Vuttattā buddhānaṃ samattiṃsapāramidhammānaṃ adhikiccato, seṭṭhajeṭṭhato adhikāraṭṭhena atha-saddena yuttamapadānānīti.
As it has been stated, because of the principality of the Buddhas, who possess the complete thirty Pāramīs, and because of their pre-eminence and supremacy, the Apadānas are appropriately termed with the word atha in the sense of authority.
Vì đã được nói như vậy, các Apadāna phù hợp với từ atha theo nghĩa là chủ đề, vì liên quan đến chư Phật, những bậc có ba mươi pháp Pāramī, và vì là bậc tối thượng.
Tividhabodhisattānaṃ pūjāmaṅgalasabhāvato ‘‘pūjā ca pūjaneyyānaṃ, etaṃ maṅgalamuttama’’nti vacanato (khu. pā. 5.3; su. ni. 262) maṅgalaṭṭhena atha-saddena yuttamapadānānīti.
Because of the auspicious nature of the veneration of the three types of Bodhisattas, in accordance with the saying, “Veneration of those worthy of veneration—this is the highest auspiciousness,” the Apadānas are appropriately termed with the word atha in the sense of auspiciousness.
Các Apadāna phù hợp với từ atha theo nghĩa cát tường, vì có tính chất cúng dường cát tường của ba loại Bồ-tát, theo câu: “Cúng dường những bậc đáng cúng dường, đó là điều cát tường tối thượng.”
Buddhādīnaṃ bhagavantānaṃ sampattikiccassa arahattamaggena nipphannato nipphannaṭṭhena atha-saddena yuttamapadānānīti.
Because the task of achieving the accomplishments of the Buddhas and other Bhagavants is brought to completion by the path of Arahantship, the Apadānas are appropriately termed with the word atha in the sense of accomplishment.
Các Apadāna phù hợp với từ atha theo nghĩa thành tựu, vì công việc thành tựu của chư Phật và chư Thế Tôn đã được hoàn thành bằng đạo quả A-la-hán.
Buddhādīnaṃ arahattamaggādikusalato aññakusalānaṃ abhāvato avadhāraṇaṭṭhena nivāraṇaṭṭhena atha-saddena yuttamapadānānīti.
Because there are no other wholesome deeds for the Buddhas and others besides the path of Arahantship, the Apadānas are appropriately termed with the word atha in the sense of determination or exclusion.
Các Apadāna phù hợp với từ atha theo nghĩa quyết định (và ngăn chặn), vì không có các thiện pháp khác ngoài các thiện pháp như đạo quả A-la-hán của chư Phật.
Khuddakapāṭhasaṅgahānantaraṃ saṅgahitanti anantaraṭṭhena atha-saddena yuttamapadānānīti.
Because they are compiled immediately after the Khuddakapāṭha collection, the Apadānas are appropriately termed with the word atha in the sense of immediate succession.
Các Apadāna phù hợp với từ atha theo nghĩa kế tiếp, vì được tập hợp sau khi tập hợp Khuddakapāṭha.
Ito khuddakapāṭhato paṭṭhāyāti apagamanaṭṭhena atha-saddena yuttamapadānānīti.
Because they commence from this Khuddakapāṭha, the Apadānas are appropriately termed with the word atha in the sense of departure.
Các Apadāna phù hợp với từ atha theo nghĩa chấm dứt, vì bắt đầu từ Khuddakapāṭha này.
Buddhoti ettha bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho, sabbaññutāya buddho, sabbadassāvitāya buddho, anaññaneyyatāya buddho, visavitāya buddho, khīṇāsavasaṅkhātena buddho, nirupakkilesasaṅkhātena buddho, pabbajjāsaṅkhātena buddho, adutiyaṭṭhena buddho, taṇhāpahānaṭṭhena buddho, ekāyanamaggaṃ gatoti buddho, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddho, abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā buddho, buddhi buddhaṃ bodhoti anatthantarametaṃ.
Regarding Buddha: One who has awakened to the truths is a Buddha. One who awakens beings is a Buddha. One who possesses omniscience is a Buddha. One who possesses all-perceiving vision is a Buddha. One who cannot be led by another is a Buddha. One who is utterly pure is a Buddha. One who is called 'destroyer of defilements' is a Buddha. One who is called 'without defilements' is a Buddha. One who has gone forth is a Buddha. One who is peerless is a Buddha. One who has abandoned craving is a Buddha. One who has gone on the sole path is a Buddha. One who has fully awakened to the unsurpassed perfect self-awakening alone is a Buddha. One who has attained awakening, being undeluded, is a Buddha. The understanding of the Buddha is not different from awakening.
Ở đây, Buddha (Phật) có nghĩa là: đã giác ngộ các sự thật nên là Phật; đã làm cho chúng sinh giác ngộ nên là Phật; là Phật vì có Nhất thiết trí; là Phật vì có khả năng thấy tất cả; là Phật vì không ai có thể dẫn dắt Ngài; là Phật vì đã tịnh hóa; là Phật vì đã tận diệt các lậu hoặc; là Phật vì đã không còn các phiền não; là Phật vì đã xuất gia; là Phật vì không có ai thứ hai; là Phật vì đã đoạn trừ tham ái; là Phật vì đã đi trên con đường độc nhất; là Phật vì đã tự mình giác ngộ Vô thượng Chánh Đẳng Chánh Giác; là Phật vì đã thoát khỏi vô minh và thành tựu trí tuệ; trí tuệ làm cho Phật giác ngộ, đây không phải là một ý nghĩa khác.
Yathā nīlādivaṇṇayogato paṭo ‘‘nīlo paṭo, ratto paṭo’’ti vuccati, evaṃ buddhaguṇayogato buddho.
Just as a cloth is called "blue cloth" or "red cloth" because of its association with blue or other colors, so too is one called a Buddha because of the association with the qualities of a Buddha.
Giống như một tấm vải được gọi là “tấm vải xanh, tấm vải đỏ” do có màu xanh, đỏ, v.v., tương tự, Ngài là Phật do có các phẩm chất của một vị Phật.
Atha vā ‘‘bodhi’’vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ, tena ñāṇena sakaladiyaḍḍhasahassakilesārigaṇe khepetvā nibbānādhigamanato ñāṇaṃ ‘‘bodhī’’ti vuccati.
Or alternatively, "bodhi" is said to be the knowledge of the four paths. Because one attains Nibbāna by eradicating the multitude of hostile defilements, numbering one and a half thousand, with that knowledge, that knowledge is called "bodhi."
Hoặc là, “bodhi” (giác ngộ) được gọi là trí tuệ trong bốn đạo, trí tuệ đó được gọi là “bodhi” vì đã diệt trừ toàn bộ một ngàn rưỡi quân địch phiền não và đạt đến Niết-bàn.
Tena sampayutto samaṅgīpuggalo buddho.
The individual endowed and connected with that knowledge is a Buddha.
Người hữu tình có đầy đủ trí tuệ đó là Phật.
Teneva ñāṇena paccekabuddhopi sabbakilese khepetvā nibbānamadhigacchati.
Even a Paccekabuddha eradicates all defilements and attains Nibbāna with that same knowledge.
Chư Phật Độc Giác cũng diệt trừ tất cả phiền não và đạt đến Niết-bàn bằng trí tuệ đó.
Buddhānaṃ pana catūsu asaṅkhyeyyesu kappasatasahassesu ca pāramiyo pūretvā bodhiñāṇassādhigatattā ca indriyaparopariyattañāṇamahākaruṇāsamāpattiñāṇayamakapāṭihīrañāṇasabbaññutaññāṇa- anāvaraṇaāsayānusayādiasādhāraṇañāṇānaṃ samadhigatattā ca ekāyapi dhammadesanāya asaṅkhyeyyāsattanikāye dhammāmataṃ pāyetvā nibbānassa pāpanato ca tadeva ñāṇaṃ buddhānamevādhikabhāvato tesameva sambuddhānaṃ apadānaṃ kāraṇaṃ buddhāpadānaṃ.
However, because the Buddhas fulfilled the Pāramīs over four Asaṅkhyeyyas and a hundred thousand aeons and attained Bodhi-knowledge, and because they attained unique knowledges such as the knowledge of the maturity and immaturity of faculties, the knowledge of great compassion, the knowledge of the Twin Miracle, omniscience, and unobstructed knowledge of latent tendencies, etc., and because they enable countless beings to drink the deathless Dhamma and reach Nibbāna through even a single Dhamma discourse, that same knowledge, being pre-eminent only in the Buddhas, makes their achievements the subject of Buddhāpadāna.
Tuy nhiên, vì chư Phật đã viên mãn các Pāramī trong bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp để đạt được trí tuệ giác ngộ, và vì đã thành tựu các trí tuệ phi thường như trí tuệ phân biệt căn tánh chúng sinh, trí tuệ nhập Đại Bi định, trí tuệ song thần thông, Nhất thiết trí, và trí tuệ vô ngại về khuynh hướng và tùy miên, v.v., và vì đã làm cho vô số chúng sinh uống cam lồ Dhamma và đạt đến Niết-bàn chỉ bằng một bài pháp thoại, nên trí tuệ đó chỉ thuộc về chư Phật với tính chất vượt trội. Do đó, Buddhāpadāna (Apadāna của chư Phật) là nguyên nhân (của sự giác ngộ) của chính chư Phật Chánh Đẳng Chánh Giác.
Tañhi duvidhaṃ kusalākusalavasena.
This (Apadāna) is of two kinds: wholesome and unwholesome.
Quả thật, điều đó có hai loại: thiện và bất thiện.
Paccekabuddhā pana na tathā kātuṃ samatthā, annādipaccayadāyakānaṃ saṅgahaṃ karontāpi –
Paccekabuddhas, however, are not capable of doing so. Even when accepting offerings of food and other requisites, they –
Chư Phật Độc Giác không có khả năng làm như vậy, dù họ có chấp nhận sự cúng dường thực phẩm, v.v. và ban phước:
Imāhi dvīhiyeva gāthāhi dhammaṃ desenti.
Preach the Dhamma with only these two verses.
Chỉ với hai bài kệ này, các vị thuyết pháp.
Desentāpi asaṅkhyeyyasattanikāye bodhetuṃ na sakkuṇanti, tasmā na sabbaññubuddhasadisā hutvā pāṭiekkaṃ visuṃ buddhāti paccekabuddhā.
Even while preaching, they cannot enlighten countless beings; therefore, they are not like the Omniscient Buddhas, but are individually called Buddhas, hence Paccekabuddhas.
Dù thuyết pháp, các vị không thể giác ngộ vô số chúng sinh, vì vậy, không giống như các vị Toàn Giác Phật, các vị là những vị Phật riêng lẻ, độc lập, nên gọi là Độc Giác Phật (Paccekabuddha).
Tesaṃ apadānaṃ kāraṇaṃ paccekabuddhāpadānaṃ.
Their achievements are the subject of Paccekabuddhāpadāna.
Câu chuyện nhân duyên của các vị ấy là Paccekabuddhāpadāna (Thánh tích Độc Giác Phật).
Ciraṃ ṭhitāti therā.
Those who have endured for a long time are called Therās.
Các vị đã tồn tại lâu dài, nên gọi là Trưởng lão (Thera).
Atha vā thiratarasīlācāramaddavādiguṇehi yuttāti therā.
Or alternatively, those endowed with stable qualities such as strong virtue, conduct, and gentleness are Therās.
Hoặc là, các vị được trang bị các đức tính như giới hạnh vững chắc hơn, oai nghi, sự mềm mỏng, v.v., nên gọi là Trưởng lão (Thera).
Atha vā thiravarasīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanaguṇehi yuttāti therā.
Or alternatively, those endowed with the qualities of firm and excellent virtue, concentration, wisdom, liberation, and the knowledge and vision of liberation are Therās.
Hoặc là, các vị được trang bị các đức tính như giới, định, tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến vững chắc và thù thắng, nên gọi là Trưởng lão (Thera).
Atha vā thiratarasaṅkhātapaṇītānuttarasantinibbānamadhigatāti therā, therānaṃ apadānāni therāpadānāni.
Or alternatively, those who have attained the supremely tranquil and excellent Nibbāna are Therās. The achievements of Therās are Therāpadāna.
Hoặc là, các vị đã chứng đắc Niết Bàn an tịnh, tối thượng, vô thượng, được gọi là vững chắc hơn, nên gọi là Trưởng lão (Thera). Các câu chuyện nhân duyên của các Trưởng lão là Therāpadānāni (Thánh tích Trưởng lão).
Tathā tādiguṇehi yuttāti therī, therīnaṃ apadānāni therīpadānāni.
Similarly, those endowed with such qualities are Therīs. The achievements of Therīs are Therīpadāna.
Tương tự, các vị được trang bị các đức tính như vậy là Trưởng lão Ni (Therī). Các câu chuyện nhân duyên của các Trưởng lão Ni là Therīpadānāni (Thánh tích Trưởng lão Ni).
Tesu buddhāpadāne pañceva apadānāni, pañceva suttantā.
Among these, in the Buddhāpadāna, there are five Apadānas and five Suttantas.
Trong số đó, trong Buddhāpadāna có năm câu chuyện nhân duyên, và năm bài kinh.
Tenāhu porāṇā –
Hence the ancients said –
Vì vậy, các bậc cổ nhân đã nói:
Apadānanti ettha apadāna-saddo kāraṇagahaṇaapagamanapaṭipāṭiakkosanādīsu dissati.
Here, the word Apadāna appears in the senses of cause, acquisition, departure, sequence, and accusation.
Ở đây, từ Apadāna được thấy trong các nghĩa như nguyên nhân, sự thâu nhận, sự từ bỏ, sự tuần tự, sự quở trách, v.v.
Tathā hi esa ‘‘khattiyānaṃ apadānaṃ, brāhmaṇānaṃ apadāna’’ntiādīsu kāraṇe dissati, khattiyānaṃ kāraṇaṃ brāhmaṇānaṃ kāraṇanti attho.
Thus, it appears in the sense of cause in phrases like "the Apadāna of Khattiyas, the Apadāna of Brāhmaṇas," meaning the cause of Khattiyas, the cause of Brāhmaṇas.
Thật vậy, từ này được thấy trong nghĩa nguyên nhân trong các cụm từ như “khattiyānaṃ apadānaṃ, brāhmaṇānaṃ apadānaṃ” (nguyên nhân của dòng Sát đế lỵ, nguyên nhân của dòng Bà la môn), có nghĩa là nguyên nhân của dòng Sát đế lỵ, nguyên nhân của dòng Bà la môn.
‘‘Upāsakānaṃ apadāna’’ntiādīsu gahaṇe dissati, saṃsuṭṭhu gahaṇanti attho.
It appears in the sense of acquisition in phrases like "the Apadāna of Upāsakas," meaning proper acquisition.
Được thấy trong nghĩa thâu nhận trong các cụm từ như “upāsakānaṃ apadānaṃ” (sự thâu nhận của các cư sĩ), có nghĩa là sự thâu nhận một cách đúng đắn.
‘‘Vāṇijānaṃ apadānaṃ, suddānaṃ apadāna’’ntiādīsu apagamane dissati, tato tato tesaṃ apagamananti attho.
It appears in the sense of departure in phrases like "the Apadāna of merchants, the Apadāna of Suddhas," meaning their departure from this or that.
Được thấy trong nghĩa từ bỏ trong các cụm từ như “vāṇijānaṃ apadānaṃ, suddānaṃ apadānaṃ” (sự từ bỏ của các thương nhân, sự từ bỏ của các người Sudda), có nghĩa là sự từ bỏ của họ từ đó từ đó.
‘‘Piṇḍapātiko bhikkhu sapadānacāravasena piṇḍāya caratī’’tiādīsu paṭipāṭiyā dissati, gharapaṭipāṭiyā caratīti attho.
It appears in the sense of sequence in phrases like "a alms-round monk wanders for alms in sequence," meaning he wanders in sequence from house to house.
Được thấy trong nghĩa tuần tự trong các cụm từ như “Piṇḍapātiko bhikkhu sapadānacāravasena piṇḍāya caratī” (Tỳ khưu khất thực đi khất thực theo thứ tự từng nhà), có nghĩa là đi theo thứ tự từng nhà.
‘‘Apagatā ime sāmaññā, apagatā ime brahmaññāti apadānetī’’tiādīsu akkosane dissati, akkosati paribhāsatīti attho.
It appears in the sense of accusation in phrases like "they accuse: 'these are devoid of recluseship, these are devoid of brahminhood'," meaning they accuse or revile.
Được thấy trong nghĩa quở trách trong các cụm từ như “Apagatā ime sāmaññā, apagatā ime brahmaññāti apadānetī” (Họ đã từ bỏ Sa môn hạnh, họ đã từ bỏ Phạm hạnh, nên bị quở trách), có nghĩa là quở trách, phỉ báng.
Idha pana kāraṇe dissati.
Here, however, it appears in the sense of cause.
Tuy nhiên, ở đây nó được thấy trong nghĩa nguyên nhân.
Tasmā buddhānaṃ apadānāni buddhāpadāni, buddhakāraṇānīti attho.
Therefore, the Apadānas of the Buddhas are Buddhāpadānas, meaning the causes of the Buddhas.
Vì vậy, apadāna của các vị Phật là Buddhāpadāna, có nghĩa là các nguyên nhân của Phật.
Gaṅgāvālukūpamānaṃ anekesaṃ buddhānaṃ dānapāramitādisamattiṃsapāramitā kāraṇanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the thirty Pāramīs, such as the Pāramī of giving, of countless Buddhas, comparable to the sands of the Ganges, are the cause.
Nên hiểu rằng các Ba-la-mật như bố thí Ba-la-mật, v.v., ba mươi Ba-la-mật viên mãn của vô số chư Phật nhiều như cát sông Hằng là nguyên nhân.
Atha adhikārādīsu yuttaapadānāni suddhamānasā suṇāthāti sambandho.
Or, the connection is: "Listen to the Apadānas, appropriately used in the senses of authority and so forth, with purified minds."
Vậy thì, xin các vị có tâm thanh tịnh hãy lắng nghe các câu chuyện nhân duyên phù hợp với quyền năng, v.v., đó là sự liên kết.
Tattha suddhamānasāti arahattamaggañāṇena diyaḍḍhakilesasahassaṃ khepetvā ṭhitattā suddhamānasā parisuddhacittā suddhahadayā pañcasatā khīṇāsavā imasmiṃ dhammasabhāye sannisinnā suṇātha, ohitasotā manasi karothāti attho.
Therein, suddhamānasā means that being established through having eliminated one and a half thousand defilements by the knowledge of the Arahant Path, they are pure-minded, of pure heart, pure-hearted, five hundred Arahants seated together in this assembly hall of Dhamma, listen, pay attention, and apply your minds. This is the meaning.
Trong đó, suddhamānasā có nghĩa là, vì đã diệt trừ một ngàn rưỡi phiền não bằng trí tuệ đạo quả A-la-hán, nên tâm thanh tịnh, ý thanh tịnh, trái tim thanh tịnh. Năm trăm vị Tỳ khưu lậu tận đang tụ họp trong pháp hội này, hãy lắng nghe, hãy chú tâm ghi nhớ.
Ettha pana ‘‘apadānānī’’ti avatvā paccekabuddhāpadānatherāpadānatherīapadānesu vijjamānesupi ‘‘atha buddhāpadānānī’’ti vacanaṃ khandhayamakaāyatanadhātusaccasaṅkhāraanusayayamakesu vijjamānesupi padhānavasena ādivasena ca ‘‘mūlayamaka’’nti vacanaṃ viya, terasasaṅghādisesadveaniyatatiṃsanissaggiyesu vijjamānesupi padhānavasena ādivasena ca ‘‘pārājikakaṇḍo’’ti vacanaṃ viya ca idhāpi padhānavasena ādivasena ca vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Here, however, it should be understood that the phrase "then the Apadānas of the Buddhas" (buddhāpadānāni), instead of just "Apadānas" (apadānāni), even though there are Apadānas of Paccekabuddhas, Apadānas of Bhikkhus, and Apadānas of Bhikkhunis, is stated primarily and principally, just as the phrase "Mūlayamaka" is used primarily and principally among the Yamakas on aggregates, sense bases, elements, truths, formations, and underlying tendencies, and just as the phrase "Pārājika Section" is used primarily and principally among the thirteen Saṅghādisesas, the two Aniyatas, and the thirty Nissaggiyas.
Tuy nhiên, ở đây, thay vì nói “apadānāni” mà lại nói “atha buddhāpadānānī” dù có Paccekabuddhāpadāna, Therāpadāna, Therīapadāna, cũng giống như việc nói “Mūlayamaka” (Song đối căn bản) dù có Khandhayamaka, Āyatanayamaka, Dhātuyamaka, Saccayamaka, Saṅkhārayamaka, Anusayayamaka, theo nghĩa chính yếu và đứng đầu; và cũng giống như việc nói “Pārājikakaṇḍo” (Phẩm Ba-la-di) dù có mười ba Tăng tàn, hai Bất định pháp, ba mươi Xả đọa, theo nghĩa chính yếu và đứng đầu. Nên hiểu rằng ở đây cũng được nói theo nghĩa chính yếu và đứng đầu.
‘‘Sammāsambuddhāpadānānī’’ti vattabbe ‘‘vaṇṇāgamo…pe… pañcavidhaṃ nirutta’’nti niruttinayena vā ‘‘tesu vuddhilopāgamavikāraviparītādesā cā’’ti suttena vā tatiyatthavācakassa sammātinipātapadassa, sayaṃsaddatthavācakassa sa-ntiupasaggapadassa ca lopaṃ katvā kitantavācībuddhasaddameva gahetvā gāthābandhasukhatthaṃ ‘‘buddhāpadānānī’’ti vuttaṃ.
Instead of saying "Sammāsambuddhāpadānāni," by the rule of etymology, "vaṇṇāgamo...pe... pañcavidhaṃ niruttaṃ" or by the rule "tesu vuddhilopāgamavikāraviparītādesā ca," the particle sammā, which signifies the third meaning, and the prefix sa-, which denotes self, have been dropped, taking only the agent noun "buddha" to facilitate the versification, it is stated as "Buddhāpadānāni."
Lẽ ra phải nói “Sammāsambuddhāpadānānī” nhưng để thuận tiện cho việc kết thành kệ ngôn, theo quy tắc ngữ pháp “vaṇṇāgamo…pe… pañcavidhaṃ nirutta” hoặc theo quy tắc “tesu vuddhilopāgamavikāraviparītādesā cā”, đã lược bỏ giới từ sammā chỉ nghĩa thứ ba, và tiền tố sa chỉ nghĩa tự thân, chỉ giữ lại từ “Buddha” là một từ gốc, nên nói “Buddhāpadānānī”.
Tasmā sammāsambuddhāpadānānīti attho.
Therefore, the meaning is the Apadānas of the Perfectly Enlightened Buddhas.
Vì vậy, có nghĩa là Sammāsambuddhāpadānānī (Thánh tích của các vị Chánh Đẳng Giác).