Niruttidīpanī

2257

Abyayībhāvasamāsa

Abyayībhāva Compound

Abyayībhāvasamāsa (Hợp từ bất biến)

2258

Tattha abyayībhāvo paṭhamaṃ vuccate.

Among these, Abyayībhāva is explained first.

Trong đó, Abyayībhāva được nói đến trước tiên.

Byayo vuccati vikāro, natthi byayo etassāti abyayo, abyayo hutvā bhavatīti abyayībhāvo, nānāliṅga, vibhatti, vacanesu rūpavikārarahito hutvā bhavatīti attho, sabbaliṅga,-vibhatti, vacanesupi yebhuyyena ekarūpena pavattatīti vuttaṃ hoti.

‘Byaya’ means change; that which has no change is ‘abyaya’; that which becomes abyaya is abyayībhāva. It means that it becomes free from change in form with respect to gender, case, and number, remaining without alteration. It is stated that it generally occurs in a single form in all genders, cases, and numbers.

Byaya được gọi là sự biến đổi, không có sự biến đổi đối với nó nên gọi là abyaya (bất biến), trở thành abyaya nên gọi là abyayībhāva, nghĩa là trở thành không có sự biến đổi hình thái trong các giống, cách, số, tức là nói rằng nó thường xuyên xuất hiện với một hình thái duy nhất trong tất cả các giống, cách, số.

2259

Abyayanti vā upasagganipātānaṃ eva nāmaṃ, ayaṃ pana pakati abyayaṃ na hoti, asaṅkhyehi saha ekatthatāvasena abyayaṃ hoti, iti anabyayampi abyayaṃ bhavatīti abyayībhāvo.

Or, ‘abyaya’ is merely a name for prefixes and particles (upasagganipāta). This, however, is not inherently abyaya, but becomes abyaya through its unified meaning with an asaṅkhya (indeclinable). Thus, that which is not abyaya becomes abyaya, hence Abyayībhāva.

Hoặc abyaya là tên của các upasagga (tiền tố) và nipāta (tiểu từ), nhưng từ này không phải là abyaya tự nhiên, nó trở thành abyaya do sự hợp nhất nghĩa với asaṅkhya (số không), vì vậy ngay cả cái không phải abyaya cũng trở thành abyaya, nên gọi là abyayībhāva.

2260

331. Syādisyādinekatthaṃ^* .

331. A word ending in syā and another word ending in syā unite in meaning.

331. Syādisyādinekatthaṃ.

2261

Adhikārasuttamidaṃ.

This is an adhikāra-sutta (governing rule).

Đây là một câu quy tắc chung (adhikārasutta).

Syādi vuccati syādyantapadaṃ, ‘syādinā’ti syādyantapadena, eko attho yassa taṃ ekatthaṃ, syādipadaṃ syādipadena saha ekatthaṃ hotīti attho.

‘Syādi’ means a word ending in syā. ‘Syādinā’ means with a word ending in syā. ‘Ekatthaṃ’ means having one meaning. It means that a word ending in syā unites in meaning with another word ending in syā.

Syādi được gọi là từ tận cùng bằng syā v.v., ‘syādinā’ là với từ tận cùng bằng syā v.v., cái có một nghĩa là ekattha (một nghĩa), nghĩa là từ syādi hợp nhất nghĩa với từ syādi.

2262

Ettha ca ‘syādī’ti vacanena upasagga, nipātehi saddhiṃ sabbāni nāmikapadāni nāmapaṭirūpakāni ca saṅgaṇhāti, tyādyantapadāni nivatteti.

And here, by the word ‘syādi’, it includes all nominal words, words similar to nominals (nāmapaṭirūpakāni), together with prefixes (upasagga) and particles (nipāta), but excludes words ending in ‘tyā’ etc.

Ở đây, từ ‘syādī’ bao gồm tất cả các danh từ và danh từ hình thái (nāmapaṭirūpaka) cùng với các upasagga và nipāta, và loại trừ các từ tận cùng bằng tyā v.v.

2263

Tattha nāmapaṭirūpakāni nāma ‘yevāvanakadhammā’ iccādīni.

Here, words similar to nominals (nāmapaṭirūpakāni) are ‘yevāvanakadhammā’ and so on.

Trong đó, nāmapaṭirūpaka là ‘yevāvanakadhammā’ v.v.

Tathā saññāsaddabhāvaṃ pattāni ‘‘atthipaccayo, natthipaccayo, atthikhīrā brāhmaṇī, aññāsikoṇḍañño, makkhaligosālo’’ iccādīsu ‘atthi’ iccādīni.

Likewise, words that have attained the state of technical terms, such as ‘atthi’ and so on, in expressions like “atthipaccayo (existent condition), natthipaccayo (non-existent condition), atthikhīrā brāhmaṇī (a brahmin woman with milk), aññāsikoṇḍañño (Koṇḍañña who has realized), makkhaligosālo (Makkhalī Gosāla)”.

Cũng như các từ đã đạt đến trạng thái danh từ như ‘atthipaccayo (duyên hiện hữu), natthipaccayo (duyên không hiện hữu), atthikhīrā brāhmaṇī (nữ Bà-la-môn có sữa), aññāsikoṇḍañño (Kondañña đã biết), makkhaligosālo (Makkhalī Gosāla)’ v.v., các từ ‘atthi’ v.v.

2264

‘Ekattha’nti etena dvandasamāsepi padānaṃ ekakattu, ekakammādibhāvena ekatthībhāvo vutto hotīti.

By ‘ekatthaṃ’ (one meaning), it is stated that in dvanda compounds too, words unite in meaning by becoming a single agent, a single object, and so on.

Từ ‘ekattha’ (một nghĩa) có nghĩa là ngay cả trong hợp từ Dvanda, sự hợp nhất nghĩa của các từ được nói đến theo nghĩa một chủ ngữ, một đối tượng v.v.

2265

332. Asaṅkhyaṃ vibhattisampattisamīpasākalyābhāvayathāpacchāyugapadatthe^* .

332. An indeclinable (asaṅkhya) in the sense of case, completeness, proximity, totality, absence, fitness, subsequentness, and simultaneity.

332. Asaṅkhyaṃ vibhattisampattisamīpasākalyābhāvayathāpacchāyugapadatthe.

2266

‘Asaṅkhya’nti upasaggapadaṃ nipātapadañca vuccati.

‘Asaṅkhya’ refers to a prefix or a particle.

‘Asaṅkhya’ được gọi là upasaggapada (từ tiền tố) và nipātapada (từ tiểu từ).

Taṃ dvayampi hi ekatta, bahuttasaṅkhyaṃ paṭicca rūpavikārarahitattā ‘asaṅkhya’nti vuccati.

Both of these are called ‘asaṅkhya’ because they are free from change in form with respect to singular and plural numbers.

Cả hai loại này đều được gọi là ‘asaṅkhya’ vì chúng không biến đổi hình thái theo số ít hay số nhiều.

Vibhatyatthe, sampatyatthe, samīpatthe, sākalyatthe, abhāvatthe, yathātthe, pacchātthe, yugapadatthe pavattaṃ asaṅkhyaṃ nāma syādipadaṃ aññena syādipadena saha ekatthaṃ hoti.

An indeclinable (asaṅkhya) occurring in the sense of case, completeness, proximity, totality, absence, fitness, subsequentness, or simultaneity, unites in meaning with another word ending in syā.

Asaṅkhya, khi xuất hiện với ý nghĩa của cách (vibhatti), sự sung túc (sampatti), sự gần gũi (samīpa), sự toàn thể (sākalya), sự không có (abhāva), sự tương ứng (yathā), sự theo sau (pacchā), sự đồng thời (yugapada), sẽ hợp nhất nghĩa với một từ syādi khác.

Ayañca samāso anvatthavasena ‘asaṅkhyo’ti ca ‘abyayībhāvo’ti ca vuccati.

And this compound is called ‘asaṅkhya’ and ‘abyayībhāva’ according to its meaning.

Và hợp từ này được gọi là ‘asaṅkhya’ và ‘abyayībhāva’ theo nghĩa của nó.

2267

Vibhatyatthe tāva –

First, in the sense of case –

Trước hết, theo nghĩa của cách (vibhatti) –

2268

Adhitthi.

Adhitthi (over the woman).

Adhitthi (trong phụ nữ).

Ettha ca adhito si, tassa ‘asaṅkhyehi sabbāsa’nti suttena lopo, itthito su, ‘adhi itthīsū’ti vākyaṃ, tassa ca atthaṃ kathentena niccasamāsattā aññapadena viggaho kātabbo ‘‘itthīsu pavattā kathā’’ti vā ‘‘itthīsu pavatto vacanapatho’’ti vā ‘‘itthīsu pavattaṃ vacana’’nti vā, tato purimasuttena ekatthasaññā, iminā suttena asaṅkhyekatthasaññā ca kariyate, ekatthasaññāya pana katāya vākyatthāya payuttānaṃ vibhattīnaṃ attho ekatthapadena vutto hoti, tadā vibhattiyo vuttatthā nāma.

Here, when there is adhi and su, by the rule 'asaṅkhyehi sabbāsaṃ', su is elided. The phrase 'adhi itthīsu' is formed. Explaining its meaning, due to its being a perpetual compound, its analysis should be done with another word, as "a talk occurring among women" or "a path of words occurring among women" or "a word occurring among women." From that, by the former rule, a sense of one meaning (ekatthasaññā) is made, and by this rule, a sense of an indeclinable meaning (asaṅkhyekatthasaññā) is made. When a sense of one meaning is made, the meaning of the case endings used for the meaning of the sentence is expressed by a word of one meaning. Then the case endings are called 'expressed meaning' (vuttatthā).

Ở đây, adhito si, theo quy tắc ‘asaṅkhyehi sabbāsa’ thì có sự lược bỏ, itthito su, câu là ‘adhi itthīsū’, và ý nghĩa của nó, do là hợp từ vĩnh viễn (niccasamāsa), phải được phân tích bằng một từ khác: ‘câu chuyện diễn ra trong phụ nữ’ hoặc ‘lời nói được nói trong phụ nữ’ hoặc ‘lời nói diễn ra trong phụ nữ’, sau đó theo quy tắc trước đó thì có sự hợp nhất nghĩa, và theo quy tắc này thì có sự hợp nhất nghĩa của asaṅkhya, và khi sự hợp nhất nghĩa đã được thực hiện, ý nghĩa của các cách được sử dụng cho ý nghĩa của câu được diễn đạt bằng từ hợp nhất nghĩa, khi đó các cách được gọi là đã được nói đến.

2269

Idāni vuttatthānaṃ appayogārahattā lopavidhānamāha.

Now, because those with expressed meaning are unworthy of usage, it states the rule for elision.

Bây giờ, vì những từ đã được nói đến không còn phù hợp để sử dụng, (ngài) nói về quy tắc lược bỏ.

2270

333. Ekatthatāyaṃ^* .

333. In the state of having one meaning (ekatthatāyaṃ).

333. Trong Ekatthatā (đồng nhất nghĩa).

2271

Eko attho yesaṃ tāni ekatthāni, ‘attho’ti cettha padantare kattu, kammādibhāvena vidheyyo padhānattho eva veditabbo.

Those which have one meaning are ekatthāni. Here, by 'meaning' (attho), only the primary meaning, which is to be understood in relation to other words as agent or object etc., should be known.

Những từ có một nghĩa là ekattha (đồng nhất nghĩa). Ở đây, với từ ‘nghĩa’, chỉ nên hiểu là nghĩa chính yếu cần được xác định với tư cách chủ từ, túc từ, v.v., trong các từ khác.

Tathā hi ‘rājaputto’ti ettha puttasaddattho eva tathāvidheyyo hoti, na rājasaddattho, sabbañca vacanavākyaṃ nāma vidheyyatthehi eva sijjhati, no aññathā, yasmā ca ‘rājaputto’ti etaṃ puttasaddatthasseva nāmaṃ hoti, na rājasaddatthassa, tasmā eko padhānabhūto puttasaddattho eva tesaṃ dvinnaṃ saddānaṃ attho nāma hoti, na rājasaddatthoti, ekatthānaṃ bhāvo ekatthatā, ekatthībhāvoti vuttaṃ hoti.

Indeed, in 'rājaputto', only the meaning of the word putta (son) is thus primary, not the meaning of the word rāja (king). Every utterance and sentence is accomplished only by primary meanings, not otherwise. And because 'rājaputto' is the name only of the meaning of the word putta, not of the meaning of the word rāja, therefore, only the one primary meaning of the word putta is the meaning of those two words, not the meaning of the word rāja. The state of having one meaning is ekatthatā; it is said to be the state of being one in meaning (ekatthībhāva).

Thật vậy, trong ‘rājaputto’ (con trai của vua), chỉ có nghĩa của từ putta (con trai) là cái được xác định như vậy, chứ không phải nghĩa của từ rāja (vua). Và tất cả các câu từ đều được thành lập bởi các nghĩa được xác định, chứ không phải cách khác. Vì ‘rājaputto’ là tên của nghĩa từ putta, chứ không phải của nghĩa từ rāja, nên chỉ có nghĩa từ putta là chính yếu, là nghĩa của hai từ đó, chứ không phải nghĩa từ rāja. Trạng thái của các ekattha (từ đồng nhất nghĩa) là ekatthatā (đồng nhất nghĩa), được gọi là ekatthībhāva (trở thành đồng nhất nghĩa).

So tividho samāso, taddhito, dhātupaccayanto cāti.

That is of three kinds: a compound (samāso), a derivative (taddhito), and a verbal stem with suffix (dhātupaccayanto).

Nó có ba loại: samāsa (ghép từ), taddhita (từ phái sinh), và dhātupaccayanta (từ có hậu tố động từ).

Tissaṃ tividhāyaṃ ekatthatāyaṃ sabbāsaṃ vuttatthānaṃ syādivibhattīnaṃ lopo hotīti iminā sussa lopo.

In that three-fold state of having one meaning, there is elision of all the case endings (syādīvibhattī) that have an expressed meaning; by this, the su is elided.

Trong ba loại ekatthatā này, sự lược bỏ tất cả các biến cách syādi của các từ đã được nói đến xảy ra theo quy tắc này, (và) sự lược bỏ của su (biến cách số ít chủ cách).

Bahulādhikārattā pana aluttasamāsopi dissati.

However, due to the prevalence rule (bahulādhikāra), unelided compounds (aluttasamāsa) are also seen.

Tuy nhiên, do thẩm quyền của bahula (đa số), samāsa không lược bỏ (aluttasamāsa) cũng được thấy.

2272

334. Taṃ napuṃsakaṃ^* .

334. That is neuter.

334. Nó là giống trung tính.

2273

Taṃ asaṅkhyaṃ nāma ekatthaṃ napuṃsakaṃ hotīti iminā adhitthīsaddassa napuṃsakabhāvaṃ katvā tato syādyuppatti.

That indeclinable (asaṅkhya) meaning becomes neuter; by this, the word adhitthi becomes neuter, and then the case endings syādi are formed from it.

Nó, cái ekattha (đồng nhất nghĩa) không biến cách, là giống trung tính. Theo quy tắc này, sau khi biến từ adhitthī thành giống trung tính, các biến cách syādi được tạo ra từ đó.

2274

335. Syādīsu rasso^* .

335. Shortening of vowels in syādi endings.

335. Rasso (ngắn hóa) trong syādi.

2275

Napuṃsakassa ekatthassa rasso hoti syādīsu vibhattīsūti iminā īkārassa rasso.

The vowel of a neuter word with one meaning becomes short when syādi case endings follow; by this, the long ī becomes short.

Rasso xảy ra cho ekattha (đồng nhất nghĩa) giống trung tính trong các biến cách syādi. Theo quy tắc này, īkāra (âm i dài) được ngắn hóa.

2276

336. Pubbasmāmādito^* .

336. From pubbasmā and others.

336. Từ pubbasmāmādi.

2277

Pubbaamādi nāma pubbapadatthapadhānabhūto asaṅkhyasamāso vuccati, tato parāsaṃ sabbāsaṃ vibhattīnaṃ lopo hoti, ādisaddena cettha paṭhamāvibhattipi gayhati.

Pubbaamādi refers to an indeclinable compound (asaṅkhyasamāsa) where the meaning of the prior word is primary. From that, all subsequent case endings are elided. Here, by the word 'ādi' (etc.), the first case ending (paṭhamāvibhatti) is also included.

Pubbaamādi được gọi là samāsa không biến cách mà trong đó nghĩa của từ đứng trước là chính yếu. Tất cả các biến cách theo sau từ đó đều bị lược bỏ. Ở đây, với từ ‘ādi’ (v.v.), biến cách paṭhamā (chủ cách) cũng được bao gồm.

Atha vā amādi vuccati tappuriso, tato pubbaṃ nāma asaṅkhyasamāso, iti amādito pubbabhūtā asaṅkhyekatthā parāsaṃ sabbāsaṃ vibhattīnaṃ lopo hotīti iminā adhitthisaddato sabbavibhattīnaṃ lopo.

Alternatively, amādi refers to a Tatpurisa compound; pubba (prior) refers to an indeclinable compound. Thus, from an indeclinable meaning (asaṅkhyekattha) prior to amādi, all subsequent case endings are elided; by this, all case endings from the word adhitthi are elided.

Hoặc, amādi được gọi là tappurisa (ghép từ phụ thuộc), và pubba (trước) là samāsa không biến cách. Vì vậy, theo quy tắc này, tất cả các biến cách theo sau ekattha không biến cách đứng trước amādi đều bị lược bỏ, (và) tất cả các biến cách từ adhitthī đều bị lược bỏ.

2278

Adhitthi tiṭṭhati, itthīsu pavattā kathā tiṭṭhatīti attho.

Adhitthi tiṭṭhati, meaning "a talk occurring among women stands."

Adhitthi tiṭṭhati: (Nghĩa là) câu chuyện về phụ nữ tồn tại.

Adhitthi tiṭṭhanti, itthīsu pavattā kathāyo tiṭṭhantīti attho.

Adhitthi tiṭṭhanti, meaning "talks occurring among women stand."

Adhitthi tiṭṭhanti: (Nghĩa là) những câu chuyện về phụ nữ tồn tại.

Esa nayo sesavibhattīsu sesavacanesu sesaliṅgesu ca.

This method applies to the remaining case endings, remaining numbers, and remaining genders.

Quy tắc này cũng áp dụng cho các biến cách, số và giống còn lại.

Evaṃ sabbaliṅgesu sabbavibhattīsu sabbavacanesu ca ekeneva rūpena tiṭṭhati, tasmā ayaṃ samāso rūpavikārarahitattā ‘abyayībhāvo’ti vuccati.

Thus, it remains in one form across all genders, all case endings, and all numbers. Therefore, this compound is called an 'abyayībhāva' due to its lack of morphological change.

Như vậy, nó tồn tại với một hình thức duy nhất trong tất cả các giống, tất cả các biến cách và tất cả các số. Do đó, samāsa này được gọi là ‘abyayībhāva’ (ghép từ bất biến) vì không có sự thay đổi hình thức.

2279

Ettha ca vibhatyattho nāma ‘‘adhitthi, bahigāmaṃ, uparigaṅga’’ miccādīsu sampatyādīhi visesatthehi rahito kevalo vibhattīnaṃ attho vuccati.

Here, the meaning of the case ending in expressions like "adhitthi, bahigāmaṃ, uparigaṅgaṃ" refers to the bare meaning of the case endings, devoid of specific meanings like 'proximity' (sampatti) etc.

Ở đây, nghĩa của biến cách, trong các trường hợp như ‘‘adhitthi, bahigāmaṃ, uparigaṅga’’, được gọi là nghĩa thuần túy của biến cách, không có các nghĩa đặc biệt như sampatti (đạt được), v.v.

Viggahe pana ‘‘kathā, pavattā’’ iccādīni samāsasāmatthiyena viditāni atthapadāni nāma, adhisaddassa atthapadānītipi vadanti.

In the analysis, however, words like "kathā, pavattā" are understood as meaning-words known by the power of the compound; some also call them meaning-words of the prefix adhi.

Trong viggaha (phân tích), các từ nghĩa như ‘‘kathā, pavattā’’ được biết đến nhờ sức mạnh của samāsa. Một số người cũng gọi chúng là các từ nghĩa của adhi.

Evaṃ adhikumāri, adhivadhu, adhijambuiccādi.

Similarly, adhikumāri, adhivadhu, adhijambu and so on.

Tương tự, adhikumāri, adhivadhu, adhijambu, v.v.

2280

Attani pavatto dhammo, pavattā vādhammāti atthe vibhattīnaṃ lope kate adhiattasaddassa napuṃsakabhāvaṃ katvā tato syādyuppatti, ‘pubbasmāmādito’ti syādīnaṃ lope sampatte –

In the meaning "a phenomenon occurring in oneself" or "phenomena that have occurred," after the elision of the case endings, the word adhiatta is made neuter, and then syādi case endings are produced. When the elision of syādi is due to 'pubbasmāmādito'—

Trong nghĩa ‘pháp tồn tại trong tự ngã’ hoặc ‘những pháp tồn tại’, sau khi các biến cách bị lược bỏ, từ adhiatta được biến thành giống trung tính, và từ đó các biến cách syādi được tạo ra. Khi sự lược bỏ syādi được áp dụng bởi ‘pubbasmāmādito’ —

2281

337. Nātomapañcamiyā^* .

337. Not from a-ending words to the fifth case.

337. Không phải từ akāranta (kết thúc bằng a) trừ pañcamī (ngũ cách).

2282

Akārantamhā asaṅkhyekatthā paraṃ sabbāsaṃ vibhattīnaṃ lopo na hoti, pañcamīvajjitānaṃ vibhattīnaṃ aṃ hoti.

From an indeclinable word (asaṅkhyekattha) ending in a, there is no elision of subsequent case endings. The case endings, except for the fifth case, become aṃ.

Sự lược bỏ tất cả các biến cách theo sau ekattha không biến cách kết thúc bằng akāranta không xảy ra. Các biến cách, ngoại trừ pañcamī, trở thành aṃ.

2283

Ajjhattaṃ dhammo jāyati, ajjhattaṃ dhammā jāyanti, ajjhattaṃ dhammaṃ passati, ajjhattaṃ dhamme passanti.

A phenomenon arises within oneself (ajjhattaṃ dhammo jāyati); phenomena arise within oneself (ajjhattaṃ dhammā jāyanti); one sees a phenomenon within oneself (ajjhattaṃ dhammaṃ passati); they see phenomena within oneself (ajjhattaṃ dhamme passanti).

Ajjhattaṃ dhammo jāyati (pháp sinh khởi bên trong), ajjhattaṃ dhammā jāyanti (các pháp sinh khởi bên trong), ajjhattaṃ dhammaṃ passati (thấy pháp bên trong), ajjhattaṃ dhamme passanti (thấy các pháp bên trong).

2284

Apañcamiyāti kiṃ?

Why 'except for the fifth case'?

Tại sao lại là ‘không phải pañcamī’?

Ajjhattā apeti, ajjhattehi apeti.

One departs from within oneself (ajjhattā apeti); one departs from phenomena within oneself (ajjhattehi apeti).

Ajjhattā apeti (rời khỏi bên trong), ajjhattehi apeti (rời khỏi bên trong).

2285

338. Vā tatiyāsattamīnaṃ^* .

338. Alternatively for the third and seventh cases.

338. Hoặc tatiyā (tam cách) và sattamī (thất cách).

2286

Akārantamhā asaṅkhyekatthā paraṃ tatiyā, sattamīnaṃ vikappena aṃ hoti.

From an indeclinable word (asaṅkhyekattha) ending in a, the third and seventh case endings optionally become aṃ.

Tatiyā và sattamī theo sau ekattha không biến cách kết thúc bằng akāranta tùy chọn trở thành aṃ.

2287

Ajjhattaṃ dhammena vattati ajjhattena vā, ajjhattaṃ dhammehi vattati ajjhattehi vā, ajjhattaṃ dhammassa deti, ajjhattaṃ dhammānaṃ deti, ajjhattā dhammā apeti, ajjhattehi dhammehi apeti, ajjhattaṃ dhammassa santakaṃ, ajjhattaṃ dhammānaṃ santakaṃ, ajjhattaṃ dhamme tiṭṭhati ajjhatte vā, ajjhattaṃ dhammesu tiṭṭhati ajjhattesu vā.

One acts by a phenomenon within oneself (ajjhattaṃ dhammena vattati) or by oneself (ajjhattena vā); one acts by phenomena within oneself (ajjhattaṃ dhammehi vattati) or by oneself (ajjhattehi vā); one gives to a phenomenon within oneself (ajjhattaṃ dhammassa deti); one gives to phenomena within oneself (ajjhattaṃ dhammānaṃ deti); a phenomenon departs from within oneself (ajjhattā dhammā apeti); phenomena depart from within oneself (ajjhattehi dhammehi apeti); a phenomenon within oneself belongs to (ajjhattaṃ dhammassa santakaṃ); phenomena within oneself belong to (ajjhattaṃ dhammānaṃ santakaṃ); one stands in a phenomenon within oneself (ajjhattaṃ dhamme tiṭṭhati) or in oneself (ajjhatte vā); one stands in phenomena within oneself (ajjhattaṃ dhammesu tiṭṭhati) or in oneself (ajjhattesu vā).

Ajjhattaṃ dhammena vattati (hành xử bằng pháp bên trong) hoặc ajjhattena, ajjhattaṃ dhammehi vattati (hành xử bằng các pháp bên trong) hoặc ajjhattehi, ajjhattaṃ dhammassa deti (cho pháp bên trong), ajjhattaṃ dhammānaṃ deti (cho các pháp bên trong), ajjhattā dhammā apeti (rời khỏi pháp bên trong), ajjhattehi dhammehi apeti (rời khỏi các pháp bên trong), ajjhattaṃ dhammassa santakaṃ (cái thuộc về pháp bên trong), ajjhattaṃ dhammānaṃ santakaṃ (cái thuộc về các pháp bên trong), ajjhattaṃ dhamme tiṭṭhati (an trú trong pháp bên trong) hoặc ajjhatte, ajjhattaṃ dhammesu tiṭṭhati (an trú trong các pháp bên trong) hoặc ajjhattesu.

Ettha ca ‘ajjhattaṃ dhammo’ti ajjhattabhūto dhammo, ‘ajjhattaṃ dhammā’ti ajjhattabhūtā dhammā iccādinā attho veditabbo.

Here, 'ajjhattaṃ dhammo' should be understood as "the phenomenon that is within oneself," 'ajjhattaṃ dhammā' as "the phenomena that are within oneself," and so on.

Ở đây, ‘ajjhattaṃ dhammo’ nên được hiểu là pháp ở bên trong, ‘ajjhattaṃ dhammā’ là các pháp ở bên trong, v.v.

Attānaṃ adhikicca pavatto pavattāti vā vuttepi attassa ādhārabhāvo sijjhatiyeva.

Even if one says "occurring with respect to oneself" or "that which has occurred," the sense of self as a basis is still established.

Ngay cả khi nói ‘attānaṃ adhikicca pavatto’ (cái tồn tại dựa trên tự ngã) hoặc ‘pavattā’, trạng thái là nền tảng của tự ngã vẫn được thiết lập.

Evaṃ adhicittaṃ, attani visuṃ visuṃ pavattaṃ pavattāni vā paccattaṃ.

Similarly, adhicittaṃ; paccattaṃ means "occurring separately, separately in oneself" or "having occurred."

Tương tự, adhicittaṃ (tâm cao thượng), paccattaṃ (riêng biệt) là cái tồn tại riêng biệt trong tự ngã, hoặc những cái tồn tại riêng biệt.

Ettha ca ‘‘ajjhattaṃ abhinivisitvā ajjhattaṃ vuṭṭhāti, bahiddhā abhinivisitvā ajjhattaṃ vuṭṭhātī’’ti^* pāṭho atthi, tasmā pañcamiyā aṃbhāvavajjanaṃ appakattāti daṭṭhabbaṃ.

Here, there is the reading: "having become fixed on the internal, one arises internally; having become fixed on the external, one arises internally." Therefore, the avoidance of aṃ for the fifth case should be considered rare.

Ở đây, có đoạn văn ‘‘ajjhattaṃ abhinivisitvā ajjhattaṃ vuṭṭhāti, bahiddhā abhinivisitvā ajjhattaṃ vuṭṭhātī’’ (sau khi cố chấp vào bên trong, khởi lên bên trong; sau khi cố chấp vào bên ngoài, khởi lên bên trong). Do đó, cần phải thấy rằng sự tránh biến pañcamī thành aṃ là không đáng kể.

‘‘Ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā’’ti^* pāṭho atthi, tasmā paṭhamādīnampi vikappo labbhatīti.

There is also the reading: "internal phenomena, external phenomena." Therefore, an option is also obtained for the first and other cases.

Có đoạn văn ‘‘Ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā’’ (các pháp bên trong, các pháp bên ngoài). Do đó, sự tùy chọn cũng được tìm thấy cho paṭhamā (chủ cách) và các biến cách khác.

2288

Sampattiatthe –

In the meaning of 'proximity' (sampatti)—

Trong nghĩa sampatti (đạt được) —

2289

Sampannaṃ brahmaṃ sabrahmaṃ, ‘brahma’nti vedo vuccati.

Sabrahmaṃ means "complete with Brahma"; brahma is said to be the Veda.

Sampannaṃ brahmaṃ sabrahmaṃ (đạt được brahma). ‘Brahma’ được gọi là Veda.

Ettha ca ‘akāle sakatthassā’ti suttena sahasaddassa sādeso, bhikkhānaṃ samiddhi subhikkhaṃ, ‘syādīsu rasso’ti suttena katanapuṃsakassa rassattaṃ.

Here, by the rule 'akāle sakatthassā', the word saha changes to sa. Subhikkhaṃ means "abundance for bhikkhus." By the rule 'syādīsu rasso', the neuter word undergoes shortening.

Ở đây, theo quy tắc ‘akāle sakatthassā’, sa của sahasadda (từ saha) được thay bằng sā. Subhikkhaṃ (thời kỳ sung túc) là sự sung túc của các tỳ khưu. Theo quy tắc ‘syādīsu rasso’, từ giống trung tính được ngắn hóa.

2290

Samīpe –

In the meaning of 'nearness' (samīpe)—

Trong samīpa (gần) —

2291

Nagarassa samīpaṃ upanagaraṃ, kumbhassa samīpaṃ upakumbhaṃ, maṇikāya samīpaṃ upamaṇikaṃ, vadhuyā samīpaṃ upavadhu, gunnaṃ samīpaṃ upagu, ‘gossū’ti suttena ossa uttaṃ.

Upanagaraṃ means "near a city"; upakumbhaṃ means "near a pot"; upamaṇikaṃ means "near a jewel"; upavadhu means "near a bride"; upagu means "near cows." By the rule 'gossū', the o becomes u.

Nagarassa samīpaṃ upanagaraṃ (gần thành phố), kumbhassa samīpaṃ upakumbhaṃ (gần cái bình), maṇikāya samīpaṃ upamaṇikaṃ (gần viên ngọc), vadhuyā samīpaṃ upavadhu (gần cô dâu), gunnaṃ samīpaṃ upagu (gần bò). Theo quy tắc ‘gossū’, o được thay bằng u.

2292

Sākalye –

In the meaning of 'completeness' (sākalye)—

Trong sākalya (toàn bộ) —

2293

Tiṇena saha sakalaṃ satiṇaṃ, tiṇena saddhiṃ sakalaṃ vatthuṃ ajjhoharatīti attho.

Satiṇaṃ means "complete with grass." This means "he consumes the entire object together with the grass."

Tiṇena saha sakalaṃ satiṇaṃ (toàn bộ cùng với cỏ). Nghĩa là nuốt toàn bộ vật thể cùng với cỏ.

Sahasaddassa sādeso.

The word saha changes to sa.

Sa của sahasadda được thay bằng sā.

2294

Abhāve –

In the meaning of 'absence' (abhāve)—

Trong abhāva (không có) —

2295

Makkhikānaṃ abhāvo nimmakkhikaṃ, darathānaṃ abhāvo niddarathaṃ, bhikkhānaṃ abhāvo dubbhikkhaṃ, abhāvatthopi dusaddo atthi.

Nimmakkhikaṃ means "absence of flies"; niddarathaṃ means "absence of distress"; dubbhikkhaṃ means "absence of bhikkhus." The word dus also has the meaning of absence.

Makkhikānaṃ abhāvo nimmakkhikaṃ (không có ruồi), darathānaṃ abhāvo niddarathaṃ (không có phiền não), bhikkhānaṃ abhāvo dubbhikkhaṃ (không có tỳ khưu, tức là nạn đói). Từ dus cũng có nghĩa là abhāva.

Yathā?

How?

Như thế nào?

Dussīlo duppaññoti.

Dussīlo (immoral), duppañño (unwise).

Kẻ ác giới, kẻ kém trí tuệ.

Ettha ca ‘sampannaṃ brahma’ntiādinā saddabyākaraṇesu atthavacanaṃ saddatthavibhāvanamattaṃ.

Here, the explanation of meaning in grammatical treatises, like ‘sampannaṃ brahma’ (endowed with brahmā), is merely for clarifying the meaning of words.

Ở đây, sự giải thích ý nghĩa trong các ngữ pháp học như ‘sampannaṃ brahma’ v.v. chỉ là sự làm rõ nghĩa của từ.

Suttantesu pana imesaṃ padānaṃ yuttaṃ abhidheyyatthaṃ ñatvā tadanurūpaṃ atthavacanampi veditabbaṃ.

However, in the Suttas, one should understand the appropriate intended meaning of these terms and interpret their meaning accordingly.

Nhưng trong các kinh điển, sau khi biết ý nghĩa thích hợp được biểu thị của những từ này, sự giải thích ý nghĩa phù hợp với điều đó cũng cần phải được biết.

2296

Yathāsaddatthe –

In the sense of fitness (yathā-sadda) –

Trong ý nghĩa của yathā –

2297

Rūpassa sabhāvassa yogyaṃ anurūpaṃ, attānaṃ attānaṃ paṭicca pavattaṃ paccattaṃ, aḍḍhamāsaṃ aḍḍhamāsaṃ anugataṃ anvaḍḍhamāsaṃ, gharaṃ gharaṃ anugataṃ anugharaṃ, vassaṃ vassaṃ anugataṃ anuvassaṃ, jeṭṭhānaṃ anupubbaṃ anujeṭṭhaṃ, sattiyā anurūpaṃ yathāsatti, balassa anurūpaṃ yathābalaṃ, kamassa anurūpaṃ yathākkamaṃ.

Appropriate to the nature of form (rūpa) is anurūpaṃ; occurring individually, depending on each one, is paccattaṃ; following half-month by half-month is anvaḍḍhamāsaṃ; following house by house is anugharaṃ; following year by year is anuvassaṃ; in succession to the elders is anujeṭṭhaṃ; according to one's power is yathāsatti; according to one's strength is yathābalaṃ; according to one's sequence is yathākkamaṃ.

Phù hợp với bản chất của sắc là anurūpaṃ, tự mình nương tựa vào chính mình mà diễn tiến là paccattaṃ, đi theo nửa tháng từng nửa tháng là anvaḍḍhamāsaṃ, đi theo từng nhà là anugharaṃ, đi theo từng năm là anuvassaṃ, theo thứ tự của các trưởng lão là anujeṭṭhaṃ, phù hợp với năng lực là yathāsatti, phù hợp với sức mạnh là yathābalaṃ, phù hợp với thứ tự là yathākkamaṃ.

Evaṃ yathāsaṅkhyaṃ, yathālābhaṃ.

Similarly, yathāsaṅkhyaṃ (according to number), yathālābhaṃ (according to gain).

Cũng vậy, yathāsaṅkhyaṃ, yathālābhaṃ.

Sotassa paṭilomaṃ paṭisotaṃ, paṭivātaṃ, paṭisaddaṃ.

Against the stream is paṭisotaṃ; against the wind is paṭivātaṃ; against the sound is paṭisaddaṃ.

Ngược dòng là paṭisotaṃ, ngược gió là paṭivātaṃ, ngược tiếng vang là paṭisaddaṃ.

2298

Pacchāpadatthe –

In the sense of 'behind' –

Trong ý nghĩa của pacchāpada –

2299

Rathassa pacchā anurathaṃ.

Behind the chariot is anurathaṃ.

Phía sau xe là anurathaṃ.

2300

Yugabhūto padattho yugapadattho, sahabhāvīatthadvayassetaṃ nāmaṃ.

The meaning of "simultaneous" is yugapadattho; this is the name for two co-existent meanings.

Ý nghĩa từ yugabhūta là yugapadattho, đây là tên gọi của hai ý nghĩa cùng hiện hữu.

Tattha asaniphalena saha pavattaṃ cakkaṃ sacakkaṃ, gadāvudhena yugaḷapavattaṃ vāsudevassa cakkāvudhantipi vadanti^* , sahassa sattaṃ.

There, a wheel (cakka) existing with a thunderbolt is sacakkaṃ; they also say that the wheel-weapon of Vāsudeva co-exists with a mace-weapon, it means the existence of 'with'.

Ở đây, bánh xe cùng với quả sấm sét hiện hữu là sacakkaṃ, họ cũng nói rằng bánh xe vũ khí của Vāsudeva cùng hiện hữu với cây chùy là cakkāvudhanti,^*, sahassa sattaṃ.

2301

339. Yathā natulye^* .

339. Yathā not in the sense of 'equal'.

339. Yathā natulye.

2302

Tulyato aññasmiṃ atthe pavatto yathāsaddo syādinā saha ekattho hoti^* .

The word yathā, when used in a sense other than 'equal', has the same meaning as syādinā.

Từ yathā, được sử dụng trong ý nghĩa khác với sự tương đồng, trở thành một với syādi.

2303

Yathāsatti, yathābalaṃ, yathākkamaṃ, ye ye vuḍḍhā yathāvuḍḍhaṃ, vuḍḍhānaṃ paṭipāṭi vā yathāvuḍḍhaṃ.

According to power is yathāsatti; according to strength is yathābalaṃ; according to sequence is yathākkamaṃ; whoever are the elders, according to their eldership is yathāvuḍḍhaṃ; or the succession of elders is yathāvuḍḍhaṃ.

Yathāsatti, yathābalaṃ, yathākkamaṃ, những người lớn tuổi nào là yathāvuḍḍhaṃ, hoặc thứ tự của những người lớn tuổi là yathāvuḍḍhaṃ.

2304

Natulyeti kiṃ?

Why "not in the sense of 'equal'"?

Tại sao lại là Natulyeti?

Yathā devadatto, tathā yaññadatto.

As Devadatta is, so is Yaññadatta.

Như Devadatta, cũng vậy Yaññadatta.

2305

340. Yāvāvadhāraṇe^* .

340. Yāva in the sense of 'limitation'.

340. Yāvāvadhāraṇe.

2306

Avadhāraṇaṃ vuccati paricchindanaṃ, avadhāraṇe pavatto yāvasaddo syādinā saha ekattho bhavati.

Limitation is called paricchindanaṃ; the word yāva, when used in the sense of limitation, has the same meaning as syādinā.

Avadhāraṇa được gọi là sự giới hạn, từ yāva, được sử dụng trong ý nghĩa giới hạn, trở thành một với syādi.

2307

Yattakaṃ attho vattatīti yāvadatthaṃ, dāgamo.

As much meaning as exists is yāvadatthaṃ, with the increment of 'd'.

Ý nghĩa bao nhiêu thì hiện hữu là yāvadatthaṃ, có sự thêm vào âm dā.

Yattakaṃ jīvo vattatīti yāvajīvaṃ, yattakaṃ āyu vattatīti yāvatāyukaṃ, takāra, kakārā āgamā.

As long as life exists is yāvajīvaṃ; as long as life (span) exists is yāvatāyukaṃ, with the increments of 'ta' and 'ka'.

Mạng sống bao nhiêu thì hiện hữu là yāvajīvaṃ, tuổi thọ bao nhiêu thì hiện hữu là yāvatāyukaṃ, các âm takāra, kakāra được thêm vào.

2308

341. Parāpābahitiropurepacchā vā pañcamyā^* .

341. Pari, apa, ā, bahi, tiro, pure, pacchā optionally with the fifth case.

341. Parāpābahitiropurepacchā vā pañcamyā.

2309

Pari, apa, āiccādayo saddā pañcamyantena syādinā saha ekatthā bhavanti vā.

The words pari, apa, ā, etc., optionally have the same meaning as syādinā in the fifth case.

Các từ pari, apa, ā v.v. cùng với syādi ở thể ngũ cách trở thành một hoặc không.

2310

Pabbatato pari samantā vassīti devo paripabbataṃ paripabbatā vā, pabbataṃ vajjetvā vassīti attho.

If it rains all around the mountain (pabbata) from the mountain, it is paripabbataṃ or paripabbatā; it means it rains excluding the mountain.

Trời mưa khắp núi là paripabbataṃ hoặc paripabbatā, nghĩa là trời mưa trừ núi.

Pabbatato bahiddhā apapabbataṃ apapabbatā vā, pāṭaliputtato bahiddhā vassīti devo āpāṭaliputtaṃ āpāṭaliputtā vā, ākumārehi kaccāyanassa yaso vattatīti ākumāraṃ ākumārā vā, ābhavaggā bhagavato yaso vattatīti ābhavaggaṃ ābhavaggā vā, āpāṇakoṭiyā saraṇagamanaṃ vattatīti āpāṇakoṭikaṃ, kāgamo.

Outside the mountain (pabbata) is apapabbataṃ or apapabbatā; if it rains outside Pāṭaliputta, it is āpāṭaliputtaṃ or āpāṭaliputtā; Kaccāyana's fame exists up to boys, it is ākumāraṃ or ākumārā; the Blessed One's fame exists up to the highest existence (bhavagga), it is ābhavaggaṃ or ābhavaggā; taking refuge exists up to the tip of life (pāṇakoṭi), it is āpāṇakoṭikaṃ, with the increment of 'kā'.

Bên ngoài núi là apapabbataṃ hoặc apapabbatā, trời mưa bên ngoài Pāṭaliputta là āpāṭaliputtaṃ hoặc āpāṭaliputtā, danh tiếng của Kaccāyana lan rộng đến các trẻ em là ākumāraṃ hoặc ākumārā, danh tiếng của Đức Thế Tôn lan rộng đến tận cõi Hữu Đỉnh là ābhavaggaṃ hoặc ābhavaggā, sự quy y diễn ra cho đến cuối đời là āpāṇakoṭikaṃ, có sự thêm vào âm kā.

Gāmato bahi bahigāmaṃ bahigāmā vā, evaṃ bahinagaraṃ, bahileṇaṃ, pabbatato tiro tiropabbataṃ tiropabbatā vā, evaṃ tiropākāraṃ, tirokuṭṭaṃ.

Outside the village (gāma) is bahigāmaṃ or bahigāmā; similarly, bahinagaraṃ (outside the city), bahileṇaṃ (outside the cave); beyond the mountain (pabbata) is tiropabbataṃ or tiropabbatā; similarly, tiropākāraṃ (beyond the wall), tirokuṭṭaṃ (beyond the house wall).

Bên ngoài làng là bahigāmaṃ hoặc bahigāmā, cũng vậy bahinagaraṃ, bahileṇaṃ, bên kia núi là tiropabbataṃ hoặc tiropabbatā, cũng vậy tiropākāraṃ, tirokuṭṭaṃ.

Ettha ca ‘tiro’ti parabhāgo vuccati.

And here, 'tiro' means the other side.

Ở đây, ‘tiro’ được gọi là phần bên kia.

Bhattamhā pure purebhattaṃ purebhattā vā, aruṇamhā pure purāruṇaṃ purāruṇā vā, bhattassa pacchā pacchābhattaṃ pacchābhattā vā.

Before the meal (bhatta) is purebhattaṃ or purebhattā; before dawn (aruṇa) is purāruṇaṃ or purāruṇā; after the meal (bhatta) is pacchābhattaṃ or pacchābhattā.

Trước bữa ăn là purebhattaṃ hoặc purebhattā, trước bình minh là purāruṇaṃ hoặc purāruṇā, sau bữa ăn là pacchābhattaṃ hoặc pacchābhattā.

2311

342. Samīpāyāmesvanu^* .

342. Anu in the sense of 'proximity' and 'extension'.

342. Samīpāyāmesvanu.

2312

Samīpe āyāme ca pavatto anusaddo syādinā saha ekattho bhavati vā.

The word anu, when used in the sense of proximity and extension, optionally has the same meaning as syādinā.

Từ anu, được sử dụng trong ý nghĩa gần và kéo dài, trở thành một với syādi hoặc không.

2313

Vanassa samīpaṃ anuvanaṃ, asani anuvanaṃ gatā, gaṅgaṃ anuyātā anugaṅgaṃ, bārāṇasī.

Near the forest (vana) is anuvanaṃ; a thunderbolt went near the forest; followed along the Gaṅgā (river) is anugaṅgaṃ, Bārāṇasī.

Gần rừng là anuvanaṃ, sấm sét đi dọc rừng, Bārāṇasī đi dọc sông Gaṅgā là anugaṅgaṃ.

2314

343. Oro pari paṭi pāre majjhe heṭṭhuddhādhonto vā chaṭṭhiyā^* .

343. Oro, pari, paṭi, pāre, majjhe, heṭṭhā, uddhaṃ, adho, anto optionally with the sixth case.

343. Oro pari paṭi pāre majjhe heṭṭhuddhādhonto vā chaṭṭhiyā.

2315

Orādayo saddā chaṭṭhīyantena syādinā saha ekatthā bhavanti vā.

The words ora, etc., optionally have the same meaning as syādinā in the sixth case.

Các từ orādayo cùng với syādi ở thể lục cách trở thành một hoặc không.

2316

Ettha ca ore, pāre, majjhesaddesu ‘tadaminādīnī’ti suttena ekāro, gaṅgāya oraṃ oregaṅgaṃ, sikharassa upari uparisikharaṃ.

And here, in the words ore, pāre, majjhe, the 'e' comes from the rule "tadaminādīni"; on this side of the Gaṅgā is oregaṅgaṃ; above the peak (sikhara) is uparisikharaṃ.

Ở đây, trong các từ ore, pāre, majjhe, có ekāro bởi quy tắc ‘tadaminādīnī’, bên này sông Gaṅgā là oregaṅgaṃ, phía trên đỉnh là uparisikharaṃ.

Evaṃ uparipāsādaṃ, uparimañcaṃ, uparipabbataṃ, sotassa paṭilomaṃ paṭisotaṃ.

Similarly, uparipāsādaṃ (above the palace), uparimañcaṃ (above the couch), uparipabbataṃ (above the mountain); against the stream (sota) is paṭisotaṃ.

Cũng vậy uparipāsādaṃ, uparimañcaṃ, uparipabbataṃ, ngược dòng là paṭisotaṃ.

Evaṃ paṭivātaṃ, yamunāya pāraṃ pāreyamunaṃ, gaṅgāya majjhaṃ majjhegaṅgaṃ, pāsādassa heṭṭhā heṭṭhāpāsādaṃ, heṭṭhāmañcaṃ, gaṅgāya uddhaṃ uddhaṃgaṅgaṃ, gaṅgāya adho adhogaṅgaṃ, pāsādassa anto antopāsādaṃ.

Similarly, paṭivātaṃ (against the wind); on the other side of the Yamunā is pāreyamunaṃ; in the middle of the Gaṅgā is majjhegaṅgaṃ; below the palace (pāsāda) is heṭṭhāpāsādaṃ; below the couch is heṭṭhāmañcaṃ; above the Gaṅgā is uddhaṃgaṅgaṃ; below the Gaṅgā is adhogaṅgaṃ; inside the palace is antopāsādaṃ.

Cũng vậy paṭivātaṃ, bên kia sông Yamunā là pāreyamunaṃ, giữa sông Gaṅgā là majjhegaṅgāṃ, phía dưới lâu đài là heṭṭhāpāsādaṃ, phía dưới giường là heṭṭhāmañcaṃ, phía trên sông Gaṅgā là uddhaṃgaṅgāṃ, phía dưới sông Gaṅgā là adhogaṅgāṃ, bên trong lâu đài là antopāsādaṃ.

Evaṃ antogāmaṃ, antonagaraṃ, antovassaṃ.

Similarly, antogāmaṃ (inside the village), antonagaraṃ (inside the city), antovassaṃ (during the rains).

Cũng vậy antogāmaṃ, antonagaraṃ, antovassaṃ.

2317

Vāti kiṃ?

Why "optionally"?

Tại sao lại là Vā?

Gaṅgāoraṃ, majjhesamuddasmiṃ iccādi.

On this side of the Gaṅgā, in the middle of the ocean, etc.

Gaṅgāoraṃ, majjhesamuddasmiṃ v.v.

2318

344. Tiṭṭhagvādīni^* .

344. Tiṭṭhagu and so on.

344. Tiṭṭhagvādīni.

2319

Tiṭṭhaguiccādīni asaṅkhyekatthe sijjhanti.

Tiṭṭhagu and so on are formed in the sense of 'multitude' (asaṅkhya).

Tiṭṭhagu v.v. được thành lập trong ý nghĩa không đếm được.

2320

Tiṭṭhanti gāvo yasmiṃ kāle tiṭṭhagu, vahanti gāvoyasmiṃ kāle vahagu, ‘gossū’ti suttena ossa uttaṃ.

The time when cows stand still is tiṭṭhagu; the time when cows are yoked (vahanti) is vahagu; 'u' instead of 'o' from the rule "gossū".

Thời điểm mà bò đứng là tiṭṭhagu, thời điểm mà bò kéo là vahagu, có sự biến đổi từ ossa thành utta bởi quy tắc ‘gossū’.

Āyatiṃ yavo yasmiṃ kāleti āyatiyavo, khale yavo yasmiṃ kāleti khaleyavaṃ.

The time when barley (yava) is ripe is āyatiyavo; the time when barley is on the threshing floor (khala) is khaleyavaṃ.

Thời điểm mà lúa mạch sẽ đến là āyatiyavo, thời điểm mà lúa mạch trên sân là khaleyavaṃ.

Pubbapade vibhattialopo.

The elision of the case ending in the first member.

Có sự lược bỏ biến cách trong tiền tố.

Lunā yavā yasmiṃ kāleti lunayavaṃ, ettha ‘lunā’ti lāvitā, luyamānā yavā yasminti luyamānayavaṃ iccādi.

The time when barley is cut is lunayavaṃ; here, 'lunā' means "cut"; the time when barley is being cut is luyamānayavaṃ, etc.

Thời điểm mà lúa mạch được gặt là lunayavaṃ, ở đây ‘lunā’ có nghĩa là đã gặt, thời điểm mà lúa mạch đang được gặt là luyamānayavaṃ v.v.

2321

Tathā pāto nahānaṃ yasmiṃ kāleti pātanahānaṃ.

Similarly, the time of morning bath is pātanahānaṃ.

Cũng vậy, thời điểm mà tắm vào buổi sáng là pātanahānaṃ.

Evaṃ sāyanahānaṃ, pāto kammakaraṇakālo yasminti pātakālaṃ.

Similarly, sāyanahānaṃ (evening bath); the time when work is done in the morning is pātakālaṃ.

Cũng vậy sāyanahānaṃ, thời điểm mà việc làm được thực hiện vào buổi sáng là pātakālaṃ.

Evaṃ sāyakālaṃ, pāto vassati megho yasminti pātameghaṃ.

Similarly, sāyakālaṃ (evening time); the time when clouds rain in the morning is pātameghaṃ.

Cũng vậy sāyakālaṃ, thời điểm mà mây mưa vào buổi sáng là pātameghaṃ.

Evaṃ sāyameghaṃ, pāto gantabbo maggo yasminti pātamaggaṃ.

Similarly, sāyameghaṃ (evening cloud); the path to be traversed in the morning is pātamaggaṃ.

Cũng vậy sāyameghaṃ, thời điểm mà con đường cần đi vào buổi sáng là pātamaggaṃ.

Evaṃ sāyamaggaṃ iccādi.

Similarly, sāyamaggaṃ (evening path), etc.

Cũng vậy sāyamaggaṃ v.v.

Mahāvuttinā pātosaddassa pātattaṃ.

According to the Mahāvutti, the word pāto becomes pātta.

Sự biến đổi của từ pātosadda thành pātattaṃ bởi Mahāvutti.

Ettha ca ‘tiṭṭhagu’ iccādīni viggahatthavasena aññapadatthe siddhāni viya dissanti, aññapadassa pana liṅgādīnaṃ vasena tesaṃ rūpavikāro nāma natthi, tasmā abyayarūpattā idha gahitāni, sabbañcetaṃ asaṅkhyasamāsapadaṃ nāma napuṃsakaṃ eva hoti, rassantameva hoti.

And here, tiṭṭhagu, etc., appear to be formed in the sense of "another term" (aññapadattha) by way of dissolution (viggahatthavasena); but there is no change in their form (rūpavikāro) based on the gender, etc., of the "another term"; therefore, they are accepted here due to their indeclinable form (abyayarūpattā); and all these asaṅkhyasamāsapadaṃ (indeclinable compounds) are always neuter, and always end in a short vowel.

Ở đây, tiṭṭhagu v.v. dường như được thành lập trong ý nghĩa của một từ khác theo cách phân tích, nhưng không có sự biến đổi hình thức của chúng theo giống v.v. của từ khác, do đó chúng được chấp nhận ở đây vì có hình thức bất biến, và tất cả các từ ghép asaṅkhya này đều là giống trung, và đều kết thúc bằng nguyên âm ngắn.

Sabbavibhattīnañca akārantamhā bahulaṃ aṃ hoti, ikārukārantehi lopo hoti.

And for all case endings, 'aṃ' frequently occurs after 'a'-ending words, and elision occurs after 'i'- and 'u'-ending words.

Và đối với tất cả các biến cách, thường thì âm aṃ xuất hiện từ âm cuối a, và có sự lược bỏ từ các âm cuối i và u.

2322

Abyayībhāvasamāso niṭṭhito.

The Abyayībhāva Compound is concluded.

Abyayībhāvasamāsa đã hoàn tất.

2323

Tappurisasamāsa

Tappurisa Compound

Tappurisasamāsa

2324

Dutiyātappurisa

The Second-Case Tappurisa

Dutiyātappurisa

2325

Atha amādisamāso vuccate, so tappurisoti ca vuccati.

Now the amādi compound is spoken of; it is also called tappurisa.

Bây giờ, samāsa bắt đầu bằng amā được nói đến, nó cũng được gọi là tappurisa.

Tassa puriso tappuriso, tappurisasaddena sadisattā ayaṃ samāso tappurisoti vuccati.

His person is tappuriso; this compound is called tappuriso because it is similar to the word tappurisa.

Người của anh ấy là tappuriso, samāsa này được gọi là tappuriso vì nó tương tự như từ tappurisa.

Yathā hi tappurisasaddo visesanapadatthaṃ jahitvā visesyapadatthe tiṭṭhati, evaṃ ayaṃ samāsopīti.

Just as the word tappurisa abandons the meaning of the qualifying term and stands in the meaning of the qualified term, so too does this compound.

Cũng như từ tappurisa từ bỏ ý nghĩa của từ bổ ngữ và đứng trong ý nghĩa của từ được bổ ngữ, samāsa này cũng vậy.

2326

345. Amādi^* .

345. Amādi.

2327

Amādivibhattiyuttaṃ syādyantapadaṃ paṭhamantena syādyantapadena saha ekatthaṃ bhavati, ayañca samāso anvatthavasena ‘‘amādisamāso’’ti ca ‘‘tappurisasamāso’’ti ca vuccati.

A word ending in syādi (case ending) and having the amādi (second case ending) combines with a word ending in syādi (case ending) and having the paṭhamanta (first case ending) to form a single meaning; and this compound is called "amādisamāso" and "tappurisasamāso" according to its meaning.

Một từ có tận cùng là syādi (biến cách) được kết hợp với một từ có tận cùng là amādi (biến cách) trở thành một nghĩa với từ có tận cùng là syādi (biến cách) ở vị trí chủ cách. Hợp chất này được gọi là "amādi-samāsa" và "tappurisa-samāsa" tùy theo nghĩa của nó.

Iminā amādisahitassa vākyassa amādekatthasaññaṃ katvā vuttatthānaṃ vibhattīnaṃ lopo, tato ekatthapadante syādyuppatti hoti.

By this rule, a sentence containing amādi is assigned the single meaning of amādi, and the case endings of the stated meanings are elided; then, at the end of the word with a single meaning, syādi (a new case ending) arises.

Bằng cách này, sau khi tạo ra một nghĩa duy nhất cho câu có amādi (từ chỉ đối tượng) với amādi, các biến cách của các từ đã nói sẽ bị lược bỏ, sau đó syādi (biến cách) sẽ xuất hiện ở cuối từ có một nghĩa.

2328

So pana samāso dutiyātappuriso, tatiyātappuriso, catutthītappuriso, pañcamītappuriso, chaṭṭhītappuriso, sattamītappurisoti chabbidho.

This compound is of six kinds: Dutiya-Tappurisa, Tatiya-Tappurisa, Catutthi-Tappurisa, Pañcami-Tappurisa, Chaṭṭhi-Tappurisa, and Sattami-Tappurisa.

Hợp chất đó, tuy nhiên, có sáu loại: dutiyātappurisa (hợp chất tappurisa cách hai), tatiyātappurisa (hợp chất tappurisa cách ba), catutthītappurisa (hợp chất tappurisa cách bốn), pañcamītappurisa (hợp chất tappurisa cách năm), chaṭṭhītappurisa (hợp chất tappurisa cách sáu), sattamītappurisa (hợp chất tappurisa cách bảy).

Ekamekasmiñcettha ‘‘niccasamāso, aniccasamāso’’ti ca ‘‘luttasamāso, aluttasamāso’’ti ca duvidho.

And each of these is twofold: "permanent compound (niccasamāsa)" and "non-permanent compound (aniccasamāsa)", and also "elided compound (luttasamāsa)" and "non-elided compound (aluttasamāsa)".

Trong mỗi loại này, lại có hai loại: "niccasamāsa" (hợp chất bất biến) và "aniccasamāsa" (hợp chất khả biến), cũng như "luttasamāsa" (hợp chất lược bỏ) và "aluttasamāsa" (hợp chất không lược bỏ).

2329

Tattha dutiyātappuriso kattuvācakesu gata, nissita,-atīta, atikkanta, patta, āpannaiccādīsu paresu hoti.

Therein, Dutiya-Tappurisa occurs with agentive words such as gata, nissita, atīta, atikkanta, patta, āpanna, and others, following them.

Trong đó, dutiyātappurisa xảy ra khi có các từ chỉ chủ thể như gata (đã đi), nissita (nương tựa), atīta (đã qua), atikkanta (đã vượt qua), patta (đã đạt), āpanna (đã đạt đến), v.v. theo sau.

2330

Gāmaṃ gatoti gāmagato gāmaṃ gato vā.

"Gāmaṃ gato" means "gāmagato" or "one who has gone to the village."

Gāmaṃ gato (đi đến làng) là gāmagato hoặc gāmaṃ gato.

Evaṃ araññagato, bhūmigato, rājānaṃ nissitoti rājanissito.

Similarly, "araññagato" (gone to the forest), "bhūmigato" (gone to the ground); "rājānaṃ nissito" means "rājanissito" (reliant on the king).

Tương tự, araññagato (đi đến rừng), bhūmigato (đi đến đất), rājānaṃ nissito (nương tựa vua) là rājanissito.

Evaṃ atthanissito, dhammanissito.

Similarly, "atthanissito" (reliant on meaning/purpose), "dhammanissito" (reliant on Dhamma).

Tương tự, atthanissito (nương tựa lợi ích), dhammanissito (nương tựa Pháp).

Bhavaṃ atīto bhavātīto.

"Bhavaṃ atīto" means "bhavātīto" (one who has transcended existence).

Bhavaṃ atīto (đã vượt qua hữu) là bhavātīto.

Evaṃ bhayātīto, kālātīto, khaṇātīto, pamāṇaṃ atikkantoti pamāṇātikkanto, sukhaṃ pattoti sukhappatto.

Similarly, "bhayātīto" (transcended fear), "kālātīto" (transcended time), "khaṇātīto" (transcended a moment); "pamāṇaṃ atikkanto" means "pamāṇātikkanto" (one who has overcome measure); "sukhaṃ patto" means "sukhappatto" (one who has attained happiness).

Tương tự, bhayātīto (đã vượt qua sợ hãi), kālātīto (đã vượt qua thời gian), khaṇātīto (đã vượt qua khoảnh khắc), pamāṇaṃ atikkanto (đã vượt qua giới hạn) là pamāṇātikkanto, sukhaṃ patto (đã đạt được hạnh phúc) là sukhappatto.

Evaṃ dukkhappatto, sotaṃ āpannoti sotāpanno.

Similarly, "dukkhappatto" (attained suffering); "sotaṃ āpanno" means "sotāpanno" (a Stream-Enterer).

Tương tự, dukkhappatto (đã đạt được khổ), sotaṃ āpanno (đã đạt đến dòng) là sotāpanno.

Evaṃ nirodhasamāpanno, addhānamaggaṃ paṭipannoti addhānamaggappaṭipanno, rukkhaṃ ārūḷhoti rukkhārūḷho, rathārūḷho, oghaṃ tiṇṇoti oghatiṇṇo oghaṃ tiṇṇo vā iccādi.

Similarly, "nirodhasamāpanno" (one who has attained the cessation of suffering); "addhānamaggaṃ paṭipanno" means "addhānamaggappaṭipanno" (one who has entered the path of the journey); "rukkhaṃ ārūḷho" means "rukkhārūḷho" (one who has climbed a tree); "rathārūḷho" (mounted on a chariot); "oghaṃ tiṇṇo" means "oghatiṇṇo" or "one who has crossed the flood," and so on.

Tương tự, nirodhasamāpanno (đã nhập diệt), addhānamaggaṃ paṭipanno (đã thực hành con đường dài) là addhānamaggappaṭipanno, rukkhaṃ ārūḷho (đã leo lên cây) là rukkhārūḷho, rathārūḷho (đã leo lên xe), oghaṃ tiṇṇo (đã vượt qua dòng lũ) là oghatiṇṇo hoặc oghaṃ tiṇṇo, v.v.

2331

Kammupapadavihitehi kitantapadehi pana niccasamāsoyeva, kumbhaṃ karotīti kumbhakāro, rathakāro, pattaṃ gaṇhātīti pattaggāho, atthaṃ kāmetīti atthakāmo, dhammakāmo, vinayaṃ dhāretīti vinayadharo, dhammadharo, brahmaṃ carati sīlenāti brahmacārī, bhavapāraṃ gacchati sīlenāti bhavapāragū, sabbaṃ jānātīti sabbaññū, atthaññū, dhammaññūiccādi.

However, with words ending in kitanta formed from kammupapada, it is always a permanent compound (niccasamāsa): "kumbhaṃ karotīti kumbhakāro" (one who makes pots, a potter); "rathakāro" (chariot-maker); "pattaṃ gaṇhātīti pattaggāho" (one who takes bowls); "atthaṃ kāmetīti atthakāmo" (one desirous of benefit); "dhammakāmo" (one desirous of Dhamma); "vinayaṃ dhāretīti vinayadharo" (one who upholds the Vinaya); "dhammadharo" (one who upholds the Dhamma); "brahmaṃ carati sīlenāti brahmacārī" (one who lives a holy life by virtue); "bhavapāraṃ gacchati sīlenāti bhavapāragū" (one who goes to the other shore of existence by virtue); "sabbaṃ jānātīti sabbaññū" (omniscient); "atthaññū" (knower of meaning); "dhammaññū" (knower of Dhamma), and so on.

Tuy nhiên, với các từ tận cùng bằng kitanta (phân từ) được hình thành từ các động từ chỉ đối tượng, đó là niccasamāsa (hợp chất bất biến): kumbhaṃ karotīti (người làm bình) là kumbhakāro, rathakāro (người làm xe), pattaṃ gaṇhātīti (người cầm bát) là pattaggāho, atthaṃ kāmetīti (người mong muốn lợi ích) là atthakāmo, dhammakāmo (người mong muốn Pháp), vinayaṃ dhāretīti (người giữ Vinaya) là vinayadharo, dhammadharo (người giữ Pháp), brahmaṃ carati sīlenāti (người sống phạm hạnh bằng giới) là brahmacārī, bhavapāraṃ gacchati sīlenāti (người đi đến bờ bên kia của hữu bằng giới) là bhavapāragū, sabbaṃ jānātīti (người biết tất cả) là sabbaññū, atthaññū (người biết lợi ích), dhammaññū (người biết Pháp), v.v.

2332

Bahulādhikārattā ta, tavantu, tāvī, anta, māna, tuna, tvāna, tvā, tuṃ, tavepaccayantesu paresu samāso na hoti, vassaṃ vuttho, odanaṃ bhutto, odanaṃ bhuttavā, odanaṃ bhuttāvī, dhammaṃ suṇanto, dhammaṃ suṇamāno dhammaṃ sotuna, dhammaṃ sutvāna, dhammaṃ sutvā, dhammaṃ sotuṃ, dhammaṃ sotave.

Owing to the predominance of the bahulādhikāra rule, compounding does not occur with words ending in the suffixes ta, tavantu, tāvī, anta, māna, tuna, tvāna, tvā, tuṃ, and tave: "vassaṃ vuttho" (one who has dwelt for the Rains); "odanaṃ bhutto" (one who has eaten rice); "odanaṃ bhuttavā" (one who has eaten rice); "odanaṃ bhuttāvī" (one who has eaten rice); "dhammaṃ suṇanto" (listening to the Dhamma); "dhammaṃ suṇamāno" (listening to the Dhamma); "dhammaṃ sotuna" (having heard the Dhamma); "dhammaṃ sutvāna" (having heard the Dhamma); "dhammaṃ sutvā" (having heard the Dhamma); "dhammaṃ sotuṃ" (to hear the Dhamma); "dhammaṃ sotave" (to hear the Dhamma).

Do quyền hạn rộng rãi, đôi khi không có hợp chất khi các hậu tố ta, tavantu, tāvī, anta, māna, tuna, tvāna, tvā, tuṃ, tave theo sau: vassaṃ vuttho (đã ở trong mùa mưa), odanaṃ bhutto (đã ăn cơm), odanaṃ bhuttavā (đã ăn cơm), odanaṃ bhuttāvī (đã ăn cơm), dhammaṃ suṇanto (đang nghe Pháp), dhammaṃ suṇamāno (đang nghe Pháp), dhammaṃ sotuna (để nghe Pháp), dhammaṃ sutvāna (sau khi nghe Pháp), dhammaṃ sutvā (sau khi nghe Pháp), dhammaṃ sotuṃ (để nghe Pháp), dhammaṃ sotave (để nghe Pháp).

2333

Iti dutiyātappuriso.

Thus ends Dutiya-Tappurisa.

Như vậy là dutiyātappurisa.

2334

Tatiyātappurisa

Tatiya-Tappurisa

`Tatiyātappurisa`

2335

Tatiyātappuriso kammavācakesu kitantesu ca sampanna, sahagatādīsu ca pubba, sadisa, sama, ūnattha, kalaha, nipuṇa,-missaka, sakhilādīsu ca paresu hoti.

Tatiya-Tappurisa occurs with kitanta words in the passive voice, and with sampanna, sahagata, and others, and with pubba, sadisa, sama, ūnattha, kalaha, nipuṇa, missaka, sakhila, and others, following them.

Tatiyātappurisa (hợp chất tappurisa cách ba) xảy ra khi có các từ kitanta (phân từ) chỉ đối tượng, hoặc sampanna (đầy đủ), sahagata (đi kèm), v.v. theo sau, hoặc pubba (trước), sadisa (giống), sama (bằng), ūnattha (thiếu), kalaha (tranh cãi), nipuṇa (khéo léo), missaka (hỗn hợp), sakhila (thân thiện), v.v. theo sau.

2336

Buddhena bhāsito buddhabhāsito.

"Buddhena bhāsito" means "buddhabhāsito" (spoken by the Buddha).

Buddhena bhāsito (được Đức Phật thuyết) là buddhabhāsito.

Evaṃ buddhadesito, buddhapaññatto, buddharakkhito, satthārā vaṇṇito satthuvaṇṇito, viññūhi garahito viññugarahito, viññupasattho, issarena kataṃ issarakataṃ, attanā kataṃ sayaṃkataṃ, parehi kataṃ paraṃkataṃ, bindāgamo.

Similarly, "buddhadesito" (taught by the Buddha), "buddhapaññatto" (established by the Buddha), "buddharakkhito" (protected by the Buddha); "satthārā vaṇṇito" means "satthuvaṇṇito" (praised by the Teacher); "viññūhi garahito" means "viññugarahito" (blamed by the wise); "viññupasattho" (praised by the wise); "issarena kataṃ" means "issarakataṃ" (made by God); "attanā kataṃ" means "sayaṃkataṃ" (self-made); "parehi kataṃ" means "paraṃkataṃ" (made by others), with the insertion of bindu.

Tương tự, buddhadesito (được Đức Phật giảng), buddhapaññatto (được Đức Phật chế định), buddharakkhito (được Đức Phật bảo vệ), satthārā vaṇṇito (được Bậc Đạo Sư ca ngợi) là satthuvaṇṇito, viññūhi garahito (bị người trí chỉ trích) là viññugarahito, viññupasattho (được người trí tán thán), issarena kataṃ (được chúa tể làm) là issarakataṃ, attanā kataṃ (được tự mình làm) là sayaṃkataṃ, parehi kataṃ (được người khác làm) là paraṃkataṃ, có sự thêm vào binda (ṃ).

Sukehi āhaṭaṃ sukāhaṭaṃ, raññā hato rājahato, rogena pīḷito rogapīḷito, agginā daḍḍho aggidaḍḍho, sappena daṭṭho sappadaṭṭho, sallena viddho sallaviddho, icchāya apakato abhibhūto icchāpakato.

"Sukehi āhaṭaṃ" means "sukāhaṭaṃ" (brought by parrots); "raññā hato" means "rājahato" (struck by the king); "rogena pīḷito" means "rogapīḷito" (afflicted by sickness); "agginā daḍḍho" means "aggidaḍḍho" (burnt by fire); "sappena daṭṭho" means "sappadaṭṭho" (bitten by a snake); "sallena viddho" means "sallaviddho" (pierced by an arrow); "icchāya apakato abhibhūto" means "icchāpakato" (overwhelmed by desire).

Sukehi āhaṭaṃ (được vẹt mang đến) là sukāhaṭaṃ, raññā hato (bị vua giết) là rājahato, rogena pīḷito (bị bệnh tật hành hạ) là rogapīḷito, agginā daḍḍho (bị lửa đốt) là aggidaḍḍho, sappena daṭṭho (bị rắn cắn) là sappadaṭṭho, sallena viddho (bị mũi tên bắn) là sallaviddho, icchāya apakato (bị khát vọng làm cho suy yếu) hoặc abhibhūto (bị chế ngự) là icchāpakato.

2337

Sīlena sampanno sīlasampanno.

"Sīlena sampanno" means "sīlasampanno" (endowed with virtue).

Sīlena sampanno (đầy đủ giới) là sīlasampanno.

Evaṃ sukhasahagataṃ, ñāṇasampayuttaṃ, mittasaṃsaggo, piyasampayogo, piyavippayogo, jātiyā andho jaccandho, guṇahīno, guṇavuḍḍho, catuvaggena saṅghena karaṇīyaṃ kammaṃ catuvaggakaraṇīyaṃ.

Similarly, "sukhasahagataṃ" (accompanied by happiness), "ñāṇasampayuttaṃ" (associated with knowledge), "mittasaṃsaggo" (association with friends), "piyasampayogo" (union with the beloved), "piyavippayogo" (separation from the beloved); "jātiyā andho" means "jaccandho" (blind from birth); "guṇahīno" (devoid of good qualities); "guṇavuḍḍho" (increased in good qualities); "catuvaggena saṅghena karaṇīyaṃ kammaṃ" means "catuvaggakaraṇīyaṃ" (an act to be done by a four-member Saṅgha).

Tương tự, sukhasahagataṃ (đi kèm với hạnh phúc), ñāṇasampayuttaṃ (liên hệ với trí tuệ), mittasaṃsaggo (kết giao với bạn bè), piyasampayogo (kết hợp với điều ưa thích), piyavippayogo (xa lìa điều ưa thích), jātiyā andho (mù từ khi sinh ra) là jaccandho, guṇahīno (thiếu đức hạnh), guṇavuḍḍho (tăng trưởng đức hạnh), catuvaggena saṅghena karaṇīyaṃ kammaṃ (việc phải làm bởi Tăng đoàn bốn vị) là catuvaggakaraṇīyaṃ.

Evaṃ pañcavaggakaraṇīyaṃ, kākehi peyyā kākapeyyā, nadī.

Similarly, "pañcavaggakaraṇīyaṃ" (to be done by a five-member Saṅgha); "kākehi peyyā" means "kākapeyyā" (drinkable by crows), as in "nadī" (river).

Tương tự, pañcavaggakaraṇīyaṃ (việc phải làm bởi Tăng đoàn năm vị), kākehi peyyā (được quạ uống) là kākapeyyā, nadī (sông).

2338

Ekakkharesu parapadesu niccasamāso, urena gacchatīti urago, pādena pivatīti pādapo iccādi.

With single-syllable following words, it is always a permanent compound (niccasamāsa): "urena gacchatīti urago" (one who goes on the chest, a snake); "pādena pivatīti pādapo" (one who drinks with the foot, a tree), and so on.

Đối với các từ theo sau chỉ có một chữ cái, đó là niccasamāsa (hợp chất bất biến): urena gacchatīti (đi bằng ngực) là urago (rắn), pādena pivatīti (uống bằng chân) là pādapo (cây), v.v.

2339

Kvaci majjhepadalopo, guḷena saṃsaṭṭho odano guḷodano.

Sometimes there is elision of a middle word (majjhepadalopo): "guḷena saṃsaṭṭho odano" means "guḷodano" (rice mixed with jaggery).

Đôi khi có sự lược bỏ từ ở giữa: guḷena saṃsaṭṭho odano (cơm trộn với đường thốt nốt) là guḷodano.

Evaṃ khīrodano, assena yutto ratho assaratho.

Similarly, "khīrodano" (rice with milk); "assena yutto ratho" means "assaratho" (chariot yoked with horses).

Tương tự, khīrodano (cơm sữa), assena yutto ratho (xe ngựa kéo) là assaratho.

Evaṃ ājaññaratho, maggena sampayuttaṃ cittaṃ maggacittaṃ, jambuyā paññāto dīpo jambudīpo, ekena adhikā dasa ekādasa iccādi.

Similarly, "ājaññaratho" (chariot with noble horses); "maggena sampayuttaṃ cittaṃ" means "maggacittaṃ" (mind associated with the path); "jambuyā paññāto dīpo" means "jambudīpo" (the continent known by the rose-apple tree); "ekena adhikā dasa" means "ekādasa" (eleven), and so on.

Tương tự, ājaññaratho (xe ngựa quý), maggena sampayuttaṃ cittaṃ (tâm liên hệ với đạo) là maggacittaṃ, jambuyā paññāto dīpo (châu được gọi là Jambū) là jambudīpo, ekena adhikā dasa (mười thêm một) là ekādasa (mười một), v.v.

2340

Pubbādīsu – māsena pubbo māsapubbo, mātarā sadiso mātusadiso.

With pubba and others: "māsena pubbo" means "māsapubbo" (earlier by a month); "mātarā sadiso" means "mātusadiso" (similar to a mother).

Trong các từ pubba, v.v. – māsena pubbo (trước một tháng) là māsapubbo, mātarā sadiso (giống mẹ) là mātusadiso.

Evaṃ mātusamo, pitusamo, ekena ūnā vīsati ekūnavīsati, sīlena vikalo sīlavikalo, asinā kalaho asikalaho, vācāya nipuṇo vācānipuṇo.

Similarly, "mātusamo" (equal to a mother), "pitusamo" (equal to a father); "ekena ūnā vīsati" means "ekūnavīsati" (nineteen, literally 'twenty less one'); "sīlena vikalo" means "sīlavikalo" (deficient in virtue); "asinā kalaho" means "asikalaho" (quarrel with a sword); "vācāya nipuṇo" means "vācānipuṇo" (skillful in speech).

Tương tự, mātusamo (bằng mẹ), pitusamo (bằng cha), ekena ūnā vīsati (hai mươi thiếu một) là ekūnavīsati (mười chín), sīlena vikalo (khiếm khuyết giới) là sīlavikalo, asinā kalaho (tranh cãi bằng gươm) là asikalaho, vācāya nipuṇo (khéo léo trong lời nói) là vācānipuṇo.

Evaṃ yāvakālikasammissaṃ, vācāsakhilo, satthārā sadiso satthukappo, puññena attho puññattho, puññena atthiko puññatthiko.

Similarly, "yāvakālikasammissaṃ" (mixed with something to be used for a certain time); "vācāsakhilo" (friendly in speech); "satthārā sadiso" means "satthukappo" (like the Teacher); "puññena attho" means "puññattho" (seeking merit); "puññena atthiko" means "puññatthiko" (desirous of merit).

Tương tự, yāvakālikasammissaṃ (trộn lẫn với đồ ăn suốt đời), vācāsakhilo (thân thiện trong lời nói), satthārā sadiso (giống Bậc Đạo Sư) là satthukappo, puññena attho (có lợi ích từ phước) là puññattho, puññena atthiko (mong muốn phước) là puññatthiko.

Evaṃ seyyatthiko, mahagghatthiko, guṇena adhiko guṇādhiko iccādi.

Similarly, "seyyatthiko" (desirous of what is best); "mahagghatthiko" (desirous of great value); "guṇena adhiko" means "guṇādhiko" (superior in good qualities), and so on.

Tương tự, seyyatthiko (mong muốn điều tốt đẹp), mahagghatthiko (mong muốn điều quý giá), guṇena adhiko (vượt trội về đức hạnh) là guṇādhiko, v.v.

2341

Bahulādhikārā kvaci samāso na hoti, pharasunā chinnaṃ, kākehi pātabbā, dassanena pahātabbā dhammā, bhāvanāya pahātabbā dhammā iccādi.

Owing to the predominance of the bahulādhikāra rule, sometimes no compound occurs: "pharasunā chinnaṃ" (cut by an axe); "kākehi pātabbā" (to be drunk by crows); "dassanena pahātabbā dhammā" (mental states to be abandoned by seeing); "bhāvanāya pahātabbā dhammā" (mental states to be abandoned by development), and so on.

Do quyền hạn rộng rãi, đôi khi không có hợp chất: pharasunā chinnaṃ (được chặt bằng rìu), kākehi pātabbā (phải được quạ uống), dassanena pahātabbā dhammā (các pháp phải được đoạn trừ bằng thấy), bhāvanāya pahātabbā dhammā (các pháp phải được đoạn trừ bằng tu tập), v.v.

2342

Iti tatiyātappuriso.

Thus ends Tatiya-Tappurisa.

Như vậy là tatiyātappurisa.

2343

Catutthītappurisa

Catutthi-Tappurisa

`Catutthītappurisa`

2344

Catutthītappuriso tadatthe vā attha, hita, deyyādīsu vā paresu hoti.

Catutthi-Tappurisa occurs with words like attha, hita, deyya, and others, or when indicating "for that purpose," following them.

Catutthītappurisa (hợp chất tappurisa cách bốn) xảy ra khi có các từ attha (mục đích), hita (lợi ích), deyya (đáng cho), v.v. theo sau, hoặc khi chỉ mục đích.

2345

Kathinassa dussaṃ kathinadussaṃ, kathinatthāya ābhaṭaṃ dussanti attho.

"Kathinassa dussaṃ" means "kathinadussaṃ" (cloth for the Kathina ceremony), meaning "cloth brought for the Kathina ceremony."

Kathinassa dussaṃ (y phục cho Kathina) là kathinadussaṃ, nghĩa là y phục được mang đến vì Kathina.

Evaṃ kathinacīvaraṃ, kathināya dussaṃ, kathināya cīvarantipi yujjati, kathinatthārāyāti attho.

Similarly, "kathinacīvaraṃ" (robe for the Kathina); "kathināya dussaṃ" or "kathināya cīvaraṃ" is also appropriate, meaning "for the spreading of the Kathina robe."

Tương tự, kathinacīvaraṃ (y Kathina), kathināya dussaṃ (y phục cho Kathina), kathināya cīvaranti cũng phù hợp, nghĩa là vì việc trải Kathina.

Cīvarāya dussaṃ cīvaradussaṃ.

"Cīvarāya dussaṃ" means "cīvaradussaṃ" (cloth for a robe).

Cīvarāya dussaṃ (y phục cho y) là cīvaradussaṃ.

Evaṃ cīvaramūlaṃ^* , saṅghassa ābhaṭaṃ bhattaṃ saṅghabhattaṃ, saṅghatthāya vā paṭiyattaṃ bhattaṃ saṅghabhattaṃ.

Similarly, "cīvaramūlaṃ" (price of a robe); "saṅghassa ābhaṭaṃ bhattaṃ" means "saṅghabhattaṃ" (food brought for the Saṅgha), or "saṅghatthāya vā paṭiyattaṃ bhattaṃ" means "saṅghabhattaṃ" (food prepared for the Saṅgha).

Tương tự, cīvaramūlaṃ (giá y), saṅghassa ābhaṭaṃ bhattaṃ (thực phẩm được mang đến cho Tăng đoàn) là saṅghabhattaṃ, hoặc saṅghatthāya vā paṭiyattaṃ bhattaṃ (thực phẩm được chuẩn bị cho Tăng đoàn) là saṅghabhattaṃ.

Evaṃ āgantukabhattaṃ, gamikabhattaṃ, gilānabhattaṃ.

Similarly, "āgantukabhattaṃ" (food for visiting bhikkhus), "gamikabhattaṃ" (food for travelling bhikkhus), "gilānabhattaṃ" (food for sick bhikkhus).

Tương tự, āgantukabhattaṃ (thực phẩm cho khách tăng), gamikabhattaṃ (thực phẩm cho tăng lữ đi đường), gilānabhattaṃ (thực phẩm cho tăng lữ bệnh).

2346

Saṅghassa attho saṅghattho, lokassa hito lokahito, buddhassa deyyaṃ buddhadeyyaṃ, buddhassa paṇāmo buddhappaṇāmo.

"Saṅghassa attho" means "saṅghattho" (benefit for the Saṅgha); "lokassa hito" means "lokahito" (beneficial to the world); "buddhassa deyyaṃ" means "buddhadeyyaṃ" (an offering for the Buddha); "buddhassa paṇāmo" means "buddhappaṇāmo" (obeisance to the Buddha).

Saṅghassa attho (lợi ích cho Tăng đoàn) là saṅghattho, lokassa hito (lợi ích cho thế gian) là lokahito, buddhassa deyyaṃ (đáng cho Đức Phật) là buddhadeyyaṃ, buddhassa paṇāmo (sự đảnh lễ Đức Phật) là buddhappaṇāmo.

Evaṃ buddhathomanā, buddhupaṭṭhānaṃ, suttassa anulomaṃ suttānulomaṃ.

Similarly, "buddhathomanā" (praise of the Buddha); "buddhupaṭṭhānaṃ" (attendance on the Buddha); "suttassa anulomaṃ" means "suttānulomaṃ" (in accordance with the Sutta).

Tương tự, buddhathomanā (lời tán thán Đức Phật), buddhupaṭṭhānaṃ (sự hầu hạ Đức Phật), suttassa anulomaṃ (phù hợp với Sutta) là suttānulomaṃ.

Evaṃ suttānurūpaṃ, suttānukūlaṃ, suttānuguṇaṃ, ṭhānassa arahaṃ ṭhānārahaṃ, rañño arahaṃ rājārahaṃ.

Similarly, "suttānurūpaṃ" (suitable for the Sutta), "suttānukūlaṃ" (favorable to the Sutta), "suttānuguṇaṃ" (in harmony with the Sutta); "ṭhānassa arahaṃ" means "ṭhānārahaṃ" (worthy of the position); "rañño arahaṃ" means "rājārahaṃ" (worthy of the king).

Tương tự, suttānurūpaṃ (tương ứng với Sutta), suttānukūlaṃ (thuận lợi cho Sutta), suttānuguṇaṃ (có đức hạnh của Sutta), ṭhānassa arahaṃ (xứng đáng với vị trí) là ṭhānārahaṃ, rañño arahaṃ (xứng đáng với vua) là rājārahaṃ.

Evaṃ rājagghaṃ, rājadeyyaṃ, kattuṃ kāmetīti kattukāmo.

Similarly, "rājagghaṃ" (valuable to the king), "rājadeyyaṃ" (to be given to the king); "kattuṃ kāmetīti kattukāmo" (desirous of doing).

Tương tự, rājagghaṃ (có giá trị như vua), rājadeyyaṃ (đáng cho vua), kattuṃ kāmetīti (mong muốn làm) là kattukāmo.

Evaṃ gantukāmo, kathetukāmo, daṭṭhukāmo, sotukāmo.

Similarly, "gantukāmo" (desirous of going), "kathetukāmo" (desirous of speaking), "daṭṭhukāmo" (desirous of seeing), "sotukāmo" (desirous of hearing).

Tương tự, gantukāmo (mong muốn đi), kathetukāmo (mong muốn nói), daṭṭhukāmo (mong muốn thấy), sotukāmo (mong muốn nghe).

Ettha ca tumantassa asaṅkhyattā ‘asaṅkhyehi sabbāsa’nti tato niccaṃ catutthīlopo hoti, samāse kate niccaṃ niggahītalopo ca.

Here, because the tum suffix has no number, the fourth case ending is always elided by the rule "asaṅkhyehi sabbāsa" (for all numbers). When the compound is formed, the niggahīta is always elided.

Ở đây, vì tumanta (phân từ chỉ mục đích) là bất biến, nên sự lược bỏ cách bốn luôn xảy ra từ asaṅkhyehi sabbāsaṃ, và khi hợp chất được tạo thành, niggahīta luôn bị lược bỏ.

‘‘Saṅghassa dātabbaṃ, saṅghassa dātuṃ’’ iccādīsu samāso na hoti.

Compounding does not occur in cases like "saṅghassa dātabbaṃ" (to be given to the Saṅgha) or "saṅghassa dātuṃ" (to give to the Saṅgha).

Không có hợp chất trong các trường hợp như saṅghassa dātabbaṃ (phải được cho Tăng đoàn), saṅghassa dātuṃ (để cho Tăng đoàn), v.v.

2347

Iti catutthītappuriso.

Thus ends Catutthi-Tappurisa.

Như vậy là catutthītappurisa.

2348

Pañcamītappurisa

Pañcami-Tappurisa

`Pañcamītappurisa`

2349

Pañcamītappuriso apagamana, bhaya, virati, mocanādiatthesu paresu hoti.

Pañcami-Tappurisa occurs with words indicating separation, fear, abstention, liberation, and so on, following them.

Pañcamītappurisa (hợp chất tappurisa cách năm) xảy ra khi có các từ chỉ sự rời bỏ, sợ hãi, tránh xa, giải thoát, v.v. theo sau.

2350

Methunā apetoti methunāpeto, palāsato apagatoti palāsāpagato, nagaramhā niggatoti nagaraniggato, piṇḍapātato paṭikkantoti piṇḍapātappaṭikkanto.

"Methunā apeto" means "methunāpeto" (separated from sexual intercourse); "palāsato apagatoti" means "palāsāpagato" (departed from a leaf); "nagaramhā niggatoti" means "nagaraniggato" (gone out from the city); "piṇḍapātato paṭikkantoti" means "piṇḍapātappaṭikkanto" (rejected the alms-round).

Methunā apeto (đã rời bỏ tà dâm) là methunāpeto, palāsato apagato (đã rời bỏ ganh tỵ) là palāsāpagato, nagaramhā niggato (đã đi ra khỏi thành phố) là nagaraniggato, piṇḍapātato paṭikkanto (đã từ bỏ khất thực) là piṇḍapātappaṭikkanto.

Evaṃ gāmanikkhanto, rukkhapatito, sāsanamhā cutoti sāsanacuto, āpattiyā vuṭṭhānaṃ āpattivuṭṭhānaṃ, udakato uggato udakuggato, bhavato nissaṭo bhavanissaṭo, khandhasaṅgahato nissaṭanti khandhasaṅgahanissaṭaṃ, coramhā bhītoti corabhīto, pāpato bhāyati sīlenāti pāpabhīruko, pāpato jigucchati sīlenāti pāpajigucchī, vaṭṭato nibbindatīti vaṭṭanibbinno, kāyaduccaritato virati kāyaduccaritavirati.

Thus: gone forth from the village; fallen from a tree; fallen from the Dispensation is sāsanacuto; rising from an offense is āpattivuṭṭhānaṃ; risen from water is udakuggato; escaped from existence is bhavanissaṭo; escaped from the aggregation of aggregates is khandhasaṅgahanissaṭaṃ; frightened by a thief is corabhīto; one who is afraid of evil by virtue is pāpabhīruko; one who abhors evil by virtue is pāpajigucchī; one who is disenchanted with the round of rebirths is vaṭṭanibbinno; abstention from bodily misconduct is kāyaduccaritavirati.

Tương tự, người rời làng, người rơi từ cây, người bị trục xuất khỏi giáo pháp là sāsanacuta, sự thoát khỏi tội lỗi là āpattivuṭṭhāna, vật nổi lên từ nước là udakuggata, người thoát khỏi hữu là bhavanissaṭa, người thoát khỏi sự tập hợp của các uẩn là khandhasaṅgahanissaṭa, người sợ hãi kẻ trộm là corabhīta, người sợ hãi tội lỗi do giới là pāpabhīruka, người ghê tởm tội lỗi do giới là pāpajigucchī, người nhàm chán luân hồi là vaṭṭanibbinna, sự từ bỏ ác hạnh thân là kāyaduccaritavirati.

Evaṃ vacīduccaritavirati, bandhanā mutto bandhanamutto.

Similarly, abstention from verbal misconduct; released from bondage is bandhanamutto.

Tương tự, vacīduccaritavirati (sự từ bỏ ác hạnh khẩu), người thoát khỏi sự trói buộc là bandhanamutta.

Evaṃ bandhanamokkho, kammato samuṭṭhitaṃ kammasamuṭṭhitaṃ.

Similarly, release from bondage; arisen from kamma is kammasamuṭṭhitaṃ.

Tương tự, bandhanamokkha (sự giải thoát khỏi trói buộc), vật khởi lên từ nghiệp là kammasamuṭṭhita.

Evaṃ kammajātaṃ, kammasambhūtaṃ, kammanibbattaṃ, lokato aggo lokaggo.

Similarly, born of kamma, arisen from kamma, produced by kamma; foremost in the world is lokaggo.

Tương tự, kammajāta (do nghiệp sinh), kammasambhūta (do nghiệp sanh), kammanibbatta (do nghiệp tạo), bậc tối thượng trong thế gian là lokagga.

Evaṃ lokajeṭṭho, lokuttamo, sabbehi jeṭṭho sabbajeṭṭho, sabbehi kaniṭṭho sabbakaniṭṭho.

Similarly, chief of the world, excellent in the world; foremost among all is sabbajeṭṭho; youngest among all is sabbakaniṭṭho.

Tương tự, lokajeṭṭha (bậc tối thắng trong thế gian), lokuttama (bậc tối thượng trong thế gian), bậc tối thắng trong tất cả là sabbajeṭṭha, bậc thấp kém nhất trong tất cả là sabbakaniṭṭha.

Evaṃ sabbahīno, sabbapacchimo, ukkaṭṭhato ukkaṭṭhoti ukkaṭṭhukkaṭṭho, omakato omakoti omakomako.

Similarly, lowest of all, last of all; most excellent of the excellent is ukkaṭṭhukkaṭṭho; lowest of the low is omakomako.

Tương tự, sabbahīna (kém cỏi nhất), sabbapacchima (sau cùng nhất), tối thượng hơn cả tối thượng là ukkaṭṭhukkaṭṭha, thấp kém hơn cả thấp kém là omakomaka.

2351

Kvaci niccasamāso hoti, mātito jāto mātujo.

Sometimes there is an invariable compound: born of a mother is mātujo.

Đôi khi là một hợp từ vĩnh viễn, vật sinh ra từ mẹ là mātujo.

Evaṃ pitujo, kammajaṃ, cittajaṃ, utujaṃ iccādi.

Similarly, born of a father, born of kamma, born of mind, born of season, etc.

Tương tự, pitujo (sinh ra từ cha), kammaja (do nghiệp sinh), cittaja (do tâm sinh), utuja (do thời tiết sinh) v.v...

2352

Iti pañcamītappuriso.

Thus ends the Fifth Tatpurisa Compound.

Như vậy là Ngũ Tát-bát-lê-sa.

2353

Chaṭṭhītappurisa

Sixth Tatpurisa Compound

Lục Tát-bát-lê-sa

2354

Rañño putto rājaputto.

The king’s son is rājaputto.

Con của vua là rājaputta.

Evaṃ rājapuriso, buddhasāvako, samuddaghoso, dhaññānaṃ rāsi dhaññarāsi, mattikāya pattoti mattikāpatto, vikārasambandhe chaṭṭhī, mattikāmayapattoti attho.

Similarly, royal servant, Buddha’s disciple, sound of the ocean; a heap of grains is dhaññarāsi; a bowl of clay is mattikāpatto, the sixth case in the sense of modification/relationship, meaning a bowl made of clay.

Tương tự, rājapurisa (người của vua), buddhasāvaka (đệ tử của Đức Phật), samuddaghosa (tiếng của biển), đống lúa là dhaññarāsi, bát bằng đất sét là mattikāpatta, ở đây chaṭṭhī (cách sở hữu) có mối quan hệ biến đổi, nghĩa là bát được làm bằng đất sét (mattikāmaya-patta).

Evaṃ suvaṇṇakaṭāhaṃ, suvaṇṇabhājanaṃ, pānīyassa thālakaṃ pānīyathālakaṃ.

Similarly, a golden bowl, a golden vessel; a cup for water is pānīyathālakaṃ.

Tương tự, suvaṇṇakaṭāha (chảo vàng), suvaṇṇabhājana (bát vàng), cái chén uống nước là pānīyathālaka.

2355

Samāsamajjhe ī, ūnaṃ bahulaṃ rassattaṃ, daṇḍino kulaṃ daṇḍikulaṃ, hatthipadaṃ, itthirūpaṃ, nadikūlaṃ, naditīraṃ, bhikkhunīnaṃ saṅgho bhikkhunisaṅgho, jambuyā sākhā jambusākhā iccādi.

In the middle of a compound, long ī and ū are frequently shortened: a stick-bearer's family is daṇḍikulaṃ; elephant's footprint; woman's form; riverbank; river's edge; assembly of bhikkhunīs is bhikkhunisaṅgho; branch of a rose-apple tree is jambusākhā, etc.

Giữa các hợp từ, các nguyên âm ī, ū thường được rút ngắn, gia đình của người cầm gậy là daṇḍikula, dấu chân voi là hatthipada, hình dạng phụ nữ là itthirūpa, bờ sông là nadikūla, naditīra, hội chúng tỳ-khưu-ni là bhikkhunisaṅgha, cành cây jambu là jambusākhā v.v...

2356

Anta, māna, niddhāraṇiya, pūraṇa, bhāva, suhitatthehi samāso na hoti, mamaṃ anukubbanto, mamaṃ anukurumāno, gunnaṃ kaṇhā sampannakhīratamā.

There is no compound with anta (end), māna (measurement), niddhāraṇiya (determination), pūraṇa (filling), bhāva (state), and suhitattha (satisfied meaning): doing after me, acting after me; the dark cow among cows is the one most complete in milk.

Không có hợp từ với anta, māna, niddhāraṇīya, pūraṇa, bhāva, suhita, (như) người làm theo ta, người đang làm theo ta, trong số những con bò, con đen là con cho sữa tốt nhất.

Vibhattāvadhichaṭṭhiyā pana hotiyeva, narānaṃ uttamo naruttamo, naraseṭṭho, naravaro, gaṇānaṃ uttamo gaṇuttamo, dvipadānaṃ uttamo dvipaduttamo iccādi.

However, with the sixth case denoting a limit in separation, it does occur: excellent among men is naruttamo, chief of men, best of men; excellent among groups is gaṇuttamo; excellent among bipeds is dvipaduttamo, etc.

Tuy nhiên, với chaṭṭhī (cách sở hữu) giới hạn bởi biến cách thì có, bậc tối thượng trong loài người là naruttama, naraseṭṭha, naravara, bậc tối thượng trong các nhóm là gaṇuttama, bậc tối thượng trong loài hai chân là dvipaduttama v.v...

Sissānaṃ pañcamo sisso, kappassa tatiyo bhāgo, pakkhassa aṭṭhamī, paṭassa sukkatā, rūpassa lahutā, rūpassa mudutā, rūpassa kammaññatā.

The fifth student among students; the third part of the eon; the eighth day of the fortnight; lightness of a cloth; lightness of form, softness of form, adaptability of form.

Học trò thứ năm trong số các học trò, phần thứ ba của kiếp, ngày thứ tám của nửa tháng, sự trắng của vải, sự nhẹ nhàng của sắc, sự mềm mại của sắc, sự dễ làm việc của sắc.

Kvaci hoti, kāyalahutā, cittalahutā, buddhasubuddhatā.

Sometimes it occurs: lightness of body, lightness of mind, the Buddha’s perfect enlightenment.

Đôi khi có, kāyalahutā (sự nhẹ nhàng của thân), cittalahutā (sự nhẹ nhàng của tâm), buddhasubuddhatā (sự giác ngộ hoàn hảo của Đức Phật).

Dhammasudhammatā, phalānaṃ suhito, phalānaṃ titto, phalānaṃ asito, karaṇatthe chaṭṭhī.

The Dhamma’s perfect goodness; one satisfied with fruits, one satiated with fruits, one delighted with fruits; the sixth case in the instrumental sense.

Dhammasudhammatā (sự thiện pháp hoàn hảo), người đã thỏa mãn với các quả, người đã no đủ với các quả, người đã ăn các quả, chaṭṭhī (cách sở hữu) trong nghĩa công cụ.

2357

‘‘Bhaṭo rañño putto devadattassā’’ti ettha ‘rājaputto’ti na hoti aññamaññānapekkhattā.

In "Devadatta's retainer, the king's son," rājaputto (king’s son) does not occur because the terms are not mutually dependent.

Ở đây, trong ‘‘Bhaṭo rañño putto devadattassā’’ (Người hầu, con của vua, của Devadatta), không có ‘rājaputta’ (con của vua) vì không phụ thuộc lẫn nhau.

‘‘Devadattassa kaṇhā dantā’’ti ettha ‘devadattakaṇhadantā’ti na hoti aññasāpekkhattā^* .

In "Devadatta's dark teeth," devadattakaṇhadantā (Devadatta's dark-toothed) does not occur because of dependence on another term.

Ở đây, trong ‘‘Devadattassa kaṇhā dantā’’ (Răng đen của Devadatta), không có ‘devadattakaṇhadantā’ (răng đen của Devadatta) vì phụ thuộc vào yếu tố khác.

Aññasāpekkhattepi niccaṃ sambandhīpekkhasaddānaṃ samāso hoti vākye viya samāsepi sambandhassa viditattā.

Even if there is dependence on another term, a compound invariably occurs for terms denoting a relationship, as the relationship is understood in the compound just as in a sentence.

Ngay cả khi có sự phụ thuộc vào yếu tố khác, các từ có mối quan hệ phụ thuộc vĩnh viễn vẫn có hợp từ, vì mối quan hệ được biết đến trong hợp từ cũng như trong câu.

Vuttañca ‘‘satipi sāpekkhatte gamakattā samāso hotī’’ti^* , devadattagurukulaṃ, rājadāsīputto, devadāsīputto iccādi.

It is also said, "Even if there is dependence on another term, a compound occurs because it is intelligible": Devadatta’s teacher's family, the king's slave's son, Devadatta's slave's son, etc.

Cũng đã nói rằng ‘‘ngay cả khi có sự phụ thuộc, hợp từ vẫn có vì nó mang ý nghĩa’’ (ka. 328; rū. 352; nī. 691), devadattagurukula (gia đình của thầy Devadatta), rājadāsīputta (con trai của nô tỳ của vua), devadāsīputta (con trai của nô tỳ Devadatta) v.v...

Tattha devadattassa guru devadattaguru, tassa kulaṃ devadattagurukulanti viggaho.

There, Devadatta's teacher is devadattaguru, his family is devadattagurukulaṃ – this is the analysis.

Ở đó, thầy của Devadatta là devadattaguru, gia đình của thầy ấy là devadattagurukula là cách phân tích.

Guruno kulaṃ gurukulaṃ, devadattassa gurukulaṃ devadattagurukulantipi vadanti.

The teacher's family is gurukulaṃ; Devadatta's teacher's family is devadattagurukulanti – so they say.

Gia đình của thầy là gurukula, gia đình của thầy Devadatta là devadattagurukula cũng được nói.

‘‘Rañño māgadhassa bimbisārassa putto’’ti etthapi aññasāpekkhattā ‘bimbisāraputto’ti na hoti, rañño go ca asso ca puriso cāti atthe ‘rājagavassapurisā’ti hoti dvandato pubbapadassa dvandapadehipi paccekaṃ sambandhassa viditattā.

In "the son of King Bimbisāra of Magadha," bimbisāraputto (Bimbisāra's son) does not occur due to dependence on another term. In the sense of "the king's cow and horse and man," rājagavassapurisā occurs because the relationship of each preceding term to the dvanda compound's terms is understood.

Ở đây, trong ‘‘Rañño māgadhassa bimbisārassa putto’’ (Con của vua Magadha Bimbisāra), cũng không có ‘bimbisāraputta’ (con của Bimbisāra) vì phụ thuộc vào yếu tố khác, trong nghĩa ‘‘con bò, con ngựa và người của vua’’ thì có ‘rājagavassapurisā’ (bò, ngựa và người của vua) vì mối quan hệ của mỗi từ trong dvanda (hợp từ đối đẳng) với tiền tố dvanda cũng được biết.

Tathā dvandato parapadassapi, narānañca devānañca sārathi naradevasārathi.

Similarly for the succeeding term in a dvanda compound: charioteer of men and devas is naradevasārathi.

Tương tự với hậu tố dvanda, người điều khiển của loài người và chư thiên là naradevasārathi.

2358

Iti chaṭṭhītappuriso.

Thus ends the Sixth Tatpurisa Compound.

Như vậy là Lục Tát-bát-lê-sa.

2359

Sattamītappurisa

Seventh Tatpurisa Compound

Thất Tát-bát-lê-sa

2360

Sattamītappurise rūpe saññā rūpasaññā.

In the Seventh Tatpurisa Compound: perception of form is rūpasaññā.

Trong Thất Tát-bát-lê-sa, sự nhận thức về hình sắc là rūpasaññā.

Ettha ca kārakānaṃ kriyāsādhanalakkhaṇattā kriyāpadeheva sambandho hoti, tasmā akriyavācakena parapadena saddhiṃ samāse jāte majjhe anurūpaṃ kriyāpadaṃ viññāyati, yathā ‘assena yutto ratho assaratho’ iti ‘rūpe saññā’ti rūpe uppannā saññāti attho.

Here, since agents are characterized by accomplishing an action, the connection occurs with verbal predicates; therefore, when a compound is formed with a non-verbal succeeding term, an appropriate verb is understood in the middle, just as "a chariot equipped with a horse is assaratho" means "perception arisen in form."

Ở đây, vì các tác nhân có đặc tính là công cụ để thực hiện hành động, nên chúng chỉ có mối quan hệ với các động từ, do đó, khi một hợp từ được tạo thành với một từ không phải là động từ, một động từ phù hợp được hiểu ở giữa, chẳng hạn như ‘chiếc xe ngựa’ (assaratha) là ‘chiếc xe được trang bị ngựa’ (assena yutto ratho), nghĩa là ‘sự nhận thức khởi lên trong sắc’ (rūpe uppannā saññā).

Cakkhusmiṃ viññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ, dhamme rato dhammarato.

Consciousness at the eye is cakkhuviññāṇaṃ; delighting in the Dhamma is dhammarato.

Thức trong mắt là cakkhuviññāṇa, người vui thích trong Pháp là dhammarata.

Evaṃ dhammaruci, dhammagāravo, dāne ajjhāsayo dānajjhāsayo.

Similarly, fondness for the Dhamma, reverence for the Dhamma; inclination towards giving is dānajjhāsayo.

Tương tự, dhammaruci (sự yêu thích Pháp), dhammagārava (sự tôn kính Pháp), ý hướng trong bố thí là dānajjhāsaya.

Evaṃ dānādhimutti, vaṭṭe bhayaṃ vaṭṭabhayaṃ, vaṭṭadukkhaṃ, gāme sūkaro gāmasūkaro, vanamahiṃso, samuddamaccho, itthīsu dhutto itthidhutto, itthisoṇḍo.

Similarly, resolution in giving; fear in the round of rebirths is vaṭṭabhayaṃ; suffering in the round of rebirths; a pig in the village is gāmasūkaro; a wild buffalo; a sea fish; a rogue among women is itthidhutto; a womanizer.

Tương tự, dānādhimutti (sự thiên về bố thí), nỗi sợ hãi trong luân hồi là vaṭṭabhaya, vaṭṭadukkha (khổ đau trong luân hồi), con heo trong làng là gāmasūkaro, vanamahiṃsa (trâu rừng), samuddamaccha (cá biển), kẻ lường gạt phụ nữ là itthidhutta, itthisoṇḍa (kẻ say mê phụ nữ).

2361

Upapadakitantesu niccasamāso^* , vane caratīti vanacaro, kāmāvacaro, kucchimhi sayatīti kucchissayo, gabbhe setīti gabbhaseyyo, thale tiṭṭhatīti thalaṭṭho, jalaṭṭho, pabbataṭṭho, paṅke jātaṃ paṅkajaṃ.

Invariable compound in relation to upapada-kṛtanta (primary derivatives with prefixes): one who wanders in the forest is vanacaro; belonging to the realm of sensuous existence; one who lies in the belly is kucchissayo; one who sleeps in the womb is gabbhaseyyo; one who stands on land is thalaṭṭho; one who dwells in water, one who dwells on a mountain; born in the mud is paṅkajaṃ.

Trong các hợp từ với upapada-kṛtanta là hợp từ vĩnh viễn (nī. 682), người đi trong rừng là vanacaro, kāmāvacara (thuộc cõi dục), người nằm trong bụng là kucchissaya, người ngủ trong bào thai là gabbhaseyya, người đứng trên đất liền là thalaṭṭha, jalaṭṭha (đứng trong nước), pabbataṭṭha (đứng trên núi), vật sinh ra trong bùn là paṅkaja.

Evaṃ atrajo, khetrajo iccādi.

Similarly, born here, born in the field, etc.

Tương tự, atraja (sinh ra ở đây), khetraja (sinh ra ở ruộng) v.v...

Idha na hoti^* , bhojane mattaññutā, indriyesu guttadvāro, āsane nisinno, āsane nisīditabbaṃ.

Here it does not occur: moderation in food, guarding the sense-doors, one seated on a seat, one should sit on a seat.

Ở đây không có (nī. 681), sự biết đủ trong thức ăn, người giữ gìn các căn, người ngồi trên ghế, nên ngồi trên ghế.

2362

Iti sattamītappuriso.

Thus ends the Seventh Tatpurisa Compound.

Như vậy là Thất Tát-bát-lê-sa.

2363

Luttatappurisa

Displaced Tatpurisa Compound

Lutta-tappurisa (Tát-bát-lê-sa lược bỏ)

2364

Tappurisapadānaṃ mahāvuttisuttena kvaci vipallāso.

Sometimes, a reversal of Tatpurisa terms according to the Mahāvuttisutta.

Sự đảo ngược của các từ tappurisa đôi khi xảy ra theo Mahāvuttisutta.

2365

Uparigaṅgā, heṭṭhānadī, antovihāro, antosamāpatti, haṃsānaṃ rājā rājahaṃso haṃsarājā vā, māsassa aḍḍhaṃ aḍḍhamāsaṃ, kahāpaṇassa aḍḍhaṃ aḍḍhakahāpaṇaṃ, aḍḍhamāsaṃ, rattiyā aḍḍhaṃ aḍḍharattaṃ.

Above the Gaṅgā; below the river; inside the monastery; internal absorption; king of swans is rājahaṃso or haṃsarājā; half of a month is aḍḍhamāsaṃ; half of a kahāpaṇa is aḍḍhakahāpaṇaṃ; half a month; half of the night is aḍḍharattaṃ.

Trên sông Gaṅgā là uparigaṅgā, dưới sông là heṭṭhānadī, bên trong tịnh xá là antovihāra, bên trong sự chứng đắc là antosamāpatti, vua của các con thiên nga là rājahaṃsa hoặc haṃsarājā, nửa tháng là aḍḍhamāsa, nửa kahāpaṇa là aḍḍhakahāpaṇa, aḍḍhamāsa, nửa đêm là aḍḍharatta.

Evaṃ pubbarattaṃ, pararattaṃ, issa attaṃ.

Similarly, the first part of the night, the last part of the night; his own essence.

Tương tự, pubbaratta (đầu đêm), pararatta (cuối đêm), sở hữu của Issara.

Kāyassa pubbabhāgo pubbakāyo, parakāyo, ahassa pubbo pubbaṇho, majjhaṇho, sāyanho, pubbediṭṭho diṭṭhapubbo, tathāgataṃ diṭṭhapubbo thero, tathāgato diṭṭhapubbo therena iccādi.

The front part of the body is pubbakāyo; the latter part of the body; the first part of the day is pubbaṇho; midday, evening; seen before is diṭṭhapubbo; a bhikkhu who has seen the Tathāgata before; the Tathāgata was seen by the bhikkhu before, etc.

Phần trước của thân là pubbakāya, parakāya (phần sau của thân), buổi sáng sớm là pubbaṇha, majjhaṇha (giữa trưa), sāyanha (buổi chiều), đã thấy trước là diṭṭhapubba, vị Trưởng lão đã từng thấy Đức Như Lai là tathāgataṃ diṭṭhapubbo thero, Đức Như Lai đã từng được Trưởng lão thấy là tathāgato diṭṭhapubbo therena v.v...

2366

Iti luttatappuriso.

Thus ends the Displaced Tatpurisa Compound.

Như vậy là Lutta-tappurisa.

2367

Aluttatappurisa

Undisplaced Tatpurisa Compound

Alutta-tappurisa (Tát-bát-lê-sa không lược bỏ)

2368

Idāni aluttatappurisā vuccante.

Now, undisplaced Tatpurisa compounds are explained.

Bây giờ, các Alutta-tappurisa được nói đến.

2369

Dīpaṅkaro, pabhaṅkaro, amatandado, purindado, vessantaro, attantapo, parantapo, raṇañjaho, jutindharo, vijjandharo, dassanenapahātabbadhammo, kutojo, tatojo, itojo, bhayato upaṭṭhānaṃ bhayatupaṭṭhānaṃ, kaṭattākammaṃ, kaṭattārūpaṃ, parassapadaṃ, attanopadaṃ, devānamindo, devānaṃpiyatisso, gavampatitthero, pubbenivāso, majjhekalyāṇaṃ, dūrerūpaṃ, santikerūpaṃ, dūrenidānaṃ, santikenidānaṃ, antevāsiko, janesuto, kāmesumicchācāro iccādi^* .

Dīpaṅkara, Pabhaṅkara, giver of deathlessness, giver of cities, Vessantara, tormentor of self, tormentor of others, abandoning battle, bearer of brilliance, holder of knowledge; a phenomenon to be abandoned by seeing; born from where, born from there, born from here; arising from fear is bhayatupaṭṭhānaṃ; a done deed, a done form; parassapada, attanopada; king of devas; Devānampiyatissa; Gavampati Thera; previous existence; beautiful in the middle; form at a distance; form near at hand; origin at a distance; origin near at hand; resident pupil; heard by people; sexual misconduct in pleasures, etc.

Dīpaṅkara (người tạo ra ánh sáng), pabhaṅkara (người tạo ra ánh sáng), amatandada (người ban tặng bất tử), purindada (người ban tặng cho thành phố), vessantara (người vượt qua mọi thứ), attantapa (người tự hành hạ), parantapa (người hành hạ người khác), raṇañjaha (người từ bỏ chiến tranh), jutindhara (người mang ánh sáng), vijjandhara (người mang kiến thức), dassanenapahātabbadhamma (pháp cần được đoạn trừ bằng cái thấy), kutojo (sinh ra từ đâu), tatojo (sinh ra từ đó), itojo (sinh ra từ đây), sự khởi lên từ sợ hãi là bhayatupaṭṭhāna, kaṭattākamma (nghiệp đã làm), kaṭattārūpa (sắc đã làm), parassapada (tha động từ), attanopada (tự động từ), vua của chư thiên là devānamindo, Devānaṃpiyatissa (Tissa được chư thiên yêu mến), Gavampatitthera (Trưởng lão Gavampati), pubbenivāsa (đời sống trước), majjhekalyāṇa (tốt đẹp ở giữa), dūrerūpa (sắc ở xa), santikerūpa (sắc ở gần), dūrenidāna (nguyên nhân ở xa), santikenidāna (nguyên nhân ở gần), antevāsika (học trò), janesuta (người được nghe), kāmesumicchācāra (tà hạnh trong dục lạc) v.v... (ka. 327; rū. 351; nī. 686).

2370

Iti aluttatappuriso.

Thus ends the Undisplaced Tatpurisa Compound.

Như vậy là Alutta-tappurisa.

2371

Sabbo cāyaṃ amāditappuriso abhidheyyavacano parapadaliṅgo ca.

And all this undisplaced Tatpurisa compound is expressive of the denoted meaning and takes the gender of the final term.

Tất cả các amādi-tappurisa này đều là từ chỉ đối tượng và có giống của hậu tố.

2372

Amāditappuriso niṭṭhito.

The Undisplaced Tatpurisa Compound is finished.

Amādi-tappurisa đã hoàn tất.

2373

Kammadhārayasamāsa

Kammadhāraya Compound

Kammadhāraya-samāsa

2374

Atha kammadhārayasaññito paṭhamātappuriso vuccate.

Now, the first Tatpurisa compound known as Kammadhāraya is explained.

Bây giờ, paṭhamā-tappurisa được gọi là Kammadhāraya được nói đến.

2375

Kammamiva dvayaṃ dhāretīti kammadhārayo.

That which holds two things like action is Kammadhāraya.

Vì nó mang hai yếu tố như một hành động nên gọi là kammadhāraya.

Yathā kammaṃ kriyañca payojanañca dvayaṃ dhāreti kamme sati tassa dvayassa sambhavato, tathā ayaṃ samāso ekassa atthassa dve nāmāni dhāreti imasmiṃ samāse sati ekatthajotakassa nāmadvayassa sambhavatoti^* .

Just as kamma holds two things—action and purpose—due to the possibility of those two in kamma, so too this compound holds two names for one meaning, due to the possibility of two names illuminating one meaning in this compound.

Như nghiệp (kamma) nắm giữ cả hành động (kriya) và mục đích (payojana) vì khi có nghiệp thì hai điều đó có thể xảy ra, tương tự, hợp chất này nắm giữ hai danh từ cho một ý nghĩa vì khi có hợp chất này thì hai danh từ chỉ một ý nghĩa đó có thể xảy ra.

2376

Api ca kattabbanti kammaṃ, dhāretabbanti dhāriyaṃ, kammañca taṃ dhāriyañcāti kammadhāriyaṃ, yaṃkiñci hitakammaṃ, kammadhāriyasaddasadisattā sabbo cāyaṃ samāso kammadhārayoti vuccati issa attaṃ katvā.

Moreover, that which is done is kamma; that which is held is dhāriya; kamma and that which is dhāriya is kammadhāriya. Whatever is a wholesome kamma, because it is similar to the word kammadhāriya, this whole compound is called kammadhārayo, considering it as such.

Hơn nữa, điều được làm gọi là nghiệp (kamma), điều được nắm giữ gọi là dhāriya, nghiệp đó và điều được nắm giữ đó gọi là kammadhāriya. Bất cứ nghiệp lợi ích nào, do sự tương tự với từ kammadhāriya, tất cả hợp chất này được gọi là kammadhāraya bằng cách chuyển hóa ‘i’ thành ‘a’.

Yathā hi kammadhāriyasaddo ekassa atthassa dve nāmāni dhāreti, tathā ayaṃ samāsopīti.

Just as the word kammadhāriya holds two names for one meaning, so too does this compound.

Như từ kammadhāriya nắm giữ hai danh từ cho một ý nghĩa, thì hợp chất này cũng vậy.

So eva uttarapadatthapadhānatāsaṅkhātena tappurisalakkhaṇena yuttattā ‘tappuriso’ti ca vuccati.

It is also called ‘tappuriso’ (tatpuruṣa) because it is endowed with the characteristic of a tatpuruṣa, which is the predominance of the meaning of the latter word.

Chính nó cũng được gọi là ‘tappurisa’ vì nó có đặc điểm của tappurisa, tức là sự ưu thế của nghĩa hậu tố.

Bhinnapavattinimittānaṃ dvinnaṃ padānaṃ visesanavisesitabbabhāvena ekasmiṃ atthe pavatti tulyādhikaraṇatā nāma, tena tulyādhikaraṇalakkhaṇena yuttattā ‘tulyādhikaraṇasamāso’ti ca vuccati.

The occurrence of two words with different factors of application in one meaning by way of being modifier and modified is called tulyādhikaraṇatā (co-referentiality); therefore, because it is endowed with the characteristic of co-referentiality, it is also called ‘tulyādhikaraṇasamāso’ (co-referential compound).

Sự hiện hữu của hai từ có căn nguyên khác nhau trong cùng một ý nghĩa dưới dạng bổ nghĩa và được bổ nghĩa được gọi là tulyādhikaraṇa (đồng nhất sở y); do đó, chính nó cũng được gọi là ‘tulyādhikaraṇasamāsa’ vì nó có đặc điểm tulyādhikaraṇa.

So eva ca visesanapadavasena guṇavisesadīpanattā ‘visesanasamāso’ti ca vuccati.

And it is also called ‘visesanasamāso’ (adjectival compound) because it illuminates specific qualities by way of the modifying word.

Chính nó cũng được gọi là ‘visesanasamāsa’ vì nó làm sáng tỏ phẩm chất đặc biệt theo từ bổ nghĩa.

Tasmiṃ visesanasamāse –

In that adjectival compound—

Trong visesanasamāsa đó –

2377

346. Visesanamekatthena^* .

346. A modifier with a single meaning.

346. Visesana với một ý nghĩa (ekattha).

2378

Visesanabhūtaṃ syādyantapadaṃ ekatthena visesyabhūtena syādyantapadena saddhiṃ ekatthaṃ hoti.

A word ending in syā or similar, being a modifier, becomes one in meaning with a word ending in syā or similar, which is the modified word.

Từ tận cùng bằng syādi, đóng vai trò bổ nghĩa, trở thành một ý nghĩa (ekattha) với từ tận cùng bằng syādi, đóng vai trò được bổ nghĩa.

2379

Ettha ca visesīyati dabbaṃ visiṭṭhaṃ karīyati etenāti visesanaṃ.

Here, that by which a substance is specified and made distinctive is a modifier.

Ở đây, ‘visesana’ là cái mà nhờ đó một vật được làm cho đặc biệt, được làm cho nổi bật.

Eko attho yassāti ekatthaṃ, ‘eko’ti samāno, ‘attho’ti abhidheyyattho, nemittakattho, soyeva dvinnaṃ pavattinimittānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena ‘adhikaraṇa’nti ca vuccati.

That which has one meaning is ekatthaṃ, ‘eka’ means same, ‘attha’ means denoted meaning, the referential meaning; that same is also called ‘adhikaraṇa’ (substratum) by way of being the substratum of the two factors of application.

‘Ekattha’ là cái có một ý nghĩa; ‘eka’ nghĩa là tương đồng, ‘attha’ nghĩa là đối tượng được biểu thị, ý nghĩa căn nguyên. Chính nó cũng được gọi là ‘adhikaraṇa’ theo nghĩa là sở y của hai căn nguyên hiện hữu.

Pavattinimittānañca adhiṭṭhānatte sati padānampi adhiṭṭhānatā siddhā hoti.

And when there is a substratum for the factors of application, the substratum of the words is also established.

Và khi các căn nguyên hiện hữu có sở y, thì sự hiện hữu của các từ cũng được thiết lập.

Iti ekatthanti tulyādhikaraṇaṃ, samānādhikaraṇanti vuttaṃ hoti, tena ekatthena.

Thus ekatthaṃ means co-referential, it is said to be samānādhikaraṇaṃ, and therefore ‘with a single meaning’.

Như vậy, ‘ekattha’ có nghĩa là tulyādhikaraṇa, tức là samānādhikaraṇa, do đó là với một ý nghĩa.

‘Ekatthaṃ hotī’ti ekatthībhūtaṃ hotīti attho.

‘Ekatthaṃ hotī’ means it becomes unified in meaning.

‘Ekatthaṃ hotī’ có nghĩa là trở thành một ý nghĩa.

2380

So ca samāso navavidho visesanapubbapado, visesanuttarapado, visesanobhayapado, upamānuttarapado, sambhāvanāpubbapado, avadhāraṇapubbapado, nanipātapubbapado, kunipātapubbapado, pādipubbapado cāti.

This compound is of nine kinds: having a modifier as the first word, having a modifier as the latter word, having both words as modifiers, having a simile as the latter word, having an assumption as the first word, having a determination as the first word, having the particle na as the first word, having the particle ku as the first word, and having the prefix pa as the first word.

Hợp chất đó có chín loại: có từ bổ nghĩa đứng trước, có từ bổ nghĩa đứng sau, có cả hai từ bổ nghĩa, có từ so sánh đứng sau, có từ giả định đứng trước, có từ xác định đứng trước, có nanipāta đứng trước, có kunipāta đứng trước, và có pādi đứng trước.

2381

Tattha visesanapubbapado yathā?

Among these, how is having a modifier as the first word?

Trong đó, visesanapubbapado là gì?

Mahāpuriso, mahānadī, mahabbhayaṃ.

For example, mahāpuriso (a great man), mahānadī (a great river), mahabbhayaṃ (a great fear).

Mahāpuriso (người vĩ đại), mahānadī (sông lớn), mahabbhayaṃ (sự sợ hãi lớn).

Ettha ca ‘‘sā senā dissate mahā^* , bārāṇasirajjaṃ nāma mahā’’ti^* pāḷi dissati.

Here, the Pali readings ‘‘sā senā dissate mahā, bārāṇasirajjaṃ nāma mahā’’ are seen.

Ở đây, ta thấy có các đoạn Pāḷi như ‘‘sā senā dissate mahā (quân đội đó xuất hiện thật vĩ đại), bārāṇasirajjaṃ nāma mahā’’ (vương quốc Bārāṇasī thật vĩ đại).

Tasmā samāsepi tiliṅge nipātarūpo mahāsaddo yujjati.

Therefore, even in a compound, the word mahā, which is a particle in three genders, is used.

Do đó, trong hợp chất, từ mahā dưới dạng nipāta được sử dụng cho cả ba giống.

Mahā ca so puriso cāti mahāpuriso, mahā ca sā nadī cāti mahānadī, mahā ca taṃ bhayañcāti mahabbhayaṃ, dvittaṃ saṃyoge ca rassattaṃ.

He is great and he is a man, therefore mahāpuriso; she is great and she is a river, therefore mahānadī; it is great and it is a fear, therefore mahabbhayaṃ, with gemination and shortening of the vowel in conjunction.

Mahā ca so puriso cāti mahāpuriso (người đó vĩ đại, và người đó là nam, nên là người vĩ đại), mahā ca sā nadī cāti mahānadī (sông đó vĩ đại, và sông đó là nữ, nên là sông lớn), mahā ca taṃ bhayañcāti mahabbhayaṃ (sự sợ hãi đó vĩ đại, và sự sợ hãi đó là trung tính, nên là sự sợ hãi lớn), có sự gấp đôi và rút ngắn nguyên âm khi kết hợp.

Mahāsaddavevacanena mahantasaddenapi vākyaṃ dassetuṃ yujjati, mahanto puriso mahāpuriso, mahantī nadī mahānadī, mahantaṃ bhayaṃ mahabbhayanti.

It is also appropriate to show the phrase with the word mahanta, which is a synonym of mahā: mahanto puriso mahāpuriso, mahantī nadī mahānadī, mahantaṃ bhayaṃ mahabbhayaṃ.

Có thể trình bày câu với từ mahanta là đồng nghĩa của từ mahā: mahanto puriso mahāpuriso (người đàn ông vĩ đại), mahantī nadī mahānadī (dòng sông lớn), mahantaṃ bhayaṃ mahabbhayaṃ (sự sợ hãi lớn).

Ca, tasaddehi ca saddhiṃ paripuṇṇaṃ katvā dassetuṃ yujjati, mahanto ca so puriso cāti mahāpuriso, mahantī ca sā nadī cāti mahānadī, mahantañca taṃ bhayañcāti mahabbhayanti.

It is also appropriate to show it as complete with the particles ca and ta: mahanto ca so puriso cāti mahāpuriso, mahantī ca sā nadī cāti mahānadī, mahantañca taṃ bhayañcāti mahabbhayaṃ.

Và có thể trình bày đầy đủ với ca và ta: mahanto ca so puriso cāti mahāpuriso (người đàn ông đó vĩ đại, và người đàn ông đó là nam, nên là người vĩ đại), mahantī ca sā nadī cāti mahānadī (dòng sông đó vĩ đại, và dòng sông đó là nữ, nên là dòng sông lớn), mahantañca taṃ bhayañcāti mahabbhayaṃ (sự sợ hãi đó vĩ đại, và sự sợ hãi đó là trung tính, nên là sự sợ hãi lớn).

Mahantasaddo vā mahā hoti, ‘ṭa ntantūna’nti suttena uttarapade pare ntassa sabbassa attaṃ, mahāvuttinā dīgho ca.

Or the word mahanta becomes mahā; by the rule ‘ṭa ntantūnaṃ’, the entire nta becomes atta when a latter word follows, and there is lengthening by mahāvutti.

Hoặc từ mahanta trở thành mahā, theo luật ‘ṭa ntantūna’, toàn bộ ‘nta’ được chuyển thành ‘a’ khi có một từ khác theo sau, và nguyên âm được kéo dài do từ mahā.

2382

Ettha ca dvīhi casaddehi dvinnaṃ padānaṃ sakatthanānāttaṃ dīpeti.

Here, the two particles ca indicate the difference in meaning of the two words.

Ở đây, hai từ ca chỉ ra sự khác biệt về ý nghĩa riêng của hai từ.

Taṃsaddena sakatthanānāttepi sakatthānaṃ adhikaraṇabhūtassa dabbatthassa ekattaṃ dīpeti.

The word ta indicates the oneness of the substance-meaning, which is the substratum of their respective meanings, even if their respective meanings are different.

Từ taṃ chỉ ra sự đồng nhất về đối tượng, là sở y của các ý nghĩa riêng, mặc dù có sự khác biệt về ý nghĩa riêng.

Imasmiṃ byākaraṇe visuṃ rūpavidhānakiccaṃ nāma natthi, taṃtaṃsuttavidhānañca tadanurūpaṃ dassitaviggahavākyañca disvā tassa tassa siddhapadassa atthabyañjanavinicchaye ñāte rūpavidhānakiccaṃ siddhaṃ hoti, santo ca so puriso cāti sappuriso, setahatthī, nīluppalaṃ, lohitacandanaṃ.

In this grammar, there is no separate process for forming words; by observing the rules for each and the corresponding viggahavākya (analysis sentence), and by understanding the meaning and derivation of each established word, the process of word formation is accomplished. For example, santo ca so puriso cāti sappuriso (a good man), setahatthī (a white elephant), nīluppalaṃ (a blue lotus), lohitacandanaṃ (red sandalwood).

Trong ngữ pháp này, không có việc quy định hình thức riêng biệt; mà bằng cách xem xét các quy định của từng luật và các câu phân tích tương ứng được trình bày, khi đã hiểu rõ sự xác định ý nghĩa và biểu hiện của từng từ đã được thiết lập, thì việc quy định hình thức được thiết lập. Santo ca so puriso cāti sappuriso (người đàn ông đó tốt, và người đàn ông đó là nam, nên là người tốt), setahatthī (voi trắng), nīluppalaṃ (hoa sen xanh), lohitacandanaṃ (gỗ đàn hương đỏ).

2383

Visadisaliṅga, vacanāpi saddā ekatthā honti, vinayo ca so pariyatti cāti vinayapariyatti, vinayo ca so piṭakañcāti vinayapiṭakaṃ, avijjā ca sā paccayo cāti avijjāpaccayo, avijjā ca sā nīvaraṇañcāti avijjānīvaraṇaṃ.

Even words of different gender and number can have a single meaning: vinayo ca so pariyatti cāti vinayapariyatti (discipline and learning), vinayo ca so piṭakañcāti vinayapiṭakaṃ (discipline and basket), avijjā ca sā paccayo cāti avijjāpaccayo (ignorance and condition), avijjā ca sā nīvaraṇañcāti avijjānīvaraṇaṃ (ignorance and hindrance).

Các từ có giống và số khác nhau cũng có thể có một ý nghĩa: vinayo ca so pariyatti cāti vinayapariyatti (giới luật đó, và đó là sự học hỏi, nên là sự học hỏi giới luật), vinayo ca so piṭakañcāti vinayapiṭakaṃ (giới luật đó, và đó là tạng, nên là tạng giới luật), avijjā ca sā paccayo cāti avijjāpaccayo (vô minh đó, và đó là duyên, nên là duyên vô minh), avijjā ca sā nīvaraṇañcāti avijjānīvaraṇaṃ (vô minh đó, và đó là triền cái, nên là triền cái vô minh).

Evaṃ itthiratanaṃ, sīlañca taṃ guṇo cāti sīlaguṇo, sīlañca taṃ patiṭṭhā cāti sīlapatiṭṭhā iccādi.

Similarly, itthiratanaṃ (a jewel of a woman), sīlañca taṃ guṇo cāti sīlaguṇo (virtue and quality), sīlañca taṃ patiṭṭhā cāti sīlapatiṭṭhā (virtue and foundation), etc.

Tương tự, itthiratanaṃ (ngọc nữ), sīlañca taṃ guṇo cāti sīlaguṇo (đức hạnh đó, và đó là phẩm chất, nên là phẩm chất đức hạnh), sīlañca taṃ patiṭṭhā cāti sīlapatiṭṭhā (đức hạnh đó, và đó là nền tảng, nên là nền tảng đức hạnh), v.v.

2384

Tathā vīsati ca sā purisā cāti vīsatipurisā, satañca taṃ purisā cāti satapurisā, saṅkhārā ca te paccayo cāti saṅkhārapaccayo, aṅgā ca te janapadañcāti aṅgajanapadaṃ, magadhā ca te raṭṭhañcāti magadharaṭṭhaṃ.

Similarly, vīsati ca sā purisā cāti vīsatipurisā (twenty men), satañca taṃ purisā cāti satapurisā (a hundred men), saṅkhārā ca te paccayo cāti saṅkhārapaccayo (formations and condition), aṅgā ca te janapadañcāti aṅgajanapadaṃ (Anga and country), magadhā ca te raṭṭhañcāti magadharaṭṭhaṃ (Magadha and kingdom).

Tương tự, vīsati ca sā purisā cāti vīsatipurisā (hai mươi đó, và đó là những người đàn ông, nên là hai mươi người đàn ông), satañca taṃ purisā cāti satapurisā (một trăm đó, và đó là những người đàn ông, nên là một trăm người đàn ông), saṅkhārā ca te paccayo cāti saṅkhārapaccayo (các hành đó, và đó là duyên, nên là duyên hành), aṅgā ca te janapadañcāti aṅgajanapadaṃ (Anga đó, và đó là quốc độ, nên là quốc độ Anga), magadhā ca te raṭṭhañcāti magadharaṭṭhaṃ (Magadha đó, và đó là vương quốc, nên là vương quốc Magadha).

Evaṃ kāsiraṭṭhaṃ iccādi.

Similarly, kāsiraṭṭhaṃ (Kasi kingdom), etc.

Tương tự, kāsiraṭṭhaṃ (vương quốc Kāsī), v.v.

2385

Idha na hoti^* , puṇṇo mantānīputto, citto gahapati, sakko devarājā, brahmā sahampati iccādi.

Here it does not occur: puṇṇo mantānīputto (Puṇṇa, son of Mantānī), citto gahapati (Citta, the householder), sakko devarājā (Sakka, king of devas), brahmā sahampati (Brahmā Sahampati), etc.

Ở đây không có (hợp chất) như: Puṇṇo Mantānīputto (Puṇṇa, con trai của Mantānī), Citto Gahapati (gia chủ Citta), Sakko Devarājā (Sakka, vua chư thiên), Brahmā Sahampati (Phạm thiên Sahampati), v.v.

2386

Kvaci niccasamāso, kaṇhasappo, lohitamālaṃ iccādi.

Sometimes it is an invariable compound, for example, kaṇhasappo (black snake), lohitamālaṃ (red garland), etc.

Đôi khi là hợp chất vĩnh cửu (niccasamāsa), kaṇhasappo (rắn đen), lohitamālaṃ (vòng hoa đỏ), v.v.

2387

Visesanuttarapado yathā?

How is having a modifier as the latter word?

Visesanuttarapado là gì?

Sāriputtatthero, buddhaghosācariyo, ācariyaguttilo vā, mahosadhapaṇḍito, purisuttamo, purisavaro, purisaviseso iccādi.

For example, sāriputtatthero (the Elder Sāriputta), buddhaghosācariyo (the teacher Buddhaghosa), or ācariyaguttilo (the teacher Guttila), mahossadhapaṇḍito (the wise Mahosadha), purisuttamo (the highest of men), purisavaro (the excellent man), purisaviseso (the distinguished man), etc.

Sāriputtatthero (trưởng lão Sāriputta), Buddhaghosācariyo (đạo sư Buddhaghosa), hoặc Ācariyaguttilo (đạo sư Guttila), Mahosadhapaṇḍito (hiền giả Mahosadha), purisuttamo (người tối thượng), purisavaro (người cao quý), purisaviseso (người đặc biệt), v.v.

2388

Visesanobhayapado yathā?

How is having both words as modifiers?

Visesanobhayapado là gì?

Chinnañca taṃ parūḷhañcāti chinnaparūḷhaṃ, sītañca taṃ uṇhañcāti sītuṇhaṃ, khañjo ca so khujjo cāti khañjakhujjo.

That which is cut and that which is overgrown is chinnaparūḷhaṃ (cut and overgrown); that which is cold and that which is hot is sītuṇhaṃ (cold-hot); he is lame and he is hunchbacked is khañjakhujjo (lame-hunchbacked).

Chinnañca taṃ parūḷhañcāti chinnaparūḷhaṃ (cái đã cắt và cái đã mọc lại, nên là cắt và mọc lại), sītañca taṃ uṇhañcāti sītuṇhaṃ (cái lạnh và cái nóng, nên là lạnh nóng), khañjo ca so khujjo cāti khañjakhujjo (người què và người gù, nên là què gù).

Evaṃ andhabadhiro, katañca taṃ akatañcāti katākataṃ, chiddāvachiddaṃ, chinnabhinnaṃ, sittañca taṃ sammaṭṭhañcāti sittasammaṭṭhaṃ, santassa bhāvo saccaṃ, akhemaṭṭhena dukkhañca taṃ aviparītaṭṭhena saccañcāti dukkhasaccaṃ iccādi.

Similarly, andhabadhiro (blind-deaf); that which is done and that which is undone is katākataṃ (done-undone); chiddāvachiddaṃ (full of holes and rents); chinnabhinnaṃ (cut and torn); that which is sprinkled and that which is swept is sittasammaṭṭhaṃ (sprinkled and swept); the state of being true is saccaṃ (truth); that which is suffering due to being unsafe and that which is true due to being unperverted is dukkhasaccaṃ (truth of suffering), etc.

Tương tự, andhabadhiro (mù điếc), katañca taṃ akatañcāti katākataṃ (cái đã làm và cái chưa làm, nên là đã làm và chưa làm), chiddāvachiddaṃ (lỗ hổng và khe hở), chinnabhinnaṃ (cắt và phá vỡ), sittañca taṃ sammaṭṭhañcāti sittasammaṭṭhaṃ (cái đã rải và cái đã quét, nên là rải và quét), santassa bhāvo saccaṃ (bản chất của sự thật là chân lý), akhemaṭṭhena dukkhañca taṃ aviparītaṭṭhena saccañcāti dukkhasaccaṃ (khổ đó theo nghĩa không an toàn, và chân lý đó theo nghĩa không sai lệch, nên là Khổ Đế), v.v.

2389

Upamānuttarapado yathā?

How is having a simile as the latter word?

Upamānuttarapado là gì?

Sīho viyāti sīho, muni ca so sīho cāti munisīho.

Like a lion is sīho; he is a sage and he is a lion, therefore munisīho (lion-like sage).

Sīho viyāti sīho (như sư tử, nên là sư tử), muni ca so sīho cāti munisīho (hiền giả đó và sư tử đó, nên là hiền giả sư tử).

Evaṃ munipuṅgavo, buddhanāgo, buddhādicco, raṃsi viyāti raṃsi, saddhammo ca so raṃsi cāti saddhammaraṃsi.

Similarly, munipuṅgavo (foremost of sages), buddhanāgo (Buddha-serpent king), buddhādicco (Buddha-sun); like a ray is raṃsi; that which is the Saddhamma and that which is a ray is saddhammaraṃsi (ray of the Saddhamma).

Tương tự, munipuṅgavo (hiền giả bò tót), buddhanāgo (Phật voi), buddhādicco (Phật mặt trời), raṃsi viyāti raṃsi (như tia sáng, nên là tia sáng), saddhammo ca so raṃsi cāti saddhammaraṃsi (Phật pháp đó và tia sáng đó, nên là tia sáng Phật pháp).

Evaṃ vinayasāgaro, samaṇapadumo, samaṇapuṇḍarīko iccādi.

Similarly, vinayasāgaro (ocean of discipline), samaṇapadumo (lotus-like ascetic), samaṇapuṇḍarīko (white lotus-like ascetic), etc.

Tương tự, vinayasāgaro (đại dương giới luật), samaṇapadumo (sa-môn hoa sen), samaṇapuṇḍarīko (sa-môn sen trắng), v.v.

2390

Sambhāvanāpubbapado yathā?

How is having an assumption as the first word?

Sambhāvanāpubbapado là gì?

Hetu hutvā paccayo hetupaccayo.

A condition, being a cause, is hetupaccayo (cause-condition).

Hetu hutvā paccayo hetupaccayo (nhân là duyên, nên là nhân duyên).

Evaṃ ārammaṇapaccayo, manussabhūto, devabhūto, dhammo iti saṅkhāto dhammasaṅkhāto, dhammasammato, dhammasaññito, dhammalakkhito, eva iti saṅkhāto saddo evasaddo.

Similarly, ārammaṇapaccayo (object-condition), manussabhūto (having become a human), devabhūto (having become a deva); that which is called Dhamma is dhammasaṅkhāto (designated Dhamma), dhammasammato (accepted as Dhamma), dhammasaññito (conceptualized as Dhamma), dhammalakkhito (characterized as Dhamma); the word 'eva' means 'thus'.

Tương tự, ārammaṇapaccayo (duyên đối tượng), manussabhūto (trở thành người), devabhūto (trở thành chư thiên), dhammo iti saṅkhāto dhammasaṅkhāto (pháp được gọi là pháp), dhammasammato (được chấp nhận là pháp), dhammasaññito (được nhận biết là pháp), dhammalakkhito (được đánh dấu là pháp), eva iti saṅkhāto saddo evassaddo (từ ‘eva’ được gọi là từ ‘eva’).

Evaṃ casaddo, vāsaddo, ariyabhūto saṅgho ariyasaṅgho.

Similarly, casaddo (the word 'ca'), vāsaddo (the word 'vā'); the Saṅgha, having become noble, is ariyasaṅgho (the noble Saṅgha).

Tương tự, casaddo (từ ‘ca’), vāsaddo (từ ‘vā’), ariyabhūto saṅgho ariyasaṅgho (Tăng đoàn là bậc thánh, nên là Thánh Tăng).

Evaṃ buddhamuni, paccekamuni iccādi.

Similarly, buddhamuni (Buddha-sage), paccekamuni (paccekamuni), etc.

Tương tự, buddhamuni (Phật hiền giả), paccekamuni (Độc Giác hiền giả), v.v.

Ettha ca sambhāvanā nāma sāmaññabhūtassa uttarapadatthassa daḷhaṃ katvā thomanā sarūpavisesadīpanā, na guṇamattadīpanāti adhippāyo.

Here, sambhāvanā means firmly praising and illuminating the specific nature of the meaning of the latter word, which is a general term, not merely illuminating a quality—this is the intention.

Ở đây, ‘sambhāvanā’ có nghĩa là sự ca ngợi mạnh mẽ, làm nổi bật đặc điểm riêng của ý nghĩa hậu tố chung, chứ không chỉ là sự làm nổi bật phẩm chất. Đó là ý nghĩa.

Garū pana ‘‘dhammo iti buddhi dhammabuddhi.

However, the teachers say: ‘‘the perception ‘this is Dhamma’ is dhammabuddhi (perception of Dhamma).

Tuy nhiên, các bậc thầy nói rằng ‘‘dhammo iti buddhi dhammabuddhi (ý nghĩ về pháp là pháp tư duy).

Evaṃ dhammasaññā, aniccasaññā, dhātusaññā, mātusaññā, pāṇasaññitā, attadiṭṭhi’’ iccādīnipi ettha āharanti, imāni pana ‘‘saraṇaṃ iti gato upagato saraṇaṅgato’’ti padaṃ viya itiluttāni paṭhamātappurisapadāni nāma yujjantīti^* .

Similarly, dhammasaññā (perception of Dhamma), aniccasaññā (perception of impermanence), dhātusaññā (perception of elements), mātusaññā (perception of a mother), pāṇasaññitā (perception of living beings), attadiṭṭhi (view of self), and so on, are also introduced here. These are considered paṭhamātappurisapadāni (first Tappurisa compounds) with the omission of 'iti', similar to the word saraṇaṅgato (one who has gone to refuge).

Tương tự như vậy, các từ như dhammasaññā (tưởng về pháp), aniccasaññā (tưởng về vô thường), dhātusaññā (tưởng về các giới), mātusaññā (tưởng về mẹ), pāṇasaññitā (tưởng về sinh vật), attadiṭṭhi (tà kiến về tự ngã) cũng được đưa vào đây, nhưng những từ này được gọi là các paṭhamātappurisapadāni (các từ ghép Tappurisa thứ nhất) mà trong đó từ iti đã bị lược bỏ, giống như từ saraṇaṅgato (người đã đến nương tựa) là từ ghép của saraṇaṃ iti gato upagato (đã đi đến, đã đến nương tựa).

2391

Avadhāraṇapubbapado yathā?

Avadhāraṇapubbapado (a word preceded by an emphasizing particle), how so?

Avadhāraṇapubbapado (phạm trù từ xác định đứng trước) như thế nào?

Guṇo eva dhanaṃ na maṇisuvaṇṇādīti guṇadhanaṃ.

Virtue alone is wealth, not jewels, gold, and so on; thus, guṇadhanaṃ (wealth of virtue).

Guṇo eva dhanaṃ (phẩm hạnh chính là tài sản), không phải đá quý hay vàng bạc, nên gọi là guṇadhanaṃ (tài sản phẩm hạnh).

Evaṃ saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ, cakkhu eva dvāraṃ na gāmadvārādīti cakkhudvāraṃ.

Similarly, saddhādhanaṃ (wealth of faith), sīladhanaṃ (wealth of morality); the eye alone is the door, not a village gate or similar; thus, cakkhudvāraṃ (eye-door).

Tương tự, saddhādhanaṃ (tài sản niềm tin), sīladhanaṃ (tài sản giới hạnh); cakkhu eva dvāraṃ (mắt chính là cửa), không phải cửa làng hay các loại cửa khác, nên gọi là cakkhudvāraṃ (cửa mắt).

Evaṃ cakkhuvatthu, cakkhundriyaṃ, cakkhāyatanaṃ, cakkhudhātu, khandhā eva bhārā khandhabhārā.

Similarly, cakkhuvatthu (eye-base), cakkhundriyaṃ (eye-faculty), cakkhāyatanaṃ (eye-sphere), cakkhudhātu (eye-element); the aggregates alone are burdens; khandhabhārā (the aggregates as burdens).

Tương tự, cakkhuvatthu (căn cứ mắt), cakkhundriyaṃ (nhãn căn), cakkhāyatanaṃ (nhãn xứ), cakkhudhātu (nhãn giới); khandhā eva bhārā (các uẩn chính là gánh nặng), nên gọi là khandhabhārā (gánh nặng uẩn).

Ettha ca yadi bharitabbaṭṭhena bhārā nāma siyuṃ, pañcakkhandhā eva bhārā nāma siyuṃ, na sīsabhāra, aṃsabhārādayo.

And here, if they are burdens in the sense of needing to be carried, then only the five aggregates are burdens, not burdens on the head, shoulder burdens, and so on.

Ở đây, nếu bhārā có nghĩa là những gì phải được mang vác, thì chỉ có năm uẩn mới là bhārā, chứ không phải gánh nặng trên đầu hay gánh nặng trên vai, v.v.

Khandhā hi niccabhārā honti, itare tāvakālikā, khandhamūlikā cāti.

For the aggregates are constant burdens, while the others are temporary and originate from the aggregates.

Vì các uẩn là gánh nặng thường xuyên, còn những thứ khác chỉ là tạm thời và có nguồn gốc từ các uẩn.

Evaṃ atisayatthasambhāvanatthaṃ khandhā eva bhārāti avadhāraṇavākyaṃ payujjati, na sīsabhārādīnaṃ sabbaso bhārabhāvapaṭikkhipanatthanti.

Thus, for the sake of emphasizing excellence, the emphasizing statement "the aggregates alone are burdens" is used, not for completely denying the state of being burdens for head-burdens and the like.

Tương tự như vậy, để chỉ sự nhấn mạnh và khả năng vượt trội, câu khandhā eva bhārā (chính các uẩn là gánh nặng) được sử dụng, chứ không phải để phủ nhận hoàn toàn tính chất gánh nặng của gánh nặng trên đầu, v.v.

Evaṃ sabbattha, avijjā eva malaṃ na kaṃsamalādikanti avijjāmalaṃ, avijjā eva āsavo na madhvāsavādikoti avijjāsavo.

Similarly everywhere: ignorance alone is impurity, not bronze-stain and so on; thus, avijjāmalaṃ (impurity of ignorance); ignorance alone is an influx, not mead-influx and so on; thus, avijjāsavo (influx of ignorance).

Tương tự trong mọi trường hợp, avijjā eva malaṃ (vô minh chính là cấu uế), không phải cấu uế của đồng hay các thứ khác, nên gọi là avijjāmalaṃ (cấu uế vô minh); avijjā eva āsavo (vô minh chính là lậu hoặc), không phải rượu mật hay các thứ khác, nên gọi là avijjāsavo (lậu hoặc vô minh).

Evaṃ taṇhāsallaṃ, paññāsatthaṃ, paññāloko, paññāpajjoto, rāgaggi, dosaggi, mohaggi iccādi.

Similarly, taṇhāsallaṃ (arrow of craving), paññāsatthaṃ (knife of wisdom), paññāloko (light of wisdom), paññāpajjoto (radiance of wisdom), rāgaggi (fire of lust), dosaggi (fire of hatred), mohaggi (fire of delusion), and so on.

Tương tự, taṇhāsallaṃ (mũi tên khát ái), paññāsatthaṃ (gươm trí tuệ), paññāloko (ánh sáng trí tuệ), paññāpajjoto (ngọn đèn trí tuệ), rāgaggi (lửa tham), dosaggi (lửa sân), mohaggi (lửa si), v.v.

Garū pana ‘‘dhanaṃ viyāti dhanaṃ, saddhā eva ariyānaṃ dhanaṃ saddhādhanaṃ, satthaṃ viyāti satthaṃ, paññā eva satthaṃ paññāsattha’’nti yojenti, evaṃ sati atisayasambhāvanattho na sijjhati^* .

However, the teachers interpret: "that which is like wealth is wealth; faith alone is the wealth of the Noble Ones, saddhādhanaṃ; that which is like a knife is a knife; wisdom alone is a knife, paññāsatthaṃ." If this is the case, the meaning of emphasizing excellence is not achieved.

Tuy nhiên, các vị trưởng lão lại ghép nối như sau: "dhanaṃ viyāti dhanaṃ (tài sản như là tài sản); saddhā eva ariyānaṃ dhanaṃ saddhādhanaṃ (niềm tin chính là tài sản của các bậc Thánh, nên gọi là tài sản niềm tin); satthaṃ viyāti satthaṃ (gươm như là gươm); paññā eva satthaṃ paññāsatthaṃ (trí tuệ chính là gươm, nên gọi là gươm trí tuệ)." Nếu ghép như vậy, ý nghĩa nhấn mạnh sự vượt trội sẽ không thành hiện thực.

2392

347. Nanipātapubbapade nau^* .

347. Nanipātapubbapade nau (the particle na as the preceding word in a compound).

347. Nanipātapubbapade nau (khi nau là một nipāta đứng trước).

2393

Ñānubandho paṭisedhamhā aññanakāra nivattanattho, nauiccetaṃ syādyantaṃ aññena syādyantena saha ekatthaṃ hoti.

Ñānubandho (the ña anubandha, i.e., the particle na) implies the negation of a doing other than the prohibition; na (or nau) being a word ending in syā (case-ending) becomes one with another word ending in syā.

Sự liên kết với ñā là ý nghĩa phủ định, tức là sự loại bỏ cái không phải là. Từ nau này, khi kết thúc bằng syā (tức là một nipāta), sẽ có cùng ý nghĩa với một từ khác kết thúc bằng syā.

Iminā nañe katthasaññaṃ katvā –

By this rule, having understood nañ (the negative particle) in the sense of kattha (where) —

Với nañ này, sau khi tạo ra một kattha-saññā (tên gọi kattha) –

2394

348. Ṭa naussa^* .

348. Ṭa naussa (the ṭa of na).

348. Ṭa naussa (chữ ṭa của nau).

2395

Uttarapade pare nauiccetassa ṭānubandho a hotīti nassa attaṃ.

When a subsequent word follows, the na of nau becomes a, thus the na becomes a.

Khi có một hậu tố đứng sau, nau này sẽ trở thành a có ṭānubandha, tức là na trở thành a.

2396

Na brāhmaṇo abrāhmaṇo.

Not a brāhmaṇa is an abrāhmaṇo (non-brāhmaṇa).

Na brāhmaṇo (không phải Bà-la-môn) là abrāhmaṇo (phi Bà-la-môn).

Ettha siyā – kiṃ vijjamānassa vāyaṃ nisedho, udāhu avijjamānassa vāti, kiñcettha – yadi vijjamānassa nisedho, evaṃ sati loke vijjamānā sabbe brāhmaṇā abrāhmaṇā nāma bhaveyyuṃ.

Here it might be asked: Is this a negation of what exists, or of what does not exist? And what then? If it is a negation of what exists, then all existing brāhmaṇas in the world would be called abrāhmaṇas.

Ở đây có thể hỏi: Sự phủ định này là dành cho cái đang tồn tại, hay cho cái không tồn tại? Và điều gì sẽ xảy ra ở đây? Nếu là sự phủ định dành cho cái đang tồn tại, thì tất cả những Bà-la-môn đang tồn tại trên thế gian đều sẽ trở thành abrāhmaṇā (phi Bà-la-môn).

Tasmā ‘‘idha jano na brāhmaṇo, tattha jano na brāhmaṇo’’tiādinā desādiniyamaṃ vinā loke vijjamānassa brāhmaṇassa nisedho na yujjati, atha loke avijjamānassa nisedho, evañca sati kiṃ avijjamānassa nisedhena nisedhanīyasseva avijjamānattāti?

Therefore, a negation of an existing brāhmaṇa in the world without a specific limitation of place and so on, such as "this person here is not a brāhmaṇa, that person there is not a brāhmaṇa," is not appropriate. But if it is a negation of what does not exist, then what is the purpose of negating what does not exist, since that which is to be negated does not exist anyway?

Do đó, sự phủ định một Bà-la-môn đang tồn tại trên thế gian mà không có sự giới hạn về địa điểm, v.v., như "người này không phải Bà-la-môn ở đây, người kia không phải Bà-la-môn ở đó" là không hợp lý. Nếu là sự phủ định dành cho cái không tồn tại, thì sự phủ định một cái không tồn tại có ý nghĩa gì khi cái bị phủ định đó đã không tồn tại rồi?

Vuccate – taṃsadisādiatthesu tabbohārassevāyaṃ nisedho.

It is said: This is a negation of that very usage (of the word) in meanings such as "similar to that."

Được giải thích rằng: Đây là sự phủ định một cách gọi đối với những ý nghĩa như "tương tự như vậy".

Tathā hi brāhmaṇasadise abrāhmaṇe kesañci brāhmaṇasaññā saṇṭhāti, saññānurūpañca brāhmaṇavohāro tasmiṃ pavattati, evaṃ pavattassa abrāhmaṇe brāhmaṇavohārassa ayaṃ paṭisedho hoti.

For instance, some foolish people mistakenly perceive a brāhmaṇa (such as one similar to a brāhmaṇa) as a brāhmaṇa, and the usage of "brāhmaṇa" for them persists accordingly. This is a negation of such a usage of "brāhmaṇa" being applied to a non-brāhmaṇa.

Thật vậy, đối với những người abrāhmaṇa (phi Bà-la-môn) giống như Bà-la-môn, một số người đã thiết lập nhận thức về Bà-la-môn, và một cách gọi Bà-la-môn cũng diễn ra đối với người đó theo nhận thức đó. Đây là sự phủ định cách gọi Bà-la-môn đã diễn ra đối với người abrāhmaṇa.

Yathā taṃ?

How is that?

Chẳng hạn như thế nào?

Lokasmiṃ bālajanānaṃ micchāsaññāvasena micchāvohāro pavattatiyeva ‘‘rūpaṃ attā, vedanā attā’’ iccādi, tesaṃ tassa micchābhāvakhyāpanatthaṃ paṭisedho yojiyati ‘‘rūpaṃ anattā, vedanā anattā’’^* iccādi.

In the world, a false usage persists among ignorant people due to their false perceptions, such as "form is self, feeling is self," and so on. To reveal the falsity of these, a negation is applied: "form is not self, feeling is not self," and so on.

Trong thế gian, do nhận thức sai lầm của những người ngu si, cách gọi sai lầm vẫn diễn ra như "sắc là tự ngã, thọ là tự ngã", v.v. Để làm rõ tính sai lầm của chúng, sự phủ định được áp dụng như "sắc là vô ngã, thọ là vô ngã", v.v.

Ettāvatā suddhabrāhmaṇasaddassapi micchāvasena taṃsadise atthe pavattisambhavo siddho hoti, nakārassa ca tadatthajotakamattatā siddhā hoti, evañca sati uttarapadatthapadhānatāsaṅkhātaṃ tappurisalakkhaṇampi idha na virujjhati, tasmā abrāhmaṇoti brāhmaṇasadisoti vuttaṃ hoti.

By this much, it is established that even the word "pure brāhmaṇa" can, through misconception, be applied to meanings similar to it, and it is established that the particle na merely indicates that meaning. In this way, the characteristic of a Tappurisa compound, which is said to have the meaning of the subsequent word as primary, is not contradicted here. Therefore, abrāhmaṇo is said to mean "one similar to a brāhmaṇa."

Cho đến nay, khả năng từ "Bà-la-môn" thuần túy cũng được sử dụng một cách sai lầm để chỉ những ý nghĩa tương tự đã được chứng minh, và tính chất của nakāra (chữ na) chỉ là để làm sáng tỏ ý nghĩa đó cũng đã được chứng minh. Và như vậy, đặc điểm của Tappurisa được gọi là tính ưu việt của ý nghĩa hậu tố cũng không mâu thuẫn ở đây. Do đó, abrāhmaṇo có nghĩa là "giống như Bà-la-môn" đã được nói đến.

Esa nayo tadañña, tabbiruddha, tadabhāvatthādīsu.

This principle applies to "other than that," "contrary to that," "absence of that," and so on.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp tadañña (khác với cái đó), tabbiruddha (đối lập với cái đó), tadabhāva (sự không tồn tại của cái đó), v.v.

2397

Tattha tadaññatthe –

Therein, in the sense of "other than that"—

Trong trường hợp tadañña (khác với cái đó) –

2398

Saṅkhatā dhammā asaṅkhatā dhammā^* .

Conditioned phenomena, unconditioned phenomena.

Saṅkhatā dhammā asaṅkhatā dhammā (các pháp hữu vi, các pháp vô vi).

Ettha ca na saṅkhatā asaṅkhatā, saṅkhatadhammehi aññe dhammāti attho.

And here, asaṅkhatā (unconditioned) means "not conditioned," meaning "phenomena other than conditioned phenomena."

Ở đây, na saṅkhatā (không phải hữu vi) là asaṅkhatā (vô vi), có nghĩa là các pháp khác với các pháp hữu vi.

2399

Tabbiruddhe –

In the sense of "contrary to that"—

Trong trường hợp tabbiruddha (đối lập với cái đó) –

2400

Akusalo, kusalapaṭipakkho dhammoti attho.

Akusalo (unwholesome) means "a phenomenon contrary to wholesome."

Akusalo (bất thiện), có nghĩa là pháp đối lập với thiện.

2401

Tadabhāve –

In the sense of "absence of that"—

Trong trường hợp tadabhāva (sự không tồn tại của cái đó) –

2402

Na katvā akatvā, karaṇena sabbaso vināti attho.

Na katvā (not having done) means akatvā (without having done), which means "completely without doing."

Na katvā (không làm) là akatvā (chưa làm), có nghĩa là hoàn toàn không có hành động.

2403

Duvidho paṭisedho pasajjapaṭisedho, payirudāsapaṭisedho cāti.

Negation is of two kinds: pasajjapaṭisedho (absolute negation) and payirudāsapaṭisedho (relative negation).

Sự phủ định có hai loại: pasajjapaṭisedho (phủ định khẳng định) và payirudāsapaṭisedho (phủ định loại trừ).

2404

Tattha attanā yuttapadatthaṃ pasajja laggetvā paṭisedhetīti pasajjapaṭisedho, tadabhāvamattajotako nakāro, kriyāmattanisedhoti vuttaṃ hoti.

Therein, pasajjapaṭisedho is when one connects the meaning of the associated word and then negates it absolutely. The particle na merely indicates the absence of that, which is said to be the negation of the mere action.

Trong đó, pasajjapaṭisedho là phủ định bằng cách gắn chặt ý nghĩa của từ được sử dụng vào chính nó, nakāra chỉ làm rõ sự không tồn tại của nó, có nghĩa là phủ định hành động.

Akatvā, akātuṃ, akaronto, na karoti, na kātabbaṃ iccādi.

Akatvā (not having done), akātuṃ (not to do), akaronto (not doing), na karoti (he does not do), na kātabbaṃ (it should not be done), and so on.

Ví dụ: akatvā (chưa làm), akātuṃ (để không làm), akaronto (không làm), na karoti (không làm), na kātabbaṃ (không nên làm), v.v.

2405

Pasajjamatte aṭṭhatvā taṃsadisādike paritobhāge uggayha nisedhetabbaṃ atthaṃ asati khipati chaḍḍetīti payirudāso, taṃsadisādijotako, dabbanisedhoti vuttaṃ hoti.

Payirudāso is when, without sticking to the mere absolute negation, one negates a meaning by grasping a surrounding context such as "similar to that," and rejects or discards the initial meaning. It indicates "similar to that," and is said to be the negation of a substance (noun).

Payirudāso là không dừng lại ở sự khẳng định mà loại bỏ ý nghĩa cần phủ định bằng cách nắm bắt các khía cạnh xung quanh như "tương tự như vậy", có nghĩa là làm rõ sự tương tự, được gọi là phủ định đối tượng.

Abrāhmaṇo iccādi.

Abrāhmaṇo (non-brāhmaṇa), and so on.

Ví dụ: abrāhmaṇo (phi Bà-la-môn), v.v.

Evaṃ asamaṇo, asakyaputtiyo, amitto, mittadhammavidhuroti attho.

Similarly, asamaṇo (non-recluse), asakyaputtiyo (not a son of the Sakyas), amitto (not a friend), which means "devoid of the quality of a friend."

Tương tự: asamaṇo (phi Sa-môn), asakyaputtiyo (không phải con trai của dòng Thích Ca), amitto (không phải bạn), có nghĩa là thiếu các phẩm chất của một người bạn.

2406

349. Ana sare^* .

349. Ana sare (ana before a vowel).

349. Ana sare (khi ana đứng trước một nguyên âm).

2407

Sare pare nauiccetassa ana hoti.

When a vowel follows, the na of nau becomes ana.

Khi có một nguyên âm đứng sau, nau này trở thành ana.

2408

Na ariyo anariyo, ariyadhammavimukhoti attho.

Na ariyo (not noble) becomes anariyo (ignoble), meaning "averse to noble qualities."

Na ariyo (không phải bậc Thánh) là anariyo (phàm phu), có nghĩa là quay lưng lại với các pháp của bậc Thánh.

Na āvāso anāvāso, na issaro anissaro.

Na āvāso (not a dwelling) becomes anāvāso (no dwelling); na issaro (not a lord) becomes anissaro (not a lord).

Na āvāso (không phải trú xứ) là anāvāso (phi trú xứ); na issaro (không phải chủ tể) là anissaro (phi chủ tể).

Na īti anīti, ‘ītī’ti upaddavo, na yutto upāyo anupāyo, na ūmi anūmi, na yuttā esanā anesanā, na yutto okāso anokāso, na atikkamma anatikkamma, anādāya, anoloketvā iccādi.

Na īti (not calamity) becomes anīti (no calamity); ītī means "trouble"; na yutto upāyo (not a proper means) becomes anupāyo (improper means); na ūmi (not a wave) becomes anūmi (no wave); na yuttā esanā (not a proper search) becomes anesanā (improper search); na yutto okāso (not an opportunity) becomes anokāso (no opportunity); na atikkamma (not having transgressed) becomes anatikkamma (without transgressing); anādāya (without taking); anoloketvā (without looking), and so on.

Na īti (không phải tai họa) là anīti (phi tai họa), ‘ītī’ có nghĩa là tai ương; na yutto upāyo (phương tiện không phù hợp) là anupāyo (phi phương tiện); na ūmi (không phải sóng) là anūmi (phi sóng); na yuttā esanā (sự tìm cầu không phù hợp) là anesanā (phi tìm cầu); na yutto okāso (cơ hội không phù hợp) là anokāso (phi cơ hội); na atikkamma (không vượt qua) là anatikkamma (không vượt qua); anādāya (không nắm giữ); anoloketvā (không nhìn), v.v.

2409

Bahulādhikārā ayuttatthānampi samāso hoti^* , puna na gāyitabbāti apunageyyā, gāthā, candaṃ na ullokentīti acandamullokikāni, mukhāni, sūriyaṃ na passantīti asūriyapassā, rājakaññā, saddhaṃ na bhuñjati sīlenāti asaddhabhojī.

Due to the extensive use of the rule, compounds are also formed for inappropriate meanings: apunageyyā (not to be sung again) — verses which are "not to be sung again"; acandamullokikāni (not looking at the moon) — faces which "do not look at the moon"; asūriyapassā (not seeing the sun) — princesses who "do not see the sun"; asaddhabhojī (not eating with faith) — one who "does not eat with faith, due to morality."

Do sự ưu tiên của bahula (đa số), sự ghép nối cũng xảy ra với những từ có ý nghĩa không phù hợp: puna na gāyitabbā (không nên hát lại) là apunageyyā (không nên lặp lại); gāthā (kệ); candaṃ na ullokentīti (không nhìn mặt trăng) là acandamullokikāni (không nhìn mặt trăng); mukhāni (các khuôn mặt); sūriyaṃ na passantīti (không nhìn mặt trời) là asūriyapassā (không nhìn mặt trời); rājakaññā (công chúa); saddhaṃ na bhuñjati sīlenāti (không ăn bằng niềm tin mà bằng giới hạnh) là asaddhabhojī (người không ăn bằng niềm tin).

Evaṃ alavaṇabhojī, atthaṃ na kāmentīti anatthakāmā.

Similarly, alavaṇabhojī (one who eats without salt); anatthakāmā (not desiring benefit) — those who "do not desire benefit."

Tương tự: alavaṇabhojī (người không ăn muối); atthaṃ na kāmentīti (không mong muốn lợi ích) là anatthakāmā (những người không mong muốn lợi ích).

Evaṃ ahitakāmā, okāsaṃ na kāresīti anokāsaṃkāretvā.

Similarly, ahitakāmā (desiring harm); anokāsaṃkāretvā (not having created opportunity) — having "not created an opportunity."

Tương tự: ahitakāmā (những người mong muốn điều bất lợi); okāsaṃ na kāresīti (không tạo cơ hội) là anokāsaṃkāretvā (sau khi không tạo cơ hội).

Evaṃ animittaṃkatvā, mūlamūlaṃ na gacchatīti amūlamūlaṃgantvā iccādi.

Similarly, animittaṃkatvā (having made without sign); amūlamūlaṃgantvā (not having gone to the very root), and so on.

Tương tự: animittaṃkatvā (sau khi không tạo ra dấu hiệu); mūlamūlaṃ na gacchatīti (không đi đến tận gốc rễ) là amūlamūlaṃgantvā (sau khi không đi đến tận gốc rễ), v.v.

2410

‘‘Puna gāyitabbāti punageyyā, na punageyyā apunageyyā.

However, when the sentences are interpreted as "those to be sung again are punageyyā; those not to be sung again are apunageyyā,"

Tuy nhiên, khi câu được ghép nối như: "puna gāyitabbāti punageyyā (nên hát lại là punageyyā), na punageyyā apunageyyā (không nên hát lại là apunageyyā).

Atthaṃ kāmentīti atthakāmā, na atthakāmā anatthakāmā.

"Those who desire benefit are atthakāmā; those not desiring benefit are anatthakāmā,"

Atthaṃ kāmentīti atthakāmā (mong muốn lợi ích là atthakāmā), na atthakāmā anatthakāmā (không mong muốn lợi ích là anatthakāmā).

Atha vā na attho anattho, anatthaṃ kāmentīti anatthakāmā’’ iccādinā vākye yojite pana yuttasamāsā honti.

"Or na attho (not benefit) is anattho (harm); those who desire harm are anatthakāmā," then these compounds become appropriate.

Hoặc na attho anattho (không phải lợi ích là anattho), anatthaṃ kāmentīti anatthakāmā (mong muốn điều không lợi ích là anatthakāmā)", thì chúng là các từ ghép phù hợp.

Garū pana ‘‘atthaṃ na kāmenti anatthameva kāmentīti anatthakāmā, hitaṃ na kāmenti ahitameva kāmentīti ahitakāmā, phāsuṃ na kāmenti aphāsumeva kāmentīti aphāsukāmā’’ti yojesuṃ, dvādhippāyapadaṃ nāmetaṃ.

But the teachers interpret: "those who do not desire benefit, but only desire harm, are anatthakāmā; those who do not desire good, but only desire harm, are ahitakāmā; those who do not desire comfort, but only desire discomfort, are aphāsukāmā." This is a compound of double intent.

Tuy nhiên, các vị trưởng lão đã ghép nối như sau: "atthaṃ na kāmenti anatthameva kāmentīti anatthakāmā (không mong muốn lợi ích mà chỉ mong muốn điều không lợi ích là anatthakāmā); hitaṃ na kāmenti ahitameva kāmentīti ahitakāmā (không mong muốn điều lợi ích mà chỉ mong muốn điều bất lợi là ahitakāmā); phāsuṃ na kāmenti aphāsumeva kāmentīti aphāsukāmā (không mong muốn sự thoải mái mà chỉ mong muốn sự không thoải mái là aphāsukāmā)". Đây là những từ có hai ý nghĩa.

2411

Kunipātapubbapade niccasamāsattā aññapadena viggaho, khuddakā nadī kunnadī, khuddako sombho kusombho, khuddakaṃ vanaṃ kubbanaṃ.

Kunipātapubbapade (in compounds with the particle ku as the preceding word), due to being a permanent compound, the analysis is done with another word: a small river is kunnadī (bad river); a small trunk is kusombho (bad trunk); a small forest is kubbanaṃ (bad forest).

Kunipātapubbapade (khi ku là một nipāta đứng trước), do tính chất của niccasamāsa (từ ghép thường xuyên), sự phân tích được thực hiện bằng một từ khác: khuddakā nadī kunnadī (con sông nhỏ là kunnadī); khuddako sombho kusombho (cái cột nhỏ là kusombho); khuddakaṃ vanaṃ kubbanaṃ (khu rừng nhỏ là kubbanaṃ).

2412

350. Sare kada kussuttaratthe^* .

350. Sare kada kussuttaratthe (the kada of ku when a vowel follows, in the sense of a subsequent word).

350. Sare kada kussuttaratthe (khi kada và ku đứng trước một nguyên âm, trong ý nghĩa hậu tố).

2413

Sarādike uttarapade pare uttarapadatthe vattamānassa kunipātassa kadi hoti.

When the following word is sara or similar, the particle ku which stands for the meaning of the following word becomes ka.

Khi hậu tố bắt đầu bằng sa theo sau, thì ku tiểu từ mang nghĩa của hậu tố sẽ biến thành kadi.

2414

Kucchitaṃ annaṃ kadannaṃ, kucchitaṃ asanaṃ kadasanaṃ, kucchito ariyo kadariyo, maccharī.

"Kucchitaṃ annaṃ" means "kadannaṃ" (bad food); "kucchitaṃ asanaṃ" means "kadasanaṃ" (bad eating); "kucchito ariyo" means "kadariyo" (a contemptible noble one), meaning a miserly person.

Đồ ăn dở là kadannaṃ, sự ăn dở là kadasanaṃ, bậc Thánh đáng chê là kadariyo, keo kiệt.

2415

Sareti kiṃ?

Why "sara or similar"?

(Quy tắc) Sa là gì?

Kuputtā, kudārā, kudāsā.

Because of "kuputtā" (bad sons), "kudārā" (bad wives), "kudāsā" (bad servants).

Kuputtā (con hư), kudārā (vợ hư), kudāsā (tớ hư).

2416

Uttarattheti kiṃ?

Why "standing for the meaning of the following word"?

(Quy tắc) Uttaratthe là gì?

Kucchito oṭṭho yassāti kuoṭṭho.

Because of "kucchito oṭṭho yassāti kuoṭṭho" (one whose lip is bad).

Người có môi xấu là kuoṭṭho.

2417

351. Kāppatthe^* .

351. Kāppatthe .

351. Kāppatthe.

2418

Uttarapade pare uttarapadatthe ṭhitassa appatthe vattamānassa kunipātassa kā hoti vā.

When the following word is present, the particle ku which stands for the meaning of "a little" in the sense of the following word, optionally becomes kā.

Khi hậu tố theo sau, thì ku tiểu từ mang nghĩa của hậu tố và mang nghĩa "ít" sẽ biến thành kā hoặc không.

2419

Appakaṃ lavaṇaṃ kālavaṇaṃ.

"Appakaṃ lavaṇaṃ" means "kālavaṇaṃ" (a little salt).

Ít muối là kālavaṇaṃ.

Evaṃ kāpupphaṃ.

Similarly, "kāpupphaṃ" (a little flower).

Tương tự, kāpupphaṃ (ít hoa).

2420

Pādipubbapado ca niccasamāsova, pakaṭṭhaṃ vacanaṃ pāvacanaṃ, dīghattaṃ, pakaṭṭhaṃ hutvā nītaṃ paṇītaṃ, pamukhaṃ hutvā dhānaṃ padhānaṃ.

And pa as the prior word is always a compound. An excellent word is pāvacana (discourse), due to lengthening (of a to ā). That which is brought forth excellently is paṇīta (excellent). That which is placed foremost is padhāna (foremost).

Pādipubbapado luôn là một hợp chất, lời nói tuyệt vời là pāvacanaṃ, sự kéo dài, được mang đi một cách tuyệt vời là paṇītaṃ, sự nắm giữ hàng đầu là padhānaṃ.

Evaṃ paṭṭhānaṃ, vividhā mati vimati, adhiko devo adhidevo, atireko viseso vā dhammo abhidhammo, sundaro gandho sugandho, kucchito gandho duggandho.

Likewise, paṭṭhāna (origination). Diverse views are vimati (doubt). A superior deity is adhidevo. An excellent or special doctrine is abhidhammo. A pleasant scent is sugandho. A foul smell is duggandho.

Tương tự, paṭṭhānaṃ (sự khởi đầu), sự hiểu biết đa dạng là vimati, vị devā vượt trội là adhidevo, pháp vượt trội hoặc khác biệt là abhidhammo, mùi thơm dễ chịu là sugandho, mùi hôi thối là duggandho.

Sobhaṇaṃ kataṃ sukataṃ, kucchitaṃ kataṃ dukkaṭaṃ, viparīto patho uppatho.

Well-done is sukataṃ. Badly-done is dukkaṭaṃ. A wrong path is uppatho.

Việc làm tốt là sukataṃ, việc làm xấu là dukkaṭaṃ, con đường sai lệch là uppatho.

Evaṃ ummaggo, uddhammo, ubbinayoiccādi.

Thus, ummaggo, uddhammo, ubbinayo, etc.

Tương tự, ummaggo (con đường sai trái), uddhammo (phi pháp), ubbinayo (vô kỷ luật), v.v.

2421

Ayampi kammadhārayasamāso abhidheyyavacano parapadaliṅgo ca.

This kammadhārayasamāsa also denotes the object and takes the gender of the latter word.

Đây cũng là một hợp chất kammadhāraya biểu thị ý nghĩa và có giới tính của từ sau.

2422

Kammadhārayasamāso niṭṭhito.

The Kammadhārayasamāsa is finished.

Hợp chất Kammadhāraya đã hoàn thành.

2423

Digusamāsa

Hợp chất Digusamāsa

2424

Atha digusaṅkhāto paṭhamātappuriso vuccate.

Now, the first Tappurisa compound, known as Digu, is explained.

Bây giờ, paṭhamātappurisa được gọi là digusamāsa.

2425

Dve gāvo digu, saṅkhyāpubbattena napuṃsakekattena ca digusaddasadisattā sabbo cāyaṃ samāso digūti vuccati.

Two cows are digu. Because all such compounds are similar to the word digu in having a numeral as the prior word and being in the neuter singular, this entire compound is called digū.

Hai con bò là digu, và do có số từ đứng trước và là giống trung, nên tất cả các hợp chất này được gọi là digū vì tương tự như từ digu.

2426

352. Saṅkhyādi^* .

352. Saṅkhyādi.

2427

Samāhārekatthe saṅkhyāpubbakaṃ ekatthaṃ napuṃsakaṃ hoti, samāhāravacaneneva ekattañca siddhaṃ.

A word preceded by a numeral becomes singular and neuter in the sense of an aggregate (samāhāra). The singularity is already established by the very meaning of an aggregate.

Khi có số từ đứng trước trong nghĩa tập hợp (samāhāra), thì nó trở thành một từ duy nhất và ở giống trung; sự duy nhất cũng được xác lập bởi chính từ samāhāra.

2428

Dve gāvo digu, ‘gossū’ti suttena ossa uttaṃ, tayo lokā tilokaṃ, tayo lokā ñāṇasmiṃ samāhaṭā sampiṇḍitāti tilokaṃ, tiṇṇaṃ lokānaṃ samāhāroti tilokaṃ, tayo ca te lokā cāti tilokaṃ.

Two cows are digu. In the rule ‘gossū’, the o of go is changed to u. Three worlds are tilokaṃ. Three worlds gathered and brought together in knowledge, hence tilokaṃ. The aggregate of three worlds is tilokaṃ. The three are those worlds, hence tilokaṃ.

Hai con bò là digu, theo quy tắc ‘gossū’ thì o biến thành u, ba cõi là tilokaṃ, ba cõi được tập hợp và tích lũy trong trí tuệ là tilokaṃ, sự tập hợp của ba cõi là tilokaṃ, ba cõi đó là tilokaṃ.

Evaṃ tibhavaṃ, tipurisaṃ, tīṇi malāni timalaṃ, tiratanaṃ, tisso saññāyotisaññaṃ, ‘syādīsu rasso’ti rassattaṃ.

Similarly, tibhavā (three existences), tipurisaṃ (three persons), tīṇi malāni timalaṃ (three defilements), tiratanaṃ (three jewels), tisso saññāyotisaññaṃ (three perceptions), where shortening occurs by ‘syādīsu rasso’ (shortening in sya, etc.).

Tương tự, tibhavaṃ (ba hữu), tipurisaṃ (ba người), ba cấu uế là timalaṃ, tiratanaṃ (ba ngôi báu), ba tưởng là tisaññaṃ, theo quy tắc ‘syādīsu rasso’ thì nó được rút ngắn.

Cattāro pathā catuppathaṃ, cattāri saccāni catusaccaṃ, catasso disā catuddisaṃ.

Four paths are catuppathaṃ. Four truths are catusaccaṃ. Four directions are catuddisaṃ.

Bốn con đường là catuppathaṃ, bốn sự thật là catusaccaṃ, bốn phương là catuddisaṃ.

Evaṃ pañcasikkhāpadaṃ, saḷāyatanaṃ, sattāhaṃ, aṭṭhapadaṃ, navalokuttaraṃ, dasasikkhāpadaṃ, satayojanaṃ, sahassayojanaṃ iccādi.

Likewise, pañcasikkhāpadaṃ (five precepts), saḷāyatanaṃ (six sense bases), sattāhaṃ (seven days), aṭṭhapadaṃ (eight steps), navalokuttaraṃ (nine supra-mundane states), dasasikkhāpadaṃ (ten precepts), satayojanaṃ (hundred yojanas), sahassayojanaṃ (thousand yojanas), etc.

Tương tự, pañcasikkhāpadaṃ (năm giới), saḷāyatanaṃ (sáu xứ), sattāhaṃ (bảy ngày), aṭṭhapadaṃ (tám chi), navalokuttaraṃ (chín siêu thế), dasasikkhāpadaṃ (mười giới), satayojanaṃ (trăm dojanā), sahassayojanaṃ (ngàn dojanā), v.v.

2429

Imasmiṃ samāhāradigumhi sabbaṃ napuṃsakameva rassantameva ekavacanantameva cāti.

In this samāhāradigu (collective digu compound), everything is neuter, ending in a short vowel, and in the singular number.

Trong samāhāradigu này, tất cả đều là giống trung, kết thúc bằng nguyên âm ngắn và ở số ít.

2430

Asamāhāradigu^* yathā?

How is asamāhāradigu (non-collective digu compound)^* ?

Asamāhāradigu thì sao?

Eko puggalo ekapuggalo, tayo bhavā tibhavā, catasso disā catuddisā iccādi.

One person is ekapuggalo. Three existences are tibhavā. Four directions are catuddisā, etc.

Một người là ekapuggalo, ba cõi là tibhavā, bốn phương là catuddisā, v.v.

2431

Saṅkhyāṭhāne pana^* dve satāni dvisataṃ.

However, in place of a numeral^*: two hundreds are dvisataṃ.

Tại vị trí của số từ, hai trăm là dvisataṃ.

Evaṃ tisataṃ, catusataṃ, pañcasataṃ, chasataṃ, sattasataṃ, aṭṭhasataṃ, navasataṃ, dasasataṃ, dvisahassaṃ, tisahassaṃ, catusahassaṃ, pañcasahassaṃ, dasasahassaṃ.

Similarly, tisataṃ (three hundreds), catusataṃ (four hundreds), pañcasataṃ (five hundreds), chasataṃ (six hundreds), sattasataṃ (seven hundreds), aṭṭhasataṃ (eight hundreds), navasataṃ (nine hundreds), dasasataṃ (ten hundreds), dvisahassaṃ (two thousands), tisahassaṃ (three thousands), catusahassaṃ (four thousands), pañcasahassaṃ (five thousands), dasasahassaṃ (ten thousands).

Tương tự, tisataṃ (ba trăm), catusataṃ (bốn trăm), pañcasataṃ (năm trăm), chasataṃ (sáu trăm), sattasataṃ (bảy trăm), aṭṭhasataṃ (tám trăm), navasataṃ (chín trăm), dasasataṃ (mười trăm), dvisahassaṃ (hai ngàn), tisahassaṃ (ba ngàn), catusahassaṃ (bốn ngàn), pañcasahassaṃ (năm ngàn), dasasahassaṃ (mười ngàn).

2432

Dve satasahassāni dvisatasahassaṃ.

Two hundred thousands are dvisatasahassaṃ.

Hai trăm ngàn là dvisatasahassaṃ.

Evaṃ ‘‘tisatasahassaṃ, catusatasahassaṃ, pañcasatasahassa’’nti vā ‘‘dvisatāni, dve satāni, tisatāni, tīṇi satāni, catusatāni, cattāri satāni, dvisahassāni, dve sahassāni, tisahassāni, tīṇi sahassāni, dvisatasahassāni, dve satasahassānī’’ti vā evaṃ vacanadvayañca vākyañca veditabbaṃ.

Similarly, it should be understood that there are two ways of expression and two types of sentences: either ‘‘tisatasahassaṃ (three hundred thousand), catusatasahassaṃ (four hundred thousand), pañcasatasahassaṃ (five hundred thousand)’’ or ‘‘dvisatāni (two hundreds), dve satāni (two hundreds), tisatāni (three hundreds), tīṇi satāni (three hundreds), catusatāni (four hundreds), cattāri satāni (four hundreds), dvisahassāni (two thousands), dve sahassāni (two thousands), tisahassāni (three thousands), tīṇi sahassāni (three thousands), dvisatasahassāni (two hundred thousands), dve satasahassānī (two hundred thousands)’’.

Tương tự, cần hiểu cả hai cách nói và câu như ‘‘tisatasahassaṃ, catusatasahassaṃ, pañcasatasahassa’’ hoặc ‘‘dvisatāni, dve satāni, tisatāni, tīṇi satāni, catusatāni, cattāri satāni, dvisahassāni, dve sahassāni, tisahassāni, tīṇi sahassāni, dvisatasahassāni, dve satasahassānī’’.

Evaṃ satasahassepīti.

Thus, for a hundred thousand as well.

Tương tự trong trường hợp trăm ngàn.

2433

Ettha siyā – digu nāma saṅkhyāpubbameva siyā, imesu ca sabbaṃ saṅkhyāpadameva hotīti?

Here, it might be asked: Is a digu always preceded by a numeral, and in these examples, is the entire word a numeral?

Ở đây có thể có câu hỏi – digu chỉ có thể có số từ đứng trước, và trong những trường hợp này, tất cả đều là từ số?

Digumhi pubbaṃ saṅkhyāpadameva siyā, parapadaṃ pana saṅkhyāpadampi aññampi yujjatīti.

In a digu, the prior word must be a numeral; the latter word, however, may be a numeral or something else.

Trong digu, từ đứng trước chỉ có thể là số từ, nhưng từ đứng sau có thể là số từ hoặc bất kỳ từ nào khác.

2434

Digusamāso niṭṭhito.

The Digusamāsa is finished.

Hợp chất Digusamāsa đã hoàn thành.

2435

Bahubbīhisamāsa

Hợp chất Bahubbīhisamāsa

2436

Atha bahubbīhisamāso vuccate.

Now, the Bahubbīhisamāsa is explained.

Bây giờ, bahubbīhisamāsa được nói đến.

2437

Bahavo vīhayo yasmiṃ dese soyaṃ bahubbīhi, tādiso gāmo vā deso vā janapado vā, bahubbīhisaddasadisattā sabbo cāyaṃ samāso bahubbīhīti vuccati.

That country in which there is much rice (bahavo vīhayo) is bahubbīhi (having much rice); such a village, country, or district. Because this entire compound is similar to the word bahubbīhi, it is called bahubbīhi.

Nơi nào có nhiều lúa (vīhi) thì đó là bahubbīhi, một ngôi làng, một vùng đất hay một quốc gia như vậy, và vì tương tự như từ bahubbīhi, nên tất cả các hợp chất này được gọi là bahubbīhi.

Yathā hi bahubbīhisaddo samāsapadatthe atikkamma gāma, desa, janapadaiccādīnaṃ aññesaṃ padānaṃ atthesu tiṭṭhati, tathā ayaṃ samāsopi.

Just as the word bahubbīhi goes beyond the meaning of the compound word itself and refers to the meanings of other words like village, country, or district, so does this compound.

Cũng như từ bahubbīhi vượt ra ngoài ý nghĩa của từ hợp chất để chỉ ý nghĩa của các từ khác như làng, đất, quốc gia, v.v., thì hợp chất này cũng vậy.

Aññapadatthapadhāno hi bahubbīhisamāso.

For the Bahubbīhisamāsa is one where the meaning of another word is predominant.

Thật vậy, bahubbīhisamāsa là hợp chất có ý nghĩa của từ khác là chính.

2438

So saṅkhepena duvidho tagguṇasaṃviññāṇo, atagguṇasaṃviññāṇo cāti.

It is briefly of two types: tagguṇasaṃviññāṇa and atagguṇasaṃviññāṇa.

Nói tóm lại, nó có hai loại: tagguṇasaṃviññāṇo và atagguṇasaṃviññāṇo.

2439

Tattha ‘guṇo’ti appadhānabhūto samāsapadānaṃ attho, so aññapadatthassa visesanabhūtattā tassa aññapadatthassa guṇoti atthena tagguṇoti vuccati, viññātabboti viññāṇo, aññapadattho, tagguṇaṃ amuñcitvā tagguṇena saheva viññāṇo aññapadattho yasminti tagguṇasaṃviññāṇo, na tagguṇasaṃviññāṇo atagguṇasaṃviññāṇo, yattha samāsapadattho avayavabhāvena vā sahavidheyyabhāvena vā aññapadatthe antogadho hoti, so tagguṇasaṃviññāṇo.

Here, ‘guṇo’ refers to the subordinate meaning of the compound words; since it is an attribute of the meaning of another word, it is called tagguṇa by meaning. Viññāṇo means 'to be understood', which is the meaning of the other word. That in which the meaning of the other word is understood along with the tagguṇa without abandoning it, is tagguṇasaṃviññāṇa. That which is not tagguṇasaṃviññāṇa is atagguṇasaṃviññāṇa. Where the meaning of the compound word is included in the meaning of the other word, either as a part or as a co-predicate, that is tagguṇasaṃviññāṇa.

Ở đây, ‘guṇo’ là ý nghĩa phụ của các từ hợp chất, và vì nó là thuộc tính của ý nghĩa từ khác, nên nó được gọi là tagguṇo theo nghĩa đó; ‘viññāṇo’ là điều cần được biết, là ý nghĩa từ khác; tagguṇasaṃviññāṇo là khi ý nghĩa từ khác được biết cùng với tagguṇa mà không bỏ sót tagguṇa; na tagguṇasaṃviññāṇo là atagguṇasaṃviññāṇo; nơi ý nghĩa của từ hợp chất được bao gồm trong ý nghĩa từ khác như một phần hoặc như một điều cần được quy định, thì đó là tagguṇasaṃviññāṇo.

Yathā?

For example?

Ví dụ?

Chinnahattho puriso, buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa bhattaṃ deti, saputtadāro āgato, pādayo upasaggā nāmāti.

A man with a severed hand (chinnahattho puriso) gives alms to the community of monks headed by the Buddha (buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa bhattaṃ deti). He came with his wife and children (saputtadāro āgato). The prefixes (pādayo) are indeed prepositions (upasaggā)’.

Người đàn ông bị cắt tay, dâng thức ăn cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu, người cùng vợ con đã đến, pa và các tiền tố khác được gọi là upasaggā.

2440

Ettha ca ‘buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa bhattaṃ detī’ti bhikkhusaṅghassa ca bhattaṃ deti, pamukhabhūtassa buddhassa ca bhattaṃ detīti attho.

Here, in ‘gives alms to the community of monks headed by the Buddha’, the meaning is that he gives alms to the community of monks and also to the Buddha who is the chief.

Ở đây, ‘dâng thức ăn cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu’ có nghĩa là dâng thức ăn cho Tăng đoàn và cũng dâng thức ăn cho Đức Phật là người đứng đầu.

‘Saputtadāro āgato’ti puttadārā ca āgatā, puriso ca āgatoti attho.

In ‘he came with his wife and children’, the meaning is that the wife and children came, and the man also came.

‘Người cùng vợ con đã đến’ có nghĩa là vợ con đã đến và người đàn ông cũng đã đến.

‘Pādayo upasaggā nāmā’ti pa-kāro ca upasaggo nāma, parādayo ca upasaggā nāmāti attho.

In ‘the prefixes are indeed prepositions’, the meaning is that the letter pa is a preposition, and other prefixes like parā, etc., are also prepositions.

‘Pa và các tiền tố khác được gọi là upasaggā’ có nghĩa là tiền tố pa là upasaggo, và các tiền tố parā v.v. cũng là upasaggā.

Evaṃ yojanārahatā aññapadatthena saha samāsapadatthassa vidheyyatā nāmāti.

This capacity for being construed in a sentence, where the meaning of the compound word is a co-predicate with the meaning of the other word, is what is called its predicability.

Sự phù hợp trong cách diễn đạt như vậy được gọi là sự quy định của ý nghĩa từ hợp chất cùng với ý nghĩa từ khác.

2441

Atagguṇasaṃviññāṇo yathā?

How is atagguṇasaṃviññāṇa?

Atagguṇasaṃviññāṇo thì sao?

Dinnasuṅko rājā dānaṃ deti, pabbatādīni khettāni kassati iccādi.

A king who has paid taxes (dinnasuṅko rājā) gives a gift. He cultivates fields, etc., that are like mountains (pabbatādīni khettāni kassati).

Vua đã nộp thuế bố thí, cày ruộng có núi, v.v.

Imesu pana samāsapadattho avidheyyo, aññapadattho eva vidheyyo.

In these, the meaning of the compound word is not predicated, only the meaning of the other word is predicated.

Trong những trường hợp này, ý nghĩa từ hợp chất không được quy định, chỉ có ý nghĩa từ khác là được quy định.

2442

Paṭhamābahubbīhi

2443

Paṭhamābahubbīhi, dutiyābahubbīhi, tatiyābahubbīhi, catutthībahubbīhi, pañcamībahubbīhi, chaṭṭhībahubbīhi, sattamībahubbīhi cāti sattavidho.

There are seven types: Paṭhamābahubbīhi, Dutiyābahubbīhi, Tatiyābahubbīhi, Catutthībahubbīhi, Pañcamībahubbīhi, Chaṭṭhībahubbīhi, and Sattamībahubbīhi.

Có bảy loại: paṭhamābahubbīhi, dutiyābahubbīhi, tatiyābahubbīhi, catutthībahubbīhi, pañcamībahubbīhi, chaṭṭhībahubbīhi, và sattamībahubbīhi.

2444

Tattha paṭhamābahubbīhi sahapubbapada, upamānapubbapada, saṅkhyobhayapada, disantarāḷattha, byatihāralakkhaṇavasena pañcavidho.

Among these, paṭhamābahubbīhi is five-fold, based on: having saha as the prior word, having an upamāna (comparison) as the prior word, having a numeral in both words, indicating the space between directions, and indicating reciprocal action (byatihāra).

Trong số đó, paṭhamābahubbīhi có năm loại: sahapubbapada (từ đứng trước là saha), upamānapubbapada (từ đứng trước là so sánh), saṅkhyobhayapada (cả hai từ đều là số), disantarāḷattha (nghĩa giữa các phương hướng), và byatihāralakkhaṇa (đặc điểm của sự trao đổi qua lại).

2445

Tattha –

Therein—

Trong số đó –

2446

353. Vānekamaññatthe^* .

353. Vānekamaññatthe.

2447

Anekaṃ syādyantapadaṃ aññapadassa atthe vikappena ekatthaṃ hoti.

Multiple words ending in sya, etc., optionally become singular in the sense of another word.

Nhiều từ kết thúc bằng syādi có thể trở thành một từ duy nhất trong nghĩa của từ khác, tùy chọn.

2448

Saha vitakkenāti savitakko, vitakkena saha yo vattatīti vā savitakko, samādhi.

That which is with thought is savitakko, or that which exists together with thought is savitakko, which is samādhi.

Cùng với vitakka là savitakko, hoặc cái gì tồn tại cùng với vitakka là savitakko, tức là samādhi.

2449

Ettha ca ‘saha vitakkenā’ti ettha paṭhamāvibhattiyā atthabhūto aññapadattho vākyasāmatthiyena sijjhati.

Here, in ‘with thought’ (saha vitakkenā), the meaning of the first case ending (paṭhamāvibhatti), which is another word's meaning, is established by the force of the sentence.

Ở đây, ý nghĩa của từ khác, được biểu thị bằng paṭhamāvibhatti trong ‘cùng với vitakka’, được xác lập bởi sức mạnh của câu.

Na hi kriyākārakarahitaṃ vākyaṃ nāma sambhavati, iminā suttena sahapada, vitakkapadānaṃ samādhisaṅkhātena aññapadatthena ekatthībhāvo hoti, ekatthībhāve ca honte vākye ṭhitānaṃ aññapadānaṃ vibhattīnañca sabbe atthā ekatthabhūtena samāsena vuttā nāma honti, aññapadāni ca vibhattiyo ca vuttatthā nāma, vuttatthānañca attharahitattā payogakiccaṃ natthi, tasmā ‘ekatthatāya’nti suttena vibhattīnaṃ lopo, evaṃ sabbasamāsesu vākyedissamānānaṃ ya, ta, eta, ima, iti, eva, iva, viya, ca, vāiccādīnaṃ aññapadānaṃ mahāvuttisuttena lopo, vibhattīnañca lope sati sarantānaṃ byañjanantānañca samāsapadānaṃ sayameva pakatibhāvo, idha pana ‘sahassa soññatthe’ti suttena sahasaddassa sattaṃ, tato syādyuppatti, savitakko samādhi, savitakkā samādhayo, savitakkā paññā, savitakkā paññāyo, savitakkaṃ jhānaṃ, savitakkāni jhānāni iccādinā sabbaliṅga, vibhatti, vacanehi yojetvā payogasiddhi veditabbā.

For a sentence devoid of agent and verb cannot exist. By this Sutta, the words 'saha' and 'vitakka' become one in meaning with the meaning of the other word, which is designated as samādhi. When they become one in meaning, all the meanings of the other words and their case endings present in the sentence are said to be expressed by the compound, which has become one in meaning. And the other words and case endings are said to have their meanings expressed. Since what is expressed is without (additional) meaning, there is no need for its usage. Therefore, by the Sutta 'ekatthatāya', the elision of case endings occurs. Similarly, in all compounds, the other words appearing in the sentence, such as 'ya', 'ta', 'eta', 'ima', 'iti', 'eva', 'iva', 'viya', 'ca', 'vā', etc., are elided by the Mahāvutti Sutta. And when the case endings are elided, the compound words ending in vowels and consonants naturally return to their original form. Here, however, by the Sutta 'sahassa soññatthe', the 'saha' of the word 'saha' becomes 'sa', from which the case endings (syādi) arise. The formation of words like 'savitakko samādhi' (concentration with initial application), 'savitakkā samādhayo' (concentrations with initial application), 'savitakkā paññā' (wisdom with initial application), 'savitakkā paññāyo' (wisdoms with initial application), 'savitakkaṃ jhānaṃ' (jhāna with initial application), 'savitakkāni jhānāni' (jhānas with initial application), and so forth, should be understood as established by connecting them with all genders, cases, and numbers.

Quả thật, không thể có một câu mà không có hành động và tác nhân. Với kinh này, các từ saha và vitakka trở thành một nghĩa với nghĩa của từ khác, tức là samādhi. Và khi đã trở thành một nghĩa, tất cả các nghĩa của các từ khác và các biến cách đứng trong câu được nói bởi một hợp từ (samāsa) đã trở thành một nghĩa. Các từ khác và các biến cách được gọi là đã được nói nghĩa. Vì những từ đã được nói nghĩa không còn nghĩa, nên không có chức năng sử dụng. Do đó, với kinh ekatthatāya (vì có một nghĩa), các biến cách bị lược bỏ. Tương tự, trong tất cả các hợp từ, các từ khác như ya, ta, eta, ima, iti, eva, iva, viya, ca, vā v.v. xuất hiện trong câu bị lược bỏ bởi kinh mahāvutti. Và khi các biến cách bị lược bỏ, các hợp từ kết thúc bằng nguyên âm và kết thúc bằng phụ âm tự nhiên trở về trạng thái gốc. Ở đây, với kinh sahassa soññatthe (của saha trong nghĩa so - cùng với), chữ saha trở thành sa. Từ đó, các biến cách syā v.v. được tạo ra. savitakko samādhi (tâm định có tầm), savitakkā samādhayo (các tâm định có tầm), savitakkā paññā (trí tuệ có tầm), savitakkā paññāyo (các trí tuệ có tầm), savitakkaṃ jhānaṃ (thiền có tầm), savitakkāni jhānāni (các thiền có tầm) v.v. cần được biết là thành công trong cách dùng bằng cách kết hợp với tất cả các giống, biến cách và số.

2450

Upamānapubbapado yathā?

Upamānapubbapado (Preceded by a Simile), for example?

Upamānapubbapado (hợp từ có tiền tố là từ so sánh) thì sao?

Kāyabyāmānaṃ samapamāṇattā nigrodho iva parimaṇḍalo nigrodhaparimaṇḍalo, nigrodho iva vā parimaṇḍalo yo hotīti so nigrodhaparimaṇḍalo, rājakumāro, saṅkho iva paṇḍaro saṅkhapaṇḍaro, kāko iva sūro kākasūro, sattānaṃ paññācakkhupaṭilābhakaraṇena tesaṃ cakkhu viya bhūtoti cakkhubhūto, lokuttaradhammapaṭilābhakaraṇena tesaṃ dhammo viya bhūtoti dhammabhūto, niccasommahadayatāya brahmā viya bhūtoti brahmabhūto, andho viya bhūto ayanti andhabhūto iccādi.

Due to being of equal measure to the body's exertion, 'nigrodho iva parimaṇḍalo' (circular like a banyan tree) becomes 'nigrodhaparimaṇḍalo'. Or, one who is 'nigrodho iva parimaṇḍalo' (circular like a banyan tree) is 'nigrodhaparimaṇḍalo', such as a prince. 'Saṅkho iva paṇḍaro' (white like a conch shell) becomes 'saṅkhapaṇḍaro'. 'Kāko iva sūro' (brave like a crow) becomes 'kākasūro'. One who has become like their eye by causing them to gain the eye of wisdom is 'cakkhubhūto' (eye-become). One who has become like their Dhamma by causing them to gain supramundane qualities is 'dhammabhūto' (Dhamma-become). One who has become like Brahmā due to his perpetually gentle heart is 'brahmabhūto' (Brahmā-become). This one who has become like a blind person is 'andhabhūto' (blind-become), and so forth.

Vì có cùng kích thước với cây đa, tròn như cây đa là nigrodhaparimaṇḍalo (tròn như cây đa). Hoặc, người tròn như cây đa thì đó là nigrodhaparimaṇḍalo (người tròn như cây đa), rājakumāro (hoàng tử). Trắng như vỏ ốc là saṅkhapaṇḍaro (trắng như vỏ ốc). Dũng cảm như quạ là kākasūro (dũng cảm như quạ). Vì làm cho chúng sinh đạt được nhãn tuệ, nên được gọi là con mắt của họ, đó là cakkhubhūto (người là mắt). Vì làm cho đạt được các pháp siêu thế, nên được gọi là pháp của họ, đó là dhammabhūto (người là pháp). Vì có trái tim luôn hiền lành, nên được gọi là Phạm thiên, đó là brahmabhūto (người là Phạm thiên). Người này được gọi là mù lòa như người mù, đó là andhabhūto (người mù lòa) v.v.

2451

Saṅkhyobhayapado yathā?

Saṅkhyobhayapado (Both Numerical Words), for example?

Saṅkhyobhayapado (hợp từ có cả hai số) thì sao?

Dve vā tayo vā pattā dvittippattā, idha vāsaddāyeva aññapadāni nāma, aniyamabhūto tesaṃ attho aññapadattho nāma.

Two or three bowls is 'dvittippattā'. Here, the word 'vā' (or) is itself the other word, and its indefinite meaning is the meaning of the other word.

Hai hoặc ba lá là dvittippattā (hai hoặc ba lá). Ở đây, chính từ vā (hoặc) là các từ khác. Nghĩa không xác định của chúng là nghĩa của từ khác.

Dvīhaṃ vā tīhaṃ vā dvīhatīhaṃ, cha vā pañca vā vācā chappañcavācā.

Two or three days is 'dvīhatīhaṃ'. Six or five words is 'chappañcavācā'.

Hai hoặc ba ngày là dvīhatīhaṃ (hai hoặc ba ngày). Sáu hoặc năm lời nói là chappañcavācā (sáu hoặc năm lời nói).

Evaṃ sattaṭṭhamāsā, ekayojanadviyojanāni iccādi.

Similarly, 'sattaṭṭhamāsā' (seven or eight months), 'ekayojanadviyojanāni' (one or two leagues), and so forth.

Tương tự, sattaṭṭhamāsā (bảy hoặc tám tháng), ekayojanadviyojanāni (một hoặc hai dojana) v.v.

2452

Disantarāḷattho yathā?

Disantarāḷattho (Meaning of Intermediate Direction), for example?

Disantarāḷattho (nghĩa chỉ khoảng giữa các phương) thì sao?

Dakkhiṇassā ca pubbassā ca yadantarāḷaṃ hoti sā dakkhiṇapubbā.

The intermediate direction between the south and the east is 'dakkhiṇapubbā' (southeast).

Khoảng giữa phương Nam và phương Đông là dakkhiṇapubbā (Đông Nam).

Evaṃ pubbuttarā, pacchimuttarā, aparadakkhiṇā, mahāvuttinā pubbapade rassattaṃ.

Similarly, 'pubbuttarā' (northeast), 'pacchimuttarā' (northwest), 'aparadakkhiṇā' (southwest). By Mahāvutti, the first word takes a short vowel.

Tương tự, pubbuttarā (Đông Bắc), pacchimuttarā (Tây Bắc), aparadakkhiṇā (Tây Nam). Với kinh mahāvutti, tiền tố được rút ngắn.

Dakkhiṇā ca sā pubbā cāti dakkhiṇapubbā iccādinā kammadhārayopi yujjati.

The compound 'kammadhāraya' also applies in expressions like 'dakkhiṇā ca sā pubbā cāti dakkhiṇapubbā' (that which is south and also east is southeast), and so forth.

Nó là phương Nam và nó là phương Đông, đó là dakkhiṇapubbā v.v., cũng có thể là kammadhāraya (hợp từ đẳng lập).

2453

Byatihāralakkhaṇe^* –

In Byatihāralakkhaṇa (Reciprocal Action) –

Byatihāralakkhaṇe (trong đặc điểm của sự trao đổi lẫn nhau) –

2454

354. Tattha gahetvā tena paharitvā yuddhe sarūpaṃ.

354. Having taken it there and struck with it in battle, it is sarūpaṃ (of the same form).

354. Tattha gahetvā tena paharitvā yuddhe sarūpaṃ (Sau khi nắm giữ ở đó và đánh bằng cái đó, trong cuộc chiến, hình dạng của chính nó).

2455

Sattamyantaṃ tatiyantañca samānarūpaṃ syādyantapadaṃ tattha gahetvā tena paharitvā yuddhe aññapadatthe ekatthaṃ hoti vā.

The word ending in the locative (sattamyanta) and instrumental (tatiyanta) cases, which has the same form and ends in syādi, becomes one in the meaning of the other word, referring to having taken it there and struck with it in battle, or not.

Từ tận cùng bằng cách thứ bảy và cách thứ ba, có cùng hình dạng, là một nghĩa với nghĩa của từ khác trong cuộc chiến khi nắm giữ ở đó và đánh bằng cái đó.

2456

355. Ṅi vītihāre^* .

355. Ṅi in reciprocal action.

355. Ṅi vītihāre (Ṅi trong sự trao đổi lẫn nhau).

2457

Aññapadatthavisaye kriyābyatihāre gamyamāne padante ṅānubandho ipaccayo hoti, ettha ikāro rasso eva.

When reciprocal action (kriyābyatihāra) is understood in the context of the meaning of another word, the suffix 'i' with the anubandha 'ṅa' (ṅi) occurs at the end of the word. Here, the 'i' vowel is always short.

Trong phạm vi nghĩa của từ khác, khi sự trao đổi hành động được biểu thị, hậu tố i với ṅa làm dấu hiệu được thêm vào cuối từ. Ở đây, nguyên âm i luôn ngắn.

2458

356. Ṅi smiṃca^* .

356. And ṅi smiṃ.

356. Ṅi smiṃca (Ṅi và smiṃ).

2459

Vipaccayante uttarapade pare pubbapadantassa āttaṃ hoti.

When a subsequent word ending in 'i' (vipaccaya) follows, the final vowel of the preceding word becomes long 'ā'.

Khi một hậu tố đứng sau một từ tận cùng bằng i, nguyên âm cuối của tiền tố trở thành ā.

2460

Kesesu ca kesesu ca gahetvā idaṃ yuddhaṃ pavattatīti kesākesi, daṇḍehi ca daṇḍehi ca paharitvā idaṃ yuddhaṃ pavattatīti daṇḍādaṇḍi.

When this battle proceeds by taking each other by the hair, it is 'kesākesi' (hair-to-hair fighting). When this battle proceeds by striking each other with staffs, it is 'daṇḍādaṇḍi' (staff-to-staff fighting).

Cuộc chiến này diễn ra bằng cách nắm tóc và nắm tóc, đó là kesākesi (đánh nhau giật tóc). Cuộc chiến này diễn ra bằng cách đánh bằng gậy và đánh bằng gậy, đó là daṇḍādaṇḍi (đánh nhau bằng gậy).

Evaṃ muṭṭhāmuṭṭhi, musalāmusali.

Similarly, 'muṭṭhāmuṭṭhi' (fist-to-fist fighting), 'musalāmusali' (mortar-to-mortar fighting).

Tương tự, muṭṭhāmuṭṭhi (đánh nhau bằng nắm đấm), musalāmusali (đánh nhau bằng chày).

2461

Iti paṭhamābahubbīhi.

Thus ends the First Bahubbīhi.

Như vậy là Bahubbīhi cách thứ nhất.

2462

Dutiyābahubbīhi

Second Bahubbīhi

Bahubbīhi cách thứ hai

2463

Āgatā samaṇā imaṃ saṅghārāmaṃ soyaṃ āgatasamaṇo, saṅghārāmo.

Monastics have come to this monastery; that is 'āgatasamaṇo saṅghārāmo' (a monastery to which monastics have come).

Các Sa-môn đã đến tịnh xá này, đó là āgatasamaṇo (tịnh xá mà các Sa-môn đã đến), tịnh xá.

Ettha ca samāsapadassa attho duvidho vāccattho, abhidheyyattho cāti.

Here, the meaning of a compound word is twofold: expressed meaning (vāccattha) and denoted meaning (abhidheyyattha).

Ở đây, nghĩa của hợp từ có hai loại: nghĩa biểu thị (vāccattha) và nghĩa được chỉ định (abhidheyyattha).

2464

Tattha saṅghārāmassa samaṇehi pattabbabhāvasaṅkhātā kammasatti vāccattho nāma, sattimantabhūto saṅghārāmo abhidheyyattho nāma.

Among these, the power of action (kammasatti), which is the state of being attainable by monastics, is the expressed meaning (vāccattha). The monastery itself, which possesses that power, is the denoted meaning (abhidheyyattha).

Trong đó, năng lực của nghiệp được gọi là nghĩa biểu thị, tức là trạng thái mà tịnh xá phải được các Sa-môn đến. Tịnh xá, là chủ thể có năng lực, được gọi là nghĩa được chỉ định.

2465

Tattha āgatasamaṇasaddo vāccatthameva ujuṃ vadati, na abhidheyyatthaṃ, āgatasamaṇoti sutvā samaṇehi pattabbabhāvamattaṃ jānāti, saṅghārāmadabbaṃ na jānātīti vuttaṃ hoti, tasmā tassaṃ abhidheyyattho aññena saṅghārāmasaddena ācikkhiyati, vāccatthassa pana tena ujuṃ vuttattā puna vattabbābhāvato dutiyāvibhattiyā ācikkhanakiccaṃ natthi, tasmā saṅghārāmapade dutiyāvibhattisambhavo natthi, liṅgatthamattavisayā paṭhamāvibhatti eva pavattati, puna padantarasambandhe sati ‘‘saṅghārāmaṃ passati āgatasamaṇaṃ, saṅghārāmena gāmo sobhati āgatasamaṇena, saṅghārāmassa pūjeti āgatasamaṇassā’’tiādinā tato sabbā vibhattiyo pavattanti.

Here, the word 'āgatasamaṇa' directly expresses only the expressed meaning, not the denoted meaning. It is said that upon hearing 'āgatasamaṇa', one knows only the state of being attainable by monastics, but does not know the monastery object itself. Therefore, its denoted meaning is indicated by another word, 'saṅghārāma'. As the expressed meaning has been directly conveyed by it, there is no need for it to be said again, and thus there is no possibility of the accusative case ending (dutiyāvibhatti) in the word 'saṅghārāma'. Only the nominative case ending (paṭhamāvibhatti), which applies to the mere gender-meaning, occurs. However, when there is a connection with another word, all case endings then occur, as in "he sees the monastery to which monastics have come (saṅghārāmaṃ passati āgatasamaṇaṃ), the village is adorned by the monastery to which monastics have come (saṅghārāmena gāmo sobhati āgatasamaṇena), he honors the monastery to which monastics have come (saṅghārāmassa pūjeti āgatasamaṇassā)", and so forth.

Trong đó, từ āgatasamaṇo trực tiếp nói lên nghĩa biểu thị, không phải nghĩa được chỉ định. Khi nghe āgatasamaṇo, người ta chỉ biết trạng thái phải được các Sa-môn đến, không biết đối tượng là tịnh xá. Do đó, nghĩa được chỉ định của nó được chỉ ra bởi từ saṅghārāma khác. Vì nghĩa biểu thị đã được nói trực tiếp bởi nó, không cần phải nói lại, nên không có chức năng chỉ ra bởi biến cách thứ hai trong từ saṅghārāma. Do đó, biến cách thứ hai không thể xuất hiện trong từ saṅghārāma. Chỉ có biến cách thứ nhất, thuộc phạm vi nghĩa giống, mới xuất hiện. Sau đó, khi có mối quan hệ với các từ khác, tất cả các biến cách xuất hiện từ đó, như saṅghārāmaṃ passati āgatasamaṇaṃ (thấy tịnh xá mà các Sa-môn đã đến), saṅghārāmena gāmo sobhati āgatasamaṇena (làng đẹp nhờ tịnh xá mà các Sa-môn đã đến), saṅghārāmassa pūjeti āgatasamaṇassā (cúng dường tịnh xá mà các Sa-môn đã đến) v.v.

Esa nayo sabbesu vācakapadesu netabboti.

This method should be applied to all expressive words.

Nguyên tắc này cần được áp dụng cho tất cả các từ chỉ định.

2466

Āgatasamaṇā sāvatthi, āgatasamaṇaṃ jetavanaṃ, āgacchanti samaṇā imanti vā āgatasamaṇo, vihāro.

Monastics have come to Sāvatthī; 'āgatasamaṇā sāvatthi' (Sāvatthī to which monastics have come). Monastics have come to Jetavana; 'āgatasamaṇaṃ jetavanaṃ' (Jetavana to which monastics have come). Or, monastics come to this; 'āgacchanti samaṇā imaṃ', so it is 'āgatasamaṇo vihāro' (a monastery to which monastics come).

Các Sa-môn đã đến Sāvatthī, đó là āgatasamaṇā sāvatthi (Sāvatthī mà các Sa-môn đã đến). Các Sa-môn đã đến Jetavana, đó là āgatasamaṇaṃ jetavanaṃ (Jetavana mà các Sa-môn đã đến). Hoặc, các Sa-môn đang đến cái này, đó là āgatasamaṇo (tu viện mà các Sa-môn đang đến), tu viện.

Ārūḷhā vānarā imaṃ rukkhanti ārūḷhavānaro, rukkho.

Monkeys have climbed this tree; 'ārūḷhavānarā imaṃ rukkhaṃ', so it is 'ārūḷhavānaro rukkho' (a tree that monkeys have climbed).

Các con vượn đã leo lên cây này, đó là ārūḷhavānaro (cây mà các con vượn đã leo lên), cây.

Sampattā gāmikā yaṃ gāmanti sampattagāmiko.

Villagers have arrived at this village; 'sampattā gāmikā yaṃ gāmaṃ', so it is 'sampattagāmiko' (a village at which villagers have arrived).

Các dân làng đã đến làng nào, đó là sampattagāmiko (làng mà các dân làng đã đến).

Evaṃ paviṭṭhagāmiko iccādi.

Similarly, 'paviṭṭhagāmiko' (a village which villagers have entered), and so forth.

Tương tự, paviṭṭhagāmiko (làng mà người đã vào) v.v.

2467

Iti dutiyābahubbīhi.

Thus ends the Second Bahubbīhi.

Như vậy là Bahubbīhi cách thứ hai.

2468

Tatiyābahubbīhi

Third Bahubbīhi

Bahubbīhi cách thứ ba

2469

Jitāni indriyāni yenāti jitindriyo, samaṇo.

By whom the faculties have been conquered; 'jitāni indriyāni yenāti jitindriyo samaṇo' (a monastic whose faculties are conquered).

Người mà các căn đã được chế ngự, đó là jitindriyo (người đã chế ngự các căn), Sa-môn.

Diṭṭho catusaccadhammo yenāti diṭṭhadhammo.

By whom the Dhamma of the Four Noble Truths has been seen; 'diṭṭho catusaccadhammo yenāti diṭṭhadhammo' (one who has seen the Dhamma).

Người mà Tứ Thánh Đế đã được thấy, đó là diṭṭhadhammo (người đã thấy Pháp).

Evaṃ pattadhammo, viditadhammo, pariyogāḷhadhammo, katāni catumaggakiccāni yenāti katakicco, bahuvacane sati katāni kiccāni yehi te katakiccā, arahanto.

Similarly, 'pattadhammo' (one who has attained the Dhamma), 'viditadhammo' (one who has understood the Dhamma), 'pariyogāḷhadhammo' (one who has penetrated the Dhamma). By whom the four path-duties have been performed; 'katāni catumaggakiccāni yenāti katakicco' (one who has performed his duties). In the plural, those by whom duties have been performed are 'katāni kiccāni yehi te katakiccā arahanto' (Arahants who have performed their duties).

Tương tự, pattadhammo (người đã đạt Pháp), viditadhammo (người đã hiểu Pháp), pariyogāḷhadhammo (người đã thâm nhập Pháp). Người mà các việc của Tứ Đạo đã được làm, đó là katakicco (người đã hoàn thành việc). Trong số nhiều, những người mà các việc đã được làm, đó là katakiccā (những người đã hoàn thành việc), các vị A-la-hán.

Dhammena adhigatā bhogā yenāti dhammādhigatabhogo, puriso.

By whom wealth has been acquired by Dhamma; 'dhammena adhigatā bhogā yenāti dhammādhigatabhogo puriso' (a man whose wealth is acquired by Dhamma).

Người mà tài sản đã được đạt được bằng Pháp, đó là dhammādhigatabhogo (người có tài sản đạt được bằng Pháp), người đàn ông.

Evaṃ adhammādhigatabhogo.

Similarly, 'adhammādhigatabhogo' (whose wealth is acquired unrighteously).

Tương tự, adhammādhigatabhogo (người có tài sản đạt được bằng phi Pháp).

Evaṃ kattari.

Thus in the agentive (kattari).

Tương tự, trong nghĩa chủ ngữ.

Karaṇe pana chinno rukkho yenāti chinnarukkho, pharasu iccādi.

In the instrumental (karaṇe), however, by which a tree has been cut; 'chinno rukkho yenāti chinnarukkho pharasu' (an axe by which a tree is cut), and so forth.

Còn trong nghĩa công cụ thì, cây đã bị chặt bởi cái gì, đó là chinnarukkho (cái đã chặt cây), cái rìu v.v.

2470

Iti tatiyābahubbīhi.

Thus ends the Third Bahubbīhi.

Như vậy là Bahubbīhi cách thứ ba.

2471

Catutthībahubbīhi

Fourth Bahubbīhi

Bahubbīhi cách thứ tư

2472

Dinno suṅko yassa rañño soyaṃ dinnasuṅko, upanītaṃ bhojanaṃ yassāti upanītabhojano, natthi tulo etassāti atulo, ‘ṭa nañssā’ti na-kārassa ṭattaṃ, natthi paṭipuggalo yassāti appaṭipuggalo, natthi sīlaṃ assāti dussīlo, natthi paṭisandhipaññā assāti duppañño, ‘ghapassantassāppadhānassā’ti suttena ghasaññassa āssa rassattaṃ.

To which king tribute has been given; that is 'dinno suṅko yassa rañño soyaṃ dinnasuṅko' (a king to whom tribute has been given). To whom food has been offered; 'upanītaṃ bhojanaṃ yassāti upanītabhojano' (one to whom food has been offered). One to whom there is no equal; 'natthi tulo etassāti atulo' (unequaled). By 'ṭa nañssā', the 'na' becomes 'ṭa'. One to whom there is no opponent; 'natthi paṭipuggalo yassāti appaṭipuggalo' (one who has no opponent). One to whom there is no morality; 'natthi sīlaṃ assāti dussīlo' (immoral). One to whom there is no rebirth-linking wisdom; 'natthi paṭisandhipaññā assāti duppañño' (unwise). By the Sutta 'ghapassantassāppadhānassā', the 'ā' of the root 'gha' is shortened.

Vua mà thuế đã được nộp cho, đó là dinnasuṅko (vua đã nhận thuế). Người mà thức ăn đã được dâng lên cho, đó là upanītabhojano (người đã được dâng thức ăn). Người mà không có sự so sánh, đó là atulo (vô song). Với kinh ṭa nañssā, na trở thành ṭa. Người mà không có đối thủ, đó là appaṭipuggalo (không có đối thủ). Người mà không có giới, đó là dussīlo (phá giới). Người mà không có trí tuệ tái sinh, đó là duppañño (kém trí). Với kinh ghapassantassāppadhānassā, ā của ghasaññā được rút ngắn.

Natthi sīlaṃ assāti nissīlo, nippañño, apañño, virūpaṃ mukhaṃ assāti dummukho.

One to whom there is no morality; 'natthi sīlaṃ assāti nissīlo' (without morality), 'nippañño' (without wisdom), 'apañño' (without wisdom). One whose face is deformed; 'virūpaṃ mukhaṃ assāti dummukho' (having an ugly face).

Người mà không có giới, đó là nissīlo (không giới), nippañño (không trí), apañño (không trí). Người mà có khuôn mặt xấu xí, đó là dummukho (mặt xấu).

Evaṃ dummano, dubbaṇṇo, natthi attano uttaro adhiko yassāti anuttaro, ‘ana sare’ti suttena nassa ana.

Similarly, 'dummano' (ill-minded), 'dubbaṇṇo' (ugly). One to whom there is no superior or greater than oneself; 'natthi attano uttaro adhiko yassāti anuttaro' (unsurpassed). By the Sutta 'ana sare', the 'na' becomes 'ana'.

Tương tự, dummano (tâm xấu), dubbaṇṇo (màu xấu). Người mà không có ai cao hơn, vượt trội hơn mình, đó là anuttaro (vô thượng). Với kinh ana sare, na trở thành ana.

2473

Idha bāhiratthabahubbīhi nāma vuccati, sattāhaṃ parinibbutassa assāti sattāhaparinibbuto, aciraṃ parinibbutassa assāti aciraparinibbuto, māso jātassa assāti māsajāto, dvemāsajāto, eko māso abhisittassa assa raññoti ekamāsābhisitto, ekāhaṃ matassa assāti ekāhamataṃ.

Here, it is called 'bāhiratthabahubbīhi' (Bahubbīhi referring to an external meaning). One who attained parinibbāna seven days ago; 'sattāhaṃ parinibbutassa assāti sattāhaparinibbuto' (one who attained parinibbāna seven days ago). One who attained parinibbāna recently; 'aciraṃ parinibbutassa assāti aciraparinibbuto' (one who attained parinibbāna recently). One who was born a month ago; 'māso jātassa assāti māsajāto' (one born a month ago), 'dvemāsajāto' (one born two months ago). A king who was consecrated one month ago; 'eko māso abhisittassa assa raññoti ekamāsābhisitto' (a king consecrated one month ago). One who died one day ago; 'ekāhaṃ matassa assāti ekāhamataṃ' (one who died one day ago).

Ở đây, được gọi là bāhiratthabahubbīhi (Bahubbīhi chỉ nghĩa bên ngoài). Người mà đã nhập Niết-bàn bảy ngày, đó là sattāhaparinibbuto (người đã nhập Niết-bàn bảy ngày). Người mà đã nhập Niết-bàn chưa lâu, đó là aciraparinibbuto (người đã nhập Niết-bàn chưa lâu). Người mà đã được sinh ra một tháng, đó là māsajāto (người một tháng tuổi). Người đã được sinh ra hai tháng, đó là dvemāsajāto (người hai tháng tuổi). Vua mà đã được tấn phong một tháng, đó là ekamāsābhisitto (vua đã được tấn phong một tháng). Người đã chết một ngày, đó là ekāhamataṃ (người đã chết một ngày).

Evaṃ dvīhamataṃ, tīhamataṃ, ekāhaṃ paṭicchannāya assāti ekāhappaṭicchannā.

Similarly, 'dvīhamataṃ' (one who died two days ago), 'tīhamataṃ' (one who died three days ago). A woman who has been hidden for one day; 'ekāhaṃ paṭicchannāya assāti ekāhappaṭicchannā' (a woman hidden for one day).

Tương tự, dvīhamataṃ (người đã chết hai ngày), tīhamataṃ (người đã chết ba ngày). Người phụ nữ đã bị che giấu một ngày, đó là ekāhappaṭicchannā (người phụ nữ bị che giấu một ngày).

Evaṃ dvīhappaṭicchannā, āpatti.

Thus, an offense^* covered for two days.

Như vậy, dvīhappaṭicchannā (che giấu bởi hai), phạm lỗi.

Yojanaṃ gatassa assāti yojanagato, dviyojanagato iccādi.

‘To whom a yojana has been gone’ means yojanagato (one who has gone a yojana); dviyojanagato (one who has gone two yojanas), and so on.

Yojanaṃ gatassa assāti yojanagato (đã đi một dojana), dviyojanagato (đã đi hai dojana), v.v.

2474

Iti catutthībahubbīhi.

Thus, the Fourth Bahubbīhi.

Kết thúc Tứ Cách Bahubbīhi.

2475

Pañcamībahubbīhi

The Fifth Bahubbīhi

Ngũ Cách Bahubbīhi

2476

Niggatā janā asmā gāmāti niggatajano, apagataṃ kāḷakaṃ itoti apagatakāḷako, paṭo.

‘From which village people have gone out’ means niggatajano (a village from which people have gone out). ‘From which the blackness has departed’ means apagatakāḷako (a cloth from which blackness has departed), referring to paṭo (cloth).

Niggatā janā asmā gāmāti niggatajano (người đã rời khỏi làng này), apagataṃ kāḷakaṃ itoti apagatakāḷako, paṭo (vải đã mất màu đen).

Apagatakāḷakaṃ, vatthaṃ.

apagatakāḷakaṃ (that from which blackness has departed), a cloth.

Apagatakāḷakaṃ, vatthaṃ (vải đã mất màu đen).

Apetaṃ viññāṇaṃ yamhāti apetaviññāṇaṃ, matasarīraṃ iccādi.

‘From which consciousness has departed’ means apetaviññāṇaṃ (that from which consciousness has departed), a dead body, and so on.

Apetaṃ viññāṇaṃ yamhāti apetaviññāṇaṃ (cái mà thức đã rời đi), matasarīraṃ (thân xác chết), v.v.

2477

Iti pañcamībahubbīhi.

Thus, the Fifth Bahubbīhi.

Kết thúc Ngũ Cách Bahubbīhi.

2478

Chaṭṭhībahubbīhi

The Sixth Bahubbīhi

Lục Cách Bahubbīhi

2479

Chinno hattho yassa soti chinnahattho, hatthacchinno, jāto chando yassāti jātachando, chandajāto, sañjātaṃ pītisomanassaṃ yassāti sañjātapītisomanasso, pītisomanassasañjāto, visuddhaṃ sīlaṃ yassāti visuddhasīlo, sīlavisuddho, mahanto kāyo yassāti mahākāyo.

‘He whose hand is cut’ means chinnahattho or hatthacchinno (one with a cut hand). ‘He in whom desire has arisen’ means jātachando or chandajāto (one in whom desire has arisen). ‘He in whom joy and happiness have arisen’ means sañjātapītisomanasso or pītisomanassasañjāto (one in whom joy and happiness have arisen). ‘He whose moral conduct is pure’ means visuddhasīlo or sīlavisuddho (one with pure moral conduct). ‘He whose body is great’ means mahākāyo (one with a great body).

Người mà tay bị chặt thì gọi là chinnahattho (người bị chặt tay), hatthacchinno (chặt tay). Người mà ước muốn đã sinh khởi thì gọi là jātachando (người có ước muốn sinh khởi), chandajāto (ước muốn sinh khởi). Người mà hỷ lạc đã phát sinh thì gọi là sañjātapītisomanasso (người có hỷ lạc phát sinh), pītisomanassasañjāto (hỷ lạc phát sinh). Người mà giới hạnh thanh tịnh thì gọi là visuddhasīlo (người có giới hạnh thanh tịnh), sīlavisuddho (giới hạnh thanh tịnh). Người mà thân thể to lớn thì gọi là mahākāyo (người có thân thể to lớn).

2480

Idha upamānapubbapado nāma vuccati, suvaṇṇassa viya vaṇṇo yassāti suvaṇṇavaṇṇo, brahmuno viya saro yassāti brahmassaro, nāgassa viya gati assāti nāgagati.

Here, a compound whose first term is a simile is called upamānapubbapada. ‘He whose color is like gold’ means suvaṇṇavaṇṇo (golden-colored). ‘He whose voice is like Brahmā’s’ means brahmassaro (one with a Brahmā-like voice). ‘His gait is like an elephant’s’ means nāgagati (elephant-gait).

Ở đây được gọi là upamānapubbapado (từ ghép có tiền tố so sánh), ví dụ như suvaṇṇassa viya vaṇṇo yassa (người có màu da như vàng) là suvaṇṇavaṇṇo (người có màu da vàng); brahmuno viya saro yassa (người có giọng nói như Phạm thiên) là brahmassaro (người có giọng Phạm thiên); nāgassa viya gati assa (người có dáng đi như voi) là nāgagati (người có dáng đi voi).

Evaṃ sīhagati, nāgavikkamo, sīhavikkamo, sīhassa viya hanu assāti sīhahanu, eṇissa viya jaṅghā yassāti eṇijaṅgho, usabhassa viya assa khandhoti usabhakkhandho iccādi.

Similarly, sīhagati (lion-gait), nāgavikkamo (elephant-prowess), sīhavikkamo (lion-prowess). ‘He whose jaw is like a lion’s’ means sīhahanu (lion-jawed). ‘He whose shanks are like an antelope’s’ means eṇijaṅgho (antelope-shanked). ‘His shoulder is like a bull’s’ means usabhakkhandho (bull-shouldered), and so on.

Tương tự như vậy: sīhagati (dáng đi sư tử), nāgavikkamo (sức mạnh voi), sīhavikkamo (sức mạnh sư tử). Sīhassa viya hanu assa (người có hàm như sư tử) là sīhahanu (người có hàm sư tử); eṇissa viya jaṅghā yassa (người có bắp chân như nai) là eṇijaṅgho (người có bắp chân nai); usabhassa viya assa khandho (người có vai như bò tót) là usabhakkhandho, v.v.

2481

Rūpaṃ vuccati sabhāvo, yādisaṃ rūpaṃ assāti yathārūpaṃ.

Rūpaṃ means nature. ‘Of what nature it is’ means yathārūpaṃ.

Rūpaṃ được gọi là bản chất. Yādisaṃ rūpaṃ assa (có bản chất như thế nào) là yathārūpaṃ (như bản chất).

Evaṃ tathārūpaṃ, evaṃ rūpaṃ assāti evarūpaṃ, bindulopo.

Similarly, tathārūpaṃ (of such a nature). ‘Of this nature it is’ means evarūpaṃ, with elision of bindu (ṃ).

Tương tự: tathārūpaṃ (như vậy), evarūpaṃ (như thế này) là evaṃ rūpaṃ assa (có bản chất như thế này), có sự lược bỏ dấu chấm.

Evaṃ ādi assāti evamādi.

Similarly, ‘of this kind it is’ means evamādi.

Tương tự: evamādi (v.v.) là evaṃ ādi assa (có khởi đầu như thế này).

Tathā iccādi, iccevamādi, īdisaṃ nāmaṃ yassāti itthannāmo, evaṃnāmo, kīdisaṃ nāmaṃ yassāti kinnāmo, ‘konāmo’ti ettha mahāvuttinā kiṃsaddassa kottaṃ.

Also tathā (such), and so on; iccevamādi (such and so on). ‘He whose name is such’ means itthannāmo (of such a name), evaṃnāmo (of this name). ‘He whose name is what’ means kinnāmo (what-named). In konāmo, the word kiṃ becomes ko by the great grammatical treatise (Mahāvutti).

Cũng vậy: iccādi (v.v.), iccevamādi (v.v.). Īdisaṃ nāmaṃ yassa (người có tên như thế này) là itthannāmo (người tên như thế này), evaṃnāmo (người tên như thế này). Kīdisaṃ nāmaṃ yassa (người có tên như thế nào) là kinnāmo (người tên gì). Ở đây, trong konāmo, kiṃ được chuyển thành ko theo mahāvutti.

2482

Ko samudayo yassa dhammassāti kiṃsamudayo, kā jāti yassāti kiṃjātiko, kiṃnidānaṃ yassāti kiṃnidāno, kati vassāni yassāti kativasso, ko attho assāti kimatthaṃ, vacanaṃ.

‘Of which dhamma is it the origin’ means kiṃsamudayo (what-origin). ‘Of what birth is he’ means kiṃjātiko (of what birth). ‘Of what cause is it’ means kiṃnidāno (what-cause). ‘Of how many years is he’ means kativasso (how-many-years-old). ‘Of what purpose is it’ means kimatthaṃ, referring to a word.

Ko samudayo yassa dhammassa (pháp có sự tập khởi nào) là kiṃsamudayo (pháp có sự tập khởi gì). Kā jāti yassa (pháp có sự sinh nào) là kiṃjātiko (pháp có sự sinh gì). Kiṃnidānaṃ yassa (pháp có nhân duyên nào) là kiṃnidāno (pháp có nhân duyên gì). Kati vassāni yassa (người có bao nhiêu tuổi) là kativasso (người bao nhiêu tuổi). Ko attho assa (có mục đích gì) là kimatthaṃ (để làm gì), là một lời nói.

‘Kvattho’ti mahāvuttinā kiṃsaddassa kottaṃ, yādiso attho assāti yadattho, tādiso attho assāti tadattho, ediso attho yassa vinayassāti etadattho, vinayo.

In kvattho, the word kiṃ becomes ko by the great grammatical treatise (Mahāvutti). ‘Of what purpose it is’ means yadattho (what-purpose). ‘Of such a purpose it is’ means tadattho (that-purpose). ‘Of what purpose is this Vinaya’ means etadattho, referring to the Vinaya.

Trong kvattho, kiṃ được chuyển thành ko theo mahāvutti. Yādiso attho assa (có mục đích như thế nào) là yadattho (có mục đích như vậy). Tādiso attho assa (có mục đích như thế kia) là tadattho (có mục đích như thế kia). Ediso attho yassa vinayassa (giới luật có mục đích như thế này) là etadattho (có mục đích như thế này), giới luật.

Etadatthā, vinayakathā.

etadatthā (for this purpose), referring to a Vinaya discourse.

Etadatthā (có mục đích này), câu chuyện về giới luật.

Etadatthaṃ, sotāvadhānaṃ iccādi.

etadatthaṃ (for this purpose), referring to listening, and so on.

Etadatthaṃ (vì mục đích này), sự chú tâm lắng nghe, v.v.

2483

Iti chaṭṭhībahubbīhi.

Thus, the Sixth Bahubbīhi.

Như vậy là Bahubbīhi cách sáu.

2484

Sattamībahubbīhi

The Seventh Bahubbīhi

Bahubbīhi cách bảy

2485

Sampannāni sassāni yasmiṃ janapade soyaṃ sampannasasso, sulabhā bhikkhā yasmiṃ janapade soyaṃ subhikkho, dullabhā bhikkhā yasminti dubbhikkho, bahavo gāmā asmiṃ janapadeti bahugāmo.

‘That country in which crops are abundant, that is sampannasasso (a country with abundant crops). ‘That country in which alms are easily obtainable, that is subhikkho (a country where alms are easily obtainable). ‘That in which alms are difficult to obtain, that is dubbhikkho (a famine-stricken country). ‘That country in which there are many villages, that is bahugāmo (a country with many villages).

Sampannāni sassāni yasmiṃ janapade so ayaṃ (xứ sở mà mùa màng phong phú) là sampannasasso (xứ sở mùa màng phong phú). Sulabhā bhikkhā yasmiṃ janapade so ayaṃ (xứ sở mà đồ khất thực dễ kiếm) là subhikkho (xứ sở dễ kiếm đồ khất thực). Dullabhā bhikkhā yasmiṃ (xứ sở mà đồ khất thực khó kiếm) là dubbhikkho (xứ sở khó kiếm đồ khất thực). Bahavo gāmā asmiṃ janapade (xứ sở có nhiều làng) là bahugāmo (xứ sở nhiều làng).

Evaṃ bahujano, gāmo.

Similarly, bahujano (many people), referring to a village.

Tương tự: bahujano (nhiều người), làng.

Natthi gāmakhettaṃ yasmiṃ araññe tayidaṃ agāmakaṃ, samāsante ko.

‘That forest in which there is no village-land, that is agāmakaṃ (a forest without a village). The suffix ka is added at the end of the compound.

Natthi gāmakhettaṃ yasmiṃ araññe taṃ idaṃ (khu rừng mà không có làng mạc, ruộng đồng) là agāmakaṃ (khu rừng không có làng). ko ở cuối từ ghép.

Saṃvijjanti manussā yasmiṃ gāme samanusso, na vijjanti manussā yasmiṃ gāme amanusso iccādi.

‘That village in which people exist, that is samanusso (a village with people). ‘That village in which people do not exist, that is amanusso (a village without people), and so on.

Saṃvijjanti manussā yasmiṃ gāme (ngôi làng có người) là samanusso (ngôi làng có người). Na vijjanti manussā yasmiṃ gāme (ngôi làng không có người) là amanusso (ngôi làng không người), v.v.

2486

Iti sattamībahubbīhi.

Thus, the Seventh Bahubbīhi.

Như vậy là Bahubbīhi cách bảy.

2487

Bhinnādhikaraṇabahubbīhi

Bhinnādhikaraṇa Bahubbīhi

Bahubbīhi khác chủ cách

2488

Bhinnādhikaraṇabahubbīhi nāma vuccati, ekarattiṃ vāso assāti ekarattivāso, samānena janena saddhiṃ vāso assāti samānavāso, ubhato kammato uppannaṃ byañjanadvayaṃ assāti ubhatobyañjano, aluttasamāso.

Bhinnādhikaraṇabahubbīhi is so called. ‘He for whom dwelling for one night exists’ means ekarattivāso (one who dwells for one night). ‘He for whom dwelling with equal people exists’ means samānavāso (one who dwells with equals). ‘He for whom a pair of marks arisen from both actions exists’ means ubhatobyañjano (one with both characteristics), an aluttasamāso (unelided compound).

Bhinnādhikaraṇabahubbīhi được gọi là (từ ghép) mà ekarattiṃ vāso assa (có sự ở một đêm) là ekarattivāso (ở một đêm). Samānena janena saddhiṃ vāso assa (có sự ở cùng người bình thường) là samānavāso (ở cùng người bình thường). Ubhato kammato uppannaṃ byañjanadvayaṃ assa (có hai dấu hiệu sinh ra từ hai nghiệp) là ubhatobyañjano (có hai dấu hiệu), là từ ghép không biến đổi.

Evaṃ kaṇṭhasmiṃ kāḷo assāti kaṇṭhekāḷo, urasmiṃ lomāni assāti urasilomo, yassa hatthe patto atthīti pattahattho.

Similarly, ‘He for whom blackness is in the throat’ means kaṇṭhekāḷo (one with a black throat). ‘He for whom hairs are on the chest’ means urasilomo (one with hair on the chest). ‘He in whose hand a bowl is’ means pattahattho (one with a bowl in hand).

Tương tự: kaṇṭhasmiṃ kāḷo assa (người có màu đen ở cổ) là kaṇṭhekāḷo (người cổ đen). Urasmiṃ lomāni assa (người có lông ở ngực) là urasilomo (người ngực lông). Yassa hatthe patto atthīti (người có bát trong tay) là pattahattho (người tay cầm bát).

Evaṃ asihattho, daṇḍahattho, chattaṃ pāṇimhi assāti chattapāṇi.

Similarly, asihattho (sword in hand), daṇḍahattho (staff in hand). ‘He for whom an umbrella is in his hand’ means chattapāṇi (umbrella in hand).

Tương tự: asihattho (tay cầm kiếm), daṇḍahattho (tay cầm gậy). Chattaṃ pāṇimhi assa (người có dù trong tay) là chattapāṇi (người tay cầm dù).

Evaṃ satthapāṇi, daṇḍapāṇi, vajirapāṇi, dāne ajjhāsayo assāti dānajjhāsayo, dānādhimuttiko, buddhesu bhatti assāti buddhabhattiko, buddhe gāravo assāti buddhagāravo, dhammagāravo iccādi.

Similarly, satthapāṇi (knife in hand), daṇḍapāṇi (staff in hand), vajirapāṇi (thunderbolt in hand). ‘He for whom an inclination for giving exists’ means dānajjhāsayo (one with an inclination for giving), dānādhimuttiko (devoted to giving). ‘He for whom devotion to the Buddhas exists’ means buddhabhattiko (devoted to the Buddhas). ‘He for whom reverence for the Buddhas exists’ means buddhagāravo (reverent towards the Buddhas), dhammagāravo (reverent towards the Dhamma), and so on.

Tương tự: satthapāṇi (tay cầm dao), daṇḍapāṇi (tay cầm gậy), vajirapāṇi (tay cầm chày kim cương). Dāne ajjhāsayo assa (người có ý hướng về sự bố thí) là dānajjhāsayo (người có ý hướng bố thí), dānādhimuttiko (người thiên về bố thí). Buddhesu bhatti assa (người có lòng tin nơi chư Phật) là buddhabhattiko (người có lòng tin Phật). Buddhe gāravo assa (người có lòng tôn kính Phật) là buddhagāravo (người tôn kính Phật), dhammagāravo (người tôn kính Pháp), v.v.

2489

Tipadabahubbīhi

The Three-Term Bahubbīhi

Bahubbīhi ba từ

2490

Tipadabahubbīhi nāma vuccati, parakkamena adhigatā sampadā yehi te parakkamādhigatasampadā, dhammena adhigatā bhogā yehi te dhammādhigatabhogā, oṇīto pattamhā pāṇi yena so oṇītapattapāṇi, sīhassa pubbaddhaṃ viya kāyo assāti sīhapubbaddhakāyo, mattā bahavo mātaṅgā yasmiṃ vaneti mattabahumātaṅgaṃ iccādi.

Tipadabahubbīhi is so called. ‘Those by whom prosperity is attained through effort, they are parakkamādhigatasampadā (those who have attained prosperity through effort). ‘Those by whom possessions are attained through Dhamma, they are dhammādhigatabhogā (those who have attained possessions through Dhamma). ‘He by whom his hand is lowered from the bowl, he is oṇītapattapāṇi (one with his hand lowered from the bowl). ‘He whose body is like the forepart of a lion’s’ means sīhapubbaddhakāyo (one with a lion-like forepart of the body). ‘That forest in which there are many intoxicated elephants’ means mattabahumātaṅgaṃ (a forest with many intoxicated elephants), and so on.

Tipadabahubbīhi được gọi là (từ ghép) mà parakkamena adhigatā sampadā yehi te (những người mà thành tựu đã đạt được nhờ tinh tấn) là parakkamādhigatasampadā (những người thành tựu nhờ tinh tấn). Dhammena adhigatā bhogā yehi te (những người mà tài sản đã đạt được nhờ Chánh Pháp) là dhammādhigatabhogā (những người tài sản nhờ Chánh Pháp). Oṇīto pattamhā pāṇi yena so (người mà tay đã rút ra khỏi bát) là oṇītapattapāṇi (người tay rút bát). Sīhassa pubbaddhaṃ viya kāyo assa (người có thân thể như nửa thân trước của sư tử) là sīhapubbaddhakāyo (người có thân thể nửa sư tử). Mattā bahavo mātaṅgā yasmiṃ vane (khu rừng mà có nhiều voi say) là mattabahumātaṅgaṃ (khu rừng nhiều voi say), v.v.

2491

Bahubbīhisamāso niṭṭhito.

The Bahubbīhi compound is concluded.

Từ ghép Bahubbīhi đã hoàn tất.

2492

Dvandasamāsa

Dvanda Compound

Từ ghép Dvanda

2493

Atha dvandasamāso dīpiyate.

Now the Dvanda compound is explained.

Bây giờ, từ ghép Dvanda được giải thích.

2494

Dve ca dve ca padāni dvandā, dve ca dve ca atthā vā dvandā, mahāvuttinā dvinnaṃ dvisaddānaṃ dvandādeso.

Two and two words are dvandā, or two and two meanings are dvandā. By the great grammatical treatise (Mahāvutti), the two dvi words combine into dvandā.

Hai và hai từ là dvandā. Hoặc hai và hai nghĩa là dvandā. Theo mahāvutti, hai từ dvi được chuyển thành dvanda.

Dvandasaddasadisattā sabbo cāyaṃ samāso dvandoti vuccati.

Since this entire compound resembles the word dvanda, it is called dvanda.

Vì tương tự như từ dvanda, tất cả từ ghép này được gọi là dvando.

2495

Atha vā dve avayavā andiyanti bandhiyanti etthāti dvando, yugaḷassetaṃ nāmaṃ ‘‘pādadvandaṃ munindassa, vandāmi sirasāmaha’’nti ettha viya, idha pana padayugaḷaṃ atthayugaḷañca gayhati.

Alternatively, dvanda is that in which two components are united or bound (andiyanti bandhiyanti). This is a name for a pair, as in ‘I bow my head to the venerable Muni’s pair of feet’ (pādadvandaṃ munindassa, vandāmi sirasāmahaṃ). Here, however, a pair of words and a pair of meanings are taken.

Hoặc dvanda là nơi hai thành phần được kết nối, gắn kết. Đây là tên của một cặp, như trong câu "Con xin cúi đầu đảnh lễ song túc của bậc Đạo sư". Ở đây, một cặp từ và một cặp nghĩa được hiểu.

Ubhayapadatthapadhāno hi dvando.

Indeed, the dvanda compound is dominant in the meaning of both terms.

Quả thật, dvanda là từ ghép mà ý nghĩa của cả hai từ đều là chính.

2496

Ettha siyā – yadi ubhayapadatthappadhāno dvando, evañca sati dvande kathaṃ ekatthībhāvalakkhaṇaṃ siyāti?

Here it might be asked: if the dvanda compound is dominant in the meaning of both terms, then how can it have the characteristic of unification of meaning?

Ở đây có thể có câu hỏi: Nếu dvanda là từ ghép mà ý nghĩa của cả hai từ đều là chính, thì trong trường hợp đó, làm sao dvanda có đặc tính của sự thống nhất ý nghĩa?

Vuccate – abhinnavidheyyatthattā.

It is said: because the meaning to be expressed is non-distinct.

Trả lời: Do ý nghĩa được xác định là không khác biệt.

Vacanapathañhi patvā kattubhāvakammabhāvādiko vidheyyattho eva padānaṃ accantappadhānattho hoti vacanavākyasampattiyā padhānaṅgattā, so ca vidheyyattho dvandepi abhinno eva hoti.

For when words enter the realm of expression, the meaning to be expressed, such as agency, state of being, or object, becomes the absolutely dominant meaning of the words due to its primary role in the completeness of the utterance and sentence. And this meaning to be expressed is indeed non-distinct even in a dvanda compound.

Thật vậy, khi đạt đến ngữ cảnh của câu, ý nghĩa được xác định như chủ cách, vị cách, nghiệp cách, v.v., là ý nghĩa tối thượng của các từ, vì nó là thành phần chính trong sự hoàn chỉnh của câu và lời nói. Và ý nghĩa được xác định đó trong dvanda cũng không khác biệt.

Tathā hi ‘‘sāriputtamoggallānā gacchanti, sāriputtamoggallāne passati’’ iccādīsu dve atthā ekavibhattiyā visayā hutvā ekakattu, ekakammādibhāvena ekattaṃ gacchanti, evaṃ dvandepi dvinnaṃ tiṇṇaṃ bahunnaṃ vā padānaṃ ekatthībhāvalakkhaṇaṃ labbhatiyevāti.

Thus, in phrases like ‘Sāriputta and Moggallāna go’ (sāriputtamoggallānā gacchanti) or ‘He sees Sāriputta and Moggallāna’ (sāriputtamoggallāne passati), the two meanings, being subject to a single inflection, achieve unity through having a single agent, a single object, and so on. In this way, even in a dvanda compound, the characteristic of unification of meaning for two, three, or many words is indeed obtainable.

Thật vậy, trong các ví dụ như "Sāriputta và Moggallāna đi, thấy Sāriputta và Moggallāna", hai ý nghĩa trở thành đối tượng của một biến cách, và đạt đến sự thống nhất như một chủ cách, một nghiệp cách, v.v. Tương tự như vậy, trong dvanda, đặc tính của sự thống nhất ý nghĩa của hai, ba hoặc nhiều từ vẫn được chấp nhận.

2497

357. Catthe^* .

357. Catthe.

357. Catthe^*.

2498

Anekaṃ syādyantapadaṃ casaddassa atthe ekatthaṃ hoti vā.

Many words ending in syā can optionally become one meaning in the sense of the word ca.

Nhiều từ có hậu tố sya (cách sáu) hoặc ādi (khởi đầu) có thể trở thành một ý nghĩa trong nghĩa của từ ca.

2499

Ettha ca samuccayo, anvācayo, itarītarayogo, samāhāroti cattāro casaddatthā honti.

Here, there are four meanings of the word ca: samuccaya (conjunction), anvācaya (succession), itarītarayoga (mutual connection), and samāhāra (collective whole).

Ở đây, có bốn nghĩa của từ ca: samuccaya (tập hợp), anvācaya (liên kết), itarītarayoga (kết hợp từng cái một), samāhāra (tập hợp).

2500

Tattha samuccayo yathā?

Among these, samuccaya (conjunction) is like: ‘He gives robes, almsfood, and lodging.’

Trong đó, samuccaya như thế nào?

Cīvarañca piṇḍapātañca senāsanañca detīti.

‘He gives robes, almsfood, and lodging’.

Cīvarañca piṇḍapātañca senāsanañca detīti (cho y, cho đồ khất thực và cho chỗ ở).

Anvācayo yathā?

Anvācaya (succession) is like:

Anvācaya như thế nào?

Dānañca deti, sīlañca rakkhatīti.

‘He gives gifts, and he observes precepts.’

Dānañca deti, sīlañca rakkhatīti (cho bố thí và giữ giới).

Ime dve casaddatthā vākyadvande eva labbhanti, na samāsadvande padānaṃ aññamaññaṃ nirapekkhattāti vadanti.

They say that these two meanings of ca are found only in compound sentences, not in dvanda compounds, because the words are mutually independent.

Họ nói rằng hai nghĩa ca này chỉ được tìm thấy trong câu kép, không phải trong từ ghép dvanda vì các từ không phụ thuộc lẫn nhau.

Taṃ anvācaye yujjati nānākriyāpekkhattā, samuccaye pana ‘‘cīvarañca piṇḍapātañca senāsanañca detī’’ti vā ‘‘cīvarapiṇḍapātasenāsanāni detī’’ti vā evaṃ dvidhāpi yojetuṃ yujjatiyeva ‘‘lābhī hoti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti^* pāḷidassanato.

This is applicable to anvācaya due to its dependence on diverse actions. However, in samuccaya, it is indeed possible to combine in two ways, either as ‘He gives robes, almsfood, and lodging’ or as ‘He gives robes, almsfood, and lodging,’ as seen in the Pāli text ‘He is a recipient of robes, almsfood, lodging, medicines for the sick, and other requisites.’

Điều đó hợp lý trong anvācaya vì nó phụ thuộc vào nhiều hành động khác nhau. Tuy nhiên, trong samuccaya, việc kết hợp theo hai cách cīvarañca piṇḍapātañca senāsanañca detīti (cho y, đồ khất thực và chỗ ở) hoặc cīvarapiṇḍapātasenāsanāni detīti (cho y, đồ khất thực và chỗ ở) là hợp lý, như được thấy trong đoạn kinh lābhī hoti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna^* (người được y, đồ khất thực, chỗ ở, thuốc men và vật dụng cần thiết cho người bệnh).

Anvācayopi vā samāsadvande no na labbhati ‘‘mālāgandhavilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānā’’ti^* pāḷidassanato.

Even anvācaya is not unavailable in a dvanda compound, as seen in the Pāli text ‘places for garlands, perfumes, unguents, adornments, and embellishments.’

Ngay cả anvācaya cũng không phải là không thể tìm thấy trong từ ghép dvanda, như được thấy trong đoạn kinh mālāgandhavilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānā^* (nơi đeo vòng hoa, hương liệu, xoa dầu, trang sức, điểm tô).

Evaṃ pana yujjeyya – casaddattho ekakriya, nānākriyāpekkhanabhedena duvidho hoti samuccayo, anvācayo cāti, tesu ca ekeko avayavappadhāna, samudāyappadhānabhedena duvidho hoti itarītarayogo, samāhāro cāti.

Thus, it can be appropriately stated: the meaning of ca is of two kinds based on whether it refers to one action or multiple actions—namely, samuccaya and anvācaya. And each of these is again of two kinds, based on whether the individual components are primary or the collective whole is primary—namely, itarītarayoga and samāhāra.

Tuy nhiên, có thể hợp lý như sau: nghĩa của từ ca có hai loại do sự phân biệt giữa một hành động và sự phụ thuộc vào nhiều hành động, đó là samuccaya và anvācaya. Và mỗi loại trong số đó lại có hai loại do sự phân biệt giữa chính yếu là từng thành phần và chính yếu là tập hợp, đó là itarītarayoga và samāhāra.

Tattha itarītarayoge avayavappadhānattā sabbavibhattīsu bahuvacanameva yujjati.

Here, in itarītarayoga (mutual connection), due to the predominance of individual parts, only the plural is used in all cases.

Trong đó, trong hợp chất đẳng trị (itarītarayoga), vì các thành phần là chính yếu, nên chỉ có số nhiều được dùng trong tất cả các cách thức.

2501

Dvande paṇītataraṃ pubbe nipatati.

In a dvanda compound, the more excellent word is placed first.

Trong hợp chất Dvanda, cái cao quý hơn được đặt trước.

Sāriputto ca moggallāno ca sāriputtamoggallānā, sāriputtamoggallāne, sāriputtamoggallānehi iccādi.

Sāriputta and Moggallāna are sāriputtamoggallānā (nominative plural), sāriputtamoggallāne (accusative plural), sāriputtamoggallānehi (instrumental plural), etc.

Sāriputta và Moggallāna (Sāriputto ca Moggallāno ca) thành Sāriputtamoggallānā, Sāriputtamoggallāne, Sāriputtamoggallānehi, v.v.

Evaṃ samaṇabrāhmaṇā, brāhmaṇagahapatikā, khattiyabrāhmaṇā, devamanussā, candimasūriyā.

Similarly, samaṇabrāhmaṇā (ascetics and brahmins), brāhmaṇagahapatikā (brahmins and householders), khattiyabrāhmaṇā (warriors and brahmins), devamanussā (deities and humans), candimasūriyā (moon and sun).

Tương tự: Sa-môn và Bà-la-môn (samaṇabrāhmaṇā), Bà-la-môn và gia chủ (brāhmaṇagahapatikā), Sát-đế-lợi và Bà-la-môn (khattiyabrāhmaṇā), chư thiên và loài người (devamanussā), mặt trăng và mặt trời (candimasūriyā).

2502

Appakkhara, bahvakkharesu appakkharaṃ kvaci pubbaṃ hoti, gāmanigamā, gāmajanapadā iccādi.

Among words with fewer syllables and many syllables, the word with fewer syllables sometimes comes first, such as gāmanigamā (villages and towns), gāmajanapadā (villages and districts), etc.

Trong các từ ít âm tiết và nhiều âm tiết, đôi khi từ ít âm tiết được đặt trước, như làng và thị trấn (gāmanigamā), làng và quốc độ (gāmajanapadā), v.v.

2503

Kvaci ivaṇṇu’vaṇṇantā pubbe honti, aggi ca dhūmo ca aggidhūmā, rattidivā, dhātuliṅgāni.

Sometimes, words ending in i or u come first, such as aggi ca dhūmo ca aggidhūmā (fire and smoke), rattidivā (night and day), dhātuliṅgāni (roots and genders).

Đôi khi các từ kết thúc bằng nguyên âm ‘i’ và ‘u’ được đặt trước, như lửa và khói (aggi ca dhūmo ca) thành aggidhūmā, đêm và ngày (rattidivā), giới tính và gốc từ (dhātuliṅgāni).

2504

Avaṇṇantesu sarādipadaṃ pubbaṃ hoti, attho ca dhammo ca atthadhammā, dhammatthā vā iccādi.

Among words ending in a, the word starting with a vowel comes first, such as attho ca dhammo ca atthadhammā (meaning and doctrine), or dhammatthā, etc.

Trong các từ kết thúc bằng nguyên âm ‘a’, từ bắt đầu bằng nguyên âm được đặt trước, như ý nghĩa và Pháp (attho ca dhammo ca) thành atthadhammā, hoặc dhammatthā, v.v.

2505

Ayañca niyamo dvipadadvandesu yebhuyyena labbhati, bahupadadvandesu na labbhati.

This rule is mostly found in two-word Dvanda compounds, but not in multi-word Dvanda compounds.

Quy tắc này chủ yếu được áp dụng cho các hợp chất Dvanda hai từ, không áp dụng cho các hợp chất Dvanda nhiều từ.

2506

Samāhāradvande –

In Samāhāra Dvanda compounds –

Trong hợp chất Dvanda tập hợp (Samāhāradvande) –

2507

358. Samāhāre napuṃsakaṃ^* .

358. In a Samāhāra, it is neuter.

358. Trong tập hợp, là giống trung tính.^*.

2508

Catthe samāhāre ekatthapadaṃ napuṃsakaṃ hoti, ekavacanantattaṃ pana samāhāravacaneneva siddhaṃ, ayañca samāhāro pāṇyaṅgādīnaṃ dvandesu niccaṃ labbhati, rukkhatiṇādīnaṃ dvandesu vikappena labbhati.

In the fourth Samāhāra (collective compound), a word referring to a single entity becomes neuter. Its singular ending is established by the very mention of a Samāhāra. This Samāhāra is always used in Dvanda compounds concerning body parts (pāṇyaṅga), etc., and optionally used in Dvanda compounds concerning trees and grasses (rukkhatiṇa), etc.

Trong hợp chất tập hợp thứ tư (samāhāra), từ chỉ một đối tượng trở thành giống trung tính, còn việc nó là số ít đã được thiết lập bởi chính nghĩa tập hợp (samāhāravacana). Hợp chất tập hợp này luôn được sử dụng trong các hợp chất Dvanda chỉ bộ phận cơ thể (pāṇyaṅga), v.v., và đôi khi được sử dụng trong các hợp chất Dvanda chỉ cây cối và cỏ (rukkhatiṇā), v.v.

2509

Tattha niccaladdhesu tāva pāṇyaṅgadvande –

Among those always formed, first, in Dvanda compounds of body parts –

Trong số những trường hợp luôn được sử dụng, trước hết là hợp chất Dvanda chỉ bộ phận cơ thể (pāṇyaṅga): –

2510

Cakkhu ca sotañca cakkhusotaṃ, mukhañca nāsikā ca mukhanāsikaṃ, ‘syādīsu rasso’ti rassattaṃ.

Eye and ear: cakkhusotaṃ; mouth and nose: mukhanāsikaṃ (the shortening to rassa is by the rule ‘syādīsu rasso’).

Mắt và tai (Cakkhu ca sotañca) thành cakkhusotaṃ, miệng và mũi (mukhañca nāsikā ca) thành mukhanāsikaṃ, theo quy tắc ‘syādīsu rasso’ thì nguyên âm được rút ngắn.

Hanu ca gīvā ca hanugīvaṃ.

Jaw and neck: hanugīvaṃ.

Hàm và cổ (Hanu ca gīvā ca) thành hanugīvaṃ.

Evaṃ kaṇṇanāsaṃ, chavi ca maṃsañca lohitañca chavimaṃsalohitaṃ, nāmañca rūpañca nāmarūpaṃ, jarā ca maraṇañca jarāmaraṇaṃ.

Similarly, kaṇṇanāsaṃ (ear and nose); skin, flesh, and blood: chavimaṃsalohitaṃ; mentality and materiality: nāmarūpaṃ; aging and death: jarāmaraṇaṃ.

Tương tự: tai và mũi (kaṇṇanāsaṃ), da, thịt và máu (chavi ca maṃsañca lohitañca) thành chavimaṃsalohitaṃ, danh và sắc (nāmañca rūpañca) thành nāmarūpaṃ, già và chết (jarā ca maraṇañca) thành jarāmaraṇaṃ.

Bahulādhikārā kvaci vikapparūpampi dissati, hatthā ca pādā ca hatthapādaṃ, hatthapādā vā iccādi.

Due to the prevalence rule, an optional form is also seen sometimes, such as hands and feet: hatthapādaṃ or hatthapādā, and so forth.

Do quy tắc bao quát (bahulādhikāra), đôi khi cũng thấy dạng biến thể, như tay và chân (hatthā ca pādā ca) thành hatthapādaṃ, hoặc hatthapādā, v.v.

2511

Tūriyaṅgadvande –

In Dvanda compounds of musical instruments –

Trong hợp chất Dvanda chỉ bộ phận nhạc cụ (tūriyaṅga): –

2512

Naccañca gītañca vāditañca naccagītavāditaṃ.

Dancing, singing, and playing: naccagītavāditaṃ.

Múa, hát và nhạc cụ (Naccañca gītañca vāditañca) thành naccagītavāditaṃ.

Evaṃ sammatāḷaṃ, ‘samma’nti kaṃsatāḷaṃ, ‘tāḷa’nti hatthatāḷaṃ, saṅkho ca paṇavo ca ḍiṇḍimo ca saṅkhapaṇavaḍiṇḍimaṃ iccādi.

Similarly, sammatāḷaṃ; sammaṃ means a metal cymbal, tāḷaṃ means a hand cymbal; conch, drum, and kettle-drum: saṅkhapaṇavaḍiṇḍimaṃ, and so forth.

Tương tự: cồng và chiêng (sammatāḷaṃ), ‘samma’ là cồng bằng đồng, ‘tāḷa’ là chiêng bằng tay, ốc tù và, trống và trống nhỏ (saṅkho ca paṇavo ca ḍiṇḍimo ca) thành saṅkhapaṇavaḍiṇḍimaṃ, v.v.

2513

Yoggaṅgadvande –

In Dvanda compounds of implements for farming –

Trong hợp chất Dvanda chỉ bộ phận dụng cụ (yoggaṅga): –

2514

Phālo ca pācanañca phālapācanaṃ, yugañca naṅgalañca yuganaṅgalaṃ iccādi.

Ploughshare and goad: phālapācanaṃ; yoke and plough: yuganaṅgalaṃ, and so forth.

Lưỡi cày và dùi thúc (Phālo ca pācanañca) thành phālapācanaṃ, ách và cày (yugañca naṅgalañca) thành yuganaṅgalaṃ, v.v.

2515

Senaṅgadvande –

In Dvanda compounds of military divisions –

Trong hợp chất Dvanda chỉ bộ phận quân đội (senaṅga): –

2516

Hatthino ca assā ca hatthiassaṃ.

Elephants and horses: hatthiassaṃ.

Voi và ngựa (Hatthino ca assā ca) thành hatthiassaṃ.

Evaṃ rathapattikaṃ, asi ca cammañca asicammaṃ.

Similarly, rathapattikaṃ (chariots and infantry); sword and shield: asicammaṃ.

Tương tự: xe và bộ binh (rathapattikaṃ), kiếm và khiên (asi ca cammañca) thành asicammaṃ.

‘Camma’nti saraparittāṇaphalakaṃ, dhanu ca kalāpo ca dhanukalāpaṃ iccādi.

Cammaṃ means a shield for protection from arrows; bow and quiver: dhanukalāpaṃ, and so forth.

‘Camma’ là khiên bảo vệ, cung và ống tên (dhanu ca kalāpo ca) thành dhanukalāpaṃ, v.v.

2517

Khuddakapāṇadvande –

In Dvanda compounds of small creatures –

Trong hợp chất Dvanda chỉ loài vật nhỏ (khuddakapāṇadvande): –

2518

Ḍaṃsā ca makasā ca ḍaṃsamakasaṃ.

Gnats and mosquitoes: ḍaṃsamakasaṃ.

Ruồi và muỗi (Ḍaṃsā ca makasā ca) thành ḍaṃsamakasaṃ.

Evaṃ kunthakipillikaṃ^* , kīṭapaṭaṅgaṃ iccādi.

Similarly, kunthakipillikaṃ (tiny ants and large ants), kīṭapaṭaṅgaṃ (worms and moths), and so forth.

Tương tự: kiến và kiến nhỏ (kunthakipillikaṃ)^*, côn trùng và bướm (kīṭapaṭaṅgaṃ), v.v.

2519

Niccaveridvande –

In Dvanda compounds of natural enemies –

Trong hợp chất Dvanda chỉ kẻ thù vĩnh viễn (niccaveridvande): –

2520

Ahi ca nakulo ca ahinakulaṃ, biḷāro ca mūsikā ca biḷāramūsikaṃ, rassattaṃ.

Snake and mongoose: ahinakulaṃ; cat and mouse: biḷāramūsikaṃ, with shortening.

Rắn và chồn (Ahi ca nakulo ca) thành ahinakulaṃ, mèo và chuột (biḷāro ca mūsikā ca) thành biḷāramūsikaṃ, nguyên âm được rút ngắn.

Kākolūkaṃ, sappamaṇḍūkaṃ, nāgasupaṇṇaṃ iccādi.

Crow and owl: kākolūkaṃ; snake and frog: sappamaṇḍūkaṃ; Nāga and Supaṇṇa: nāgasupaṇṇaṃ, and so forth.

Quạ và cú (kākolūkaṃ), rắn và ếch (sappamaṇḍūkaṃ), rồng và chim thần (nāgasupaṇṇaṃ), v.v.

2521

Sabhāgadvande –

In Dvanda compounds of similar qualities –

Trong hợp chất Dvanda đồng loại (sabhāgadvande): –

2522

Sīlañca paññāṇañca sīlapaññāṇaṃ, samatho ca vipassanā ca samathavipassanaṃ, vijjā ca caraṇañca vijjācaraṇaṃ.

Morality and wisdom: sīlapaññāṇaṃ; tranquility and insight: samathavipassanaṃ; knowledge and conduct: vijjācaraṇaṃ.

Giới và tuệ (Sīlañca paññāṇañca) thành sīlapaññāṇaṃ, định và tuệ (samatho ca vipassanā ca) thành samathavipassanaṃ, minh và hạnh (vijjā ca caraṇañca) thành vijjācaraṇaṃ.

Evaṃ satisampajaññaṃ, hiriottappaṃ, uddhaccakukkuccaṃ, thinamiddhaṃ iccādi.

Similarly, satisampajaññaṃ (mindfulness and clear comprehension), hiriottappaṃ (moral shame and moral dread), uddhaccakukkuccaṃ (restlessness and remorse), thinamiddhaṃ (sloth and torpor), and so forth.

Tương tự: chánh niệm và tỉnh giác (satisampajaññaṃ), hổ thẹn và ghê sợ (hiriottappaṃ), phóng dật và hối hận (uddhaccakukkuccaṃ), hôn trầm và thụy miên (thinamiddhaṃ), v.v.

2523

Vividhaviruddhadvande –

In Dvanda compounds of various opposites –

Trong hợp chất Dvanda chỉ sự đa dạng và đối lập (vividhaviruddhadvande): –

2524

Kusalākusalaṃ, sāvajjānavajjaṃ, kaṇhasukkaṃ, hīnapaṇītaṃ, chekabālaṃ iccādi.

Skillful and unskillful: kusalākusalaṃ; blameworthy and blameless: sāvajjānavajjaṃ; dark and bright: kaṇhasukkaṃ; inferior and excellent: hīnapaṇītaṃ; clever and foolish: chekabālaṃ, and so forth.

Thiện và bất thiện (kusalākusalaṃ), có lỗi và không lỗi (sāvajjānavajjaṃ), đen và trắng (kaṇhasukkaṃ), thấp kém và cao quý (hīnapaṇītaṃ), khôn ngoan và ngu si (chekabālaṃ), v.v.

2525

Ekasaṅgītidvande –

In Dvanda compounds of unified collections (of texts) –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các bộ kinh (ekasaṅgītidvande): –

2526

Dīgho ca majjhimo ca dīghamajjhimaṃ, aṅguttarasaṃyuttakaṃ, khandhakavibhaṅgaṃ iccādi.

Dīgha Nikāya and Majjhima Nikāya: dīghamajjhimaṃ; Aṅguttara Nikāya and Saṃyutta Nikāya: aṅguttarasaṃyuttakaṃ; Khandhaka and Vibhaṅga: khandhakavibhaṅgaṃ, and so forth.

Trường Bộ và Trung Bộ (Dīgho ca Majjhimo ca) thành dīghamajjhimaṃ, Tăng Chi và Tương Ưng (aṅguttarasaṃyuttakaṃ), Phân Tích và Tập Hợp (khandhakavibhaṅgaṃ), v.v.

2527

Saṅkhyāparimāṇadvande –

In Dvanda compounds of numbers and measures –

Trong hợp chất Dvanda chỉ số lượng và kích thước (saṅkhyāparimāṇadvande): –

2528

Ekakadukaṃ, dukatikaṃ, tikacatukkaṃ, catukkapañcakaṃ iccādi.

Ones and twos: ekakadukaṃ; twos and threes: dukatikaṃ; threes and fours: tikacatukkaṃ; fours and fives: catukkapañcakaṃ, and so forth.

Một và hai (ekakadukaṃ), hai và ba (dukatikaṃ), ba và bốn (tikacatukkaṃ), bốn và năm (catukkapañcakaṃ), v.v.

2529

Pacanacaṇḍāladvande –

In Dvanda compounds of professions like butchers and caṇḍālas –

Trong hợp chất Dvanda chỉ những người làm nghề đồ tể và tiện dân (pacanacaṇḍāladvande): –

2530

Orabbhikā ca sūkarikā ca orabbhikasūkarikaṃ.

Shepherd and pig butcher: orabbhikasūkarikaṃ.

Người bán cừu và người bán heo (Orabbhikā ca sūkarikā ca) thành orabbhikasūkarikaṃ.

Evaṃ sākuṇikamāgavikaṃ, sapākacaṇḍālaṃ, venarathakāraṃ, pukkusachavaḍāhakaṃ iccādi.

Similarly, sākuṇikamāgavikaṃ (fowler and hunter), sapākacaṇḍālaṃ (dog-cooker and caṇḍāla), venarathakāraṃ (bamboo-worker and chariot-maker), pukkusachavaḍāhakaṃ (scavenger and corpse-burner), and so forth.

Tương tự: người săn chim và người săn thú (sākuṇikamāgavikaṃ), người nấu chó và tiện dân (sapākacaṇḍālaṃ), người đan tre và người làm xe (venarathakāraṃ), người quét rác và người đốt xác (pukkusachavaḍāhakaṃ), v.v.

2531

Liṅgavisabhāgadvande –

In Dvanda compounds of different genders –

Trong hợp chất Dvanda chỉ giới tính khác nhau (liṅgavisabhāgadvande): –

2532

Itthipumaṃ, dāsidāsaṃ iccādi.

Woman and man: itthipumaṃ; female slave and male slave: dāsidāsaṃ, and so forth.

Phụ nữ và đàn ông (Itthipumaṃ), nữ tỳ và nam tỳ (dāsidāsaṃ), v.v.

2533

Disādvande –

In Dvanda compounds of directions –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các hướng (disādvande): –

2534

Pubbā ca aparā ca pubbāparaṃ.

East and west: pubbāparaṃ.

Đông và Tây (Pubbā ca aparā ca) thành pubbāparaṃ.

Evaṃ dakkhiṇuttaraṃ, pubbadakkhiṇaṃ, pubbuttaraṃ, aparadakkhiṇaṃ, aparuttaraṃ.

Similarly, dakkhiṇuttaraṃ (south and north), pubbadakkhiṇaṃ (southeast), pubbuttaraṃ (northeast), aparadakkhiṇaṃ (southwest), aparuttaraṃ (northwest).

Tương tự: Nam và Bắc (dakkhiṇuttaraṃ), Đông Nam (pubbadakkhiṇaṃ), Đông Bắc (pubbuttaraṃ), Tây Nam (aparadakkhiṇaṃ), Tây Bắc (aparuttaraṃ).

2535

Nadīdvande –

In Dvanda compounds of rivers –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các con sông (nadīdvande): –

2536

Gaṅgāyamunaṃ, mahisarabhu, sabbattha napuṃsakattā ante dīghānaṃ rassattaṃ sattasu vibhattīsu ekavacanantañca.

Gaṅgā and Yamunā: gaṅgāyamunaṃ; Mahī and Sarabhū: mahisarabhu. In all cases, because they are neuter, the long vowels at the end are shortened, and they are always in the singular in all seven cases.

Sông Hằng và Yamunā (Gaṅgāyamunaṃ), Mahī và Sarabhū (mahisarabhu), trong tất cả các trường hợp này, vì là giống trung tính, nguyên âm dài ở cuối được rút ngắn và là số ít trong bảy cách thức.

2537

Iti niccasamāhārarāsi.

Thus ends the section on invariable Samāhāra compounds.

Đây là tập hợp các hợp chất tập hợp luôn được sử dụng.

2538

Vikappaladdhesu^* tiṇavisesadvande –

Among those optionally formed, in Dvanda compounds of types of grass –

Trong các trường hợp tùy chọn^*, trong hợp chất Dvanda chỉ các loại cỏ: –

2539

Usīrāni ca bīraṇāni ca usīrabīraṇaṃ, usīrabīraṇā.

Usīra and bīraṇa grasses: usīrabīraṇaṃ or usīrabīraṇā.

Cỏ hương bài và cỏ bīraṇa (Usīrāni ca bīraṇāni ca) thành usīrabīraṇaṃ, hoặc usīrabīraṇā.

Evaṃ muñjapabbajaṃ, muñjapabbajā, kāsakusaṃ, kāsakusā.

Similarly, muñjapabbajaṃ or muñjapabbajā (muñja and pabbaja grasses); kāsakusaṃ or kāsakusā (kāsa and kusa grasses).

Tương tự: cỏ muñja và cỏ pabbaja (muñjapabbajaṃ), hoặc muñjapabbajā, cỏ kāsa và cỏ kusa (kāsakusaṃ), hoặc kāsakusā.

2540

Rukkhavisesadvande –

In Dvanda compounds of types of trees –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các loại cây: –

2541

Khadiro ca palāso ca khadirapalāsaṃ, khadirapalāsā, dhavo ca assakaṇṇo ca dhavassakaṇṇaṃ, dhavassakaṇṇā, pilakkhanigrodhaṃ, pilakkhanigrodhā, assatthakapītanaṃ^* , assatthakapītanā, sākasālaṃ, sākasālā.

Khādira and palāsa trees: khadirapalāsaṃ or khadirapalāsā; dhava and assakaṇṇa trees: dhavassakaṇṇaṃ or dhavassakaṇṇā; pilakkha and nigrodha trees: pilakkhanigrodhaṃ or pilakkhanigrodhā; assattha and kapitthana trees: assatthakapītanaṃ or assatthakapītanā; sāka and sāla trees: sākasālaṃ or sākasālā.

Cây khadira và cây palāsa (Khadiro ca palāso ca) thành khadirapalāsaṃ, hoặc khadirapalāsā, cây dhava và cây assakaṇṇa (dhavo ca assakaṇṇo ca) thành dhavassakaṇṇaṃ, hoặc dhavassakaṇṇā, cây pilakkha và cây nigrodha (pilakkhanigrodhaṃ), hoặc pilakkhanigrodhā, cây assattha và cây kapītana (assatthakapītanaṃ)^*, hoặc assatthakapītanā, cây sāka và cây sāla (sākasālaṃ), hoặc sākasālā.

2542

Pasuvisesadvande –

In Dvanda compounds of types of animals –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các loài gia súc: –

2543

Gajā ca gavajā ca gajagavajaṃ, gajagavajā, gomahisaṃ, gomahisā, eṇeyyavarāhaṃ, eṇeyyavarāhā, ajeḷakaṃ, ajeḷakā, kukkuṭasūkaraṃ, kukkuṭasūkarā, hatthigavassavaḷavaṃ, hatthigavassavaḷavā.

Elephants and wild oxen: gajagavajaṃ or gajagavajā; cows and buffaloes: gomahisaṃ or gomahisā; deer and wild boars: eṇeyyavarāhaṃ or eṇeyyavarāhā; goats and sheep: ajeḷakaṃ or ajeḷakā; chickens and pigs: kukkuṭasūkaraṃ or kukkuṭasūkarā; elephants, cattle, horses, and mares: hatthigavassavaḷavaṃ or hatthigavassavaḷavā.

Voi và bò rừng (Gajā ca gavajā ca) thành gajagavajaṃ, hoặc gajagavajā, bò và trâu (gomahisaṃ), hoặc gomahisā, nai và heo rừng (eṇeyyavarāhaṃ), hoặc eṇeyyavarāhā, dê và cừu (ajeḷakaṃ), hoặc ajeḷakā, gà và heo (kukkuṭasūkaraṃ), hoặc kukkuṭasūkarā, voi, bò, ngựa và ngựa cái (hatthigavassavaḷavaṃ), hoặc hatthigavassavaḷavā.

2544

Sakuṇavisesadvande –

In Dvanda compounds of types of birds –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các loài chim: –

2545

Haṃsabilavaṃ, haṃsabilavā, kāraṇḍavacakkavākaṃ, kāraṇḍavacakkavākā, bakabalākaṃ, bakabalākā.

Swans and bilava birds: haṃsabilavaṃ or haṃsabilavā; kāraṇḍava and cakkavāka birds: kāraṇḍavacakkavākaṃ or kāraṇḍavacakkavākā; herons and cranes: bakabalākaṃ or bakabalākā.

Thiên nga và chim bilava (Haṃsabilavaṃ), hoặc haṃsabilavā, vịt trời và chim cakkavāka (kāraṇḍavacakkavākaṃ), hoặc kāraṇḍavacakkavākā, cò và diệc (bakabalākaṃ), hoặc bakabalākā.

2546

Dhanadvande –

In Dvanda compounds of wealth –

Trong hợp chất Dvanda chỉ tài sản: –

2547

Hiraññasuvaṇṇaṃ, hiraññasuvaṇṇā, maṇi ca saṅkho ca muttā ca veḷuriyañca maṇisaṅkhamuttaveḷuriyaṃ, maṇisaṅkhamuttaveḷuriyā, jātarūparajataṃ, jātarūparajatā.

Gold and silver: hiraññasuvaṇṇaṃ or hiraññasuvaṇṇā; jewels, conches, pearls, and lapis lazuli: maṇisaṅkhamuttaveḷuriyaṃ or maṇisaṅkhamuttaveḷuriyā; refined gold and silver: jātarūparajataṃ or jātarūparajatā.

Vàng và bạc (Hiraññasuvaṇṇaṃ), hoặc hiraññasuvaṇṇā, ngọc, ốc, ngọc trai và ngọc bích (maṇi ca saṅkho ca muttā ca veḷuriyañca) thành maṇisaṅkhamuttaveḷuriyaṃ, hoặc maṇisaṅkhamuttaveḷuriyā, vàng và bạc (jātarūparajataṃ), hoặc jātarūparajatā.

2548

Dhaññadvande –

In Dvanda compounds of grains –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các loại ngũ cốc: –

2549

Sāliyavaṃ, sāliyavā, tilamuggamāsaṃ, tilamuggamāsā, nipphāvakulatthaṃ, nipphāvakulatthā.

Rice and barley: sāliyavaṃ or sāliyavā; sesame, mung beans, and black gram: tilamuggamāsaṃ or tilamuggamāsā; kidney beans and horse gram: nipphāvakulatthaṃ or nipphāvakulatthā.

Lúa và lúa mạch (Sāliyavaṃ), hoặc sāliyavā, mè, đậu xanh và đậu đen (tilamuggamāsaṃ), hoặc tilamuggamāsā, đậu nipphāva và đậu kulattha (nipphāvakulatthaṃ), hoặc nipphāvakulatthā.

2550

Byañjanānaṃ dvande –

In Dvanda compounds of condiments –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các món ăn kèm: –

2551

Macchamaṃsaṃ, macchamaṃsā, sākasūpaṃ, sākasūpā, gabyamāhisaṃ, gabyamāhisā, eṇeyyavārāhaṃ, eṇeyyavārāhā, migamāyūraṃ, migamāyūrā.

Fish and meat: macchamaṃsaṃ or macchamaṃsā; vegetables and soup: sākasūpaṃ or sākasūpā; beef and buffalo meat: gabyamāhisaṃ or gabyamāhisā; deer meat and boar meat: eṇeyyavārāhaṃ or eṇeyyavārāhā; venison and peacock meat: migamāyūraṃ or migamāyūrā.

Cá và thịt (Macchamaṃsaṃ), hoặc macchamaṃsā, rau và canh (sākasūpaṃ), hoặc sākasūpā, thịt bò và thịt trâu (gabyamāhisaṃ), hoặc gabyamāhisā, thịt nai và thịt heo rừng (eṇeyyavārāhaṃ), hoặc eṇeyyavārāhā, thịt thú rừng và thịt công (migamāyūraṃ), hoặc migamāyūrā.

2552

Janapadadvande –

In Dvanda compounds of countries –

Trong hợp chất Dvanda chỉ các quốc gia: –

2553

Kāsikosalaṃ, kāsikosalā, vajjimallaṃ, vajjimallā, cetavaṃsaṃ, cetavaṃsā, majjhañca sūrasenañca majjhasūrasenaṃ, majjhasūrasenā, kurupañcālaṃ, kurupañcālā.

Kāsī and Kosala: kāsikosalaṃ or kāsikosalā; Vajji and Malla: vajjimallaṃ or vajjimallā; Ceta and Vaṃsa: cetavaṃsaṃ or cetavaṃsā; Majjha and Sūrasena: majjhasūrasenaṃ or majjhasūrasenā; Kuru and Pañcāla: kurupañcālaṃ or kurupañcālā.

Kāsī và Kosala (Kāsikosalaṃ), hoặc kāsikosalā, Vajji và Malla (vajjimallaṃ), hoặc vajjimallā, Ceta và Vaṃsa (cetavaṃsaṃ), hoặc cetavaṃsā, Majjha và Sūrasena (majjhañca sūrasenañca) thành majjhasūrasenaṃ, hoặc majjhasūrasenā, Kuru và Pañcāla (kurupañcālaṃ), hoặc kurupañcālā.

2554

Iti vikappasamāhārarāsi.

Thus ends the section on optional Samāhāra compounds.

Đây là tập hợp các hợp chất tập hợp tùy chọn.

2555

Dvandasamāso niṭṭhito.

The Dvanda compound is concluded.

Hợp chất Dvanda đã hoàn tất.

2556

Visesavidhāna

Special Rules

Các quy tắc đặc biệt

2557

Idāni pubbe vuttāni avuttāni ca chasu samāsesu visesavidhānāni vuccante.

Now, special rules are stated for the six types of compounds, both those mentioned before and those not yet mentioned.

Bây giờ, các quy tắc đặc biệt đã được đề cập và chưa được đề cập trong sáu loại hợp chất sẽ được trình bày.

2558

Napuṃsakekattaṃ, samāsantarasso, pumbhāvātideso, samāsante ka, samāsante a, nānādeso, abyayo, saṅkhyā.

Neuter gender in singular, shortening at the end of compounds, attribution of masculine gender, ka at the end of compounds, a at the end of compounds, various transformations, indeclinable, numeral.

Giống trung tính số ít, rút ngắn cuối hợp chất, chuyển đổi giống đực, ‘ka’ ở cuối hợp chất, ‘a’ ở cuối hợp chất, thay đổi khác nhau, bất biến từ, số đếm.

2559

Napuṃsakekattarāsi

Section on Neuter Singular

Tập hợp giống trung tính số ít

2560

Tattha sabbo abyayībhāvo napuṃsakaliṅgo eva, samāhārabhūtā digu, dvandā napuṃsakā ca ekattasaṅkhyā ca.

Among these, all Abyayībhāva compounds are always in the neuter gender. Digu and Dvanda compounds that are Samāhāra (collective) are also neuter and singular.

Trong đó, tất cả các hợp chất bất biến (abyayībhāva) đều là giống trung tính, các hợp chất Digu và Dvanda dạng tập hợp cũng là giống trung tính và số ít.

2561

359. Kvacekattañca chaṭṭhiyā^* .

359. Sometimes singular and in the sixth case.

359. Đôi khi số ít và cách sáu.^*.

2562

Chaṭṭhīsamāse kvaci napuṃsakattaṃ ekattañca hoti.

In a Chaṭṭhīsamāsa, sometimes it is neuter and singular.

Trong hợp chất cách sáu, đôi khi là giống trung tính và số ít.

2563

Chāyā, sabhāsvevāyaṃ vidhi, salabhānaṃ chāyā salabhacchāyaṃ^* .

Shadow: this rule applies only to living beings. Shadow of moths: salabhacchāyaṃ.

Bóng (chāyā), quy tắc này chỉ áp dụng cho các từ chỉ bóng, bóng của châu chấu (salabhānaṃ chāyā) thành salabhacchāyaṃ^*.

Evaṃ sakaṭacchāyaṃ, gharacchāyaṃ.

Similarly, sakaṭacchāyaṃ (shadow of a cart), gharacchāyaṃ (shadow of a house).

Tương tự: bóng xe (sakaṭacchāyaṃ), bóng nhà (gharacchāyaṃ).

Idha na hoti, rukkhacchāyā, pabbatacchāyā.

Here it does not apply: rukkhacchāyā (shadow of a tree), pabbatacchāyā (shadow of a mountain).

Không áp dụng ở đây: bóng cây (rukkhacchāyā), bóng núi (pabbatacchāyā).

Sabhāsadde amanussasabhāsvevāyaṃ vidhi, brahmūnaṃ sabhā brahmasabhaṃ.

In the word sabhā (assembly), this rule applies only to non-human assemblies; the assembly of Brahmas is brahmasabhaṃ.

Trong từ "sabhā", quy tắc này chỉ áp dụng cho các hội của phi nhân. Hội của các vị Phạm thiên là brahmasabhaṃ.

Evaṃ devasabhaṃ, indasabhaṃ, yakkhasabhaṃ, rakkhasasataṃ.

Similarly, devasabhaṃ, indasabhaṃ, yakkhasabhaṃ, rakkhasasataṃ.

Tương tự, devasabhaṃ, indasabhaṃ, yakkhasabhaṃ, rakkhasasataṃ.

Manussasabhāsu natthi, khattiyasabhā, rājasabhā iccādi.

It does not apply to human assemblies, such as khattiyasabhā, rājasabhā, etc.

Không có trong các hội của loài người, như khattiyasabhā, rājasabhā, v.v.

2564

Kvacīti kiṃ?

What does 'sometimes' mean?

"Kvaci" nghĩa là gì?

Rājaparisā.

Rājaparisā (royal assembly).

Rājaparisā.

2565

Iti napuṃsakekattarāsi.

Thus ends the section on neuter singular.

Như vậy là sự rút ngắn nguyên âm trong giống trung.

2566

Samāsantarassarāsi

Section on Shortening at the End of Compounds

Sự rút ngắn nguyên âm trong samāsa khác

2567

‘Syādīsu rasso’ti suttena abyayībhāva, samāhāradigu, dvandānaṃ kassaci tappurisassa ca syādīsu rasso.

By the rule ‘syādīsu rasso’, a short vowel occurs at the end of abyayībhāva, samāhāradigu, dvanda compounds, and sometimes tappurisa compounds, when syādi suffixes follow.

Theo quy tắc ‘Syādīsu rasso’, nguyên âm cuối của abyayībhāva, samāhāradigu, dvanda và đôi khi cả tappurisa được rút ngắn khi syādi (các hậu tố biến cách) theo sau.

2568

Abyayībhāve –

In abyayībhāva:

Trong abyayībhāva –

2569

Upamaṇikaṃ adhitthi, upavadhu.

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

2570

Samāhāradigumhi –

In samāhāradigu:

Trong samāhāradigu –

2571

Catuddisaṃ, dasitthi, dasavadhu.

Catuddisaṃ, dasitthi, dasavadhu.

Catuddisaṃ, dasitthi, dasavadhu.

2572

Samāhāradvande –

In samāhāradvanda:

Trong samāhāradvanda –

2573

Mukhanāsikaṃ, hanugīvaṃ.

Mukhanāsikaṃ, hanugīvaṃ.

Mukhanāsikaṃ, hanugīvaṃ.

2574

Tappurise –

In tappurisa:

Trong tappurisa –

2575

Salabhacchāyaṃ, brahmasabhaṃ.

Salabhacchāyaṃ, brahmasabhaṃ.

Salabhacchāyaṃ, brahmasabhaṃ.

2576

360. Ghapassantassāppadhānassa^* .

360. For a gha vowel that is final and not principal.

360. Ghapassantassāppadhānassa.

2577

Syādīsu antabhūtassa appadhānabhūtassa ca ghapassa rasso hoti.

A gha vowel that is final and not principal is shortened when syādi suffixes follow.

Nguyên âm cuối của ghapha (ā, ī, ū) không phải là thành phần chính được rút ngắn khi syādi theo sau.

2578

Bahubbīhimhi –

In bahubbīhi:

Trong bahubbīhi –

2579

Bahukañño, poso, bahuitthi, kulaṃ, bahuvadhu, kulaṃ.

Bahukañño (man), bahuitthi (family), bahuvadhu (family).

Bahukañño, poso, bahuitthi, kulaṃ, bahuvadhu, kulaṃ.

2580

Abyayībhāve –

In abyayībhāva:

Trong abyayībhāva –

2581

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

Upamaṇikaṃ, adhitthi, upavadhu.

2582

Antassāti kiṃ?

What does 'final' mean?

"Antassa" (của nguyên âm cuối) nghĩa là gì?

Saddhādhano, puriso.

Saddhādhano, puriso (a man whose wealth is faith).

Saddhādhano, puriso.

2583

Appadhānassāti kiṃ?

What does 'not principal' mean?

"Appadhānassa" (của thành phần không chính) nghĩa là gì?

Rājakaññā, rājakumārī, brahmabandhū.

Rājakaññā (king's daughter), rājakumārī (king's princess), brahmabandhū (friend of Brahmas).

Rājakaññā, rājakumārī, brahmabandhū.

2584

361. Gossu^* .

361. For go (cow).

361. Gossu.

2585

Syādīsu antabhūtassa appadhānabhūtassa ca gossa u hoti.

The final go which is not principal becomes u when syādi suffixes follow.

Nguyên âm cuối của "go" không phải là thành phần chính được đổi thành "u" khi syādi theo sau.

2586

Tiṭṭhagu cittagu.

Tiṭṭhagu, cittagu.

Tiṭṭhagu, cittagu.

2587

Appadhānassāti kiṃ?

What does 'not principal' mean?

"Appadhānassa" nghĩa là gì?

Rājagavo.

Rājagavo (king's bull).

Rājagavo.

2588

Antassāti kiṃ?

What does 'final' mean?

"Antassa" nghĩa là gì?

Gokulaṃ.

Gokulaṃ (herd of cows).

Gokulaṃ.

2589

Iti samāsantarassarāsi.

Thus ends the section on shortening at the end of compounds.

Như vậy là sự rút ngắn nguyên âm trong samāsa khác.

2590

Pumbhāvātidesarāsi

Section on the Assignment of Masculine Gender

Sự chuyển đổi sang giống đực

2591

362. Itthiyaṃ bhāsitapumitthī pumāvekatthe^* .

362. A feminine word that has a corresponding masculine form, when occurring in the feminine and having the same meaning as another word, becomes masculine.

362. Itthiyaṃ bhāsitapumitthī pumāvekatthe.

2592

‘Ekatthe’ti tulyādhikaraṇe, itthiyaṃ vattamāne ekatthe uttarapade pare kadāci bhāsitapumo itthiliṅgasaddo pumā iva hoti.

‘Ekatthe’ (having the same meaning) refers to being in the same grammatical case; when a feminine word that has a corresponding masculine form is present, and an uttarapada (second word in a compound) having the same meaning follows, it sometimes becomes like a masculine word.

"Ekatthe" nghĩa là đồng nhất đối cách. Khi một từ giống cái có thể được dùng ở giống đực, và có một hậu tố giống cái theo sau, thì đôi khi nó trở thành giống đực.

Caturaṅgamidaṃ vidhānaṃ, pubbapadaṃ itthiliṅgañca bhāsitapumañca siyā, parapadaṃ niyatitthiliṅgañca pubbapadena ekatthañca siyāti.

This rule has four conditions: the first word must be feminine and have a corresponding masculine form; the second word must be invariably feminine and have the same meaning as the first word.

Quy tắc này có bốn yếu tố: tiền tố phải là giống cái và có thể được dùng ở giống đực; hậu tố phải là giống cái cố định và đồng nhất đối cách với tiền tố.

2593

Dīghā jaṅghā yassa so dīghajaṅgho, puriso, dīghajaṅghā, itthī, dīghajaṅghaṃ, kulaṃ.

He who has long shanks is dīghajaṅgho, puriso (a man with long shanks); dīghajaṅghā, itthī (a woman with long shanks); dīghajaṅghaṃ, kulaṃ (a family with long shanks).

Người có bắp chân dài là dīghajaṅgho, đàn ông; dīghajaṅghā, phụ nữ; dīghajaṅghaṃ, gia đình.

2594

Ettha ca ye saddā katthaci pulliṅgarūpā honti, katthaci itthipaccayayuttā itthiliṅgarūpā, te bhāsitapumā nāma.

Here, those words that sometimes appear in the masculine form and sometimes in the feminine form with feminine suffixes are called bhāsitapumā (having a corresponding masculine form).

Ở đây, những từ đôi khi có hình thức giống đực và đôi khi có hình thức giống cái với hậu tố giống cái, được gọi là bhāsitapumā.

Dīgho maggo, dīghā ratti, gato puriso, gatā itthī, kumāro, kumārī, brāhmaṇo, brāhmaṇī iccādi.

For example, dīgho maggo (a long path), dīghā ratti (a long night); gato puriso (a man who has gone), gatā itthī (a woman who has gone); kumāro (a youth), kumārī (a maiden); brāhmaṇo (a brahmin man), brāhmaṇī (a brahmin woman), etc.

Dīgho maggo (con đường dài), dīghā ratti (đêm dài), gato puriso (người đàn ông đã đi), gatā itthī (người phụ nữ đã đi), kumāro (chàng trai), kumārī (cô gái), brāhmaṇo (bà la môn nam), brāhmaṇī (bà la môn nữ), v.v.

2595

Ye pana itthipaccayayuttā niccaṃ itthiliṅgarūpā honti, te bhāsitapumā nāma na honti, kaññā, paññā, saddhā, nadī, itthī, pathavī iccādi.

However, those words that always appear in the feminine form with feminine suffixes are not called bhāsitapumā, such as kaññā (girl), paññā (wisdom), saddhā (faith), nadī (river), itthī (woman), pathavī (earth), etc.

Còn những từ luôn có hình thức giống cái với hậu tố giống cái thì không phải là bhāsitapumā, như kaññā (trinh nữ), paññā (trí tuệ), saddhā (đức tin), nadī (sông), itthī (phụ nữ), pathavī (đất), v.v.

Tathā sabhāvaitthiliṅgāpi niyatapunnapuṃsakaliṅgāpi bhāsitapumā na honti, devatā, ratti, dhenu, vadhū, sakko, devo, brahmā, ratanaṃ, saraṇaṃ iccādi.

Similarly, naturally feminine words and invariably masculine or neuter words are not bhāsitapumā, such as devatā (deity), ratti (night), dhenu (cow), vadhū (daughter-in-law), sakko (Sakka), devo (deva), brahmā (Brahma), ratanaṃ (gem), saraṇaṃ (refuge), etc.

Tương tự, những từ giống cái tự nhiên và những từ luôn là giống đực hoặc giống trung cũng không phải là bhāsitapumā, như devatā (chư thiên), ratti (đêm), dhenu (bò cái), vadhū (nàng dâu), sakko (Thích Ca), devo (chư thiên), brahmā (Phạm thiên), ratanaṃ (báu vật), saraṇaṃ (nơi nương tựa), v.v.

2596

Idha pana dīghasaddo ‘‘dīgho bālāna saṃsāro’’ti^* ādīsu bhāsitapumo, so visesyaliṅgānugatavasena idha itthipaccayayutto itthiliṅgasaddo nāma.

Here, the word dīgha is bhāsitapuma in phrases like ‘‘dīgho bālāna saṃsāro’’ (long is the wandering for fools), and here, being influenced by the gender of the qualified noun, it becomes a feminine word with a feminine suffix.

Ở đây, từ "dīgha" là bhāsitapuma trong các trường hợp như ‘‘dīgho bālāna saṃsāro’’ (Dhammapada 60), v.v. Nó là một từ giống cái với hậu tố giống cái theo giới tính của từ được bổ nghĩa.

Iminā suttena pumbhāvātidese kate tattha āpaccayo antaradhāyati, ‘ghapassantassāppadhānassā’ti suttena samāsantassa ākārassa rassattaṃ, kumārī bhariyā yassa so kumārabhariyo, īpaccayanivatti.

When the assignment of masculine gender is made by this rule, the feminine suffix ā disappears, and by the rule ‘ghapassantassāppadhānassā’, the long ā at the end of the compound is shortened. He whose wife is a maiden becomes kumārabhariyo, with the ī suffix removed.

Với quy tắc này, khi sự chuyển đổi sang giống đực được thực hiện, hậu tố "ā" biến mất; theo quy tắc ‘ghapassantassāppadhānassā’, nguyên âm "ā" cuối của samāsa được rút ngắn. Vợ của ai là kumārī thì người đó là kumārabhariyo; hậu tố "ī" bị loại bỏ.

Yuvati jāyā yassa so yuvajāyo, tipaccayanivatti.

He whose wife is a young woman becomes yuvajāyo, with the ti suffix removed.

Vợ của ai là yuvati thì người đó là yuvajāyo; hậu tố "ti" bị loại bỏ.

Brahmabandhū bhariyā yassa so brahmabandhubhariyo, ūpaccayanivatti.

He whose wife is a brahmabandhū becomes brahmabandhubhariyo, with the ū suffix removed.

Vợ của ai là brahmabandhū thì người đó là brahmabandhubhariyo; hậu tố "ū" bị loại bỏ.

2597

Itthiyanti kiṃ?

What does 'in the feminine' mean?

"Itthiyaṃ" (ở giống cái) nghĩa là gì?

Kumārī ratanaṃ yassa so kumārīratano, puriso, idha parapadaṃ itthiliṅgaṃ na hoti, tasmā pumbhāvātideso na kātabbo, yadi kareyya, kumāro ratanaṃ yassa kumāraratanoti evaṃ aniṭṭhattho bhaveyya.

He whose gem is a maiden is kumārīratano, puriso (a man whose gem is a maiden); here the second word is not feminine, therefore the assignment of masculine gender should not be made; if it were made, the unwanted form kumāro ratanaṃ yassa kumāraratano would result.

Người có báu vật là kumārī thì người đó là kumārīratano, đàn ông. Ở đây, hậu tố không phải là giống cái, do đó không cần thực hiện sự chuyển đổi sang giống đực. Nếu thực hiện, sẽ có nghĩa không mong muốn là kumāro ratanaṃ yassa kumāraratanoti.

2598

Ekattheti kiṃ?

What does 'having the same meaning' mean?

"Ekatthe" (đồng nhất đối cách) nghĩa là gì?

Kumārīsu bhatti yassa so kumārībhattiko.

He who has devotion for maidens is kumārībhattiko.

Người có lòng sùng mộ các kumārī thì người đó là kumārībhattiko.

Evaṃ samaṇībhattiko, brāhmaṇībhattiko, samāsante ko, idha parapadaṃ pubbapadena ekatthaṃ na hoti, tasmā pumbhāvātideso na kātabbo, yadi kareyya, kumāresu bhatti yassa so kumārabhattikoti evaṃ aniṭṭhattho bhaveyya.

Similarly, samaṇībhattiko, brāhmaṇībhattiko, with the suffix ko at the end of the compound. Here the second word does not have the same meaning as the first, therefore the assignment of masculine gender should not be made; if it were made, the unwanted form kumāresu bhatti yassa so kumārabhattikoti would result.

Tương tự, samaṇībhattiko, brāhmaṇībhattiko, với hậu tố "ko" trong samāsa. Ở đây, hậu tố không đồng nhất đối cách với tiền tố, do đó không cần thực hiện sự chuyển đổi sang giống đực. Nếu thực hiện, sẽ có nghĩa không mong muốn là kumāresu bhatti yassa so kumārabhattikoti.

2599

Itthīti kiṃ?

What does 'feminine' mean?

"Itthī" (giống cái) nghĩa là gì?

Daṭṭhabbaṭṭhena diṭṭhi, gāmaṇikulaṃ diṭṭhi yena so gāmaṇidiṭṭhi, idha gāmaṇisaddo bhāsitapumo hoti, idha pana kulavācakattā napuṃsakaliṅge tiṭṭhati, itthipaccayo natthi, tasmā pumbhāvātidesakiccaṃ natthi.

Diṭṭhi (view) in the sense of 'to be seen', gāmaṇidiṭṭhi (view of a leader) by whom the family of a village leader is seen; here the word gāmaṇi is bhāsitapuma, but here, referring to a family, it stands in the neuter gender, and there is no feminine suffix, therefore there is no need to assign masculine gender.

Cái thấy (diṭṭhi) theo nghĩa là cái cần được thấy. Người mà cái thấy của ông ta là gāmaṇikulaṃ thì người đó là gāmaṇidiṭṭhi. Ở đây, từ "gāmaṇi" là bhāsitapuma, nhưng ở đây nó ở giống trung vì chỉ một gia đình, không có hậu tố giống cái. Do đó, không có việc chuyển đổi sang giống đực.

2600

Bhāsitapumoti kiṃ?

What does 'having a corresponding masculine form' mean?

"Bhāsitapumo" (có thể được dùng ở giống đực) nghĩa là gì?

Saddhā pakati yassa so saddhāpakatiko.

He whose nature is faith is saddhāpakatiko.

Người có bản chất là saddhā thì người đó là saddhāpakatiko.

Evaṃ paññāpakatiko, idha pubbapadaṃ niyatitthiliṅgattā bhāsitapumaṃ na hotīti.

Similarly, paññāpakatiko; here the first word is not bhāsitapuma because it is invariably feminine.

Tương tự, paññāpakatiko. Ở đây, tiền tố là giống cái cố định nên không phải là bhāsitapuma.

Saddhādhano, paññādhano, saddhādhuro paññādhuro iccatra duvaṅgavekallaṃ hoti.

In saddhādhano, paññādhano, saddhādhuro, paññādhuro, there is a deficiency in two conditions.

Trong saddhādhano, paññādhano, saddhādhuro, paññādhuro, có hai điều thiếu sót.

2601

Kammadhārayamhi^* pana ‘ekatthe’ti padaṃ visuṃ ekaṃ aṅgaṃ na hoti anekatthassa idha asambhavato.

In kammadhāraya compounds, however, the word ‘ekatthe’ (having the same meaning) is not a separate condition, as the absence of common meaning is impossible here.

Trong kammadhāraya, từ "ekatthe" không phải là một yếu tố riêng biệt vì sự không đồng nhất đối cách không thể xảy ra ở đây.

Dīghā ca sā jaṅghā cāti dīghajaṅghā, kumārī ca sā bhariyā cāti kumārabhariyā.

That which is long and also a shank is dīghajaṅghā; that which is a maiden and also a wife is kumārabhariyā.

Dīghā ca sā jaṅghā cāti dīghajaṅghā. Kumārī ca sā bhariyā cāti kumārabhariyā.

Evaṃ khattiyakaññā, brāhmaṇakaññā, yuvati ca sā bhariyā cāti yuvabhariyā, brahmabandhū ca sā bhariyā cāti brahmabandhubhariyā.

Similarly, khattiyakaññā, brāhmaṇakaññā; that which is a young woman and also a wife is yuvabhariyā; that which is a brahmabandhū and also a wife is brahmabandhubhariyā.

Tương tự, khattiyakaññā, brāhmaṇakaññā. Yuvati ca sā bhariyā cāti yuvabhariyā. Brahmabandhū ca sā bhariyā cāti brahmabandhubhariyā.

2602

Itthiyanti kiṃ?

What does 'in the feminine' mean?

"Itthiyaṃ" nghĩa là gì?

Kumārī ca sā ratanañcāti kumārīratanaṃ.

That which is a maiden and also a gem is kumārīratanaṃ.

Kumārī ca sā ratanañcāti kumārīratanaṃ.

Evaṃ samaṇīpadumaṃ.

Similarly, samaṇīpadumaṃ (lotus-like ascetic woman).

Tương tự, samaṇīpadumaṃ.

2603

Itthīti kiṃ?

What does 'feminine' mean?

"Itthī" nghĩa là gì?

Gāmaṇikulañca taṃ diṭṭhi cāti gāmaṇidiṭṭhi.

That which is a village leader's family and also a view is gāmaṇidiṭṭhi.

Gāmaṇikulañca taṃ diṭṭhi cāti gāmaṇidiṭṭhi.

2604

Bhāsitapumoti kiṃ?

What does 'having a corresponding masculine form' mean?

"Bhāsitapumo" nghĩa là gì?

Saddhāpakati, gaṅgānadī, taṇhānadī, pathavīdhātu.

Saddhāpakati, gaṅgānadī, taṇhānadī, pathavīdhātu.

Saddhāpakati, gaṅgānadī, taṇhānadī, pathavīdhātu.

2605

Saññāsaddesu pana caturaṅgayuttepi vidhānaṃ na hoti, nandādevī, nandāpokkharaṇī, kāyagatāsati, paṭhamāvibhatti, dutiyāvibhatti, pañcamīvibhatti, chaṭṭhīvibhatti iccādi.

However, in proper nouns, even if all four conditions are met, the rule does not apply: nandādevī (the goddess Nandā), nandāpokkharaṇī (the Nandā pond), kāyagatāsati (mindfulness of the body), paṭhamāvibhatti (first case), dutiyāvibhatti (second case), pañcamīvibhatti (fifth case), chaṭṭhīvibhatti (sixth case), etc.

Tuy nhiên, trong các từ riêng, ngay cả khi có đủ bốn yếu tố, quy tắc này cũng không áp dụng, như nandādevī, nandāpokkharaṇī, kāyagatāsati, paṭhamāvibhatti, dutiyāvibhatti, pañcamīvibhatti, chaṭṭhīvibhatti, v.v.

2606

363. Kvaci paccaye^* .

363. Sometimes when a suffix follows.

363. Kvaci paccaye.

2607

Paccaye pare kadāci bhāsitapumo itthiliṅgasaddo kvaci pumāva hoti.

When a suffix follows, a feminine word that has a corresponding masculine form sometimes becomes masculine.

Khi một hậu tố theo sau, đôi khi một từ giống cái có thể được dùng ở giống đực sẽ trở thành giống đực.

2608

Byattatarā, byattatamā, ettha ca byattānaṃ itthīnaṃ atisayena byattāti byattatarā, byattatamāti attho.

Byattatarā, byattatamā; here it means byattatarā for byattānaṃ itthīnaṃ atisayena byattāti (women who are extremely skillful), and byattatamā (most skillful).

Byattatarā, byattatamā. Ở đây, nghĩa là những người phụ nữ thông minh hơn nhiều so với những người phụ nữ thông minh.

Evaṃ paṇḍitatarā, paṇḍitatamā iccādi.

Similarly, paṇḍitatarā, paṇḍitatamā, etc.

Tương tự, paṇḍitatarā, paṇḍitatamā, v.v.

2609

364. Sabbādayo vuttimatte^* .

364. All sabbādi words in a compound.

364. Sabbādayo vuttimatte.

2610

Vuttimatte ṭhāne sabbādināmakā sabbanāmasaddā pumāva honti.

In a compound, all pronominal words belonging to the sabbādi group become masculine.

Trong trường hợp "vutti", tất cả các đại từ bắt đầu bằng "sabba" đều trở thành giống đực.

2611

Sā pamukhā yassa so tappamukho.

She who is principal, tappamukho.

Người mà sā là chính thì người đó là tappamukho.

Evaṃ tappadhāno, tāya tāhi vā sampayutto taṃsampayutto.

Similarly, tappadhāno; associated with her or with them, taṃsampayutto.

Tương tự, tappadhāno. Được liên kết với tāya hoặc tāhi thì là taṃsampayutto.

Sā eva pamukhā tappamukhā.

She herself is principal, tappamukhā.

Sā chính là tappamukhā.

Evaṃ tappadhānā, tassā mukhaṃ tammukhaṃ, tassaṃ gāthāyaṃ tāsu gāthāsu vā tatra, tāya gāthato tāhi vā gāthāhi tato, tassaṃ velāyaṃ tadā iccādi.

Similarly, tappadhānā; her face, tammukhaṃ; in that verse or in those verses, tatra; from that verse or from those verses, tato; at that time, tadā, etc.

Tương tự, tappadhānā. Miệng của tassā là tammukhaṃ. Trong gāthā đó hoặc trong các gāthā đó là tatra. Từ gāthā đó hoặc từ các gāthā đó là tato. Vào thời điểm đó là tadā, v.v.

2612

Ettha ca vutti nāma samāsa, taddhitā’ yādidhātupaccayanta, vibhattipaccayantānaṃ nāmaṃ.

Here, vutti refers to compounds, derivative suffixes (like taddhita and āyādi), verbal suffixes, and case endings.

Ở đây, "vutti" là tên gọi của samāsa, taddhita, các từ kết thúc bằng hậu tố của gốc động từ "yā" và các từ kết thúc bằng hậu tố biến cách.

2613

Iti pumbhāvātidesarāsi.

Thus ends the section on the assignment of masculine gender.

Như vậy là sự chuyển đổi sang giống đực.

2614

Samāsantakapaccayarāsi

Section on `Samāsanta` Suffixes

Sự thêm hậu tố samāsa cuối

2615

365. Ltitthiyūhi ko^* .

365. The suffix ka after feminine ī and ū.

365. Ltitthiyūhi ko.

2616

Aññapadatthavisaye kattuiccādīhi ltupaccayantehi itthiyaṃ ī, ūkārantehi ca bahulaṃ kapaccayo hoti.

When referring to the meaning of another word, the suffix ka is abundantly applied after words ending in ī or ū which are feminine and are derived from agent nouns (kattu) etc., with the suffix ltu.

Trong trường hợp nghĩa của từ khác, hậu tố ka thường xuất hiện sau các từ kết thúc bằng hậu tố ltu (như kattu) và các từ kết thúc bằng ī hoặc ū trong giống cái.

2617

Bahavo kattāro yasmiṃ dese so bahukattuko.

The country where there are many agents (kattāro): bahukattuko.

Nơi nào có nhiều chủ thể, đó là bahukattuko. Tương tự, bahuvattuko. Nơi nào có nhiều sông, đó là bahunadiko.

Evaṃ bahuvattuko, bahukā nadiyo yasmiṃ dese so bahunadiko.

Similarly, bahuvattuko (many speakers); the country where there are many rivers: bahunadiko.

Tương tự, bahuitthiko (ngôi làng), bahuitthikā (hội trường), bahuitthikaṃ (gia đình).

Evaṃ bahuitthiko, gāmo, bahuitthikā, sabhā, bahuitthikaṃ, kulaṃ.

Similarly, bahuitthiko (many women) for a village (gāmo), bahuitthikā for an assembly (sabhā), bahuitthikaṃ for a family (kulaṃ).

Tương tự, bahukumārikaṃ, bahubrahmabandhuko.

Evaṃ bahukumārikaṃ, bahubrahmabandhuko.

Similarly, bahukumārikaṃ (many maidens); bahubrahmabandhuko (many brahmabandhus).

Tương tự: bahukumārikaṃ (nhiều thiếu nữ), bahubrahmabandhuko (nhiều bà la môn).

2618

Ettha ca ‘brahmabandhū’ti rassapadaṃ brāhmaṇaṃ vadati, dīghapadaṃ brāhmaṇiṃ vadati, kapaccaye pare dīghānaṃ mahāvuttinā rassattaṃ icchanti.

Here, the short word brahmabandhu refers to a brahmin man, while the long word refers to a brahmin woman. When the suffix ka follows, they desire the shortening of the long vowel by the general rule.

Ở đây, từ brahmabandhū (ngắn) chỉ một Bà-la-môn nam, từ (dài) chỉ một Bà-la-môn nữ. Khi hậu tố ka theo sau, họ muốn các từ dài được rút ngắn theo quy tắc mahāvutti.

2619

Bahulanti kiṃ?

Why 'abundantly'? (If not 'abundantly', then:)

Tại sao lại dùng bahulaṃ (thường)?

Bahukattā, gāmo.

A village with many agents: bahukattā, gāmo.

Bahukattā, gāmo (ngôi làng có nhiều chủ thể).

2620

366. Vāññato^* .

366. Vāññato.

2621

Aññapadatthavisaye ltitthiyūhi aññato avaṇṇivaṇṇuvaṇṇantehi bahulaṃ kapaccayo hoti vā.

In the context of the meaning of another word, the ka suffix frequently occurs, optionally, after words ending in a, i, or u from other sources.

Trong trường hợp nghĩa của từ khác, hậu tố ka thường hoặc đôi khi xuất hiện sau các từ khác ngoài các từ kết thúc bằng ī hoặc ū, tức là các từ kết thúc bằng a hoặc u.

2622

Avaṇṇantamhā tāva –

Firstly, from words ending in a:

Trước hết, từ các từ kết thúc bằng a:

2623

Agāmakaṃ, araññaṃ, bahugāmako, janapado, sasotako, asotako, salomako, sapakkhako, bahumālako, bahumālo, bahumāyako, bahumāyo.

Agāmakaṃ (without villages), araññaṃ (without forest), bahugāmako (having many villages), janapado (a region), sasotako (having ears), asotako (without ears), salomako (having hair), sapakkhako (having wings), bahumālako (having many garlands), bahumālo (having many garlands), bahumāyako (having much illusion), bahumāyo (having much illusion).

Agāmakaṃ, araññaṃ (không có làng, không có rừng), bahugāmako, janapado (quốc gia có nhiều làng), sasotako, asotako (có tai, không tai), salomako, sapakkhako (có lông, có cánh), bahumālako, bahumālo (có nhiều vòng hoa), bahumāyako, bahumāyo (có nhiều ảo ảnh).

2624

Ivaṇṇantamhā –

From words ending in i:

Từ các từ kết thúc bằng i:

2625

Sundarā diṭṭhi yassa so sammādiṭṭhiko, sammādiṭṭhi, micchādiṭṭhiko, micchādiṭṭhi, matapatikā, itthī, saddhāpakatiko, paññāpakatiko, bahuhatthiko, bahudaṇḍiko.

Sundarā diṭṭhi yassa so sammādiṭṭhiko (one whose view is beautiful, so one with right view), sammādiṭṭhi (right view), micchādiṭṭhiko (one with wrong view), micchādiṭṭhi (wrong view), matapatikā (one whose husband is dead), itthī (woman), saddhāpakatiko (of a trusting nature), paññāpakatiko (of a wise nature), bahuhatthiko (having many hands), bahudaṇḍiko (having many staffs).

Người có tà kiến đẹp là sammādiṭṭhiko, sammādiṭṭhi (chánh kiến), micchādiṭṭhiko, micchādiṭṭhi (tà kiến), matapatikā, itthī (người phụ nữ có chồng đã chết), saddhāpakatiko (có bản chất là đức tin), paññāpakatiko (có bản chất là trí tuệ), bahuhatthiko (có nhiều voi), bahudaṇḍiko (có nhiều gậy).

2626

Uvaṇṇantamhā –

From words ending in u:

Từ các từ kết thúc bằng u:

2627

Sahetuko, ahetuko, sacakkhuko, acakkhuko, sabhikkhuko, abhikkhuko, dīghāyuko, appāyuko, bahudhenuko, vajo, bahurattaññuko, bhikkhusaṅgho.

Sahetuko (having a cause), ahetuko (without a cause), sacakkhuko (having eyes), acakkhuko (without eyes), sabhikkhuko (having bhikkhus), abhikkhuko (without bhikkhus), dīghāyuko (long-lived), appāyuko (short-lived), bahudhenuko (having many milch cows), vajo (herd), bahurattaññuko (knowing many nights), bhikkhusaṅgho (community of bhikkhus).

Sahetuko, ahetuko (có nguyên nhân, không có nguyên nhân), sacakkhuko, acakkhuko (có mắt, không có mắt), sabhikkhuko, abhikkhuko (có tỳ-khưu, không có tỳ-khưu), dīghāyuko, appāyuko (tuổi thọ dài, tuổi thọ ngắn), bahudhenuko, vajo (đàn bò có nhiều bò cái), bahurattaññuko, bhikkhusaṅgho (tăng đoàn có nhiều tỳ-khưu thâm niên).

2628

Itthiliṅge kamhi pare akārassa mahāvuttinā vā ‘adhātussa ke…’ti suttena vā bahulaṃ ikārattaṃ hoti, bahuputtikā, itthī, bahuputtakā vā, ekaputtikā, ekaputtakā iccādi.

When the suffix ka is used in the feminine gender, the final a frequently becomes i by the rule of 'mahāvutti' or by the rule "adhātussa ke...", e.g., bahuputtikā (having many daughters), itthī (woman), or bahuputtakā; ekaputtikā (having one daughter), or ekaputtakā, and so on.

Khi hậu tố ka theo sau trong giống cái, nguyên âm a thường trở thành i theo quy tắc mahāvutti hoặc theo luật “adhātussa ke…”. Ví dụ: bahuputtikā, itthī (người phụ nữ có nhiều con gái) hoặc bahuputtakā, ekaputtikā, ekaputtakā, v.v.

2629

Iti samāsantakapaccayarāsi.

Thus, the collection of ka suffixes ending a compound.

Như vậy là phần hậu tố ka kết thúc từ ghép.

2630

Table of Contents

Abyayībhāvasamāsa

Abyayībhāva Compound

Abyayībhāvasamāsa (Hợp từ bất biến)

Tappurisasamāsa

Tappurisa Compound

Tappurisasamāsa

Dutiyātappurisa

The Second-Case Tappurisa

Dutiyātappurisa

Tatiyātappurisa

Tatiya-Tappurisa

Tatiyātappurisa

Catutthītappurisa

Catutthi-Tappurisa

Catutthītappurisa

Pañcamītappurisa

Pañcami-Tappurisa

Pañcamītappurisa

Chaṭṭhītappurisa

Sixth Tatpurisa Compound

Lục Tát-bát-lê-sa

Sattamītappurisa

Seventh Tatpurisa Compound

Thất Tát-bát-lê-sa

Luttatappurisa

Displaced Tatpurisa Compound

Lutta-tappurisa (Tát-bát-lê-sa lược bỏ)

Aluttatappurisa

Undisplaced Tatpurisa Compound

Alutta-tappurisa (Tát-bát-lê-sa không lược bỏ)

Kammadhārayasamāsa

Kammadhāraya Compound

Kammadhāraya-samāsa

Digusamāsa

Digusamāsa

Hợp chất Digusamāsa

Bahubbīhisamāsa

Bahubbīhisamāsa

Hợp chất Bahubbīhisamāsa

Paṭhamābahubbīhi

Paṭhamābahubbīhi

Paṭhamābahubbīhi

Dutiyābahubbīhi

Second Bahubbīhi

Bahubbīhi cách thứ hai

Tatiyābahubbīhi

Third Bahubbīhi

Bahubbīhi cách thứ ba

Catutthībahubbīhi

Fourth Bahubbīhi

Bahubbīhi cách thứ tư

Pañcamībahubbīhi

The Fifth Bahubbīhi

Ngũ Cách Bahubbīhi

Chaṭṭhībahubbīhi

The Sixth Bahubbīhi

Lục Cách Bahubbīhi

Sattamībahubbīhi

The Seventh Bahubbīhi

Bahubbīhi cách bảy

Bhinnādhikaraṇabahubbīhi

Bhinnādhikaraṇa Bahubbīhi

Bahubbīhi khác chủ cách

Tipadabahubbīhi

The Three-Term Bahubbīhi

Bahubbīhi ba từ

Dvandasamāsa

Dvanda Compound

Từ ghép Dvanda

Visesavidhāna

Special Rules

Các quy tắc đặc biệt

Napuṃsakekattarāsi

Section on Neuter Singular

Tập hợp giống trung tính số ít

Samāsantarassarāsi

Section on Shortening at the End of Compounds

Sự rút ngắn nguyên âm trong samāsa khác

`Tatiyātappurisa`

`Catutthītappurisa`

`Pañcamītappurisa`

Section on `Samāsanta` Suffixes

Collection of `a` suffixes ending a compound

Phần hậu tố `a` kết thúc từ ghép