himself, having crossed over, will ferry all beings across saṃsāra. He himself, tamed by his bodily doors etc., tames others.
2. Evaṃ cintesahaṃ tadā có nghĩa là: Đức Thế Tôn này, tự mình đã vượt qua (khổ đau luân hồi), sẽ giúp tất cả chúng sanh vượt qua (khổ đau luân hồi), sẽ giải thoát họ khỏi luân hồi. Ngài tự mình đã được điều phục về thân, khẩu, v.v… Đức Thế Tôn này sẽ điều phục người khác.
3. Sayaṃ assattho assāsampatto, kilesapariḷāhato mutto sabbasatte assāseti, santabhāvaṃ āpāpeti.
3. He himself is comforted, having reached comfort, released from the fever of defilements. He comforts all beings; he brings them to a state of peace.
3. Tự mình assattho (đã an tịnh), đã đạt được sự an tịnh, đã thoát khỏi sự thiêu đốt của phiền não, sẽ làm cho tất cả chúng sanh được an tịnh, sẽ đưa họ đến trạng thái thanh tịnh.
Sayaṃ santo santakāyacitto paresaṃ santakāyacittaṃ pāpeti.
He himself is peaceful, having a peaceful body and mind; he brings others to have a peaceful body and mind.
Tự mình an ổn, với thân và tâm an ổn, khiến người khác cũng đạt đến thân và tâm an ổn.
Sayaṃ mutto saṃsārato muccito pare saṃsārato mocayissati.
He himself is freed, released from saṃsāra; he will free others from saṃsāra.
Tự mình giải thoát, thoát khỏi luân hồi, sẽ khiến người khác cũng thoát khỏi luân hồi.
So ayaṃ bhagavā sayaṃ nibbuto kilesaggīhi nibbuto paresampi kilesaggīhi nibbāpessatīti ahaṃ tadā evaṃ cintesinti attho.
That Blessed One himself is extinguished, extinguished from the fires of defilements; he will extinguish others from the fires of defilements." Thus I thought then. This is the meaning.
Vị Thế Tôn này, tự mình đã Niết Bàn khỏi các ngọn lửa phiền não, cũng sẽ khiến người khác Niết Bàn khỏi các ngọn lửa phiền não. Đó là ý nghĩa rằng tôi đã suy nghĩ như vậy vào thời điểm đó.
4. Gahetvā timirapupphanti sakalaṃ vanantaṃ nīlakāḷaraṃsīhi andhakāraṃ viya kurumānaṃ khāyatīti timiraṃ pupphaṃ taṃ gahetvā kaṇṇikāvaṇṭaṃ gahetvā matthake sīsassa upari ākāse okiriṃ pūjesinti attho.
4. Gahetvā timirapupphaṃ (having taken the timira flower): Timira is a flower that appears to make the entire forest dark with blue-black rays. Having taken that flower, holding its stalk, matthake (on the head), I scattered it okiriṃ above the head in the sky, meaning I offered it.
4. Gahetvā timirapupphanti: nghĩa là, lấy hoa timira, loại hoa có vẻ như khiến cả khu rừng tối tăm với những tia sáng xanh đen. Lấy cuống hoa, tôi đã rải hoa lên không trung, trên đầu. Đó là ý nghĩa của việc cúng dường.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng.
Jātiyā sattavassohantiādikaṃ āyasmato gatasaññakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Gatasaññaka begins with "At the age of seven."
Jātiyā sattavassohanti, v.v… là Apadāna của Tôn giả Gatasaññakatthera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto purākatavāsanāvasena saddhājāto sattavassikakāleyeva pabbajito bhagavato paṇāmakaraṇeneva pākaṭo ahosi.
This Thera, having made aspirations under past Buddhas, accumulated merit that led to the cessation of existence in various lives. In the time of Bhagavan Tissa, he was born into a certain family, and by the power of his past accumulated virtues, faith arose in him, and at the age of seven, he was ordained. He became well-known simply by prostrating to the Bhagavā.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Tissa, Ngài sinh ra trong một gia đình, do nghiệp lực quá khứ đã có đức tin, xuất gia khi mới bảy tuổi, và trở nên nổi tiếng nhờ việc đảnh lễ Đức Phật.
So ekadivasaṃ atīva nīlamaṇippabhāni naṅgalakasitaṭṭhāne uṭṭhitasattapupphāni gahetvā ākāse pūjesi.
One day, he gathered seven flowers, which had a brilliant blue jewel-like luster and had sprung up in a plowed field, and offered them in the sky.
Một ngày nọ, Ngài hái bảy bông hoa màu xanh ngọc bích tuyệt đẹp mọc ở nơi đất cày bằng lưỡi cày, rồi cúng dường lên không trung.
So yāvatāyukaṃ samaṇadhammaṃ katvā tena puññena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
He practiced the ascetic life for as long as he lived, and by that merit, he wandered through realms of devas and humans. In this Buddha-era, he was born into a certain family, attained maturity, became confident in the Teacher, and was ordained. Not long after, he became an Arahant.
Ngài đã thực hành pháp Sa-môn suốt đời, và nhờ công đức đó, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình, lớn lên, có trí tuệ, tin tưởng Đức Bổn Sư và xuất gia. Chẳng bao lâu sau, Ngài trở thành A-la-hán.
10. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento jātiyā sattavassohantiādimāha.
10. Later, recalling his past kamma, he rejoiced and, revealing his past conduct (apadāna), he spoke the stanza beginning, “I was seven years old by birth,” and so forth.
10. Sau đó, Ngài nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, hoan hỷ và tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng jātiyā sattavassohanti.
Tattha jātiyā sattavassoti mātugabbhato nikkhantakālato paṭṭhāya paripuṇṇasattavassikoti attho.
Therein, “I was seven years old by birth” means he was a full seven years old from the time he emerged from his mother’s womb.
Trong đó, jātiyā sattavassoti có nghĩa là đã đủ bảy tuổi kể từ khi ra khỏi bụng mẹ.
Pabbajiṃ anagāriyanti agārassa hitaṃ āgāriyaṃ kasivāṇijjādikammaṃ natthi āgāriyanti anagāriyaṃ, buddhasāsane pabbajiṃ ahanti attho.
“I went forth from home into homelessness” means: that which is beneficial to a home is āgāriyaṃ, such as agriculture, trade, and other occupations. There is no āgāriyaṃ (householder’s work) means anāgāriyaṃ (homelessness). It means, “I went forth into homelessness in the Buddha’s Dispensation.”
Pabbajiṃ anagāriyanti: không có công việc liên quan đến gia đình như nông nghiệp hay thương mại, tức là phi gia đình. Ý nghĩa là tôi đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật.
12. Sugatānugataṃ magganti buddhena gataṃ maggaṃ.
12. “On the path followed by the Sugata” means the path walked by the Buddha.
12. Sugatānugataṃ magganti: con đường mà Đức Phật đã đi.
Atha vā sugatena desitaṃ dhammānudhammapaṭipattipūraṇavasena haṭṭhamānaso tuṭṭhacitto pūjetvāti sambandho.
Alternatively, it means, “having offered with a joyful mind, a pleased mind, by fulfilling the practice of Dhamma and its subsidiaries as taught by the Sugata.” This is the connection.
Hoặc, liên quan đến việc đã cúng dường với tâm hoan hỷ, tâm vui vẻ, bằng cách hoàn thành sự thực hành Pháp và tùy Pháp do Đức Sugata thuyết giảng.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Rukkhamūle nisinnohantiādikaṃ āyasmato nipannañjalikattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Nipannañjalika Thera begins with “I was seated at the foot of a tree.”
Rukkhamūle nisinnohanti, v.v… là Apadāna của Tôn giả Nipannañjalikatthera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro anekesu bhavesu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhippatto pabbajitvā rukkhamūlikaṅgaṃ pūrayamāno araññe viharati.
This Thera, too, having made aspirations under past Buddhas and accumulated merit that led to the cessation of existence in numerous lives, was born into a family during the time of Bhagavan Tissa. Having grown up, he was ordained and was dwelling in the forest, fulfilling the rukkhamūlik'aṅga (practice of dwelling at the foot of a tree).
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự giải thoát trong vô số kiếp sống. Vào thời Đức Phật Tissa, Ngài sinh ra trong một gia đình, lớn lên, xuất gia và sống trong rừng, thực hành hạnh đầu đà dưới gốc cây.
Tasmiṃ samaye kharo ābādho uppajji, tena pīḷito paramakāruññappatto ahosi.
At that time, a severe illness arose in him, and afflicted by it, he became extremely pitiful.
Vào thời điểm đó, một căn bệnh hiểm nghèo đã phát sinh, khiến Ngài đau đớn và vô cùng đáng thương.
Tadā bhagavā tassa kāruññena tattha agamāsi.
Then the Bhagavā, out of compassion for him, went to that place.
Khi đó, Đức Thế Tôn đã đến đó vì lòng bi mẫn đối với Ngài.
Atha so nipannakova uṭṭhituṃ asakkonto sirasi añjaliṃ katvā bhagavato paṇāmaṃ akāsi.
Thereupon, being unable to rise while lying down, he put his hands together in añjali on his head and paid homage to the Bhagavā.
Bấy giờ, Ngài đang nằm mà không thể đứng dậy, liền chắp tay lên đầu để đảnh lễ Đức Thế Tôn.
So tato cuto tusitabhavane uppanno tattha sampattimanubhavitvā evaṃ cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi, purākatapuññavasena nipannañjalikattheroti pākaṭo.
Having passed away from that state, he was reborn in the Tusita realm, experienced its prosperity, and thus enjoyed the prosperity of the six kāma-worlds. After exhausting his human prosperity among humans, he was reborn into a family in this Buddha-era. Having grown up, he gained confidence in the Teacher and was ordained. Not long after, he became an Arahant and was known as Nipannañjalika Thera by virtue of his past merit.
Sau khi chết từ kiếp đó, Ngài tái sinh vào cõi trời Tusita, hưởng thụ mọi hạnh phúc ở đó, rồi hưởng thụ sáu cõi trời Dục giới. Vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình, lớn lên, tin tưởng Đức Bổn Sư và xuất gia. Chẳng bao lâu sau, Ngài trở thành A-la-hán, và do công đức quá khứ, Ngài được biết đến với tên Nipannañjalikatthera.
16. So aparabhāge attano puññasampattiyo oloketvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento rukkhamūle nisinnohantiādimāha.
16. Later, observing his meritorious attainments, he rejoiced and, revealing his past conduct (apadāna), he spoke the stanza beginning, “I was seated at the foot of a tree,” and so forth.
16. Sau đó, Ngài nhìn lại các phước báu của mình, hoan hỷ và tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng rukkhamūle nisinnohanti.
Tattha ruhati paṭiruhati uddhamuddhaṃ ārohatīti rukkho, tassa rukkhassa mūle samīpeti attho.
Therein, rukkha (tree) is so called because it grows, sprouts, and ascends higher and higher. “At the root of that tree” means near that tree.
Trong đó, ruhati paṭiruhati uddhamuddhaṃ ārohatīti rukkho, nghĩa là cây cối mọc lên, mọc lại, vươn lên cao. Mūle samīpe là gần gốc cây đó.
Byādhito paramena cāti paramena adhikena kharena kakkhaḷena byādhinā rogena byādhito, byādhinā ahaṃ samannāgatoti attho.
“And afflicted by a severe disease” means afflicted by a severe, harsh, and painful disease. It means, “I was overcome by disease.”
Byādhito paramena cāti: bị bệnh tật hành hạ bởi một căn bệnh hiểm nghèo, dữ dội. Ý nghĩa là tôi bị bệnh tật.
Paramakāruññappattomhīti paramaṃ adhikaṃ kāruññaṃ dīnabhāvaṃ dukkhitabhāvaṃ pattomhi araññe kānaneti sambandho.
“I had become extremely pitiful” means, “I had reached a state of extreme pity, a state of wretchedness and suffering in the forest, in the wilderness.” This is the connection.
Paramakāruññappattomhīti: liên quan đến việc tôi đã trở nên vô cùng đáng thương, khốn khổ, đau khổ trong rừng.
20. Pañcevāsuṃ mahāsikhāti sirasi piḷandhanatthena sikhā vuccati cūḷā.
20. “There were five great sikhās”: sikhā refers to a crest or top-knot, in the sense of an adornment on the head.
20. Pañcevāsuṃ mahāsikhāti: sikhā được gọi là chỏm tóc, theo nghĩa là vật trang sức trên đầu.
Maṇīti jotamānaṃ makuṭaṃ tassa atthīti sikho, cakkavattino ekanāmakā pañceva cakkavattino āsuṃ ahesunti attho.
A sikho is one who has a shining diadem (maṇi). The five Cakkavattīs, having the same name (Sikho), were indeed Cakkavattīs. This is the meaning.
Maṇīti: makuṭa (vương miện) sáng chói. Sikho là người có vương miện. Có năm vị Chuyển Luân Vương cùng tên. Đó là ý nghĩa.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Abhibhū nāma so bhikkhūtiādikaṃ āyasmato adhopupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Adhopupphiya Thera begins with “That bhikkhu was named Abhibhū.”
Abhibhū nāma so bhikkhūti, v.v… là Apadāna của Tôn giả Adhopupphiyatthera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro anekesu bhavesu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhippatto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā aparabhāge kāmesu ādīnavaṃ disvā taṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā pañcābhiññāaṭṭhasamāpattilābhī iddhīsu ca vasībhāvaṃ patvā himavantasmiṃ paṭivasati.
This Thera, too, having made aspirations under past Buddhas and accumulated merit that led to the cessation of existence in numerous lives, was born into a family during the time of Bhagavan Sikhī. Having grown up and established a household, he later saw the danger in sensual pleasures, abandoned them, and took up the ascetic ordination. He became endowed with the five abhiññās and eight samāpattis, attained mastery over supernormal powers, and resided in the Himālaya.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự giải thoát trong vô số kiếp sống. Vào thời Đức Phật Sikhi, Ngài sinh ra trong một gia đình, lớn lên, lập gia đình. Sau đó, thấy sự nguy hiểm của các dục vọng, Ngài từ bỏ chúng và xuất gia theo hạnh ẩn sĩ. Ngài đạt được năm thắng trí và tám định, trở nên thành thạo các thần thông và sống trong dãy Hy Mã Lạp Sơn.
Tassa sikhissa bhagavato abhibhū nāma aggasāvako vivekābhirato himavantamagamāsi.
At that time, the chief disciple of Bhagavan Sikhī, named Abhibhū, who delighted in solitude, came to the Himālaya.
Vào thời điểm đó, Tôn giả Abhibhū, vị Trưởng đệ tử của Đức Phật Sikhi, là người ưa thích sự độc cư, đã đến dãy Hy Mã Lạp Sơn.
Atha so tāpaso taṃ aggasāvakattheraṃ disvā therassa ṭhitapabbataṃ āruhanto pabbatassa heṭṭhātalato sugandhāni vaṇṇasampannāni satta pupphāni gahetvā pūjesi.
Then that ascetic, seeing that chief disciple Thera, ascended the mountain where the Thera stood and, taking seven fragrant and colorful flowers from the base of the mountain, offered them.
Bấy giờ, vị ẩn sĩ đó thấy vị Trưởng lão Trưởng đệ tử, khi đang leo lên ngọn núi nơi vị Trưởng lão đứng, đã hái bảy bông hoa thơm ngát và đẹp đẽ từ chân núi để cúng dường.
Atha so thero tassānumodanamakāsi.
Then that Thera gave his approval to him.
Sau đó, vị Trưởng lão đã tùy hỷ công đức của Ngài.
Sopi tāpaso sakassamaṃ agamāsi.
That ascetic also returned to his hermitage.
Vị ẩn sĩ đó cũng trở về tịnh xá của mình.
Tattha ekena ajagarena pīḷito aparabhāge aparihīnajjhāno teneva upaddavena upadduto kālaṃ katvā brahmalokaparāyano hutvā brahmasampattiṃ chakāmāvacarasampattiñca anubhavitvā manussesu manussasampattiyo ca khepetvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto bhagavato dhammaṃ sutvā pasannamānaso pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
There, he was afflicted by a python. Later, though his jhāna was unimpaired, he died due to that very affliction, became destined for the Brahma-world, experienced Brahma prosperity and the prosperity of the six kāma-worlds. After exhausting his human prosperities among humans, he was born into a family in this Buddha-era. Having grown up, he heard the Bhagavā’s Dhamma, his mind became clear, and he was ordained. Not long after, he became an Arahant.
Ở đó, Ngài bị một con trăn lớn hành hạ. Sau đó, Ngài không mất định, bị tai họa đó hành hạ, qua đời và tái sinh vào cõi Phạm thiên, hưởng thụ hạnh phúc Phạm thiên và sáu cõi trời Dục giới. Sau khi trải qua các hạnh phúc của loài người trong cõi người, vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình, lớn lên, nghe Pháp của Đức Thế Tôn, tâm hoan hỷ và xuất gia. Chẳng bao lâu sau, Ngài trở thành A-la-hán.
So aparabhāge attano katapuññanāmena adhopupphiyattheroti pākaṭo.
Later, he became known as Adhopupphiya Thera by the name of his meritorious deed.
Sau đó, Ngài được biết đến với tên Adhopupphiyatthera theo tên của công đức đã tạo.
22. So ekadivasaṃ attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento abhibhū nāma so bhikkhūtiādimāha.
22. One day, recalling his past kamma, he rejoiced and, revealing his past conduct (apadāna), he spoke the stanza beginning, “That bhikkhu was named Abhibhū,” and so forth.
22. Một ngày nọ, Ngài nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, hoan hỷ và tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng abhibhū nāma so bhikkhūti.
Tattha sīlasamādhīhi pare abhibhavatīti abhibhū, khandhamārādimāre abhibhavati ajjhottharatīti vā abhibhū, sasantānaparasantānagatakilese abhibhavati viheseti viddhaṃsetīti vā abhibhū.
Therein, Abhibhū is so called because he overcomes others with sīla and samādhi, or because he overcomes and suppresses Māras such as Khandha-Māra, or because he overcomes, oppresses, and destroys defilements present in his own mind-stream and others’ mind-streams.
Trong đó, Abhibhū là người vượt trội hơn người khác bằng giới và định, hoặc Abhibhū là người chinh phục và đè bẹp các Ma vương như Khán Ma, hoặc Abhibhū là người chinh phục, làm tổn hại và phá hủy các phiền não trong dòng tâm thức của mình và của người khác.
Bhikkhanasīlo yācanasīloti bhikkhu, chinnabhinnapaṭadharoti vā bhikkhu.
A bhikkhu is one who has the practice of begging for alms, or the practice of asking, or one who wears torn and patched robes.
Bhikkhu là người có hạnh khất thực, có hạnh xin ăn, hoặc Bhikkhu là người mặc y vá.
Abhibhū nāma aggasāvako so bhikkhūti attho, sikhissa bhagavato aggasāvakoti sambandho.
It means, “That bhikkhu, the chief disciple named Abhibhū.” The connection is, “the chief disciple of Bhagavā Sikhī.”
Ý nghĩa là vị Tỳ-khưu đó tên là Abhibhū, vị Trưởng đệ tử. Liên quan đến việc là Trưởng đệ tử của Đức Phật Sikhi.
27. Ajagaro maṃ pīḷesīti tathārūpaṃ sīlasampannaṃ jhānasampannaṃ tāpasaṃ pubbe katapāpena verena ca mahanto ajagarasappo pīḷesi.
27. “A python afflicted me” means a large python afflicted that ascetic, who was endowed with sīla and jhāna, due to evil kamma done in the past and enmity.
27. Ajagaro maṃ pīḷesīti: một con trăn lớn đã siết chặt vị ẩn sĩ có giới hạnh và thiền định như vậy, do ác nghiệp và oán thù đã tạo trong quá khứ.
So teneva upaddavena upadduto aparihīnajjhāno kālaṃ katvā brahmalokaparāyaṇo āsi.
Afflicted by that very calamity, and with his jhāna unimpaired, he passed away and became destined for the Brahma-world.
Vị đó, bị tai họa đó hành hạ nhưng không mất định, qua đời và tái sinh vào cõi Phạm thiên.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại có nghĩa rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Pabbate himavantamhītiādikaṃ āyasmato raṃsisaññakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Raṃsisaññaka Thera begins with “In the Himālaya mountains.”
Pabbate himavantamhīti, v.v… là Apadāna của Tôn giả Raṃsisaññakatthera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tesu tesu bhavesu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhimanvāya gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā ajinacammadharo himavantamhi vāsaṃ kappesi.
This Thera, too, having made aspirations under past Buddhas and accumulated merit that led to the cessation of existence in various lives, was born into a family during the time of Bhagavan Vipassī. Having grown up and established a household, he saw the danger in sensual pleasures, abandoned his household, took up the ascetic ordination, and, wearing a deer-skin, resided in the Himālaya.
Vị này cũng vậy, đã tạo các sự thù thắng dưới thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các đời sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi trưởng thành, thiết lập đời sống gia đình, rồi thấy sự nguy hiểm trong các dục lạc, từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, mặc da nai đen, và cư ngụ trên núi Hy Mã Lạp Sơn.
Tasmiṃ samaye vipassī bhagavā himavantamagamāsi.
At that time, the Blessed One Vipassī journeyed to the Himavanta.
Vào thời điểm đó, Đức Phật Vipassī đã đến Hy Mã Lạp Sơn.
Atha so tāpaso tamupagataṃ bhagavantaṃ disvā tassa bhagavato sarīrato nikkhantachabbaṇṇabuddharaṃsīsu pasīditvā añjaliṃ paggayha pañcaṅgena namakkāramakāsi.
Then, that ascetic, seeing the Blessed One who had approached him, became inspired by the six-colored Buddha-rays emanating from the Blessed One's body, raised his hands in añjali, and paid homage with the five-fold prostration.
Sau đó, vị đạo sĩ ấy thấy Đức Thế Tôn đã đến, tâm hoan hỷ với sáu vầng hào quang Phật sắc màu phát ra từ thân Đức Thế Tôn, chắp tay và thực hiện sự đảnh lễ ngũ thể投地.
So teneva puññena ito cuto tusitādīsu dibbasampattiyo anubhavitvā aparabhāge manussasampattiyo ca anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhimanvāya gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā tatthādīnavaṃ disvā gehaṃ pahāya pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Due to that merit, having passed away from that ascetic existence, he experienced divine enjoyments in Tusita and other realms, and later on, experienced human enjoyments. In this Buddha-dispensation, he was reborn into a noble family, came of age, established a household, but seeing the drawbacks therein, he abandoned his home and went forth, and not long after, he became an arahant.
Do công đức ấy, vị ấy sau khi mệnh chung từ đời sống đạo sĩ này, đã hưởng các hạnh phúc cõi trời ở Tusita và các cõi khác, sau đó hưởng các hạnh phúc loài người, và vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi trưởng thành, thiết lập đời sống gia đình, thấy sự nguy hiểm trong đó, từ bỏ gia đình, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
30. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento pabbate himavantamhītiādimāha.
30. Later, recalling his past kamma, filled with joy, he declared his past conduct, saying, “ On the Himavanta mountain…” and so forth.
30. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ, đã nói câu bắt đầu bằng: “Trên núi Hy Mã Lạp Sơn”.
Tattha pabbateti pakārena brūhati vaḍḍhetīti pabbato, himo assa atthīti himavanto, himavanto ca so pabbato cāti himavantapabbato.
There, Pabbata means that which grows or increases in various ways; Himavanta means that which has snow. Himavanta and Pabbata together form Himavantapabbata.
Trong đó, “pabbate” (núi) có nghĩa là “nó phát triển, nó tăng trưởng một cách đặc biệt”, nên gọi là pabbata. “Himo assa atthīti himavanto” (có tuyết trong đó) nên gọi là Himavanta. Himavanta và nó là núi, nên gọi là Himavantapabbata (núi Hy Mã Lạp Sơn).
Himavantapabbateti vattabbe gāthāvacanasukhatthaṃ ‘‘pabbate himavantamhī’’ti vuttaṃ.
Though it should be said as "Himavantapabbate," it is expressed as "pabbate himavantamhi" for ease of recitation in verse.
Lẽ ra phải nói là Himavantapabbate, nhưng để dễ dàng tụng đọc câu kệ, nên đã nói là “pabbate himavantamhī”.
Tasmiṃ himavantamhi pabbate vāsaṃ kappesiṃ pure ahanti sambandho.
The connection is: "I resided on that Himavanta mountain in the past."
Liên kết là: “Xưa kia ta đã cư ngụ trên ngọn núi Hy Mã Lạp Sơn đó.”
Sesaṃ sabbattha nayānusārena uttānamevāti.
The rest is clear everywhere, following the established method.
Phần còn lại đều rõ nghĩa theo phương pháp giải thích.
Pabbate himavantamhītiādikaṃ āyasmato dutiyaraṃsisaññakattherassa apadānaṃ.
“ On the Himavanta mountain…” and so forth, is the Apadāna of the venerable Dutiyaraṃsisaññaka Thera.
Apadāna của Tôn giả Dutiyaraṃsisaññaka bắt đầu bằng câu “Pabbate himavantamhī”.
Ayampi purimabuddhesu katakusalo uppannuppannabhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto phussassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhippatto gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā tattha dosaṃ disvā taṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantapabbate vasanto vākacīranivasano vivekasukhena viharati.
This Elder, too, having performed wholesome deeds under previous Buddhas, accumulating merits conducive to liberation in each successive existence, was reborn into a noble family during the time of the Blessed One Phussa. Having come of age, he established a household, but seeing the defilements therein, he abandoned it and took up the ascetic life. Dwelling on the Himavanta mountain, clad in bark-cloth, he abided in the bliss of seclusion.
Vị này cũng vậy, đã tạo thiện nghiệp trong các đời Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong mỗi đời sống. Vào thời Đức Phật Phussa, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi trưởng thành, thiết lập đời sống gia đình, rồi thấy lỗi lầm trong đó, từ bỏ nó, xuất gia làm đạo sĩ, cư ngụ trên núi Hy Mã Lạp Sơn, mặc y vỏ cây, và sống an lạc trong sự độc cư.
Tasmiṃ samaye so phussaṃ bhagavantaṃ taṃ padesaṃ sampattaṃ disvā tassa sarīrato nikkhantachabbaṇṇabuddharaṃsiyo ito cito vidhāvantiyo daṇḍadīpikānikkhantavipphurantamiva disvā tasmiṃ pasanno añjaliṃ paggahetvā vanditvā cittaṃ pasādetvā teneva pītisomanassena kālaṃ katvā tusitādīsu nibbatto tattha cha kāmāvacarasampattiyo ca anubhavitvā aparabhāge manussasampattiyo ca anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhippatto pubbavāsanāvasena pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
At that time, he saw the Blessed One Phussa arrive in that region, and observing the six-colored Buddha-rays emanating from his body, darting here and there like flickering lamps, he became inspired. He raised his hands in añjali, paid homage, and purified his mind. Having passed away with that joy and happiness, he was reborn in Tusita and other realms, where he experienced the six sensuous divine enjoyments, and later on, human enjoyments among humans. In this Buddha-dispensation, he was reborn into a noble family, came of age, and by virtue of his past latent tendencies, he went forth and not long after, became an arahant.
Vào thời điểm đó, vị ấy thấy Đức Phật Phussa đã đến vùng đó, và khi thấy sáu vầng hào quang Phật sắc màu phát ra từ thân Ngài bay lượn đây đó như những ngọn đuốc sáng rực, vị ấy đã hoan hỷ, chắp tay đảnh lễ, làm cho tâm thanh tịnh. Do sự hoan hỷ và hân hoan đó, sau khi mệnh chung, vị ấy sinh ra ở cõi trời Tusita và các cõi khác, hưởng sáu hạnh phúc cõi dục giới, sau đó hưởng các hạnh phúc loài người, và vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi trưởng thành, do tập khí quá khứ mà xuất gia, và không lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
35. So aparabhāge pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento pabbate himavantamhītiādimāha.
35. Later, recalling his past kamma, filled with joy, he declared his past conduct, saying, “ On the Himavanta mountain…” and so forth.
35. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ, đã nói câu bắt đầu bằng: “Trên núi Hy Mã Lạp Sơn”.
Taṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All of that is of clear meaning.
Tất cả những điều đó đều rõ nghĩa.
Pabbate himavantamhītiādikaṃ āyasmato phaladāyakattherassa apadānaṃ.
“ On the Himavanta mountain…” and so forth, is the Apadāna of the venerable Phaladāyaka Thera.
Apadāna của Tôn giả Phaladāyaka bắt đầu bằng câu “Pabbate himavantamhī”.
Ayampi purimabuddhesu katakusalasambhāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto phussassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto sukhappatto taṃ sabbaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā kharājinacammadhārī hutvā viharati.
This Elder, too, having accumulated a store of wholesome deeds under previous Buddhas, gathering merits conducive to liberation in various existences, was reborn into a noble family during the time of the Blessed One Phussa. Having attained happiness, he abandoned all of that and took up the ascetic life, dwelling clad in a harsh deerskin hide.
Vị này cũng vậy, đã tích lũy các thiện nghiệp trong các đời Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các đời sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Phussa, vị ấy sinh ra trong một gia đình, hưởng hạnh phúc, rồi từ bỏ tất cả, xuất gia làm đạo sĩ, mặc da thú cứng, và sống.
Tasmiñca samaye phussaṃ bhagavantaṃ tattha sampattaṃ disvā pasannamānaso madhurāni phalāni gahetvā bhojesi.
At that time, seeing the Blessed One Phussa arrive there, with a purified mind, he offered him sweet fruits for alms.
Vào thời điểm đó, vị ấy thấy Đức Phật Phussa đã đến đó, tâm hoan hỷ, hái những trái cây ngọt ngào và cúng dường Ngài.
So teneva kusalena devalokādīsu puññasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Due to that wholesome deed, he experienced meritorious enjoyments in the deva-worlds and so forth. In this Buddha-dispensation, he was reborn into a noble family, came of age, and becoming inspired by the Teacher, he went forth and not long after, became an arahant.
Do thiện nghiệp đó, vị ấy đã hưởng các hạnh phúc phước báu ở cõi trời và các cõi khác. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi trưởng thành, tâm hoan hỷ với Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
39. So aparabhāge attano pubbakammaṃ anussaritvā pubbacaritāpadānaṃ pakāsento pabbate himavantamhītiādimāha.
39. Later, recalling his past kamma, he declared his past conduct, saying, “ On the Himavanta mountain…” and so forth.
39. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, và để tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ, đã nói câu bắt đầu bằng: “Trên núi Hy Mã Lạp Sơn”.
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthamevāti.
All of that is of clear meaning, as stated previously.
Tất cả những điều đó đều rõ nghĩa theo phương pháp đã nói ở dưới.
Pabbate himavantamhītiādikaṃ āyasmato saddasaññakattherassa apadānaṃ.
“ On the Himavanta mountain…” and so forth, is the Apadāna of the venerable Saddasaññaka Thera.
Apadāna của Tôn giả Saddasaññaka bắt đầu bằng câu “Pabbate himavantamhī”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto phussassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhippatto saddhājāto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantamhi araññāvāse vasanto attano anukampāya upagatassa bhagavato dhammaṃ sutvā dhammesu cittaṃ pasādetvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā aparabhāge kālaṃ katvā tusitādīsu chasu kāmāvacarasampattiyo ca manussesu manussasampattiyo ca anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhājāto pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
This Elder, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits conducive to liberation in various existences, was reborn into a noble family during the time of the Blessed One Phussa. Having come of age and developed faith, he took up the ascetic life and dwelt in a forest hermitage in the Himavanta. Hearing the Dhamma from the Blessed One who had come out of compassion for him, he purified his mind in the Dhamma. Having lived for his full lifespan and passed away later, he experienced the six sensuous divine enjoyments in Tusita and other realms, and human enjoyments among humans. In this Buddha-dispensation, he was reborn into a noble family, came of age, developed faith, went forth, cultivated vipassanā, and attained arahatta.
Vị này cũng vậy, đã tạo các sự thù thắng dưới thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các đời sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Phussa, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi trưởng thành, sanh tâm tín kính, xuất gia làm đạo sĩ, cư ngụ trong khu rừng trên núi Hy Mã Lạp Sơn. Khi nghe pháp từ Đức Thế Tôn đã đến vì lòng từ bi đối với mình, vị ấy làm cho tâm thanh tịnh đối với Pháp, sống trọn đời, sau đó mệnh chung, hưởng sáu hạnh phúc cõi dục giới ở Tusita và các cõi khác, hưởng các hạnh phúc loài người trong cõi người. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi trưởng thành, sanh tâm tín kính, xuất gia, tăng trưởng thiền quán (vipassanā), và đạt đến quả vị A-la-hán.
43. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento pabbate himavantamhītiādimāha.
43. Later, recalling his past kamma, filled with joy, he declared his past conduct, saying, “ On the Himavanta mountain…” and so forth.
43. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ, đã nói câu bắt đầu bằng: “Trên núi Hy Mã Lạp Sơn”.
Taṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All of that is of clear meaning.
Tất cả những điều đó đều rõ nghĩa.
Vipassissa bhagavatotiādikaṃ āyasmato bodhisiñcakattherassa apadānaṃ.
“ Of the Blessed One Vipassī…” and so forth, is the Apadāna of the venerable Bodhisiñcaka Thera.
Apadāna của Tôn giả Bodhisiñcaka bắt đầu bằng câu “Vipassissa bhagavato”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro anekāsu jātīsu vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto sāsane pabbajitvā vattapaṭipattiyā sāsanaṃ sobhayanto mahājane bodhipūjaṃ kurumāne disvā anekāni pupphāni sugandhodakāni ca gāhāpetvā pūjesi.
This Elder, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits conducive to liberation in many existences, was reborn into a noble family during the time of the Blessed One Vipassī. Having gone forth into the Sāsana, he adorned the Sāsana with his exemplary conduct. Seeing the multitude performing worship of the Bodhi, he had many flowers and fragrant waters brought and offered homage.
Vị này cũng vậy, đã tạo các sự thù thắng dưới thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong nhiều kiếp. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình, xuất gia trong giáo pháp, làm cho giáo pháp rạng rỡ bằng các hành trì bổn phận. Khi thấy đại chúng đang cúng dường cây Bồ-đề, vị ấy đã sai lấy nhiều hoa và nước thơm để cúng dường.
So tena puññena devaloke nibbatto cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhājāto pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Due to that merit, he was reborn in the deva-world, experienced the six sensuous divine enjoyments, and in this Buddha-dispensation, he was reborn into a noble family, came of age, developed faith, went forth, and not long after, became an arahant.
Do công đức đó, vị ấy sinh ra ở cõi trời, hưởng sáu hạnh phúc cõi dục giới. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sau khi trưởng thành, sanh tâm tín kính, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
46. So arahā hutvā jhānaphalasukhena vītināmetvā pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vipassissa bhagavatotiādimāha.
46. Having become an arahant and spent his time in the bliss of jhāna and fruition, he recalled his past kamma, and filled with joy, he declared his past conduct, saying, “ Of the Blessed One Vipassī…” and so forth.
46. Sau khi trở thành bậc A-la-hán, vị ấy sống an lạc trong thiền định và quả vị, nhớ lại nghiệp quá khứ, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ, đã nói câu bắt đầu bằng: “Vipassissa bhagavato”.
Tattha visesaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ passatīti vipassī, visesena bhabbābhabbajane passatīti vā vipassī, vipassanto catusaccaṃ passanadakkhanasīloti vā vipassī, tassa vipassissa bhagavato mahābodhimaho ahūti sambandho.
Therein, Vipassī is one who sees the special ultimate reality, Nibbāna; or Vipassī is one who sees worthy and unworthy beings especially; or Vipassī is one whose nature is skilled in seeing and observing the Four Noble Truths. The connection is: there was a great Bodhi festival of that Blessed One Vipassī.
Trong đó, “Vipassī” có nghĩa là “Ngài thấy Niết Bàn, là chân lý tối thượng, đặc biệt”; hoặc “Ngài thấy những chúng sanh có khả năng giác ngộ và không có khả năng giác ngộ một cách đặc biệt”; hoặc “Ngài có thói quen thấy và quán chiếu Tứ Diệu Đế một cách đặc biệt”. Liên kết là: “Đã có một lễ hội Bồ-đề vĩ đại của Đức Phật Vipassī đó.”
Tatrāpi mahābodhīti bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ, tamettha nisinno bhagavā paṭivijjhatīti kaṇikārapādaparukkhopi bodhicceva vuccati, mahito ca so devabrahmanarāsurehi bodhi ceti mahābodhi, mahato buddhassa bhagavato bodhīti vā mahābodhi, tassa maho pūjā ahosīti attho.
In that, Mahābodhi refers to the knowledge of the four paths. Because the Blessed One, seated there, penetrated that knowledge, the Bodhi tree (a kaṇikāra tree) is also called Bodhi. It is called Mahābodhi because it is honored by devas, Brahmās, humans, and asuras, and it is the Bodhi; or Mahābodhi, meaning the Bodhi of the great Buddha, the Blessed One. The meaning of its maho is a festival or offering.
Trong đó, “Mahābodhī” (Đại Bồ-đề) có nghĩa là “trí tuệ trong bốn đạo lộ” được gọi là bodhi. Và Đức Thế Tôn ngồi dưới cây Kaṇikāra này đã chứng đắc trí tuệ đó, nên cây đó cũng được gọi là bodhi. Và nó được chư thiên, Phạm thiên, loài người và a-tu-la tôn kính, và nó là bodhi, nên gọi là Mahābodhi (Đại Bồ-đề); hoặc nó là bodhi của Đức Phật vĩ đại, nên gọi là Mahābodhi. “Maho” của nó có nghĩa là lễ cúng dường đã diễn ra.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is of clear meaning everywhere.
Phần còn lại đều rõ nghĩa.
Pokkharavanaṃ paviṭṭhotiādikaṃ āyasmato padumapupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Padumapupphiya begins with Pokkharavanaṃ Paviṭṭho (Having entered the lotus forest).
Apadāna của Tôn giả Padumapupphiya bắt đầu bằng câu “Pokkharavanaṃ paviṭṭho”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto phussassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya padumasampannaṃ ekaṃ pokkharaṇiṃ pavisitvā bhisamuḷāle khādanto pokkharaṇiyā avidūre gacchamānaṃ phussaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso tato padumāni ocinitvā ākāse ukkhipitvā bhagavantaṃ pūjesi, tāni pupphāni ākāse vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu.
This Elder, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds that lead to liberation in various existences, was reborn in a certain noble family during the time of the Blessed One Phussa. Having grown up, he entered a lotus-filled pond, eating lotus stems and roots. Seeing the Blessed One Phussa walking not far from the pond, he became gladdened in mind. Thereupon, he picked lotuses and tossed them into the air, worshipping the Blessed One. Those flowers formed a canopy in the sky and remained there.
Vị Trưởng lão này cũng, trong các kiếp quá khứ, đã tạo các điều kiện và tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp đó đó. Vào thời Đức Thế Tôn Phussa, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, rồi lớn lên, đi vào một hồ sen đầy hoa sen, đang ăn ngó sen và củ sen, thấy Đức Thế Tôn Phussa đang đi không xa hồ, vị ấy với tâm hoan hỷ, hái hoa sen từ đó, tung lên không trung và cúng dường Đức Thế Tôn. Những bông hoa đó trở thành một tán lọng trên không trung và đứng yên.
So bhiyyosomattāya pasannamānaso pabbajitvā vattapaṭipattisāro samaṇadhammaṃ pūretvā tato cuto tusitabhavanamalaṃ kurumāno viya tattha uppajjitvā kamena cha kāmāvacarasampattiyo ca manussasampattiyo ca anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhippatto saddhājāto pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
He, being exceedingly gladdened in mind, went forth into homelessness, fulfilled the ascetic practice characterized by observances and conduct, and, having passed away from that existence, was reborn in the Tusita heaven, as if adorning that realm. Gradually experiencing the six celestial pleasures of the sensuous realm and human felicities, he was reborn in a noble family during this Buddha's dispensation. Having grown up and developed faith, he went forth into homelessness and not long after became an Arahant.
Vị ấy với tâm hoan hỷ vô cùng, xuất gia, hoàn thành pháp Sa-môn là cốt lõi của các giới hạnh và sự thực hành, rồi từ kiếp đó mạng chung, như thể đang làm ô uế cõi Tusita, vị ấy được sinh ra ở đó. Dần dần, vị ấy hưởng thụ sáu sự sung túc của cõi Dục giới và sự sung túc của loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, lớn lên, phát khởi niềm tin, xuất gia, và không lâu sau đó trở thành A-la-hán.
51. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento pokkharavanaṃ paviṭṭhotiādimāha.
Later, recollecting his past kamma and filled with joy, he declared his previous conduct, saying, " Pokkharavanaṃ paviṭṭho" and so forth.
51. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, tuyên bố về Apadāna của cuộc đời trước của mình, bắt đầu bằng câu pokkharavanaṃ paviṭṭho (Ta đã đi vào rừng sen).
Tattha pakārena naḷadaṇḍapattādīhi kharantīti pokkharā, pokkharānaṃ samuṭṭhitaṭṭhena samūhanti pokkharavanaṃ, padumagacchasaṇḍehi maṇḍitaṃ majjhaṃ paviṭṭho ahanti attho.
In this, pokkharā means those that decay due to various reeds, stalks, leaves, etc. Pokkharavanaṃ refers to a multitude of lotuses, having arisen from lotuses. The meaning is: "I entered the middle of a forest adorned with clusters of lotus plants."
Trong đó, pokkharā là những thứ bị hư hoại bởi các loại như thân cây sậy và lá sậy. pokkharavanaṃ là tập hợp của các pokkharā (sen) do sự phát sinh của chúng. Ý nghĩa là: Ta đã đi vào giữa khu rừng được trang hoàng bởi các bụi sen.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Pūjārahe pūjayatotiādikaṃ āyasmato sudhāpiṇḍiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Sudhāpiṇḍiya begins with Pūjārahe pūjayato (Worshipping those worthy of worship).
Apadāna của Tôn giả Sudhāpiṇḍiya là câu bắt đầu bằng Pūjārahe pūjayato (Khi cúng dường những bậc đáng được cúng dường).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle bhagavati dharamāne puññaṃ kātumasakkonto parinibbute bhagavati tassa dhātuṃ nidahitvā cetiye karīyamāne sudhāpiṇḍamadāsi.
This Elder, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds that lead to liberation in various existences, was unable to perform meritorious deeds while the Blessed One Siddhattha was alive. After the Blessed One had attained Parinibbāna, when a cetiya was being built enshrining his relics, he offered a lump of plaster (sudhāpiṇḍa).
Vị này cũng, trong các vị Phật quá khứ, đã tạo các điều kiện và tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp đó đó. Vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, khi Đức Thế Tôn còn tại thế, vị ấy không thể tạo công đức. Khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn, khi một bảo tháp đang được xây dựng sau khi xá-lợi của Ngài được an trí, vị ấy đã cúng dường một khối vôi.
So tena puññena catunnavutikappato paṭṭhāya etthantare caturāpāyamadisvā devamanussasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patvā satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Due to that merit, from ninety-four aeons ago until the present, he did not see the four lower realms, and experienced divine and human felicities. In this Buddha's dispensation, he was reborn in a certain noble family. Having attained maturity and become discerning, he developed faith in the Teacher and went forth into homelessness. Not long after, he became an Arahant.
Nhờ công đức đó, từ chín mươi bốn kiếp trở về trước, trong khoảng thời gian này, vị ấy không thấy bốn đường ác, hưởng thụ sự sung túc của chư thiên và loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, đạt đến sự hiểu biết, có niềm tin vào Bậc Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đó trở thành A-la-hán.
1-2. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento pūjārahetiādimāha.
Later, recollecting his past kamma and filled with joy, he declared the Apadāna of his previous conduct, saying, " Pūjārahe" and so forth.
1-2. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, tuyên bố về Apadāna của cuộc đời trước của mình, bắt đầu bằng câu pūjārahe (những bậc đáng được cúng dường).
Tattha pūjārahā nāma buddhapaccekabuddhaariyasāvakācariyupajjhāyamātāpitugaruādayo, tesu pūjārahesu mālādipadumavatthābharaṇacatupaccayādīhi pūjayato pūjayantassa puggalassa puññakoṭṭhāsaṃ sahassasatasahassādivasena saṅkhyaṃ kātuṃ kenaci mahānubhāvenāpi na sakkāti attho.
In this, "worthy of worship" (pūjāraha) refers to the Buddhas, Paccekabuddhas, noble disciples, teachers, preceptors, parents, elders, and so on. The meaning is that no one, however mighty, can calculate the portion of merit (puññakoṭṭhāsaṃ) in thousands or hundreds of thousands for a person who worships these worthy ones with garlands, lotuses, robes, ornaments, the four requisites, and so forth.
Trong đó, các bậc đáng được cúng dường là chư Phật, chư Độc Giác Phật, chư Thánh đệ tử, các bậc A-xà-lê, các bậc Hòa thượng, cha mẹ, các bậc trưởng thượng, v.v. Ý nghĩa là: không ai, dù có oai lực lớn, có thể tính toán được phần công đức của một người cúng dường những bậc đáng được cúng dường đó bằng các loại hoa sen, y phục, trang sức, bốn vật dụng, v.v. theo cách hàng ngàn, hàng trăm ngàn.
Na kevalameva dharamāne buddhādayo pūjayato, parinibbutassāpi bhagavato cetiyapaṭimābodhiādīsupi eseva nayo.
And not only for those who worship the Buddhas and others while they are alive; the same rule applies to the cetiyas, images, Bodhi trees, etc., of the Blessed One who has attained Parinibbāna.
Không chỉ khi cúng dường chư Phật, v.v. khi các Ngài còn tại thế, mà ngay cả khi cúng dường bảo tháp, tượng Phật, cây Bồ-đề, v.v. của Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn, nguyên tắc này cũng tương tự.
3. Taṃ dīpetuṃ catunnamapi dīpānantiādimāha.
To illustrate this, it is said, " Catunnamapi dīpānaṃ" (Of all four great islands), and so forth.
3. Để làm sáng tỏ điều đó, vị ấy nói câu bắt đầu bằng catunnamapi dīpānaṃ (của cả bốn châu).
Tattha catunnamapi dīpānanti jambudīpaaparagoyānauttarakurupubbavidehasaṅkhātānaṃ catunnaṃ dīpānaṃ tadanugatānaṃ dvisahassaparittadīpānañca ekato katvā sakalacakkavāḷagabbhe issaraṃ cakkavattirajjaṃ kareyyāti attho.
In this, " Catunnamapi dīpānaṃ" means that having united the four great islands, namely Jambudīpa, Aparagoyāna, Uttarakuru, and Pubbavideha, and the two thousand small islands associated with them, one would rule as a universal monarch ( issaraṃ cakkavattirajjaṃ kareyya) over the entire cakkavāḷa (world-system).
Trong đó, catunnamapi dīpānaṃ có nghĩa là: hợp nhất bốn châu lớn là Jambudīpa (Diêm-phù-đề), Aparagoyāna (Tây Ngưu Hóa Châu), Uttarakuru (Bắc Câu Lô Châu) và Pubbavideha (Đông Thắng Thần Châu), cùng với hai ngàn tiểu châu phụ thuộc, để làm vua Chuyển luân vương thống trị toàn bộ thế giới.
Ekissā pūjanāyetanti dhātugabbhe cetiye katāya ekissā pūjāya etaṃ sakalajambudīpe sattaratanādikaṃ sakalaṃ dhanaṃ.
" Ekissā pūjanāyetaṃ" refers to all this wealth, such as the seven treasures, throughout Jambudīpa, (which is compared to) a single offering made in a cetiya containing relics.
Ekissā pūjanāyetaṃ (sự cúng dường duy nhất này) là tất cả tài sản, bao gồm bảy báu, v.v. trên toàn bộ Jambudīpa, nhờ một sự cúng dường được thực hiện tại bảo tháp chứa xá-lợi.
Kalaṃ nāgghati soḷasinti cetiye katapūjāya soḷasakkhattuṃ vibhattassa soḷasamakoṭṭhāsassa na agghatīti attho.
" Kalaṃ nāgghati soḷasi" means that it is not worth even a sixteenth part of the offering made in the cetiya, when divided into sixteen parts.
Kalaṃ nāgghati soḷasi (không đáng bằng một phần mười sáu) có nghĩa là: nó không đáng bằng một phần mười sáu của sự cúng dường được thực hiện tại bảo tháp, được chia thành mười sáu phần.
4. Siddhatthassa…pe… phalitantareti narānaṃ aggassa seṭṭhassa siddhatthassa bhagavato cetiye dhātugabbhamhi sudhākamme karīyamāne paricchedānaṃ ubhinnamantare vemajjhe, atha vā pupphadānaṭṭhānānaṃ antare phalantiyā mayā sudhāpiṇḍo dinno makkhitoti sambandho.
" Siddhatthassa…pe… phalitantare" means: "I offered a lump of plaster (sudhāpiṇḍa) in the cetiya of the Blessed One Siddhattha, the foremost and best of men, in the relic chamber, in the middle between two sections, or alternatively, between the places where flowers were offered, at the point of breaking." This is the connection.
4. Siddhatthassa…pe… phalitantare (giữa khoảng trống) có nghĩa là: khi công việc trát vôi đang được thực hiện tại bảo tháp chứa xá-lợi của Đức Thế Tôn Siddhattha, bậc tối thượng và cao quý nhất trong loài người, giữa hai phần hoặc ở giữa, hoặc giữa các nơi cúng dường hoa, ta đã cúng dường và trát vôi vào chỗ nứt.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Tissassa lokanāthassātiādikaṃ āyasmato sucintikattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Sucintika begins with Tissassa lokanāthassā (Of Tissa, the world's protector).
Apadāna của Tôn giả Sucintika là câu bắt đầu bằng Tissassa lokanāthassā (của Đức Tissā, bậc Hộ Thế).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro anekāsu jātīsu nibbānādhigamāya puññaṃ upacinitvā tissassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā satthu nisīdanatthāya parisuddhaṃ siliṭṭhaṃ kaṭṭhamayamanagghapīṭhamadāsi.
This Elder, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds for the attainment of Nibbāna through many existences, was reborn in a certain noble family during the time of the Blessed One Tissa. Having grown up, he developed faith in the Teacher and offered an invaluable, pure, smooth wooden seat for the Teacher to sit upon.
Vị này cũng, trong các vị Phật quá khứ, đã tạo các điều kiện và tích lũy công đức để đạt Niết-bàn trong nhiều kiếp. Vào thời Đức Thế Tôn Tissa, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, lớn lên, có niềm tin vào Bậc Đạo Sư, và đã cúng dường một chiếc ghế gỗ quý giá, sạch sẽ và nhẵn nhụi để Bậc Đạo Sư ngồi.
So tena puññakammena sugatisukhamanubhavitvā tattha tattha saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Due to that meritorious deed, he experienced the happiness of a good destiny, wandering through various existences. In this Buddha's dispensation, he was reborn in a noble family. Having grown up, he developed faith in the Teacher and went forth into homelessness. Not long after, he became an Arahant.
Nhờ công đức đó, vị ấy hưởng thụ hạnh phúc của cõi thiện giới, luân hồi trong các cõi đó đó. Trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, lớn lên, có niềm tin vào Bậc Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đó trở thành A-la-hán.
8. So pattaarahattaphalo pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento tissassa lokanāthassātiādimāha.
He, having attained the fruit of Arahantship, recollected his past kamma and, filled with joy, declared the Apadāna of his previous conduct, saying, " Tissassa lokanāthassā" and so forth.
8. Sau khi đạt quả A-la-hán, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, tuyên bố về Apadāna của cuộc đời trước của mình, bắt đầu bằng câu tissassa lokanāthassā (của Đức Tissā, bậc Hộ Thế).
Taṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All of that has a clear meaning.
Tất cả điều đó đều có ý nghĩa rõ ràng.
Tissassāhaṃ bhagavatotiādikaṃ āyasmato aḍḍhaceḷakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Aḍḍhaceḷaka begins with Tissassāhaṃ Bhagavatoti (I of the Blessed One Tissa).
Apadāna của Tôn giả Aḍḍhaceḷaka là câu bắt đầu bằng Tissassāhaṃ bhagavato (Ta đã cúng dường Đức Thế Tôn Tissa).
Ayampi thero purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle ekenākusalena kammena duggatakulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhammadesanaṃ ñatvā pasannamānaso cīvaratthāya aḍḍhabhāgaṃ ekaṃ dussamadāsi.
This Elder, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds that lead to liberation in various existences, was reborn in a poor family due to a certain unwholesome kamma during the time of the Blessed One Tissa. Having grown up and heard the Dhamma teaching, he became gladdened in mind and offered a half-piece of cloth for robes.
Vị Trưởng lão này cũng, trong các vị Phật quá khứ, đã tạo các điều kiện và tích lũy các phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp đó đó. Vào thời Đức Thế Tôn Tissa, do một nghiệp bất thiện, vị ấy được sinh ra trong một gia đình nghèo khó. Lớn lên, nghe giáo pháp của bậc thiện nhân, vị ấy với tâm hoan hỷ, đã cúng dường một nửa tấm vải để may y.
So teneva pītisomanassena kālaṃ katvā sagge nibbatto cha kāmāvacarasampattimanubhavitvā tato cuto manussesu manussasampattīnaṃ aggabhūtaṃ cakkavattisampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ addhakule nibbatto vuddhippatto satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Having passed away with that joy and delight, he was reborn in heaven and experienced the six celestial pleasures of the sensuous realm. Having passed away from that existence, he experienced the highest of human felicities, the sovereignty of a universal monarch, among humans. In this Buddha's dispensation, he was reborn in a wealthy family. Having grown up, he heard the Teacher's Dhamma teaching, became gladdened in mind, and went forth into homelessness. Not long after, he became an Arahant.
Chính nhờ niềm hoan hỷ và hân hoan đó, vị ấy mạng chung, được sinh ra trên cõi trời, hưởng thụ sáu sự sung túc của cõi Dục giới. Từ đó mạng chung, vị ấy được sinh ra giữa loài người, hưởng thụ sự sung túc của một Chuyển luân vương, là tối thượng trong các sự sung túc của loài người. Trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy được sinh ra trong một gia đình trung lưu, lớn lên, nghe giáo pháp của Bậc Đạo Sư, với tâm hoan hỷ, xuất gia, và không lâu sau đó trở thành A-la-hán.
14. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento tissassāhaṃ bhagavatotiādimāha.
Later, recollecting his past kamma and filled with joy, he declared the Apadāna of his previous conduct, saying, " Tissassāhaṃ bhagavato" and so forth.
14. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, với tâm hoan hỷ, tuyên bố về Apadāna của cuộc đời trước của mình, bắt đầu bằng câu tissassāhaṃ bhagavato (Ta đã cúng dường Đức Thế Tôn Tissa).
Taṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All of that has a clear meaning.
Tất cả điều đó đều có ý nghĩa rõ ràng.
Kammārohaṃ pure āsintiādikaṃ āyasmato sūcidāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Sūcidāyaka begins with Kammārohaṃ pure āsi (Formerly I was a blacksmith).
Apadāna của Tôn giả Sūcidāyaka là câu bắt đầu bằng Kammārohaṃ pure āsi (Trước đây ta là thợ rèn).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro antarantarā kusalabījāni pūrento vipassissa bhagavato kāle antarantarā katena ekena kammacchiddena kammārakule nibbatto vuddhimanvāya sakasippesu nipphattiṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso cīvarasibbanatthāya sūcidānamadāsi, tena puññena dibbasampattiṃ anubhavitvā aparabhāge manussesu uppanno cakkavattādayo sampattiyo ca anubhavanto uppannuppannabhave tikkhapañño vajīrañāṇo ahosi.
This one, having made aspirations in the presence of previous Buddhas, cultivated seeds of merit from time to time. During the time of Vipassī Bhagavā, due to a single karmic flaw made from time to time, he was born into a blacksmith's family. Having grown up and attained mastery in his own crafts, he heard the Buddha's discourse. With a mind full of faith, he gave a needle as a gift for sewing robes. By that merit, having experienced divine prosperity, he was later born among humans. Experiencing the prosperity of Cakkavattīs and so on, in every subsequent existence, he possessed keen wisdom, wisdom like a vajīra.
Vị này cũng, trong các vị Phật quá khứ, đã tạo các điều kiện, và xen kẽ gieo trồng các hạt giống thiện nghiệp. Vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, do một lỗi nghiệp đã tạo xen kẽ, vị ấy được sinh ra trong gia đình thợ rèn. Lớn lên, thành thạo các nghề thủ công của mình, nghe giáo pháp của Bậc Đạo Sư, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã cúng dường một cây kim để may y. Nhờ công đức đó, vị ấy hưởng thụ sự sung túc của chư thiên. Sau này, được sinh ra giữa loài người, vị ấy hưởng thụ các sự sung túc như Chuyển luân vương, và trong mỗi kiếp được sinh ra, vị ấy đều có trí tuệ sắc bén, trí tuệ như kim cương.
So kamena imasmiṃ buddhuppāde nibbatto vuddhippatto mahaddhano saddhājāto tikkhapañño ahosi.
In due course, he was born in this Buddha's dispensation, grew up, and became a very wealthy person, endowed with faith and keen wisdom.
Dần dần, trong thời Đức Phật hiện tại này, vị ấy được sinh ra, lớn lên, trở thành người giàu có, phát khởi niềm tin, và có trí tuệ sắc bén.
So ekadivasaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā dhammānusārena ñāṇaṃ pesetvā nisinnāsaneyeva arahā ahosi.
One day, having heard the Buddha's discourse and directed his knowledge in accordance with the Dhamma, he attained Arahantship right there on his seat.
Một ngày nọ, nghe giáo pháp của Bậc Đạo Sư, vị ấy quán chiếu trí tuệ theo giáo pháp, và ngay tại chỗ ngồi, vị ấy trở thành A-la-hán.
19. So arahā samāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento kammārohaṃ pure āsintiādimāha.
19. That Arahant, remembering his past kamma, was filled with joy and declared his former conduct, beginning with, “ I was once a blacksmith”.
19. Vị A-la-hán ấy, sau khi nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói câu mở đầu “Xưa kia ta là thợ rèn” để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình.
Tattha kammāroti ayokammalohakammādinā kammena jīvati ruhati vuddhiṃ virūḷhiṃ āpajjatīti kammāro, pubbe puññakaraṇakāle kammāro āsiṃ ahosinti attho.
Therein, kammāro means one who lives by, grows by, or attains growth and proliferation through work such as ironwork or metalwork; the meaning is, “In the past, at the time of performing merit, I was a blacksmith.”
Trong đó, kammāro (thợ rèn) là người sống bằng nghề rèn sắt, rèn đồng, v.v., phát triển và tăng trưởng. Nghĩa là, trong thời gian tạo phước thiện trước kia, ta đã là một thợ rèn.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ nghĩa.
Siddhatthassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato gandhamāliyattherassa apadāna.
The Apadāna of the Venerable Gandhamāliya Thera begins with Siddhatthassa bhagavato (Of the Bhagavā Siddhattha).
Câu “Siddhatthassa bhagavato” v.v. là Apadāna của Đại đức Gandhamāliya.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto mahaddhano mahābhogo ahosi.
This one also, having made aspirations in the presence of previous Buddhas, was born into a wealthy family during the time of Bhagavā Siddhattha, possessing great riches and abundant resources.
Vị này cũng đã tạo các thệ nguyện trong các Đức Phật quá khứ, vào thời Đức Phật Siddhattha, đã tái sanh trong một gia đình quyền quý, giàu có và hưởng thụ nhiều tài sản.
So satthari pasīditvā candanāgarukappūrakassaturādīni anekāni sugandhāni vaḍḍhetvā satthu gandhathūpaṃ kāresi.
Having developed faith in the Teacher, he gathered many sweet-smelling substances like sandalwood, agarwood, camphor, and musk, and had a fragrance-stūpa made for the Teacher.
Vị ấy đã tịnh tín nơi Đức Đạo Sư, tích trữ nhiều loại hương thơm như gỗ đàn hương, trầm hương, long não, xạ hương, v.v., và xây dựng một tháp hương cho Đức Đạo Sư.
Tassupari sumanapupphehi chādesi, buddhañca aṭṭhaṅganamakkāraṃ akāsi.
He covered it with jasmine flowers and paid homage to the Buddha with the eightfold prostration.
Trên đó, vị ấy đã che phủ bằng hoa lài và thực hiện lễ bái tám chi trước Đức Phật.
So tena puññakammena devamanussesu sampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
By that meritorious deed, having experienced prosperity among devas and humans, he was born into a prosperous family during this Buddha's dispensation. Having grown up and developed faith in the Teacher, he went forth and became an Arahant not long after.
Nhờ nghiệp phước ấy, vị ấy đã hưởng thụ các thành tựu trong cõi trời và cõi người, rồi vào thời Đức Phật hiện tại, đã tái sanh trong một gia đình giàu có, lớn lên, tịnh tín nơi Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán.
24. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento siddhatthassa bhagavatotiādimāha.
24. He, at a later time, remembering his past kamma, was filled with joy and declared his former conduct, beginning with, “ Of the Bhagavā Siddhattha”.
24. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói câu mở đầu “Siddhatthassa bhagavato” v.v. để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình.
Taṃ sabbaṃ uttānatthamevāti.
All of that is clear in meaning.
Tất cả đều có nghĩa rõ ràng như đã nói.
Migaluddo pure āsintiādikaṃ āyasmato tipupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Tipupphiya Thera begins with Migaluddo pure āsi (I was once a hunter).
Câu “Migaluddo pure āsiṃ” v.v. là Apadāna của Đại đức Tipupphiya.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro antarā kenaci akusalacchiddena vipassissa bhagavato kāle nesādakule nibbatto migaluddo hutvā araññe viharati.
This one also, having made aspirations in the presence of previous Buddhas, due to some unwholesome kamma-flaw, was born into a hunter's family during the time of Vipassī Bhagavā and lived in the forest as a hunter.
Vị này cũng đã tạo các thệ nguyện trong các Đức Phật quá khứ, sau đó vì một lỗi lầm bất thiện nào đó, vào thời Đức Phật Vipassī, đã tái sanh trong một gia đình thợ săn và sống trong rừng làm thợ săn.
Tadā vipassissa bhagavato pāṭalibodhiṃ sampuṇṇapattapallavaṃ haritavaṇṇaṃ nīlobhāsaṃ manoramaṃ disvā tīhi pupphehi pūjetvā purāṇapattaṃ chaḍḍetvā bhagavato sammukhā viya pāṭalimahābodhiṃ vandi.
At that time, seeing the Pāṭalī Bodhi tree of Vipassī Bhagavā, with its full leaves and shoots, green in color, dark blue in hue, and captivating, he worshipped it with three flowers, discarding old leaves, as if in the presence of the Bhagavā.
Lúc ấy, nhìn thấy cây Bồ-đề Pāṭalī của Đức Phật Vipassī đầy lá và chồi, màu xanh tươi, ánh xanh biếc, đẹp đẽ, vị ấy đã cúng dường ba bông hoa, bỏ đi lá cũ và đảnh lễ cây Đại Bồ-đề Pāṭalī như thể trước mặt Đức Phật.
So tena puññena tato cuto devaloke uppanno tattha dibbasampattiṃ aparāparaṃ anubhavitvā tato cuto manussesu jāto tattha cakkavattisampattiādayo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasomanassahadayo gehaṃ pahāya pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
By that merit, having passed away from that existence, he was reborn in the deva-realm, where he repeatedly experienced divine prosperity. Having passed away from there, he was born among humans, where he experienced the prosperity of a Cakkavatti and so on. In this Buddha's dispensation, he was born into a family, grew up, heard the Buddha's discourse, and with a heart filled with joy, he left home and went forth, becoming an Arahant not long after.
Nhờ phước báu ấy, vị ấy đã chuyển sanh từ đó lên cõi trời, hưởng thụ các thành tựu của chư thiên hết lần này đến lần khác, rồi từ đó chuyển sanh làm người, hưởng thụ các thành tựu như địa vị Chuyển Luân Vương, v.v., và vào thời Đức Phật hiện tại, đã tái sanh trong một gia đình quyền quý, lớn lên, nghe pháp thoại của Đức Đạo Sư, tâm sanh hoan hỷ, từ bỏ gia đình xuất gia, và không lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán.
31. So evaṃ siddhippatto attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento migaluddo pure āsintiādimāha.
31. That one, having attained such accomplishment, remembering his past kamma, was filled with joy and declared his former conduct, beginning with, “ I was once a hunter”.
31. Vị ấy, sau khi đạt được thành tựu như vậy, nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói câu mở đầu “Migaluddo pure āsiṃ” v.v. để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình.
Tattha maraṇāya gacchati pāpuṇātīti migo, atha vā magayamāno ihati pavattatīti migo, migānaṃ māraṇe luddo lobhī gedhoti migaluddo, pure mayhaṃ puññakaraṇasamaye kānanasaṅkhāte mahāaraññe migaluddo āsinti sambandho.
Therein, migo means that which goes or attains death, or alternatively, that which wanders here and there seeking, and thus comes into being. Migaluddo means one who is cruel, greedy, or attached to killing animals. The connection is: In the past, at the time of my performing merit, I was a hunter in the great forest called kānana.
Trong đó, migo là loài đi đến cái chết hoặc đạt đến cái chết, hoặc migo là loài đi lang thang tìm kiếm. Migaluddo là kẻ hung ác, tham lam, dính mắc vào việc giết hại các loài thú. Liên quan đến câu này là: "Xưa kia, vào thời gian ta tạo phước thiện, ta đã là một thợ săn trong khu rừng lớn gọi là kānanā."
Pāṭaliṃ haritaṃ disvāti tattha pakārena talena rattavaṇṇena bhavatīti pāṭali, pupphānaṃ rattavaṇṇatāya pāṭalīti vohāro, pattānaṃ haritatāya haritaṃ nīlavaṇṇaṃ pāṭalibodhiṃ disvāti attho.
Pāṭaliṃ haritaṃ disvā (seeing the green Pāṭalī tree): Therein, pāṭali means that which is red in color due to its outer surface. The term pāṭali is used due to the red color of its flowers, and haritaṃ means green or dark blue due to the greenness of its leaves. The meaning is, "having seen the Pāṭalī Bodhi tree, which is green."
Pāṭaliṃ haritaṃ disvā (nhìn thấy cây Pāṭalī xanh tươi): Trong đó, pāṭalī được gọi như vậy vì nó có màu đỏ đặc biệt, và vì hoa có màu đỏ nên được gọi là pāṭalī. Nghĩa là, nhìn thấy cây Bồ-đề Pāṭalī có lá xanh tươi, màu xanh biếc.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ nghĩa.
Vivane kānane disvātiādikaṃ āyasmato madhupiṇḍikattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Madhupiṇḍika Thera begins with Vivane kānane disvā (Having seen in a secluded forest).
Câu “Vivane kānane disvā” v.v. là Apadāna của Đại đức Madhupiṇḍika.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle nesādayoniyaṃ nibbatto mahāaraññe paṭivasati.
This one also, having made aspirations in the presence of previous Buddhas, accumulating merits conducive to liberation in various existences, was born into a hunter's lineage during the time of Bhagavā Siddhattha and dwelled in a great forest.
Vị này cũng đã tạo các thệ nguyện trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là căn bản cho sự chấm dứt luân hồi trong các kiếp sống khác nhau, vào thời Đức Phật Siddhattha, đã tái sanh trong dòng dõi thợ săn và sống trong rừng lớn.
Tadā vivekābhiratiyā sampattaṃ siddhatthaṃ bhagavantaṃ disvā samādhito vuṭṭhitassa tassa sumadhuraṃ madhumadāsi.
At that time, seeing Bhagavā Siddhattha, who had arrived for solitary delight, he offered delicious honey to him, who had arisen from samādhi.
Lúc ấy, nhìn thấy Đức Phật Siddhattha đã đến nơi vắng vẻ để an trú, vị ấy đã cúng dường mật ong ngọt ngào cho Đức Phật khi Ngài vừa xuất khỏi trạng thái định.
Tattha ca pasannamānaso vanditvā pakkāmi.
With a mind full of faith in the Buddha, he bowed and departed.
Với tâm tịnh tín, vị ấy đã đảnh lễ và rời đi.
So teneva puññena sampattiṃ anubhavanto devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhippatto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
By that very merit, experiencing prosperity, he transmigrated among devas and humans. In this Buddha's dispensation, he was born into a good family, grew up, developed faith in the Teacher, went forth, and became an Arahant not long after.
Nhờ phước báu ấy, vị ấy đã hưởng thụ các thành tựu, luân chuyển trong cõi trời và cõi người, rồi vào thời Đức Phật hiện tại, đã tái sanh trong một gia đình quyền quý, lớn lên, tịnh tín nơi Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán.
37. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vivane kānane disvātiādimāha.
37. He, at a later time, remembering his past kamma, was filled with joy and declared his former conduct, beginning with, “ Having seen in a secluded forest”.
37. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói câu mở đầu “Vivane kānane disvā” v.v. để tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình.
Tattha vivaneti visesena vanaṃ patthaṭaṃ vivanaṃ, hatthiassarathasaddehi bherisaddehi ca vatthukāmakilesakāmehi ca vigataṃ byāpagatanti attho, kānanasaṅkhāte mahāaraññe vivaneti sambandho.
Therein, vivane means a forest spread out widely. It means a place free from the sounds of elephants, horses, and chariots, from the sounds of drums, and from sensual pleasures based on objects and defilements. The connection is, in the great forest known as kānana, in a secluded forest.
Trong đó, vivane nghĩa là khu rừng trải rộng đặc biệt, hoặc là nơi vắng vẻ, không có tiếng voi, ngựa, xe cộ, tiếng trống, cũng như không có các dục cảnh và phiền não dục. Liên quan đến câu này là: "trong khu rừng lớn gọi là kānanā, nơi vắng vẻ."
Osadhiṃva virocantanti bhavavaḍḍhakijanānaṃ icchiticchitaṃ nipphādetīti osadhaṃ.
Osadhiṃva virocantaṃ (shining like a medicinal plant): osadha means that which fulfills the desires of beings who wish for existence.
Osadhiṃva virocantaṃ (tỏa sáng như cây thuốc): osadhaṃ là thứ làm cho những người muốn phát triển sự tồn tại đạt được điều họ mong muốn.
Ojānibbattikāraṇaṃ paṭicca yāya tārakāya uggatāya uddharanti gaṇhantīti sā osadhi.
That star, having risen, on account of being a cause for the production of vital essence, by which people extract and gather medicinal plants, that is called osadhi.
Hoặc osadhi là ngôi sao mà khi nó mọc lên, người ta thu hoạch hoặc hái lượm các loại thảo mộc, dựa trên lý do nó tạo ra tinh chất.
Osadhitārakā iva virocantīti vattabbe gāthābandhasukhatthaṃ ‘‘osadhiṃva virocanta’’nti ca vuttaṃ.
And it is said as " shining like an osadhi" for the sake of ease in poetic composition, when it should have been said as "shining like the osadhi star."
Đáng lẽ phải nói là "tỏa sáng như ngôi sao osadhi", nhưng để tiện lợi cho việc làm thơ, đã nói là "osadhiṃva virocantaṃ".
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ nghĩa.
Siddhatthassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato senāsanadāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Senāsanadāyaka Thera begins with Siddhatthassa bhagavato (Of the Bhagavā Siddhattha).
Câu “Siddhatthassa bhagavato” v.v. là Apadāna của Đại đức Senāsanadāyaka.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhippatto satthari pasīditvā attano vasanaṭṭhānaṃ vanantaraṃ sampattassa bhagavato paṇāmaṃ katvā paṇṇasantharaṃ santharitvā adāsi.
This one also, having made aspirations in the presence of previous Buddhas, accumulating merits conducive to liberation in various existences, was born into a good family during the time of Bhagavā Siddhattha. Having grown up and developed faith in the Teacher, he paid homage to the Bhagavā, who had arrived at his dwelling place in a forest grove. He spread a leaf-mat and offered it.
Vị này cũng đã tạo các thệ nguyện trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là căn bản cho sự chấm dứt luân hồi trong các kiếp sống khác nhau, vào thời Đức Phật Siddhattha, đã tái sanh trong một gia đình quyền quý, lớn lên, tịnh tín nơi Đức Đạo Sư, sau khi đảnh lễ Đức Phật đến trú tại khu rừng là nơi ở của mình, đã trải một tấm thảm lá và dâng cúng.
Bhagavato nisinnaṭṭhānassa samantato bhittiparicchedaṃ katvā pupphapūjamakāsi.
He made a wall enclosure all around the Bhagavā's sitting place and offered flowers.
Vị ấy đã dựng vách tường bao quanh chỗ Đức Phật ngồi và cúng dường hoa.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhippatto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Through that merit, he wandered through existences among devas and humans, experiencing both celestial and human prosperity. In this Buddha-dispensation, he was born into a noble family, grew up, and having gained faith in the Teacher, he went forth into homelessness and not long after became an Arahant.
Nhờ phước báu ấy, vị ấy đã luân chuyển trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai thành tựu, rồi vào thời Đức Phật hiện tại, đã tái sanh trong một gia đình quyền quý, lớn lên, tịnh tín nơi Đức Đạo Sư, xuất gia, và không lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán.
45. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ dassento siddhatthassa bhagavatotiādimāha.
45. Later, recalling his past kamma, he became joyful and, revealing the account of his past conduct, spoke thus: “Of the Blessed One Siddhattha…”
45. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, đã nói câu mở đầu “Siddhatthassa bhagavato” v.v. để trình bày câu chuyện tiền kiếp của mình.
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthamevāti.
All of that has the same meaning as described below.
Tất cả đều có nghĩa rõ ràng như đã nói ở trên.
Vipassissa bhagavatotiādikaṃ āyasmato buddhupaṭṭhākattherassa apadānaṃ.
“Of the Blessed One Vipassī…” – this and so on is the Apadāna of the Venerable Thera Buddhupaṭṭhāka.
Câu “Vipassissa bhagavato” v.v. là Apadāna của Đại đức Buddhupaṭṭhāka.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle saṅkhadhamakakule nibbatto vuddhimanvāya attano sippe saṅkhadhamane cheko ahosi, niccakālaṃ bhagavato saṅkhaṃ dhametvā saṅkhasaddeneva pūjesi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was born into a conch-blower family during the time of the Blessed One Vipassī. Having grown up, he became skilled in his craft of blowing the conch and continuously honored the Blessed One by blowing the conch and with the sound of the conch itself.
Vị này cũng đã tạo các thệ nguyện trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là căn bản cho sự chấm dứt luân hồi trong các kiếp sống khác nhau, vào thời Đức Phật Vipassī, đã tái sanh trong một gia đình thổi ốc tù và, lớn lên, thành thạo trong nghề thổi ốc tù và của mình, và luôn luôn thổi ốc tù và cho Đức Phật, cúng dường Ngài chỉ bằng tiếng ốc tù và.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto sabbattha pākaṭo mahāghoso mahānādī madhurassaro ahosi, imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ pākaṭakule nibbatto vuddhippatto madhurassaroti pākaṭo, satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi, aparabhāge madhurassarattheroti pākaṭo.
Through that merit, he wandered through existences among devas and humans, becoming renowned everywhere, with a great voice, a loud sound, and a sweet voice. In this Buddha-dispensation, he was born into a prominent family, grew up, and became known as “Madhurassara” (Sweet-voiced). Having gained faith in the Teacher, he went forth into homelessness and not long after became an Arahant. Later, he became known as Thera Madhurassara.
Người ấy, do phước báu ấy, khi luân hồi trong cõi trời và người, đã trở thành người có âm thanh lớn, vang dội, mạnh mẽ và ngọt ngào ở khắp mọi nơi. Trong sự xuất hiện của Đức Phật này, người ấy được sinh ra trong một gia đình nổi tiếng, trưởng thành và nổi tiếng là người có âm thanh ngọt ngào (madhurassaro). Sau khi có đức tin nơi Bậc Đạo Sư và xuất gia, không lâu sau đó người ấy đã trở thành một vị A-la-hán. Sau này, người ấy nổi tiếng là trưởng lão Madhurassara.
51. So ekadivasaṃ attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vipassissa bhagavatotiādimāha.
51. One day, recalling his past kamma, he became joyful and, revealing the account of his past conduct, spoke thus: “Of the Blessed One Vipassī…”
51. Một ngày nọ, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố hạnh nghiệp quá khứ, vị ấy đã nói lời mở đầu là “của Đức Thế Tôn Vipassī” v.v.
Taṃ heṭṭhā vuttameva.
That is as described below.
Điều đó đã được giải thích ở phần dưới.
Ahosiṃ saṅkhadhamakoti saṃ suṭṭhu khananto gacchatīti saṅkho, samuddajalapariyante caramāno gacchati vicaratīti attho.
“ I was a conch-blower”: saṃ (well) khananto (digging, cutting through) gacchati (goes) – thus it is saṅkho (conch). It means, "It moves and wanders along the edges of the ocean waters."
Ahosiṃ saṅkhadhamako (Tôi đã là người thổi tù và): Saṅkha (tù và) được gọi là saṃ (tốt) khananto (đào, phá, xẻ) gacchati (đi), nghĩa là nó di chuyển, đi lại ở ven biển.
Taṃ saṅkhaṃ dhamati ghosaṃ karotīti saṅkhadhamako, sohaṃ saṅkhadhamakova ahosinti attho.
One who blows that conch, making a sound, is a saṅkhadhamako (conch-blower). The meaning is, "I was indeed a conch-blower."
Taṃ saṅkhaṃ dhamati ghosaṃ karotīti saṅkhadhamako (người thổi tù và là người thổi cái tù và ấy, tạo ra âm thanh), nghĩa là tôi đã là người thổi tù và.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādikaṃ āyasmato bhikkhādāyakattherassa apadānaṃ.
“ The Buddha with a golden hue…” – this and so on is the Apadāna of the Venerable Thera Bhikkhādāyaka.
Apadāna của Tôn giả Bhikkhādāyaka bắt đầu với Suvaṇṇavaṇṇaṃ Sambuddhaṃ (Đức Chánh Đẳng Giác có sắc vàng) v.v.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya vibhavasampanno saddhājāto vihārato nikkhamitvā piṇḍāya caramānaṃ siddhatthaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso āhāramadāsi.
He, too, having made aspirations with previous Buddhas and having accumulated wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was born into a certain noble family during the time of the Blessed One Siddhattha. Having grown up wealthy and endowed with faith, he left the monastery and, seeing the Blessed One Siddhattha wandering for alms, offered food with a gladdened mind.
Vị này cũng đã tạo các ba-la-mật trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, trưởng thành, giàu có, có đức tin. Sau khi rời tu viện, vị ấy thấy Đức Thế Tôn Siddhattha đang khất thực, tâm sanh tịnh tín, và đã dâng cúng thức ăn.
Bhagavā taṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ vatvā pakkāmi.
The Blessed One accepted it, delivered a discourse of appreciation, and departed.
Đức Thế Tôn thọ nhận và sau khi thuyết pháp tùy hỷ, Ngài đã rời đi.
So teneva kusalena yāvatāyukaṃ ṭhatvā āyupariyosāne devaloke nibbatto tattha cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussesu ca manussasampattimanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhājāto pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Through that very wholesome deed, he lived for his full lifespan and at the end of his life, was reborn in the deva realm. There he enjoyed the six types of sensuous deva prosperity, and later, having passed away from there, he experienced human prosperity among humans. In this Buddha-dispensation, he was born into a noble family, grew up, and having gained faith, went forth into homelessness and not long after became an Arahant.
Do thiện nghiệp ấy, vị ấy sống trọn tuổi thọ, khi hết tuổi thọ, được tái sanh vào cõi trời, hưởng thụ sáu loại lạc thú cõi Dục giới ở đó, sau đó tái sanh làm người, hưởng thụ các phước báu cao quý như địa vị Chuyển Luân Thánh Vương. Trong sự xuất hiện của Đức Phật này, vị ấy được sinh ra trong một gia đình giàu có, trưởng thành, có đức tin, xuất gia và không lâu sau đó đã trở thành một vị A-la-hán.
1. So aparabhāge attano pubbakammaṃ anussaritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādimāha.
1. Later, recollecting his past kamma, he became joyful and, revealing the account of his past conduct, spoke thus: “ The Buddha with a golden hue…”
1. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố hạnh nghiệp quá khứ, vị ấy đã nói lời mở đầu là Suvaṇṇavaṇṇaṃ Sambuddhaṃ v.v.
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
All of that has the same meaning as described below.
Tất cả những điều đó đều theo cách đã được giải thích ở phần dưới.
Pavarā abhinikkhantanti pakārena varitabbaṃ patthetabbanti pavaraṃ, rammabhūtato vivekabhūtato sakavihārato abhi visesena nikkhantanti attho.
“ Pavarā abhinikkhantaṃ”: pavaraṃ means that which is to be chosen or desired, being excellent. It means, “He went forth especially from his own delightful and secluded monastery.”
Pavarā abhinikkhantaṃ (đã xuất gia cao quý): Pavara (cao quý) có nghĩa là đáng được mong cầu, đáng được ao ước. Abhinikkhantaṃ (đã xuất gia) có nghĩa là đã đặc biệt rời khỏi tu viện của mình, nơi vốn là nơi đáng yêu và nơi vắng vẻ.
Vānā nibbānamāgatanti vānaṃ vuccati taṇhā, tato nikkhantattā nibbānaṃ, vānanāmaṃ taṇhaṃ padhānaṃ katvā sabbakilese pahāya nibbānaṃ pattanti attho.
“ Vānā nibbānamāgataṃ”: Vāna is called craving. Nibbāna means liberation from it. It means, “Having made craving, called vāna, primary, he abandoned all defilements and attained Nibbāna.”
Vānā nibbānamāgataṃ (đã đạt đến Nibbāna từ ái dục): Vāna được gọi là ái dục (taṇhā). Nibbāna (Niết Bàn) là sự thoát ly khỏi ái dục đó. Nghĩa là đã từ bỏ tất cả các phiền não, lấy ái dục tên là vāna làm trọng tâm, và đã đạt đến Nibbāna.
2. Kaṭacchubhikkhaṃ datvānāti karatalena gahetabbā dabbi kaṭacchu, bhikkhīyati āyācīyatīti bhikkhā, abhi visesena khāditabbā bhakkhitabbāti vā bhikkhā, kaṭacchunā gahetabbā bhikkhā kaṭacchubhikkhā, dabbiyā bhattaṃ datvāti attho.
2. “ Having given a spoon of alms”: Kaṭacchu is a ladle to be held with the palm of the hand. Bhikkhā means alms, that which is begged for or that which is especially edible and consumable. Kaṭacchubhikkhā is alms to be taken with a ladle, meaning, “Having given a ladleful of food.”
2. Kaṭacchubhikkhaṃ datvānā (sau khi cúng dường một muỗng cơm): Kaṭacchu là cái muỗng dùng để lấy bằng lòng bàn tay. Bhikkhā (cơm khất thực) là thứ được khất thực, hoặc bhikkhā là thứ đặc biệt đáng ăn, đáng thọ dụng. Kaṭacchubhikkhā là cơm khất thực được lấy bằng muỗng, nghĩa là đã cúng dường cơm bằng muỗng.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ nghĩa ở khắp mọi nơi.
Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādikaṃ āyasmato ñāṇasaññikattherassa apadānaṃ.
“ The Buddha with a golden hue…” – this and so on is the Apadāna of the Venerable Thera Ñāṇasaññika.
Apadāna của Tôn giả Ñāṇasaññika bắt đầu với Suvaṇṇavaṇṇaṃ Sambuddhaṃ (Đức Chánh Đẳng Giác có sắc vàng) v.v.
Kā uppatti?
What was his origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhājāto saddhammassavane sādaro sālayo bhagavato dhammadesanānusārena ñāṇaṃ pesetvā ghosapamāṇattā bhagavato ñāṇe pasanno pañcaṅgaaṭṭhaṅganamakkāravasena paṇāmaṃ katvā pakkāmi.
He, too, having made aspirations with previous Buddhas and having accumulated wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was born into a noble family during the time of the Blessed One Siddhattha. Having grown up, he became endowed with faith, zealous and devoted to listening to the Dhamma. He applied his wisdom in accordance with the Blessed One’s Dhamma discourse and, being one who reveres sound, he became gladdened by the Blessed One’s wisdom. He then paid homage with the five-limbed and eight-limbed salutation and departed.
Vị này cũng đã tạo các ba-la-mật trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, trưởng thành, có đức tin, kính trọng và gắn bó với việc nghe Chánh Pháp. Sau khi hướng trí tuệ của mình theo lời thuyết pháp của Đức Thế Tôn, vị ấy tịnh tín vào trí tuệ của Đức Thế Tôn do sự coi trọng âm thanh, và sau khi thực hiện sự đảnh lễ với năm chi, tám chi, vị ấy đã rời đi.
So tato cuto devalokesu uppanno tattha cha kāmāvacare dibbasampattimanubhavanto tato cavitvā manussaloke jāto tatthaggabhūtā cakkavattisampadādayo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde vibhavasampanne ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Having passed away from that existence, he was reborn in the deva realms and experienced divine prosperity in the six sensuous deva planes. Having passed away from those existences, he was reborn in the human realm and experienced the highest achievements such as universal sovereignty. In this Buddha-dispensation, he was born into a wealthy noble family, grew up, and having gained faith in the Teacher, went forth into homelessness and not long after became an Arahant.
Sau khi mệnh chung từ kiếp đó, vị ấy được tái sanh vào các cõi trời, hưởng thụ các phước báu cõi trời trong sáu cõi Dục giới, sau đó mệnh chung từ đó và được sinh ra trong cõi người. Ở đó, vị ấy hưởng thụ các phước báu tối thượng như địa vị Chuyển Luân Thánh Vương. Trong sự xuất hiện của Đức Phật này, vị ấy được sinh ra trong một gia đình giàu có, trưởng thành, có đức tin nơi Bậc Đạo Sư, xuất gia và không lâu sau đó đã trở thành một vị A-la-hán.
7. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādimāha.
7. Later, recalling his past kamma, he became joyful and, revealing the account of his past conduct, spoke thus: “ The Buddha with a golden hue…”
7. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố hạnh nghiệp quá khứ, vị ấy đã nói lời mở đầu là Suvaṇṇavaṇṇaṃ Sambuddhaṃ v.v.
Taṃ vuttatthameva.
That meaning has already been stated.
Điều đó đã được giải thích ý nghĩa.
Nisabhājāniyaṃ yathāti gavasatasahassajeṭṭho nisabho, nisabho ca so ājāniyo seṭṭho uttamo ceti nisabhājāniyo.
“ Like a noble bull”: Nisabha is the chief of a hundred thousand cattle. Nisabha means a bull, and he is a noble, excellent, and supreme one – therefore, Nisabhājāniya.
Nisabhājāniyaṃ yathā (như một con bò đầu đàn cao quý): Nisabha là con bò đầu đàn của hàng trăm ngàn con bò. Nisabhājāniya là con bò đầu đàn vừa là Nisabha vừa là ājāniya (cao quý), là con vật tốt nhất, tối thượng.
Yathā nisabhājāniyo, tatheva bhagavāti attho.
The meaning is, “As a noble bull, so is the Blessed One.”
Nghĩa là Đức Thế Tôn cũng giống như con bò đầu đàn cao quý.
Lokavisayasaññātaṃ paññattivasena evaṃ vuttaṃ.
This is stated by way of designation, as something known in the world.
Điều này được nói theo cách gọi tên để chỉ một sự vật được biết đến trong thế gian.
Anupameyyo hi bhagavā.
Indeed, the Blessed One is incomparable.
Thật vậy, Đức Thế Tôn là vô song.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ nghĩa ở khắp mọi nơi.
Tivarāyaṃ nivāsīhantiādikaṃ āyasmato uppalahatthakattherassa apadānaṃ.
“ I was dwelling in Tivarā…” – this and so on is the Apadāna of the Venerable Thera Uppalahatthaka.
Apadāna của Tôn giả Uppalahatthaka bắt đầu với Tivarāyaṃ nivāsīhaṃ (Tôi đã sống ở Tivarā) v.v.
Ayampi purimajinavaresu katakusalo tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle mālākārakule nibbatto vuddhimanvāya mālākārakammena anekāni pupphāni vikkiṇanto jīvati.
He, too, having performed wholesome deeds in the presence of previous Buddhas and having accumulated wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was born into a garland-maker family during the time of the Blessed One Siddhattha. Having grown up, he earned his living by selling various flowers through the trade of a garland-maker.
Vị này cũng đã tạo các thiện nghiệp trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, vị ấy được sinh ra trong một gia đình làm vườn hoa, trưởng thành và sống bằng nghề bán nhiều loại hoa.
Athekadivasaṃ pupphāni gahetvā caranto bhagavantaṃ ratanagghikamiva caramānaṃ disvā rattuppalakalāpena pūjesi.
Then, one day, as he was carrying flowers and wandering about, he saw the Blessed One wandering like a jewel-cart and offered him a bunch of red water lilies.
Một ngày nọ, khi đang mang hoa đi bán, vị ấy thấy Đức Thế Tôn đang đi khất thực như một chiếc kiệu ngọc, và đã cúng dường một bó hoa sen đỏ.
So tato cuto teneva puññena sugatīsu puññamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhimanvāya saddhājāto pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Having passed away from that existence, by that very merit, he experienced happiness in the fortunate realms. In this Buddha-era, he was reborn into a family, grew up, developed faith, went forth, and not long after, became an Arahant.
Sau khi mệnh chung từ kiếp đó, do phước báu ấy, vị ấy hưởng thụ các phước báu trong các cõi thiện thú. Trong sự xuất hiện của Đức Phật này, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, trưởng thành, có đức tin, xuất gia và không lâu sau đó đã trở thành một vị A-la-hán.
13. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento tivarāyaṃ nivāsīhantiādimāha.
13. Later, recalling his past kamma, he became joyful and, revealing his past meritorious deed, spoke the verse beginning, "I was residing in Tivarā."
13. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố hạnh nghiệp quá khứ, vị ấy đã nói lời mở đầu là Tivarāyaṃ nivāsīhaṃ v.v.
Tattha tivarāti tīhi vārehi kāritaṃ sañcaritaṃ paṭicchannaṃ nagaraṃ, tassaṃ tivarāyaṃ nivāsī, vasanasīlo nivāsanaṭṭhānagehe vā vasanto ahanti attho.
Here, Tivarā means a city built with three enclosures, encircled, and concealed. The meaning is, "I was a resident in that Tivarā, accustomed to dwelling there, or dwelling in a house, a place of residence."
Trong đoạn đó, Tivarā là một thành phố được xây dựng, bao bọc và che chắn bởi ba vòng. Nivāsī (người cư trú) ở Tivarā, nghĩa là tôi đã sống ở đó, hoặc sống trong một ngôi nhà ở nơi cư trú.
Ahosiṃ māliko tadāti tadā nibbānatthāya puññasambhārakaraṇasamaye māliko mālākārova pupphāni kayavikkayaṃ katvā jīvanto ahosinti attho.
I was a garland-maker at that time means that at that time, when accumulating merits for the sake of Nibbāna, I was a garland-maker, living by buying and selling flowers, like a florist.
Ahosiṃ māliko tadā (Khi ấy tôi là người làm vườn hoa): Khi ấy, vào thời điểm tạo các ba-la-mật để đạt đến Nibbāna, tôi đã là người làm vườn hoa, sống bằng nghề mua bán hoa.
Siddhatthassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato padapūjakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Padapūjaka begins with To the Buddha Siddhattha.
Apadāna của Tôn giả Padapūjaka bắt đầu với Siddhatthassa bhagavato (của Đức Thế Tôn Siddhattha) v.v.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasanno sumanapupphena pādamūle pūjesi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, was reborn into a family during the time of the Buddha Siddhattha. After growing up, he became devoted to the Teacher and offered jasmine flowers at His feet.
Vị này cũng đã tạo các ba-la-mật trong các Đức Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, trưởng thành, có đức tin nơi Bậc Đạo Sư và đã cúng dường hoa lài ở gốc cây.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto sakkasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā pabbajito vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaphale patiṭṭhāsi.
By that merit, he wandered through divine and human existences, experiencing the prosperity of Sakka, and in this Buddha-era, he was reborn into a family. Having grown up, he became devoted to the Teacher and went forth, cultivated vipassanā, and became established in the fruit of Arahantship.
Do phước báu ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và người, hưởng thụ phước báu của chư Thiên. Trong sự xuất hiện của Đức Phật này, vị ấy được sinh ra trong một gia đình, trưởng thành, có đức tin nơi Bậc Đạo Sư, xuất gia, phát triển thiền quán và an trú vào quả vị A-la-hán.
19. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento siddhatthassa bhagavatotiādimāha.
19. Later, recalling his past kamma, he became joyful and, revealing his past meritorious deed, spoke the verse beginning, To the Buddha Siddhattha.
19. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, và để tuyên bố hạnh nghiệp quá khứ, vị ấy đã nói lời mở đầu là Siddhatthassa bhagavato v.v.
Jātipupphamadāsahanti jātisumanapupphaṃ adāsiṃ ahanti vattabbe gāthābandhasukhatthaṃ sumanasaddassa lopaṃ katvā vuttaṃ.
I offered jasmine flowers—this was stated by omitting the word sumana for the sake of metrical ease in the gāthā, when it should have been said, "I offered jasmine flowers."
Jātipupphamadāsahaṃ (Tôi đã dâng hoa lài): Từ sumana đã bị lược bỏ để tiện cho việc làm kệ, trong khi đáng lẽ phải nói jātisumanapupphaṃ adāsiṃ ahaṃ (Tôi đã dâng hoa lài).
Tattha jātiyā nibbatto vikasamānoyeva sumanaṃ janānaṃ somanassaṃ karotīti sumanaṃ, pupphanaṭṭhena vikasanaṭṭhena pupphaṃ, sumanañca taṃ pupphañcāti sumanapupphaṃ, tāni sumanapupphāni siddhatthassa bhagavato ahaṃ pūjesinti attho.
Here, jāti means born from the jasmine plant, sumana because it brings joy to people simply by blooming, and puppha because it blooms or expands. Sumanapuppha means a jasmine flower, which is sumana and puppha. The meaning is, "I worshipped the Buddha Siddhattha with those jasmine flowers."
Trong đó, hoa sumana (hoa lài) sinh ra từ cây lài, khi nở rộ, làm cho mọi người hoan hỷ, nên gọi là sumana. Do ý nghĩa nở rộ, nó là puppha (hoa). Đó là sumana và cũng là puppha, nên gọi là sumanapuppha. Ý nghĩa là: ‘Tôi đã cúng dường những hoa lài đó đến Đức Thế Tôn Siddhattha’.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều đã rõ ràng.
Sudassano nāma nāmenātiādikaṃ āyasmato muṭṭhipupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Muṭṭhipupphiya begins with Named Sudassana.
Apadāna của Tôn giả Muṭṭhipupphiya bắt đầu bằng câu “ Sudassano nāma nāmena” (có tên là Sudassana).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle mālākārakule nibbatto vuddhimanvāya sakasippe nipphattiṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso jātisumanapupphāni ubhohi hatthehi bhagavato pādamūle okiritvā pūjesi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating merits conducive to liberation in various existences, was reborn into a garland-maker's family during the time of the Buddha Padumuttara. Having grown up and attained skill in his craft, one day, seeing the Buddha, his mind became serene, and he scattered jasmine flowers with both hands at the Buddha's feet, worshipping Him.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên dẫn đến sự thoát ly trong nhiều kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy sinh ra trong một gia đình làm vườn, lớn lên và thành thạo nghề của mình. Một ngày nọ, thấy Đức Thế Tôn, tâm vị ấy hoan hỷ, bèn dùng cả hai tay rải hoa lài xuống chân Đức Thế Tôn để cúng dường.
So tena kusalasambhārena devamanussesu saṃsaranto ubho sampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhippatto pubbavāsanāvasena satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
By that accumulation of merit, he wandered through divine and human existences, experiencing both kinds of prosperity, and in this Buddha-era, he was reborn into a family. Having grown up, by the power of his past dispositions, he became devoted to the Teacher and went forth, and not long after, became an Arahant.
Do khối công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và người, hưởng thụ cả hai loại tài sản (thiên và nhân). Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, lớn lên, do năng lực của những thiện nghiệp tích lũy từ trước, đã phát tâm tín kính đối với Bậc Đạo Sư, xuất gia và không lâu sau chứng quả A-la-hán.
14-25. So aparabhāge attano pubbakammaṃ anussaritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento sudassano nāma nāmenātiādimāha.
14-25. Later, recalling his past kamma, he became joyful and, revealing his past meritorious deed, spoke the verse beginning, Named Sudassana.
14-25. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, bèn tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu “ Sudassano nāma nāmena” (có tên là Sudassana).
Tattha sudassanoti ārohapariṇāharūpasaṇṭhānayobbaññasobhanena sundaro dassanoti sudassano, nāmena sudassano nāma mālākāro hutvā jātisumanapupphehi padumuttaraṃ bhagavantaṃ pūjesinti attho.
Here, Sudassana means "pleasant to behold" due to his beautiful stature, physique, and youthful elegance. The meaning is, "I, named Sudassana, was a garland-maker and worshipped the Buddha Padumuttara with jasmine flowers."
Trong đó, Sudassana có nghĩa là: “Vị ấy có dáng vẻ đẹp đẽ đáng nhìn do sự đoan trang về chiều cao, vóc dáng, hình thể và tuổi trẻ, nên gọi là Sudassana.” Ý nghĩa là: “Tôi đã là một người làm vườn tên Sudassana, đã cúng dường Đức Thế Tôn Padumuttara bằng hoa lài.”
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều đã rõ ràng.
Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādikaṃ āyasmato udakapūjakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Udakapūjaka begins with The golden-hued Sambuddha.
Apadāna của Tôn giả Udakapūjaka bắt đầu bằng câu “ Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ” (Đức Chánh Đẳng Giác sắc vàng).
Ayampi purimajinavaresu pūritakusalasañcayo tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni paripūriyamāno pudumuttarassa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya kusalākusalaṃ jānanto padumuttarassa bhagavato ākāse gacchato nikkhantachabbaṇṇabuddharaṃsīsu pasanno ubhohi hatthehi udakaṃ gahetvā pūjesi.
He, too, having accumulated good kamma under previous Jinas, and perfecting merits conducive to liberation in various existences, was reborn into a family during the time of the Buddha Padumuttara. Having grown up and understanding wholesome and unwholesome actions, he became devoted upon seeing the Buddha Padumuttara moving through the sky, emitting six-colored Buddha-rays, and taking water in both hands, he offered it.
Vị này cũng đã tích lũy đầy đủ thiện nghiệp trong các vị Phật quá khứ, hoàn thiện các phước báu là nhân duyên dẫn đến sự thoát ly trong nhiều kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy sinh ra trong một gia đình, lớn lên và nhận biết được thiện và bất thiện. Khi Đức Thế Tôn Padumuttara đang đi trên hư không, vị ấy hoan hỷ với sáu tia hào quang Phật phát ra, bèn dùng cả hai tay lấy nước cúng dường.
Tena pūjitaṃ udakaṃ rajatabubbulaṃ viya ākāse aṭṭhāsi.
The water he offered remained in the sky like a silver bubble.
Nước được cúng dường đó đứng yên trên hư không như những bong bóng bạc.
So abhippasanno teneva somanassena tusitādīsu nibbatto dibbasampattiyo anubhavitvā aparabhāge manussasampattiyo ca anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Being exceedingly devoted, by that very joy, he was reborn in Tusita and other realms, experiencing divine prosperity. Later, having also experienced human prosperity, in this Buddha-era, he was reborn into a family. Having attained maturity, he became devoted to the Teacher and went forth, and not long after, became an Arahant.
Vị ấy vô cùng hoan hỷ, do chính sự hoan hỷ đó, đã tái sinh vào cõi trời Tusita và các cõi khác, hưởng thụ các tài sản chư thiên. Sau đó, vị ấy cũng hưởng thụ các tài sản nhân loại. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, lớn lên, đạt đến sự thông tuệ, phát tâm tín kính đối với Bậc Đạo Sư, xuất gia và không lâu sau chứng quả A-la-hán.
29. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādimāha.
29. Later, recalling his past kamma, he became joyful and, revealing his past meritorious deed, spoke the verse beginning, The golden-hued Sambuddha.
29. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, bèn tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu “ Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ” (Đức Chánh Đẳng Giác sắc vàng).
Taṃ heṭṭhā vuttameva.
That has already been explained below.
Điều đó đã được nói ở dưới.
Ghatāsanaṃva jalitanti ghataṃ vuccati sappi, ghatassa āsanaṃ ādhāranti ghatāsanaṃ, aggi, atha vā taṃ asati bhuñjatīti ghatāsanaṃ, aggiyeva.
Burning like a ghee-fire—ghata is called ghee. Ghatāsana is the seat or basis of ghee, which is fire. Or, Ghatāsana is fire because it consumes that ghee. It is indeed fire.
Ghatāsanaṃva jalitaṃ (như lửa cháy rực): Ghata được gọi là bơ lỏng. Ghata + āsanaṃ (chỗ ngồi, nơi nương tựa) là ghatāsanaṃ, tức là lửa. Hoặc, nó ăn (asati) bơ lỏng (taṃ) nên gọi là ghatāsanaṃ, tức là lửa.
Yathā ghate āsitte aggimhi aggisikhā atīva jalati, evaṃ aggikkhandhaṃ iva jalamānaṃ bhagavantanti attho.
Just as the flame of a fire burns intensely when ghee is poured into it, so too, the meaning is, "the Buddha shining like a great heap of fire."
Ý nghĩa là: “Như ngọn lửa cháy rất sáng khi bơ lỏng được đổ vào lửa, cũng vậy, Đức Thế Tôn rực rỡ như một đống lửa lớn.”
Ādittaṃva hutāsananti hutaṃ vuccati pūjāsakkāre, hutassa pūjāsakkārassa āsananti hutāsanaṃ, jalamānaṃ sūriyaṃ iva dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi byāmappabhāmaṇḍalehi vijjotamānaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ anilañjase ākāse gacchantaṃ addasanti sambandho.
Like a blazing fire (hutāsana)—huta refers to acts of worship and respect. Hutāsana is the basis of huta (worship/respect). It means the Buddha, radiant with golden complexion, shining forth with the thirty-two marks of a Great Man and a fathom-wide aura, like the blazing sun. The connection is, "I saw the golden-hued Sambuddha moving in the sky, anilañjase."
Ādittaṃva hutāsanaṃ (như lửa cháy rực): Huta được gọi là sự cúng dường, sự tôn kính. Āsanaṃ của huta, của sự cúng dường, sự tôn kính là hutāsanaṃ. Liên kết là: “Tôi đã thấy Đức Chánh Đẳng Giác sắc vàng, rực rỡ như mặt trời đang cháy, chiếu sáng với ba mươi hai tướng đại nhân và vầng hào quang một sải tay, đang đi trên anilañjase (hư không).”
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều đã rõ ràng.
Padumuttarabuddhassātiādikaṃ āyasmato naḷamāliyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Naḷamāliya begins with To the Buddha Padumuttara.
Apadāna của Tôn giả Naḷamāliya bắt đầu bằng câu “ Padumuttarabuddhassā” (của Đức Phật Padumuttara).
Esopi purimajinavaresu katādhikāro anekāsu jātīsu vivaṭṭūpanissayāni kusalakammāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhimanvāya gharāvāsaṃ saṇṭhapetvā kāme ādīnavaṃ disvā gehaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavante vasanto tatthāgataṃ bhagavantaṃ disvā pasanno vanditvā tiṇasantharaṃ santharitvā tattha nisinnassa bhagavato naḷamālehi bījaniṃ katvā bījetvā adāsi.
He, too, having made aspirations under previous Jinas, accumulating wholesome kamma conducive to liberation over many existences, was reborn into a family during the time of the Buddha Padumuttara. Having grown up, he established a household, but then, seeing the danger in sensual pleasures, he abandoned his home and went forth as an ascetic. While dwelling in the Himālaya, he saw the Tathāgata, the Buddha. Becoming devoted, he paid homage to Him, prepared a grass mat, and, while the Buddha was seated there, he made a fan from reed flowers and fanned Him, offering it.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên dẫn đến sự thoát ly trong nhiều kiếp sống. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy sinh ra trong một gia đình, lớn lên, lập gia đình. Sau khi thấy sự nguy hiểm trong các dục, vị ấy từ bỏ gia đình, xuất gia làm đạo sĩ ẩn sĩ, sống ở dãy Hy Mã Lạp Sơn. Thấy Đức Thế Tôn đến đó, vị ấy hoan hỷ, đảnh lễ, trải một tấm thảm cỏ, và cúng dường Đức Thế Tôn đang ngồi trên đó một cái quạt làm bằng hoa sậy (naḷamāla), rồi quạt.
Paṭiggahesi bhagavā tassānukampāya, anumodanañca akāsi.
The Buddha accepted it out of compassion for him and gave a discourse of appreciation.
Đức Thế Tôn đã thọ nhận để ban ân cho vị ấy, và cũng đã tùy hỷ.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto uppannuppannabhave pariḷāhasantāpavivajjito kāyacittacetasikasukhappatto anekasukhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto vuddhimanvāya pubbavāsanābalena satthari pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Due to that merit, he wandered through realms of devas and humans, and in every existence he was free from feverish torment, attained physical, mental, and volitional happiness, and experienced countless joys. In this Buddha-era, he was reborn in a certain family, grew up, and by the power of his past aspirations, became devoted to the Teacher, renounced the world, and soon became an Arahant.
Do công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và người. Trong mỗi kiếp sống, vị ấy không bị khổ não, đạt được hạnh phúc thân tâm và hạnh phúc do tâm sở sanh, hưởng thụ vô số hạnh phúc. Vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, lớn lên, do sức mạnh của nghiệp quá khứ, đã phát tâm tín kính đối với Bậc Đạo Sư, xuất gia và không lâu sau chứng quả A-la-hán.
36. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarabuddhassātiādimāha.
36. Later, recollecting his past actions, he was filled with joy and, revealing his past conduct, spoke the verse beginning with Padumuttarabuddhassā.
36. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, bèn tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu “ Padumuttarabuddhassā” (của Đức Phật Padumuttara).
Taṃ heṭṭhā vuttameva.
That has already been stated below.
Điều đó đã được nói ở dưới.
37. Naḷamālaṃ gahetvānāti naḷati asāro nissāro hutvā veḷuvaṃsatopi tanuko sallahuko jātoti naḷo, naḷassa mālā pupphaṃ naḷamālaṃ, tena naḷamālena bījaniṃ kāresinti sambandho.
37. Naḷamālaṃ gahetvānā means that naḷa is that which is light and thin like bamboo, being without essence or core. Naḷamālā is the flower of the naḷa reed. The connection is: "I had a fan made from that naḷamālā."
37. Naḷamālaṃ gahetvānā (sau khi lấy vòng hoa sậy): Naḷa (sậy) được gọi là naḷa vì nó nhẹ và rỗng, mỏng manh hơn cả tre. Mālā (vòng hoa) của naḷa là naḷamāla (vòng hoa sậy). Liên kết là: “Tôi đã làm một cái quạt bằng hoa sậy đó.”
Bījissati janissati vāto anenāti bījanī, taṃ bījaniṃ buddhassa upanāmesiṃ, paṭiggahesinti attho.
A bījanī is that by which wind is generated or produced. The meaning is: "I offered that fan to the Buddha; he accepted it."
Bījanī (cái quạt) là vật mà nhờ đó gió sẽ được tạo ra. Ý nghĩa là: “Tôi đã dâng cái quạt đó cho Đức Phật, và Ngài đã thọ nhận.”
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều đã rõ ràng.
Kānanaṃ vanamoggayhātiādikaṃ āyasmato āsanupaṭṭhāhakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Thera Āsanupaṭṭhāhaka begins with Kānanaṃ vanamoggayhā.
Apadāna của Tôn giả Āsanupaṭṭhāhaka bắt đầu bằng câu “ Kānanaṃ vanamoggayhā” (sau khi vào rừng).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto gharāvāsaṃ vasanto tattha dosaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavante vasanto tattha sampattaṃ bhagavantaṃ disvā pasanno sīhāsanaṃ adāsi, tattha nisinnaṃ bhagavantaṃ mālākalāpaṃ gahetvā pūjetvā taṃ padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
This Thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, and accumulating merits that lead to liberation in various existences, was reborn in a family during the time of Bhagavā Atthadassī. Living a household life, he saw the fault in it, abandoned the household life, and took up the ascetic's renunciation. While dwelling in the Himalayas, he saw the Bhagavā who had arrived there, became delighted, and offered a lion-seat. Having worshipped the Bhagavā seated there with a garland of flowers, he circumambulated him and departed.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên dẫn đến sự thoát ly trong nhiều kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Atthadassī, vị ấy sinh ra trong một gia đình, sống đời gia đình. Sau khi thấy sự nguy hiểm trong đó, vị ấy từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ ẩn sĩ, sống ở dãy Hy Mã Lạp Sơn. Thấy Đức Thế Tôn đến đó, vị ấy hoan hỷ, bèn cúng dường một tòa sư tử. Sau khi Đức Thế Tôn ngồi trên đó, vị ấy lấy một bó hoa cúng dường, rồi đi nhiễu quanh Đức Thế Tôn và rời đi.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto nibbattanibbattabhave uccakuliko vibhavasampanno ahosi.
Due to that merit, he wandered through realms of devas and humans, and in every existence he was born into a noble family and was endowed with wealth.
Do công đức đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và người. Trong mỗi kiếp sống, vị ấy sinh ra trong gia đình cao quý và đầy đủ tài sản.
So kālantarena imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
After some time, in this Buddha-era, he was reborn in a family, grew up, and becoming devoted to the Teacher, renounced the world, and soon became an Arahant.
Sau một thời gian, vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, lớn lên, phát tâm tín kính đối với Bậc Đạo Sư, xuất gia và không lâu sau chứng quả A-la-hán.
47. So arahā samāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento kānanaṃ vanamoggayhātiādimāha.
47. Being an Arahant, he recollected his past actions, was filled with joy, and revealing his past conduct, spoke the verse beginning with Kānanaṃ vanamoggayhā.
47. Sau đó, vị A-la-hán ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sanh tâm hoan hỷ, bèn tuyên bố Apadāna về hành trạng quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu “ Kānanaṃ vanamoggayhā” (sau khi vào rừng).
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttatthamevāti.
All that has the same meaning as stated below.
Tất cả những điều đó đã được nói ở dưới.
Himavantassāvidūretiādikaṃ āyasmato biḷālidāyakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of Venerable Thera Biḷālidāyaka begins with Himavantassāvidūre.
Apadāna của Tôn giả Biḷālidāyaka bắt đầu bằng câu “ Himavantassāvidūre” (không xa dãy Hy Mã Lạp Sơn).
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patto gharāvāsaṃ vasanto tatthādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavante vasanto atīva appicchasantuṭṭho āluvādīhi yāpento vasati.
This Thera, too, having made aspirations under previous Victorious Ones, and accumulating merits that lead to liberation in various existences, was reborn in a family during the time of Bhagavā Padumuttara. Having attained maturity, he lived a household life, saw the danger in it, abandoned the household life, and took up the ascetic's renunciation. While dwelling in the Himalayas, he lived with extreme contentment and few desires, sustaining himself with wild yams and other roots.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy các phước báu là nhân duyên dẫn đến sự thoát ly trong nhiều kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy sinh ra trong một gia đình, đạt đến sự thông tuệ, sống đời gia đình. Sau khi thấy sự nguy hiểm trong đó, vị ấy từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ ẩn sĩ, sống ở dãy Hy Mã Lạp Sơn, vô cùng ít dục và tri túc, sống bằng khoai môn (ālu) và các loại củ khác.
Tadā padumuttaro bhagavā tassa anukampāya taṃ himavantaṃ agamāsi.
At that time, Bhagavā Padumuttara went to that Himalaya out of compassion for him.
Khi ấy, Đức Thế Tôn Padumuttara, vì lòng từ bi đối với vị ẩn sĩ ấy, đã đến dãy Hy Mã Lạp Sơn đó.
Taṃ disvā pasanno vanditvā biḷāliyo gahetvā patte okiri.
Seeing him, he became delighted, worshipped him, took wild yams, and poured them into the bowl.
Thấy Ngài, vị ấy hoan hỷ, đảnh lễ rồi lấy các củ khoai môn (biḷāli) bỏ vào bát.
Taṃ tathāgato tassānukampāya somanassuppādayanto paribhuñji.
The Tathāgata consumed them, generating joy in that ascetic out of compassion for him.
Đức Như Lai đã thọ dụng củ khoai đó, khiến vị ấy hoan hỷ, vì lòng từ bi đối với vị ấy.
So tena kammena tato cuto devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbattitvā vuddhimanvāya satthari pasanno sāsane pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Due to that kamma, having passed away from that existence, he experienced both kinds of prosperity among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a noble family. Having grown up, he became confident in the Teacher, went forth into the Sāsana, and not long after, he became an Arahant.
Do nghiệp ấy, sau khi mệnh chung từ cõi đó, vị ấy đã hưởng thụ hai loại tài sản (phúc báu) ở cõi trời và cõi người, rồi tái sinh vào một gia đình quý tộc trong thời Đức Phật này xuất hiện, trưởng thành, hoan hỷ với Đức Đạo Sư, xuất gia trong Giáo Pháp và không lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
53. So aparabhāge attano kusalakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento himavantassāvidūretiādimāha.
53. Later, recalling his wholesome kamma, he became joyful and, revealing his past conduct, spoke the verse beginning with himavantassāvidūre (not far from the Himavanta).
53. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp lành của mình, tràn đầy hoan hỷ, đã nói lên bài kệ tự thuật về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu "Không xa dãy Hy Mã Lạp Sơn" và những câu tiếp theo.
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva.
All of that has a clear meaning, as the method has been explained below.
Tất cả những điều đó đều có ý nghĩa rõ ràng vì đã được giải thích theo cách thức đã nêu ở dưới.
Āluvakarambhādayo tesaṃ tesaṃ kandajātīnaṃ nāmānevāti.
Āluva, karambha, and so forth are merely the names of those various kinds of tubers.
Các từ như āluvakarambhādayo (khoai môn, chuối, v.v.) chỉ là tên của các loại củ.
Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādikaṃ āyasmato reṇupūjakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Reṇupūjaka begins with Suvaṇṇavaṇṇaṃ Sambuddhaṃ (The Perfectly Awakened One of golden hue).
Bài kệ tự thuật của Trưởng lão Reṇupūjaka đáng kính, bắt đầu bằng câu "Đức Sambuddha có sắc vàng" và những câu tiếp theo.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasanno viññutaṃ patto aggikkhandhaṃ viya vijjotamānaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso nāgapupphakesaraṃ gahetvā pūjesi.
This Thera, too, having made aspirations under previous Buddhas, and accumulating wholesome deeds that lead to release in various existences, was reborn in a noble family during the time of Vipassī Bhagavā. Having grown up, he became confident in the Teacher and attained maturity. Seeing the Bhagavā shining like a great mass of fire, he became delighted in mind, took the filament of a nāga flower, and offered it.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy những phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly (khỏi vòng luân hồi) trong các kiếp sống khác nhau, rồi tái sinh vào một gia đình quý tộc vào thời Đức Thế Tôn Vipassī xuất hiện. Sau khi trưởng thành, vị ấy hoan hỷ với Đức Đạo Sư, đạt đến sự hiểu biết, và khi thấy Đức Thế Tôn rực rỡ như một đống lửa, vị ấy với tâm hoan hỷ đã lấy nhụy hoa Nagakesara (hoa Cẩm tú cầu) để cúng dường.
Atha bhagavā anumodanamakāsi.
Then the Bhagavā gave his approval.
Sau đó, Đức Thế Tôn đã tùy hỷ.
62-3. So tena puññena tato cuto devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā uppannuppannabhave sabbattha pūjito imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto pubbavāsanābalena satthari pasanno sāsane pabbajito nacirasseva arahā hutvā dibbacakkhunā attano pubbakammaṃ disvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhantiādimāha.
62-3. Due to that merit, having passed away from that existence, he wandered through existences among devas and humans, experiencing both kinds of prosperity, and being honored everywhere in every existence he was born into. In this Buddha-era, he was reborn in a noble family, attained maturity, and by the power of his past aspirations, became confident in the Teacher, went forth into the Sāsana, and not long after, became an Arahant. Having become an Arahant, he saw his past kamma with his divine eye, became joyful, and revealing his past conduct, spoke the verse beginning with Suvaṇṇavaṇṇaṃ Sambuddhaṃ.
62-3. Do công đức ấy, sau khi mệnh chung từ cõi đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai loại tài sản (phúc báu), được cúng dường ở khắp mọi nơi trong các kiếp sống đã sinh ra. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc, đạt đến sự hiểu biết, hoan hỷ với Đức Đạo Sư nhờ sức mạnh của những thiện nghiệp trong quá khứ, xuất gia trong Giáo Pháp và không lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán. Sau đó, vị ấy đã dùng thiên nhãn thấy được nghiệp quá khứ của mình, tràn đầy hoan hỷ, đã nói lên bài kệ tự thuật về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu "Đức Sambuddha có sắc vàng" và những câu tiếp theo.
Taṃ heṭṭhā vuttatthameva.
That meaning has been explained below.
Ý nghĩa của nó đã được giải thích ở dưới.
Sataraṃsiṃva bhāṇumanti satamattā satappamāṇā raṃsi pabhā yassa sūriyassa so sataraṃsi, gāthābandhasukhatthaṃ sataraṃsīti vuttaṃ, anekasatassa anekasatasahassaraṃsīti attho.
Sataraṃsiṃva bhāṇumaṃ means a sun that has a hundred rays or a hundred measures of light, hence sataraṃsi. The word sataraṃsi is used for ease of versification; the meaning is a sun with countless hundreds and hundreds of thousands of rays.
Sataraṃsiṃva bhāṇuma có nghĩa là sataraṃsi là mặt trời có một trăm tia sáng, một trăm ánh sáng; từ sataraṃsi được nói để thuận tiện cho việc kết cấu bài kệ, ý nghĩa là mặt trời có hàng trăm, hàng ngàn tia sáng.
Bhāṇu vuccati pabhā, bhāṇu pabhā yassa so bhāṇumā, bhāṇumasaṅkhātaṃ sūriyaṃ iva vipassiṃ bhagavantaṃ disvā sakesaraṃ nāgapupphaṃ gahetvā abhiropayiṃ pūjesinti attho.
_Bhāṇu_ is said to be light. A sun that has light (bhāṇu) is bhāṇumā. The meaning is: seeing Vipassī Bhagavā, who is like the sun called bhāṇumā, I took a nāga flower with its filament and offered it.
Bhāṇu có nghĩa là ánh sáng; bhāṇumā là mặt trời có ánh sáng; ý nghĩa là "tôi đã thấy Đức Thế Tôn Vipassī như mặt trời được gọi là bhāṇumā, rồi lấy hoa Nagakesara có nhụy để cúng dường".
Sesaṃ uttānamevāti.
The rest is clear.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Vipassī nāma bhagavātiādikaṃ āyasmato mahāparivārakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Thera Mahāparivāraka begins with Vipassī nāma Bhagavā (The Bhagavā named Vipassī).
Bài kệ tự thuật của Trưởng lão Mahāparivāra đáng kính, bắt đầu bằng câu "Đức Thế Tôn tên Vipassī" và những câu tiếp theo.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato uppannasamaye yakkhayoniyaṃ nibbatto anekayakkhasatasahassaparivāro ekasmiṃ khuddakadīpe dibbasukhamanubhavanto viharati.
This Thera, too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulating wholesome deeds that lead to release in various existences, was reborn in the yakkha realm at the time of Vipassī Bhagavā's arising. He lived enjoying divine pleasure on a small island, surrounded by hundreds of thousands of yakkhas.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy những phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly (khỏi vòng luân hồi) trong các kiếp sống khác nhau, rồi tái sinh vào loài dạ-xoa vào thời Đức Thế Tôn Vipassī xuất hiện. Vị ấy có hàng trăm ngàn dạ-xoa tùy tùng, đang sống hưởng thụ hạnh phúc thần tiên trên một hòn đảo nhỏ.
Tasmiñca dīpe cetiyābhisobhito vihāro atthi, tattha bhagavā agamāsi.
On that island, there was a monastery adorned with a cetiya, and the Bhagavā went there.
Trên hòn đảo đó có một tu viện được trang hoàng bằng các tháp thờ (cetiya), Đức Thế Tôn đã đến đó.
Atha so yakkhasenādhipati taṃ bhagavantaṃ tattha gatabhāvaṃ disvā dibbavatthāni gahetvā gantvā bhagavantaṃ vanditvā dibbavatthehi pūjesi, saparivāro saraṇamagamāsi.
Then that yakkha general, seeing that the Bhagavā had arrived there, took divine garments, went, paid homage to the Bhagavā, and offered the divine garments. With his retinue, he took refuge.
Khi ấy, vị tướng quân dạ-xoa đó thấy Đức Thế Tôn đã đến nơi đó, liền lấy y phục thần tiên đến đảnh lễ Đức Thế Tôn và cúng dường bằng y phục thần tiên, rồi cùng với quyến thuộc quy y Tam Bảo.
So tena puññakammena tato cuto devaloke nibbattitvā tattha cha kāmāvacarasukhamanubhavitvā tato cuto manussesu aggacakkavattiādisukhamanubhavitvā aparabhāge imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthari pasīditvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Due to that wholesome kamma, having passed away from that existence, he was reborn in the deva realm, where he experienced the six kāma-realm pleasures. Having passed away from there, he experienced the pleasures of being a supreme Cakkavatti and so forth among humans. Later, in this Buddha-era, he was reborn in a noble family, attained maturity, became confident in the Teacher, went forth into the Sāsana, and not long after, he became an Arahant.
Do nghiệp công đức ấy, sau khi mệnh chung từ cõi đó, vị ấy tái sinh vào cõi trời, hưởng thụ sáu loại hạnh phúc dục giới ở đó, rồi mệnh chung từ cõi đó, hưởng thụ hạnh phúc của vị Chuyển Luân Thánh Vương cao cả ở cõi người. Sau đó, trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc, đạt đến sự hiểu biết, hoan hỷ với Đức Đạo Sư, xuất gia và không lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
1-2. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vipassī nāma bhagavātiādimāha.
Later, remembering his former deeds and being filled with joy, that Elder, revealing his previous conduct, uttered the verse beginning, “The Blessed One named Vipassī...”
1-2. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tràn đầy hoan hỷ, đã nói lên bài kệ tự thuật về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu "Đức Thế Tôn tên Vipassī" và những câu tiếp theo.
Tattha visesaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ passatīti vipassī, vividhe satipaṭṭhānādayo sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme passatīti vā vipassī, vividhe anekappakāre bodhaneyyasatte visuṃ visuṃ passatīti vā vipassī, so vipassī bhagavā dīpacetiyaṃ dīpe pūjanīyaṭṭhānaṃ vihāramagamāsīti attho.
In that context, Vipassī means one who sees the special, ultimate Nibbāna; or Vipassī means one who sees the various thirty-seven bodhipakkhiyadhammas such as the satipaṭṭhānas; or Vipassī means one who sees, each distinctly, the various, numerous beings capable of awakening. The meaning is that this Blessed One, Vipassī, went to the Dīpacetiya, a monastery, a revered place on an island.
Ở đây, Vipassī có nghĩa là "người thấy sự đặc biệt, Niết Bàn tối thượng", hoặc "người thấy các pháp giác chi ba mươi bảy như Tứ Niệm Xứ, v.v. một cách đa dạng", hoặc "người thấy các chúng sinh cần được giác ngộ một cách riêng biệt và đa dạng". Ý nghĩa là Đức Thế Tôn Vipassī đã đến dīpacetiya, tức là tu viện, nơi đáng được cúng dường trên đảo.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Atthadassī jinavarotiādikaṃ āyasmato sumaṅgalattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Sumaṅgala Thera begins with “The best of the Conquerors, Atthadassī,” and so on.
Bài kệ tự thuật của Trưởng lão Sumaṅgala đáng kính, bắt đầu bằng câu "Đức Jinavara Atthadassī" và những câu tiếp theo.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle ekasmiṃ taḷākasamīpe rukkhadevatā hutvā nibbatti.
He, too, having performed extraordinary meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating merits that served as strong supporting conditions for liberation in each successive existence, was reborn as a tree deity near a certain pond during the time of the Blessed One Atthadassī.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy những phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly (khỏi vòng luân hồi) trong các kiếp sống khác nhau, rồi tái sinh làm một vị thần cây gần một cái hồ vào thời Đức Thế Tôn Atthadassī.
Tasmiṃ samaye bhagavā vihārato nikkhamitvā nahāyitukāmo tassa taḷākassa tīraṃ gantvā tattha nhatvā ekacīvaro jalamāno brahmā viya sūriyo viya suvaṇṇabimbaṃ viya aṭṭhāsi.
At that time, the Blessed One, having left the monastery, desirous of bathing, went to the bank of that pond, bathed there, and stood radiant, clad in a single robe, like Brahmā, like the sun, like a golden image.
Vào thời đó, Đức Thế Tôn rời tu viện, muốn tắm rửa, liền đến bờ hồ đó, tắm rửa ở đó, rồi đứng một mình với một y phục, rực rỡ như một vị Phạm Thiên, như mặt trời, như một tượng vàng.
Atha so devaputto somanassajāto pañjaliko thomanamakāsi, attano dibbagītatūriyehi upahārañca akāsi.
Then that deity, filled with joy, praised him with joined palms and offered divine songs and music.
Khi ấy, vị thiên tử đó tràn đầy hoan hỷ, chắp tay ca ngợi, và cúng dường bằng âm nhạc thần tiên của mình.
So tena puññakammena devamanussesu sampattiyo anubhavitvā aparabhāge imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthari pasīditvā pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Through that meritorious deed, he enjoyed prosperity among gods and humans, and later, in this Buddha-dispensation, he was reborn in a good family, attained maturity, became devoted to the Teacher, went forth into the monastic life, and very soon became an Arahant.
Do nghiệp công đức ấy, vị ấy đã hưởng thụ tài sản (phúc báu) ở cõi trời và cõi người. Sau đó, trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy tái sinh vào một gia đình quý tộc, đạt đến sự hiểu biết, hoan hỷ với Đức Đạo Sư, xuất gia và không lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
11. So pacchā pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento atthadassī jinavarotiādimāha.
Later, remembering his former deeds and being filled with joy, he, revealing his previous conduct, uttered the verse beginning, “The best of the Conquerors, Atthadassī,” and so on.
11. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, tràn đầy hoan hỷ, đã nói lên bài kệ tự thuật về hành vi quá khứ của mình, bắt đầu bằng câu "Đức Jinavara Atthadassī" và những câu tiếp theo.
Tattha paramatthaṃ nibbānaṃ dakkhati passatīti atthadassī, atha vā sabbasattānaṃ caturāriyasaccasaṅkhātaṃ atthapayojanaṃ dassanasīloti atthadassī, kilese ajini jināti jinissatīti jino.
In that context, Atthadassī means one who sees the ultimate reality, Nibbāna; or Atthadassī means one whose habit is to see the purpose and benefit, namely the Four Noble Truths, for all beings. Jina means one who has conquered defilements, conquers them, or will conquer them.
Ở đây, Atthadassī có nghĩa là "người thấy Niết Bàn, mục đích tối thượng", hoặc "người có thói quen thấy mục đích và lợi ích của tất cả chúng sinh, tức là Tứ Diệu Đế". Jina có nghĩa là "người đã chiến thắng, đang chiến thắng, và sẽ chiến thắng các phiền não".
Varitabbo patthetabbo sabbasattehīti varo, atthadassī jino ca so varo cāti atthadassī jinavaro.
Vara means one who is to be chosen or wished for by all beings. Atthadassī Jinavara means one who is Atthadassī, a Jina, and also supreme.
Vara có nghĩa là "người được tất cả chúng sinh khao khát, mong muốn". Atthadassī Jinavara là Đức Phật Atthadassī, bậc Chiến Thắng, bậc Tối Thượng.
Lokajeṭṭhoti lujjati palujjatīti loko, lokīyati passīyati buddhādīhi pārappattoti vā loko, loko ca loko ca loko cāti loko.
Lokajeṭṭha: Loka means that which decays or crumbles; or Loka means that which is observed or seen by Buddhas and others who have reached the far shore. Thus, Loka, Loka, Loka refers to Loka (world).
Lokajeṭṭho: Loka có nghĩa là "thế giới bị hủy hoại, bị tan rã", hoặc "thế giới được chư Phật, v.v. thấy là đã đạt đến bờ bên kia". Loka (thế giới) được nói đến ba lần.
Ekasesasamāsavasena ‘‘lokā’’ti vattabbe ‘‘loko’’ti vutto.
Although it should be stated as "lokā" by way of the ekasesa compound, it is stated as "loko".
Từ loko được nói thay vì lokā theo cách hợp nhất ekasesasamāsa (hợp từ chỉ còn một phần).
Lokassa jeṭṭho lokajeṭṭho, so lokajeṭṭho narāsabhoti attho.
Lokajeṭṭha means the chief of the world. The meaning is that he, the chief of the world, is a bull among men.
Lokajeṭṭho là bậc tối thượng của thế giới. Ý nghĩa là "bậc tối thượng của thế giới, bậc nhân sư tử (narāsabha)".
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Ubhinnaṃ devarājūnantyādikaṃ āyasmato saraṇagamaniyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Saraṇagamaniya Thera begins with “Of the two kings of devas,” and so on.
Bài kệ tự thuật của Trưởng lão Saraṇagamaniya đáng kính, bắt đầu bằng câu "Của hai vị thiên vương" và những câu tiếp theo.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro uppannuppannabhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttare bhagavati uppanne ayaṃ himavante devarājā hutvā nibbatti, tasmiṃ aparena yakkhadevaraññā saddhiṃ saṅgāmatthāya upaṭṭhite dve anekayakkhasahassaparivārā phalakāvudhādihatthā saṅgāmatthāya samupabyūḷhā ahesuṃ.
He, too, having performed extraordinary meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating merits that served as strong supporting conditions for liberation in each successive existence, was reborn as a king of devas in the Himavanta mountains when the Blessed One Padumuttara arose. On one occasion, when he and another yakṣa deva king were about to wage war, both of them, surrounded by many thousands of yakṣas, armed with shields and weapons, were arrayed for battle.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy những phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly (khỏi vòng luân hồi) trong các kiếp sống khác nhau. Khi Đức Thế Tôn Padumuttara xuất hiện, vị này tái sinh làm một vị thiên vương trên dãy Hy Mã Lạp Sơn. Vào một dịp khác, khi vị thiên vương này và một vị thiên vương dạ-xoa khác chuẩn bị chiến đấu, cả hai vị thiên vương, với hàng ngàn dạ-xoa tùy tùng, cầm khiên và vũ khí, đã tập hợp để giao chiến.
Tadā padumuttaro bhagavā tesu sattesu kāruññaṃ uppādetvā ākāsena tattha gantvā saparivārānaṃ dvinnaṃ devarājūnaṃ dhammaṃ desesi.
At that time, the Blessed One Padumuttara, arousing compassion for those beings, went there through the air and taught the Dhamma to both deva kings and their retinues.
Khi ấy, Đức Thế Tôn Padumuttara, với lòng từ bi đối với các chúng sinh đó, đã đến nơi đó bằng đường không và thuyết pháp cho hai vị thiên vương cùng với quyến thuộc của họ.
Tadā te sabbe phalakāvudhāni chaḍḍetvā bhagavantaṃ gāravabahumānena vanditvā saraṇamagamaṃsu.
Then all of them threw down their shields and weapons, paid homage to the Blessed One with reverence and high esteem, and went for refuge.
Khi ấy, tất cả họ đều vứt bỏ khiên và vũ khí, kính cẩn đảnh lễ Đức Thế Tôn và quy y Tam Bảo.
Tesaṃ ayaṃ paṭhamaṃ saraṇamagamāsi.
He was the first among them to go for refuge.
Trong số họ, vị này là người đầu tiên quy y.
So tena puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto vuddhimanvāya satthari pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Through that merit, he wandered through existences among gods and humans, enjoying both kinds of prosperity. In this Buddha-dispensation, he was reborn in a good family, grew up, became devoted to the Teacher, went forth into the monastic life, and very soon became an Arahant.
Do công đức ấy, vị ấy luân hồi trong cõi trời và cõi người, hưởng thụ cả hai sự sung túc. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, trưởng thành, có đức tin nơi Đức Bổn Sư, xuất gia và chẳng bao lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
20. So aparabhāge pubbakusalaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento ubhinnaṃ devarājūnantiādimāha.
Later, remembering his former good deeds and being filled with joy, he, revealing his previous conduct, uttered the verse beginning, “Of the two kings of devas,” and so on.
20. Sau đó, vị Trưởng lão ấy nhớ lại thiện nghiệp quá khứ, sinh khởi niềm hoan hỷ, rồi tuyên bố Apadāna về hành trạng trước đây của mình, bắt đầu bằng câu: “Của hai vị thiên vương”.
Tattha sucilomakharalomaāḷavakakumbhīrakuverādayo viya nāmagottena apākaṭā dve yakkharājāno aññāpadesena dassento ‘‘ubhinnaṃ devarājūna’’ntiādimāha.
In that context, desiring to show two yakṣa kings, who were not well-known by name and lineage like Suciloma, Kharaloma, Āḷavaka, Kumbhīra, Kuvera, and others, by an indirect reference, he uttered the verse beginning, "Of the two kings of devas," and so on.
Trong đó, để chỉ rõ hai vị Dạ-xoa vương không hiển lộ danh tánh như Suciloma, Kharaloma, Āḷavaka, Kumbhīra, Kuvera, v.v., vị ấy đã dùng cách ẩn dụ mà nói: “Của hai vị thiên vương”.
Saṅgāmo samupaṭṭhitoti saṃ suṭṭhu gāmo kalahatthāya upagamananti saṅgāmo, so saṅgāmo saṃ suṭṭhu upaṭṭhito, ekaṭṭhāne upagantvā ṭhitoti attho.
“Saṅgāmo samupaṭṭhito”: Saṅgāma means a good approach for battle. The meaning is that this battle was well established, having come to stand in one place.
Saṅgāmo samupaṭṭhito có nghĩa là: saṃ (tốt đẹp) + gāmo (đến gần để chiến đấu) tức là saṅgāmo (trận chiến). Trận chiến ấy đã samupaṭṭhito (được thiết lập tốt đẹp), nghĩa là đã tập hợp và đứng vững tại một chỗ.
Ahosi samupabyūḷhoti saṃ suṭṭhu upasamīpe rāsibhūtoti attho.
“Ahosi samupabyūḷho”: The meaning is that they were well-gathered, piled up close together.
Ahosi samupabyūḷho có nghĩa là đã tụ tập thành một khối rất gần.
21. Saṃvejesi mahājananti tesaṃ rāsibhūtānaṃ yakkhānaṃ ākāse nisinno bhagavā catusaccadhammadesanāya saṃ suṭṭhu vejesi, ādīnavadassanena gaṇhāpesi viññāpesi bodhesīti attho.
“Saṃvejesi mahājanaṃ”: The meaning is that the Blessed One, seated in the sky, greatly stirred those gathered yakṣas with his teaching of the Four Noble Truths, making them understand and realize through revealing the danger.
21. Saṃvejesi mahājana có nghĩa là: Đức Thế Tôn, ngồi trên không trung, đã saṃvejesi (làm cho chấn động, làm cho tỉnh ngộ) một cách tốt đẹp (saṃ suṭṭhu vejesi) đại chúng Dạ-xoa đang tụ tập ấy bằng cách thuyết pháp Tứ Thánh Đế, nghĩa là đã làm cho họ hiểu biết, nhận thức và giác ngộ bằng cách chỉ ra những hiểm họa.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Varuṇo nāma nāmenātiādikaṃ āyasmato ekāsaniyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Ekāsaniya Thera begins with “Varuṇa by name,” and so on.
Apadāna của Tôn giả Ekāsaniya Trưởng lão bắt đầu bằng câu: “Varuṇo nāma nāmenā” (Tên là Varuna).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle varuṇo nāma devarājā hutvā nibbatti.
He, too, having performed extraordinary meritorious deeds under previous Buddhas, accumulating merits that served as strong supporting conditions for liberation in each successive existence, was reborn as a deva king named Varuṇa during the time of the Blessed One Atthadassī.
Vị này cũng đã tích lũy công đức vượt trội trong các Đức Phật quá khứ và đã tích tập những thiện nghiệp làm duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Atthadassī, vị ấy sinh làm một vị thiên vương tên là Varuna.
So bhagavantaṃ disvā pasannamānaso gandhamālādīhi gītavāditehi ca upaṭṭhayamāno saparivāro pūjesi.
Seeing the Blessed One, his mind filled with devotion, he and his retinue paid homage, attending with fragrances, garlands, songs, and musical instruments.
Vị ấy thấy Đức Thế Tôn, tâm sanh tịnh tín, cùng quyến thuộc cúng dường bằng hương, hoa, v.v., và bằng ca hát, âm nhạc.
Tato aparabhāge bhagavati parinibbute tassa mahābodhirukkhaṃ buddhadassanaṃ viya sabbatūriyatāḷāvacarehi saparivāro upahāramakāsi.
Later, when the Blessed One had attained final Nibbāna, he and his retinue made offerings to the Great Bodhi Tree of that Blessed One with all kinds of musical instruments, as if seeing the Buddha himself.
Sau đó, khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, vị ấy cùng quyến thuộc đã cúng dường cây Đại Bồ-đề của Đức Thế Tôn bằng tất cả các loại nhạc cụ như thể đang chiêm bái Đức Phật.
So tena puññena tato kālaṅkatvā nimmānaratidevaloke uppajji.
Through that merit, he passed away from that existence and was reborn in the Nimmānaratī heaven.
Do công đức ấy, vị ấy mạng chung từ cõi đó và tái sinh vào cõi trời Hóa Lạc (Nimmānaratī).
Evaṃ devasampattimanubhavitvā manussesu ca manussabhūto cakkavattisampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patvā satthu sāsane pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Thus, having enjoyed divine prosperity, and being reborn as a human among humans, he enjoyed the prosperity of a universal monarch. In this Buddha-dispensation, he was reborn in a good family, attained maturity, became devoted to the Teacher’s Dispensation, went forth into the monastic life, and very soon became an Arahant.
Sau khi hưởng thụ sự sung túc của chư thiên như vậy, vị ấy tái sinh làm người trong cõi người, hưởng thụ sự sung túc của Chuyển Luân Vương. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, đạt đến sự hiểu biết, xuất gia trong Giáo Pháp của Đức Bổn Sư và chẳng bao lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
31. So pacchā sakakammaṃ saritvā taṃ tathato ñatvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento varuṇo nāma nāmenātiādimāha.
Later, remembering his own deed and knowing it as it was, being filled with joy, he, revealing his previous conduct, uttered the verse beginning, “Varuṇa by name,” and so on.
31. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, thấu hiểu chân lý ấy, sinh khởi niềm hoan hỷ, rồi tuyên bố Apadāna về hành trạng trước đây của mình, bắt đầu bằng câu: “Varuṇo nāma nāmenā” (Tên là Varuna).
Tattha yadā ahaṃ sambodhanatthāya buddhaṃ bodhiñca pūjesiṃ, tadā varuṇo nāma devarājā ahosinti sambandho.
In that context, the connection is: "When I paid homage to the Buddha and the Bodhi Tree for the sake of enlightenment, at that time I was a deva king named Varuṇa."
Trong đó, có sự liên hệ rằng: “Khi tôi cúng dường Đức Phật và cây Bồ-đề để giác ngộ, lúc ấy tôi là một vị thiên vương tên là Varuna.”
34. Dharaṇīruhapādapanti ettha rukkhalatāpabbatasattharatanādayo dhāretīti dharaṇī, tasmiṃ ruhati patiṭṭhahatīti dharaṇīruho.
“Dharaṇīruhapādapaṃ”: Here, Dharaṇī means that which holds trees, creepers, mountains, the seven treasures, and so on. Dharaṇīruha means that which grows or stands upon it (the earth). Pādapa means that which drinks with its roots. The meaning is that it drinks the poured water with its roots and spreads the sap throughout the trunk, branches, and twigs of the tree. The connection is, "that Dharaṇīruhapādapa, the Bodhi tree."
34. Dharaṇīruhapādapa (cây mọc trên đất): Ở đây, dharaṇī là đất, vì nó nâng đỡ cây cối, dây leo, núi non, bảy loại báu, v.v. Dharaṇīruho là cây mọc trên đất, vì nó mọc và đứng vững trên đất. Pādapo là cây, vì nó uống nước bằng rễ (pāda). Nghĩa là cây uống nước được tưới bằng rễ và nước cốt dinh dưỡng được phân tán qua thân, cành và nhánh. Có sự liên hệ rằng: đó là cây Bồ-đề, một cây mọc trên đất.
Pādena pivatīti pādapo, siñcitasiñcitodakaṃ pādena mūlena pivati rukkhakkhandhasākhāviṭapehi āporasaṃ patthariyatīti attho, taṃ dharaṇīruhapādapaṃ bodhirukkhanti sambandho.
Pādapa means that which drinks with its roots. The meaning is that it drinks the poured water with its roots and spreads the sap throughout the trunk, branches, and twigs of the tree. The connection is, "that Dharaṇīruhapādapa, the Bodhi tree."
Pādena pivatīti pādapo, siñcitasiñcitodakaṃ pādena mūlena pivati rukkhakkhandhasākhāviṭapehi āporasaṃ patthariyatīti attho, taṃ dharaṇīruhapādapaṃ bodhirukkhanti sambandho.
35. Sakakammābhiraddhoti attano kusalakammena abhiraddho pasanno uttame bodhimhi pasannoti sambandho.
“Sakakammābhiraddho”: The connection is, "He was greatly pleased, devoted, and well-satisfied with his own meritorious deed, devoted to the supreme enlightenment."
35. Sakakammābhiraddho có nghĩa là hoan hỷ, tịnh tín với thiện nghiệp của chính mình, có sự liên hệ với việc tịnh tín nơi sự giác ngộ tối thượng.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Vipassī nāma bhagavātiādikaṃ āyasmato suvaṇṇapupphiyattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Suvaṇṇapupphiya Thera, beginning with "Vipassī, the Blessed One".
Apadāna của Tôn giả Suvaṇṇapupphiya Trưởng lão bắt đầu bằng câu: “Vipassī nāma bhagavā” (Đức Thế Tôn tên là Vipassī).
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle ekasmiṃ ṭhāne bhūmaṭṭhakadevaputto hutvā nibbatto tassa bhagavato dhammaṃ sutvā pasannamānaso catūhi suvaṇṇapupphehi pūjesi.
This Thera, too, having performed deeds of merit towards previous Buddhas, and accumulating merits conducive to liberation in various existences, was reborn as a terrestrial deva in a certain place during the time of Vipassī, the Blessed One. Having heard the Dhamma from that Blessed One, his mind was gladdened, and he offered four golden flowers.
Vị này cũng đã tích lũy công đức vượt trội trong các Đức Phật quá khứ và đã tích tập những thiện nghiệp làm duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh làm một vị thiên tử trú trên đất tại một nơi, nghe pháp của Đức Thế Tôn, tâm sanh tịnh tín, rồi cúng dường bằng bốn loại hoa vàng.
Tāni pupphāni ākāse suvaṇṇavitānaṃ hutvā chādesuṃ, suvaṇṇapabhā ca buddhassa sarīrapabhā ca ekato hutvā mahāobhāso ahosi.
Those flowers became a golden canopy in the sky and covered it. The golden radiance and the Buddha's bodily radiance combined, and there was a great effulgence.
Những bông hoa ấy đã trở thành một tán lọng vàng trên không trung che phủ, và ánh sáng vàng cùng ánh sáng thân của Đức Phật hợp lại thành một vầng hào quang lớn.
So atirekataraṃ pasanno sakabhavanaṃ gatopi saratiyeva.
Being exceedingly gladdened, even after returning to his own celestial abode, he kept remembering it.
Vị ấy vô cùng tịnh tín, dù đã trở về thiên cung của mình vẫn luôn nhớ đến.
So tena puññakammena tusitabhavanādisugatīsuyeva saṃsaranto dibbasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā sāsane uraṃ datvā pabbajito nacirasseva arahā ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through higher destinies such as the Tusita heaven, enjoying divine bliss. In this Buddha-era, he was reborn into a noble family, attained maturity, heard the Teacher's Dhamma discourse, embraced the Dispensation by taking ordination, and before long became an Arahant.
Do thiện nghiệp ấy, vị ấy luân hồi trong các cõi thiện như cõi trời Đâu-suất, hưởng thụ sự sung túc của chư thiên. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, đạt đến sự hiểu biết, nghe pháp của Đức Bổn Sư, dũng cảm xuất gia trong Giáo Pháp và chẳng bao lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
40. So aparabhāge pubbakammaṃ saritvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vipassī nāma bhagavātiādimāha.
40. Later, remembering his past deed, filled with joy, he declared his former meritorious act, beginning with "Vipassī, the Blessed One".
40. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sinh khởi niềm hoan hỷ, rồi tuyên bố Apadāna về hành trạng trước đây của mình, bắt đầu bằng câu: “Vipassī nāma bhagavā” (Đức Thế Tôn tên là Vipassī).
Taṃ heṭṭhā vuttatthameva.
The meaning of that has been stated below.
Ý nghĩa ấy đã được giải thích ở trên.
44. Pāmojjaṃ janayitvānāti balavapītiṃ uppādetvā ‘‘pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassā’’tiādīsu (dha. sa. 9, 86; mahāni. 1) viya attamanatā sakabhāvaṃ uppādetvāti attho.
44. "Having generated joy" means having produced strong delight; it means having brought forth a state of contentment, as in passages like "joy, gladness, delight, mirth, exhilaration, bliss, elation of mind."
44. Pāmojjaṃ janayitvānā có nghĩa là đã tạo ra niềm hỷ lạc mãnh liệt, như trong các đoạn “pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassā” (Dhs. 9, 86; Mahāni. 1), nghĩa là đã làm cho tâm được hoan hỷ, vui mừng.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Vasāmi rājāyatanetiādikaṃ āyasmato citakapūjakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Citakapūjaka Thera, beginning with "I dwell in the Rājāyatana".
Apadāna của Tôn giả Citakapūjaka Trưởng lão bắt đầu bằng câu: “Vasāmi rājāyatane” (Tôi sống tại Rājāyatana).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tato paraṃ uppannuppannabhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle rājāyatanarukkhadevatā hutvā nibbatto antarantarā devatāhi saddhiṃ dhammaṃ sutvā pasanno bhagavati parinibbute saparivāro gandhadīpadhūpapupphabheriādīni gāhāpetvā bhagavato āḷahanaṭṭhānaṃ gantvā dīpādīni pūjetvā anekehi tūriyehi anekehi vāditehi taṃ pūjesi.
This Thera, too, having performed deeds of merit towards previous Buddhas, and accumulating merits conducive to liberation in consecutively arising existences, was reborn as a tree deva of the Rājāyatana tree during the time of Sikhī, the Blessed One. Having occasionally heard the Dhamma with other devas and being gladdened, when the Blessed One attained Parinibbāna, he, accompanied by his retinue, had perfumes, lamps, incense, flowers, drums, and other things brought, went to the Blessed One's cremation ground, offered lamps and other items, and honored him with numerous musical instruments and many kinds of music.
Vị này cũng đã tích lũy công đức vượt trội trong các Đức Phật quá khứ, rồi tích tập những thiện nghiệp làm duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống kế tiếp. Vào thời Đức Phật Sikhī, vị ấy sinh làm một vị thiên thần cây Rājāyatana, thỉnh thoảng cùng chư thiên nghe pháp, tâm sanh tịnh tín. Khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, vị ấy cùng quyến thuộc đã sai người mang hương, đèn, nhang, hoa, trống, v.v., đến nơi hỏa táng của Đức Thế Tôn, cúng dường đèn, v.v., và cúng dường Đức Thế Tôn bằng nhiều loại nhạc cụ và âm nhạc.
Tato paṭṭhāya sakabhavanaṃ upaviṭṭhopi bhagavantameva saritvā sammukhā viya vandati.
From that time onwards, even when seated in his own celestial abode, he would remember the Blessed One and pay homage as if in His presence.
Từ đó trở đi, dù đã về thiên cung của mình, vị ấy vẫn luôn nhớ đến Đức Thế Tôn như thể đang chiêm bái trực tiếp.
So teneva puññena tena cittappasādena rājāyatanato kālaṃ kato tusitādīsu nibbatto dibbasampattiṃ anubhavitvā tato manussesu manussasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto bhagavati uppannacittappasādo bhagavato sāsane pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Due to that same merit and that mental clarity, he passed away from the Rājāyatana tree, was reborn in Tusita and other heavens, enjoyed divine bliss, and thereafter enjoyed human bliss among humans. In this Buddha-era, he was reborn into a noble family, attained maturity, and with the mental clarity that arose towards the Blessed One, he ordained in the Blessed One's Dispensation, and before long became an Arahant.
Do công đức ấy và sự tịnh tín trong tâm ấy, vị ấy mạng chung từ cây Rājāyatana, tái sinh vào cõi trời Đâu-suất, v.v., hưởng thụ sự sung túc của chư thiên. Sau đó, vị ấy hưởng thụ sự sung túc của loài người trong cõi người. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, đạt đến sự hiểu biết, tâm sanh tịnh tín nơi Đức Thế Tôn, xuất gia trong Giáo Pháp của Đức Thế Tôn và chẳng bao lâu sau đã trở thành bậc A-la-hán.
49. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vasāmi rājāyatanetiādimāha.
49. Later, remembering his past deed, filled with joy, he declared his former meritorious act, beginning with "I dwell in the Rājāyatana".
49. Sau đó, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, sinh khởi niềm hoan hỷ, rồi tuyên bố Apadāna về hành trạng trước đây của mình, bắt đầu bằng câu: “Vasāmi rājāyatane” (Tôi sống tại Rājāyatana).
Rājāyataneti devarājūnaṃ āyatanaṃ rājāyatanaṃ, tassa rukkhassa nāmadheyyo vā.
"Rājāyatana" means the abode of divine kings, or it is the name of that tree.
Rājāyatane là nơi trú ngụ của các vị thiên vương, hoặc là tên của cây ấy.
Parinibbute bhagavatīti parisamantato kiñci anavasesetvā khandhaparinibbānakāle parinibbānasamaye parinibbānappattassa sikhino lokabandhunoti sambandho.
"When the Blessed One attained Parinibbāna" means at the time of the Parinibbāna of aggregates, at the moment of Parinibbāna, of Sikhī, the kinsman of the world, who had attained Parinibbāna, leaving nothing whatsoever remaining; this is the connection.
Parinibbute bhagavatī có sự liên hệ đến Đức Thế Tôn Sikhī, bậc Thân Hữu của thế gian, đã nhập Niết-bàn vào thời điểm Niết-bàn của các uẩn, tức là vào thời điểm nhập Niết-bàn mà không còn sót lại bất cứ thứ gì (ví dụ: quả dị thục danh uẩn và sắc uẩn).
50. Citakaṃ agamāsahanti candanāgarudevadārukappūratakkolādisugandhadārūhi citaṃ rāsigatanti citaṃ, citameva citakaṃ, buddhagāravena citakaṃ pūjanatthāya citakassa samīpaṃ ahaṃ agamāsinti attho.
50. "I went to the funeral pyre" means cita (pyre) is that which is arranged with fragrant woods such as sandalwood, eaglewood, deodar, camphor, and clove; it is a heap; that cita is indeed citaka. Out of reverence for the Buddha, I went near the citaka for the purpose of worshiping the citaka; this is the meaning.
50. Citakaṃ agamāsahaṃ có nghĩa là citaṃ (được chất đống), tức là một đống gỗ thơm như gỗ đàn hương, trầm hương, thiên mộc, long não, quế chi, v.v. Citakaṃ là chính đống gỗ ấy. Vì lòng tôn kính Đức Phật, tôi đã đi đến gần đống gỗ hỏa táng để cúng dường.
Tattha gantvā katakiccaṃ dassento tūriyaṃ tattha vādetvātiādimāha.
Going there, he said, beginning with "having played music there", showing what was done.
Để chỉ rõ việc đã làm sau khi đến đó, vị ấy nói: “tūriyaṃ tattha vādetvā” (tôi đã tấu nhạc ở đó), v.v.
Taṃ sabbaṃ suviññeyyamevāti.
All of that is easy to understand.
Tất cả những điều đó đều rất dễ hiểu.
Yadā vipassī lokaggotiādikaṃ āyasmato buddhasaññakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Buddhasaññaka Thera, beginning with "When Vipassī, the foremost in the world".
Apadāna của Tôn giả Buddhasaññaka Trưởng lão bắt đầu bằng câu: “Yadā Vipassī lokaggo” (Khi Đức Vipassī, bậc tối thượng của thế gian).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle ekasmiṃ bhūmaṭṭhakavimāne devaputto hutvā nibbatti.
This Thera, too, having performed deeds of merit towards previous Buddhas, and accumulating merits conducive to liberation in various existences, was reborn as a deva in a terrestrial mansion during the time of Vipassī, the Blessed One.
Vị này cũng đã tích lũy công đức vượt trội trong các Đức Phật quá khứ và đã tích tập những thiện nghiệp làm duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy sinh làm một vị thiên tử trong một cung điện trú trên đất.
Tadā vipassī bhagavā āyusaṅkhāraṃ vossajji.
At that time, Vipassī, the Blessed One, relinquished his life-formations.
Lúc ấy, Đức Thế Tôn Vipassī đã xả thọ hành (āyusaṅkhāra).
Atha sakaladasasahassilokadhātu sasāgarapabbatā pakampittha.
Then the entire ten-thousand-world-system, with its oceans and mountains, quaked.
Rồi toàn bộ mười ngàn thế giới (lokadhātu), cùng với biển cả và núi non, đều rung chuyển.
Tadā tassa devaputtassa bhavanampi kampittha.
At that time, the abode of that deva also quaked.
Lúc ấy, cung điện của vị thiên tử ấy cũng rung chuyển.
Tasmiṃ khaṇe so devaputto saṃsayajāto – ‘‘kiṃ nu kho pathavīkampāya nibbattī’’ti cintetvā buddhassa āyusaṅkhāravossajjabhāvaṃ ñatvā mahāsokaṃ domanassaṃ uppādesi.
At that moment, that deva became doubtful, pondering, "What indeed caused the earth to quake?" Having understood that the Buddha had relinquished his life-formations, he generated great sorrow and distress.
Vào khoảnh khắc ấy, vị thiên tử ấy khởi lên sự nghi ngờ – “Điều gì đã khiến đất rung chuyển vậy?” – và sau khi biết rằng Đức Phật đã xả thọ hành (āyusaṅkhāra), vị ấy khởi lên sự sầu muộn và khổ tâm lớn lao.
Tadā vessavaṇo mahārājā āgantvā ‘‘mā cintayitthā’’ti assāsesi.
Then Vessavaṇa, the Great King, came and comforted him, saying, "Do not worry."
Lúc ấy, Đại vương Vessavaṇa (Tỳ Sa Môn) đến và an ủi rằng: “Đừng lo lắng.”
So devaputto tato cuto tena puññena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto gharāvāsaṃ pahāya pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
That deva, having passed away from that existence, wandered through divine and human realms due to that merit. In this Buddha-era, he was reborn into a noble family, attained maturity, renounced household life, ordained, and before long became an Arahant.
Vị thiên tử ấy sau khi mạng chung từ đó, nhờ phước báu ấy, luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi trong thời Đức Phật hiện tại, tái sinh vào một gia đình quyền quý, đạt đến tuổi trưởng thành, từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia, và chẳng bao lâu sau trở thành một vị A-la-hán.
57. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento yadā vipassī lokaggotiādimāha.
57. Later, remembering his past deed, filled with joy, he declared his former meritorious act, beginning with "When Vipassī, the foremost in the world".
57. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, khởi lên niềm hoan hỷ, và tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình, bắt đầu bằng câu: “Khi Đức Vipassī, bậc tối thượng trong thế gian…”
Āyusaṅkhāramossajjīti ā samantato yunoti pāleti satteti āyu, āyussa saṅkhāro rāsibhāvo āyusaṅkhāro, taṃ āyusaṅkhāraṃ ossajji pariccaji jahāsīti attho.
"He relinquished his life-formations" means āyu is that which completely protects or sustains beings; āyusaṅkhāra is the accumulation of life-force. He relinquished, abandoned, gave up that life-formation; this is the meaning.
Āyusaṅkhāramossajjī có nghĩa là: Ā (samantato) là “khắp mọi phía”, yunoti (pāleti) là “bảo vệ”, satteti là “duy trì sinh mạng của chúng sinh”, do đó là āyu (thọ mạng). Āyusaṅkhāro là sự tích lũy, sự hình thành của thọ mạng (āyu). Taṃ āyusaṅkhāraṃ ossajji có nghĩa là từ bỏ, buông bỏ thọ hành.
Tasmiṃ āyusaṅkhāravossajjane.
At that relinquishment of life-formations, there was a connection:
Trong lúc xả thọ hành ấy,
Jalamekhalāsāgarodakamekhalāsahitā sakaladasasahassacakkavāḷapathavī kampitthāti sambandho.
The entire ten-thousand-world-system's earth, together with its water-belt and ocean-water-belt, quaked.
toàn bộ mười ngàn thế giới (cakkavāḷa) cùng với biển cả và núi non, với biển nước như một vòng đai, đều rung chuyển – đó là sự liên kết.
58. Otataṃ vitthataṃ mayhanti mayhaṃ bhavanaṃ otataṃ vitthataṃ cittaṃ vicittaṃ suci suparisuddhaṃ cittaṃ anekehi sattahi ratanehi vicittaṃ sobhamānaṃ pakampittha pakārena kampitthāti attho.
58. "My mansion, vast and wide" means my mansion, spread out and extensive, ornate, variegated, pure, perfectly clean, resplendent, wonderfully adorned with many kinds of seven jewels, quaked; quaked in various ways; this is the meaning.
58. Otataṃ vitthataṃ mayhaṃ có nghĩa là: cung điện của tôi được trải rộng, được mở rộng, được trang hoàng lộng lẫy, suci (thanh tịnh) tức là vô cùng trong sạch, cittaṃ (lộng lẫy) tức là được trang hoàng lộng lẫy với nhiều loại bảy báu, pakampittha có nghĩa là rung chuyển một cách đặc biệt.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Padumuttarabuddhassātiādikaṃ āyasmato maggasaññakattherassa apadānaṃ.
The Apadāna of the Venerable Maggasaññaka Thera, beginning with "Of Padumuttara Buddha".
Padumuttarabuddhassā và các câu tiếp theo là Apadāna của Đại đức Maggasaññaka Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tato oraṃ tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle himavante devaputto hutvā nibbatto araññaṃ gantvā maggamūḷhānaṃ maggaṃ gavesantānaṃ tassa sāvakānaṃ bhojetvā maggaṃ ācikkhi.
This Thera, too, having performed deeds of merit towards previous Buddhas, and from that time onwards accumulating merits conducive to liberation in various existences, was reborn as a deva in the Himavanta during the time of Padumuttara, the Blessed One. He went into the forest, fed the disciples of that Blessed One who were lost and seeking the path, and showed them the way.
Vị này cũng đã tạo các điều kiện (adhikāra) với các Đức Phật thời quá khứ, và từ đó trở đi, trong các kiếp sống khác nhau, đã tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly (vivaṭṭa). Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy tái sinh làm một vị thiên tử ở Himavanta, rồi đi vào rừng, cúng dường thức ăn cho các đệ tử của Đức Phật đang lạc đường và tìm kiếm lối đi, sau đó chỉ đường cho họ.
So tena puññena devamanussasampattimanubhavitvā uppannuppannabhave sabbattha amūḷho saññavā ahosi.
Due to that merit, that deva enjoyed divine and human bliss, and in every subsequent existence, he was never bewildered and possessed excellent memory.
Nhờ phước báu ấy, vị ấy đã hưởng thụ tài sản của chư thiên và loài người, và trong các kiếp sống tái sinh, ở khắp mọi nơi, vị ấy không bị mê mờ, và có trí nhớ tốt (saññavā).
Atha imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbatto viññutaṃ patto gharāvāse anallīno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
Then, in this Buddha-era, he was reborn into a noble family, attained maturity, detached himself from household life, ordained, and before long became an Arahant.
Sau đó, trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình quyền quý, đạt đến tuổi trưởng thành, không bám víu vào đời sống gia đình, xuất gia, và chẳng bao lâu sau trở thành một vị A-la-hán.
66. So aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarabuddhassātiādimāha.
66. Later, remembering his past deed, filled with joy, he declared his former meritorious act, beginning with "Of Padumuttara Buddha".
66. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp quá khứ của mình, khởi lên niềm hoan hỷ, và tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình, bắt đầu bằng câu: “Padumuttarabuddhassā…”
Sāvakā vanacārinoti bhagavato vuttavacanaṃ sammā ādarena suṇantīti sāvakā, atha vā bhagavato desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā saddhammaṃ suṇantīti sāvakā.
Regarding Sāvakā vanacārino: they are called sāvakā (disciples) because they listen well and respectfully to the words spoken by the Bhagavā; or alternatively, they are called sāvakā because they send forth their knowledge according to the Bhagavā's teaching and listen to the Saddhamma.
Sāvakā vanacārino có nghĩa là: Sāvaka là những người lắng nghe lời dạy của Đức Thế Tôn một cách cung kính, hoặc là những người hướng trí tuệ của mình theo lời dạy của Đức Thế Tôn và lắng nghe Chánh Pháp.
Vanacārino vane vicaraṇakā sāvakā vippanaṭṭhā maggamūḷhā mahāaraññe andhāva cakkhuvirahitāva anusuyyare vicarantīti sambandho.
The sāvakā who are vanacārino (forest-dwellers), meaning those who wander in the forest, are vippanaṭṭhā (lost, bewildered) like those who have lost their way in a great wilderness, andhāva (as if blind), like those without eyes, anusuyyare (they wander about) – this is the connection.
Vanacārino là những đệ tử (sāvaka) đi trong rừng, vippanaṭṭhā là bị lạc đường, andhāva là như những người mù, không có mắt, mahāaraññe anusuyyare có nghĩa là đi lang thang trong rừng lớn – đó là sự liên kết.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is evident everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
Atthadassimhi sugatetiādikaṃ āyasmato paccupaṭṭhānasaññakattherassa apadānaṃ.
Atthadassimhi sugate and so on, is the Apadāna of the Venerable Thera Paccupaṭṭhānasaññaka.
Atthadassimhi sugate và các câu tiếp theo là Apadāna của Đại đức Paccupaṭṭhānasaññaka Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle yakkhayoniyaṃ nibbatto bhagavati dharamāne dassanassa aladdhattā pacchā parinibbute mahāsokappatto vihāsi.
He, too, having performed meritorious deeds in the presence of past Buddhas and accumulating wholesome deeds that lead to the cessation of saṃsāra in various existences, was reborn in the yakkha realm during the time of Bhagavā Atthadassī. Not having obtained the sight of the Bhagavā while he was alive, he later fell into great sorrow when the Bhagavā attained parinibbāna.
Vị này cũng đã tạo các điều kiện (adhikāra) với các Đức Phật thời quá khứ, và trong các kiếp sống khác nhau, đã tích lũy các công đức là nhân duyên cho sự thoát ly (vivaṭṭa). Vào thời Đức Thế Tôn Atthadassī, vị ấy tái sinh vào loài dạ-xoa (yakkha). Vì không được gặp Đức Thế Tôn khi Ngài còn tại thế, sau khi Ngài nhập Niết-bàn, vị ấy đã sống trong sự sầu muộn lớn lao.
Tadā hissa bhagavato sāgato nāma aggasāvako anusāsanto bhagavato sārīrikadhātupūjā bhagavati dharamāne katapūjā viya cittappasādavasā mahapphalaṃ bhavatī’’ti vatvā ‘‘thūpaṃ karohī’’ti niyojito thūpaṃ kāresi, taṃ pūjetvā tato cuto devamanussesu sakkacakkavattisampattimanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthari pasīditvā pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi.
At that time, Sāgata, the chief disciple of that Bhagavā, instructed him, saying, "The worship of the bodily relics of the Bhagavā, due to mental joy, becomes greatly fruitful, just like worship offered to the Bhagavā while he is alive." Having thus exhorted him to build a thūpa, he built a thūpa. After worshipping it, he passed away from that existence and experienced the divine prosperity of Sakka and a Universal Monarch among devas and humans. In this Buddha-era, he was reborn in a certain family home in Sāvatthī. Having reached maturity, he became confident in the Teacher, ordained, and not long after, became an Arahant.
Lúc ấy, Đại đệ tử trưởng của Đức Thế Tôn là Sāgata đã dạy rằng: “Việc cúng dường xá-lợi của Đức Thế Tôn, nhờ sự thanh tịnh của tâm, sẽ mang lại quả báu lớn lao như việc cúng dường Đức Thế Tôn khi Ngài còn tại thế.” Sau khi được khuyến khích “Hãy xây tháp!”, vị ấy đã xây một ngôi tháp. Sau khi cúng dường ngôi tháp ấy, vị ấy mạng chung từ kiếp đó, hưởng thụ hạnh phúc của chư thiên và Chuyển Luân Vương trong cõi trời và cõi người. Rồi trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình quyền quý ở Sāvatthī, đạt đến tuổi trưởng thành, có niềm tin vào Đức Bổn Sư, xuất gia, và chẳng bao lâu sau trở thành một vị A-la-hán.
72. So aparabhāge attano puññakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento atthadassimhi sugatetiādimāha.
72. Later, remembering his wholesome deeds, he became joyful and, revealing his past deeds, he spoke atthadassimhi sugate and so on.
72. Sau này, vị ấy nhớ lại nghiệp công đức của mình, khởi lên niềm hoan hỷ, và tuyên bố câu chuyện tiền kiếp của mình, bắt đầu bằng câu: “Atthadassimhi sugate…”
Taṃ heṭṭhā vuttameva.
That has already been stated below.
Điều đó đã được nói ở trên.
Yakkhayoniṃ upapajjinti ettha pana attano sakāsaṃ sampattasampatte khādantā yanti gacchantīti yakkhā, yakkhānaṃ yoni jātīti yakkhayoni, yakkhayoniyaṃ nibbattoti attho.
Regarding Yakkhayoniṃ upapajjiṃ (I was reborn in the yakkha realm), here yakkhā are those who go, devouring those who come to them. Yakkhayoni is the birth, the species, of yakkhas. The meaning is 'reborn in the yakkha realm'.
Trong câu Yakkhayoniṃ upapajjiṃ này, yakkhā là những kẻ ăn thịt những chúng sinh đến gần mình và đi lại; yakkhayoni là chủng loại dạ-xoa, có nghĩa là tái sinh vào chủng loại dạ-xoa.
73. Dulladdhaṃ vata me āsīti me mayā laddhayasaṃ dulladdhaṃ, buddhabhūtassa satthuno sakkāraṃ akatattā virādhetvā laddhanti attho.
73. Regarding Dulladdhaṃ vata me āsī: the fame I obtained was dulladdhaṃ (ill-gotten), meaning it was obtained in a faulty way because I did not offer respect to the Teacher who had become a Buddha.
73. Dulladdhaṃ vata me āsī có nghĩa là: sự danh vọng mà tôi đã đạt được là một sự đạt được không tốt, có nghĩa là đã đạt được nó bằng cách bỏ lỡ cơ hội cúng dường Đức Bổn Sư, bậc đã thành Phật.
Duppabhātanti duṭṭhu pabhātaṃ rattiyā pabhātakaraṇaṃ, mayhaṃ na suṭṭhuṃ pabhātanti attho.
Duppabhātaṃ (an ill-dawn) means the coming of dawn, the breaking of the night. The meaning is, for me, it was not a good dawn.
Duppabhātaṃ có nghĩa là: một buổi sáng tồi tệ, việc đêm chuyển sang sáng, có nghĩa là đối với tôi, đó không phải là một buổi sáng tốt lành.
Duruṭṭhitanti duuṭṭhitaṃ, sūriyassa uggamanaṃ mayhaṃ duuggamananti attho.
Duruṭṭhitaṃ (an ill-rising) means an ill-rising. The rising of the sun was an ill-rising for me. This is the connection.
Duruṭṭhitaṃ có nghĩa là: sự trỗi dậy tồi tệ, sự mọc lên của mặt trời là một sự mọc lên tồi tệ đối với tôi.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is evident everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.