Tatiyāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato sīvalittherassa apadānaṃ.
In the third Apadāna, the Apadāna of the Venerable Sīvali Thera begins with "The Conqueror named Padumuttara," and so on.
Trong Apadāna thứ ba, câu Padumuttaro nāma jino (Đức Phật tên Padumuttara), v.v., là Apadāna của Trưởng lão Sīvali đáng kính.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto heṭṭhā vuttanayena vihāraṃ gantvā parisāya pariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhasaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, iminā adhikārakammena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ahampi tumhehi so etadagge ṭhapitabhikkhu viya lābhīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi.
He too, having performed meritorious deeds in the presence of previous Buddhas, accumulated wholesome actions that led to Nibbāna in various existences. During the time of the Blessed One Padumuttara, he was reborn into a noble family. As described below, he went to the monastery, stood at the edge of the assembly, and listened to the Dhamma. Seeing the Teacher placing a certain monk in the foremost position among those who received requisites, he thought, "I too should become such a one in the future." He then invited the Buddha (Dasabala) and offered a great alms-giving to the community of monks headed by the Buddha for seven days, making this aspiration: "Venerable Sir, by this extraordinary meritorious deed, I do not wish for any other prosperity. In the future, in the Dispensation of a Buddha, may I too be foremost among those who receive requisites, just like that monk whom you have placed in the foremost position."
Vị này cũng đã tạo duyên lành với các Đức Phật quá khứ, tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, Ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc. Theo cách đã nói ở trên, Ngài đến tu viện, đứng ở rìa hội chúng và nghe Pháp. Thấy Đức Đạo Sư đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí tối thượng trong số những người có nhiều lợi lộc, Ngài nghĩ: “Ta cũng phải trở thành người như vậy trong tương lai.” Ngài đã thỉnh Đức Thập Lực và cúng dường một đại thí trong bảy ngày cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu, rồi phát nguyện: “Bạch Đức Thế Tôn, con không cầu mong bất kỳ hạnh phúc nào khác với nghiệp duyên lành này. Trong tương lai, con cũng mong được trở thành người đứng đầu trong số những người có nhiều lợi lộc trong giáo pháp của một Đức Phật, giống như vị Tỳ-khưu mà Đức Thế Tôn đã đặt vào vị trí tối thượng này.”
Satthā tassa anantarāyataṃ disvā ‘‘ayaṃ te patthanā anāgate gotamassa buddhassa santike samijjhissatī’’ti byākaritvā pakkāmi.
The Teacher, seeing that his aspiration would be unimpeded, declared, "This aspiration of yours will be fulfilled in the future in the presence of the Buddha Gotama," and then departed.
Đức Đạo Sư thấy rằng nguyện vọng của Ngài sẽ không gặp chướng ngại, liền thọ ký: “Nguyện vọng này của con sẽ thành tựu trong tương lai, dưới thời Đức Phật Gotama.” Sau đó, Ngài rời đi.
So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāmake nibbatti, tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā dasabalassa dānaṃ adaṃsu.
That young man, having performed wholesome deeds throughout his life, experienced both divine and human prosperities. During the time of the Blessed One Vipassī, he was reborn in a village not far from Bandhumatī City. At that time, the residents of Bandhumatī City, having consulted with the king, offered alms to the Buddha (Dasabala).
Vị thiện nam tử ấy, sau khi tạo công đức suốt đời, hưởng thọ cả hai sự sung túc ở cõi trời và cõi người, vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, đã tái sinh trong một ngôi làng không xa thành Bandhumatī. Vào thời điểm đó, cư dân thành Bandhumatī cùng với nhà vua đã bàn bạc và dâng cúng dường cho Đức Thập Lực (Đức Phật).
Ekadivasaṃ sabbe ekato hutvā dānaṃ dentā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ dānagge natthī’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) olokentā madhuñca guḷadadhiñca nāddasaṃsu.
One day, all of them gathered together to offer alms. Looking around, they said, "What is missing from our alms-hall?" and did not see honey or jaggery-curd.
Một hôm, tất cả cùng nhau dâng cúng dường, khi xem xét “có gì không có trong đại thí đường của chúng ta chăng?” thì họ không thấy mật ong và sữa đông đường.
Te ‘‘yato kutoci āharissāmā’’ti janapadato nagarapavisanamaggesu purise ṭhapesuṃ.
They stationed men on the roads leading from the countryside into the city, saying, "We will bring it from wherever possible."
Họ liền đặt người canh giữ trên các con đường vào thành từ vùng nông thôn,* “chúng ta sẽ mang về từ bất cứ đâu”.
Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā ‘‘kiñcideva āharissāmī’’ti nagaraṃ gacchanto ‘‘mukhaṃ dhovitvā dhotahatthapādo pavisissāmī’’ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsappamāṇaṃ nimmakkhikadaṇḍakamadhuṃ disvā ‘‘puññena me idaṃ uppanna’’nti gahetvā nagaraṃ pāvisi.
At that time, this young man, taking a pot of jaggery-curd from his village, was going to the city, thinking, "I will bring something." As he looked for a suitable place to wash his face and enter with clean hands and feet, he saw a honeycomb the size of a plowshare, free of bees. Thinking, "This has arisen for me by merit," he took it and entered the city.
Lúc ấy, vị thiện nam tử này mang theo một bình sữa đông đường từ làng của mình, đi vào thành với ý định “sẽ mang về một thứ gì đó”. Khi tìm một nơi thuận tiện*, nghĩ rằng “ta sẽ rửa mặt, rửa tay chân sạch sẽ rồi mới vào”, vị ấy thấy một tổ ong không có ong, to bằng lưỡi cày. Nghĩ “cái này xuất hiện do phước báu của ta”, vị ấy liền lấy rồi vào thành.
Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā, ‘‘mārisa, kassa imaṃ harasī’’ti pucchi.
A man stationed by the city dwellers saw him and asked, "Sir, for whom are you carrying this?"
Người canh giữ do dân thành đặt thấy vị ấy liền hỏi: “Này bạn, anh mang cái này cho ai vậy?”
‘‘Na kassaci, sāmi, vikkāyikaṃ me ida’’nti.
"Not for anyone, master. It is for sale by me."
“Không cho ai cả, thưa ngài, cái này là của tôi để bán.”
‘‘Tena hi imaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehī’’ti.
"Then take this kahāpaṇa and give me this honey and jaggery-curd."
“Vậy thì hãy lấy đồng tiền vàng này và đưa mật ong cùng sữa đông đường kia cho ta.”
So cintesi – ‘‘idaṃ me na bahuṃ agghati, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsissāmī’’ti.
He thought, "This is not worth much to me, and this person is offering a lot at once. I will test him."
Vị ấy nghĩ: “Cái này của ta không đáng giá nhiều, mà người này lại trả nhiều ngay lập tức. Ta sẽ thử xem sao.”
Tato naṃ āha – ‘‘nāhaṃ ekakahāpaṇena demī’’ti.
Then he said to him, "I will not give it for one kahāpaṇa."
Rồi vị ấy nói với người đó: “Tôi không bán với một đồng tiền vàng.”
‘‘Yadi evaṃ dve kahāpaṇe gahetvā dehī’’ti.
"If so, take two kahāpaṇas and give it."
“Nếu vậy thì hãy lấy hai đồng tiền vàng rồi đưa cho ta.”
‘‘Dvīhipi na demī’’ti.
"I will not give it for two either."
“Tôi cũng không bán với hai đồng.”
Etenupāyena vaḍḍhetvā yāva sahassaṃ pāpuṇi, so cintesi – ‘‘atiañchituṃ na vaṭṭati, hotu tāva iminā kattabbakammaṃ pucchissāmī’’ti.
By this method, he increased the price until it reached a thousand. He thought, "It is not proper to stretch it too far. Let it be for now; I will ask him about the deed to be done with this."
Cứ thế, giá tăng lên đến một ngàn đồng. Vị ấy nghĩ: “Không nên kéo dài quá mức. Thôi được, ta sẽ hỏi người này việc cần làm.”
Atha naṃ āha – ‘‘na idaṃ bahuagghanakaṃ, tvaṃ pana bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhasī’’ti.
Then he said to him, "This is not worth much, but you are giving a lot. For what purpose are you taking this?"
Rồi vị ấy nói với người đó: “Cái này không đáng giá nhiều, nhưng anh lại trả nhiều. Vì việc gì mà anh mua cái này vậy?”
‘‘Idha, bho, nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassisammāsambuddhassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānagge apassantā maṃ pariyesāpenti.
"Here, sir, the city dwellers, having rebelled against the king, are offering alms to the Perfectly Self-Enlightened Buddha Vipassī. Not seeing these two items in the alms-hall, they are having me search for them.
“Này bạn, ở đây, cư dân thành cùng với nhà vua đang dâng cúng dường cho Đức Chánh Đẳng Giác Vipassī. Họ không thấy hai thứ này (mật ong và sữa đông đường) trong đại thí đường nên đã sai tôi đi tìm.
Sace idaṃ dvayaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati.
If they do not get these two items, there will be a defeat for the city dwellers.
Nếu họ không tìm được hai thứ này, dân thành sẽ bị thất bại.
Tasmā sahassaṃ datvā gaṇhāmī’’ti.
Therefore, I will give a thousand and take it."
Vì vậy, tôi mua với giá một ngàn đồng.”
‘‘Kiṃ panetaṃ nāgarānaṃ eva vaṭṭati, udāhu aññesampi dātuṃ vaṭṭatī’’ti?
"Is this only suitable for the city dwellers, or is it also suitable to be given by others?"
“Thế thì việc cúng dường này chỉ dành cho dân thành thôi sao, hay người khác cũng có thể dâng cúng?”
‘‘Yassa kassaci dātuṃ avāritameta’’nti.
"It is not forbidden for anyone to give it."
“Cái này không bị cấm đối với bất cứ ai muốn dâng cúng.”
‘‘Atthi pana koci nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dātā’’ti?
"Is there anyone among the city dwellers who would give a thousand for a single day's alms?"
“Có ai trong số dân thành dâng cúng một ngàn đồng trong một ngày không?”
‘‘Natthi, sammā’’ti.
"No, friend."
“Không có, thưa bạn.”
‘‘Imesaṃ me dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsī’’ti?
"Do you know that these two items of mine are worth a thousand?"
“Anh có biết giá trị một ngàn đồng của hai thứ này của tôi không?”
‘‘Āma, jānāmī’’ti.
"Yes, I know."
“Vâng, tôi biết.”
‘‘Tena hi gaccha, nāgarānaṃ ārocehi – ‘eko puriso imāni dve mūlena na deti, tumhehi saddhiṃ sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nibbitakkā hothā’’ti.
"Then go and inform the city dwellers: 'A certain man will not give these two for money; he wishes to offer them by his own hand along with you. You should be free from worry concerning these two items.'"
“Vậy thì hãy đi, báo cho dân thành biết rằng: ‘Có một người không bán hai thứ này bằng tiền, vị ấy muốn tự tay dâng cúng cùng với quý vị. Quý vị đừng lo lắng về hai thứ này nữa.’”
‘‘Tvaṃ imasmiṃ dāne jeṭṭhakabhāgassa kāyasakkhī hohī’’ti vatvā gato.
Having said, "You shall be the bodily witness to the largest share in this alms-giving," he departed.
Nói xong: “Anh hãy làm nhân chứng cho phần cúng dường lớn nhất trong lễ cúng dường này”, người ấy liền đi.
So pana kulaputto gāmato paribbayatthaṃ gahitakahāpaṇena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañciyaṃ vāhetvā tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūre nisīdi.
That young man, however, took five pungent spices with the kahāpaṇa he had taken from the village for provisions, made them into powder, strained the liquid from the curd, squeezed the honeycomb into it, mixed it with the five pungent spice powders, placed it in a lotus leaf, prepared it, and took it to sit not far from the Buddha (Dasabala).
Còn vị thiện nam tử kia, với đồng tiền vàng mang theo từ làng để chi tiêu, đã mua năm loại gia vị cay, nghiền thành bột, lọc lấy nước từ sữa đông, vắt mật ong vào đó, trộn với bột gia vị cay, đặt vào lá sen, rồi chuẩn bị xong xuôi, mang đến ngồi không xa Đức Thập Lực.
Mahājanehi āhariyamānassa sakkārassa antare attano pattavāraṃ olokento okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, ayaṃ me duggatasakkāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca paṭiggaṇhathā’’ti.
Watching for his turn amidst the offerings brought by the great multitude, he, knowing the opportunity, went to the Teacher and said, "Venerable Sir, this is an offering from a poor person for me. Out of compassion for me, please accept it."
Khi mọi người đang mang lễ vật cúng dường đến, vị ấy nhìn xem đến lượt mình, biết được cơ hội, liền đến gần Đức Bổn Sư và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, đây là lễ vật cúng dường của một người nghèo hèn như con, xin Ngài vì lòng từ bi mà thọ nhận.”
Satthā tassānukampaṃ paṭicca catumahārājehi dattiyena selamayapattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhiyā bhikkhusatasahassassa diyyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi.
The Teacher, out of compassion for him, accepted it in the stone bowl gifted by the Four Great Kings and superintended it so that it would not be exhausted even when given to six hundred eighty thousand monks.
Đức Bổn Sư, vì lòng từ bi đối với vị ấy, đã thọ nhận lễ vật đó bằng chiếc bát đá do Tứ Đại Thiên Vương dâng cúng, và làm phép gia trì để lễ vật đó không cạn kiệt dù được cúng dường cho sáu mươi tám vạn Tỳ-kheo.
So kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno āha – ‘‘diṭṭho me, bhante bhagavā, ajja bandhumatīnagaravāsīhi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa nissandena nibbattanibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyya’’nti.
That young man, having finished his meal, bowed to the Blessed One and sat down at a respectful distance, saying, "Blessed One, I have seen today the offerings brought by the residents of Bandhumatī City for you. May I too, as a result of this, attain the highest gain and the highest retinue in every existence I am born into."
Vị thiện nam tử ấy, sau khi Đức Thế Tôn đã dùng bữa xong, đảnh lễ Ngài rồi ngồi sang một bên và thưa: “Bạch Đức Thế Tôn, hôm nay con đã thấy lễ vật cúng dường của cư dân thành Bandhumatī dâng lên Ngài. Con cũng nguyện rằng do quả báo của việc này, trong mỗi đời tái sinh, con sẽ đạt được sự tối thượng về lợi lộc và sự tối thượng về quyến thuộc.”
Satthā ‘‘evaṃ hotu kulaputtā’’ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Teacher, saying, "So be it, good sirs!", after performing the anumodanā for the meal for that young man and the townspeople, departed.
Đức Bổn Sư nói: “Này thiện nam tử, nguyện cho điều đó thành hiện thực!” rồi ban lời tùy hỷ bữa ăn cho vị ấy và cư dân thành, sau đó Ngài rời đi.
So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītuyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi.
That young man, having performed wholesome deeds throughout his life and having wandered on in the realms of devas and humans, took conception in the womb of the princess Suppavāsā during this Buddha-era.
Vị thiện nam tử ấy, sau khi tạo công đức suốt đời, luân hồi trong cõi trời và cõi người, vào thời Đức Phật xuất hiện này, đã thọ thai trong bụng công chúa Suppavāsā.
Tassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya sāyaṃ pātañca pañcapaṇṇākārasatāni suppavāsāya upanīyanti.
From the time of that child's conception, five hundred varieties of offerings were presented to Suppavāsā morning and evening.
Từ khi vị ấy thọ thai, mỗi sáng và mỗi tối, năm trăm món quà được dâng lên cho công chúa Suppavāsā.
Athassa sā puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpentī aṭṭhāsi.
Then, in order to test her merit, she stood touching a basket of seeds with her hand.
Rồi công chúa ấy, để thử nghiệm phước báu của đứa trẻ, chạm tay vào giỏ hạt giống.
Ekekabījato salākasataṃ salākasahassampi niggacchati, ekekakarīsakhettato paṇṇāsampi saṭṭhipi sakaṭapamāṇāni uppajjanti.
From each single seed, a hundred or even a thousand stalks would emerge, and from each karīsa field, fifty or sixty cartloads would arise.
Từ mỗi hạt giống, một trăm hoặc một ngàn bông lúa nảy mầm; từ mỗi cánh đồng một mẫu, năm mươi hoặc sáu mươi xe lúa được thu hoạch.
Koṭṭhapūraṇakālepissā koṭṭhadvāraṃ hatthena phusantiyā rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṃ puna pūrati.
Even when filling the granary, as the princess touched the granary door with her hand, by her merit, whatever was taken by those who took it, was filled again.
Ngay cả khi lấp đầy kho thóc, khi công chúa chạm tay vào cửa kho, nhờ phước báu của công chúa, những gì người ta lấy ra lại đầy trở lại.
Paripuṇṇabhattakumbhitopi ‘‘rājadhītāya puñña’’nti vatvā yassa kassaci dentā naṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati.
Even from a full pot of rice, as long as people kept giving to anyone, saying, "It is by the princess's merit," the rice would not diminish.
Ngay cả từ một nồi cơm đầy, khi người ta nói “đây là phước báu của công chúa” và phân phát cho bất cứ ai, cơm không cạn cho đến khi họ không còn kéo dài việc phân phát nữa.
Dārake kucchigateyeva satta vassāni atikkamiṃsu.
Seven years passed while the child was still in the womb.
Đứa bé ở trong bụng mẹ đã bảy năm trôi qua.
Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi.
When the pregnancy matured, she experienced great suffering for seven days.
Khi thai nhi đã trưởng thành, công chúa đã phải chịu đựng nỗi đau lớn suốt bảy ngày.
Sā sāmikaṃ āmantetvā – ‘‘pure maraṇā jīvamānā dānaṃ dassāmī’’ti satthu santikaṃ pesesi – ‘‘gaccha, sāmi, imaṃ pavattiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantehi, yañca satthā vadati, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī’’ti.
She called her husband and sent him to the Teacher, saying, "Before I die, while still alive, I will give alms. Go, my lord, report this matter to the Teacher, invite the Teacher, and having carefully observed what the Teacher says, come back and tell me."
Công chúa gọi chồng đến và sai ông đi đến chỗ Đức Bổn Sư: “Thưa chàng, trước khi chết, khi còn sống, thiếp sẽ dâng cúng dường. Chàng hãy đi, thưa Đức Bổn Sư về việc này và thỉnh Ngài. Chàng hãy ghi nhớ kỹ những gì Đức Bổn Sư nói, rồi về kể lại cho thiếp.”
So gantvā tassā sāsanaṃ satthu ārocesi – ‘‘satthu bhante, koḷiyadhītā pāde vandatī’’ti.
He went and reported her message to the Teacher: "Venerable Sir, the daughter of the Koliyan bows at your feet."
Ông ấy đi đến và trình bày lời nhắn của công chúa với Đức Bổn Sư: “Bạch Đức Thế Tôn, con gái của vua Koliya đảnh lễ dưới chân Ngài.”
Satthā tassā anukampaṃ paṭicca – ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koḷiyadhītā arogā, arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti āha.
Out of compassion for her, the Teacher said, "May Suppavāsā, the daughter of the Koliyan, be happy and free from illness, and may she give birth to a healthy son."
Đức Bổn Sư, vì lòng từ bi đối với công chúa, đã nói: “Nguyện cho công chúa Suppavāsā, con gái của vua Koliya, được hạnh phúc, không bệnh tật, và sinh một người con không bệnh tật!”
So taṃ sutvā bhagavantaṃ vanditvā attano gāmābhimukho pāyāsi.
Hearing that, he saluted the Blessed One and set off towards his village.
Nghe vậy, ông ấy đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi lên đường trở về làng của mình.
Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhammakaraṇato udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukho rodituṃ āraddho haṭṭhatuṭṭhova tassā sāmikassa tuṭṭhisāsanaṃ ārocetuṃ agamāsi.
Even before his arrival, the embryo emerged from Suppavāsā's womb like water from a water-filter; the people sitting around with tearful faces, who had begun to weep, joyfully went to report the good news to her husband.
Ngay cả trước khi ông ấy về đến, thai nhi đã ra khỏi bụng công chúa Suppavāsā như nước chảy ra từ bộ lọc nước; những người đang ngồi vây quanh, với khuôn mặt đẫm lệ và bắt đầu khóc, đã vui mừng đi báo tin vui cho chồng của công chúa.
So tesaṃ iṅgitaṃ disvā – ‘‘dasabalena kathitakathā nipphannā bhavissati maññe’’ti cintesi.
Seeing their sign, he thought, "It seems the words spoken by the Dasabala will come to pass."
Ông ấy thấy dấu hiệu của họ liền nghĩ: “Chắc lời Đức Thập Lực đã nói đã thành hiện thực rồi.”
So āgantvā satthu kathaṃ rājadhītāya kathesi.
He came and reported the Teacher's words to the princess.
Ông ấy về đến và kể lời của Đức Bổn Sư cho công chúa nghe.
Rājadhītā tayā nimantitaṃ jīvabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehīti.
The princess said, "The almsfood you invited for prolonging life will be an auspicious meal; go, invite the Dasabala for seven days."
Công chúa nói: “Bữa ăn trường thọ mà chàng thỉnh sẽ là bữa ăn cát tường. Chàng hãy đi thỉnh Đức Thập Lực trong bảy ngày.”
So tathā akāsi.
He did so.
Ông ấy đã làm như vậy.
Sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu.
For seven days, they offered a great alms-giving to the community of bhikkhus headed by the Buddha.
Họ đã tổ chức một đại lễ cúng dường cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu trong bảy ngày.
So dārako ñātīnaṃ santattacittaṃ nibbāpento sītalabhāvaṃ kurumāno jātoti, sīvalitveva nāmaṃ kariṃsu.
As that child, having been born, extinguished the anxious minds of his relatives and brought coolness, they named him Sīvali.
Đứa bé ấy được sinh ra làm nguôi dịu tấm lòng phiền muộn của bà con, mang lại sự mát mẻ, nên họ đặt tên là Sīvali.
So satta vassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi.
Because he had resided in the womb for seven years, that child was capable of all actions from the time of his birth.
Vì đã ở trong bụng mẹ bảy năm, đứa bé ấy từ khi sinh ra đã có khả năng làm mọi việc.
Dhammasenāpati sāriputtatthero sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpamakāsi.
On the seventh day, the Dhamma-General, Thera Sāriputta, conversed with him.
Đại Trưởng lão Sāriputta, vị Pháp Tướng quân, đã đàm luận với đứa bé ấy vào ngày thứ bảy.
Satthāpi imaṃ gāthaṃ abhāsi –
The Teacher also uttered this verse:
Đức Bổn Sư cũng đã thuyết bài kệ này:
Atha naṃ thero evamāha – ‘‘kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī’’ti?
Then the elder said to him, "Is it not proper for you to go forth after experiencing such suffering?"
Rồi Trưởng lão hỏi đứa bé: “Sau khi đã trải qua nỗi khổ như vậy, con không nên xuất gia sao?”
‘‘Labhanto pabbajeyyaṃ, bhante’’ti.
"If I obtain permission, Venerable Sir, I would go forth."
“Bạch Ngài, nếu được phép, con sẽ xuất gia.”
Suppavāsā taṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā – ‘‘kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā kathetī’’ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ katheti, bhante’’ti?
Suppavāsā, seeing him conversing with the elder, approached the elder and asked, "Venerable Sir, what is my son discussing with you?"
Suppavāsā thấy cậu bé Sīvali đang nói chuyện với vị Trưởng lão, liền nghĩ: “Con trai ta đang nói gì với Pháp tướng quân vậy?” Bà bèn đến gần vị Trưởng lão và hỏi: “Bạch Thế Tôn, con trai của con đang nói gì với Ngài vậy ạ?”
Attanā anubhuttagabbhavāsadukkhaṃ kathetvā – ‘‘tumhehi anuññāto pabbajissāmī’’ti vadatīti.
Having spoken of the suffering of being in the womb which he had experienced, he said, "If permitted by you, I will go forth into homelessness."
Vị Trưởng lão đáp: “Cậu ấy đang kể về những khổ đau khi ở trong bào thai mà cậu ấy đã trải qua, và nói rằng: ‘Nếu được quý Ngài chấp thuận, con sẽ xuất gia’.”
‘‘Sādhu bhante, pabbājetha na’’nti.
"Very well, Venerable Sir, let him go forth!"
Bà nói: “Bạch Thế Tôn, tốt lắm, xin Ngài hãy cho cậu ấy xuất gia.”
Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento, ‘‘sīvali, tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ natthi, tayā satta vassāni anubhuttadukkhameva paccavekkhāhī’’ti.
The elder took him to the monastery, gave him the tacapañcaka kammaṭṭhāna, and while ordaining him, said, "Sīvali, you have no need of other advice; contemplate only the suffering you experienced for seven years."
Vị Trưởng lão đưa cậu ấy đến tịnh xá, ban cho đề mục thiền quán ngũ phần của thân (tacapañcakakammaṭṭhānaṃ), và khi cho xuất gia, Ngài nói: “Sīvali, con không cần bất kỳ lời giáo huấn nào khác, con chỉ cần quán xét những khổ đau mà con đã trải qua trong bảy năm.”
‘‘Bhante, pabbajjāyeva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā sakkā kātuṃ, tamahaṃ jānissāmī’’ti.
"Venerable Sir, the ordination is your responsibility, but what I can do, I will know."
Cậu ấy thưa: “Bạch Thế Tôn, việc xuất gia là trách nhiệm của quý Ngài, còn điều gì con có thể làm, con sẽ biết.”
So pana paṭhamakesavaṭṭiyā oropitakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya oropitakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale patiṭṭhāsi.
As soon as the first lock of hair was shaven, he was established in the fruition of stream-entry; when the second was shaven, in the fruition of once-returning; when the third was shaven, he was established in the fruition of non-returning.
Ngay khi cạo búi tóc đầu tiên, cậu ấy đã chứng đắc quả Sotāpatti. Khi cạo búi tóc thứ hai, cậu ấy chứng đắc quả Sakadāgāmi. Khi cạo búi tóc thứ ba, cậu ấy chứng đắc quả Anāgāmi.
Sabbesaṃyeva kesānaṃ oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apure apacchā ahosi.
The shaving of all his hair and the realization of arahantship occurred simultaneously.
Việc cạo hết tóc và chứng đắc quả Arahant diễn ra gần như đồng thời.
Atha bhikkhusaṅghe kathā udapādi – ‘‘aho evaṃ puññavāpi thero sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni mātugabbhe vasitvā satta divasāni mūḷhagabbhe vasī’’ti.
Then, a discussion arose among the community of bhikkhus: "Alas, even such a meritorious elder lived in his mother's womb for seven years and seven months, and remained in an obstructed birth for seven days!"
Bấy giờ, trong Tăng đoàn khởi lên câu chuyện: “Ôi, vị Trưởng lão có phước báu như vậy mà vẫn phải ở trong bụng mẹ bảy năm bảy tháng và ở trong bào thai bị tắc nghẽn bảy ngày!”
Satthā āgantvā – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā – ‘‘imāya nāmā’’ti vutte – ‘‘na, bhikkhave, iminā kulaputtena imāya jātiyā katakamma’’nti vatvā atītaṃ āharitvā atīte, bhikkhave, buddhuppādato puretarameva esa kulaputto bārāṇasiyaṃ rājakule nibbatto, pitu accayena rajje patiṭṭhāya vibhavasampanno pākaṭo ahosi.
The Teacher came and asked, "Bhikkhus, what is the topic of your present assembly?" When told, "It is this," he said, "Bhikkhus, this was not a deed performed by this young man in this life." Then, bringing forth the past, he said: "Bhikkhus, in the past, even before the arising of a Buddha, this young man was born into a royal family in Bārāṇasī, and upon his father's demise, he established himself in the kingdom, became prosperous, and famous.
Đức Bổn Sư đến và hỏi: “Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi bàn luận chuyện gì vậy?” Khi được thưa: “Là chuyện này đây, bạch Thế Tôn,” Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, đây không phải là nghiệp mà thiện nam tử này đã tạo trong kiếp này.” Rồi Ngài kể lại chuyện quá khứ: “Này các Tỳ-khưu, trong quá khứ, trước khi một vị Phật xuất hiện, thiện nam tử này đã sinh ra trong một gia đình hoàng tộc ở Bārāṇasī. Sau khi phụ vương qua đời, cậu ấy lên ngôi vua, trở thành một vị vua giàu có và nổi tiếng.”
Tadā eko paccantarājā ‘‘rajjaṃ gaṇhissāmī’’ti āgantvā nagaraṃ uparundhitvā khandhāvāraṃ kāretvā vihāsi.
At that time, an opposing king came, intending to seize the kingdom, besieged the city, set up a military camp, and resided there.
Khi đó, một vị vua nước láng giềng đến với ý định chiếm đoạt vương quốc, vây hãm thành phố, lập doanh trại và ở đó.
Atha rājā mātuyā saddhiṃ samānacchando hutvā sattāhaṃ khandhāvāranagare catūsu disāsu dvāraṃ pidhāpesi, nikkhamantānaṃ pavisantānañca dvāramūḷhaṃ ahosi.
Then the king, being of one mind with his mother, had the gates closed in all four directions of the military camp city for seven days, and those wishing to exit or enter were obstructed at the gates.
Bấy giờ, nhà vua đồng lòng với mẫu hậu, cho đóng cửa thành ở bốn phía của thành phố doanh trại trong bảy ngày, khiến những người ra vào đều bị kẹt ở cửa.
Atha migadāyavihāre paccekabuddhā ugghosesuṃ.
Then, the Paccekabuddhas in the Migadāya monastery proclaimed.
Sau đó, các vị Độc Giác Phật ở Tịnh xá Migadāya đã lên tiếng.
Rājā sutvā dvāraṃ vivarāpesīti.
The king heard and had the gates opened.
Nhà vua nghe vậy liền cho mở cửa.
Paccantarājāpi palāyi.
The opposing king also fled.
Vị vua nước láng giềng cũng bỏ chạy.
So tena kammavipākena narakādīsu dukkhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde rājakule nibbattopi mātuyā saddhiṃ imaṃ evarūpaṃ dukkhamanubhavi.
Due to the result of that kamma, after experiencing suffering in various hells and other realms, even though he was born into a royal family in this Buddha-era, he suffered such distress along with his mother.
Do quả báo của nghiệp đó, sau khi chịu khổ ở các cõi địa ngục và các cõi khác, dù sinh ra trong hoàng tộc vào thời Đức Phật này, vị ấy vẫn phải chịu khổ như vậy cùng với mẹ mình.
Tassa pana pabbajitakālato paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa cattāro paccayā yadicchakaṃ uppajjanti.
However, from the time of his ordination onwards, the four requisites were provided to the community of bhikkhus as desired, due to him.
Tuy nhiên, kể từ khi vị ấy xuất gia, bốn vật dụng cúng dường cho Tăng đoàn luôn phát sinh tùy ý muốn.
Evaṃ ettha vatthu samuṭṭhitaṃ.
Thus, the origin of this story arose here.
Câu chuyện này đã khởi nguồn như vậy.
Aparabhāge satthā khadiravaniyarevatattherassa paccuggamanaṃ akāsi.
Later, the Teacher went forth to meet Venerable Revata of the Acacia Forest.
Sau đó, Đức Bổn Sư đã đi đón Trưởng lão Khadiravaniya Revata.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Athāyasmā sāriputto satthāraṃ āha – ‘‘bhante, mayhaṃ kira kaniṭṭhabhātā revato pabbajito, so abhirameyya vā na vā, gantvā naṃ passissāmī’’ti.
Then Venerable Sāriputta said to the Teacher, "Bhante, my youngest brother Revata has gone forth into homelessness. Whether he delights or not, I will go and see him."
Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta thưa với Đức Bổn Sư: “Bạch Thế Tôn, con nghe nói em trai út của con là Revata đã xuất gia. Con không biết liệu cậu ấy có hoan hỷ hay không, con sẽ đi thăm cậu ấy.”
Bhagavā revatassa āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre yācito arahattappattabhāvaṃ ñatvā – sāriputta, ahampi gamissāmi bhikkhūnaṃ ārocehīti.
The Blessed One, knowing Revata's diligent practice of insight meditation, refused twice, but when asked a third time, knowing that Revata had attained Arahantship, He said, "Sāriputta, I too will go; announce it to the bhikkhus."
Đức Thế Tôn, biết được Trưởng lão Revata đã tinh tấn thiền quán Vipassanā, đã từ chối hai lần, và khi được thỉnh cầu lần thứ ba, Ngài biết rằng Trưởng lão Revata đã chứng đắc quả Arahant, nên Ngài nói: “Sāriputta, Ta cũng sẽ đi. Con hãy báo cho các Tỳ-khưu biết.”
Thero bhikkhū sannipātāpetvā – ‘‘āvuso, satthā cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchantū’’ti sabbesaṃyeva ārocesi.
The Elder assembled the bhikkhus and announced to all, "Friends, the Teacher wishes to undertake a wandering tour; those who wish to go, please come."
Vị Trưởng lão tập hợp các Tỳ-khưu lại và nói: “Này các hiền giả, Đức Bổn Sư muốn du hành, những ai muốn đi hãy đến.” Ngài đã báo cho tất cả mọi người biết.
Dasabalassa cārikatthāya gamanakāle ohiyyamānakabhikkhū nāma appakā honti, ‘‘satthu suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ passissāma, madhuradhammakathaṃ vā suṇissāmā’’ti yebhuyyena gantukāmā bahutarāva honti.
When the Dasabala goes forth on a wandering tour, there are few bhikkhus who remain behind; for the most part, many wish to go, saying, "We will see the Teacher's golden-hued body, or we will listen to His sweet Dhamma talk."
Khi Đức Thập Lực đi du hành, số Tỳ-khưu ở lại rất ít, phần lớn muốn đi theo để “được chiêm ngưỡng thân vàng của Đức Bổn Sư, hoặc được nghe pháp thoại vi diệu.”
Iti satthā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘revataṃ passissāmā’’ti nikkhanto.
Thus, the Teacher, surrounded by a large Saṅgha of bhikkhus, set forth, saying, "We will see Revata."
Vì vậy, Đức Bổn Sư, được một đại Tăng đoàn vây quanh, đã lên đường với ý định “sẽ gặp Revata.”
Athekasmiṃ padese ānandatthero dvedhāpathaṃ patvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne dvedhāpatho, kataramaggena bhikkhusaṅgho gacchatū’’ti?
Then, in a certain place, Venerable Ānanda encountered a fork in the road and asked the Blessed One, "Bhante, there is a fork in the road at this spot; by which path should the Saṅgha of bhikkhus go?"
Bấy giờ, tại một nơi, Trưởng lão Ānanda đến một ngã ba đường và hỏi Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, ở chỗ này có ngã ba đường, Tăng đoàn nên đi theo con đường nào ạ?”
‘‘Kataramaggo, ānanda, ujuko’’ti?
"Which path, Ānanda, is straight?"
“Này Ānanda, con đường nào là đường thẳng?”
‘‘Bhante, ujumaggo tiṃsayojaniko amanussapatho.
"Bhante, the straight path is thirty yojanas long and is a path of non-humans.
“Bạch Thế Tôn, con đường thẳng dài ba mươi dojana, là con đường của phi nhân.”
Parihāramaggo pana saṭṭhiyojaniko khemo subhikkho’’ti.
However, the detour path is sixty yojanas long, safe, and well-provisioned."
“Còn con đường vòng thì dài sáu mươi dojana, an toàn và đầy đủ thức ăn.”
‘‘Ānanda, sīvali, amhehi saddhiṃ āgato’’ti?
"Ānanda, has Sīvali come with us?"
“Này Ānanda, Sīvali có đi cùng chúng ta không?”
‘‘Āma, bhante, āgato’’ti.
"Yes, Bhante, he has come," he replied.
“Bạch Thế Tôn, có ạ.”
‘‘Tena hi saṅgho ujumaggameva gacchatu, sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmā’’ti.
"In that case, let the Saṅgha take the straight path; we will investigate Sīvali's merit."
“Vậy thì Tăng đoàn hãy đi theo con đường thẳng, chúng ta sẽ thử nghiệm phước báu của Sīvali.”
Satthā bhikkhusaṅghaparivāro sīvalittherassa puññavīmaṃsanatthaṃ tiṃsayojanamaggaṃ abhiruhi (a. ni. aṭṭha. 1.1.203).
The Teacher, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, ascended the thirty-yojana path to investigate Venerable Sīvali's merit.
Đức Bổn Sư, cùng với Tăng đoàn, đã đi lên con đường dài ba mươi dojana để thử nghiệm phước báu của Trưởng lão Sīvali.
Maggaṃ abhiruhanaṭṭhānato paṭṭhāya devasaṅgho yojane yojane ṭhāne nagaraṃ māpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa vasanatthāya vihāre paṭiyādesi.
From the starting point of ascending the path, the host of devas, at every yojana, created a city and prepared vihāras for the residence of the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head.
Kể từ chỗ lên đường, chư thiên đã tạo ra các thành phố ở mỗi dojana và chuẩn bị các tịnh xá đầy đủ cho Tăng đoàn, do Đức Phật dẫn đầu, để trú ngụ.
Devaputtā raññā pesitakammakārā viya hutvā yāgukhajjakādīni gahetvā – ‘‘kahaṃ, ayyo sīvalī’’ti pucchantā gacchanti.
Devaputtas, acting like servants sent by a king, took gruel, hard food, and other provisions, and went around asking, "Where is the Venerable Sīvali?"
Các vị thiên tử, như những người làm công được nhà vua sai phái, mang theo cháo và các loại thực phẩm khác, vừa đi vừa hỏi: “Tôn giả Sīvali ở đâu?”
Thero sakkārasammānaṃ gāhāpetvā satthu santikaṃ gacchati.
The Elder had the offerings and respects accepted and went to the Teacher.
Vị Trưởng lão nhận các vật cúng dường và đi đến chỗ Đức Bổn Sư.
Satthā bhikkhusaṅghena saddhiṃ paribhuñji.
The Teacher partook of the meal with the Saṅgha of bhikkhus.
Đức Bổn Sư dùng bữa cùng với Tăng đoàn.
Imināva niyāmena satthā sakkāraṃ anubhavanto devasikaṃ yojanaparamaṃ gantvā tiṃsayojanikaṃ kantāraṃ atikkamma khadiravaniyarevatattherassa vasanaṭṭhānaṃ patto, thero satthu āgamanaṃ ñatvā attano vasanaṭṭhāne buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa pahonakavihāre dasabalassa gandhakuṭiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni ca iddhiyā māpetvā tathāgatassa paccuggamanaṃ gato.
In this manner, the Teacher, experiencing continuous offerings and respects, traveled a maximum of one yojana daily, crossed the thirty-yojana wilderness, and reached the residence of Venerable Revata of the Acacia Forest. The Elder, knowing the Teacher's arrival, created by psychic power sufficient vihāras for the Saṅgha, with the Buddha at its head, and a perfumed chamber (Gandhakuṭi), night quarters, and day quarters for the Dasabala at his own dwelling place, and went forth to meet the Tathāgata.
Cứ theo cách này, Đức Bổn Sư đã trải nghiệm sự cúng dường và danh dự, mỗi ngày đi xa nhất một dojana, vượt qua con đường hiểm trở dài ba mươi dojana, và đến nơi Trưởng lão Khadiravaniya Revata đang trú ngụ. Vị Trưởng lão, biết Đức Bổn Sư sắp đến, đã dùng thần thông tạo ra các tịnh xá đủ chỗ cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, một hương thất cho Đức Thập Lực, và các chỗ nghỉ đêm, nghỉ ngày tại nơi mình ở, rồi đi đón Đức Như Lai.
Satthā alaṅkatapaṭiyattena maggena vihāraṃ pāvisi.
The Teacher entered the vihāra by the adorned and prepared path.
Đức Bổn Sư đã đi vào tịnh xá qua con đường được trang hoàng và chuẩn bị sẵn.
Atha tathāgate gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhū vassaggena pattasenāsanāni pavisiṃsu.
Then, when the Tathāgata entered the Gandhakuṭi, the bhikkhus entered their assigned dwellings and resting places according to their seniority.
Bấy giờ, khi Đức Như Lai đã vào hương thất, các Tỳ-khưu đã vào các chỗ ở và giường nằm theo thâm niên.
Devatā ‘‘akālo āhārassā’’ti aṭṭhavidhaṃ pānakaṃ āhariṃsu.
The devas, thinking "it is not the time for solid food," brought eight kinds of beverages.
Chư thiên nghĩ: “Chưa phải lúc dùng bữa,” nên đã mang đến tám loại nước giải khát.
Satthā saṅghena saddhiṃ pānakaṃ pivi.
The Teacher drank the beverage with the Saṅgha.
Đức Bổn Sư đã uống nước giải khát cùng với Tăng đoàn.
Iminā niyāmeneva tathāgatassa sakkārasammānaṃ anubhavantasseva addhamāso atikkanto.
In this very manner, half a month passed while the Tathāgata experienced offerings and respects.
Cứ theo cách này, Đức Như Lai đã trải nghiệm sự cúng dường và danh dự trong suốt nửa tháng.
Athekacce ukkaṇṭhitabhikkhū ekasmiṃ ṭhāne nisīditvā kathaṃ uppādayiṃsu – ‘‘dasabalo ‘mayhaṃ aggasāvakassa kaniṭṭhabhātā’ti vatvā evarūpaṃ navakammikaṃ bhikkhuṃ passituṃ āgato, imassa vihārassa santike jetavanavihāro vā veḷuvanavihārādayo vā kiṃ karissanti?
Then, on a certain day, some discontented bhikkhus sat in a certain place and started a conversation, saying, "The Dasabala, saying 'he is the youngest brother of my chief disciple,' has come to see such a novice bhikkhu. What good are the Jetavana Vihāra or the Veḷuvana Vihāra and others compared to this vihāra?
Bấy giờ, một số Tỳ-khưu cảm thấy nhàm chán, ngồi ở một chỗ và khởi lên câu chuyện: “Đức Thập Lực đã đến để thăm vị Tỳ-khưu mới xuất gia này, với lý do ‘đây là em trai út của vị Đại đệ tử của ta’. Tịnh xá Jetavana hay các tịnh xá Veluvana… thì làm gì được ở gần tịnh xá này?”
Ayampi bhikkhu evarūpassa navakammassa kārako, kiṃ nāma samaṇadhammaṃ karissatī’’ti?
This bhikkhu, too, is engaged in such 'novice work' (construction work); what monastic practice can he possibly do?"
Vị Tỳ-kheo này cũng là người chuyên làm việc mới như vậy thì làm sao có thể thực hành các pháp Sa-môn được?”
Atha satthā cintesi – ‘‘mayi idha ciraṃ vasante idaṃ ṭhānaṃ ākiṇṇaṃ bhavissati, āraññakā nāma bhikkhū pavivekatthikā honti, revatassa phāsuvihāro na bhavissatī’’ti.
Then the Teacher thought, "If I stay here for a long time, this place will become crowded. Forest-dwelling bhikkhus, by nature, desire seclusion, and Revata will not have a comfortable dwelling."
Bấy giờ, Đức Đạo Sư suy nghĩ: “Nếu Ta ở đây lâu, nơi này sẽ trở nên đông đúc. Các Tỳ-kheo sống ở rừng vốn ưa thích sự độc cư, như vậy Revata sẽ không được an lạc.”
Tato therassa divāṭṭhānaṃ gato.
Thereupon, He went to the Elder's day quarters.
Sau đó, Ngài đến chỗ ở ban ngày của vị Trưởng lão.
Theropi ekakova caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya pāsāṇaphalake nisinno satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vandi.
The Elder, being all alone, sitting on a stone slab by a supporting board at the end of his walking path, saw the Teacher approaching from afar, went forth to meet Him, and bowed down.
Vị Trưởng lão cũng đang ngồi một mình trên tảng đá, dựa vào tấm ván tựa ở cuối đường kinh hành. Thấy Đức Đạo Sư từ xa đến, vị ấy đã đi ra đón và đảnh lễ.
Atha naṃ satthā pucchi – ‘‘revata, idaṃ vāḷamigaṭṭhānaṃ, caṇḍānaṃ hatthiassādīnaṃ saddaṃ sutvā kiṃ karosī’’ti?
Then the Teacher asked him, "Revata, this is a place of wild beasts; what do you do when you hear the sounds of fierce elephants, horses, and so forth?"
Bấy giờ, Đức Đạo Sư hỏi vị ấy: “Revata, đây là nơi của thú dữ, con làm gì khi nghe tiếng voi, ngựa hung dữ và các loài khác?”
‘‘Tesaṃ me, bhante, saddaṃ suṇato araññapīti nāma uppannā’’ti.
"Bhante, when I hear their sounds, delight in the forest arises in me."
“Bạch Đức Thế Tôn, khi nghe tiếng chúng, con phát sinh niềm hoan hỷ với rừng.”
Satthā imasmiṃ ṭhāne revatattherassa pañcahi gāthāsatehi araññānisaṃsaṃ nāma kathetvā punadivase avidūraṭṭhāne piṇḍāya caritvā revatattheraṃ āmantetvā yehi bhikkhūhi therassa avaṇṇo kathito, tesaṃ kattarayaṭṭhiupāhanatelanāḷichattānaṃ pamussanabhāvamakāsi.
At this spot, the Teacher preached to Venerable Revata the advantages of forest dwelling with five hundred verses, and on the next day, after going for alms in a not-too-distant place, He addressed Venerable Revata and caused the staff, sandals, oil flask, and umbrella of the bhikkhus who had spoken ill of the Elder to be forgotten.
Tại nơi này, Đức Đạo Sư đã thuyết về lợi ích của rừng cho Trưởng lão Revata bằng năm trăm bài kệ. Đến ngày hôm sau, sau khi khất thực ở một nơi không xa, Ngài gọi Trưởng lão Revata và làm cho các Tỳ-kheo đã chê bai vị Trưởng lão bị quên gậy, dép, lọ dầu và dù của mình.
Te attano parikkhāratthāya nivattā āgatamaggeneva gacchantāpi taṃ ṭhānaṃ sallakkhetuṃ na sakkonti.
Even though they returned by the same path they came to retrieve their requisites, they were unable to recognize that spot.
Họ quay lại để tìm vật dụng của mình, và dù đi theo con đường đã đến, họ cũng không thể nhận ra nơi đó.
Paṭhamañhi te alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā, taṃdivasaṃ pana visamamaggena gacchantā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ukkuṭikaṃ nisīdantā jaṇṇukehi gacchanti.
For they had first come by an adorned and prepared path, but on that day, returning by an uneven path, they had to sit in a squatting position at various places and proceed on their knees.
Trước đó, họ đã đi trên con đường được trang hoàng và chuẩn bị sẵn, nhưng hôm đó, họ đi trên con đường gồ ghề, phải ngồi xổm ở chỗ này chỗ kia và đi bằng đầu gối.
Te gumbe ca gacche ca kaṇḍake ca maddantā attanā vasitasabhāgaṭṭhānaṃ gantvā tasmiṃ tasmiṃ khadirakhāṇuke laggitaṃ attano chattaṃ sañjānanti, upāhanaṃ kattarayaṭṭhiṃ telanāḷiñca sañjānanti.
As they trampled through bushes, shrubs, and thorns, they reached the spot where they had stayed and recognized their umbrellas, sandals, staffs, and oil flasks hanging on various acacia stumps.
Họ giẫm lên các bụi cây, cây nhỏ và gai góc, rồi đến được nơi mà mình đã ở, và nhận ra chiếc dù của mình bị mắc vào các gốc cây keo ở chỗ này chỗ kia, nhận ra đôi dép, cây gậy và lọ dầu của mình.
Te tasmiṃ samaye ‘‘iddhimā ayaṃ bhikkhū’’ti ñatvā attano parikkhāramādāya ‘‘dasabalassa paṭiyattasakkāro nāma evarūpo hotī’’ti vadantā agamaṃsu.
At that time, knowing "this bhikkhu has psychic power," they took their requisites and went on, saying, "Such indeed are the prepared offerings for the Dasabala."
Lúc đó, họ biết rằng “vị Tỳ-kheo này có thần thông”, rồi lấy vật dụng của mình và nói: “Sự cúng dường được chuẩn bị cho Đức Thập Lực là như thế này đây!” và tiếp tục đi.
Evaṃ vuttasikkhāpadāni bhikkhūnaṃ sāvakapaññattivasena vuttāni.
The training rules thus spoken are stated by way of precept for the disciples who are bhikkhus.
Các giới điều được nói như vậy là được ban hành cho các Tỳ-kheo theo cách thức chế định cho các đệ tử.
Bhagavato pana sīlaṃ asaṅkheyyameva saṃkhātuṃ gaṇetuṃ asakkuṇeyyanti attho.
However, the sīla of the Blessed One is indeed immeasurable, meaning it cannot be counted or enumerated.
Tuy nhiên, giới hạnh của Đức Thế Tôn là vô lượng, có nghĩa là không thể đếm hay tính toán được.
Samādhivajirūpamo yathā vajiraṃ indanīlamaṇiveḷuriyamaṇiphalikamasāragallādīni ratanāni vijjhati chiddāvachiddaṃ karoti, evameva padumuttarassa bhagavato lokuttaramaggasamādhi paṭipakkhapaccanīkadhamme vijjhati bhindati samucchindatīti attho.
Samādhivajirūpamo means, just as a vajira pierces and makes holes in jewels like sapphire, cat's eye, crystal, and ruby, so too, the Lokuttara magga-samādhi of the Blessed One Padumuttara pierces, shatters, and eradicates opposing hostile qualities.
“Định như kim cương” có nghĩa là, giống như kim cương xuyên thủng và tạo ra các lỗ lớn nhỏ trong các loại đá quý như ngọc bích, ngọc mắt mèo, pha lê, đá mã não, v.v., thì định tâm siêu thế của Đức Thế Tôn Padumuttara cũng xuyên thủng, phá vỡ và diệt trừ hoàn toàn các pháp đối nghịch, các pháp phiền não.
Asaṅkheyyaṃ ñāṇavaraṃ tassa buddhassa cattāri saccāni sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme saṅkhatāsaṅkhatadhamme ca jānituṃ paṭivijjhituṃ samatthaṃ sayambhūñāṇasabbaññutaññāṇādiñāṇasamūhaṃ asaṅkheyyaṃ, atītānāgatapaccuppannādibhedena saṃkhāvirahitanti attho.
Asaṅkheyyaṃ ñāṇavaraṃ means that the collection of noble knowledges of that Buddha, such as self-existent knowledge and omniscient knowledge, capable of knowing and penetrating the Four Noble Truths, the thirty-seven Bodhipakkhiya Dhammas, and both conditioned and unconditioned phenomena, is immeasurable, meaning it is devoid of enumeration based on distinctions like past, future, and present.
“Trí tuệ tối thượng vô lượng” có nghĩa là tập hợp các trí tuệ như tự giác trí, nhất thiết trí, v.v., có khả năng biết và thâm nhập Tứ Thánh Đế, ba mươi bảy phẩm trợ đạo, các pháp hữu vi và vô vi của Đức Phật ấy là vô lượng, có nghĩa là không thể tính toán được theo các phân loại như quá khứ, vị lai, hiện tại, v.v.
Vimutti ca anopamāti saṃkilesehi vimuttattā sotāpattiphalādikā catasso vimuttiyo anupamā upamārahitā ‘‘imā viya bhūtā’’ti upametuṃ na sakkāti attho.
Vimutti ca anopamā means that the four deliverances, such as the Fruit of Stream-entry, are incomparable, devoid of comparison, due to liberation from defilements. It cannot be compared by saying, "It is like these."
“Giải thoát không gì sánh bằng” có nghĩa là bốn loại giải thoát như Sơ quả Tu-đà-hoàn, v.v., là không gì sánh bằng, không có ví dụ, vì đã thoát khỏi các phiền não, không thể ví dụ rằng “chúng giống như thế này”.
Sesaṃ uttānatthamevāti.
The rest of the meaning is clear.
Phần còn lại có ý nghĩa rõ ràng.
Brāhmaṇā ‘‘ayaṃ amhākaṃ jivikāya maggo’’ti vaṅgīsaṃ gahetvā gāmanigamarājadhāniyo vicariṃsu.
The brahmins,* "This is our means of livelihood," took Vaṅgīsa and travelled through villages, towns, and royal capitals.
Các Bà-la-môn nghĩ: "Đây là con đường sinh kế của chúng ta", liền dẫn Vaṅgīsa đi khắp các làng mạc, thị trấn và kinh đô.
Vaṅgīso tivassamatthake matānampi sīsaṃ āharāpetvā nakhena ākoṭetvā – ‘‘ayaṃ satto asukayoniyaṃ nibbatto’’ti vatvā mahājanassa kaṅkhācchedanatthaṃ te te jane āvāhetvā attano attano gatiṃ kathāpeti.
Vaṅgīsa had the heads of those who had died even three years prior brought to him. Tapping them with his nail, he would declare, "This being was reborn in such-and-such a realm," and to resolve the doubts of the multitude, he would summon those individuals and have them recount their respective destinations.
Vaṅgīsa cho mang đến cả những cái đầu của người đã chết hơn ba năm, dùng móng tay gõ vào và nói: "Chúng sinh này đã tái sinh vào cõi đó", rồi để cắt đứt nghi ngờ của đại chúng, ngài mời những người đó nhập vào và kể về nơi tái sinh của mỗi người.
Tena tasmiṃ mahājano abhippasīdati.
Because of this, the multitude had great faith in him.
Do đó, đại chúng rất tin tưởng vào ngài.
So taṃ nissāya mahājanassa hatthato satampi sahassampi labhati.
Relying on that, he received a hundred or even a thousand* from the people.
Nương vào đó, ngài nhận được hàng trăm, hàng ngàn đồng từ đại chúng.
Brāhmaṇā vaṅgīsaṃ ādāya yathāruci vicariṃsu.
The brahmins took Vaṅgīsa and travelled as they pleased.
Các Bà-la-môn dẫn Vaṅgīsa đi khắp nơi tùy ý.
Vaṅgīso satthu guṇe sutvā satthāraṃ upasaṅkamitukāmo ahosi.
Vaṅgīsa, having heard of the Teacher's virtues, wished to approach the Teacher.
Vaṅgīsa nghe về các đức hạnh của Đức Đạo Sư, liền muốn đến yết kiến Đức Đạo Sư.
Brāhmaṇā ‘‘samaṇo gotamo māyāya taṃ āvaṭṭessatī’’ti paṭikkhipiṃsu.
The brahmins objected, saying, "The ascetic Gotama will delude you with his magic."
Các Bà-la-môn ngăn cản, nói: "Sa-môn Gotama sẽ dùng ma thuật để mê hoặc ngươi".
Vaṅgīso tesaṃ vacanaṃ anādiyitvā, satthu santikaṃ gantvā, paṭisanthāraṃ katvā, ekamantaṃ nisīdi.
Vaṅgīsa, disregarding their words, went to the Teacher, exchanged greetings, and sat down at one side.
Vaṅgīsa không để ý lời họ, đến gặp Đức Đạo Sư, chào hỏi và ngồi xuống một bên.
Satthā taṃ pucchi – ‘‘vaṅgīsa, kiñci sippaṃ jānātī’’ti?
The Teacher asked him, "Vaṅgīsa, do you know any skill?"
Đức Đạo Sư hỏi ngài: "Vaṅgīsa, ngươi có biết nghề thuật nào không?"
‘‘Āma, bho gotama, chavasīsamantaṃ nāmekaṃ jānāmi, tena tivassamatthake matānampi sīsaṃ nakhena ākoṭetvā nibbattaṭṭhānaṃ jānāmī’’ti.
"Yes, Venerable Gotama, I know a mantra called the corpse-head mantra. With it, by tapping the head of even those who died three years ago, I know their place of rebirth."
"Thưa Đại đức Gotama, vâng, con biết một thần chú gọi là chavasīsa-manta (thần chú về đầu người chết). Nhờ đó, con có thể dùng móng tay gõ vào đầu của người đã chết hơn ba năm và biết được nơi tái sinh của họ."
Atha satthā tassa ekaṃ niraye nibbattassa sīsaṃ, ekaṃ manussesu, ekaṃ devesu, ekaṃ parinibbutassa sīsaṃ āharāpetvā dassesi.
Then the Teacher had him bring the head of one who was reborn in hell, one in the human realm, one among the devas, and the head of one who had attained Parinibbāna, and showed them to him.
Bấy giờ, Đức Đạo Sư cho mang đến một cái đầu của người tái sinh vào địa ngục, một cái đầu của người tái sinh vào loài người, một cái đầu của người tái sinh vào cõi trời, và một cái đầu của một vị đã nhập Niết-bàn, rồi đưa cho ngài xem.
So paṭhamasīsaṃ ākoṭetvā, ‘‘bho gotama, ayaṃ satto niraye nibbatto’’ti āha.
He tapped the first head and said, "Venerable Gotama, this being was reborn in hell."
Ngài gõ vào cái đầu thứ nhất và nói: "Thưa Đại đức Gotama, chúng sinh này đã tái sinh vào địa ngục."
Sādhu vaṅgīsa, suṭṭhu tayā diṭṭhaṃ, ‘‘ayaṃ satto kuhiṃ nibbatto’’ti pucchi.
"Well done, Vaṅgīsa, you have seen correctly. Where was this being reborn?" the Teacher asked.
"Tốt lắm, Vaṅgīsa, ngươi đã thấy rất rõ. Chúng sinh này tái sinh ở đâu?" Đức Đạo Sư hỏi.
‘‘Manussaloke’’ti.
"In the human realm."
"Ở cõi người."
‘‘Ayaṃ kuhi’’nti?
"And this one, where?"
"Còn người này ở đâu?"
‘‘Devaloke’’ti.
"In the deva realm."
"Ở cõi trời."
Tiṇṇannampi nibbattaṭṭhānaṃ kathesi.
He stated the places of rebirth for all three.
Ngài đã kể ra nơi tái sinh của cả ba người.
Parinibbutassa pana sīsaṃ nakhena ākoṭento neva antaṃ na koṭiṃ passi.
But when he tapped the head of the one who had attained Parinibbāna with his nail, he could not perceive its beginning or its end.
Nhưng khi gõ vào đầu của vị đã nhập Niết-bàn, ngài không thấy được khởi đầu cũng không thấy được kết thúc.
Atha naṃ satthā ‘‘na sakkosi, vaṅgīsā’’ti pucchi.
Then the Teacher asked him, "Are you unable, Vaṅgīsa?"
Bấy giờ, Đức Đạo Sư hỏi ngài: "Vaṅgīsa, ngươi không thể làm được à?"
‘‘Passatha, bho gotama, upaparikkhāmi tāvāti punappunaṃ parivattetvāpi bāhirakamantena khīṇāsavassa sīsaṃ jānituṃ na sakkoti.
"Behold, Venerable Gotama, I shall investigate further." Even after repeatedly turning it over, he was unable to know the head of the Arahant with his external mantra.
"Thưa Đại đức Gotama, xin hãy xem, con sẽ thử xem sao." Dù ngài xoay đi xoay lại nhiều lần, ngài vẫn không thể biết được cái đầu của một vị A-la-hán bằng thần chú ngoại đạo.
Athassa matthakato sedo mucci.
Then sweat streamed from his forehead.
Bấy giờ, mồ hôi chảy ra từ đỉnh đầu của ngài.
So lajjitvā tuṇhī ahosi’’.
He became ashamed and fell silent."
Ngài xấu hổ và im lặng.
Atha naṃ satthā ‘‘kilamasi, vaṅgīsā’’ti āha.
Then the Teacher said to him, "Are you tired, Vaṅgīsa?"
Bấy giờ, Đức Đạo Sư nói với ngài: "Vaṅgīsa, ngươi mệt mỏi sao?"
‘‘Āma, bho gotama, imassa nibbattaṭṭhānaṃ jānituṃ na sakkomi.
"Yes, Venerable Gotama, I am unable to know the rebirth place of this one.
"Thưa Đại đức Gotama, vâng, con không thể biết được nơi tái sinh của người này.
Sace tumhe jānātha, kathethā’’ti.
If you know it, please tell me."
Nếu Ngài biết, xin hãy nói cho con biết."
‘‘Vaṅgīsa, ahaṃ etampi jānāmi, ito uttaripi jānāmī’’ti vatvā –
"Vaṅgīsa, I know this, and I know what is beyond this," saying thus, He—
Đức Đạo Sư nói: "Vaṅgīsa, Ta biết điều này, và Ta còn biết những điều cao hơn nữa", rồi Ngài nói hai bài kệ sau:
Imā dve gāthāyo abhāsi.
spoke these two verses.
Ngài đã thuyết hai bài kệ này.
So tena hi, bho gotama, taṃ vijjaṃ me dethāti apacitiṃ dassetvā satthu santike nisīdi.
So, showing respect, Vaṅgīsa sat down near the Master and said, "Then, good Gotama, give me that knowledge!"
Bấy giờ, ngài Vaṅgīsa nói: "Thưa Đại đức Gotama, nếu vậy, xin Ngài hãy truyền cho con thần chú đó." Ngài thể hiện sự tôn kính và ngồi xuống bên Đức Đạo Sư.
Satthā ‘‘amhehi samānaliṅgassa demā’’ti āha.
The Master said, "We give it to one who is of the same kind as us."
Đức Đạo Sư nói: "Chúng Ta chỉ truyền cho người có cùng giới hạnh với Chúng Ta."
Vaṅgīso ‘‘yaṃ kiñci katvā mayā imaṃ mantaṃ gahetuṃ vaṭṭatī’’ti brāhmaṇe upagantvā āha – ‘‘tumhe mayi pabbajante mā cintayittha, ahaṃ mantaṃ uggaṇhitvā sakalajambudīpe jeṭṭhako bhavissāmi, tumhākampi tena bhaddameva bhavissatī’’ti so mantatthāya satthu santikaṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāci.
Vaṅgīsa, thinking "I must obtain this mantra by any means," went to the brahmins and said, "Do not worry if I ordain. I shall become the foremost in the entire Jambudīpa after learning the mantra, and that will be beneficial for you too." So, for the sake of the mantra, he approached the Master and requested ordination.
Vaṅgīsa nghĩ: "Dù phải làm bất cứ điều gì, ta cũng phải học được thần chú này", liền đến gặp các Bà-la-môn và nói: "Khi tôi xuất gia, các ông đừng lo lắng. Tôi sẽ học được thần chú và trở thành người đứng đầu trên toàn cõi Jambudīpa, điều đó cũng sẽ mang lại lợi ích cho các ông." Vì vậy, ngài đến gặp Đức Đạo Sư để học thần chú và xin xuất gia.
Tadā ca thero nigrodhakappo bhagavato santike ṭhito hoti, taṃ bhagavā āṇāpesi – ‘‘nigrodhakappa, imaṃ pabbājehī’’ti.
At that time, the Elder Nigrodhakappa was standing near the Blessed One. The Blessed One instructed him, "Nigrodhakappa, ordain this one."
Lúc đó, Trưởng lão Nigrodhakappa đang đứng bên cạnh Đức Thế Tôn, Đức Thế Tôn liền ra lệnh cho vị ấy: "Nigrodhakappa, hãy cho người này xuất gia!"
Thero satthu āṇāya taṃ pabbājetvā ‘‘mantaparivāraṃ tāva uggaṇhāhī’’ti dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ vipassanākammaṭṭhānañca ācikkhi.
The Elder, by the Master's command, ordained him and, saying "First, learn the retinue of the mantra," taught him the meditation subject of the thirty-two parts of the body (dvattiṃsākārakammaṭṭhāna) and the meditation subject of insight (vipassanākammaṭṭhāna).
Theo lệnh của Đức Đạo Sư, vị Trưởng lão đã cho ngài xuất gia và nói: "Trước tiên, hãy học phần phụ trợ của thần chú", rồi chỉ dạy ngài đề mục thiền quán ba mươi hai thể trược và đề mục thiền Vipassanā.
So dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ sajjhāyantova vipassanāya kammaṭṭhānaṃ paṭṭhapesi.
While reciting the meditation subject of the thirty-two parts of the body, he established the meditation subject for insight.
Ngài Vaṅgīsa vừa tụng niệm đề mục thiền quán ba mươi hai thể trược, vừa bắt đầu thực hành đề mục thiền Vipassanā.
Brāhmaṇā taṃ upasaṅkamitvā – ‘‘kiṃ, bho vaṅgīsa, samaṇassa gotamassa santike sippaṃ uggahita’’nti pucchiṃsu.
The brahmins approached him and asked, "Well, Vaṅgīsa, have you learned the skill from the recluse Gotama?"
Các Bà-la-môn đến gặp ngài và hỏi: "Này Vaṅgīsa, ngươi đã học được nghề thuật gì từ Sa-môn Gotama?"
‘‘Āma sikkhitaṃ’’.
"Yes, I have learned it."
"Vâng, tôi đã học rồi."
‘‘Tena hi ehi gamissāmā’’ti.
"Then come, let us go!"
"Nếu vậy, hãy đi cùng chúng tôi!"
‘‘Kiṃ sippasikkhanena, gacchatha tumhe na mayhaṃ tumhehi kattabbakicca’’nti.
"What is the use of learning skills? You may go. I have no business to do with you."
"Học nghề thuật thì có ích gì? Các ông hãy đi đi, tôi không có việc gì cần các ông nữa."
Brāhmaṇā ‘‘tvampi dāni samaṇassa gotamassa vasaṃ āpanno, māyāya āvaṭṭito, kiṃ mayaṃ tava santike karissāmā’’ti āgatamaggeneva pakkamiṃsu.
The brahmins, saying "You too are now under the recluse Gotama's sway, ensnared by his magic. What will we do with you?" departed by the way they had come.
Các Bà-la-môn nói: "Bây giờ ngươi cũng đã rơi vào quyền lực của Sa-môn Gotama, bị ma thuật mê hoặc rồi. Chúng tôi còn làm gì được ở chỗ ngươi nữa?", rồi họ bỏ đi theo con đường cũ.
Vaṅgīso vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchākāsi.
Vaṅgīsa developed insight and realized Arahantship.
Vaṅgīsa đã phát triển thiền Vipassanā và chứng đắc A-la-hán quả.
Chaṭṭhāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato kāḷudāyittherassa apadānaṃ.
In the sixth Apadāna, the Apadāna of the Venerable Elder Kāḷudāyi begins with "The Conqueror named Padumuttara..."
Trong Apadāna thứ sáu, Apadāna của Tôn giả Trưởng lão Kāḷudāyī bắt đầu với câu “Vị Chiến thắng tên Padumuttara”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ kulappasādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā tajjaṃ abhinīhārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi.
This Elder too, having performed deeds of merit towards previous Buddhas, accumulating merits that lead to breaking free from saṃsāra in various existences, was reborn in a brahmin family in the city of Haṃsavatī during the time of the Blessed One Padumuttara. Having reached maturity and listening to the Master's teaching, he saw the Master designate a certain monk as foremost among those who gladden families, and he performed an aspiration (abhinīhāra) appropriate for that position and longed for that eminent rank.
Vị Kāḷudāyī này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp trước với các Đức Phật, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên mạnh mẽ cho sự giải thoát khỏi luân hồi trong các kiếp khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī. Khi trưởng thành, ngài nghe pháp thoại của Đức Phật. Thấy Đức Phật đặt một vị Tỳ-khưu vào vị trí tối thượng trong số những người làm hài lòng gia đình, ngài đã thực hiện một lời nguyện phù hợp và cầu mong đạt được vị trí đó.
Satthāpi byākāsi.
The Master also prophesied his attainment.
Đức Phật cũng đã thọ ký cho ngài.
So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bodhisattassa mātukucchiyaṃ paṭisandhiggahaṇadivase devalokato cavitvā kapilavatthusmiṃyeva amaccakule paṭisandhiṃ gaṇhi.
Having performed wholesome deeds throughout his life, he wandered through realms of devas and humans, and on the very day our Bodhisatta conceived in his mother's womb, he passed away from the deva world and was conceived in a minister's family in Kapilavatthu itself.
Ngài đã làm điều thiện suốt đời, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào ngày Bồ Tát của chúng ta thọ thai trong bụng mẹ, ngài đã chuyển sinh từ cõi trời và tái sinh vào một gia đình quan chức ở Kapilavatthu.
Bodhisattena saha ekadivaseyeva jāto, taṃdivasaṃyeva naṃ dukūlacumbaṭakena nipajjāpetvā bodhisattassa upaṭṭhānaṃ nayiṃsu.
He was born on the same day as the Bodhisatta, and on that very day, they laid him down on a silk cloth and brought him to attend upon the Bodhisatta.
Ngài sinh cùng ngày với Bồ Tát. Ngay trong ngày đó, ngài được đặt nằm trên một chiếc khăn lụa trắng và được đưa đến để phục vụ Bồ Tát.
Bodhisattena hi saddhiṃ bodhirukkho, rāhulamātā, cattāro nidhī, ārohaniyahatthī, kaṇḍako, channo, kāḷudāyīti ime satta ekadivase jātattā sahajātā nāma ahesuṃ.
Indeed, the Bodhi Tree, Rāhulā's mother, the four treasures, the riding elephant, Kaṇṭaka, Channa, and Kāḷudāyī—these seven were born on the same day as the Bodhisatta and were therefore called "co-born" or "sahajāta."
Quả thật, cây Bồ Đề, mẹ của Rāhula (Yasodharā), bốn kho báu lớn, con voi ngự, con ngựa Kaṇḍaka, Channa, và Kāḷudāyī – bảy điều này đã sinh cùng ngày với Bồ Tát, nên được gọi là các bạn đồng sinh (sahajāta).
Athassa nāmaggahaṇadivase sakalanagarassa udaggacittadivase jātattā udāyītveva nāmaṃ kariṃsu.
Then, on the day of his naming ceremony, which was a day of rejoicing for the entire city, he was named "Udāyī" because he was born on such a day.
Sau đó, vào ngày đặt tên cho ngài, vì ngài sinh vào ngày mà cả thành phố tràn ngập niềm vui, nên ngài được đặt tên là Udāyī.
Thokaṃ kāḷadhātukattā pana kāḷudāyīti paññāyittha.
However, he became known as Kāḷudāyī because he had a slightly dark complexion.
Tuy nhiên, vì có một chút sắc tố đen, ngài được biết đến với tên Kāḷudāyī.
So bodhisattena saddhiṃ kumārakīḷaṃ kīḷanto vuddhiṃ agamāsi.
He grew up playing childhood games with the Bodhisatta.
Ngài lớn lên cùng với Bồ Tát, chơi các trò chơi thời thơ ấu.
Aparabhāge lokanāthe mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anukkamena sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakke rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharante suddhodanamahārājā taṃ pavattiṃ sutvā purisasahassaparivāraṃ ekaṃ amaccaṃ ‘‘puttaṃ me idhānehī’’ti pesesi.
Later, when the Lord of the World had renounced the world in the Great Renunciation, and having gradually attained omniscience, was residing in Veḷuvana near Rājagaha, King Suddhodana heard this news and sent a minister with a retinue of a thousand men, saying, "Bring my son here!"
Sau này, khi Đức Thế Tôn, bậc lãnh đạo thế gian, đã xuất gia vĩ đại, tuần tự đạt được Toàn Giác và đã chuyển bánh xe Pháp thù thắng, đang an trú tại tịnh xá Veluvana, nương tựa thành Rājagaha, Đại vương Suddhodana nghe tin ấy, liền sai một vị đại thần cùng một ngàn người tùy tùng, nói rằng: “Hãy thỉnh con ta về đây!”
So satthu dhammadesanāvelāyaṃ satthu santikaṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ pāpuṇi.
That minister went to the Master during the time of his teaching, stood at the edge of the assembly, listened to the Dhamma, and together with his retinue, attained Arahantship.
Vị ấy, vào thời Đức Thế Tôn thuyết Pháp, đi đến chỗ Đức Thế Tôn, đứng ở rìa hội chúng, nghe Pháp xong, cùng với tùy tùng đã đạt được quả A-la-hán.
Atha ne satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi.
Then the Master extended his hand to them, saying, "Come, monks!"
Bấy giờ, Đức Thế Tôn duỗi tay ra nói với các vị ấy: “Này các Tỳ-kheo, hãy đến!”
Sabbe taṃkhaṇaṃyeva iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ.
All of them instantly became like Elders of sixty years, possessing bowls and robes created by psychic power.
Tất cả ngay lập tức mang y bát do thần thông tạo thành, giống như các Trưởng lão đã an cư sáu mươi hạ.
Arahattappattato paṭṭhāya ariyā nāma majjhattāva honti, tasmā raññā pesitasāsanaṃ dasabalassa nārocesi.
From the attainment of Arahantship onwards, noble ones (ariyā) are indeed impartial; therefore, he did not convey the message sent by the king to the Ten-Powered One (the Buddha).
Kể từ khi đạt được A-la-hán quả, các bậc Thánh là những người trung lập, do đó các vị ấy không trình bày thông điệp do nhà vua gửi đến cho Đức Thập Lực.
Rājā neva gato āgacchati, na sāsanaṃ suyyatīti aparampi amaccaṃ purisasahassaparivāraṃ pesesi.
The king, noting that the one who went did not return, and no message was heard, sent another minister with a retinue of a thousand men.
Nhà vua nghĩ: “Người đã đi không trở về, thông điệp không được nghe thấy”, liền sai một vị đại thần khác cùng một ngàn người tùy tùng.
Tasmimpi tathā paṭipanne aparampīti etena nayena navapurisasahassaparivāre nava amacce pesesi.
When he too acted in the same way, the king sent nine other ministers with retinues of nine thousand men, following the same pattern.
Khi vị ấy cũng hành xử như vậy, nhà vua lại sai thêm chín vị đại thần nữa, mỗi vị có một ngàn người tùy tùng, theo cách này.
Sabbe gantvā arahattaṃ patvā tuṇhībhūtā ahesuṃ.
All of them went, attained Arahantship, and remained silent.
Tất cả đều đi đến, đạt được quả A-la-hán và trở nên im lặng.
Atha rājā cintesi – ‘‘ettakā janā mayi sinehābhāvena dasabalassa idhāgamanatthāya na kiñci kathayiṃsu, ayaṃ kho pana udāyī dasabalena samavayo sahapaṃsukīḷiko, mayi ca sinehavā, imaṃ pesessāmī’’ti.
Then the king thought, "These many people, because they lack affection for me, did not say anything for the Dasabala to come here. But this Udāyī is of the same age as the Dasabala, a companion in playing in the dust, and is affectionate towards me; I will send him."
Bấy giờ, nhà vua suy nghĩ: “Những người này vì không có tình cảm với ta, nên không nói gì về việc Đức Thập Lực đến đây. Còn Udāyī này thì đồng tuổi với Đức Thập Lực, là bạn chơi cát cùng nhau, và cũng có tình cảm với ta, ta sẽ sai vị này đi.”
Atha taṃ pakkosāpetvā, ‘‘tāta, tvaṃ purisasahassaparivāro gantvā dasabalaṃ idhānehī’’ti vatvā pesesi.
Then, having sent for him, he said, "My dear, you, accompanied by a thousand men, go and bring the Dasabala here," and sent him.
Sau đó, nhà vua cho gọi vị ấy đến, nói: “Này con, con hãy đi cùng một ngàn người tùy tùng, thỉnh Đức Thập Lực về đây!” rồi sai đi.
So pana gacchanto ‘‘sacāhaṃ, deva, pabbajituṃ labhissāmi, evāhaṃ bhagavantaṃ idhānessāmī’’ti vatvā raññā ‘‘pabbajitopi mama puttaṃ dassehī’’ti vutto rājagahaṃ gantvā satthu dhammadesanāvelāya parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ patvā ehibhikkhubhāve patiṭṭhāsi.
As he was going, he said, "Your Majesty, if I am able to go forth, then I will bring the Bhagavā here." The king told him, "Even having gone forth, show my son to me." Having been told this, he went to Rājagaha. While standing at the edge of the assembly during the Bhagavā's Dharma discourse, he listened to the Dharma and, together with his entourage, attained Arahantship and was established in the state of an 'ehi bhikkhu'.
Vị ấy đang đi, nói: “Tâu Đại vương, nếu con được xuất gia, thì con sẽ thỉnh Thế Tôn về đây.” Nhà vua nói: “Dù đã xuất gia, con cũng hãy cho ta gặp con trai ta.” Vị ấy nghe vậy, đi đến Rājagaha, vào thời Đức Thế Tôn thuyết Pháp, đứng ở rìa hội chúng, nghe Pháp xong, cùng với tùy tùng đạt được quả A-la-hán và được thành lập trong hàng Tỳ-kheo đến đây (Ehi-bhikkhu).
So arahattaṃ patvā – ‘‘na tāvāyaṃ dasabalassa kulanagaraṃ gantuṃ kālo, vassante pana upagate pabbatesu vanasaṇḍesu haritatiṇasañchannāya bhūmiyā gamanakālo bhavissatī’’ti gamanakālaṃ āgamento vassante sampatte satthu kulanagaraṃ gantuṃ gamanavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesi.
Having attained Arahantship, he thought, "This is not yet the time for the Dasabala to go to his home city. When the rainy season arrives, when the ground in the mountains and forest groves is covered with green grass, it will be the time to go." Waiting for the time to go, when the rainy season arrived, he described the journey for the Bhagavā to go to his home city.
Sau khi đạt được quả A-la-hán, vị ấy nghĩ: “Đây chưa phải là lúc Đức Thập Lực về kinh đô của dòng tộc. Khi mùa mưa đến, đó sẽ là thời điểm thích hợp để đi qua những ngọn núi và khu rừng với mặt đất phủ đầy cỏ xanh.” Đợi đến khi mùa mưa đến, vị ấy ca ngợi vẻ đẹp của con đường để Đức Thế Tôn trở về kinh đô của dòng tộc.
Vuttañcetaṃ theragāthāya (theragā. 527-530) –
And it was said in the Theragāthā:
Điều này cũng được nói trong Theragāthā (Theragā. 527-530):
Evaṃ thero saṭṭhimattāhi gāthāhi satthu gamanavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesi.
Thus did the elder praise the qualities of the Teacher’s journey in sixty verses.
Như vậy, vị Trưởng lão đã ca ngợi sự ra đi của Đức Bổn Sư bằng sáu mươi bài kệ. Lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn, khi thấy rằng “Trưởng lão Kāludāyī mong muốn ta ra đi, ta sẽ thực hiện nguyện vọng của ông ấy” và nhận thấy nhiều chúng sinh sẽ đạt được lợi ích đặc biệt trên con đường đó, Ngài đã khởi hành từ Rājagaha cùng với hai mươi ngàn vị A-la-hán, trải nghiệm những lợi ích của các loại trái cây đã được đề cập, được các loài động vật hai chân, bốn chân, v.v., phụng sự và cúng dường, được xông ướp bởi hương thơm của các loài hoa đã được đề cập, và giúp đỡ dân làng, thị trấn, Ngài đã đi trên con đường đến Kapilavatthu.
Atha kho bhagavā ‘‘kāḷudāyī mama gamanaṃ pattheti, pūressāmissa saṅkappa’’nti tattha gamane bahūnaṃ visesādhigamaṃ disvā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto rājagahato aturitacārikāvasena vuttappakāraphalāphale anubhavanto dvipadacatuppadādisamūhānaṃ sevanapūjāya pūjiyamāno vuttappakārasugandhapupphagandhehi gandhiyamāno gāmanigamavāsīnaṃ saṅgahaṃ kurumāno kapilavatthugāmimaggaṃ paṭipajji.
Then, the Blessed One, seeing that many beings would attain special realizations on that journey, thought, “Kāludāyī desires my journey; I shall fulfill his aspiration.” Surrounded by twenty thousand arahants, he set out from Rājagaha, traveling leisurely, enjoying the various kinds of fruits as described, being worshipped by groups of two-footed and four-footed beings, and being perfumed by sweet-scented flowers as described, showing favor to the villagers and townspeople, he proceeded on the road to Kapilavatthu.
Vị Trưởng lão đã dùng thần thông đến Kapilavatthu, đứng trên không trung trước mặt nhà vua. Khi nhà vua nhìn thấy một hình dáng chưa từng thấy trước đây và hỏi: “Ngài là ai?”, vị Trưởng lão trả lời: “Nếu ngài không biết vị thái tử mà ngài đã sai đến gặp Đức Thế Tôn, thì hãy biết điều này”, và Ngài đã nói:
Thero iddhiyā kapilavatthuṃ gantvā rañño purato ākāse ṭhito adiṭṭhapubbaṃ vesaṃ disvā, raññā – ‘‘kosi tva’’nti pucchito ‘‘sace amaccaputtaṃ tayā bhagavato santike pesitaṃ na jānāsi, evaṃ jānāhī’’ti vadanto –
The elder, having gone to Kapilavatthu by supernatural power, stood in the air before the king. When the king, seeing a form he had never seen before, asked, "Who are you?" the elder replied, "If you do not know the minister's son whom you sent to the Blessed One, then know this," and spoke the verse:
“Tôi là con của Đức Phật, bậc bất khả chiến bại, bậc Aṅgīrasa vô song, bậc Tādī;
Tattha buddhassa puttomhīti sabbaññubuddhassa ure vāyāmajanitāhi dhammadesanāhi jātatāya orasaputto amhi.
Therein, buddhassa puttomhī (I am a son of the Buddha) means: I am a true son, born from the heart of the Omniscient Buddha through Dhamma teachings generated by exertion and effort.
Ở đây, buddhassa puttomhi nghĩa là: Ta là con ruột, được sinh ra từ những lời thuyết pháp do sự tinh tấn trong lòng Đức Phật Toàn Giác.
Asayhasāhinoti abhisambodhito pubbe ṭhapetvā mahābodhisattaṃ aññehi sahituṃ asakkuṇeyyattā asayhassa sakalabodhisambhārassa, mahākaruṇākarassa ca sahanato tato parampi aññehi sahituṃ abhibhavituṃ asakkuṇeyyattā asayhānaṃ pañcannaṃ mārānaṃ sahanato abhibhavanato āsayānusayacaritādhimuttiādivibhāgāvabodhena yathārahaṃ veneyyānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi anusāsanīsaṅkhātassa aññehi asayhassa buddhakiccassa sahanato tattha vā sādhukārībhāvato asayhasāhino.
Asayhasāhino (the Invincible) means: Invincible because none other than the Great Bodhisatta could bear (undertake) the entire Bodhi-sustenance (perfections) and the task of great compassion before his full awakening; and even after that, invincible because none other could overcome the five Māras, and because of bearing (performing) the Buddha-function, which none other can perform, of admonishing beings worthy of training with direct, future, and ultimate benefits, through the understanding of distinctions such as tendencies, inherent characteristics, and dispositions; or because he was perfectly capable in that Buddha-function.
Asayhasāhino nghĩa là: Trước khi giác ngộ hoàn toàn, ngoại trừ Đại Bồ Tát, không ai có thể gánh vác được, vì vậy Ngài đã gánh vác toàn bộ các Ba-la-mật để giác ngộ, và gánh vác công việc của Đại Bi Tâm, nên sau đó cũng không ai khác có thể gánh vác hoặc vượt qua được, vì vậy Ngài đã gánh vác và vượt qua năm loại Ma vương không thể vượt qua, và Ngài đã gánh vác công việc của Đức Phật không thể gánh vác được bởi người khác, đó là giáo hóa những chúng sinh có thể giáo hóa được một cách thích hợp bằng cách hiểu rõ sự phân biệt giữa các khuynh hướng tiềm ẩn, bản chất, khuynh hướng và sự giải thoát, v.v., với các lợi ích hiện tại, tương lai và tối thượng, hoặc Ngài là người thực hiện tốt công việc đó, nên Ngài là bậc Asayhasāhī.
Aṅgīrasassāti aṅgīkatasīlādisampattikassa.
Aṅgīrasassā (Aṅgīrasa) means: endowed with virtues like sīla, which are cherished as one’s own limbs.
Aṅgīrasassa nghĩa là: Bậc có đầy đủ các phẩm chất như giới luật được chấp nhận như là một phần của thân thể.
‘‘Aṅgamaṅgehi niccharaṇakaobhāsassā’’ti apare.
Others say, "having radiance emanating from all limbs."
Người khác nói: “Bậc có ánh sáng phát ra từ mọi chi phần thân thể.”
Keci pana ‘‘aṅgīraso siddhatthoti imāni dve nāmāni pitarāyeva gahitānī’’ti vadanti.
Some say, "These two names, Aṅgīrasa and Siddhattha, were given by his father himself."
Một số người lại nói: “Hai tên Aṅgīrasa và Siddhattha này đều do phụ thân đặt cho.”
Appaṭimassāti anupamassa iṭṭhādīsu tādilakhaṇasampattiyā tādino.
Appaṭimassā (the Immeasurable) means: unequalled, tādino (the Steadfast) because of being endowed with the characteristics of a Steadfast One (arahant) regarding desirable things and so on.
Appaṭimassa nghĩa là: Bậc vô song, bậc Tādī do có đầy đủ các đặc tính của bậc Tādī trong các đối tượng khả ái, v.v.
Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsīti ariyajātivasena mayhaṃ pitu sammāsambuddhassa lokavohāravasena tvaṃ pitā asi.
Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsī (You are my father’s father) means: By way of the Noble birth, you are the father of my father, the Sammāsambuddha, and by way of worldly convention, you are his father.
Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsī nghĩa là: Theo dòng dõi Thánh, ngài là phụ thân của Đức Chánh Đẳng Giác, phụ thân của tôi theo cách gọi thông thường của thế gian.
Sakkāti vaṃsena rājānaṃ ālapati.
Sakkā (Sakka) addresses the king by his lineage.
Sakkā là xưng hô với nhà vua theo dòng dõi.
Dhammenāti sabhāvena ariyajātilokiyajātīhi dvinnaṃ jātīnaṃ sabhāvasamodhānena.
Dhammenā (by the Dhamma) means: by nature, by the harmonious blend of the two natures: the Noble birth and the worldly birth.
Dhammena nghĩa là: Theo bản chất, bằng sự hòa hợp bản chất của hai dòng dõi: dòng dõi Thánh và dòng dõi thế gian.
Gotamāti gottena rājānaṃ ālapati.
Gotamā (Gotama) addresses the king by his clan name.
Gotamā là xưng hô với nhà vua theo họ.
Ayyakosīti pitāmaho ahosi.
Ayyakosī (my grandfather) means: he was my grandfather.
Ayyakosī nghĩa là: Ngài là ông nội.
Ettha ca ‘‘buddhassa puttomhī’’tiādiṃ vadanto thero aññaṃ byākāsi.
Here, by saying "I am a son of the Buddha," etc., the elder declared his arahantship.
Ở đây, vị Trưởng lão, khi nói “Tôi là con của Đức Phật,” v.v., đã tuyên bố về quả vị A-la-hán.
Evaṃ pana attānaṃ jānāpetvā haṭṭhatuṭṭhena raññā mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā attano paṭiyāditassa nānaggarasabhojanassa pattaṃ pūretvā patte dinne gamanākāraṃ dassesi.
Thus, having made himself known, when the extremely delighted king seated him on a valuable couch, filled his bowl with delicious and exquisite food, and offered the bowl, the elder showed his intention to depart.
Như vậy, sau khi tự giới thiệu, Ngài được nhà vua hoan hỷ cho ngồi trên chiếc ghế bành quý giá, rồi nhà vua đã dâng bát đầy đủ các món ăn ngon đã được chuẩn bị, và Ngài đã thể hiện ý muốn lên đường.
‘‘Kasmā gantukāmattha, bhuñjathā’’ti vutte, satthu santikaṃ gantvā bhuñjissāmīti.
When asked, “Why do you wish to go? Please partake of the meal,” he replied, “I will go and partake of it at the Teacher’s presence.”
Khi được hỏi: “Vì sao Ngài muốn đi, hãy thọ thực đi?”, Ngài đáp: “Tôi sẽ thọ thực sau khi đến gặp Đức Bổn Sư.”
Kahaṃ pana satthāti?
“Where is the Teacher?” he was asked.
“Đức Bổn Sư đang ở đâu?”
Vīsatisahassabhikkhuparivāro tumhākaṃ dassanatthāya maggaṃ paṭipannoti.
“He is on his way, accompanied by twenty thousand bhikkhus, for your sake to see him,” he replied.
“Đức Bổn Sư đang trên đường đi cùng hai mươi ngàn vị Tỳ-khưu để đến gặp ngài.”
Tumhe imaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjatha, aññaṃ bhagavato haratha.
“You may partake of this almsfood; bring another portion for the Blessed One.”
“Xin các Ngài hãy thọ thực phần cơm này, và mang một phần khác đến cho Đức Thế Tôn.”
Yāva ca mama putto imaṃ nagaraṃ pāpuṇāti, tāvassa itoyeva piṇḍapātaṃ harathāti.
“And as long as my son has not reached this city, bring almsfood for him from here,” the king entreated.
“Và chừng nào con trai của tôi chưa đến thành phố này, thì hãy mang cơm từ đây đến cho Ngài.”
Thero bhattakiccaṃ katvā rañño ca parisāya ca dhammaṃ desetvā satthu āgamanato puretarameva rājanivesanaṃ ratanattayaguṇesu abhippasannaṃ karonto sabbesaṃ passantānaṃyeva satthu āharitabbabhattapuṇṇaṃ pattaṃ ākāse vissajjetvā sayampi vehāsaṃ abbhuggantvā piṇḍapātaṃ upanetvā satthu hatthe ṭhapesi.
The elder, having finished his meal, taught the Dhamma to the king and the assembly. Before the Teacher's arrival, intending to make the royal palace profoundly devoted to the virtues of the Three Jewels, he released the bowl, full of food to be taken to the Teacher, into the air for all to see. He himself then ascended into the sky, carried the almsfood, and placed it in the Teacher’s hand.
Vị Trưởng lão, sau khi dùng bữa, đã thuyết Pháp cho nhà vua và hội chúng, và trước khi Đức Bổn Sư đến, Ngài đã làm cho cung điện của nhà vua tràn đầy niềm tin sâu sắc vào các phẩm chất của Tam Bảo. Ngài đã phóng chiếc bát đầy cơm cúng dường Đức Bổn Sư lên không trung ngay trước mắt mọi người, và chính Ngài cũng bay lên không trung, mang bát cơm đến đặt vào tay Đức Bổn Sư.
Satthāpi taṃ piṇḍapātaṃ paribhuñji.
The Teacher also partook of that almsfood.
Đức Bổn Sư cũng đã thọ thực bữa cơm đó.
Evaṃ saṭṭhiyojanaṃ maggaṃ divase divase yojanaṃ gacchantassa bhagavato rājagehato bhattaṃ āharitvā adāsi.
In this way, the elder brought and offered food from the royal palace to the Blessed One, who was traveling a distance of sixty yojanas, one yojana each day.
Như vậy, Ngài đã mang cơm từ Rājagaha đến cúng dường Đức Thế Tôn, người đã đi một yojana mỗi ngày trên quãng đường sáu mươi yojana.
Bhagavā kamena kapilavatthunagaraṃ patvā punadivase rājavīthiyaṃ piṇḍāya carati.
The Blessed One, in due course, reached the city of Kapilavatthu and went on almsround in the royal street on the following day.
Đức Thế Tôn tuần tự đến thành Kapilavatthu, và vào ngày hôm sau, Ngài đi khất thực trên đường phố hoàng gia.
Taṃ sutvā suddhodanamahārājā tattha gantvā, ‘‘mā evaṃ kattabbaṃ maññi, nayidaṃ rājavaṃsappaveṇī’’ti.
Hearing this, King Suddhodana went there and said, “Do not think such an act is proper; this is not the custom of the royal lineage.”
Khi nghe tin đó, Đại vương Suddhodana đã đến đó và nói: “Xin đừng làm như vậy, đây không phải là truyền thống của dòng dõi hoàng gia.”
‘‘Ayaṃ tumhākaṃ, mahārāja, vaṃso, īdiso amhākaṃ pana buddhavaṃso’’ti vatvā –
The Blessed One replied, “This is your lineage, Great King, but such is the lineage of us Buddhas,” and then taught the Dhamma with these verses:
Đức Phật đáp: “Thưa Đại vương, đây là dòng dõi của ngài, còn đây là dòng dõi của chư Phật chúng tôi,” và Ngài đã thuyết Pháp:
Tato bhagavā rāhulamātuyā bimbādeviyā pāsādaṃ gantvā tassā dhammaṃ desetvā sokaṃ vinodetvā candakinnarījātakadesanāya (jā. 1.14.18 ādayo) pasādaṃ janetvā nigrodhārāmaṃ agamāsi.
Then the Blessed One, having gone to the palace of Rāhula’s mother, Princess Bimbādevī, and having taught her the Dhamma and dispelled her sorrow, and having generated faith by the teaching of the Candakinnarī Jātaka, went to the Nigrodhārāma.
Sau đó, Đức Thế Tôn đến cung điện của Bimbādevī, mẹ của Rāhula, thuyết pháp cho bà, xoa dịu nỗi sầu muộn của bà, và bằng cách thuyết giảng kinh Jātaka Candakinnarī, đã làm phát sinh niềm tịnh tín nơi bà, rồi Ngài trở về Nigrodhārāma.
Atha bimbādevī puttaṃ rāhulakumāraṃ āha – ‘‘gaccha, tava pitu santakaṃ dhanaṃ yācāhī’’ti.
At that time, Princess Bimbādevī said to her son, Prince Rāhula, “Go and ask for the inheritance that belongs to your father.”
Bấy giờ, Bimbādevī nói với hoàng tử Rāhula, con trai của bà: “Con hãy đi, hãy xin tài sản thuộc về cha con.”
Kumāro ‘‘dāyajjaṃ, me samaṇa, dehī’’ti vatvā bhagavantaṃ anubandhitvā, ‘‘sukhā, te samaṇa, chāyā’’ti vadanto gacchati.
The prince, saying “Give me my inheritance, ascetic!” followed the Blessed One, saying, “Pleasant is your shade, ascetic!”
Hoàng tử nói: “Sa-môn, xin hãy cho con phần thừa kế,” rồi đi theo Đức Thế Tôn, vừa đi vừa nói: “Sa-môn, bóng râm của Ngài thật an lạc.”
Taṃ bhagavā nigrodhārāmaṃ netvā ‘‘lokutaradāyajjaṃ gaṇhāhī’’ti vatvā pabbājesi.
The Blessed One took him to the Nigrodhārāma, and saying, “Receive the transcendental inheritance!” ordained him.
Đức Thế Tôn dẫn Rāhula đến Nigrodhārāma, nói: “Hãy nhận lấy phần thừa kế siêu thế,” rồi cho xuất gia.
Atha bhagavā ariyagaṇamajjhe nisinno ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ kulappasādakānaṃ yadidaṃ kāḷudāyī’’ti (a. ni. 1.219, 225) theraṃ etadagge ṭhapesi.
Then the Blessed One, seated in the midst of the assembly of Arahants, declared of the Elder, “Bhikkhus, among my bhikkhu disciples who inspire faith in families, Kāḷudāyī is the foremost.” Thus, he placed the Elder in the position of foremost.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn ngồi giữa hội chúng A-la-hán và tuyên bố về Trưởng lão, “Này các Tỳ-khưu, trong số các Tỳ-khưu đệ tử của Ta, những người làm cho gia đình hoan hỷ, Kāḷudāyī là bậc tối thượng,” và Ngài đã đặt vị Trưởng lão vào địa vị tối thượng đó.
Sattamāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato abhayattherassa apadānaṃ.
In the seventh Apadāna, the Apadāna of the Venerable Elder Abhaya begins with ‘Padumuttaro nāma Jino’.
Trong Apadāna thứ bảy, Apadāna của Tôn giả Abhaya Trưởng lão bắt đầu bằng “Đức Phật tên Padumuttara”.
Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vipaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare brāhmaṇakule nibbatto.
This Elder, too, having performed aspirations before past Buddhas and accumulated merits that lead to the cessation of Saṃsāra in various existences, was reborn in a Brahmin family in the city of Haṃsavatī during the time of the Blessed Buddha Padumuttara.
Vị này cũng đã tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự chấm dứt luân hồi trong các kiếp khác nhau, sau khi đã tạo thiện nghiệp với các vị Phật tối thượng trong quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, Ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn tại thành phố Haṃsavatī.
So vuddhimanvāya vedaṅgapārago sakaparasamayakusalo ekadivasaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso bhagavantaṃ gāthāhi thomesi.
Having grown up, he became proficient in the Vedic ancillary subjects and skilled in his own and other doctrines. One day, having heard the Buddha's teaching, he was filled with faith and praised the Blessed One with verses.
Khi lớn lên, Ngài trở thành bậc thông thạo các chi phần của Veda, tinh thông cả giáo lý của mình và của người khác. Một ngày nọ, nghe Đức Đạo Sư thuyết pháp, tâm Ngài hoan hỷ và Ngài đã tán thán Đức Thế Tôn bằng các bài kệ.
So tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā puññāni katvā tato cuto devaloke nibbatto aparāparaṃ sugatīsuyevaṃ saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe bimbisārarañño putto hutvā nibbatti, abhayotvevassa nāmaṃ kariṃsu.
He remained in that existence for his lifetime, performed meritorious deeds, and after passing away from there, was reborn in the deva realm. Transmigrating repeatedly in fortunate existences, in this Buddha-era, he was reborn as the son of King Bimbisāra in Rājagaha, and they named him Abhaya.
Sau khi sống trọn đời ở kiếp đó và tạo công đức, Ngài từ đó tái sinh vào cõi trời. Tiếp tục luân hồi trong các cõi thiện, vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài tái sinh làm con trai của vua Bimbisāra ở Rājagaha, và được đặt tên là Abhaya.
So vayappatto nigaṇṭhehi saddhiṃ vissāsiko hutvā caranto ekadivasaṃ nigaṇṭhena nāṭaputtena satthu vādāropanatthāya pesito nipuṇapañhaṃ pucchitvā nipuṇabyākaraṇaṃ sutvā pasanno satthu santike pabbajitvā kammaṭṭhānānurūpaṃ ñāṇaṃ pesetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having come of age, he became intimate with the Nigaṇṭhas. One day, being sent by Nigaṇṭha Nāṭaputta to challenge the Teacher, he asked a subtle question and, having heard the subtle answer, became faithful. He then went forth from home into homelessness in the presence of the Teacher, applied his wisdom in accordance with the meditation subject, and soon attained Arahatta.
Khi đến tuổi trưởng thành, Ngài kết giao với các Ni-kiền-tử và một ngày nọ, được Ni-kiền-tử Nāṭaputta sai đi để tranh luận với Đức Đạo Sư, Ngài đã hỏi một câu hỏi sâu sắc và nghe được lời giải đáp tinh tế. Tâm Ngài hoan hỷ, Ngài xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Đạo Sư, hướng trí tuệ của mình phù hợp với đề mục thiền quán, và không lâu sau đã đạt được quả vị A-la-hán.
Aṭṭhamāpadāne imamhi bhaddake kappetiādikaṃ āyasmato lomasakaṅgiyattherassa apadānaṃ.
In the eighth Apadāna, the Apadāna of the Venerable Elder Lomasakaṅgī begins with ‘Imamhi bhaddake kappe’.
Trong Apadāna thứ tám, Apadāna của Tôn giả Lomasakaṅgiya Trưởng lão bắt đầu bằng “Trong kiếp hiền này”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbatto saddho pasanno ahosi.
This Elder, too, having performed aspirations before past Buddhas and accumulated merits that lead to the cessation of Saṃsāra in various existences, was born into a Brahmin family during the time of the Blessed Buddha Kassapa and was faithful and devoted.
Vị này cũng đã tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự chấm dứt luân hồi trong các kiếp khác nhau, sau khi đã tạo thiện nghiệp với các vị Phật trong quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Kassapa, Ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn, trở thành người có đức tin và tịnh tín.
Aparo candano nāma tassa sahāyo cāsi.
His friend was also named Candana.
Một người bạn của Ngài tên là Candana cũng có mặt.
Te dvepi satthu santike dhammaṃ sutvā pasannamānasā pabbajitvā yāvajīvaṃ sīlaṃ rakkhitvā suparisuddhasīlā tato cutā devaloke nibbattitvā ekaṃ buddhantaraṃ dibbasukhaṃ anubhaviṃsu.
Both of them, having heard the Dhamma from the Teacher, became faithful, went forth, observed sīla throughout their lives, and with perfectly pure sīla, passed away from that existence, were reborn in the deva realm, and enjoyed divine happiness for one Buddha-interval.
Cả hai người bạn này đều nghe pháp từ Đức Đạo Sư, tâm hoan hỷ, rồi xuất gia. Sau khi giữ giới thanh tịnh suốt đời, họ từ đó tái sinh vào cõi trời và hưởng hạnh phúc chư thiên trong suốt một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật.
Tesu ayaṃ imasmiṃ buddhuppāde sākiyakule nibbattitvā aparo candano devaputto hutvā tāvatiṃsabhavane nibbatti.
Among them, this Elder-to-be was reborn in a Sākiyan family in this Buddha-era, while the other, Candana, became a deva and was reborn in the Tāvatiṃsa heaven.
Trong số đó, vị này (Lomasakaṅgiya) tái sinh vào một gia đình Sākya vào thời Đức Phật hiện tại, còn người kia (Candana) tái sinh làm một vị thiên tử trong cõi trời Tāvatiṃsa.
Atha so sakyakulappasādakena kāḷudāyinā ārādhitena bhagavatā sakyarājūnaṃ mānamaddanāya kataṃ vessantaradhammadesanāyaṃ (jā. 2.22.1655 ādayo) pokkharavassaiddhipāṭihāriyaṃ disvā pasannamānaso pabbajitvā majjhimanikāye vuttaṃ bhaddekarattasuttantadesanaṃ sutvā araññavāsaṃ vasanto bhaddekarattasuttantadesanānusāsanaṃ (ma. ni. 3.286 ādayo) saritvā tadanusārena ñāṇaṃ pesetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karitvā arahattaṃ pāpuṇi.
Then, having witnessed the miracle of the 'Shower of Lotuses' (Pokkharavassa iddhipāṭihāriyaṃ) which the Blessed One, entreated by Kāḷudāyī who inspired faith in the Sākiyan clan, performed for the purpose of subduing the pride of the Sākiyan kings during the teaching of the Vessantara Jātaka, and having become faithful, he went forth into homelessness. Having heard the Bhaddekaratta Suttanta teaching mentioned in the Majjhima Nikāya, and dwelling in a forest abode, he remembered the instructions of the Bhaddekaratta Suttanta teaching, applied his wisdom according to it, kept the meditation subject in mind, and attained Arahatta.
Bấy giờ, vị Trưởng lão Lomasakaṅgiya thấy phép lạ mưa hoa sen do Đức Thế Tôn thực hiện trong bài thuyết pháp Vessantara Jātaka để phá tan kiêu mạn của các vị vua Sākya, theo lời thỉnh cầu của Kāḷudāyī, người đã làm cho dòng tộc Sākya hoan hỷ. Tâm Ngài hoan hỷ, Ngài xuất gia. Sau khi nghe bài thuyết giảng kinh Bhaddekaratta được nói trong Majjhima Nikāya, Ngài sống ở rừng, nhớ lại lời giáo huấn của bài thuyết giảng kinh Bhaddekaratta, và theo đó, Ngài hướng trí tuệ của mình, chú tâm vào đề mục thiền quán và đạt được quả vị A-la-hán.
Navamāpadāne imamhi bhaddake kappetiādikaṃ āyasmato vanavacchattherassa apadānaṃ.
In the ninth Apadāna, the Apadāna of the Venerable Elder Vanavaccha begins with ‘Imamhi bhaddake kappe’.
Trong Apadāna thứ chín, Apadāna của Tôn giả Vanavaccha Trưởng lão bắt đầu bằng “Trong kiếp hiền này”.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patvā satthu dhammadesanaṃ sutvā saddhājāto pabbajitvā parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caritvā tato cuto devaloke nibbatto, tato cuto araññāyatane bhikkhūnaṃ samīpe kapotayoniyaṃ nibbatto.
This Thera, too, having made a resolve under previous Buddhas and having accumulated meritorious deeds that are strong supports for liberation in various existences, was reborn in a brahmin family during the time of Kassapa, the Blessed One. Having attained maturity, he heard the Master’s Dhamma teaching, developed faith, and went forth into homelessness. Having practiced the pure holy life, he passed away from that existence and was reborn in the deva realm. Passing away from there, he was reborn as a pigeon near the bhikkhus in a forest region.
Vị này cũng đã tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự chấm dứt luân hồi trong các kiếp khác nhau, sau khi đã tạo thiện nghiệp với các vị Phật trong quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Kassapa, Ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, nghe Đức Đạo Sư thuyết pháp, tâm Ngài phát sinh đức tin, rồi xuất gia, sống đời phạm hạnh thanh tịnh. Từ đó, Ngài tái sinh vào cõi trời, rồi từ cõi trời tái sinh làm chim bồ câu gần các Tỳ-khưu trong khu rừng.
Tesu mettacitto dhammaṃ sutvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ brāhmaṇakule nibbatti.
Having developed a mind of loving-kindness towards them and heard the Dhamma, he passed away from that pigeon existence and, after transmigrating among devas and humans, was reborn into a brahmin family in Kapilavatthu during the time of this Buddha.
Với tâm từ bi đối với các vị Tỳ-khưu, Ngài nghe pháp. Từ kiếp chim bồ câu, Ngài tái sinh luân hồi giữa chư thiên và loài người. Vào thời Đức Phật hiện tại, Ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Kapilavatthu.
Tassa mātukucchigatakāleyeva mātu dohaḷo udapādi vane vasituṃ vane vijāyituṃ.
While he was still in his mother’s womb, his mother developed a longing to live in the forest and give birth in the forest.
Ngay khi Ngài còn trong bụng mẹ, mẹ Ngài đã có ý muốn sống trong rừng và sinh con trong rừng.
Tato icchānurūpavasena vane vasantiyā gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi.
Then, as she lived in the forest according to her desire, her pregnancy came to term.
Do đó, theo ý muốn, khi bà sống trong rừng, việc sinh nở đã diễn ra.
Gabbhato nikkhantañca naṃ kāsāvakhaṇḍena paṭiggahesuṃ.
When he emerged from the womb, they received him with a piece of a Kāsāya robe.
Khi Ngài vừa ra khỏi bụng mẹ, người ta đã đón Ngài bằng một mảnh vải cà-sa.
Tadā bodhisattassa uppannakālo, rājā taṃ kumāraṃ āharāpetvā saheva posesi.
At that time, it was the period of the Bodhisatta's birth, so the king had that child brought and raised him together.
Khi ấy là lúc Bồ-tát đản sinh. Vua cho người mang vị hoàng tử ấy đến và cùng nuôi dưỡng.
Atha bodhisatto mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbajitvā chabbasāni dukkarakārikaṃ katvā buddhe jāte so mahākassapassa santikaṃ gantvā tassovāde pasanno tassa santikā buddhuppādabhāvaṃ sutvā satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā pabbajitvā nacirasseva chaḷabhiñño arahā ahosi.
Then, the Bodhisatta, having performed the Great Renunciation, ordained, and practiced severe austerities for six years. When the Buddha arose, the Venerable Vanavaccha-thera-to-be went to Mahākassapa, was pleased with his advice, heard from him about the arising of the Buddha, went to the Master, heard the Dhamma, and ordained. Not long after, he became an Arahant endowed with the six Abhiññā.
Khi Bồ-tát đã xuất gia đại xả ly, thực hành khổ hạnh sáu năm, và trở thành bậc Giác ngộ, thì vị ấy (Vanavaccha) đến yết kiến Đại Ca-diếp, tin tưởng vào lời giáo huấn của ngài. Nghe ngài nói về sự xuất hiện của Đức Phật, vị ấy đến yết kiến Đức Bổn Sư, nghe Pháp, xuất gia và chẳng bao lâu sau trở thành bậc A-la-hán với sáu thắng trí.
Dasamāpadāne imamhi bhaddake kappetiādikaṃ āyasmato sugandhattherassa apadānaṃ.
In the tenth Apadāna, the Apadāna of Venerable Sugandhatthera begins with ‘ In this auspicious eon’.
Trong Apadāna thứ mười là Apadāna của Trưởng lão Sugandha, bắt đầu bằng "Trong kiếp hiền thiện này".
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto kassapasammāsambuddhakāle bārāṇasiyaṃ vibhavasampanne kule nibbatto viññutaṃ patvā satthu santike dhammaṃ sutvā sabbadā namassamāno mahādānaṃ dadamāno māsassa sattakkhattuṃ bhagavato gandhakuṭiyā catujjātigandhena vilimpesi.
This Thera, too, having made a resolve under previous Buddhas and having accumulated meritorious deeds that are strong supports for liberation in various existences, was reborn in Bārāṇasī into a prosperous family during the time of Kassapa, the Perfectly Self-Enlightened One. Having attained maturity, he heard the Dhamma from the Buddha, always paid homage, offered great alms, and seven times a month, he smeared the Buddha’s Perfumed Chamber with four-fold perfumes.
Vị ấy cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời các Đức Phật quá khứ, gieo trồng những phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Chánh Đẳng Giác Kassapa, vị ấy sinh ra trong một gia đình giàu có ở Bārāṇasī. Khi trưởng thành, vị ấy nghe Pháp từ Đức Bổn Sư, luôn luôn đảnh lễ, bố thí rộng lớn, và bảy lần mỗi tháng, vị ấy xoa bốn loại hương thơm lên Gandhakuti (hương thất) của Đức Thế Tôn.
‘‘Mama nibbattanibbattaṭṭhāne sarīrato sugandhagandho nibbattatū’’ti patthanaṃ akāsi.
He made a wish, “May a pleasant fragrance arise from my body in every existence I am reborn.”
Vị ấy đã ước nguyện rằng: "Nguyện cho hương thơm lan tỏa từ thân con trong tất cả các kiếp tái sinh của con."
Bhagavā taṃ byākāsi.
The Blessed One confirmed his wish.
Đức Thế Tôn đã thọ ký cho vị ấy.
So yāvatāyukaṃ ṭhatvā puññāni karonto tato cuto devaloke nibbatto kāmāvacaralokaṃ sarīragandhena sugandhaṃ kurumāno sugandhadevaputtoti pākaṭo ahosi.
He lived for as long as his lifespan, performing meritorious deeds, and upon passing away from that existence, he was reborn in the deva realm. Making the realm of sense-desire fragrant with his bodily scent, he became known as Sugandha Devaputta.
Vị ấy đã sống trọn tuổi thọ, thực hành các công đức, sau khi chết từ kiếp đó, tái sinh vào cõi trời, làm cho cõi Dục giới ngát hương thơm từ thân mình, và trở nên nổi tiếng với tên Sugandhadevāputta (Thiên tử Sugandha).
So devalokasampattiyo anubhavitvā tato cuto imasmiṃ buddhuppāde mahābhogakule nibbatti, tassa mātukucchigatasseva mātuyā sarīragandhena sakalagehaṃ sakalanagarañca sugandhena ekagandhaṃ ahosi, jātakkhaṇe sakalaṃ sāvatthinagaraṃ sugandhakaraṇḍako viya ahosi, tenassa sugandhoti nāmaṃ kariṃsu.
Having experienced the heavenly enjoyments, he passed away from that existence and was reborn into a wealthy family during the time of this Buddha. While he was still in his mother’s womb, the fragrance of his mother’s body made the entire house and the entire city uniformly fragrant. At the moment of his birth, the entire city of Sāvatthī became like a casket of perfumes, and thus they named him Sugandha.
Vị thiên tử ấy đã hưởng thụ các phước báu ở cõi trời, sau khi chết từ kiếp đó, vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình giàu có. Ngay khi còn trong bụng mẹ, hương thơm từ thân mẹ đã làm cho cả ngôi nhà và toàn thành phố ngát một mùi hương duy nhất. Vào thời điểm sinh ra, toàn thành phố Sāvatthī như một hộp hương thơm, vì vậy người ta đã đặt tên cho vị ấy là Sugandha (Hương thơm).
So vuddhiṃ agamāsi.
He grew up.
Vị ấy đã lớn lên.
Tadā satthā sāvatthiyaṃ patvā jetavanamahāvihāraṃ paṭiggahesi, taṃ disvā pasannamānaso bhagavato santike pabbajitvā nacirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
At that time, the Master arrived in Sāvatthī and accepted the great Jetavana monastery. Seeing him, the boy became delighted in mind, ordained with the Blessed One, and not long after, he attained Arahantship together with the four Paṭisambhidā.
Khi ấy, Đức Bổn Sư đã đến Sāvatthī và nhận Đại Tịnh xá Jetavana. Thấy vậy, vị ấy với tâm hoan hỷ đã xuất gia dưới sự giáo hóa của Đức Thế Tôn và chẳng bao lâu sau đã chứng A-la-hán quả cùng với Tứ Vô Ngại Giải.
Tassa uppannadivasato paṭṭhāya yāva parinibbānā etthantare nipannaṭṭhānādīsu sugandhameva vāyi.
From the day he attained Arahantship until his Parinibbāna, a pleasant fragrance emanated from his resting places and other locations.
Từ ngày vị ấy chứng quả cho đến khi nhập Niết-bàn, hương thơm luôn tỏa ra từ nơi nằm nghỉ và các nơi khác.
Devāpi dibbacuṇṇadibbagandhapupphāni okiranti.
Even devas scattered divine powders, divine perfumes, and flowers.
Chư thiên cũng rải bột hương trời, hương hoa trời.
Chappaññāsame vagge paṭhamāpadāne mahāsamuddaṃ oggayhātiādikaṃ āyasmato yasattherassa apadānaṃ.
In the fifty-sixth Vagga, the first Apadāna is that of Venerable Yasatthera, beginning with ‘ Having plunged into the great ocean’.
Trong phẩm năm mươi sáu, Apadāna thứ nhất là Apadāna của Trưởng lão Yasa, bắt đầu bằng "Đã đi xuống biển lớn".
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle mahānubhāvo nāgarājā hutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ attano bhavanaṃ netvā mahādānaṃ pavattesi, bhagavantaṃ mahagghena ticīvarena acchādesi, ekekañca bhikkhuṃ mahaggheneva paccekadussayugena sabbena ca samaṇaparikkhārena.
This Thera, too, having made a resolve under previous Buddhas and having accumulated meritorious deeds that are strong supports for liberation in various existences, was a powerful nāga king during the time of Sumedha, the Blessed One. He led the Saṅgha of bhikkhus, headed by the Buddha, to his abode and offered great alms. He clothed the Blessed One with three robes of great value, and each bhikkhu with a set of robes and all the requisites of a recluse, all of great value.
Vị ấy cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới thời các Đức Phật quá khứ, gieo trồng những phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, vị ấy là một vị vua Nāga (rồng) uy lực lớn, đã dẫn Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu đến cung điện của mình, tổ chức một đại lễ bố thí, cúng dường Đức Thế Tôn một bộ y tam y quý giá, và mỗi vị tỳ-khưu một bộ y đôi quý giá cùng tất cả các vật dụng cần thiết cho một sa-môn.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto siddhatthassa bhagavato kāle seṭṭhiputto hutvā mahābodhimaṇḍalaṃ sattahi ratanehi pūjesi.
By that meritorious deed, he transmigrated among devas and humans. During the time of Siddhattha, the Blessed One, he was reborn as a rich man's son and worshipped the great Bodhi tree with seven kinds of jewels.
Do nghiệp phước báu đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, vị ấy là con trai của một trưởng giả, đã cúng dường Bồ-đề đạo tràng bằng bảy loại ngọc quý.
Kassapassa bhagavato kāle sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi.
During the time of Kassapa, the Blessed One, he ordained in the Dispensation and practiced the ascetic's duties.
Vào thời Đức Thế Tôn Kassapa, vị ấy đã xuất gia trong giáo pháp và thực hành hạnh sa-môn.
Evaṃ so sugatīsuyeva saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ mahāvibhavassa seṭṭhino putto hutvā sujātāya bhagavato khīrapāyāsaṃ dinnāya seṭṭhidhītāya kucchimhi nibbatti, yaso nāma nāmena paramasukhumālo.
Thus, he transmigrated only in fortunate existences. During the time of our Blessed One, he was reborn as the son of a very wealthy merchant in Bārāṇasī, in the womb of Sujātā, the merchant’s daughter who had offered milk-rice to the Blessed One. He was named Yasa and was extremely delicate.
Như vậy, vị ấy đã luân hồi chỉ trong các cõi thiện. Vào thời Đức Thế Tôn của chúng ta, vị ấy sinh ra trong bụng của con gái trưởng giả Sujātā, người đã cúng dường sữa gạo cho Đức Thế Tôn, là con trai của một trưởng giả giàu có ở Bārāṇasī, tên là Yasa, với thân thể vô cùng tinh tế.
Tassa tayo pāsādā honti – eko hemantiko, eko gimhiko, eko vassikoti.
He had three palaces—one for winter, one for summer, and one for the rainy season.
Vị ấy có ba tòa lâu đài – một cho mùa đông, một cho mùa hè, và một cho mùa mưa.
So vassike pāsāde vassike cattāro māse nippurisehi tūriyehi paricārayamāno vasati, heṭṭhāpāsādaṃ na otarati.
He resided in the rainy season palace for the four months of the rainy season, being attended by female musicians, without any men. He did not descend to the lower palace floors.
Vị ấy sống trong lâu đài mùa mưa, hưởng thụ lạc thú với các nhạc công nữ trong suốt bốn tháng mùa mưa, không bước xuống tầng dưới của lâu đài.
Hemantike pāsāde cattāro māse suphusitavātapānakavāṭe tattheva paṭivasati.
He resided in the winter palace for the four months, which had well-fitting windows and doors.
Trong lâu đài mùa đông, với các cửa sổ và cửa ra vào được đóng kín cẩn thận, vị ấy sống ở đó suốt bốn tháng.
Gimhike pāsāde bahukavāṭavātapānajālāhi sampanne tattheva vasati.
He resided in the summer palace, which was equipped with many doors, windows, and trellises.
Trong lâu đài mùa hè, với nhiều cửa sổ và lưới chắn gió, vị ấy sống ở đó.
Hatthapādānaṃ sukhumālatāya bhūmiyaṃ nisajjādikiccaṃ natthi.
Due to the extreme delicacy of his hands and feet, he never sat on the ground or performed similar actions.
Do tay chân quá mềm mại, vị ấy không có việc ngồi hay nằm trên đất.
Simbalitulādipuṇṇasabhāve attharitvā tattha upadhānāni kiccāni karoti.
He spread coverings filled with kapok cotton and performed his lying-down activities there.
Vị ấy trải những tấm thảm làm từ bông gòn cây gòn và các loại tương tự, rồi thực hiện các hoạt động như tựa lưng, gối đầu trên đó.
Evaṃ devaloke devakumāro viya pañcahi kāmaguṇehi samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa paṭikacceva niddā okkami, parijanassāpi niddā okkami, sabbarattiyo ca telapadīpo jhāyati.
Thus, while he, like a divine youth in the deva realm, was engrossed in and endowed with the five sense-pleasures and being attended, he fell asleep early, and his attendants also fell asleep. An oil lamp burned throughout the entire night.
Cứ như vậy, vị ấy sống như một thiên tử ở cõi trời, được cung phụng đầy đủ năm dục lạc. Ngay từ sớm, vị ấy đã ngủ thiếp đi, và đoàn tùy tùng của vị ấy cũng ngủ thiếp đi. Suốt đêm, ngọn đèn dầu vẫn cháy.
Atha kho yaso kulaputto paṭikacceva pabujjhitvā addasa sakaṃ parijanaṃ supantaṃ aññissā kacche vīṇaṃ, aññissā kaṇṭhe mudiṅgaṃ, aññissā kacche āḷambaraṃ, aññaṃ vikesikaṃ, vikkheḷikaṃ, aññā vippalapantiyo hatthapattaṃ susānaṃ maññe, disvānassa ādīnavo pāturahosi, nibbidāya cittaṃ saṇṭhāsi.
Then, the young man Yasa woke up early and saw his attendants asleep: one with a lute in her armpit, another with a drum around her neck, another with a kettle-drum in her armpit, another with disheveled hair, another with drooling saliva, and others muttering incoherently, resembling a cemetery. Seeing this, the danger became manifest to him, and his mind settled on disenchantment.
Khi ấy, thanh niên Yasa thức dậy sớm, thấy đoàn tùy tùng của mình đang ngủ: một người ôm đàn tỳ bà ở hông, một người đeo trống mudiṅga ở cổ, một người ôm trống āḷambara ở hông, một người tóc tai bù xù, một người nước dãi chảy ra, những người khác thì lảm nhảm. Vị ấy thấy cảnh tượng đó không khác gì một nghĩa địa trước mắt. Sau khi thấy vậy, vị ấy nhận ra sự nguy hiểm của nó, và tâm vị ấy an trú trong sự nhàm chán.
Atha kho yaso kulaputto udānaṃ udānesi – ‘‘upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti.
Then, the young man Yasa uttered an exclamation: “Oh, what a tribulation! Oh, what an affliction!”
Khi ấy, thanh niên Yasa đã thốt lên lời cảm thán: “Ôi! Thật là bị quấy nhiễu! Ôi! Thật là bị áp bức!”
Tena kho pana samayena bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya ajjhokāse caṅkamati, addasā kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna caṅkamā orohitvā paññatte āsane nisīdi.
Now at that time, the Blessed One had risen early in the last watch of the night and was walking up and down in the open air. The Blessed One saw Yasa, the young man of good family, coming from afar. Having seen him, he descended from the walking path and sat down on the prepared seat.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn đã thức dậy vào lúc rạng đông, đi kinh hành ngoài trời. Đức Thế Tôn thấy thanh niên Yasa đang đến từ xa. Thấy vậy, Ngài bước xuống khỏi chỗ kinh hành và ngồi trên chỗ ngồi đã được trải sẵn.
Atha kho yaso kulaputto bhagavato avidūre udānaṃ udānesi – ‘‘upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti.
Then Yasa, the young man of good family, not far from the Blessed One, uttered an exclamation: "Oh, what distress! Oh, what affliction!"
Khi ấy, thanh niên Yasa đã thốt lên lời cảm thán không xa Đức Thế Tôn: “Ôi! Thật là bị quấy nhiễu! Ôi! Thật là bị áp bức!”
Atha kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ kho, yasa, anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭhaṃ, ehi, yasa, nisīda, dhammaṃ te desessāmī’’ti.
Then the Blessed One said to Yasa, the young man of good family: "This, Yasa, is not distressed; this is not afflicted. Come, Yasa, sit down; I will teach you the Dhamma."
Khi ấy, Đức Thế Tôn nói với thanh niên Yasa: “Này Yasa, đây không bị quấy nhiễu, đây không bị áp bức. Này Yasa, hãy đến đây, ngồi xuống, Ta sẽ thuyết pháp cho con.”
Atha kho yaso kulaputto, ‘‘idaṃ kira anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭha’’nti haṭṭho udaggo suvaṇṇapādukāhi orohitvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho yasassa kulaputtassa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ, dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi.
Then Yasa, the young man of good family, delighted and elated, thinking, "This indeed is not distressed, this is not afflicted," descended from his golden sandals and approached the Blessed One. Having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side. To Yasa, the young man of good family, sitting to one side, the Blessed One gave a progressive discourse, that is, a discourse on giving, a discourse on morality, a discourse on heaven; he explained the danger, degradation, and defilement of sensual pleasures, and the benefit of renunciation.
Bấy giờ, thiếu niên Yasa, vui mừng và phấn khởi vì nghĩ: “Đây thật không bị quấy nhiễu, đây thật không bị bám víu”, đã cởi đôi dép vàng của mình ra, rồi đến gần Đức Thế Tôn. Sau khi đến gần, đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Khi thiếu niên Yasa đã ngồi xuống một bên, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bài pháp tuần tự, tức là, bài pháp về bố thí, bài pháp về giới đức, bài pháp về cõi trời, sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các dục lạc, và lợi ích của sự xuất ly.
Yadā bhagavā aññāsi yasaṃ kulaputtaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ.
When the Blessed One knew that Yasa, the young man of good family, had a ready mind, a pliant mind, a mind free from hindrances, an uplifted mind, a confident mind, then he expounded the teaching peculiar to the Buddhas: suffering, its origin, its cessation, and the path.
Khi Đức Thế Tôn biết rằng tâm của thiếu niên Yasa đã sẵn sàng, đã mềm mại, đã không còn chướng ngại, đã phấn khởi, đã thanh tịnh, bấy giờ Ngài đã thuyết giảng bài pháp đặc biệt của các vị Phật, tức là, Tứ Diệu Đế: Khổ, Tập, Diệt, Đạo.
Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva yasassa kulaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
Just as a clean cloth, free from stains, would perfectly absorb dye, even so, in Yasa, the young man of good family, right there on that seat, the stainless, undefiled Dhamma-eye arose: "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."
Cũng như một tấm vải sạch, không vết dơ, có thể thấm nhuộm thuốc nhuộm một cách hoàn hảo, cũng vậy, ngay tại chỗ ngồi đó, Pháp nhãn của thiếu niên Yasa đã phát sinh, không còn bụi bẩn, không còn cấu uế – “Bất cứ cái gì có tính chất sinh khởi, tất cả cái đó đều có tính chất diệt tận.”
Atha kho yasassa kulaputtassa mātā pāsādaṃ abhiruhitvā yasaṃ kulaputtaṃ apassantī yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘putto te gahapati yaso na dissatī’’ti.
Then Yasa's mother ascended the palace and, not seeing Yasa, the young man of good family, she approached the householder, the financier. Having approached, she said to the householder, the financier: "Your son, householder, Yasa, is not to be seen."
Bấy giờ, mẹ của thiếu niên Yasa lên lầu, không thấy thiếu niên Yasa, bà liền đi đến chỗ trưởng giả gia chủ; sau khi đến gần, bà nói với trưởng giả gia chủ: “Thưa gia chủ, con trai của ông, Yasa, không thấy đâu cả.”
Atha kho, seṭṭhi gahapati, catuddisā assadūte uyyojetvā sāmaṃyeva yena isipatanaṃ migadāyo tenupasaṅkami.
Then, the householder, the treasurer, having sent horse-messengers in the four directions, went himself to Isipatana Migadāya.
Bấy giờ, trưởng giả gia chủ đã phái các sứ giả cưỡi ngựa đi khắp bốn phương, rồi tự mình đến Isipatana Migadāya.
Addasā kho, seṭṭhi gahapati, suvaṇṇapādukānaṃ nikkhepaṃ, disvāna taṃyeva anugamāsi.
The householder, the treasurer, saw the imprint of the golden sandals, and having seen it, he followed it.
Trưởng giả gia chủ đã thấy dấu chân của đôi dép vàng, sau khi thấy, ông liền đi theo dấu chân đó.
Addasā kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna bhagavato etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhareyyaṃ, yathā seṭṭhi gahapati idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ na passeyyā’’ti.
The Blessed One saw the householder, the treasurer, coming from afar, and having seen him, it occurred to the Blessed One: "What if I were to perform such a psychic feat (iddhābhisaṅkhāra) that the householder, the treasurer, sitting here, would not see the noble son Yasa sitting here?"
Đức Thế Tôn đã thấy trưởng giả gia chủ đang đến từ xa, sau khi thấy, Đức Thế Tôn đã nghĩ: “Ước gì Ta có thể tạo ra một phép thần thông như vậy, để trưởng giả gia chủ đang ngồi ở đây không thể thấy thiếu niên Yasa đang ngồi ở đây.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharesi.
Then the Blessed One performed such a psychic feat.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đã tạo ra phép thần thông như vậy.
Atha kho seṭṭhi gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘api, bhante, bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ passeyyā’’ti.
Then the householder, the treasurer, approached the Blessed One; having approached, he said to the Blessed One: "Bhante, did the Blessed One see the noble son Yasa?"
Bấy giờ, trưởng giả gia chủ đã đến gần Đức Thế Tôn; sau khi đến gần, ông nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn có thấy thiếu niên Yasa không?”
Tena hi gahapati nisīda, appeva nāma idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passeyyāsīti.
"Then, householder, sit down. Perhaps sitting here, you might see the noble son Yasa sitting here."
“Vậy thì, thưa gia chủ, hãy ngồi xuống. Có lẽ khi ngồi ở đây, ông sẽ thấy thiếu niên Yasa đang ngồi ở đây.”
Atha kho seṭṭhi gahapati ‘‘idheva kirāhaṃ nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passissāmī’’ti haṭṭho udaggo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho seṭṭhissa gahapatissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi…pe… aparappaccayo atthu sāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante, seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti, evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Then the householder, the treasurer, thinking, "Indeed, sitting right here, I shall see the noble son Yasa sitting here," became delighted and overjoyed, and having paid homage to the Blessed One, he sat down to one side. To the householder, the treasurer, sitting to one side, the Blessed One gave a progressive discourse…pe… and becoming one who trusted no other in the Teacher's Dispensation, he said to the Blessed One: "Excellent, Bhante! Excellent, Bhante! Just as, Bhante, one might set upright what was overturned, or reveal what was hidden, or point out the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms, even so has the Dhamma been made clear by the Blessed One in many ways.
Bấy giờ, trưởng giả gia chủ vui mừng và phấn khởi vì nghĩ: “Chắc chắn ta sẽ thấy thiếu niên Yasa đang ngồi ở đây khi ta ngồi ở đây,” ông đã đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Khi trưởng giả gia chủ đã ngồi xuống một bên, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bài pháp tuần tự… (như trên) … không có sự tin tưởng nào khác trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư, ông đã nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, thật tuyệt vời! Bạch Thế Tôn, thật tuyệt vời! Bạch Thế Tôn, ví như lật ngửa cái bị úp, hay mở ra cái bị che đậy, hay chỉ đường cho người lạc lối, hay cầm đèn dầu trong bóng tối để người có mắt thấy được các sắc. Cũng vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Pháp bằng nhiều phương cách khác nhau.”
Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca, upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
I go for refuge to the Blessed One, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus. May the Blessed One remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts."
“Bạch Thế Tôn, con xin quy y Đức Thế Tôn, quy y Pháp, và quy y Tăng. Xin Đức Thế Tôn hãy nhận con làm cư sĩ đã quy y trọn đời, kể từ hôm nay.”
Sova loke paṭhamaṃ upāsako ahosi tevāciko.
He was the first lay follower in the world to take the Triple Refuge.
Vị ấy là cư sĩ đầu tiên trên thế gian đã quy y Tam Bảo bằng ba lời.
Atha kho yasassa kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āyavehi cittaṃ vimucci.
Then, while the Dhamma was being taught to the noble son Yasa's father, as Yasa reviewed the ground as seen and known, his mind was liberated from the defilements (āsava) without clinging.
Bấy giờ, khi Đức Thế Tôn đang thuyết pháp cho cha của thiếu niên Yasa, tâm của thiếu niên Yasa đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ, khi quán xét các Pháp đã được thấy và đã được biết.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yasassa kho kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ, seyyathāpi pubbe agārikabhūto, yaṃnūnāhaṃ taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambheyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: "While the Dhamma was being taught to the noble son Yasa's father, as the noble son Yasa reviewed the ground as seen and known, his mind was liberated from the defilements without clinging. The noble son Yasa is no longer capable of turning back to a lower state and enjoying sensual pleasures as he did before when he was a householder. What if I were to withdraw that psychic feat?"
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đã nghĩ: “Khi Đức Thế Tôn đang thuyết pháp cho cha của thiếu niên Yasa, tâm của thiếu niên Yasa đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ, khi quán xét các Pháp đã được thấy và đã được biết. Thiếu niên Yasa không thể nào quay trở lại đời sống thấp kém và hưởng thụ các dục lạc như khi còn là cư sĩ trước đây. Ước gì Ta có thể thu hồi lại phép thần thông đó.”
Atha kho bhagavā taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambhesi.
Then the Blessed One withdrew that psychic feat.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đã thu hồi lại phép thần thông đó.
Addasā kho seṭṭhi gahapati yasaṃ kulaputtaṃ nisinnaṃ, disvāna yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca – ‘‘mātā te tāta, yasa, paridevasokasamāpannā, dehi mātuyā jīvita’’nti.
Then the householder, the treasurer, saw the noble son Yasa sitting there, and having seen him, he said to the noble son Yasa: "My dear Yasa, your mother is overcome with weeping and sorrow. Give life back to your mother."
Trưởng giả gia chủ đã thấy thiếu niên Yasa đang ngồi, sau khi thấy, ông nói với thiếu niên Yasa: “Này con Yasa, mẹ con đang chìm trong sự than khóc và đau buồn. Hãy trả lại sự sống cho mẹ con.”
Atha kho yaso kulaputto bhagavantaṃ ullokesi.
Then the noble son Yasa looked up at the Blessed One.
Bấy giờ, thiếu niên Yasa đã nhìn lên Đức Thế Tôn.
Atha kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, gahapati, yassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, bhabbo nu kho so, gahapati, hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti?
Then the Blessed One said to the householder, the treasurer: "What do you think, householder? For one whose mind, while the Dhamma was being taught as seen and known, was liberated from the defilements without clinging, just as your mind was, is he capable, householder, of turning back to a lower state and enjoying sensual pleasures as he did before when he was a householder?"
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói với trưởng giả gia chủ: “Này gia chủ, ông nghĩ sao? Đối với người mà Pháp đã được thấy và được biết bằng tuệ học và kiến học, như ông đã thấy và biết, và tâm của người ấy đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ khi quán xét các Pháp đã được thấy và đã được biết, thì này gia chủ, người ấy có thể nào quay trở lại đời sống thấp kém và hưởng thụ các dục lạc như khi còn là cư sĩ trước đây không?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
"No, Bhante, he is not."
“Không thể được, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yasassa kho, gahapati, kulaputtassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho, gahapati, yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti.
"Householder, the noble son Yasa's mind, while the Dhamma was being taught as seen and known, was liberated from the defilements without clinging, just as your mind was. The noble son Yasa is no longer capable of turning back to a lower state and enjoying sensual pleasures as he did before when he was a householder."
“Này gia chủ, đối với thiếu niên Yasa, Pháp đã được thấy và được biết bằng tuệ học và kiến học, như ông đã thấy và biết, và tâm của thiếu niên Yasa đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ khi quán xét các Pháp đã được thấy và đã được biết. Này gia chủ, thiếu niên Yasa không thể nào quay trở lại đời sống thấp kém và hưởng thụ các dục lạc như khi còn là cư sĩ trước đây.”
‘‘Lābhā, bhante, yasassa kulaputtassa, suladdhaṃ, bhante, yasassa kulaputtassa, yathā yasassa kulaputtassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, adhivāsetu me, bhante bhagavā, ajjatanāya bhattaṃ yasena kulaputtena pacchāsamaṇenā’’ti.
“Gains indeed are for the noble son Yasa, Venerable Sir, well-gained indeed is it for the noble son Yasa, since the mind of the noble son Yasa is liberated from the asavas without clinging. May the Bhagavā, Venerable Sir, accept my meal today, with the noble son Yasa as a junior bhikkhu.”
“Bạch Thế Tôn, thật là lợi ích cho thiếu niên Yasa! Bạch Thế Tôn, thật là tốt lành cho thiếu niên Yasa, vì tâm của thiếu niên Yasa đã được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ! Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn hãy chấp nhận bữa ăn hôm nay của con cùng với thiếu niên Yasa làm Sa-môn đi sau.”
‘‘Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena’’.
The Bhagavā accepted by remaining silent.
Đức Thế Tôn đã chấp nhận bằng sự im lặng.
Atha kho seṭṭhi gahapati, bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then the householder, the rich man, knowing the Blessed One's acceptance, rose from his seat, bowed down to the Blessed One, circumambulated him respectfully, and departed.
Bấy giờ, trưởng giả gia chủ, biết được sự chấp nhận của Đức Thế Tôn, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, nhiễu hữu rồi rời đi.
Atha kho yaso kulaputto acirapakkante seṭṭhimhi gahapatimhi bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
Then Yasa, the noble young man, not long after the householder, the rich man, had departed, said to the Blessed One: "Venerable Sir, may I receive the going forth in the presence of the Blessed One, may I receive the higher ordination?"
Bấy giờ, thiếu niên Yasa, sau khi trưởng giả gia chủ vừa rời đi không lâu, đã nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, con có thể được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, con có thể được thọ cụ túc giới không?”
‘‘Ehi bhikkhū’’ti bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti, sāva tassa āyasmato upasampadā ahosi.
"Come, bhikkhu," the Blessed One said, "The Dhamma is well-expounded. Lead the holy life for the complete end of suffering." That was the higher ordination for that venerable one.
Đức Thế Tôn đã nói: “Này Tỳ-khưu, hãy đến! Pháp đã được thuyết giảng tốt đẹp. Hãy sống Phạm hạnh để chấm dứt khổ đau một cách hoàn toàn.” Đó chính là sự thọ cụ túc giới của Tôn giả ấy.
1. Arahā pana hutvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento mahāsamuddaṃ oggayhātiādimāha.
1. Having become an Arahant, filled with joy, and wishing to declare the story of his former deeds, he said, " Oggayha mahāsamuddaṃ" (Having plunged into the great ocean), and so on.
1. Sau khi trở thành A-la-hán, với tâm hoan hỷ, muốn bày tỏ hành trạng quá khứ của mình, Ngài đã nói những lời bắt đầu bằng mahāsamuddaṃ oggayhā (đi vào đại dương).
Tattha samuddanti aṅgulimuddāya saṃ suṭṭhu dassetabbato samuddo, atha vā saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati ghosanaṃ karonto āluḷiyatīti samuddo, mahanto ca so samuddo cāti mahāsamuddo, taṃ mahāsamuddaṃ.
Therein, samuddaṃ (ocean) means samudda because it is to be clearly indicated (saṃ suṭṭhu dassetabbato) with a ring seal (aṅgulimuddāya). Or, samudda because it agitates, stirs up, cleanses, and makes a roaring sound (saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati ghosanaṃ karonto āluḷiyati). And that great ocean (mahā) is an ocean (samudda), hence mahāsamudda. That great ocean.
Trong đó, samuddaṃ (đại dương) là samudda vì nó được chỉ ra rõ ràng (saṃ suṭṭhu dassetabbato) bằng dấu ngón tay. Hoặc nó là samudda vì nó bị khuấy động, bị xáo trộn, được làm sạch, tạo ra tiếng động, và bị làm cho hỗn loạn (saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati ghosanaṃ karonto āluḷiyati). Nó là đại dương lớn (mahanto ca so samuddo ca) nên gọi là mahāsamuddo (đại dương lớn). Taṃ mahāsamuddaṃ (vào đại dương lớn đó).
Oggayhāti ajjhogāhetvā abbhantaraṃ pavisitvā tassa mahāsamuddassa anto pavisitvā, sāmyatthe cetaṃ upayogavacananti daṭṭhabbaṃ.
Oggayhā means having plunged in, having entered the interior, having entered inside that great ocean. And this word of use is to be understood in the sense of possession (sāmyatthe).
Oggayhā có nghĩa là đi sâu vào (ajjhogāhetvā), đi vào bên trong (abbhantaraṃ pavisitvā), tức là đi vào bên trong đại dương lớn đó. Nên hiểu rằng từ này là một từ chỉ sự sở hữu (sāmyatthe cetaṃ upayogavacanaṃ).
Bhavanaṃ me sumāpitanti ettha bhavanti nibbattanti nivasanti catūhi iriyāpathehi vāsaṃ kappenti etthāti bhavanaṃ, mayhaṃ taṃ bhavanaṃ taṃ vimānaṃ taṃ pāsādaṃ pañcapākārakūṭāgārehi saṃ suṭṭhu māpitaṃ nagaraṃ, attano balena suṭṭhu nimmitanti attho.
In " Bhavanaṃ me sumāpitaṃ" (My dwelling is well-constructed), bhavana means a dwelling because beings arise (bhavanti nibbattanti) and reside (nivasanti) in it, making their abode with the four postures (iriyāpathehi). That dwelling, that mansion, that palace of mine, constructed well (suṭṭhu māpitaṃ) with five encircling walls (pañcapākāra) and peaked dwellings (kūṭāgārehi), is a city. It means that it was well-built by his own power.
Ở đây, Bhavanaṃ me sumāpitaṃ có nghĩa là nơi sinh sống, nơi cư ngụ, nơi người ta sống bằng bốn oai nghi (catūhi iriyāpathehi vāsaṃ kappenti). Đó là cung điện (bhavanaṃ), lâu đài (vimānaṃ), tháp (pāsādaṃ) của ta, một thành phố được xây dựng tốt đẹp (saṃ suṭṭhu māpitaṃ nagaraṃ) với năm bức tường và các tòa nhà có mái nhọn (pañcapākārakūṭāgārehi). Có nghĩa là được xây dựng tốt đẹp bằng sức mạnh của chính mình.
Sunimmitā pokkharaṇīti sumahantā hutvā bhūtā itā gatā pavattā khaṇitā katāti pokkharaṇī, macchakacchapapupphapulinatitthamadhurodakādīhi suṭṭhu nibbattā nimmitāti attho.
Sunimmitā pokkharaṇī (A well-constructed lotus pond) means pokkharaṇī because it came to be, came into existence, was dug, was made, being very large. It means that the pond was well-constructed and brought into existence with fish, turtles, flowers, sandy banks, bathing places, sweet water, and so on.
Sunimmitā pokkharaṇī có nghĩa là một cái ao (pokkharaṇī) rất lớn (sumahantā hutvā bhūtā itā gatā pavattā khaṇitā katā), được tạo ra và xây dựng tốt đẹp (suṭṭhu nibbattā nimmitā) với cá, rùa, hoa, bãi cát, bến nước, nước ngọt, v.v.
Cakkavākūpakūjitāti cakkavākakukkuṭahaṃsādīhi kūjitā ghositā nāditā sā pokkharaṇīti sambandho.
Cakkavākūpakūjitā (Resounded by cakkavāka birds) is connected thus: That pond (sā pokkharaṇī) was resounded, made to declare, made to coo by cakkavāka birds, junglefowl, geese, and so on.
Cakkavākūpakūjitā nghĩa là hồ nước ấy được chim cakkavāka, gà, thiên nga v.v... hót, kêu, và ca hát. Đó là sự liên hệ.
Ito paraṃ nadīvanadvipadacatuppadapādapapakkhīnaṃ vaṇṇañca sumedhassa bhagavato dassanañca nimantetvā sumedhassa bhagavato dānakkamañca suviññeyyameva.
From here on, the description of rivers, forests, bipeds, quadrupeds, trees, and birds, as well as the sight of the Blessed One Sumedha, and the sequence of Sumedha's giving, are easily understandable.
Từ đây trở đi, sự mô tả về các loài chim, cây cối, động vật hai chân và bốn chân trong rừng sông, việc nhìn thấy Đức Phật Sumedha, và trình tự cúng dường của Đức Phật Sumedha đều dễ hiểu.
Dutiyāpadāne padumuttarassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato nadīkassapattherassa apadānaṃ.
In the second Apadāna, the Apadāna of Venerable Nadīkassapa begins with " Padumuttarassa bhagavato" (Of the Blessed One Padumuttara), and so on.
Trong Apadāna thứ hai, Apadāna của Tôn giả Nadīkassapa Trưởng lão bắt đầu với Đức Phật Padumuttara v.v...
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso attanā ropitassa ambarukkhassa paṭhamuppannaṃ manosilāvaṇṇaṃ ekaṃ ambaphalaṃ adāsi.
This Elder, too, having accumulated merit in previous Buddhas, and having gathered wholesome deeds that lead to release from saṃsāra in various existences, was reborn in a noble family during the time of the Blessed One Padumuttara. Having reached maturity, he one day saw the Teacher on his alms round. With a purified mind, he offered a mango, the first fruit of a mango tree he had planted, which had the color of realgar (manosilāvaṇṇaṃ).
Vị này cũng đã tạo công đức trong các thời chư Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Phật Padumuttara, ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, ngài thấy Đức Phật đang đi khất thực, tâm hoan hỷ, liền dâng một quả xoài đầu mùa có màu sắc như chu sa (manosilā) từ cây xoài do mình trồng.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule uruvelakassapassa bhātā hutvā nibbatto vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ anicchanto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tīhi tāpasasatehi saddhiṃ nerañjarāya nadiyā tīre assamaṃ māpetvā viharati.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans. In this Buddha-dispensation, he was born into a brahmin family in the Magadha country as the younger brother of Uruvelakassapa. Having reached maturity, and desiring liberation from saṃsāra, he did not wish for household life. He went forth as an ascetic and lived with three hundred ascetics, having built an hermitage on the bank of the Nerañjarā River.
Nhờ công đức ấy, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Đến thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở xứ Magadha, là em trai của Uruvelakassapa. Khi trưởng thành, vì có ý nguyện thoát ly, không muốn sống đời gia đình, ngài xuất gia làm đạo sĩ, cùng với ba trăm đạo sĩ khác, xây dựng một am thất bên bờ sông Nerañjarā và sống ở đó.
Nadītīre vasanato kassapagottatāya ca nadīkassapoti samaññā ahosi.
Because he lived on the riverbank (nadītīre) and belonged to the Kassapa clan (kassapagottatāya), he became known as Nadīkassapa.
Vì sống bên bờ sông và thuộc dòng dõi Kassapa, ngài có tên là Nadīkassapa.
Tassa bhagavā saparisassa ehibhikkhubhāvena upasampadaṃ adāsi.
The Blessed One conferred the ehi bhikkhu ordination upon him and his retinue.
Đức Thế Tôn đã ban cho ngài và chúng đệ tử sự xuất gia với lời "Ehi Bhikkhu" (Hãy đến, Tỳ-khưu).
So bhagavato gayāsīse ādittapariyāya desanāya (mahāva. 54; saṃ. ni. 4.28) arahatte patiṭṭhāsi.
At Gayāsīsa, he attained Arahantship through the Blessed One's discourse on the Adittapariyāya.
Ngài đã chứng A-la-hán quả tại Gayāsīsa nhờ bài pháp Ādittapariyāya của Đức Thế Tôn.
Tatrāyaṃ anupubbikathā – satthā yasaṃ kulaputtaṃ pabbājetvā uruvelāyaṃ tayo bhātikajaṭile dametuṃ yena uruvelā tadavasari.
Herein is the sequential story: The Teacher, having ordained Yasa, the noble young man, went to Uruvelā to tame the three ascetic brothers.
Đây là câu chuyện tuần tự: Đức Thế Tôn sau khi cho thiện gia nam tử Yasa xuất gia, đã đến Uruvelā để giáo hóa ba anh em đạo sĩ tóc bện.
Tena kho pana samayena uruvelāyaṃ tayo jaṭilā paṭivasanti uruvelakassapo nadīkassapo gayākassapoti, tesu uruvelakassapo jaṭilo pañcannaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako hoti vināyako aggo pamukho pāmokkho, nadīkassapo jaṭilo tiṇṇaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako hoti vināyako aggo pamukho pāmokkho, gayākassapo jaṭilo dvinnaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako hoti vināyako aggo pamukho pāmokkho.
Now, at that time, three ascetics lived in Uruvelā: Uruvelakassapa, Nadīkassapa, and Gayākassapa. Among them, the ascetic Uruvelakassapa was the leader, guide, chief, foremost, and head of five hundred ascetics. The ascetic Nadīkassapa was the leader, guide, chief, foremost, and head of three hundred ascetics. The ascetic Gayākassapa was the leader, guide, chief, foremost, and head of two hundred ascetics.
Vào thời điểm đó, có ba đạo sĩ tóc bện đang sống ở Uruvelā: Uruvelakassapa, Nadīkassapa và Gayākassapa. Trong số đó, đạo sĩ Uruvelakassapa là thủ lĩnh, người hướng dẫn, người đứng đầu, người lãnh đạo của năm trăm đạo sĩ tóc bện. Đạo sĩ Nadīkassapa là thủ lĩnh, người hướng dẫn, người đứng đầu, người lãnh đạo của ba trăm đạo sĩ tóc bện. Đạo sĩ Gayākassapa là thủ lĩnh, người hướng dẫn, người đứng đầu, người lãnh đạo của hai trăm đạo sĩ tóc bện.
Atha kho bhagavā yena uruvelakassapassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘sace te, kassapa, agaru, vaseyyāma ekarattaṃ agyāgāre’’ti.
Then the Blessed One approached the hermitage of the ascetic Uruvelakassapa. Having approached, He said to the ascetic Uruvelakassapa: "Kassapa, if it is not burdensome to you, we would like to stay for one night in the fire-hut."
Rồi Đức Thế Tôn đến am thất của đạo sĩ Uruvelakassapa. Sau khi đến, Ngài nói với đạo sĩ Uruvelakassapa: "Này Kassapa, nếu ông không thấy phiền, chúng tôi xin ở lại một đêm trong nhà lửa."
Na kho me, mahāsamaṇa, garu, caṇḍettha nāgarājā iddhimā āsiviso ghoraviso, so taṃ mā viheṭhesīti.
"It is not burdensome to me, great recluse. But there is a fierce Nāga king here, powerful, a highly venomous snake with dreadful poison. He might harm you."
"Này Đại Sa-môn, tôi không phiền. Nhưng ở đây có một vị vua rồng hung dữ, có thần thông, có nọc độc khủng khiếp, xin Ngài đừng để nó làm hại."
Dutiyampi kho bhagavā uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca…pe… tatiyampi…pe… so taṃ mā viheṭhesīti.
A second time the Blessed One said to the ascetic Uruvelakassapa...pe... a third time...pe... "He might harm you."
Lần thứ hai, Đức Thế Tôn lại nói với đạo sĩ Uruvelakassapa... (tương tự)... Lần thứ ba... (tương tự)... "Xin Ngài đừng để nó làm hại."
Appeva maṃ na viheṭheyya, iṅgha tvaṃ, kassapa, anujānāhi agyāgāranti.
"Perhaps he will not harm me. Please, Kassapa, grant me permission for the fire-hut."
"Có lẽ nó sẽ không làm hại tôi đâu. Này Kassapa, xin ông hãy cho phép tôi dùng nhà lửa."
Vihara, mahāsamaṇa, yathāsukhanti.
"Live there, great recluse, as comfortably as you wish."
"Này Đại Sa-môn, xin Ngài cứ ở tùy ý."
Atha kho bhagavā agyāgāraṃ pavisitvā tiṇasanthārakaṃ paññapetvā nisīdi pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
Then the Blessed One entered the fire-hut, spread a grass mat, and sat down cross-legged, holding His body erect, and establishing mindfulness in front of Him.
Rồi Đức Thế Tôn vào nhà lửa, trải một tấm chiếu cỏ, ngồi kiết già, giữ thẳng lưng, và an trú chánh niệm trước mặt.
Addasā kho so nāgo bhagavantaṃ paviṭṭhaṃ, disvā dummano padhūpāyi.
That Nāga saw the Blessed One enter. Seeing Him, he became displeased and emitted smoke.
Vị rồng ấy thấy Đức Thế Tôn đã vào, liền buồn bực và phun khói.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ imassa nāgassa anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca tejasā tejaṃ pariyādiyeyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: "What if I were to overcome the Nāga's power with my own power, without harming its skin, hide, flesh, sinews, bones, or bone marrow?"
Rồi Đức Thế Tôn nghĩ: "Ta hãy dùng thần lực của mình để làm tiêu tan thần lực của vị rồng này, mà không làm tổn hại đến da, thịt, gân, xương, và tủy xương của nó."
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharitvā padhūpāyi.
Then the Blessed One produced such a psychic manifestation (iddhābhisaṅkhāra) and emitted smoke.
Rồi Đức Thế Tôn vận dụng thần thông như vậy và phun khói.
Atha kho so nāgo makkhaṃ asahamāno pajjali.
Then the Nāga, unable to bear the insult, blazed up.
Rồi vị rồng ấy, không chịu đựng được sự tức giận, liền bốc cháy.
Bhagavāpi tejodhātuṃ samāpajjitvā pajjali.
The Blessed One, too, entered the fire element (tejodhātu) and blazed up.
Đức Thế Tôn cũng nhập vào hỏa giới định và bốc cháy.
Ubhinnaṃ sajotibhūtānaṃ agyāgāraṃ ādittaṃ viya hoti sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ.
When both were shining with flames, the fire-hut appeared as if it were burning, thoroughly ablaze, luminous.
Khi cả hai đều bốc cháy, nhà lửa trở nên sáng rực, bùng cháy và rực sáng như bị đốt cháy.
Atha kho te jaṭilā agyāgāraṃ parivāretvā evamāhaṃsu – ‘‘abhirūpo vata, bho, mahāsamaṇo nāgena viheṭhiyatī’’ti.
Then those ascetics surrounded the fire-hut and said: "Alas, indeed, the great recluse is being tormented by the Nāga!"
Rồi các đạo sĩ ấy vây quanh nhà lửa và nói: "Ôi chao, thật là một Đại Sa-môn có dung mạo đẹp đẽ, nhưng lại bị rồng làm hại!"
Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena tassa nāgassa anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca tejasā tejaṃ pariyādiyitvā patte pakkhipitvā uruvelakassapassa jaṭilassa dassesi – ‘‘ayaṃ te, kassapa, nāgo pariyādinno assa tejasā tejo’’ti.
Then, at the end of that night, the Blessed One, without harming the Nāga's skin, hide, flesh, sinews, bones, or bone marrow, overcame its power with His own power, placed it in His bowl, and showed it to the ascetic Uruvelakassapa: "Kassapa, this Nāga of yours, its power has been overcome by my power."
Rồi sau đêm ấy, Đức Thế Tôn, không làm tổn hại đến da, thịt, gân, xương, và tủy xương của vị rồng ấy, đã dùng thần lực của mình làm tiêu tan thần lực của nó, bỏ nó vào bát và trình cho đạo sĩ Uruvelakassapa: "Này Kassapa, đây là vị rồng của ông, thần lực của nó đã bị thần lực của tôi làm tiêu tan."
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma caṇḍassa nāgarājassa iddhimato āsivisassa ghoravisassa tejasā tejaṃ pariyādiyissati, na tveva kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to the ascetic Uruvelakassapa: "Truly, the great recluse is mighty in psychic power, of great majesty, seeing that he has overcome the power of a fierce, powerful, highly venomous, dreadfully poisonous Nāga king with his own power. But he is not an Arahant as I am."
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa nghĩ: "Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, vì Ngài có thể làm tiêu tan thần lực của một vị vua rồng hung dữ, có thần thông, có nọc độc khủng khiếp. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta."
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa assamassa avidūre aññatarasmiṃ vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One stayed in a certain forest grove not far from Uruvelakassapa the ascetic's hermitage.
Rồi Đức Thế Tôn trú tại một khu rừng gần am thất của đạo sĩ Uruvelakassapa.
Atha kho cattāro mahārājāno abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā catuddisā aṭṭhaṃsu seyyathāpi mahantā aggikkhandhā.
Then the Four Great Kings, with resplendent complexions, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached the Blessed One. Having approached and paid homage to the Blessed One, they stood on the four sides like great heaps of fire.
Rồi bốn vị Đại Thiên Vương, vào đêm đã khuya, với dung mạo rực rỡ, chiếu sáng khắp khu rừng, đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến và đảnh lễ Đức Thế Tôn, họ đứng ở bốn phương như những đống lửa lớn.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, te nu kho te, mahāsamaṇa, abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena tvaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā taṃ abhivādetvā catuddisā aṭṭhaṃsu seyyathāpi mahantā aggikkhandhā’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic, after that night had passed, approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One, "It is time, great recluse, the meal is ready. Who, great recluse, were those who, with resplendent complexions, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached you? Having approached and paid homage to you, they stood on the four sides like great heaps of fire."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa, sau đêm ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói với Thế Tôn điều này: “Đã đến giờ rồi, Đại Sa-môn, bữa ăn đã sẵn sàng. Thưa Đại Sa-môn, những ai đã đến đây sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đến chỗ Ngài; sau khi đến, họ đảnh lễ Ngài và đứng ở bốn phương, như những đống lửa lớn?”
Ete kho, kassapa, cattāro mahārājāno yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu dhammassavanāyāti.
"Those, Kassapa, were the Four Great Kings who approached me to listen to the Dhamma."
“Này Kassapa, đó là bốn vị Đại Thiên Vương đã đến chỗ Ta để nghe pháp.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma cattāropi mahārājāno upasaṅkamissanti dhammassavanāya, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic thought: "Indeed, the great recluse is mighty and powerful, seeing that even the Four Great Kings approach him to listen to the Dhamma. But he is certainly not an Arahant as I am."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, đến nỗi bốn vị Đại Thiên Vương cũng đến để nghe pháp. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten Uruvelakassapa the ascetic's meal, stayed in that same forest grove.
Khi đó, Thế Tôn thọ thực bữa ăn của đạo sĩ Uruvelakassapa xong, Ngài trú lại trong khu rừng ấy.
Atha kho sakko devānamindo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro ca.
Then Sakka, king of devas, with a resplendent complexion, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached the Blessed One. Having approached and paid homage to the Blessed One, he stood to one side like a great heap of fire, even more resplendent and refined in his radiant appearance than the previous ones.
Khi đó, Sakka, vua của chư thiên, sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông đảnh lễ Thế Tôn và đứng sang một bên, như một đống lửa lớn, rạng rỡ và thù thắng hơn những ánh sáng trước đó.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, ko nu kho so, mahāsamaṇa, abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena tvaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic, after that night had passed, approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One, "It is time, great recluse, the meal is ready. Who, great recluse, was that who, with a resplendent complexion, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached you? Having approached and paid homage to you, he stood to one side like a great heap of fire, even more resplendent and refined in his radiant appearance than the previous ones."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa, sau đêm ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói với Thế Tôn điều này: “Đã đến giờ rồi, Đại Sa-môn, bữa ăn đã sẵn sàng. Thưa Đại Sa-môn, ai đã đến đây sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đến chỗ Ngài; sau khi đến, ông đảnh lễ Ngài và đứng sang một bên, như một đống lửa lớn, rạng rỡ và thù thắng hơn những ánh sáng trước đó?”
Eso kho, kassapa, sakko devānamindo yenāhaṃ tenupasaṅkami dhammassavanāyāti.
"That, Kassapa, was Sakka, king of devas, who approached me to listen to the Dhamma."
“Này Kassapa, đó là Sakka, vua của chư thiên, đã đến chỗ Ta để nghe pháp.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma sakkopi devānamindo upasaṅkamissati dhammassavanāya, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic thought: "Indeed, the great recluse is mighty and powerful, seeing that even Sakka, king of devas, approaches him to listen to the Dhamma. But he is certainly not an Arahant as I am."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, đến nỗi ngay cả Sakka, vua của chư thiên, cũng đến để nghe pháp. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten Uruvelakassapa the ascetic's meal, stayed in that same forest grove.
Khi đó, Thế Tôn thọ thực bữa ăn của đạo sĩ Uruvelakassapa xong, Ngài trú lại trong khu rừng ấy.
Atha kho brahmā sahampati abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro ca.
Then Brahmā Sahampati, with a resplendent complexion, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached the Blessed One. Having approached and paid homage to the Blessed One, he stood to one side like a great heap of fire, even more resplendent and refined in his radiant appearance than the previous ones.
Khi đó, Phạm thiên Sahampati, sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông đảnh lễ Thế Tôn và đứng sang một bên, như một đống lửa lớn, rạng rỡ và thù thắng hơn những ánh sáng trước đó.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, ko nu kho so, mahāsamaṇa, abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena tvaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic, after that night had passed, approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One, "It is time, great recluse, the meal is ready. Who, great recluse, was that who, with a resplendent complexion, illuminating the entire forest grove at the advanced hour of the night, approached you? Having approached and paid homage to you, he stood to one side like a great heap of fire, even more resplendent and refined in his radiant appearance than the previous ones."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa, sau đêm ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói với Thế Tôn điều này: “Đã đến giờ rồi, Đại Sa-môn, bữa ăn đã sẵn sàng. Thưa Đại Sa-môn, ai đã đến đây sau đêm đã trôi qua, với sắc diện rạng rỡ, chiếu sáng cả khu rừng, đến chỗ Ngài; sau khi đến, ông đảnh lễ Ngài và đứng sang một bên, như một đống lửa lớn, rạng rỡ và thù thắng hơn những ánh sáng trước đó?”
Eso kho, kassapa, brahmā sahampati yenāhaṃ tenupasaṅkami dhammassavanāyāti.
"That, Kassapa, was Brahmā Sahampati who approached me to listen to the Dhamma."
“Này Kassapa, đó là Phạm thiên Sahampati đã đến chỗ Ta để nghe pháp.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma brahmāpi sahampati upasaṅkamissati dhammassavanāya, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic thought: "Indeed, the great recluse is mighty and powerful, seeing that even Brahmā Sahampati approaches him to listen to the Dhamma. But he is certainly not an Arahant as I am."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, đến nỗi ngay cả Phạm thiên Sahampati cũng đến để nghe pháp. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten Uruvelakassapa the ascetic's meal, stayed in that same forest grove.
Khi đó, Thế Tôn thọ thực bữa ăn của đạo sĩ Uruvelakassapa xong, Ngài trú lại trong khu rừng ấy.
Tena kho pana samayena uruvelakassapassa jaṭilassa mahāyañño paccupaṭṭhito hoti, kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya abhikkamitukāmā honti.
Now at that time, a great sacrifice was ready for Uruvelakassapa the ascetic, and all the people from Aṅga and Magadha intended to come, bringing abundant solid food and soft food.
Vào lúc đó, một lễ tế lớn của đạo sĩ Uruvelakassapa đang được chuẩn bị, và toàn thể dân chúng từ xứ Anga và Magadha đều muốn đến, mang theo nhiều món ăn thức uống.
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘etarahi kho me mahāyañño paccupaṭṭhito, kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya abhikkamissanti, sace mahāsamaṇo mahājanakāye iddhipāṭihāriyaṃ karissati, mahāsamaṇassa lābhasakkāro abhivaḍḍhissati, mama lābhasakkāro parihāyissati, aho nūna mahāsamaṇo svātanāya nāgaccheyyā’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic thought: "Now a great sacrifice is ready for me, and all the people from Aṅga and Magadha will come, bringing abundant solid food and soft food. If the great recluse performs a miracle before the great multitude, his gains and honor will increase, and my gains and honor will diminish. Oh, if only the great recluse would not come tomorrow!"
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Hiện giờ lễ tế lớn của ta đang được chuẩn bị, và toàn thể dân chúng từ xứ Anga và Magadha sẽ đến, mang theo nhiều món ăn thức uống. Nếu Đại Sa-môn này biểu diễn thần thông trước đại chúng, thì lợi lộc và sự cúng dường của Đại Sa-môn sẽ tăng trưởng, còn lợi lộc và sự cúng dường của ta sẽ suy giảm. Ước gì Đại Sa-môn đừng đến vào ngày mai!”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa cetasā cetoparivitakkamaññāya uttarakuruṃ gantvā tato piṇḍapātaṃ āharitvā anotattadahe paribhuñjitvā tattheva divāvihāraṃ akāsi.
Then the Blessed One, knowing the thought-process of Uruvelakassapa the ascetic with His own mind, went to Uttarakuru, brought alms food from there, ate it in Anotatta Lake, and spent the day there.
Khi đó, Thế Tôn, biết được ý nghĩ trong tâm của đạo sĩ Uruvelakassapa, Ngài đi đến Uttarakuru, thọ thực vật thực từ đó, rồi trở về nghỉ trưa tại hồ Anotatta.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, kiṃ nu kho, mahāsamaṇa, hiyyo nāgamāsi, apica mayaṃ taṃ sarāma, ‘kiṃ nu kho mahāsamaṇo nāgacchatī’ti, khādanīyassa ca bhojanīyassa ca te paṭivīso ṭhapito’’ti.
Then, at the end of that night, Uruvelakassapa the ascetic approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One: "It is time, great recluse, the meal is ready. Why, great recluse, did you not come yesterday? Nevertheless, we remembered you, wondering 'Why does the great recluse not come?' A portion of hard food and soft food has been set aside for you."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa, sau đêm ấy, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông nói với Thế Tôn điều này: “Đã đến giờ rồi, Đại Sa-môn, bữa ăn đã sẵn sàng. Thưa Đại Sa-môn, tại sao hôm qua Ngài không đến? Chúng tôi đã nghĩ: ‘Tại sao Đại Sa-môn không đến?’ Chúng tôi đã dành riêng một phần thức ăn và đồ uống cho Ngài.”
Nanu te, kassapa, etadahosi – ‘‘etarahi kho me mahāyañño paccupaṭṭhito kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya abhikkamissanti, sace mahāsamaṇo mahājanakāye iddhipāṭihāriyaṃ karissati, mahāsamaṇassa lābhasakkāro abhivaḍḍhissati, mama lābhasakkāro parihāyissati, aho nūna mahāsamaṇo svātanāya nāgaccheyyā’’ti, so kho ahaṃ, kassapa, tava cetasā cetoparivitakkamaññāya uttarakuruṃ gantvā tato piṇḍapātaṃ āharitvā anotattadahe paribhuñjitvā tattheva divāvihāraṃ akāsinti.
"Kassapa, did it not occur to you: 'Now a great sacrifice of mine is at hand, and all the people of Anga and Magadha will come bringing much hard food and soft food. If the great recluse performs a psychic feat before the great multitude, the gain and honor of the great recluse will increase, and my gain and honor will diminish. Oh, if only the great recluse would not come tomorrow!' Kassapa, I, knowing your thought-process with My own mind, went to Uttarakuru, brought alms food from there, ate it in Anotatta Lake, and spent the day there."
“Này Kassapa, chẳng phải ông đã nghĩ: ‘Hiện giờ lễ tế lớn của ta đang được chuẩn bị, và toàn thể dân chúng từ xứ Anga và Magadha sẽ đến, mang theo nhiều món ăn thức uống. Nếu Đại Sa-môn này biểu diễn thần thông trước đại chúng, thì lợi lộc và sự cúng dường của Đại Sa-môn sẽ tăng trưởng, còn lợi lộc và sự cúng dường của ta sẽ suy giảm. Ước gì Đại Sa-môn đừng đến vào ngày mai!’ Này Kassapa, Ta đã biết được ý nghĩ trong tâm của ông, nên Ta đã đi đến Uttarakuru, thọ thực vật thực từ đó, rồi trở về nghỉ trưa tại hồ Anotatta.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma cetasāpi cittaṃ pajānissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa the ascetic: "Indeed, the great recluse possesses great power and might, in that he can discern minds with his own mind. But he is not an Arahant as I am."
Khi đó, đạo sĩ Uruvelakassapa khởi lên ý nghĩ: “Đại Sa-môn này thật có đại thần thông, đại uy lực, đến nỗi Ngài còn biết được tâm ý của người khác. Nhưng Ngài vẫn chưa phải là A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten the meal of Uruvelakassapa the ascetic, stayed in that same forest grove.
Khi đó, Thế Tôn thọ thực bữa ăn của đạo sĩ Uruvelakassapa xong, Ngài trú lại trong khu rừng ấy.
Tena kho pana samayena bhagavato paṃsukūlaṃ uppannaṃ hoti.
Now at that time, a rag-robe had come into the possession of the Blessed One.
Vào lúc đó, một y phấn tảo đã đến tay Thế Tôn.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘kattha nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ dhoveyya’’nti?
Then it occurred to the Blessed One: "Where, now, might I wash this rag-robe?"
Khi đó, Thế Tôn khởi lên ý nghĩ: “Ta nên giặt y phấn tảo này ở đâu?”
Atha kho sakko devānamindo bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya pāṇinā pokkharaṇiṃ khaṇitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ dhovatū’’ti.
Then Sakka, the king of devas, knowing the thought-process of the Blessed One with his own mind, dug a pond with his hand and said to the Blessed One: "Venerable Sir, let the Blessed One wash the rag-robe here."
Khi đó, Sakka, vua của chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm của Thế Tôn, ông dùng tay đào một hồ sen, rồi nói với Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy giặt y phấn tảo tại đây.”
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ parimaddeyya’’nti?
Then it occurred to the Blessed One: "On what, now, might I knead this rag-robe?"
Khi đó, Thế Tôn khởi lên ý nghĩ: “Ta nên vò y phấn tảo này ở đâu?”
Atha kho sakko devānamindo bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ parimaddatū’’ti.
Then Sakka, the king of devas, knowing the thought-process of the Blessed One with his own mind, placed a large slab nearby: "Venerable Sir, let the Blessed One knead the rag-robe here."
Khi đó, Sakka, vua của chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm của Thế Tôn, ông đặt một tảng đá lớn xuống: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy vò y phấn tảo tại đây.”
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ ālambitvā uttareyya’’nti?
Then it occurred to the Blessed One: "To what, now, might I cling and wring it?"
Khi đó, Thế Tôn khởi lên ý nghĩ: “Ta nên bám vào đâu để vắt y?”
Atha kho kakudhe adhivatthā devatā bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya sākhaṃ onāmesi – ‘‘idha, bhante bhagavā, ālambitvā uttaratū’’ti.
Then the devatā residing in the Kakudha tree, knowing the thought-process of the Blessed One with his own mind, bent down a branch: "Venerable Sir, let the Blessed One cling to this and wring it."
Khi đó, vị thiên nhân trú ngụ trên cây Kakudha, biết được ý nghĩ trong tâm của Thế Tôn, đã uốn cành cây xuống: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy bám vào đây để vắt y.”
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ vissajjeyya’’nti?
Then it occurred to the Blessed One: "Where, now, might I spread this rag-robe to dry?"
Khi đó, Thế Tôn khởi lên ý nghĩ: “Ta nên phơi y phấn tảo này ở đâu?”
Atha kho sakko devānamindo bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ vissajjetū’’ti.
Then Sakka, the king of devas, knowing the thought-process of the Blessed One with his own mind, placed a large slab nearby: "Venerable Sir, let the Blessed One spread the rag-robe here."
Bấy giờ, Sakka, vua của các chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm của Đức Thế Tôn, liền đặt một tảng đá lớn xuống và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy phơi y phấn tảo tại đây.”
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhattaṃ, kiṃ nu kho, mahāsamaṇa, nāyaṃ pubbe idha pokkharaṇī sāyaṃ idha pokkharaṇī, nayimā silā pubbe upanikkhittā, kenimā silā upanikkhittā, nayimassa kakudhassa pubbe sākhā onatā, sāyaṃ sākhā onatā’’ti?
Then, at the end of that night, Uruvelakassapa the ascetic approached the Blessed One. Having approached, he said to the Blessed One: "It is time, great recluse, the meal is ready. How is it, great recluse, that this pond was not here before, but now it is here? These slabs were not placed here before. Who placed these slabs here? The branch of this Kakudha tree was not bent down before, but now this branch is bent down."
Rồi, sau đêm đó, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông thưa với Đức Thế Tôn rằng: “Đại Sa-môn, đã đến giờ rồi, bữa ăn đã sẵn sàng. Đại Sa-môn, tại sao trước đây không có hồ sen ở đây, bây giờ lại có hồ sen ở đây? Trước đây không có tảng đá này được đặt xuống, ai đã đặt tảng đá này xuống? Trước đây cành cây kakudha này không rủ xuống, bây giờ cành cây ấy lại rủ xuống?”
Idha me, kassapa, paṃsukūlaṃ uppannaṃ ahosi, tassa mayhaṃ, kassapa, etadahosi – ‘‘kattha nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ dhoveyya’’nti?
"Kassapa, today a rag-robe came into My possession. Then, Kassapa, it occurred to Me: 'Where, now, might I wash this rag-robe?'"
Này Kassapa, hôm nay y phấn tảo đã xuất hiện cho Ta. Này Kassapa, Ta đã nghĩ: “Ta nên giặt y phấn tảo ở đâu đây?”
Atha kho, kassapa, sakko devānamindo mama cetasā cetoparivitakkamaññāya pāṇinā pokkharaṇiṃ khaṇitvā maṃ etadavoca – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ dhovatū’’ti.
"Then, Kassapa, Sakka, the king of devas, knowing My thought-process with his own mind, dug a pond with his hand and said to Me: 'Venerable Sir, let the Blessed One wash the rag-robe here.'"
Rồi, này Kassapa, Sakka, vua của các chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm Ta, đã dùng tay đào một hồ sen và thưa với Ta: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy giặt y phấn tảo tại đây.”
Sāyaṃ, kassapa, amanussena pāṇinā khaṇitā pokkharaṇī.
"This pond, Kassapa, was dug by a non-human."
Này Kassapa, hồ sen ấy được một phi nhân đào bằng tay.
Tassa mayhaṃ, kassapa, etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ parimaddeyya’’nti?
"Then, Kassapa, it occurred to Me: 'On what, now, might I knead this rag-robe?'"
Này Kassapa, Ta đã nghĩ: “Ta nên vò y phấn tảo trên cái gì đây?”
Atha kho, kassapa, sakko devānamindo mama cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ parimaddatū’’ti?
"Then, Kassapa, Sakka, the king of devas, knowing My thought-process with his own mind, placed a large slab nearby: 'Venerable Sir, let the Blessed One knead the rag-robe here.'"
Rồi, này Kassapa, Sakka, vua của các chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm Ta, đã đặt một tảng đá lớn xuống và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy vò y phấn tảo tại đây.”
Sāyaṃ, kassapa, amanussena upanikkhittā silā.
"This slab, Kassapa, was placed by a non-human."
Này Kassapa, tảng đá ấy được một phi nhân đặt xuống.
Tassa mayhaṃ, kassapa, etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ ālambitvā uttareyya’’nti?
"Then, Kassapa, it occurred to Me: 'To what, now, might I cling and wring it?'"
Này Kassapa, Ta đã nghĩ: “Ta nên bám vào cái gì để vắt y đây?”
Atha kho, kassapa, kakudhe adhivatthā devatā mama cetasā cetoparivitakkamaññāya sākhaṃ onāmesi – ‘‘idha, bhante bhagavā, ālambitvā uttaratū’’ti?
"Then, Kassapa, the devatā residing in the Kakudha tree, knowing My thought-process with his own mind, bent down a branch: 'Venerable Sir, let the Blessed One cling to this and wring it.'"
Rồi, này Kassapa, vị thiên nhân trú ngụ trên cây kakudha, biết được ý nghĩ trong tâm Ta, đã uốn cành cây xuống và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy bám vào đây để vắt y.”
Svāyaṃ āharahattho kakudho.
"This Kakudha tree is as if offering a hand."
Cây kakudha ấy có cành cây vươn ra như cánh tay.
Tassa mayhaṃ, kassapa, etadahosi – ‘‘kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ vissajjeyya’’nti?
"Then, Kassapa, it occurred to Me: 'Where, now, might I spread this rag-robe to dry?'"
Này Kassapa, Ta đã nghĩ: “Ta nên phơi y phấn tảo ở đâu đây?”
Atha kho, kassapa, sakko devānamindo mama cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi – ‘‘idha, bhante bhagavā, paṃsukūlaṃ vissajjetū’’ti?
"Then, Kassapa, Sakka, the king of devas, knowing My thought-process with his own mind, placed a large slab nearby: 'Venerable Sir, let the Blessed One spread the rag-robe here.'"
Rồi, này Kassapa, Sakka, vua của các chư thiên, biết được ý nghĩ trong tâm Ta, đã đặt một tảng đá lớn xuống và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy phơi y phấn tảo tại đây.”
Sāyaṃ, kassapa, amanussena upanikkhittā silāti.
"This slab, Kassapa, was placed by a non-human."
Này Kassapa, tảng đá ấy được một phi nhân đặt xuống.
Atha kho uruvelakassapassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma sakkopi devānamindo veyyāvaccaṃ karissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa: "Indeed, the great recluse possesses great power and might, in that even Sakka, the king of devas, performs services for him. But he is not an Arahant as I am."
Bấy giờ, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa nghĩ: “Đại Sa-môn này có đại thần lực, đại uy đức, đến nỗi ngay cả Sakka, vua của các chư thiên, cũng phải làm công việc phục vụ. Nhưng ông ta chưa phải là bậc A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten the meal of Uruvelakassapa the ascetic, stayed in that same forest grove.
Rồi, Đức Thế Tôn dùng bữa của vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa xong, Ngài trú ngụ ngay trong khu rừng ấy.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
Then, at the end of that night, Uruvelakassapa the ascetic approached the Blessed One. Having approached, he announced the time to the Blessed One: "It is time, great recluse, the meal is ready."
Rồi, sau đêm đó, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông báo giờ cho Đức Thế Tôn: “Đại Sa-môn, đã đến giờ rồi, bữa ăn đã sẵn sàng.”
‘‘Gaccha tvaṃ, kassapa, āyāmaha’’nti uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdi.
"You go first, Kassapa, I will follow," the Blessed One said, dismissing Uruvelakassapa the ascetic. Then, having taken a fruit from the Jambu tree, by which Jambudīpa is known, He arrived first and sat in the fire-house.
Đức Thế Tôn bảo vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa: “Này Kassapa, ông đi trước đi, Ta sẽ đến.” Sau khi tiễn ông đi, Ngài hái một quả từ cây jambu (trâm) mà từ đó Jambudīpa (Diêm Phù Đề) được gọi tên, rồi đến trước và ngồi trong nhà lửa.
Addasā kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ agyāgāre nisinnaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘katamena tvaṃ, mahāsamaṇa, maggena āgato, ahaṃ tayā paṭhamataraṃ pakkanto, so tvaṃ paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno’’ti?
Uruvelakassapa the ascetic saw the Blessed One sitting in the fire-house. Having seen Him, he said to the Blessed One: "By what path, great recluse, did you come? I departed before you, yet you arrived before me and are seated in the fire-house."
Vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa thấy Đức Thế Tôn đang ngồi trong nhà lửa, sau khi thấy, ông thưa với Đức Thế Tôn: “Đại Sa-môn, Ngài đến bằng con đường nào? Tôi đã đi trước Ngài, vậy mà Ngài lại đến trước và ngồi trong nhà lửa.”
‘‘Idhāhaṃ, kassapa, taṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno.
"Kassapa, here I, having sent you ahead, took a fruit from the Jambu tree by which Jambudīpa is known, arrived first, and am seated in the fire-house.
“Này Kassapa, Ta đã tiễn ông đi, rồi hái một quả từ cây jambu mà từ đó Jambudīpa được gọi tên, và đến trước ngồi trong nhà lửa này.
Idaṃ kho, kassapa, jambuphalaṃ vaṇṇasampannaṃ gandhasampannaṃ rasasampannaṃ, sace ākaṅkhasi paribhuñjā’’ti.
This Jambu fruit, Kassapa, is endowed with color, endowed with fragrance, and endowed with taste. If you wish, partake of it."
Này Kassapa, quả jambu này có màu sắc đẹp, hương thơm ngát, vị ngon ngọt. Nếu ông muốn, hãy dùng đi.”
‘‘Alaṃ, mahāsamaṇa, tvaṃyeva taṃ arahasi, tvaṃyeva taṃ paribhuñjā’’ti.
"Enough, great recluse, you alone are worthy of it; you alone should partake of it."
“Thôi, Đại Sa-môn, chính Ngài xứng đáng dùng nó, chính Ngài hãy dùng nó đi.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma maṃ paṭhamataraṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa the ascetic: "Truly, the Great Samaṇa possesses great psychic power and great majesty, in that, after sending me forth first, he will go and take a fruit from that rose-apple tree by which Jambudīpa is known, arrive first, and sit in the fire-house. Yet, he is not an Arahant like me."
Bấy giờ, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa nghĩ: “Đại Sa-môn này có đại thần lực, đại uy đức, đến nỗi Ngài tiễn ta đi trước, rồi hái một quả từ cây jambu mà từ đó Jambudīpa được gọi tên, và đến trước ngồi trong nhà lửa. Nhưng ông ta chưa phải là bậc A-la-hán như ta.”
Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
Then the Blessed One, having eaten the meal offered by Uruvelakassapa the ascetic, remained in that very forest grove.
Rồi, Đức Thế Tôn dùng bữa của vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa xong, Ngài trú ngụ ngay trong khu rừng ấy.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, mahāsamaṇa, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic, when that night had passed, approached the Blessed One; having approached, he informed the Blessed One of the time, saying: "It is time, Great Samaṇa, the meal is ready."
Rồi, sau đêm đó, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông báo giờ cho Đức Thế Tôn: “Đại Sa-môn, đã đến giờ rồi, bữa ăn đã sẵn sàng.”
‘‘Gaccha tvaṃ, kassapa, āyāmaha’’nti uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tassā avidūre ambo…pe… tassā avidūre āmalakī…pe… tassā avidūre harītakī…pe… tāvatiṃsaṃ gantvā pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdi.
"You go, Kassapa, we are coming," having sent forth Uruvelakassapa the ascetic, the Blessed One went to Tāvatiṃsa heaven, took a pāricchattaka flower, and having arrived first, sat in the fire-house.
Đức Thế Tôn bảo vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa: “Này Kassapa, ông đi trước đi, Ta sẽ đến.” Sau khi tiễn ông đi, Ngài đi đến một cây xoài không xa cây jambu mà từ đó Jambudīpa được gọi tên… và một cây āmala (me rừng)… và một cây harītaka (kha tử)… rồi Ngài lên cõi trời Tāvatiṃsa, hái một bông hoa Pāricchattaka, rồi đến trước và ngồi trong nhà lửa.
Addasā kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ agyāgāre nisinnaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘katamena tvaṃ, mahāsamaṇa, maggena āgato, ahaṃ tayā paṭhamataraṃ pakkanto, so tvaṃ paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno’’ti?
Uruvelakassapa the ascetic saw the Blessed One sitting in the fire-house. Seeing the Blessed One, he said to him: "By what path did you come, Great Samaṇa? I departed before you, yet you have arrived first and are sitting in the fire-house."
Vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa thấy Đức Thế Tôn đang ngồi trong nhà lửa, sau khi thấy, ông thưa với Đức Thế Tôn: “Đại Sa-môn, Ngài đến bằng con đường nào? Tôi đã đi trước Ngài, vậy mà Ngài lại đến trước và ngồi trong nhà lửa.”
‘‘Idhāhaṃ, kassapa, taṃ uyyojetvā tāvatiṃsaṃ gantvā pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno.
"Here, Kassapa, having sent you forth, I went to Tāvatiṃsa heaven, took a pāricchattaka flower, arrived first, and am sitting in the fire-house.
“Này Kassapa, Ta đã tiễn ông đi, rồi lên cõi trời Tāvatiṃsa, hái một bông hoa Pāricchattaka, và đến trước ngồi trong nhà lửa này.
Idaṃ kho, kassapa, pāricchattakapupphaṃ vaṇṇasampannaṃ gandhasampannaṃ, sace ākaṅkhasi gaṇhā’’ti.
This pāricchattaka flower, Kassapa, is endowed with beauty and fragrance. If you wish, take it."
Này Kassapa, bông hoa Pāricchattaka này có màu sắc đẹp, hương thơm ngát. Nếu ông muốn, hãy cầm lấy đi.”
‘‘Alaṃ, mahāsamaṇa, tvaṃyeva taṃ arahasi, tvaṃyeva taṃ gaṇhā’’ti.
"Enough, Great Samaṇa, you alone are worthy of it, you alone should take it."
“Thôi, Đại Sa-môn, chính Ngài xứng đáng cầm lấy nó, chính Ngài hãy cầm lấy nó đi.”
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma maṃ paṭhamataraṃ uyyojetvā tāvatiṃsaṃ gantvā pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa the ascetic: "Truly, the Great Samaṇa possesses great psychic power and great majesty, in that, after sending me forth first, he will go to Tāvatiṃsa heaven, take a pāricchattaka flower, arrive first, and sit in the fire-house. Yet, he is not an Arahant like me."
Bấy giờ, vị ẩn sĩ Uruvela-Kassapa nghĩ: “Đại Sa-môn này có đại thần lực, đại uy đức, đến nỗi Ngài tiễn ta đi trước, rồi lên cõi trời Tāvatiṃsa, hái một bông hoa Pāricchattaka, và đến trước ngồi trong nhà lửa. Nhưng ông ta chưa phải là bậc A-la-hán như ta.”
Tena kho pana samayena mahā akālamegho pāvassi, mahā udakavāhako sañjāyi, yasmiṃ padese bhagavā viharati so padeso udakena na otthaṭo hoti.
Now at that time, a great unseasonal rain poured down, and a mighty flood arose. The place where the Blessed One was staying was not covered by water.
Vào lúc đó, một trận mưa trái mùa lớn đã đổ xuống, một dòng nước lũ lớn đã tràn đến, nhưng nơi Thế Tôn đang trú ngụ thì không bị nước bao phủ.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ samantā udakaṃ ussāretvā majjhe reṇuhatāya bhūmiyā caṅkameyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: "What if I were to make the water recede all around and walk back and forth in the middle on the dry, dust-free ground?"
Rồi Thế Tôn suy nghĩ: "Ta nên làm gì đây? Ta nên dời nước ra xung quanh và đi kinh hành ở giữa, trên một vùng đất không có bụi bẩn chăng?"
Atha kho bhagavā samantā udakaṃ ussāretvā majjhe reṇuhatāya bhūmiyā caṅkami.
Then the Blessed One made the water recede all around and walked back and forth in the middle on the dry, dust-free ground.
Rồi Thế Tôn dời nước ra xung quanh và đi kinh hành ở giữa, trên một vùng đất không có bụi bẩn.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo ‘‘māheva kho mahāsamaṇo udakena vūḷho ahosī’’ti nāvāya sambahulehi jaṭilehi saddhiṃ yasmiṃ padese bhagavā viharati, taṃ padesaṃ agamāsi.
Then Uruvelakassapa the ascetic, thinking "May the Great Samaṇa not be swept away by the water," went by boat with many ascetics to the place where the Blessed One was staying.
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa, nghĩ rằng: "Đừng để Đại Sa-môn bị nước cuốn trôi!", cùng với một số đông đạo sĩ trên thuyền, đi đến nơi Thế Tôn đang trú ngụ.
Addasā kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ samantā udakaṃ ussāretvā majjhe reṇuhatāya bhūmiyā caṅkamantaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ nu tvaṃ, mahāsamaṇā’’ti.
Uruvelakassapa the ascetic saw the Blessed One walking back and forth on the dry, dust-free ground in the middle, having made the water recede all around. Seeing the Blessed One, he said to him: "Are you here, Great Samaṇa?"
Đạo sĩ Uruvelakassapa thấy Thế Tôn đang dời nước ra xung quanh và đi kinh hành ở giữa, trên một vùng đất không có bụi bẩn. Thấy vậy, ông nói với Thế Tôn: "Đại Sa-môn, Ngài có ở đây không?"
‘‘Ayamahamasmi, kassapā’’ti bhagavā vehāsaṃ abbhuggantvā nāvāya paccuṭṭhāsi.
"I am here, Kassapa," said the Blessed One, rising into the air and appearing before the boat.
"Kassapa, Ta ở đây," Thế Tôn nói, rồi bay lên không trung và đứng trên thuyền.
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi – ‘‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma udakampi na pavāhissati, na tveva ca kho arahā yathā aha’’nti.
Then it occurred to Uruvelakassapa the ascetic: "Truly, the Great Samaṇa possesses great psychic power and great majesty, in that even water will not sweep him away. Yet, he is not an Arahant like me."
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa suy nghĩ: "Đại Sa-môn thật có đại thần lực, đại uy đức, đến nỗi nước cũng không cuốn trôi được Ngài. Nhưng Ngài chưa phải là một vị A-la-hán như ta."
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘cirampi kho imassa moghapurisassa evaṃ bhavissati ‘mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, na tveva ca kho arahā yathā aha’nti, yaṃnūnāhaṃ imaṃ jaṭilaṃ saṃvejeyya’’nti.
Then it occurred to the Blessed One: "For a long time, it will be thus for this deluded man: 'Truly, the Great Samaṇa possesses great psychic power and great majesty, yet he is not an Arahant like me.' What if I were to stir this ascetic to a sense of urgency?"
Rồi Thế Tôn suy nghĩ: "Kẻ si mê này sẽ còn nghĩ như vậy trong một thời gian dài: 'Đại Sa-môn thật có đại thần lực, đại uy đức, nhưng Ngài chưa phải là một vị A-la-hán như ta.' Vậy ta nên làm cho đạo sĩ này tỉnh ngộ."
Atha kho bhagavā uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘neva ca kho tvaṃ, kassapa, arahā, nāpi arahattamaggasamāpanno, sāpi te paṭipadā natthi, yāya tvaṃ arahā vā assasi arahattamaggaṃ vā samāpanno’’ti.
Then the Bhagavā said to Uruvelakassapa the ascetic, "Kassapa, you are certainly not an Arahant, nor are you one who has attained the path to Arahantship. That path, by which you might be an Arahant or one who has attained the path to Arahantship, is not yours."
Rồi Thế Tôn nói với đạo sĩ Uruvelakassapa: "Kassapa, ngươi không phải là A-la-hán, cũng không phải là người đang trên con đường đạt đến A-la-hán. Ngươi cũng không có con đường thực hành nào mà nhờ đó ngươi có thể là A-la-hán hay là người đang trên con đường đạt đến A-la-hán."
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
Then Uruvelakassapa the ascetic prostrated himself with his head at the feet of the Bhagavā and said to the Bhagavā, "Venerable Sir, may I receive the Pabbajjā (going forth) from the Bhagavā, may I receive the Upasampadā (higher ordination)."
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn và bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, xin được thọ đại giới."
‘‘Tvaṃ khosi, kassapa, pañcannaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako vināyako aggo pamukho pāmokkho, tepi tāva apalokehi, yathā te maññissanti, tathā te karissantī’’ti.
"Kassapa, you are the leader, the guide, the foremost, the chief, the head of five hundred ascetics. Therefore, first inform them; they will act as they deem fit."
"Kassapa, ngươi là người lãnh đạo, người hướng dẫn, người đứng đầu, người tiên phong, người chủ chốt của năm trăm đạo sĩ. Hãy hỏi ý kiến họ trước đã, họ sẽ làm theo những gì họ nghĩ."
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo yena te jaṭilā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te jaṭile etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, bho, mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carituṃ, yathā bhavanto maññanti tathā karontū’’ti.
Then Uruvelakassapa the ascetic went to where those ascetics were; having approached, he said to those ascetics, "Friends, I wish to lead the holy life (brahmacariya) under the Great Samaṇa. May you act as you deem fit."
Rồi đạo sĩ Uruvelakassapa đi đến chỗ các đạo sĩ ấy; sau khi đến, ông nói với các đạo sĩ ấy: "Thưa quý vị, tôi muốn sống phạm hạnh dưới sự hướng dẫn của Đại Sa-môn. Xin quý vị hãy làm theo những gì quý vị nghĩ."
‘‘Cirapaṭikā mayaṃ, bho, mahāsamaṇe abhippasannā, sace bhavaṃ mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carissati, sabbeva mayaṃ mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carissāmā’’ti.
"Friends, for a long time we have been greatly devoted to the Great Samaṇa. If His Reverence will lead the holy life under the Great Samaṇa, then all of us will also lead the holy life under the Great Samaṇa."
"Thưa ngài, chúng tôi đã có lòng tin sâu sắc vào Đại Sa-môn từ lâu. Nếu ngài sống phạm hạnh dưới sự hướng dẫn của Đại Sa-môn, thì tất cả chúng tôi cũng sẽ sống phạm hạnh dưới sự hướng dẫn của Đại Sa-môn."
Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampada’’nti.
Then those ascetics cast their hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings into the water and went to where the Bhagavā was; having approached, they prostrated themselves with their heads at the feet of the Bhagavā and said to the Bhagavā, "Venerable Sir, may we receive the Pabbajjā from the Bhagavā, may we receive the Upasampadā."
Rồi các đạo sĩ ấy thả tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa xuống nước, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn và bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, chúng con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, xin được thọ đại giới."
‘‘Etha, bhikkhavo’’ti bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti.
"Come, Bhikkhus!" the Bhagavā said, "The Dhamma is well-proclaimed. Lead the holy life for the complete cessation of suffering."
Thế Tôn nói: "Này các Tỳ-khưu, hãy đến! Pháp đã được thuyết giảng khéo léo. Hãy sống phạm hạnh để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn."
Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosi.
That alone was the Upasampadā for those venerable ones.
Đó chính là lễ thọ đại giới của các Tôn giả ấy.
Addasā kho nadīkassapo jaṭilo kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake vuyhamāne, disvānassa etadahosi – ‘‘māheva me bhātuno upasaggo ahosī’’ti, jaṭile pāhesi – ‘‘gacchatha me bhātaraṃ jānāthā’’ti, sāmañca tīhi jaṭilasatehi saddhiṃ yenāyasmā uruvelakassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ uruvelakassapaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ nu kho, kassapa, seyyo’’ti?
Then Nadīkassapa the ascetic saw the hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings floating in the water. Having seen them, he thought, "May no misfortune have befallen my brother!" So he sent his ascetics, saying, "Go and ascertain what has happened to my brother." And he himself, with three hundred ascetics, went to where Venerable Uruvelakassapa was; having approached, he said to Venerable Uruvelakassapa, "Is this, Kassapa, better?"
Đạo sĩ Nadīkassapa thấy tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa bị nước cuốn trôi. Thấy vậy, ông suy nghĩ: "Đừng để anh của ta gặp tai họa!" Ông sai các đạo sĩ: "Hãy đi và tìm hiểu về anh của ta!" Còn tự mình, cùng với ba trăm đạo sĩ, đi đến chỗ Tôn giả Uruvelakassapa; sau khi đến, ông nói với Tôn giả Uruvelakassapa: "Kassapa, điều này có tốt hơn không?"
‘‘Āmāvuso, idaṃ seyyo’’ti.
"Yes, friend, this is better."
"Vâng, hiền giả, điều này tốt hơn."
Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampada’’nti.
Then those ascetics cast their hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings into the water and went to where the Bhagavā was; having approached, they prostrated themselves with their heads at the feet of the Bhagavā and said to the Bhagavā, "Venerable Sir, may we receive the Pabbajjā from the Bhagavā, may we receive the Upasampadā."
Rồi các đạo sĩ ấy thả tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa xuống nước, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn và bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, chúng con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, xin được thọ đại giới."
‘‘Etha, bhikkhavo’’ti bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti.
"Come, Bhikkhus!" the Bhagavā said, "The Dhamma is well-proclaimed. Lead the holy life for the complete cessation of suffering."
Thế Tôn nói: "Này các Tỳ-khưu, hãy đến! Pháp đã được thuyết giảng khéo léo. Hãy sống phạm hạnh để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn."
Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosi.
That alone was the Upasampadā for those venerable ones.
Đó chính là lễ thọ đại giới của các Tôn giả ấy.
Addasā kho gayākassapo jaṭilo kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake vuyhamāne, disvānassa etadahosi – ‘‘māheva me bhātūnaṃ upasaggo ahosī’’ti, jaṭile pāhesi – ‘‘gacchatha me bhātaro jānāthā’’ti, sāmañca dvīhi jaṭilasatehi saddhiṃ yenāyasmā uruvelakassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ uruvelakassapaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ nu kho, kassapa, seyyo’’ti?
Then Gayākassapa the ascetic saw the hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings floating in the water. Having seen them, he thought, "May no misfortune have befallen my brothers!" So he sent his ascetics, saying, "Go and ascertain what has happened to my brothers." And he himself, with two hundred ascetics, went to where Venerable Uruvelakassapa was; having approached, he said to Venerable Uruvelakassapa, "Is this, Kassapa, better?"
Đạo sĩ Gayākassapa thấy tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa bị nước cuốn trôi. Thấy vậy, ông suy nghĩ: "Đừng để các anh của ta gặp tai họa!" Ông sai các đạo sĩ: "Hãy đi và tìm hiểu về các anh của ta!" Còn tự mình, cùng với hai trăm đạo sĩ, đi đến chỗ Tôn giả Uruvelakassapa; sau khi đến, ông nói với Tôn giả Uruvelakassapa: "Kassapa, điều này có tốt hơn không?"
‘‘Āmāvuso, idaṃ seyyo’’ti.
"Yes, friend, this is better."
"Vâng, hiền giả, điều này tốt hơn."
Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampada’’nti.
Then those ascetics cast their hair-offerings, matted hair-offerings, porter's pole-offerings, and fire-sacrifice-offerings into the water and went to where the Bhagavā was; having approached, they prostrated themselves with their heads at the feet of the Bhagavā and said to the Bhagavā, "Venerable Sir, may we receive the Pabbajjā from the Bhagavā, may we receive the Upasampadā."
Rồi các đạo sĩ ấy thả tóc, búi tóc, gánh củi và đồ cúng lửa xuống nước, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn và bạch với Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, chúng con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, xin được thọ đại giới."
‘‘Etha, bhikkhavo’’ti, bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti.
"Come, Bhikkhus!" the Bhagavā said, "The Dhamma is well-proclaimed. Lead the holy life for the complete cessation of suffering."
Thế Tôn nói: "Này các Tỳ-khưu, hãy đến! Pháp đã được thuyết giảng khéo léo. Hãy sống phạm hạnh để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn."
Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosi.
That alone was the Upasampadā for those venerable ones.
Đó chính là lễ thọ đại giới của các Tôn giả ấy.
‘‘Atha kho bhagavā uruvelāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena gayāsīsaṃ tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sahassena sabbeheva purāṇajaṭilehi.
Then the Bhagavā, having stayed in Uruvelā as long as he wished, set out on a wandering tour towards Gayāsīsa with a great Saṅgha of one thousand bhikkhus, all of whom were former ascetics.
Rồi Thế Tôn, sau khi trú ngụ tại Uruvelā tùy thích, đã du hành đến Gayāsīsa cùng với một đại Tăng đoàn gồm một ngàn vị Tỳ-khưu, tất cả đều là các đạo sĩ cũ.
Tatra sudaṃ bhagavā gayāyaṃ viharati gayāsīse saddhiṃ bhikkhusahassena.
There the Bhagavā dwelt at Gayā, at Gayāsīsa, with a thousand bhikkhus.
Khi ấy, Thế Tôn đang ngự tại Gayā, trên đỉnh Gayāsīsa, cùng với một ngàn Tỳ-kheo.
Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi (saṃ. ni. 4.28) – ‘sabbaṃ, bhikkhave, ādittaṃ, kiñca, bhikkhave, sabbaṃ ādittaṃ, cakkhu, bhikkhave, ādittaṃ, rūpā ādittā, cakkhuviññāṇaṃ ādittaṃ, cakkhusamphasso āditto, yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi ādittaṃ.
There the Bhagavā addressed the bhikkhus thus: "Bhikkhus, all is burning. And what, Bhikkhus, is burning? The eye is burning, forms are burning, eye-consciousness is burning, eye-contact is burning. And whatever feeling arises conditioned by eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is burning.
Tại đó, Thế Tôn gọi các Tỳ-kheo và dạy: ‘Này các Tỳ-kheo, tất cả đều đang cháy. Này các Tỳ-kheo, tất cả những gì đang cháy? Mắt đang cháy, các sắc pháp đang cháy, nhãn thức đang cháy, nhãn xúc đang cháy, và bất cứ cảm thọ nào khởi lên do nhãn xúc duyên, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cảm thọ ấy cũng đang cháy.
Kena ādittaṃ, rāgagginā dosagginā mohagginā ādittaṃ, jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi ādittanti vadāmi?
By what is it burning? It is burning by the fire of lust, by the fire of hatred, by the fire of delusion. I say it is burning by birth, by old age, by death, by sorrow, lamentation, pain, distress, and despair.
Cháy do cái gì? Ta nói rằng nó đang cháy bởi lửa tham, lửa sân, lửa si; đang cháy bởi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
Sotaṃ ādittaṃ, saddā ādittā…pe… ghānaṃ ādittaṃ, gandhā ādittā…pe… jivhā ādittā, rasā ādittā…pe… kāyo āditto, phoṭṭhabbā ādittā…pe… mano āditto, dhammā ādittā, manoviññāṇaṃ ādittaṃ, manosamphasso āditto, yamidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi ādittaṃ.
The ear is burning, sounds are burning… The nose is burning, smells are burning… The tongue is burning, tastes are burning… The body is burning, tangible objects are burning… The mind is burning, mental phenomena are burning, mind-consciousness is burning, mind-contact is burning. And whatever feeling arises conditioned by mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too is burning.
Tai đang cháy, các âm thanh đang cháy… Mũi đang cháy, các hương vị đang cháy… Lưỡi đang cháy, các vị đang cháy… Thân đang cháy, các xúc chạm đang cháy… Ý đang cháy, các pháp đang cháy, ý thức đang cháy, ý xúc đang cháy, và bất cứ cảm thọ nào khởi lên do ý xúc duyên, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cảm thọ ấy cũng đang cháy.
Kena ādittaṃ, rāgagginā dosagginā mohagginā ādittaṃ, jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi āditta’’’nti vadāmi.
By what is it burning? It is burning by the fire of lust, by the fire of hatred, by the fire of delusion. I say it is burning by birth, by old age, by death, by sorrow, lamentation, pain, distress, and despair."
Cháy do cái gì? Ta nói rằng nó đang cháy bởi lửa tham, lửa sân, lửa si; đang cháy bởi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.’
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhave, sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi nibbindati, rūpesupi nibbindati, cakkhuviññāṇepi nibbindati, cakkhusamphassepi nibbindati, yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
"Seeing thus, Bhikkhus, a well-taught noble disciple becomes disenchanted with the eye, disenchanted with forms, disenchanted with eye-consciousness, disenchanted with eye-contact. And with whatever feeling arises conditioned by eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he becomes disenchanted with that too.
‘Này các Tỳ-kheo, khi thấy như vậy, vị đệ tử Thánh đã nghe pháp cảm thấy nhàm chán đối với mắt, nhàm chán đối với các sắc pháp, nhàm chán đối với nhãn thức, nhàm chán đối với nhãn xúc, và nhàm chán đối với bất cứ cảm thọ nào khởi lên do nhãn xúc duyên, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc.
Sotasmimpi nibbindati, saddesupi nibbindati…pe… ghānasmimpi nibbindati, gandhesupi nibbindati…pe… jivhāyapi nibbindati, rasesupi nibbindati…pe… kāyasmimpi nibbindati, phoṭṭhabbesupi nibbindati…pe… manasmimpi nibbindati, dhammesupi nibbindati, manoviññāṇepi nibbindati, manosamphassepi nibbindati, yamidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
He becomes disenchanted with the ear, disenchanted with sounds… disenchanted with the nose, disenchanted with smells… disenchanted with the tongue, disenchanted with tastes… disenchanted with the body, disenchanted with tangible objects… disenchanted with the mind, disenchanted with mental phenomena, disenchanted with mind-consciousness, disenchanted with mind-contact. And with whatever feeling arises conditioned by mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—he becomes disenchanted with that too.
Vị ấy nhàm chán đối với tai, nhàm chán đối với các âm thanh… nhàm chán đối với mũi, nhàm chán đối với các hương vị… nhàm chán đối với lưỡi, nhàm chán đối với các vị… nhàm chán đối với thân, nhàm chán đối với các xúc chạm… nhàm chán đối với ý, nhàm chán đối với các pháp, nhàm chán đối với ý thức, nhàm chán đối với ý xúc, và nhàm chán đối với bất cứ cảm thọ nào khởi lên do ý xúc duyên, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc.
Nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti, ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti.
Becoming dispassionate, one is liberated; with liberation comes the knowledge, ‘I am liberated.’ He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no further state of being for me.’ ”
Khi nhàm chán, vị ấy ly tham; do ly tham, vị ấy được giải thoát; khi được giải thoát, vị ấy có trí tuệ biết rằng ‘Ta đã được giải thoát’. Vị ấy biết rõ: ‘Sự sinh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm xong, không còn trở lại trạng thái này nữa.’’
Tatiyāpadāne ajinacammavatthohantiādikaṃ āyasmato gayākassapattherassa apadānaṃ.
In the third apadāna is the apadāna of the Venerable Gayākassapa, which begins with ajinacammavatthohaṃ (I wore a deer-skin garment).
Trong câu chuyện tiền kiếp thứ ba, câu chuyện của Tôn giả Gayākassapa Trưởng lão bắt đầu bằng ‘Ta mặc da nai’.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃsakappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ māpetvā vanamūlaphalāhāro vasati.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that would lead to liberation in various existences, was reborn in a good family thirty-one aeons ago during the time of Sikhi Bhagavā. Having reached maturity and being intent on liberation, he renounced household life, became an ascetic, built a hermitage in a forest, and subsisted on forest roots and fruits.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Ba mươi mốt kiếp trước, vào thời Đức Thế Tôn Sikhī, Ngài sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, do có khuynh hướng hướng đến sự giải thoát, Ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, dựng am thất trong rừng, sống bằng rễ cây và trái cây rừng.
Tena ca samayena bhagavā eko adutiyo tassa assamasamīpenāgacchi, so bhagavantaṃ disvā pasannamānaso upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito velaṃ olokento manoharāni kolaphalāni satthu upanesi.
At that time, Bhagavā came alone, without a companion, near his hermitage. Seeing Bhagavā, the ascetic, with a serene mind, approached, paid homage, and stood to one side. Observing the opportune moment, he offered delicious jujube fruits to the Teacher.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn một mình không có ai đi kèm đã đến gần am thất của Ngài. Khi thấy Đức Thế Tôn, tâm Ngài tràn đầy niềm tin, Ngài đến gần, đảnh lễ, đứng sang một bên, chờ đợi thời điểm thích hợp và dâng lên Đức Đạo Sư những quả táo tàu (kola) tươi ngon.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā dvīhi tāpasasatehi saddhiṃ gayāya viharati.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among gods and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a brahmin family. Having reached maturity and being intent on liberation, he renounced household life, became an ascetic, and resided in Gayā with two hundred ascetics.
Nhờ công đức ấy, Ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, khi trưởng thành, do có khuynh hướng hướng đến sự giải thoát, Ngài từ bỏ đời sống gia đình, xuất gia làm đạo sĩ, và sống ở Gayā cùng với hai trăm đạo sĩ khác.
Gayāya vasanato hissa kassapagottatāya ca gayākassapoti samaññā ahosi.
Because he lived in Gayā and belonged to the Kassapa clan, he was known as Gayākassapa.
Do Ngài sống ở Gayā và thuộc dòng dõi Kassapa, nên Ngài có tên là Gayākassapa.
So bhagavato saddhiṃ parisāya ehibhikkhūpasampadaṃ datvā nadīkassapassa vuttanayena ādittapariyāya desanāya ovadiyamāno arahatte patiṭṭhāsi.
Having received the ehibhikkhu ordination from Bhagavā along with his assembly, and being exhorted with the Ādittapariyāya teaching in the manner described for Nadīkassapa, he became established in arahantship.
Đức Thế Tôn đã ban cho Ngài và chúng hội nghi thức xuất gia ‘Đến đây, Tỳ-kheo’. Khi được giáo huấn bằng bài thuyết pháp Adittapariyāya theo cách đã kể về Nadīkassapa, Ngài đã an trú vào quả vị A-la-hán.
Catutthāpadāne nibbute kakusandhamhītiādikaṃ āyasmato kimilattherassa apadānaṃ.
In the fourth apadāna is the apadāna of the Venerable Kimila, which begins with nibbute Kakusandhamhi (When Kakusandha had attained Nibbāna).
Trong câu chuyện tiền kiếp thứ tư, câu chuyện của Tôn giả Kimila Trưởng lão bắt đầu bằng ‘Khi Đức Kakusandha đã nhập Niết-bàn’.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto kakusandhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto parinibbute satthari tassa dhātuyo uddissa salalamālāhi maṇḍapaṃ kāretvā pūjaṃ akāsi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome deeds that would lead to liberation in various existences, was reborn in a good family during the time of Kakusandha Bhagavā. Having reached maturity, when the Teacher had attained Parinibbāna, he had a pavilion made with salala flower garlands, intending to honor the relics, and offered veneration.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Kakusandha, Ngài sinh ra trong một gia đình quyền quý, khi trưởng thành, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, Ngài đã dựng một ngôi đền bằng vòng hoa cây salala để cúng dường xá lợi của Ngài.
So tena puññakammena tāvatiṃsesu uppajjitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sakyarājakule nibbattitvā kimiloti tassa nāmaṃ akāsi.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the Tāvatiṃsa heavens and then wandered through existences among gods and humans repeatedly. In this Buddha-era, he was reborn in a royal Sākyan family in Kapilavatthu city, and he was named Kimila.
Nhờ công đức ấy, Ngài sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, rồi luân hồi qua lại giữa cõi trời và cõi người. Trong thời Đức Phật hiện tại, Ngài sinh ra trong một gia đình vương tộc Sakya ở thành Kapilavatthu, và được đặt tên là Kimila.
So vayappatto bhogasampattiyā pamatto viharati.
Having reached maturity, he lived heedlessly due to his wealth and prosperity.
Khi trưởng thành, Ngài sống phóng dật trong sự giàu sang.
Tassa ñāṇaparipākaṃ ñatvā saṃvegajananatthaṃ anupiyāyaṃ viharanto satthā paṭhamayobbane ṭhitaṃ ramaṇīyaṃ itthirūpaṃ abhinimminitvā purato dassetvā puna anukkamena yathā jarārogavipattīhi abhibhūtā dissati, tathā akāsi.
Knowing the ripeness of his wisdom, the Teacher, residing in Anupiya, in order to arouse spiritual urgency, magically created an attractive female form in the prime of youth and showed it to him. Then, gradually, he caused it to appear as if afflicted by the misfortunes of old age and sickness.
Đức Đạo Sư, biết được sự chín muồi về trí tuệ của Ngài, để tạo sự xúc động, khi đang ngự tại Anupiyā, Ngài đã hóa hiện một hình ảnh phụ nữ xinh đẹp đang ở tuổi thanh xuân, rồi dần dần biến đổi hình ảnh ấy thành một người già nua, bệnh tật, tàn tạ.
Taṃ disvā kimilakumāro ativiya saṃvegajāto attano saṃvegaṃ pakāsento bhagavato pākaṭaṃ katvā laddhānusāsano arahattaṃ pāpuṇi.
Seeing this, Prince Kimila became deeply moved. Wishing to express his spiritual urgency, he made it known to Bhagavā and, having received instruction, attained arahantship.
Khi thấy điều đó, Thái tử Kimila vô cùng xúc động. Ngài bày tỏ sự xúc động của mình với Đức Thế Tôn, và sau khi nhận được lời giáo huấn, Ngài đã đạt được quả vị A-la-hán.
Sahassaraṃsī bhagavātiādikaṃ āyasmato vajjiputtattherassa apadānaṃ.
The apadāna of the Venerable Vajjiputta begins with Sahassaraṃsī Bhagavā (The Blessed One, with a thousand rays).
Câu chuyện tiền kiếp của Tôn giả Vajjiputta Trưởng lão bắt đầu bằng ‘Đức Thế Tôn Sahassaraṃsī’.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavutikappe ekaṃ paccekabuddhaṃ bhikkhāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso kadaliphalāni adāsi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, accumulating wholesome kamma that would lead to liberation in various existences, ninety-four aeons ago, saw a Paccekabuddha going for alms and, with a serene mind, offered banana fruits.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly trong các kiếp sống khác nhau. Chín mươi bốn kiếp trước, Ngài thấy một vị Phật Độc Giác đang đi khất thực, tâm Ngài tràn đầy niềm tin, Ngài đã cúng dường các quả chuối.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ licchavirājakumāro hutvā nibbatti, vajjirājaputtattā vajjiputtotvevassa samaññā.
Due to that meritorious deed, he wandered through existences among gods and humans. In this Buddha-era, he was reborn as a Licchavi prince in Vesāli. Because he was a son of the Vajji rulers, he was known as Vajjiputta.
Nhờ công đức ấy, ngài luân hồi trong cõi trời và loài người, vào thời Đức Phật này xuất hiện, ngài đản sinh làm một hoàng tử Licchavi tại Vesālī. Vì là con trai của vua Vajji, ngài được gọi là Vajjiputta.
So daharo hutvā hatthisippādisikkhanakālepi hetusampannatāya nissaraṇajjhāsayova hutvā vicaranto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho satthu santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ katvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Even as a young man, while learning skills like elephant-riding, he was endowed with the conditions for arahantship and was always intent on liberation. Having heard the Teacher's discourse and gained faith, he ordained under the Teacher, practiced vipassanā, and soon became endowed with the six abhīññās.
Khi còn trẻ, ngay cả trong thời gian học các môn như thuật cưỡi voi, nhờ đầy đủ các nhân duyên, ngài chỉ có ý nguyện thoát ly luân hồi. Khi đang sống như vậy, ngài nghe pháp do Thế Tôn thuyết giảng, phát sinh lòng tin, rồi xuất gia dưới sự hướng dẫn của Thế Tôn, thực hành thiền Tứ Niệm Xứ, và không lâu sau đã chứng đắc Lục Thông.
Chaḷabhiñño pana hutvā aparabhāge aciraparinibbute satthari dhammaṃ saṅgāyituṃ saṅketaṃ katvā mahātheresu tattha tattha viharantesu ekadivasaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ sekhaṃyeva samānaṃ mahatiyā parisāya parivutaṃ dhammaṃ desentaṃ disvā tassa uparimaggādhigamāya ussāhaṃ janento –
Having become endowed with the six abhīññās, later, when the Teacher had recently attained Parinibbāna and the great elders had gathered to recite the Dhamma, he one day saw the Venerable Ānanda, who was still a learner (sekha), surrounded by a large assembly, teaching the Dhamma. Wishing to encourage his attainment of the higher path, he spoke the verse:
Sau khi chứng đắc Lục Thông, một thời gian sau, khi Thế Tôn vừa nhập Niết Bàn không lâu, ngài cùng các vị Đại Trưởng Lão đã hẹn nhau để kết tập Pháp bảo. Một ngày nọ, khi các vị Đại Trưởng Lão đang an trú ở nhiều nơi khác nhau, ngài thấy Tôn giả Ānanda, lúc ấy vẫn còn là một vị hữu học, đang thuyết pháp giữa một hội chúng lớn. Để khuyến khích Tôn giả Ānanda đạt đến các đạo quả cao hơn, ngài đã đọc kệ rằng:
Tattha rukkhamūlagahananti rukkhamūlabhūtaṃ gahanaṃ, gahanañhi atthi, na rukkhamūlaṃ, rukkhamūlañca atthi, na gahanaṃ, tesu rukkhamūlaggahaṇena ṭhānassa chāyāya sampannatāya vātātapaparissayābhāvaṃ dīpeti, gahanaggahaṇena nivātabhāvena vātaparissayābhāvaṃ janasambādhābhāvañca dasseti, tadubhayena ca bhāvanāyogyataṃ.
Therein, rukkhamūlagahana means a dense thicket that is at the root of a tree. There is a dense thicket, but not the root of a tree; and there is the root of a tree, but not a dense thicket. Among these, by taking "root of a tree," it indicates the absence of dangers from wind and sun, due to the shade of the place being ample. By taking "dense thicket," it shows the absence of dangers from wind due to the sheltered nature, and the absence of crowding by people. By both, it shows suitability for meditation.
Trong đó, rukkhamūlagahanaṃ có nghĩa là khu rừng rậm dưới gốc cây. Rừng rậm thì có, nhưng không phải là gốc cây; gốc cây thì có, nhưng không phải là rừng rậm. Trong số đó, việc dùng từ “gốc cây” cho thấy nơi đó có bóng mát đầy đủ, không có nguy hiểm từ gió và nắng. Việc dùng từ “rừng rậm” cho thấy nơi đó kín gió, không có nguy hiểm từ gió, và không có sự chen chúc của người. Cả hai điều này đều cho thấy sự thích hợp để tu tập.
Pasakkiyāti upagantvā.
Pasakkiyā means having approached.
Pasakkiyā có nghĩa là đi đến.
Nibbānaṃ hadayasmiṃ opiyāti ‘‘evaṃ mayā paṭipajjitvā nibbānaṃ adhigantabba’’nti nibbutiṃ hadaye ṭhapetvā citte katvā.
Having placed Nibbāna in the heart means, "Having practiced thus, Nibbāna is to be attained by me," having placed Nibbāna in the heart, having made it in the mind.
Nibbānaṃ hadayasmiṃ opiyā có nghĩa là đặt Niết Bàn vào trong tâm, suy nghĩ rằng: “Ta sẽ thực hành như vậy để chứng đắc Niết Bàn.”
Jhāyāti tilakkhaṇūpanijjhānena jhāya, vipassanābhāvanāsahitaṃ maggabhāvanaṃ bhāvehi.
Meditate means, meditate by observing the three characteristics (impermanence, suffering, non-self); develop the Path-development accompanied by Vipassanā meditation.
Jhāyā có nghĩa là hãy thiền định bằng cách quán chiếu ba đặc tính (vô thường, khổ, vô ngã), hãy tu tập đạo lộ thiền quán (vipassanābhāvanā) cùng với đạo lộ.
Gotamāti dhammabhaṇḍāgārikaṃ gottenālapati.
Gotama means addressing the custodian of the Dhamma, Ven. Ananda, by his clan name.
Gotamā là lời gọi Tôn giả thủ kho Pháp bảo bằng họ.
Mā ca pamādoti adhikusalesu dhammesu mā pamādaṃ āpajji.
And do not be negligent means, do not fall into heedlessness regarding higher wholesome states.
Mā ca pamādo có nghĩa là đừng buông lung trong các pháp thiện cao thượng.
Idāni yādiso therassa pamādo, taṃ paṭikkhepavasena dassento ‘‘kiṃ te biḷibiḷikā karissatī’’ti āha.
Now, showing the Elder's negligence by way of rejection, he said: "What good will idle chatter do you?"
Bây giờ, để phủ nhận sự buông lung của vị Trưởng lão, ngài nói “kiṃ te biḷibiḷikā karissatī”.
Tattha biḷibiḷikāti biḷibiḷikiriyā, biḷibiḷitisaddapavatti yathā niratthakā, evaṃ biḷibiḷikāsadisā janapaññatti.
In that, idle chatter refers to the act of babbling, an idle sound; just as the occurrence of an idle sound is meaningless, so is conversational talk (janapaññatti) like idle chatter.
Trong đó, biḷibiḷikā có nghĩa là hành động biḷibiḷi, sự phát ra âm thanh biḷibiḷi là vô ích. Cũng vậy, sự giao tiếp của người đời giống như biḷibiḷikā.
Kiṃ te karissatīti kīdisaṃ atthaṃ tuyhaṃ sādhessati, tasmā janapaññattiṃ pahāya sadatthapasuto hohīti ovādaṃ adāsi.
"What good will it do you?" means, what kind of benefit will it accomplish for you? Therefore, he gave the advice: abandon conversational talk and be devoted to your own welfare.
Kiṃ te karissatī có nghĩa là điều đó sẽ mang lại lợi ích gì cho ngài? Vì vậy, ngài đã khuyên rằng: “Hãy từ bỏ sự giao tiếp của người đời và hãy chuyên tâm vào lợi ích của chính mình.”
Chaṭṭhāpadāne sumedho nāma sambuddhotiādikaṃ āyasmato uttarasāmaṇerassa apadānaṃ.
In the sixth Apadāna, the Apadāna of the venerable novice Uttara begins with "There was a Buddha named Sumedha."
Trong chuyện tiền kiếp thứ sáu, câu chuyện của Sa-di Uttara đáng kính bắt đầu bằng “sumedho nāma sambuddho” (Đức Phật Sumedha).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle vijjādharo hutvā ākāsena vicarati.
This Elder, too, having made aspirations in the times of previous Buddhas, accumulating wholesome deeds conducive to liberation in various existences, became a Vidyādhara during the time of the Blessed One Sumedha and traveled through the sky.
Vị này cũng đã tích lũy công đức trong các kiếp sống trước dưới các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Vào thời Đức Thế Tôn Sumedha, ngài là một vị vijjādhara (người có thần thông bay lượn trên không trung).
Tena ca samayena satthā tasseva anuggaṇhanatthaṃ vanantare aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjento.
At that time, the Teacher, intending to favor him, sat at the foot of a certain tree in the forest, emitting six-colored Buddha-rays.
Vào thời điểm đó, Thế Tôn, để ban ân cho vị ấy, đã ngồi dưới gốc cây trong rừng, phóng ra sáu sắc hào quang Phật.
So antalikkhena gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso ākāsato oruyha suvisuddhehi vipulehi kaṇikārapupphehi bhagavantaṃ pūjesi, pupphāni buddhānubhāvena satthu upari chattākārena aṭṭhaṃsu, so tena bhiyyosomattāya pasannacitto hutvā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbattitvā dibbasampattiṃ anubhavanto yāvatāyukaṃ tattha ṭhatvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇamahāsālassa putto hutvā nibbatti, uttarotissa nāmaṃ ahosi.
As he was going through the air, he saw the Blessed One, and with a gladdened mind, he descended from the sky and worshipped the Blessed One with very pure and abundant kaṇikāra flowers. By the power of the Buddha, the flowers stood over the Teacher in the form of an umbrella. He, being exceedingly gladdened by that act, passed away later and was reborn in Tāvatiṃsa, enjoying divine bliss. Having remained there for his full lifespan, he fell from that realm, wandered among gods and humans, and in this Buddha-era, he was reborn as the son of a great Brahmin householder in Rājagaha. His name was Uttara.
Khi vị ấy đang bay trên không trung, thấy Đức Thế Tôn, với tâm hoan hỷ, ngài từ không trung hạ xuống và cúng dường Đức Thế Tôn bằng những bông hoa kaṇikāra tinh khiết và lớn. Nhờ oai lực của Đức Phật, những bông hoa ấy đã đứng trên đầu Thế Tôn như một chiếc lọng. Do đó, với tâm càng thêm hoan hỷ, sau này ngài qua đời và tái sinh vào cõi Tam Thập Tam Thiên, hưởng thụ các phước báu cõi trời. Sau khi an trú ở đó cho đến hết tuổi thọ, ngài qua đời và luân hồi trong cõi trời và loài người. Vào thời Đức Phật này xuất hiện, ngài đản sinh làm con trai của một vị đại trưởng giả Bà-la-môn ở Rājagaha. Tên của ngài là Uttara.
So viññutaṃ patto brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gantvā jātiyā rūpena vijjāya vayena sīlācārena ca lokassa sambhāvanīyo jāto.
Having come of age, he mastered the Brahminical sciences and became honored by the world for his birth, appearance, knowledge, age, and moral conduct.
Khi trưởng thành, ngài tinh thông các môn học của Bà-la-môn, và được mọi người kính trọng về dòng dõi, dung mạo, học vấn, tuổi tác, và giới hạnh.
Tena ca samayena therassa aññataro ābādho uppanno, tassa bhesajjatthāya uttaro sāmaṇero pātova pattacīvaramādāya vihārato nikkhanto antarāmagge taḷākassa samīpe pattaṃ ṭhapetvā udakasamīpaṃ gantvā mukhaṃ dhovati.
At that time, a certain illness arose in the Elder. For his medicine, the novice Uttara took his bowl and robes early in the morning and left the monastery. On the way, near a pond, he placed his bowl down, went to the water's edge, and washed his face.
Vào thời điểm đó, Trưởng lão bị một căn bệnh. Để tìm thuốc chữa bệnh cho ngài, Sa-di Uttara đã mang y bát ra khỏi tịnh xá vào buổi sáng sớm. Trên đường đi, ngài đặt bát gần một cái ao và đi đến gần nước để rửa mặt.
Atha aññataro umaṅgacoro katakammo ārakkhapurisehi anubaddho aggamaggena nagarato nikkhamitvā palāyanto attanā gahitaṃ ratanabhaṇḍitaṃ sāmaṇerassa patte pakkhipitvā palāyi.
Then, a certain tunnel-thief, having committed a crime and pursued by guards, fled the city by a shortcut. He threw the bundle of jewels he had stolen into the novice's bowl and escaped.
Lúc đó, một tên trộm đào hầm, sau khi gây án, bị lính canh truy đuổi. Hắn chạy trốn ra khỏi thành phố bằng một lối tắt, ném gói châu báu đã trộm được vào bát của Sa-di, rồi bỏ chạy.
Sāmaṇeropi pattasamīpaṃ upagato.
The novice then approached his bowl.
Sa-di cũng vừa đi đến gần bát.
Coraṃ anubandhantā rājapurisā sāmaṇerassa patte bhaṇḍikaṃ disvā ‘‘ayaṃ coro, iminā coriyaṃ kata’’nti sāmaṇeraṃ pacchābāhaṃ bandhitvā vassakārassa brāhmaṇassa dassesuṃ.
The royal guards, pursuing the thief, saw the bundle in the novice's bowl and, thinking, "This is the thief; he committed the theft," they bound the novice's arms behind his back and presented him to Vassakāra the Brahmin.
Các quan quân đang truy đuổi tên trộm thấy gói đồ trong bát của Sa-di, liền nói: “Đây là tên trộm, hắn đã phạm tội trộm cắp.” Họ trói tay Sa-di ra sau lưng và dẫn đến trình cho Bà-la-môn Vassakāra.
Vassakāro ca tadā rañño vinicchaye niyutto hutvā chejjabhejjaṃ anusāsati, so ‘‘pubbe mama vacanaṃ nādiyi, suddhapāsaṇḍiyesu pabbajī’’ti (theragā. aṭṭha. 1.uttarattheragāthāvaṇṇanā) kammaṃ asodhetvā ghātukāmattāva jīvantameva taṃ sūle uttāsesi.
Vassakāra was at that time appointed by the king to preside over judgments and advised on punishments of cutting and breaking. He, without investigating the crime, being desirous of killing him, because "he did not listen to my words before, and he became an ascetic among pure sectarians," impaled him on a stake while he was still alive.
Bà-la-môn Vassakāra lúc đó đang phụ trách việc xét xử của nhà vua và ra lệnh chặt chém, trừng phạt. Hắn không điều tra rõ ràng vụ án, mà vì muốn giết Sa-di – do trước đây Sa-di đã không nghe lời hắn mà xuất gia theo những người ngoại đạo thuần túy – nên đã xiên Sa-di còn sống lên cọc nhọn.
Athassa bhagavā ñāṇaparipākaṃ oloketvā taṃ ṭhānaṃ gantvā vipphurantahatthanakhamaṇimayūkhasambhinnasitābhatāya paggharantajātihiṅgulakasuvaṇṇarasadhāraṃ viya jālāguṇṭhitamudutalunadīghaṅgulihatthaṃ uttarassa sīse ṭhapetvā ‘‘uttara, idaṃ te purimakammassa phalaṃ uppannaṃ, tattha tayā paccavekkhaṇabalena adhivāsanā kātabbā’’ti vatvā ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desesi.
Then the Blessed One, perceiving the ripening of his knowledge, went to that place and placed his hand on Uttara's head. His hand was splendid with the radiant white light variegated with the jewel-like sheen of his fingernails, appearing like streams of flowing pure vermilion and pure gold liquid, and veiled with a network of soft, tender, and long fingers. He said, "Uttara, this is the result of your former kamma that has arisen; there, you must endure it with the power of reflection." Having said that, he taught the Dhamma suitable to his disposition.
Khi ấy, Đức Thế Tôn quán xét sự chín muồi của trí tuệ của Sa-di, liền đến nơi đó, đặt bàn tay với móng tay phát ra ánh sáng như ngọc báu, trắng tinh như dòng nước vàng son của chu sa và vàng ròng đang chảy, bàn tay với các ngón mềm mại, non tơ và dài, được bao phủ bởi mạng lưới gân, lên đầu Uttara. Ngài nói: “Này Uttara, đây là quả báo của nghiệp quá khứ của con đã hiện khởi. Con phải nhẫn chịu bằng sức mạnh của sự quán xét,” rồi thuyết pháp phù hợp với ý nguyện của Sa-di.
Uttaro amatābhisekasadisena satthu hatthasamphassena sañjātappasādasomanassatāya uḷārapītipāmojjaṃ paṭilabhitvā yathāparicitaṃ vipassanāmaggaṃ samārūḷho ñāṇassa paripākaṃ gatattā satthu ca desanāvilāsena tāvadeva maggapaṭipāṭiyā sabbe kilese khepetvā chaḷabhiñño ahosi.
Uttara, with a mind filled with faith and joy arising from the touch of the Teacher's hand, which was like an anointing with ambrosia, attained great rapture and delight. He ascended the Vipassanā path he had practiced, and due to the ripening of his knowledge and the eloquence of the Teacher's discourse, he instantly eradicated all defilements through the sequence of the Path and became one with the six Abhiññās.
Uttara, nhờ sự tiếp xúc với bàn tay của Thế Tôn giống như sự rưới nước cam lồ, đã phát sinh niềm hoan hỷ và thanh tịnh vô cùng. Ngài đạt được niềm hỷ lạc cao thượng, và sau khi bước vào con đường thiền quán đã quen thuộc, do trí tuệ đã chín muồi và nhờ vẻ đẹp của lời thuyết giảng của Thế Tôn, ngay lập tức ngài đã đoạn trừ tất cả các phiền não theo thứ tự của các đạo lộ và chứng đắc Lục Thông.
Chaḷabhiñño pana hutvā sūlato uṭṭhahitvā parānuddayāya ākāse ṭhatvā pāṭihāriyaṃ dassesi.
Having become one with the six Abhiññās, he rose from the stake and, out of compassion for others, stood in the air and displayed a miracle.
Sau khi chứng đắc Lục Thông, ngài đứng dậy khỏi cọc nhọn, vì lòng từ bi đối với người khác, ngài bay lên không trung và thể hiện phép thần thông.
Mahājano acchariyabbhutacittajāto ahosi.
The great multitude was filled with wonder and amazement.
Đại chúng vô cùng kinh ngạc và thán phục.
Tāvadevassa vaṇo saṃrūḷhi, so bhikkhūhi, ‘‘āvuso, tādisadukkhaṃ anubhavanto kathaṃ tvaṃ vipassanaṃ anuyuñjituṃ asakkhī’’ti puṭṭho, ‘‘pageva me, āvuso, saṃsāre ādīnavo, saṅkhārānañca sabhāvo sudiṭṭho, evāhaṃ tādisaṃ dukkhaṃ anubhavantopi asakkhiṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā visesaṃ adhigantu’’nti āha.
Immediately his wound healed. When asked by the monks, "Friend, experiencing such suffering, how were you able to engage in Vipassanā?" he replied, "Friends, already, long ago, I clearly saw the danger in saṃsāra and the nature of conditioned phenomena. Even though I was experiencing such suffering, I was able to develop Vipassanā and attain special realization."
Ngay lập tức, vết thương của vị ấy đã lành hẳn. Khi các Tỳ-khưu hỏi: “Thưa hiền giả, khi đang trải nghiệm nỗi khổ đau như vậy, làm sao ngài có thể thực hành thiền minh sát (vipassanā) được?”, vị ấy đáp: “Thưa các hiền giả, từ trước tôi đã thấy rõ sự nguy hiểm của luân hồi (saṃsāra) và bản chất của các pháp hữu vi (saṅkhāra). Chính vì vậy, dù đang trải nghiệm nỗi khổ đau như vậy, tôi vẫn có thể phát triển thiền minh sát và đạt được các quả vị đặc biệt.”
‘‘Pubbajātiyā daharakāle makkhikaṃ gahetvā nimbasūlakaṃ gahetvā sūlāropanakīḷaṃ paṭicca evaṃ anekajātisatesu sūlāropanadukkhamanubhavitvā imāya pariyosānajātiyā evarūpaṃ dukkhamanubhūta’’nti āha.
He then said, "In a previous birth, in my childhood, I caught a fly, took a neem thorn, and because of playing the game of impaling, I experienced the suffering of impalement for many hundreds of thousands of births, and in this final birth, I experienced such suffering."
Vị ấy nói: “Trong kiếp trước, khi còn nhỏ, tôi đã bắt một con ruồi, lấy một cây kim từ cây neem và chơi trò xiên kim. Do đó, tôi đã trải qua nỗi khổ bị xiên kim trong hàng trăm ngàn kiếp sống khác nhau, và trong kiếp cuối cùng này, tôi đã trải nghiệm nỗi khổ đau như vậy.”
57. Vijjādharo tadā āsinti bāhirakamantādivijjāsiddhiyā ākāsagāmisamattho hutvā caraṇavasena taṃ vijjaṃ rakkhitvā avināsetvā pariharaṇavasena vijjādharayoni āsiṃ ahosinti attho.
"I was then a Vidyādhara" means that by the success of external mantras and other sciences, he was capable of traveling through the air. By way of practice, he protected that knowledge, without allowing it to be destroyed, and by way of preserving it, he was of the Vidyādhara lineage.
57. Vijjādharo tadā āsiṃ có nghĩa là: “Tôi đã là một vị Vidyādhara (người nắm giữ thần chú) khi đó,” tức là tôi đã có khả năng bay trên không trung nhờ sự thành tựu các thần chú và bùa phép bên ngoài, và tôi đã bảo vệ, không để mất đi thần chú đó thông qua việc thực hành.
Antalikkhacaro ahanti antaṃ pariyosānaṃ koṭiṃ likhate saṃkarissatīti antalikkhaṃ.
"I roam the sky" (Antalikkhacaro ahaṃ) means that which makes the end (antaṃ), the boundary (pariyosānaṃ), the limit (koṭiṃ) indistinct (likhate), or obscures it (saṃkarissati), is the sky (antalikkhaṃ).
Antalikkhacaro ahaṃ có nghĩa là: Antalikkha là nơi mà người ta có thể nhìn thấy đến tận cùng, đến giới hạn.
Atha vā antaṃ pariyosānaṃ likhyate olokiyate etenāti antalikkhaṃ, tasmiṃ antalikkhe, ākāse caraṇasīlo ahanti attho.
Alternatively, that by which the end (antaṃ), the limit (pariyosānaṃ) is seen (likhyate olokiyate), is the sky (antalikkhaṃ); in that sky, I am accustomed to roam in the air, so that is the meaning.
Hoặc, antalikkha là nơi mà người ta có thể nhìn thấy đến tận cùng; trong antalikkha đó, tôi là người có thói quen đi lại trên không trung.
Tisūlaṃ sukataṃ gayhāti tikhiṇaṃ sūlaṃ, aggaṃ āvudhaṃ.
"Taking a well-made trident" (Tisūlaṃ sukataṃ gayhā) refers to a sharp spear (tikhiṇaṃ sūlaṃ), a supreme weapon (aggaṃ āvudhaṃ).
Tisūlaṃ sukataṃ gayhā có nghĩa là: cây đinh ba sắc bén, một loại vũ khí tối thượng.
Tisūlaṃ sundaraṃ kataṃ, koṭṭanaghaṃsanamaddanapaharaṇavasena suṭṭhu kataṃ sūlāvudhaṃ gayha gahetvā ambarato gacchāmīti attho.
Taking a well-made trident, that is, a spear-weapon beautifully made, perfectly crafted by means of striking, rubbing, crushing, and hitting; the meaning is, "I go from the sky."
Nghĩa là: “Tôi cầm cây đinh ba được làm tốt, một loại vũ khí hình đinh ba được làm rất tốt để đập, mài, nghiền nát, đánh đập, và tôi đi từ trên không trung.”
Sesaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattāva nayānuyogena suviññeyyamevāti.
All the rest is easily understood by applying the method explained below.
Tất cả những phần còn lại đều dễ hiểu vì đã được giải thích theo phương pháp tương tự ở phần trước.
Sattamāpadāne nibbute lokanāthamhītiādikaṃ āyasmato aparassa uttarattherassa apadānaṃ.
In the seventh Apadāna, the Apadāna of Venerable Aparauttara Thera begins with "When the Lord of the world was extinguished" (Nibbute lokanāthamhi) and so on.
Trong Apadāna thứ bảy, Apadāna của Trưởng lão Aparauttara tôn giả bắt đầu bằng câu Nibbute lokanāthamhi (Khi Đấng Bảo Hộ Thế Gian đã nhập Niết-bàn).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto ito catunnavutikappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā vayappatto viññutaṃ patvā sāsane laddhappasādo hutvā upāsakattaṃ nivedesi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under past Buddhas, accumulated merit conducive to freedom from saṃsāra in various existences. Ninety-four aeons ago from this Bhaddakappa, during the time of Siddhattha Bhagavā, he was reborn into a good family. Having come of age and attained discernment, he became a devoted follower of the Sāsana and declared himself a lay follower.
Vị Trưởng lão này cũng đã tích lũy công đức làm duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau dưới thời các Đức Phật quá khứ. Từ kiếp này, cách đây chín mươi bốn kiếp, vào thời Đức Thế Tôn Siddhattha, vị ấy sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi đến tuổi trưởng thành, đạt được trí tuệ, và có niềm tin sâu sắc vào giáo pháp, vị ấy đã tuyên bố mình là một cư sĩ (upāsaka).
So satthari parinibbute attano ñātake sannipātetvā bahupūjāsakkāraṃ saṃharitvā dhātupūjaṃ akāsi.
When the Teacher had attained Parinibbāna, he gathered his relatives, collected many offerings and honors, and performed a relic-worship.
Khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, vị ấy đã tập hợp bà con thân quyến của mình, thu thập nhiều vật phẩm cúng dường và thực hiện lễ cúng dường xá lợi.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete brāhmaṇakule nibbattitvā uttaroti laddhanāmo vayappatto kenacideva karaṇīyena sāvatthiṃ gato kaṇḍambamūle kataṃ yamakapāṭihāriyaṃ disvā pasīditvā puna kāḷakārāmasuttadesanāya abhivaḍḍhamānasaddho pabbajitvā satthārā saddhiṃ rājagahaṃ gantvā upasampadaṃ labhitvā tatheva caranto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through deva and human realms, and in this Buddha-era, he was reborn into a brahmin family in Sāketa, named Uttara. Having come of age, he went to Sāvatthī for some purpose, saw the Twin Miracle performed at the root of a mango tree, and became deeply inspired. Then, through the teaching of the Kāḷakārāma Sutta, his faith grew even stronger, and he went forth. He then went to Rājagaha with the Teacher, received the higher ordination, and living there, he established vipassanā and very soon attained the six abhiññā.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người. Trong thời kỳ Đức Phật xuất hiện này, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại Sāketa, được đặt tên là Uttara. Khi đến tuổi trưởng thành, vì một lý do nào đó, vị ấy đến Sāvatthī, thấy phép song hành thần thông (yamakapāṭihāriya) được thực hiện dưới gốc cây xoài, vị ấy đã phát tâm hoan hỷ. Sau đó, nhờ bài pháp thoại Kāḷakārāmasutta, niềm tin của vị ấy càng tăng trưởng, vị ấy xuất gia. Cùng với Đức Đạo Sư, vị ấy đến Rājagaha, thọ giới Tỳ-khưu (upasampadā), và tiếp tục thực hành như vậy, thiết lập thiền minh sát (vipassanā), không lâu sau đó, vị ấy đã đạt được sáu thần thông (chaḷabhiñña).
Chaḷabhiñño pana hutvā satthari sāvatthiyaṃ viharante buddhupaṭṭhānatthaṃ rājagahato sāvatthiṃ upagato bhikkhūhi – ‘‘kiṃ, āvuso, pabbajjākiccaṃ tayā matthakaṃ pāpita’’nti puṭṭho aññaṃ byākāsi.
Having attained the six abhiññā, when the Teacher was residing in Sāvatthī, he came from Rājagaha to Sāvatthī to attend upon the Buddha. When asked by the bhikkhus, "Friend, have you brought your reclusive duty to completion?", he declared his attainment of Arahantship.
Sau khi đạt được sáu thần thông, khi Đức Đạo Sư đang trú tại Sāvatthī, vị ấy từ Rājagaha đến Sāvatthī để hầu hạ Đức Phật. Khi được các Tỳ-khưu hỏi: “Thưa hiền giả, ngài đã hoàn thành việc xuất gia chưa?”, vị ấy đã trả lời về sự chứng đắc của mình.
Aṭṭhamāpadāne ogayhāhaṃ pokkharaṇintiādikaṃ āyasmato bhaddajittherassa apadānaṃ.
In the eighth Apadāna, the Apadāna of Venerable Bhaddaji Thera begins with "I plunged into the lotus pond" (Ogayhāhaṃ pokkharaṇiṃ) and so on.
Trong Apadāna thứ tám, Apadāna của Trưởng lão Bhaddaji tôn giả bắt đầu bằng câu Ogayhāhaṃ pokkharaṇiṃ (Tôi đã đi xuống hồ sen).
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu pāraṃ gantvā kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ kāretvā vasanto ekadivasaṃ satthāraṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
This Thera, too, having performed meritorious deeds under past Buddhas, accumulated merit conducive to freedom from saṃsāra in various existences. During the time of Padumuttara Bhagavā, he was reborn into a brahmin family. Having attained discernment, he mastered the brahmanic sciences and arts, abandoned sensual pleasures, and went forth as an ascetic. He built an hermitage in a forest retreat and dwelled there. One day, seeing the Teacher passing through the sky, he, with a serene mind, raised his clasped hands in reverence and stood.
Vị Trưởng lão này cũng đã tích lũy công đức làm duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau dưới thời các Đức Phật quá khứ. Vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn. Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã thông thạo các học vấn và kỹ năng của Bà-la-môn. Sau đó, vị ấy từ bỏ dục lạc, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, xây dựng một am thất trong khu rừng và sống ở đó. Một ngày nọ, thấy Đức Đạo Sư đi trên không trung, vị ấy phát tâm hoan hỷ, chắp tay cung kính đứng.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ disvā ākāsato otari.
The Teacher, perceiving his intention, descended from the sky.
Đức Đạo Sư thấy ý nguyện của vị ấy, liền từ trên không trung hạ xuống.
Otiṇṇassa pana bhagavato madhuñca bhisamuḷālañca sappikhīrañca upanāmesi, tassa taṃ bhagavā anukammaṃ upādāya paṭiggahetvā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Bhagavā, having descended, was offered honey, lotus roots and stalks, and ghee-milk. The Bhagavā, out of compassion, accepted them, gave an anumodana, and departed.
Khi Đức Thế Tôn đã hạ xuống, vị ấy đã dâng mật ong, củ sen, sữa bơ. Đức Thế Tôn, vì lòng từ bi, đã thọ nhận và sau khi tùy hỷ, Ngài rời đi.
So tena puññakammena tusitesu nibbatto tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle mahaddhano seṭṭhi hutvā aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ bhojetvā ticīvarena acchādesi.
Due to that meritorious deed, he was reborn among the Tusita devas. Having lived there for his full lifespan, he passed away from that realm and wandered repeatedly through higher realms. During the time of Vipassī Bhagavā, he was reborn as a wealthy householder, fed one hundred and sixty-eight thousand bhikkhus, and clothed them with the three robes.
Nhờ nghiệp công đức đó, vị ấy sinh lên cõi trời Tusita, sống ở đó trọn tuổi thọ, sau khi chết từ cõi đó, vị ấy luân hồi liên tục trong các cõi thiện giới. Vào thời Đức Thế Tôn Vipassī, vị ấy là một trưởng giả giàu có, đã cúng dường bữa ăn cho một trăm sáu mươi tám ngàn Tỳ-khưu và dâng ba y.
Tadā satthā sāvatthiyaṃ vasitvā bhaddajikumāraṃ saṅgaṇhanatthāya mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ bhaddiyanagaraṃ gantvā jātiyāvane vasi tassa ñāṇaparipākaṃ āgamayamāno.
At that time, the Teacher, after residing in Sāvatthī, went to the city of Bhaddiya with a large Saṅgha of bhikkhus to help Bhaddaji Kumāra, and resided in the Jātīyāvana, awaiting the ripening of his knowledge.
Khi đó, Đức Đạo Sư trú tại Sāvatthī. Để độ hóa hoàng tử Bhaddaji, Ngài cùng với đại chúng Tỳ-khưu đến thành Bhaddiya và trú tại khu rừng Jātiyāvana, chờ đợi sự chín muồi trí tuệ của vị ấy.
Sopi uparipāsāde nisinno sīhapañjaraṃ vivaritvā olokento bhagavato santike dhammaṃ sotuṃ gacchantaṃ mahājanaṃ disvā, ‘‘katthāyaṃ mahājano gacchatī’’ti pucchitvā taṃ kāraṇaṃ sutvā sayampi mahatā parivārena satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanto sabbābharaṇapaṭimaṇḍitova sabbakilese khepetvā arahattaṃ pāpuṇi.
He, while seated in the upper palace, opened a lion-window and, looking out, saw a large crowd going to hear the Dhamma from the Bhagavā. He asked, "Where is this large crowd going?" Having heard the reason, he himself went to the Teacher with a large retinue. While listening to the Dhamma, though adorned with all his ornaments, he eliminated all defilements and attained Arahantship.
Hoàng tử ấy, đang ngồi trên lầu cao, mở cửa sổ hình sư tử (sīhapañjara) nhìn ra ngoài, thấy đông đảo quần chúng đang đi đến chỗ Đức Thế Tôn để nghe pháp. Vị ấy hỏi: “Đám đông này đang đi đâu vậy?” Sau khi nghe lý do, chính vị ấy cũng cùng với đoàn tùy tùng lớn đến chỗ Đức Đạo Sư để nghe pháp. Khi đang nghe pháp, dù vẫn còn đeo đầy đủ trang sức, vị ấy đã đoạn trừ tất cả phiền não và chứng đắc A-la-hán quả.
Arahatte pana tena adhigate satthā bhaddiyaseṭṭhiṃ āmantesi – ‘‘tava putto alaṅkatapaṭiyatto dhammaṃ suṇanto arahatte patiṭṭhāsi, tenassa idāneva pabbajituṃ yuttaṃ, no ce pabbajissati, parinibbāyissatī’’ti.
When he had attained Arahantship, the Teacher addressed the Bhaddiya householder: "Your son, though adorned and prepared, listening to the Dhamma, has become established in Arahantship. Therefore, it is fitting for him to go forth now. If he does not go forth, he will attain Parinibbāna."
Khi vị ấy đã chứng đắc A-la-hán quả, Đức Đạo Sư gọi trưởng giả Bhaddiya và nói: “Con trai của ông, dù đang trang sức lộng lẫy, đã nghe pháp và an trú vào A-la-hán quả. Do đó, bây giờ là lúc thích hợp để vị ấy xuất gia. Nếu không xuất gia, vị ấy sẽ nhập Niết-bàn.”
Seṭṭhi ‘‘na mayhaṃ puttassa daharasseva sato parinibbānena kiccaṃ atthi, pabbājetha na’’nti āha.
The householder said, "I have no need for my young son to attain Parinibbāna; please ordain him."
Trưởng giả nói: “Con trai tôi còn trẻ, không cần phải nhập Niết-bàn. Xin hãy cho vị ấy xuất gia.”
Taṃ satthā pabbājetvā upasampādetvā tattha sattāhaṃ vasitvā koṭigāmaṃ pāpuṇi, so ca gāmo gaṅgātīre ahosi.
The Teacher ordained him and conferred higher ordination. After residing there for seven days, he reached the village of Koṭigāma; that village was on the bank of the river Gaṅgā.
Đức Đạo Sư đã cho vị ấy xuất gia và thọ giới Tỳ-khưu. Sau khi trú ở đó bảy ngày, Ngài đến Koṭigāma. Ngôi làng đó nằm bên bờ sông Gaṅgā.
Koṭigāmavāsino ca buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattesuṃ.
The residents of Koṭigāma made a great offering to the Bhikkhu Saṅgha, with the Buddha at its head.
Cư dân Koṭigāma đã tổ chức một đại lễ cúng dường cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu.
Bhaddajitthero satthārā anumodanāya āraddhamattāya bahigāmaṃ gantvā ‘‘gaṅgātīre maggasamīpe satthu āgatakāle vuṭṭhahissāmī’’ti kālaparicchedaṃ katvā aññatarasmiṃ rukkhamūle samāpattiṃ samāpajjitvā nisīdi.
Bhaddaji Thera, as soon as the Teacher began the anumodana, went outside the village. He made a mental resolve, "I will rise when the Teacher arrives near the path on the bank of the Gaṅgā," and sat down, having entered a meditative attainment at the foot of a certain tree.
Trưởng lão Bhaddaji, khi Đức Đạo Sư vừa bắt đầu tùy hỷ, đã đi ra ngoài làng, định thời gian rằng: “Tôi sẽ đứng dậy khi Đức Đạo Sư đến gần con đường bên bờ sông Gaṅgā,” rồi nhập thiền định (samāpatti) dưới gốc cây nào đó và ngồi.
Mahātheresu āgacchantesupi avuṭṭhahitvā satthu āgatakāleyeva vuṭṭhāsi.
Even when great Theras arrived, he did not rise, but rose only when the Teacher arrived.
Dù các vị Đại Trưởng lão đến, vị ấy vẫn không đứng dậy, chỉ đứng dậy khi Đức Đạo Sư đến.
Puthujjanā bhikkhū – ‘‘ayaṃ adhunā pabbajito, mahātheresu āgacchantesu mānathaddho hutvā na vuṭṭhāsī’’ti ujjhāyiṃsu.
The ordinary bhikkhus grumbled, "This one has just gone forth, and when the great Theras arrived, he was arrogant and did not rise."
Các Tỳ-khưu phàm phu đã phàn nàn: “Vị này mới xuất gia, nhưng lại kiêu căng, không đứng dậy khi các vị Đại Trưởng lão đến.”
Koṭigāmavāsino satthu bhikkhusaṅghassa ca bahū nāvāsaṅghāṭe bandhiṃsu.
The residents of Koṭigāma prepared many grouped boats for the Buddha and the Bhikkhu Saṅgha.
Cư dân Koṭigāma đã đóng nhiều bè thuyền lớn cho Đức Đạo Sư và Tăng đoàn.
Satthā ‘‘bhaddajissānubhāvaṃ pakāsemī’’ti nāvāya ṭhatvā ‘‘kahaṃ bhaddajī’’ti pucchi.
The Teacher, thinking, "I will reveal Bhaddaji's power," stood on a boat and asked, "Where is Bhaddaji?"
Đức Bổn Sư, với ý nghĩ “Ta sẽ hiển lộ thần thông của Bhaddaji,” đã đứng trên thuyền và hỏi: “Bhaddaji ở đâu?”
Bhaddajitthero – ‘‘sohaṃ, bhante’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā añjaliṃ katvā aṭṭhāsi.
Bhaddaji Thera, saying, "Here I am, Venerable Sir," approached the Teacher, made an añjali, and stood.
Trưởng lão Bhaddaji – “Bạch Đức Thế Tôn, con đây ạ!” – đã đến gần Đức Bổn Sư, chắp tay và đứng đó.
Satthā ‘‘ehi, bhaddaji, amhehi saddhiṃ ekanāvaṃ abhiruhā’’ti.
The Teacher said, "Come, Bhaddaji, embark on this one boat with us."
Đức Bổn Sư nói: “Này Bhaddaji, hãy đến, cùng Ta lên một chiếc thuyền này.”
So uppatitvā satthu ṭhitanāvāyaṃ aṭṭhāsi.
He flew up and stood on the boat where the Teacher was.
Vị ấy liền bay lên và đứng trên chiếc thuyền mà Đức Bổn Sư đang ở.
Satthā gaṅgāya majjhe gatakāle, ‘‘bhaddaji, tayā mahāpanādakāle ajjhāvuṭṭharatanapāsādo kaha’’nti āha.
When the Teacher was in the middle of the Ganges, he said: "Bhaddaji, where is that jeweled palace, which you inhabited in the time of Mahāpanāda?"
Khi Đức Bổn Sư đã đi đến giữa sông Hằng, Ngài nói: “Này Bhaddaji, tòa lâu đài bằng thất bảo mà ngươi đã từng ở vào thời Mahāpanāda, nay ở đâu?”
‘‘Imasmiṃ ṭhāne nimuggo, bhante’’ti.
"It is submerged in this place, Venerable Sir," he replied.
“Bạch Đức Thế Tôn, nó đang chìm ở nơi này ạ,” (vị ấy đáp).
‘‘Tena hi, bhaddaji, sabrahmacārīnaṃ kaṅkhaṃ chindā’’ti.
"Then, Bhaddaji, dispel the doubts of your fellow celibates," he said.
“Vậy thì, Bhaddaji, hãy đoạn trừ nghi hoặc cho các vị đồng Phạm hạnh đi!”
Tasmiṃ khaṇe thero satthāraṃ vanditvā iddhibalena gantvā pāsādathūpikaṃ pādaṅgulantarena sannirujjhitvā pañcavīsatiyojanaṃ pāsādaṃ gahetvā ākāse uppati, uppatanto ca paññāsayojanāni ukkhipi.
At that moment, the Elder, having paid homage to the Teacher, went by his psychic power, and having gripped the pinnacle of the palace between his toes, he took the twenty-five-league palace and rose into the sky, and as he rose, he lifted it fifty leagues high.
Ngay lúc đó, vị Trưởng lão đã đảnh lễ Đức Bổn Sư, rồi dùng thần lực đi đến, kẹp chặt chóp tháp của lâu đài bằng ngón chân cái, rồi nhấc bổng tòa lâu đài cao hai mươi lăm dojana lên không trung, khi bay lên, vị ấy đã nâng nó cao năm mươi dojana.
Athassa purimabhave ñātakā pāsādagatena lobhena macchakacchapamaṇḍūkā hutvā nibbattā tasmiṃ pāsāde uṭṭhahante parivattitvā patiṃsu.
Then his relatives from a previous existence, born as fish, tortoises, and frogs due to their greed for the palace, turned over and fell as the palace rose.
Khi đó, những người thân của vị ấy trong kiếp quá khứ, do lòng tham chấp vào tòa lâu đài, đã tái sinh thành cá, rùa, ếch nhái, và khi tòa lâu đài được nhấc lên, chúng đã lăn lộn và rơi xuống.
Satthā te sampatante disvā ‘‘ñātakā te, bhaddaji, kilamantī’’ti āha.
The Teacher, seeing them fall, said: "Your relatives, Bhaddaji, are suffering."
Đức Bổn Sư thấy chúng rơi xuống liền nói: “Này Bhaddaji, những người thân của ngươi đang đau khổ đó!”
Thero satthu vacanena pāsādaṃ vissajjesi.
The Elder released the palace at the Teacher's word.
Vị Trưởng lão, theo lời Đức Bổn Sư, đã thả tòa lâu đài xuống.
Pāsādo yathāṭhāneyeva patiṭṭhahi.
The palace settled back into its original place.
Tòa lâu đài đã trở về vị trí cũ.
Satthā pāraṅgato bhikkhūhi – ‘‘kadā, bhante, bhaddajittherena ayaṃ pāsādo ajjhāvuṭṭho’’ti puṭṭho mahāpanādajātakaṃ (jā. 1.3.40 ādayo) kathetvā bahujanaṃ dhammāmataṃ pāyesi.
When the Teacher had crossed over, being asked by the bhikkhus, "When, Venerable Sir, did Elder Bhaddaji inhabit this palace?" he recounted the Mahāpanāda Jātaka and nourished many people with the deathless nectar of the Dhamma.
Khi Đức Bổn Sư đã sang bờ bên kia, các Tỳ-khưu hỏi: “Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Bhaddaji đã từng ở tòa lâu đài này vào lúc nào?” Ngài đã kể lại Chuyện Tiền Thân Mahāpanāda (Jā. 1.3.40 và các câu tiếp theo) và cho nhiều người uống cam lồ Pháp.
Navamāpadāne esanāya carantassātiādikaṃ āyasmato sivakattherassa apadānaṃ.
In the ninth apadāna, the apadāna of the Venerable Elder Sivaka begins with "While I was seeking."
Trong Apadāna thứ chín, câu “ esanāya carantassā” và các câu tiếp theo là Apadāna của Tôn giả Sivaka Thera.
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso pattaṃ ādāya kummāsassa pūretvā adāsi.
This Elder, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds that lead to release in various existences, was born into a good family during the time of Vipassī Bhagavā. Having reached maturity, he once saw the Bhagavā going on alms round and, with a purified mind, took his bowl, filled it with barley meal, and offered it.
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các kiếp sống khác nhau, là những công đức có khả năng dẫn đến sự thoát ly, vào thời Đức Phật Vipassī, vị ấy đã tái sinh vào một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Thế Tôn đang đi khất thực, với tâm hoan hỷ, vị ấy đã lấy bát, đổ đầy bột lúa mạch và dâng cúng.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakulagehe nibbattitvā sivakotissa nāmaṃ ahosi.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was born into a brahmin family in Rājagaha and was named Sivaka.
Do công đức ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Rājagaha và được đặt tên là Sivaka.
So vayappatto vijjāsippesu nipphattiṃ gato nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā vicaranto satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having come of age, he excelled in various arts and crafts. Due to his inclination towards renunciation, he abandoned sensual pleasures, took up the ascetic's homeless life, and while wandering, he approached the Teacher, heard the Dhamma, gained faith, ordained, and by practicing insight meditation, he attained Arahantship in no long time.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã thành thạo các môn học và kỹ năng, do có ý chí xuất ly, vị ấy đã từ bỏ dục lạc, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh. Trong khi du hành, vị ấy đã đến gặp Đức Bổn Sư, nghe Pháp, và đạt được niềm tin. Sau khi xuất gia, vị ấy đã thực hành thiền quán và không lâu sau đã chứng đắc A-la-hán.
Dasamāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato upavānattherassa apadānaṃ.
In the tenth apadāna, the apadāna of the Venerable Elder Upavāna begins with "Padumuttara, the Victorious One by name."
Trong Apadāna thứ mười, câu “ padumuttaro nāma jino” và các câu tiếp theo là Apadāna của Tôn giả Upavāna Thera.
Ayaṃ kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto kenaci kammacchiddena padumuttarassa bhagavato kāle dalliddakule nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavati parinibbute tassa dhātuṃ gahetvā manussadevanāgagaruḷayakkhakumbhaṇḍagandhabbehi sattaratanamaye sattayojanike thūpe kate tattha sudhotaṃ attano uttarāsaṅgaṃ veḷagge ābandhitvā dhajaṃ katvā pūjaṃ akāsi.
It is said that this Elder, having performed deeds of merit under previous Buddhas and accumulated wholesome deeds leading to release in various existences, was, by some karmic flaw, born into a poor family during the time of Padumuttara Bhagavā. Having reached maturity, when the Bhagavā had attained final Nibbāna, he took the relics of that Buddha, and when a seven-league stūpa made of seven kinds of jewels had been built by humans, devas, nāgas, garuḷas, yakkhas, kumbhaṇḍas, and gandhabbas, he tied his well-washed upper robe to the tip of a bamboo pole, made it a banner, and made an offering.
Nghe nói, vị này đã tích lũy công đức trong các kiếp quá khứ, là những công đức có khả năng dẫn đến sự thoát ly. Do một nghiệp chướng nào đó, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị ấy tái sinh vào một gia đình nghèo khó. Khi trưởng thành, sau khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, khi chư thiên, nhân loại, Nāga, Garuḷa, Yakkha, Kumbhaṇḍa, Gandhabba đã xây dựng bảo tháp thất bảo cao bảy dojana bằng thất bảo từ xá-lợi của Ngài, vị ấy đã lấy y thượng của mình đã được giặt sạch, buộc vào ngọn tre, làm thành cờ và cúng dường.
Taṃ gahetvā abhisammatako nāma yakkhasenāpati devehi cetiyapūjārakkhaṇatthaṃ ṭhapito adissamānakāyo ākāse dhārento cetiyaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ akāsi.
Taking that banner, the yakkha general named Abhisammataka, who had been appointed by the devas to protect the worship of the cetiya, and whose body was invisible, bore it in the sky and circumambulated the cetiya three times.
Vị tướng quỷ tên là Abhisammataka, được chư thiên đặt để để bảo vệ và cúng dường bảo tháp, đã cầm lá cờ đó, thân vô hình, bay lượn trên không và đi nhiễu quanh bảo tháp ba lần.
Taṃ disvā bhiyyosomattāya pasannamānaso ahosi.
Seeing that, he became exceedingly filled with faith.
Thấy vậy, tâm vị ấy càng thêm hoan hỷ.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā upavānoti laddhanāmo vayappatto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto chaḷabhiñño ahosi.
By that meritorious deed, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-dispensation, he was born into a brahmin family in Sāvatthī, was named Upavāna, and having come of age, he saw the Buddha's power at the reception of Jetavana, gained faith, ordained, and by practicing insight meditation, he became one with the six supernormal powers.
Do công đức ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật hiện tại, vị ấy tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở Sāvatthī và được đặt tên là Upavāna. Khi trưởng thành, thấy thần thông của Đức Phật trong lễ cúng dường Jetavana, vị ấy đã đạt được niềm tin, xuất gia, và thực hành thiền quán, không lâu sau đã chứng đắc Lục Thông.
Athāyasmā upavāno bhagavato upaṭṭhāko ahosi.
Then the Venerable Upavāna became the attendant of the Bhagavā.
Sau đó, Tôn giả Upavāna trở thành thị giả của Đức Thế Tôn.
Tena ca samayena bhagavato vātābādho uppajji.
At that time, the Bhagavā developed a wind affliction.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn bị bệnh phong hàn.
Therassa gihisahāyo devahito nāma brāhmaṇo sāvatthiyaṃ paṭivasati.
The Elder's lay friend, a brahmin named Devahita, resided in Sāvatthī.
Người bạn cư sĩ của Trưởng lão, một Bà-la-môn tên là Devahita, đang sống ở Sāvatthī.
So theraṃ catūhi paccayehi pavāresi.
He invited the Elder for the four requisites.
Vị ấy đã thỉnh mời Trưởng lão cúng dường tứ vật dụng.
Athāyasmā upavāno nivāsetvā pattacīvaraṃ gahetvā tassa brāhmaṇassa nivesanaṃ upagañchi.
Then the Venerable Upavāna, having put on his lower robe and taken his bowl and robes, went to the brahmin's house.
Sau đó, Tôn giả Upavāna đã đắp y, cầm bát và y, rồi đến nhà vị Bà-la-môn đó.
Brāhmaṇo ‘‘kenaci maññe payojanena thero āgato bhavissatī’’ti ñatvā ‘‘vadeyyātha, bhante, kenattho’’ti āha.
The brahmin, understanding that "the Elder must have come for some purpose," said, "Please tell us, Venerable Sir, what is needed?"
Vị Bà-la-môn, nghĩ rằng “Chắc là Trưởng lão đến vì một việc gì đó,” liền nói: “Bạch Đức Thế Tôn, ngài cần gì ạ?”
Thero tassa brāhmaṇassa payojanaṃ ācikkhanto –
The Elder, intending to explain the purpose to that brahmin,
Vị Trưởng lão, muốn nói rõ mục đích cho vị Bà-la-môn đó, đã nói –