Niruttidīpanī

2892

Apaccarāsi

Nhóm Apacca

2893

430. Ṇo vāpacce^* .

430. Ṇo vāpacce.

430. Ṇo vāpacce^* .

2894

Chaṭṭhyantā nāmamhā tassa apaccanti atthe vikappena ṇapaccayo hoti.

From a noun ending in the genitive case, in the sense of ‘his offspring,’ the suffix ṇa occurs optionally.

Từ một danh từ ở cách sáu, tiếp vĩ ngữ ṇa được thêm vào một cách tùy chọn với nghĩa “hậu duệ của cái đó”.

Vāsaddo vākya, samāsānaṃ vikappanattho, ito paraṃ anuvattate, tena sabbattha vikappavidhi sijjhati.

The word ‘vā’ signifies optionality for sentences and compounds; it is carried forward from this point, and by it, the optional rule is accomplished everywhere.

Từ vā có nghĩa là sự tùy chọn cho câu và hợp từ, nó tiếp tục từ đây, do đó quy tắc tùy chọn được thiết lập ở mọi nơi.

Ṇānubandho vuddhyattho, so payogaappayogī.

The indicatory ṇa is for augmentation; it is used or not used.

Phụ âm ṇa là để chỉ sự tăng âm, nó có thể được sử dụng hoặc không được sử dụng.

Vasiṭṭhassa apaccanti atthe iminā suttena vasiṭṭhamhā ṇapaccayo, so sāmyatthañca apaccatthañca ubhayaṃ vadati, chaṭṭhī ca apaccapadañca tena vuttatthā nāma honti, vasiṭṭhapadaṃ paccayena saha ekatthaṃ hoti, ubhayaṃ ekato hutvā puttassa nāmaṃ hotīti attho.

In the sense of ‘Vasiṭṭha’s offspring,’ by this rule, the suffix ṇa occurs after Vasiṭṭha. That suffix expresses both possession and offspring. The genitive case and the word ‘offspring’ are thus expressed by it. The word ‘Vasiṭṭha’ becomes one in meaning with the suffix; both combined become the name of the son—this is the meaning.

Với nghĩa “hậu duệ của Vasiṭṭha”, theo quy tắc này, tiếp vĩ ngữ ṇa được thêm vào Vasiṭṭha, nó diễn tả cả nghĩa sở hữu và nghĩa hậu duệ, cách sáu và từ apacca được coi là đã được diễn tả bởi nó, từ Vasiṭṭha cùng với tiếp vĩ ngữ trở thành một nghĩa, cả hai hợp lại thành tên của người con, đó là ý nghĩa.

Tato ‘ekatthatāya’nti chaṭṭhiyā lopo, apaccapadaṃ pana vuttatthamattena luppati.

Then, due to being one in meaning, the genitive case is elided, and the word ‘offspring’ is elided merely by its expressed meaning.

Sau đó, cách sáu bị lược bỏ vì “tính đơn nhất”, còn từ apacca bị lược bỏ chỉ vì đã được diễn tả.

Tañhi sutte padhānabhāvena niddiṭṭhaṃ hoti, na chaṭṭhīti, mahāvuttinā vā padānaṃ lopo.

For it is specified as primary in the rule, not the genitive case, or there is elision of words by the Mahāvutti.

Bởi vì nó được chỉ định là chính yếu trong quy tắc, chứ không phải cách sáu, hoặc sự lược bỏ các từ theo Mahāvutti.

Evaṃ sabbattha.

Thus, everywhere.

Tương tự ở mọi nơi.

2895

431. Padānamādissāyuvaṇṇassāeo ṇānubandhe^* .

431. Padānamādissāyuvaṇṇassāeo ṇānubandhe.

431. Padānamādissāyuvaṇṇassāeo ṇānubandhe^* .

2896

Padānaṃ ādibhūtassa akārassa ca ivaṇṇu’vaṇṇassa ca ā, e, o vuddhiyo honti ṇānubandhe paccaye pareti padādia-kārassa āvuddhi, syādyuppatti.

To the initial vowel of a word and to the vowels i and u, augmentations ā, e, and o occur respectively, when a suffix with the indicatory ṇa follows. Thus, the initial a-vowel of the word undergoes ā-augmentation, and the origin of sya etc., occurs.

Khi tiếp vĩ ngữ ṇa có phụ âm ṇa theo sau, các nguyên âm a, i, u ở đầu từ sẽ tăng âm thành ā, e, o. Do đó, nguyên âm a ở đầu từ tăng âm thành ā, và sự hình thành các âm syā, v.v.

2897

Vāsiṭṭho, puriso, vāsiṭṭhī, itthī, vāsiṭṭhaṃ, kulaṃ, vasiṭṭhassa putto vāsiṭṭho, vasiṭṭhassa dhītā vāsiṭṭhī, vasiṭṭhassa kulaṃ vāsiṭṭhanti evampi yojetuṃ yujjati.

Vāsiṭṭho (a man), Vāsiṭṭhī (a woman), Vāsiṭṭhaṃ (a family). It is also appropriate to combine thus: Vasiṭṭha’s son is Vāsiṭṭho; Vasiṭṭha’s daughter is Vāsiṭṭhī; Vasiṭṭha’s family is Vāsiṭṭhaṃ.

Vāsiṭṭho (nam), Vāsiṭṭhī (nữ), Vāsiṭṭhaṃ (gia tộc). Con trai của Vasiṭṭha là Vāsiṭṭho, con gái của Vasiṭṭha là Vāsiṭṭhī, gia tộc của Vasiṭṭha là Vāsiṭṭhaṃ, cũng có thể kết hợp như vậy.

2898

Tattha ‘vasiṭṭhassā’ti etena gottasseva pitubhūtaṃ ādipurisaṃ vadati.

There, ‘Vasiṭṭhassa’ refers to the primordial ancestor who is the father of the clan.

Ở đây, “Vasiṭṭhassa” chỉ người đàn ông đầu tiên là tổ tiên của dòng tộc.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Gottasaddattā.

Because it is a gotra word.

Vì nó là một từ chỉ dòng tộc.

Evañhi sati tasmiṃ gotte paccājātā sabbepi janā tassa apaccā nāma honti.

If this is the case, all people born into that clan are called his descendants.

Như vậy, tất cả những người sinh ra trong dòng tộc đó đều là hậu duệ của ông ta.

2899

432. Majjhe^* .

432. Majjhe.

432. Majjhe^* .

2900

Majjhe pavattānaṃ a, yuvaṇṇānaṃ ā, e, ovuddhiyo honti vā kvaci.

Augmentations ā, e, o occur optionally, and sometimes to the medial vowels a, i, and u.

Các nguyên âm a, i, u ở giữa từ đôi khi cũng tăng âm thành ā, e, o.

2901

Vāseṭṭho, vāseṭṭhī, vāseṭṭhaṃ.

Vāseṭṭho, Vāseṭṭhī, Vāseṭṭhaṃ.

Vāsaddena ‘‘vasiṭṭhassa putto dhītā kula’’nti vākyaṃ vā ‘‘vasiṭṭhaputto vasiṭṭhadhītā vasiṭṭhakula’’nti samāsaṃ vā vikappeti.

By the word ‘vā,’ it optionally refers to the sentence ‘‘Vasiṭṭhassa putto dhītā kulaṃ’’ or the compound ‘‘Vasiṭṭhaputto, Vasiṭṭhadhītā, Vasiṭṭhakulaṃ.’’

Từ vā tùy chọn cho câu “con trai, con gái, gia tộc của Vasiṭṭha” hoặc hợp từ “con trai của Vasiṭṭha, con gái của Vasiṭṭha, gia tộc của Vasiṭṭha”.

Evaṃ sabbattha.

Thus, everywhere.

Tương tự ở mọi nơi.

2902

Bharadvājassa apaccaṃ bhāradvājo, visāmittassa^* apaccaṃ vesāmitto, gotamassa apaccaṃ gotamo, kassapassa apaccaṃ kassapo, vasudevassa apaccaṃ vāsudevo.

Bharadvāja’s offspring is Bhāradvājo; Visāmitta’s offspring is Vesāmitto; Gotama’s offspring is Gotamo; Kassapa’s offspring is Kassapo; Vasudeva’s offspring is Vāsudevo.

Hậu duệ của Bharadvāja là Bhāradvāja, hậu duệ của Visāmitta là Vesāmitta, hậu duệ của Gotama là Gotamo, hậu duệ của Kassapa là Kassapo, hậu duệ của Vasudeva là Vāsudeva.

Evaṃ bāladevo.

Similarly, Bāladevo.

Tương tự Bāladeva.

2903

Upagussa apaccanti ettha ‘uvaṇṇassāvaṅa…’ti ṇānubandhe paccaye pare uvaṇṇassa avaṅa hoti.

In ‘Upagussa apaccaṃ,’ when a suffix with the indicatory ṇa follows, the vowel u becomes avaṅa according to ‘uvaṇṇassāvaṅa… .’

Trong trường hợp “hậu duệ của Upagu”, khi tiếp vĩ ngữ ṇa có phụ âm ṇa theo sau, nguyên âm u biến thành avaṅa.

Opagavo, opagavī, opagavaṃ, manuno apaccaṃ mānavo, bhagguno apaccaṃ bhaggavo, paṇḍuno apaccaṃ paṇḍavo, upavindussa apaccaṃ opavindavo iccādi.

Opagavo, Opagavī, Opagavaṃ; Manu’s offspring is Māṇavo; Bhaggu’s offspring is Bhaggavo; Paṇḍu’s offspring is Paṇḍavo; Upavindu’s offspring is Opavindavo, and so on.

Opagavo, Opagavī, Opagavaṃ. Hậu duệ của Manu là Mānavo, hậu duệ của Bhaggu là Bhaggavo, hậu duệ của Paṇḍu là Paṇḍavo, hậu duệ của Upavindussa là Opavindavo, v.v.

2904

433. Vacchādito ṇānaṇāyanā^* .

433. Vacchādito ṇānaṇāyanā.

433. Vacchādito ṇānaṇāyanā^* .

2905

Chaṭṭhuntehi vacchādīhi gottasaddagaṇehi tassa apaccanti atthe ṇānubandhā āna, āyanapaccayā honti vā.

From the clan-words such as Vaccha, ending in the genitive case, in the sense of ‘his offspring,’ suffixes āna and āyana with the indicatory ṇa occur optionally.

Từ các từ chỉ dòng tộc ở cách sáu như Vacchādi, các tiếp vĩ ngữ āna và āyana có phụ âm ṇa được thêm vào một cách tùy chọn với nghĩa “hậu duệ của cái đó”.

2906

Vacchassa apaccaṃ vacchāno, vacchāyano, vacchānī, vacchāyanī, vacchānaṃ, vacchāyanaṃ.

Vaccha’s offspring is Vacchāno, Vacchāyano; Vacchānī, Vacchāyanī (females); Vacchānaṃ, Vacchāyanaṃ (family).

Hậu duệ của Vaccha là Vacchāno, Vacchāyano (nam), Vacchānī, Vacchāyanī (nữ), Vacchānaṃ, Vacchāyanaṃ (gia tộc).

Evaṃ kaccāno, kaccāyano, kātiyāno, kātiyāyano, sākaṭāno, sākaṭāyano, kaṇhāno, kaṇhāyano, moggallāno, moggallāyano, aggivessāno^* , aggivessāyano, muñcāno, muñcāyano, kuñcāno, kuñcāyano iccādi.

Similarly, Kaccāno, Kaccāyano; Kātiyāno, Kātiyāyano; Sākaṭāno, Sākaṭāyano; Kaṇhāno, Kaṇhāyano; Moggallāno, Moggallāyano; Aggivessāno, Aggivessāyano; Muñcāno, Muñcāyano; Kuñcāno, Kuñcāyano, and so on.

Tương tự Kaccāno, Kaccāyano, Kātiyāno, Kātiyāyano, Sākaṭāno, Sākaṭāyano, Kaṇhāno, Kaṇhāyano, Moggallāno, Moggallāyano, Aggivessāno^*, Aggivessāyano, Muñcāno, Muñcāyano, Kuñcāno, Kuñcāyano, v.v.

2907

434. Kattikāvidhavādīhi ṇeyyaṇerā^* .

434. Kattikāvidhavādīhi ṇeyyaṇerā.

434. Kattikāvidhavādīhi ṇeyyaṇerā^* .

2908

Chaṭṭhyantehi kattikādīhi vidhavādīhi ca tassa apaccanti atthe kamena ṇānubandhā eyya, erapaccayā honti vā.

From Kattikā and other words, and from Vidhavā and other words, ending in the genitive case, in the sense of ‘his offspring,’ the suffixes eyya and era with the indicatory ṇa occur respectively, optionally.

Từ các từ ở cách sáu như Kattikādi và Vidhavādi, các tiếp vĩ ngữ eyya và era có phụ âm ṇa được thêm vào một cách tùy chọn theo thứ tự với nghĩa “hậu duệ của cái đó”.

2909

Ṇeyye – kattikāya nāma devadhītāya apaccaṃ kattikeyyo, vinatāya nāma deviyā apaccaṃ venateyyo, rohiṇiyā nāma deviyā apaccaṃ rohiṇeyyo, bhaginiyā apaccaṃ bhāgineyyo, nadiyā nāma itthiyā apaccaṃ nādeyyo.

With ṇeyya: Kattikā’s offspring (a goddess) is Kattikeyyo; Vinatā’s offspring (a queen) is Venateyyo; Rohiṇī’s offspring (a queen) is Rohiṇeyyo; sister’s offspring is Bhāgineyyo; offspring of the woman named Nadī is Nādeyyo.

Trong ṇeyya – hậu duệ của nữ thiên tên Kattikā là Kattikeyyo, hậu duệ của nữ thần tên Vinatā là Venateyyo, hậu duệ của nữ thần tên Rohiṇī là Rohiṇeyyo, hậu duệ của bhaginī (chị/em gái) là Bhāgineyyo, hậu duệ của người phụ nữ tên Nadī là Nādeyyo.

Evaṃ anteyyo, āheyyo, kāmeyyo, suciyā apaccaṃ soceyyo, bālāya apaccaṃ bāleyyo iccādi.

Similarly, Anteyyo, Āheyyo, Kāmeyyo; Suci’s offspring is Soceyyo; Bālā’s offspring is Bāleyyo, and so on.

Tương tự Anteyyo, Āheyyo, Kāmeyyo, hậu duệ của Suci là Soceyyo, hậu duệ của Bālā là Bāleyyo, v.v.

2910

Ṇere – vidhavāya apaccaṃ vedhavero, vidhavā nāma matapatikā itthī.

With ṇera: Vidhavā’s offspring is Vedhavero; Vidhavā is a woman whose husband has died.

Trong ṇera – hậu duệ của vidhavā (góa phụ) là Vedhavero, vidhavā là người phụ nữ có chồng đã chết.

Bandhukiyā apaccaṃ bandhukero, nāḷikiyā nāma itthiyā putto nāḷikero, samaṇassa upajjhāyassa putto sāmaṇero, samaṇiyā pavattiniyā dhītā sāmaṇerī iccādi.

Bandhukī’s offspring is Bandhukero; the son of the woman named Nāḷikī is Nāḷikero; the son of the Samaṇa preceptor is Sāmaṇero; the daughter of the Samaṇī female instructor is Sāmaṇerī, and so on.

Hậu duệ của Bandhukī là Bandhukero, con trai của người phụ nữ tên Nāḷikī là Nāḷikero, con trai của vị upajjhāya (thầy tế độ) samaṇa là Sāmaṇero, con gái của vị pavattinī (nữ giáo thọ) samaṇī là Sāmaṇerī, v.v.

2911

435. Ṇya diccādīhi^* .

435. Ṇya diccādīhi.

435. Ṇya diccādīhi^* .

2912

Chaṭṭhuntehi ditiiccādīhi tassa apaccanti atthe ṇānubandho yapaccayo hoti vā.

From Diti and other words, ending in the genitive case, in the sense of ‘his offspring,’ the suffix ya with the indicatory ṇa occurs optionally.

Từ các từ ở cách sáu như Diti, v.v., tiếp vĩ ngữ ya có phụ âm ṇa được thêm vào một cách tùy chọn với nghĩa “hậu duệ của cái đó”.

2913

436. Lopovaṇṇivaṇṇānaṃ^* .

436. Lopovaṇṇivaṇṇānaṃ.

436. Lopovaṇṇivaṇṇānaṃ^* .

2914

Ye pare avaṇṇassa ivaṇṇassa ca lopo hotīti ṇyamhi pare avaṇṇi’vaṇṇānaṃ lopo.

When ‘ya’ follows, the vowels a and i are elided, so when ṇya follows, the vowels a and i are elided.

Khi tiếp vĩ ngữ ya theo sau, nguyên âm a và i bị lược bỏ, tức là khi tiếp vĩ ngữ ya có phụ âm ṇa theo sau, nguyên âm a và i bị lược bỏ.

2915

Ditiyā nāma devadhītāya apaccaṃ decco, aditiyā apaccaṃ ādicco.

Diti’s offspring (a goddess) is Decco; Aditi’s offspring is Ādicco.

Hậu duệ của nữ thiên tên Diti là Decco, hậu duệ của Aditi là Ādicco.

2916

Tattha ivaṇṇalope ‘tavaggavaraṇānaṃ ye cavaggabayañā’ti yamhi pare tavaggassa cavaggattaṃ, puna ‘vaggalasehi te’ti yassa pubbarūpattaṃ, kuṇḍaniyā apaccaṃ koṇḍañño.

There, upon the elision of the vowel i, tavaggavaraṇānaṃ ye cavaggabayañā results in cavagga for tavagga when ya follows, and again, vaggalasehi te results in ya becoming the preceding form. Koṇḍañña is the descendant of Kuṇḍinī.

Trong trường hợp ivaṇṇalopa (lược bỏ nguyên âm i), theo quy tắc ‘tavaggavaraṇānaṃ ye cavaggabayañā’ (khi ‘ya’ theo sau, các chữ thuộc nhóm ta biến thành các chữ thuộc nhóm ca, ba, ya, ña), nhóm ta trở thành nhóm ca. Lại nữa, theo quy tắc ‘vaggalasehi te’ (từ va, ga, la, sa, ta), ya trở thành hình thức trước. Con cháu của Kuṇḍanī là Koṇḍañña.

2917

437. Uvaṇṇassāvaṅa sare^* .

437. avaṅa for the u vowel before a vowel.

437. Nguyên âm u thành ava khi có nguyên âm theo sau^*.

2918

Sare pare uvaṇṇassa avaṅa hotīti uvaṇṇassa avattaṃ.

Before a vowel, the u vowel becomes avaṅa, meaning the u vowel becomes ava.

Khi có nguyên âm theo sau, nguyên âm u trở thành ava, tức là u biến thành ava.

‘Tavaggavaraṇāna…’nti suttena vassa battaṃ, puna ‘vaggalasehi te’ti suttena yassa pubbarūpattaṃ, bhātuno apaccaṃ bhātabyo.

By the rule Tavaggavaraṇāna..., va becomes ba, and again by the rule Vaggalasehi te, ya becomes the preceding form. Bhātabyo is the descendant of bhātu.

Theo kinh ‘Tavaggavaraṇāna…’ va trở thành ba, lại nữa theo kinh ‘vaggalasehi te’ ya trở thành hình thức trước. Con cháu của bhātu là bhātabyo.

2919

438. Ā ṇi^* .

438. ṇi for ā.

438. Ā ṇi^*.

2920

Rassā’kārantato apaccatthe ṇānubandho rassi’paccayo hoti vā.

Optionally, the ṇā suffix, which is rassi when denoting a descendant, comes after a short a-ending word.

Từ một từ có nguyên âm a ngắn kết thúc, trong ý nghĩa con cháu, ṇi là một tiếp vĩ ngữ tùy chọn.

2921

Dakkhassa apaccaṃ dakkhi.

Dakkhi is the descendant of Dakkha.

Con cháu của Dakkhā là Dakkhi.

Evaṃ doṇi, vāsavi, sakyaputti, nāṭaputti, dāsaputti, dāruno apaccaṃ dāravi^* , varuṇassa apaccaṃ vāruṇi.

Thus (are formed) doṇi, vāsavi, sakyaputti, nāṭaputti, dāsaputti; the offspring of dāru is dāravi , the offspring of varuṇa is vāruṇi.

Tương tự: Doṇi, Vāsavi, Sakyaputti, Nāṭaputti, Dāsaputti. Con cháu của Dāru là Dāravi^*, con cháu của Varuṇa là Vāruṇi.

Evaṃ kaṇḍi, bāladevi, pāvaki, jinadattassa apaccaṃ jenadatti, suddhodani, anuruddhi iccādi.

Thus (are formed) kaṇḍi, bāladevi, pāvaki; the offspring of jinadatta is jenadatti, suddhodani, anuruddhi, and so on.

Tương tự: Kaṇḍi, Bāladevi, Pāvaki, con cháu của Jinadatta là Jenadatti, Suddhodani, Anuruddhi, v.v.

2922

439. Rājato ño jātiyaṃ^* .

439. The affix ña (ño) comes after rāja (king) in the sense of lineage.

439. Từ rāja, ño trong ý nghĩa dòng dõi^*.

2923

Jātiyaṃ gamyamānāyaṃ rājasaddamhā apaccatthe ñapaccayo hoti vā.

When lineage is implied, the affix ña (ño) is optionally applied after the word rāja in the sense of offspring.

Khi ý nghĩa dòng dõi được biểu thị, từ rāja tùy chọn có tiếp vĩ ngữ ña trong ý nghĩa con cháu.

2924

Rañño apaccaṃ rājañño, rājakulassa puttoti attho.

The offspring of a king is rājañña, meaning a son of the royal family.

Con cháu của vua là Rājañña, có nghĩa là con của dòng dõi vua.

2925

Jātiyanti kiṃ?

What if "lineage" is not meant?

‘Trong ý nghĩa dòng dõi’ là gì?

Rājaputto.

Rājaputta (prince).

Rājaputto (con của vua).

2926

440. Khattā yiyā^* .

440. The affixes ya and iya come after khattā (khattiya).

440. Từ khattā, ya và iya^*.

2927

Jātiyaṃ gamyamānāyaṃ khattasaddamhā apaccatthe ya, iyapaccayā honti.

When lineage is implied, the affixes ya and iya are applied after the word khatta in the sense of offspring.

Khi ý nghĩa dòng dõi được biểu thị, từ khattā có các tiếp vĩ ngữ ya và iya trong ý nghĩa con cháu.

2928

Khattakulassa apaccaṃ khatyo, khattiyo.

The offspring of the Khattiya clan is khatya, khattiya.

Con cháu của dòng dõi Khattā là Khatyo, Khattiyo.

2929

Jātiyantveva?

What if "lineage" is not meant?

Chỉ trong ý nghĩa dòng dõi thôi sao?

Khatti.

2930

441. Manuto ssasaṇa^* .

441. The affixes ssa and saṇa come after Manu.

441. Từ Manu, ssa và saṇa^*.

2931

Jātiyaṃ gamyamānāyaṃ manusaddamhā apaccatthe ssa, saṇapaccayā honti.

When lineage is implied, the affixes ssa and saṇa are applied after the word manu in the sense of offspring.

Khi ý nghĩa dòng dõi được biểu thị, từ manu có các tiếp vĩ ngữ ssa và saṇa trong ý nghĩa con cháu.

2932

Manuno apaccaṃ manusso, mānuso, manu nāma kappe ādikhattiyo mahāsammatarājā, itthiyaṃ manussī, mānusī,

The offspring of Manu is manussa, mānusa. Manu is the first Khattiya, King Mahāsammata, in the kappa (world-period); in the feminine, manussī, mānusī.

Con cháu của Manu là Manussa, Mānusa. Manu là vị vua đầu tiên của dòng dõi khattiya, Mahāsammata, trong kiếp này. Đối với nữ thì là Manussī, Mānusī.

2933

Jātiyantveva?

What if "lineage" is not meant?

Chỉ trong ý nghĩa dòng dõi thôi sao?

Māṇavo.

Māṇava.

Māṇavo.

2934

442. Janapadanāmasmā janakhattiyā raññe ca ṇo^* .

442. The affix ṇa comes after the name of a country when referring to people of a country or Khattiyas, or a king.

442. Từ tên janapada, từ khattiya của janapada, và từ rājā, thì có ṇo^*.

2935

Janavācinā ca khattiyavācinā ca janapadanāmamhā raññe ca apacce ca ṇo hoti.

The affix ṇa comes after the name of a country (janapada-nāma) referring to its people (janavācin), and when referring to a Khattiya (khattiyavācin), and in the sense of a king (raññe), and in the sense of offspring (apacce).

Từ một tên janapada biểu thị dân chúng và từ một tên janapada biểu thị khattiya, cũng như từ rāja, thì có tiếp vĩ ngữ ṇo trong ý nghĩa con cháu.

2936

Pañcālānaṃ janānaṃ rājā pañcālo, pañcālassa khattiyassa apaccaṃ pañcālo.

The king of the people of Pañcāla is Pañcāla; the offspring of the Khattiya of Pañcāla is Pañcāla.

Vua của dân Pañcāla là Pañcālo. Con cháu của khattiya Pañcāla là Pañcālo.

Evaṃ kosalo, māgadho, okkāko^* .

Similarly, Kosala, Māgadha, Okkāka.

Tương tự: Kosalo, Māgadho, Okkāko^*.

2937

Janapadanāmasmāti kiṃ?

What if "the name of a country" is not meant?

‘Từ tên janapada’ là gì?

Dasaratharañño putto dāsarathi^* .

The son of King Dasaratha is Dāsarathi.

Con của vua Dasaratha là Dāsarathi^*.

2938

Janakhattiyāti kiṃ?

What if "people of a country or Khattiyas" is not meant?

‘Khattiya của janapada’ là gì?

Pañcālassa brāhmaṇassa apaccaṃ pañcāli.

The offspring of the brahmin of Pañcāla is Pañcāli.

Con cháu của Bà-la-môn Pañcāla là Pañcāli.

2939

443. Ṇya kurusivīhi^* .

443. The affix ṇya comes after Kuru and Sivi.

443. Ṇya từ Kuru và Sivi^*.

2940

Kuru, sivisaddehi apacce raññe ca ṇyo hoti.

The affix ṇya comes after the words Kuru and Sivi in the sense of offspring and king.

Từ các từ Kuru và Sivi, có tiếp vĩ ngữ ṇya trong ý nghĩa con cháu và vua.

2941

Kururañño apaccaṃ korabyo^* , kururaṭṭhavāsīnaṃ rājā korabyo, korabbo, pubbarūpattaṃ, sivirañño apaccaṃ sebyo, siviraṭṭhavāsīnaṃ rājā sebyo.

The offspring of King Kuru is Korabya, the king of the inhabitants of Kururaṭṭha is Korabya, or Korabba, (due to) assimilation of the initial syllable; the offspring of King Sivi is Sebya, the king of the inhabitants of Siviraṭṭha is Sebya.

Con cháu của vua Kuru là Korabyo^*. Vua của những người sống ở xứ Kuru là Korabyo, Korabbo (hình thức trước). Con cháu của vua Sivi là Sebyo. Vua của những người sống ở xứ Sivi là Sebyo.

2942

Apaccarāsi niṭṭhito.

The chapter on Offspring (Apaccarasi) is concluded.

Phần Apaccā (Con cháu) đã hoàn tất.

2943

Anekattharāsi

The Chapter on Various Meanings (Anekattharāsi)

Phần Anekattha (Nhiều ý nghĩa)

2944

444. Ṇa rāgā tena rattaṃ^* .

444. The affix ṇa comes after rāga (dye) in the sense of "dyed with that".

444. Ṇa từ rāga trong ý nghĩa ‘được nhuộm bởi đó’^*.

2945

Rajjanti vatthaṃ etenāti rāgo, rajanavatthu, rāgavācimhā tena rattanti atthe ṇo hoti.

Rāga means that with which a cloth is dyed, i.e., dyeing material; the affix ṇa comes after a word signifying rāga in the sense of "dyed with that".

Rāgo là thứ mà vải được nhuộm bằng nó, tức là chất nhuộm. Từ một từ biểu thị rāga, có tiếp vĩ ngữ ṇo trong ý nghĩa ‘được nhuộm bởi đó’.

2946

Kasāvena rattaṃ vatthaṃ kāsāvaṃ^* , kāsāyaṃ vā.

A cloth dyed with kasāva is kāsāva, or kāsāya.

Vải được nhuộm bằng màu vàng nghệ là Kāsāvaṃ^*, hoặc Kāsāyaṃ.

Evaṃ kosumbhaṃ, haliddiyā rattaṃ hāliddaṃ, pāṭaṅgena rattaṃ pāṭaṅgaṃ, mañjiṭṭhaṃ, kuṅkumaṃ iccādi.

Similarly, kosumbhaṃ (dyed with kusumbha), hāliddaṃ (dyed with turmeric), pāṭaṅgaṃ (dyed with pāṭaṅga), mañjiṭṭhaṃ (dyed with mañjiṭṭha), kuṅkumaṃ (dyed with saffron), and so on.

Tương tự: Kosumbhaṃ. Được nhuộm bằng nghệ là Hāliddaṃ. Được nhuộm bằng pāṭaṅga là Pāṭaṅgaṃ. Mañjiṭṭhaṃ, Kuṅkumaṃ, v.v.

2947

‘‘Nīlaṃ vatthaṃ, pītaṃ vattha’’ntiādīsu pana nīla, pītādisaddā guṇasaddattā paccayena vinā guṇanissayaṃ dabbaṃ vadanti.

In (expressions like) "nīlaṃ vatthaṃ" (blue cloth), "pītaṃ vatthaṃ" (yellow cloth), and so on, the words nīla, pīta, etc., being words denoting qualities (guṇasadda), refer to the substance endowed with the quality without the need for an affix.

Tuy nhiên, trong các trường hợp như ‘‘Nīlaṃ vatthaṃ, Pītaṃ vatthaṃ’’ (vải xanh, vải vàng), các từ Nīla, Pīta, v.v., vì là các từ chỉ phẩm chất, chúng biểu thị vật chất dựa trên phẩm chất mà không cần tiếp vĩ ngữ.

Evaṃ sabbesu guṇasadda, jātisadda, nāmasaddesu.

This is the case for all words denoting qualities, classes, and names.

Tương tự trong tất cả các từ chỉ phẩm chất, từ chỉ loại, và từ chỉ tên.

2948

445. Nakkhatteninduyuttena kāle^* .

445. The affix ṇa comes in the sense of "time characterized by a constellation connected with the moon".

445. Trong thời gian được đánh dấu bởi chòm sao có mặt trăng^*.

2949

Induyuttena nakkhattena lakkhite kāle tannakkhattavācīhi ṇo hoti.

In the sense of time characterized by a constellation connected with the moon, the affix ṇa comes after words denoting that constellation.

Trong thời gian được đánh dấu bởi chòm sao có mặt trăng, có tiếp vĩ ngữ ṇo từ các từ chỉ chòm sao đó.

2950

Puṇṇacandayuttena phussanakkhattena lakkhitā phussā, ratti, phusso, aho.

The night characterized by the Phussa constellation connected with the full moon is Phussā (ratti), the day is Phusso (aho).

Phussā là thời gian được đánh dấu bởi chòm sao Phussa có trăng tròn. Ratti (đêm Phussa), Phusso (ngày Phussa).

Evaṃ māgho iccādi.

Similarly, Māgha, and so on.

Tương tự: Māgho, v.v.

2951

Nakkhattenāti kiṃ?

What if "by a constellation" is not meant?

‘Bởi chòm sao’ là gì?

Garugahena lakkhitā ratti.

A night characterized by the planet Guru.

Đêm được đánh dấu bởi hành tinh Guru.

2952

Induyuttenāti kiṃ?

What if "connected with the moon" is not meant?

‘Có mặt trăng’ là gì?

Phussena lakkhito muhutto.

A moment characterized by Phussa.

Khoảnh khắc được đánh dấu bởi Phussa.

2953

Kāleti kiṃ?

What if "time" is not meant?

‘Trong thời gian’ là gì?

Phussena lakkhitā atthasiddhi.

Attainment of success characterized by Phussa.

Thành tựu mục đích được đánh dấu bởi Phussa.

2954

446. Sāssa devatā puṇṇamāsī^* .

446. In the sense of "that is his deity" or "that is his full moon day".

446. Đó là vị thần của nó, đó là ngày trăng tròn của nó^*.

2955

Sā assa devatā, sā assa puṇṇamāsīti atthe paṭhamantā ṇo hoti.

In the sense of "that is his deity" or "that is his full moon day", the affix ṇa comes after a word in the first case.

Trong ý nghĩa ‘đó là vị thần của nó’, ‘đó là ngày trăng tròn của nó’, có tiếp vĩ ngữ ṇo từ từ ở cách một.

2956

Buddho assa devatāti buddho, yo buddhaṃ attano ārakkhadevataṃ viya garuṃ katvā vicarati, nirantaraṃ vā ‘‘buddho buddho’’ti vācaṃ nicchāreti, tassetaṃ nāmaṃ.

"Buddha is his deity" (results in) Buddho. One who reveres the Buddha as his guardian deity and constantly utters "Buddho, Buddho" has this name.

‘Đức Phật là vị thần của nó’ thì là Buddho. Người nào tôn kính Đức Phật như vị thần hộ mệnh của mình, hoặc liên tục niệm ‘‘Buddho Buddho’’, thì đó là tên của người đó.

Sugato assa devatāti sogato, mahindadevo assa devatāti māhindo.

"Sugata is his deity" (results in) Sogato. "Mahindadeva is his deity" (results in) Māhindo.

‘Sugata là vị thần của nó’ thì là Sogato. ‘Thần Mahinda là vị thần của nó’ thì là Māhindo.

Evaṃ yāmo, somo, vāruṇo.

Similarly, Yāmo, Somo, Vāruṇo.

Tương tự: Yāmo, Somo, Vāruṇo.

2957

Phussī assa puṇṇamāsīti phusso, māso.

"Phussī is his full moon day" (results in) Phusso (māso).

‘Phussī là ngày trăng tròn của nó’ thì là Phusso, Māso (tháng).

Evaṃ māgho, phagguno, citto, vesākho, jeṭṭhamūlo, āsaḷho, sāvaṇo, poṭṭhapādo, assayujo, kattiko, māgasiro.

Similarly, Māgho, Phagguno, Citto, Vesākho, Jeṭṭhamūlo, Āsaḷho, Sāvaṇo, Poṭṭhapādo, Assa yujo, Kattiko, Māgasiro.

Tương tự: Māgho, Phagguno, Citto, Vesākho, Jeṭṭhamūlo, Āsaḷho, Sāvaṇo, Poṭṭhapādo, Assayujo, Kattiko, Māgasiro.

2958

Puṇṇamāsīti kiṃ?

What if "full moon day" is not meant?

‘Ngày trăng tròn’ là gì?

Phussī assa pañcamī tithī.

Phussī is his fifth tithi (lunar day).

‘Phussī là ngày thứ năm của nó’.

2959

447. Tamadhīte taṃ jānāti kaṇikā ca^* .

447. The affixes ṇa, ka, and ṇika come in the sense of "studies that" or "knows that".

447. Người học đó, người biết đó, và kaṇikā^*.

2960

Etesu atthesu dutiyantā ṇo ca ko ca ṇiko cāti ete paccayā honti.

In these senses, the affixes ṇa, ka, and ṇika come after a word in the second case.

Trong các ý nghĩa này, từ ở cách hai có các tiếp vĩ ngữ ṇo, ko, và ṇiko.

2961

Ṇamhi – byākaraṇaṃ adhīte jānāti vā veyyākaraṇo^* .

With ṇa: One who studies or knows grammar (byākaraṇaṃ) is a veyyākaraṇo.

Với ṇa: Người học hoặc biết ngữ pháp là Veyyākaraṇo^*.

Pakkhe ‘‘veyyākaraṇiko, byañjanaṃ adhīte jānāti vā veyyañjaniko’’ti imāni ṇikena sijjhanti.

Optionally: "veyyākaraṇiko" (grammarian), "veyañjaniko" (one who studies or knows phonetics/orthography) are formed with ṇika.

Trong các trường hợp khác: ‘‘Veyyākaraṇiko (người học hoặc biết ngữ pháp), Veyyañjaniko (người học hoặc biết chữ cái)’’ thì những từ này được hình thành với ṇika.

2962

Kamhi-chandaṃ adhīte jānāti vā chando.

With ka: One who studies or knows metrics (chandaṃ) is a chando.

Với ka: Người học hoặc biết thi luật là Chando.

Evaṃ padako^* , nāmako.

Similarly, padako (one who studies words), nāmako (one who studies names).

Tương tự: Padako^*, Nāmako.

2963

Ṇikamhi-vinayaṃ adhīte jānāti vā venayiko, suttantiko, ābhidhammiko.

With ṇika: One who studies or knows Vinaya is a venayiko; Suttanta is a suttantiko; Abhidhamma is an ābhidhammiko.

Với ṇika: Người học hoặc biết Vinaya là Venayiko, Suttantiko, Ābhidhammiko.

2964

Ettha ca ‘veyyākaraṇo’ti pade viyyākaraṇaṃ adhīteti vākyaṃ, ‘veyañjaniko’ti pade viyañjanaṃ adhīteti.

Here, in the word 'veyyākaraṇo', the phrase is 'viyyākaraṇaṃ adhīteti'; in the word 'veyañjaniko', it is 'viyañjanaṃ adhīteti'.

Ở đây, trong từ ‘veyyākaraṇo’ có câu ‘học ngữ pháp’, trong từ ‘veyyañjaniko’ có câu ‘học chữ cái’.

Upari ‘dovāriko, sovaggika’nti padesupi ‘duvāre niyutto, suvaggāya saṃvattatī’ti vākyaṃ, atthaṃ kathentena pana duvāra, suvaggasaddānaṃ taddhitabhāve eva siddhattā dvāreti ca saggāyāti ca kathetabbo.

Further, in the words 'dovāriko, sovaggika', the phrases are 'duvāre niyutto' (appointed at the door) and 'suvaggāya saṃvattatī' (conducive to heaven). However, since these words are derived as taddhita (derivatives) from duvāra and suvaggā (svagga), it should be stated as 'dvāreti' and 'saggāyāti' when explaining the meaning.

Ở trên, trong các từ ‘dovāriko, sovaggika’, có câu ‘được bổ nhiệm ở cửa, dẫn đến thiên giới’. Tuy nhiên, khi giải thích ý nghĩa, vì các từ duvāra và suvaggā chỉ được hình thành trong trạng thái taddhita, nên phải giải thích là dvāra và saggāya.

2965

448. Tassa visaye dese^* .

448. The affix ṇa comes in the sense of "that is its domain or region".

448. Trong lãnh địa của nó, ở một quốc gia^*.

2966

Tassa desarūpe visaye chaṭṭhuntā ṇo hoti.

In the sense of "that is its region, in the form of a country", the affix ṇa comes after a word in the sixth case.

Trong lãnh địa có hình thức quốc gia của nó, từ ở cách sáu có tiếp vĩ ngữ ṇo.

2967

Thūyamigā vasātino nāma, vasātīnaṃ visayo deso vāsāto.

The Vasāti deer, the domain of the Vasātis is Vāsāta.

Những con thú Thūyamiga được gọi là Vasāti. Lãnh địa của Vasāti là Vāsāto.

Idha adesarūpattā ṇo na hoti, cakkhussa visayo rūpaṃ.

Here, since it is not a country, ṇa is not applied: the domain of the eye is rūpa (form).

Ở đây, vì không phải là hình thức quốc gia, nên không có ṇo. Lãnh địa của mắt là sắc.

2968

449. Nivāse tannāme^* .

449. The affix ṇa comes in the sense of "dwelling place, named after that".

449. Trong nơi cư trú, với tên đó^*.

2969

Tannāmabhūte nivāse chaṭṭhyantā ṇo hoti.

In the sense of a dwelling place named after that, the affix ṇa comes after a word in the sixth case.

Trong nơi cư trú có tên đó, từ ở cách sáu có tiếp vĩ ngữ ṇo.

2970

Sivīnaṃ nivāso deso sebyo.

The dwelling place of the Sivis is Sebya (country).

Nơi cư trú của Sivi là Sebyo.

Vasaṃ adenti bhakkhantīti vasādā, byagghā sīhā vā, vasādānaṃ nivāso deso vāsādo.

Vasādā are those who devour fat, i.e., tigers or lions; the dwelling place of the Vasādās is Vāsāda.

Những kẻ ăn thịt là Vasādā, tức là hổ hoặc sư tử. Nơi cư trú của Vasādā là Vāsādo.

2971

450. Anubhave^* .

450. In the sense of "proximity".

450. Anubhave^* .

2972

Samīpe bhavaṃ anubhavaṃ, ‘‘adūrabhave’’tipi pāṭho, tannāme anubhave dese chaṭṭhyantā ṇo hoti.

Anubhavaṃ means existing nearby; also read as "adūrabhave" (in something not far). In the sense of proximity, named after that, the affix ṇa comes after a word in the sixth case.

"Anubhava" là cái có ở gần, cũng có bản đọc là "adūrabhave" (không xa). Trong trường hợp đó, ở trạng thái "anubhava" (gần gũi), hậu tố ṇo được thêm vào từ ở cách sở hữu.

2973

Vidisāya anubhavaṃ vedisaṃ, nagaraṃ, udumbarassa anubhavaṃ odumbaraṃ, vimānaṃ.

The proximity of Vidisa is Vedisa (city); the proximity of Udumbara is Odumbara (mansion).

Cái ở gần Vidisa là Vedisa, một thành phố. Cái ở gần cây sung (udumbara) là Odumbara, một lâu đài.

2974

451. Tena nibbatte^* .

451. In the sense of "produced by that".

451. Tena nibbatte^* .

2975

Tannāme tena nibbatte dese tatiyantā ṇo hoti.

In the sense of a place produced by that and named after that, the affix ṇa comes after a word in the third case.

Trong trường hợp đó, ở trạng thái "được tạo ra bởi cái đó", hậu tố ṇo được thêm vào từ ở cách công cụ.

2976

Kusambena nāma isinā nibbattā kosambī, itthiyaṃ ī, nagarī.

Kosambī (city) was produced by the sage named Kusamba; in the feminine, ī, (making it) nagarī (city).

Kosambī được tạo ra bởi vị ẩn sĩ tên Kusamba, với giống cái là ī, một thành phố.

Evaṃ kākandī, mākandī, sahassena dhanena nibbattā sāhassī, parikhā, ayañca tatiyā hetumhi kattari karaṇe ca yathāyogaṃ yujjati.

Similarly, Kāakandī, Māakandī; Sāhassī (ditch) was produced by a thousand (dhanena, wealth). This third case (tatiyā) is appropriately used in the sense of cause or agent/instrument.

Tương tự, Kākaṇḍī, Mākaṇḍī. Sāhassī, một con hào, được tạo ra bởi một ngàn (sahassa) tài sản. Và cách công cụ này được áp dụng tùy theo trường hợp ở nghĩa nguyên nhân, chủ ngữ và công cụ.

2977

452. Tamidhatthi^* .

452. Tamidhatthi .

452. Tamidhatthi^* .

2978

Taṃ idha atthīti atthe tannāme dese paṭhamantā ṇo hoti.

In the sense of ‘that is here,’ the suffix ṇo is added to a word ending in the nominative case when referring to a place by that name.

Trong ý nghĩa "cái đó có ở đây", ở trạng thái đó, hậu tố ṇo được thêm vào từ ở cách chủ cách.

2979

Udumbarā asmiṃ dese santīti odumbaro, badarā asmiṃ dese santīti bādaro.

If fig trees are in this place, it is odumbara; if jujube trees are in this place, it is bādara.

Odumbaro là nơi có nhiều cây sung (udumbara). Bādaro là nơi có nhiều cây táo ta (badara).

Evaṃ pabbajo.

Similarly, pabbaja.

Tương tự, Pabbajo.

2980

453. Tatra bhave^* .

453. Tatra bhave .

453. Tatra bhave^* .

2981

Tatra bhavatthe sattamyantā ṇo hoti.

In the sense of ‘existing there,’ the suffix ṇo is added to a word ending in the locative case.

Trong ý nghĩa "cái có ở đó", hậu tố ṇo được thêm vào từ ở cách vị trí.

2982

Udake bhavo odako, maccho, urasi bhavo oraso, putto, sāgamo.

That which exists in water is odaka, (like) a fish; that which exists in the breast is orasa, (like) a son, with the insertion of sa.

Odako là cái có trong nước, một con cá. Oraso là cái có trong ngực, một người con trai, với sự thêm chữ sā.

Nagare bhavo nāgaro.

That which exists in a city is nāgara.

Nāgaro là cái có trong thành phố.

Evaṃ jānapado, māgadho, kapilavatthumhi bhavo kāpilavatthavo, ‘uvaṇṇassāvaṅa…’ti ussa avattaṃ.

Similarly, jānapada, māgadha; that which exists in Kapilavatthu is kāpilavatthava; as in ‘uvaṇṇassāvaṅa…’ the u becomes ava.

Tương tự, Jānapado, Māgadho. Kāpilavatthavo là cái có ở Kapilavatthu, với sự biến đổi u thành ava theo quy tắc ‘uvaṇṇassāvaṅa…’.

Kosambiyaṃ bhavo kosambo, mitte bhavā mettā, pure bhavā porī^* , vācā, manasmiṃ bhavo mānaso.

That which exists in Kosambi is kosamba; that which exists in a friend is mettā; that which exists in a city is porī (speech); that which exists in the mind is mānasa.

Kosambo là cái có ở Kosambī. Mettā là cái có trong bạn bè (mitte). Porī^* là cái có trong thành phố (pure), một lời nói. Mānaso là cái có trong tâm (manasmiṃ).

Ettha pana –

However, here –

Tuy nhiên, ở đây –

2983

454. Manādīnaṃ saka^* .

454. Manādīnaṃ saka .

454. Manādīnaṃ saka^* .

2984

Ṇānubandhe paccaye pare manādīnaṃ ante sāgamo hotīti sabbattha manogaṇādīnaṃ ante sāgamo.

When a suffix beginning with ṇa is present, sa is inserted at the end of manādi words; thus, sa is inserted at the end of all manogaṇādi words.

Khi hậu tố có ṇ theo sau, chữ sā được thêm vào cuối các từ bắt đầu bằng "mana" (manādi) ở mọi nơi, tức là vào cuối các từ thuộc nhóm "manogaṇa".

2985

Mānaso, rāgo, mānasā, taṇhā, mānasaṃ, sukhaṃ.

Mānasa (mind), rāga (passion); mānasā (mental), taṇhā (craving); mānasaṃ (mental), sukhaṃ (happiness).

Mānaso, sự tham ái (rāgo). Mānasā, sự tham ái (taṇhā). Mānasaṃ, hạnh phúc (sukhaṃ).

Evaṃ cetaso, cetasā, cetasaṃ.

Similarly, cetasā (mental), cetasā (mental), cetasaṃ (mental).

Tương tự, Cetaso, Cetasā, Cetasaṃ.

Kvaci mano eva mānasaṃ, ceto eva cetasotipi yujjati.

In some cases, mano itself is mānasa, and ceto itself is cetasa is also appropriate.

Đôi khi, "mano" cũng được dùng là "mānasaṃ", và "ceto" là "cetaso".

2986

455. Ajjādīhi tano^* .

455. Ajjādīhi tano .

455. Ajjādīhi tano^* .

2987

Tatra bhavoti atthe ajjādīhi tano hoti.

In the sense of ‘existing there,’ tano is added to ajjādi words.

Trong ý nghĩa "cái có ở đó", hậu tố tano được thêm vào các từ bắt đầu bằng "ajja" (ajjādi).

2988

Ajja bhavo ajjatano, attho, ajjattanī, vibhatti, dvittaṃ, ajjatanaṃ, hitaṃ, sve bhavo svātano, mahāvuttinā essa āttaṃ.

That which exists today is ajjatana, meaning; ajjatanī, (like) a tense; dvittaṃ, (like) doubling; ajjatanaṃ, (like) beneficial; that which exists tomorrow is svātana, with the a of essa becoming ā due to mahāvutti.

Ajjatano là cái có trong ngày hôm nay (ajja), một ý nghĩa (attho). Ajjatanī, một biến cách, một cặp đôi (dvittaṃ). Ajjatanaṃ, một lợi ích (hitaṃ). Svātano là cái có vào ngày mai (sve), với sự biến đổi essa thành āttaṃ theo quy tắc của Mahāvutti.

Hiyyo bhavo hiyyattano, hiyyattano, hiyyattanaṃ, ossa attaṃ dvittañca.

That which existed yesterday is hiyattana, hiyattana, hiyattanaṃ, with the o becoming a and doubling.

Hiyyattano là cái có vào ngày hôm qua (hiyyo), Hiyyattano, Hiyyattanaṃ, với sự biến đổi o thành attaṃ và sự lặp đôi.

2989

456. Purāto ṇo ca^* .

456. Purāto ṇo ca .

456. Purāto ṇo ca^* .

2990

Tatra bhavoti atthe purāsaddamhā ṇo ca tano ca honti.

In the sense of ‘existing there,’ ṇo and tano are added to the word purā.

Trong ý nghĩa "cái có ở đó", hậu tố ṇo và tano được thêm vào từ "purā".

2991

Pure bhavo purāṇo, idha ṇo anubandho na hoti, porāṇo vā, purātano.

That which existed in the past is purāṇa; here, ṇo is not a linking sound, or porāṇa, or purātana.

Purāṇo là cái có từ trước (pure), ở đây ṇo không phải là hậu tố. Hoặc Porāṇo, Purātano.

2992

457. Amātvacco^* .

457. Amātvacco .

457. Amātvacco^* .

2993

Amāsaddamhā bhavatthe acco hoti.

From the word amā, in the sense of existing, acco is added.

Hậu tố acco được thêm vào từ "amā" trong ý nghĩa "có".

‘Amā’ti sahatthavācī.

‘Amā’ refers to one’s own hand.

"Amā" có nghĩa là "cùng với".

2994

Rājakiccesu raññā saha bhavatīti amacco^* .

One who is with the king in royal duties is amacco.

Amacco^* là người cùng với vua trong các công việc của vua.

2995

458. Majjhādīhimo^* .

458. Majjhādīhimo .

458. Majjhādīhimo^* .

2996

Majjhādīhi bhavatthe imo hoti.

From majjhādi words, in the sense of existing, imo is added.

Hậu tố imo được thêm vào các từ bắt đầu bằng "majjha" (majjhādi) trong ý nghĩa "có".

2997

Majjhe bhavo majjhimo.

That which exists in the middle is majjhima.

Majjhimo là cái có ở giữa (majjhe).

Evaṃ antimo, heṭṭhimo, uparimo, orimo, pacchimo, abbhantarimo, paccantimo, puratthimo.

Similarly, antima, heṭṭhima, uparima, orima, pacchima, abbhantarima, paccantima, puratthima.

Tương tự, Antimo, Heṭṭhimo, Uparimo, Orimo, Pacchimo, Abbhantarimo, Paccantimo, Puratthimo.

2998

459. Kaṇa ṇeyya ṇeyyaka yiyā^* .

459. Kaṇa ṇeyya ṇeyyaka yiyā .

459. Kaṇa ṇeyya ṇeyyaka yiyā^* .

2999

Bhavatthe sattamyantā ete pañca paccayā honti.

In the sense of existing, these five suffixes are added to words ending in the locative case.

Năm hậu tố này được thêm vào từ ở cách vị trí trong ý nghĩa "có".

3000

Kaṇa-kusinārāyaṃ bhavo kosinārako, magadhesu bhavo māgadhako, āraññako, vihāro.

Kaṇa – That which exists in Kusinārā is kosināraka; that which exists in Magadha is māgadhaka; āraññaka (forest-dweller, or monastery).

Kaṇa – Kosinārako là cái có ở Kusinārā. Māgadhako là cái có ở Magadha. Āraññako, một tu viện (vihāro).

3001

Ṇeyya-gaṅgāyaṃ bhavo gaṅgeyyo, pabbateyyo, vane bhavo vāneyyo.

Ṇeyya – That which exists in the Ganges is gaṅgeyyo; pabbateyyo (mountain-dweller); that which exists in the forest is vāneyyo.

Ṇeyya – Gaṅgeyyo là cái có ở sông Gaṅgā. Pabbateyyo. Vāneyyo là cái có ở rừng (vane).

3002

Ṇeyyaka-kosaleyyako, bārāṇaseyyako, campeyyako, mithileyyako, idha na vuddhi.

Ṇeyyaka – kosaleyyako, bārāṇaseyyako, campeyyako, mithileyyako; here, there is no vowel lengthening.

Ṇeyyaka – Kosaleyyako, Bārāṇaseyyako, Campeyyako, Mithileyyako. Ở đây không có sự tăng trưởng nguyên âm.

3003

Ya-gāme bhavo gammo, dive bhavo dibbo,

Ya – That which exists in a village is gamma; that which exists in the sky is dibba.

Ya – Gammo là cái có ở làng (gāme). Dibbo là cái có ở trời (dive).

3004

Iya-gāmiyo, gāmiko, yassa kattaṃ, udare bhavo odariyo, odariko, dive bhavo diviyo, pañcāliyo, bodhipakkhiyo, lokiyo.

Iya – gāmiyo, gāmiko (villager), with the ya being doubled; that which exists in the belly is odariya, odarika; that which exists in the sky is diviya; pañcāliya; bodhipakkhiya; lokiya.

Iya – Gāmiyo, Gāmiko, với sự biến đổi y thành ka. Odariyo, Odariko là cái có ở bụng (udare). Diviyo là cái có ở trời (dive). Pañcāliyo, Bodhipakkhiyo, Lokiyo.

3005

460. Ṇiko^* .

460. Ṇiko .

460. Ṇiko^* .

3006

Bhavatthe sattamyantā ṇiko hoti.

In the sense of existing, ṇiko is added to words ending in the locative case.

Hậu tố ṇiko được thêm vào từ ở cách vị trí trong ý nghĩa "có".

3007

Sāradiko, divaso, sāradikā, ratti, sāradikaṃ, pupphaṃ.

Sāradika day (of autumn); sāradikā night (of autumn); sāradikaṃ flower (of autumn).

Sāradiko, một ngày (divaso). Sāradikā, một đêm (ratti). Sāradikaṃ, một bông hoa (pupphaṃ).

Bhavasaddena cettha aññepi atthe upalakkheti, pabbatato pakkhandā nadī pabbateyyā, kimīnaṃ kose jātaṃ koseyyaṃ, vatthaṃ.

By the word ‘existing’ here, other meanings are also indicated, such as a river descending from a mountain is pabbateyyā; cloth made from the cocoon of worms is koseyyaṃ.

Và với từ "bhava", các ý nghĩa khác cũng được bao gồm: Pabbateyyā là con sông chảy xuống từ núi (pabbata). Koseyyaṃ là cái được sinh ra trong kén của sâu bọ (kimīnaṃ kose), một loại vải.

Evaṃ siveyyaṃ, bārāṇaseyyaṃ.

Similarly, siveyyaṃ, bārāṇaseyyaṃ.

Tương tự, Siveyyaṃ, Bārāṇaseyyaṃ.

3008

461. Tamassa sippaṃ sīlaṃ paṇyaṃ paharaṇaṃ payojanaṃ^* .

461. Tamassa sippaṃ sīlaṃ paṇyaṃ paharaṇaṃ payojanaṃ .

461. Tamassa sippaṃ sīlaṃ paṇyaṃ paharaṇaṃ payojanaṃ^* .

3009

Tamassa sippaṃ, tamassa sīlaṃ, tamassa paṇyaṃ, tamassa paharaṇaṃ, tamassa payojananti atthesu paṭhamantā ṇiko hoti.

In the senses of ‘that is his craft,’ ‘that is his conduct,’ ‘that is his merchandise,’ ‘that is his weapon,’ ‘that is his purpose,’ ṇiko is added to words ending in the nominative case.

Hậu tố ṇiko được thêm vào từ ở cách chủ cách trong các ý nghĩa: "đó là nghề của người ấy", "đó là giới hạnh của người ấy", "đó là hàng hóa của người ấy", "đó là vũ khí của người ấy", "đó là mục đích của người ấy".

3010

Sippe – vīṇāvādanamassa sippaṃ veṇiko.

For 'craft' – playing the lute is his craft, veṇika.

Trong nghề nghiệp (sippe) – Veṇiko là người có nghề chơi đàn vīṇā.

Ettha ca vīṇāsaddena vīṇāvādanaṃ vuccati.

Here, the word vīṇā refers to playing the lute.

Và ở đây, từ "vīṇā" có nghĩa là "chơi đàn vīṇā".

Ekatthībhāvasāmatthiyañhetaṃ.

This is the ability of forming a single meaning.

Đây là khả năng hợp nhất ý nghĩa.

Evaṃ sabbattha.

Similarly, everywhere.

Tương tự ở mọi nơi.

Evaṃ modiṅgiko, pāṇaviko, vaṃsiko.

Similarly, modiṅgika, pāṇavika, vaṃsika.

Tương tự, Modiṅgiko, Pāṇaviko, Vaṃsiko.

3011

Sīle-paṃsukūladhāraṇaṃ assa sīlaṃ paṃsukūliko, paṃsukūlaṃ dhāretuṃ sīlamassāti vā paṃsukūliko.

For 'conduct' – wearing rag-robes is his conduct, paṃsukūlika, or one whose conduct is to wear rag-robes is paṃsukūlika.

Trong giới hạnh (sīle) – Paṃsukūliko là người có giới hạnh mặc y phấn tảo. Hoặc Paṃsukūliko là người có giới hạnh mặc y phấn tảo.

Sīlasaddena cettha vata, dhamma, sādhukārāpi gayhanti, paṃsukūlaṃ dhāreti sīlenāti paṃsukūlikotipi yujjati.

By the word 'conduct' here, vows, precepts, and reverence are also taken; it is also appropriate that one who wears rag-robes by way of conduct is paṃsukūlika.

Và ở đây, từ "sīla" cũng bao gồm các ý nghĩa như lời thệ nguyện (vata), pháp (dhamma), và sự tôn kính (sādhukārā). Paṃsukūliko cũng có nghĩa là người mặc y phấn tảo với giới hạnh.

Evaṃ tecīvariko, piṇḍaṃ piṇḍaṃ patatīti piṇḍapāto, piṇḍācārena laddhabhojanaṃ, piṇḍapātayāpanaṃ assa sīlanti piṇḍapātiko, piṇḍapātena yāpetuṃ sīlañca vatañca dhammo ca garukāro ca assāti piṇḍapātiko.

Similarly, tecīvarika; that which falls morsel by morsel is piṇḍapāta (almsfood); food obtained by alms-round; one whose conduct is to subsist on almsfood is piṇḍapātika, or one whose conduct, vow, precept, and reverence is to subsist on almsfood is piṇḍapātika.

Tương tự, Tecīvariko. Piṇḍapāto là sự đi khất thực (piṇḍaṃ piṇḍaṃ patatīti), thức ăn nhận được bằng cách khất thực. Piṇḍapātiko là người có giới hạnh duy trì cuộc sống bằng khất thực, hoặc Piṇḍapātiko là người có giới hạnh, lời thệ nguyện, pháp và sự tôn kính để duy trì cuộc sống bằng khất thực.

3012

‘Paṇya’nti vikkeyyavatthu vuccati, gandho paṇyaṃ assāti gandhiko.

‘Paṇya’ refers to merchandise for sale; fragrance is his merchandise, gandhika.

"Paṇya" có nghĩa là hàng hóa để bán. Gandhiko là người có hương liệu làm hàng hóa.

Evaṃ teliko, goḷiko.

Similarly, telika, goḷika.

Tương tự, Teliko, Goḷiko.

3013

Paharanti etenāti paharaṇaṃ, āvudhabhaṇḍaṃ, cāpo paharaṇamassāti cāpiko.

That by which one strikes is a paharaṇa (weapon); a bow is his weapon, cāpika.

"Paharaṇa" là vũ khí, cái dùng để đánh. Cāpiko là người có cung làm vũ khí.

Evaṃ tomariko, muggariko.

Similarly, tomarika, muggarika.

Tương tự, Tomariko, Muggariko.

3014

Payojanaṃ vuccati phalaṃ, upadhi payojanamassāti opadhikaṃ^* , puññaṃ, sataṃ payojanamassāti sātikaṃ.

Payojana refers to the result; attachments are his purpose, opadhika (merit); wealth is his purpose, sātika.

"Payojana" có nghĩa là kết quả, lợi ích. Opadhikaṃ^* là cái có sự chấp thủ (upadhi) làm mục đích, công đức (puññaṃ). Sātikaṃ là cái có một trăm (sataṃ) làm mục đích.

Evaṃ sāhassikaṃ^* .

Similarly, sāhassika.

Tương tự, Sāhassikaṃ^* .

3015

462. Taṃ hantārahati gacchatuñchati carati^* .

462. Taṃ hantārahati gacchatuñchati carati .

462. Taṃ hantārahati gacchatuñchati carati^* .

3016

Taṃ hanti, taṃ arahati, taṃ gacchati, taṃ uñchati, taṃ caratīti atthesu dutiyantā ṇiko hoti.

In the senses of ‘he kills that,’ ‘he is worthy of that,’ ‘he goes to that,’ ‘he gleans that,’ ‘he practices that,’ ṇiko is added to words ending in the accusative case.

Hậu tố ṇiko được thêm vào từ ở cách đối cách trong các ý nghĩa: "đánh cái đó", "xứng đáng với cái đó", "đi đến cái đó", "nhặt cái đó", "thực hành cái đó".

3017

Pakkhīhi pakkhino hantīti pakkhiko.

He kills birds with birds, pakkhika.

Pakkhiko là người giết chim (pakkhīhi pakkhino hantīti).

Evaṃ sākuṇiko^* , māyūriko, macchehi macche hanatīti macchiko.

Similarly, sākuṇika, māyūrika; he kills fish with fish, macchika.

Tương tự, Sākuṇiko^* , Māyūriko. Macchiko là người giết cá (macchehi macche hanatīti).

Evaṃ dhenuko, magehi mage hanatīti māgaviko, majjhe vāgamo.

Similarly, dhenuka; he kills deer with deer, māgavika, with the insertion of vā in the middle.

Tương tự, Dhenuko. Māgaviko là người giết hươu (magehi mage hanatīti), với sự thêm chữ vā ở giữa.

Evaṃ hāriṇiko, ‘hariṇo’ti mago eva.

Similarly, hāriṇika; ‘hariṇa’ means deer.

Tương tự, Hāriṇiko, "hariṇo" là con hươu.

Sūkariko, idha na vuddhi.

Sūkarika; here, there is no vowel lengthening.

Sūkariko, ở đây không có sự tăng trưởng nguyên âm.

3018

Sataṃ arahatīti sātikaṃ.

That which is worthy of a hundred is sātikaṃ.

Sātikaṃ là cái xứng đáng một trăm (sataṃ).

Evaṃ sāhassikaṃ.

Similarly, sāhassikaṃ.

Tương tự, Sāhassikaṃ.

3019

Paradāraṃ gacchatīti pāradāriko, paradāriko vā.

One who goes to another's wife is pāradārika, or paradārika.

Pāradāriko, hoặc Paradāriko là người đi đến vợ của người khác (paradāraṃ).

Evaṃ pathiko, maggiko.

Similarly, pathika, maggika.

Tương tự, Pathiko, Maggiko.

3020

Badare uñchati gavesatīti bādariko.

One who gleans or seeks jujube fruits is bādarika.

Bādariko là người nhặt (uñchati) hoặc tìm kiếm (gavesatīti) táo ta (badare).

Evaṃ āmalakiko.

Similarly, āmalakika.

Tương tự, Āmalakiko.

3021

Dhammaṃ caratīti dhammiko.

One who practices Dhamma is righteous (dhammika).

Người thực hành Dhamma là dhammiko.

Evaṃ adhammiko.

Similarly, unrighteous (adhammika).

Tương tự adhammiko.

3022

463. Tena kataṃ kītaṃ bandhaṃ abhisaṅkhataṃ saṃsaṭṭhaṃ hataṃ hanti jitaṃ jayati dibbati khaṇati tarati carati vahati jīvati^* .

463. Made by, bought by, bound by, prepared with, mixed with, struck by, strikes by, conquered by, conquers by, plays with, digs with, crosses by, travels by, carries by, lives by.

463. Tena kataṃ kītaṃ bandhaṃ abhisaṅkhataṃ saṃsaṭṭhaṃ hataṃ hanti jitaṃ jayati dibbati khaṇati tarati carati vahati jīvati^* .

3023

Tena kataṃ, tena kītaṃ…pe… tena jīvati iccatthesu tatiyantā ṇiko hoti.

In meanings such as "made by that," "bought by that," ... "lives by that," the ṇika suffix is appended to a word in the instrumental case.

Với các nghĩa “được làm bởi cái đó, được mua bởi cái đó…v.v… sống bởi cái đó”, tiếp vĩ ngữ ṇika được thêm vào từ ở cách ba.

3024

Kāyena kataṃ kāyikaṃ.

Made by the body is bodily (kāyika).

Được làm bằng thân là thuộc về thân.

Evaṃ vācasikaṃ, mānasikaṃ, vātena kato vātiko, ābādho.

Similarly, verbal (vācasika), mental (mānasika); caused by wind is windy (vātika), a disease.

Tương tự, thuộc về lời nói, thuộc về ý. Được làm bởi gió là thuộc về gió, bệnh tật.

3025

Satena mūlena kītaṃ bhaṇḍaṃ sātikaṃ.

Goods bought for a hundred (coins) are worth a hundred (sātika).

Hàng hóa được mua với giá một trăm là trị giá một trăm.

Evaṃ sāhassikaṃ.

Similarly, worth a thousand (sāhassika).

Tương tự, trị giá một ngàn.

3026

Varattāya yottāya bandhito vārattiko, ayasā bandhito āyasiko, sāgamo.

Bound by a leather thong or rope is of leather (vārattika); bound by iron is of iron (āyasika), including its usage.

Bị trói bằng dây thừng là thuộc về dây thừng. Bị trói bằng sắt là thuộc về sắt, một con ngựa.

Evaṃ pāsiko.

Similarly, of a snare (pāsika).

Tương tự, bị trói bằng dây thừng.

3027

Ghatena abhisaṅkhataṃ saṃsaṭṭhaṃ vā ghātikaṃ.

Prepared with or mixed with ghee is of ghee (ghātika).

Được chế biến hoặc trộn với bơ sữa là thuộc về bơ sữa.

Evaṃ goḷikaṃ, dādhikaṃ, māricikaṃ.

Similarly, of a ball (goḷika), of a tusk (dādhika), of pepper (māricika).

Tương tự, thuộc về viên, thuộc về ngà, thuộc về tiêu.

3028

Jālena hato jāliko, maccho.

A fish struck by a net is of the net (jālika).

Bị bắt bằng lưới là cá lưới.

3029

Jālena hantīti jāliko, jālakevaṭṭo.

One who strikes with a net is a fisherman (jālika).

Người bắt bằng lưới là người bắt cá bằng lưới, ngư dân.

Evaṃ bāḷisiko^* .

Similarly, a fisherman (bāḷisika).

Tương tự, người bắt cá bằng lưỡi câu.

3030

Akkhehi jitaṃ dhanaṃ akkhikaṃ.

Money won with dice is of dice (akkhika).

Tài sản giành được bằng xúc xắc là tài sản xúc xắc.

Evaṃ sālākikaṃ.

Similarly, of sticks (sālākika).

Tương tự, tài sản thẻ.

3031

Akkhehi jayati dibbatīti vā akkhiko.

Or one who conquers or plays with dice is a dice-player (akkhika).

Người thắng hoặc chơi bằng xúc xắc là người chơi xúc xắc.

3032

Khaṇittiyā khaṇatīti khāṇittiko.

One who digs with a digging-tool is a digger (khāṇittika).

Người đào bằng cuốc là người dùng cuốc.

Evaṃ kuddāliko, idha na vuddhi.

Similarly, a digger with a spade (kuddālika); here there is no lengthening.

Tương tự, người dùng cuốc. Ở đây không có sự tăng trưởng.

3033

Uḷumpena taratīti oḷumpiko, uḷumpiko vā.

One who crosses by a raft is a raftsman (oḷumpika) or (uḷumpika).

Người vượt qua bằng bè là người đi bè, hoặc người đi bè.

Evaṃ nāviko^* , gopucchiko.

Similarly, a boatman (nāvika), a cowherd (gopucchika).

Tương tự, người đi thuyền, người đi đuôi bò.

3034

Sakaṭena caratīti sākaṭiko.

One who travels by cart is a carter (sākaṭika).

Người đi bằng xe bò là người đi xe bò.

Evaṃ rathiko, yāniko, daṇḍiko,

Similarly, a charioteer (rathika), a driver (yānika), a staff-bearer (daṇḍika),

Tương tự, người đi xe, người đi xe, người cầm gậy,

3035

Khandhena vahatīti khandhiko.

One who carries on the shoulder is a shoulder-carrier (khandhika).

Người vác bằng vai là người vác vai.

Evaṃ aṃsiko, sīsiko, idha na vuddhi.

Similarly, a shoulder-carrier (aṃsika), a head-carrier (sīsika); here there is no lengthening.

Tương tự, người vác vai, người vác đầu. Ở đây không có sự tăng trưởng.

3036

Vetanena jīvatīti vetaniko.

One who lives by wages is a wage-earner (vetanika).

Người sống bằng tiền lương là người làm công ăn lương.

Evaṃ bhatiko, kasiko, kayiko, vikkayiko, bhatikādīsu na vuddhi.

Similarly, a hired worker (bhatika), a farmer (kasika), a buyer (kayika), a seller (vikkayika); in bhatikādīsu there is no lengthening.

Tương tự, người làm thuê, người nông dân, người mua, người bán. Trong các từ như người làm thuê, không có sự tăng trưởng.

3037

464. Tassa saṃvattati^* .

464. Conducive to that.

464. Dẫn đến điều đó.

3038

Tassa saṃvattatīti atthe catutthyantā ṇiko hoti.

In the meaning "conducive to that," the ṇika suffix is appended to a word in the dative case.

Trong ý nghĩa “dẫn đến điều đó”, hậu tố ṇika được thêm vào từ ở cách thứ tư.

3039

Puna bhavāya saṃvattatīti ponobbhaviko, punassa ottaṃ, bhassa dvittaṃ, ponobbhavikā^* , taṇhā, lokāya saṃvattatīti lokiko, suṭṭhu aggoti saggo, saggāya saṃvattatīti sovaggikaṃ^* , puññaṃ.

Conducive to rebirth is (ponobbhavika), "pono" for "puna", doubling of "bha"; ponobbhavikā taṇhā; conducive to the world is worldly (lokika); "suggo" is "very good," conducive to heaven is heavenly (sovaggika) merit.

Dẫn đến sự tái sinh là thuộc về tái sinh. Chữ ‘o’ của ‘puna’ được đổi thành ‘obba’, chữ ‘bha’ được nhân đôi. Ái dục dẫn đến tái sinh. Dẫn đến thế gian là thuộc về thế gian. Điều tốt đẹp là thiên giới. Dẫn đến thiên giới là công đức thuộc về thiên giới.

Evaṃ diṭṭhadhammikaṃ, samparāyikaṃ.

Similarly, pertaining to this life (diṭṭhadhammika), pertaining to the next life (samparāyika).

Tương tự, thuộc về hiện tại, thuộc về đời sau.

3040

465. Tato sambhūtamāgataṃ^* .

465. Born from that, come from that.

465. Phát sinh từ đó, đến từ đó.

3041

Tato sambhūtaṃ, tato āgataṃ iccatthesu pañcamyantā ṇiko hoti.

In meanings such as "born from that," "come from that," the ṇika suffix is appended to a word in the ablative case.

Trong ý nghĩa “phát sinh từ đó” và “đến từ đó”, hậu tố ṇika được thêm vào từ ở cách thứ năm.

3042

Mātito sambhūtaṃ āgataṃ vā mattikaṃ^* , dvittaṃ rasso ca.

Born from or come from the mother is maternal (mattika), with doubling and shortening.

Phát sinh hoặc đến từ mẹ là thuộc về mẹ. Chữ ‘t’ được nhân đôi và nguyên âm được rút ngắn.

Evaṃ pettikaṃ.

Similarly, paternal (pettika).

Tương tự, thuộc về cha.

Ṇya, ṇiyāpi dissanti, surabhito sambhūtaṃ sorabhyaṃ, thanato sambhūtaṃ thaññaṃ, pitito sambhūto pettiyo.

Also ṇya and ṇiya are seen: born from fragrance is fragrant (sorabhya); born from the breast is breast-milk (thañña); born from the father is paternal (pettiyo).

Các hậu tố ṇya và ṇiya cũng được thấy. Phát sinh từ mùi hương là thơm. Phát sinh từ vú là sữa mẹ. Phát sinh từ cha là thuộc về cha.

Evaṃ mattiyo.

Similarly, maternal (mattiyo).

Tương tự, thuộc về mẹ.

Ṇyamhi-macco.

In ṇya, macca.

Trong ṇya là người.

3043

466. Tattha vasati vidito bhatto niyutto^* .

466. Lives there, known there, served there, appointed there.

466. Cư trú ở đó, được biết đến, được nuôi dưỡng, được bổ nhiệm.

3044

Etesvatthesu sattamyantā ṇiko hoti.

In these meanings, the ṇika suffix is appended to a word in the locative case.

Trong những ý nghĩa này, hậu tố ṇika được thêm vào từ ở cách thứ bảy.

3045

Rukkhamūle vasatīti rukkhamūliko.

One who lives at the foot of a tree is a tree-root dweller (rukkhamūlika).

Người cư trú dưới gốc cây là người ở gốc cây.

Evaṃ āraññiko, sosāniko.

Similarly, forest-dweller (āraññika), cemetery-dweller (sosānika).

Tương tự, người ở rừng, người ở nghĩa địa.

3046

Ettha ca vasatīti sāmaññavacanepi tassīla, tabbata, taddhamma, tassādhukāritānaṃ vasena attho veditabbo taddhitapaccayānaṃ pasiddhatthadīpakattā.

And here, even in the general statement "lives there," the meaning should be understood in terms of its habit, observance, nature, or proficiency, because taddhita suffixes clarify specific meanings.

Ở đây, ngay cả trong ý nghĩa chung là “cư trú ở đó”, ý nghĩa cũng phải được hiểu theo nghĩa “có thói quen đó”, “có giới luật đó”, “có pháp đó”, “có khả năng làm điều đó”, vì các hậu tố taddhita làm sáng tỏ ý nghĩa đã được biết đến.

Na hi rukkhamūle muhuttamattaṃ vasanto rukkhamūlikoti voharīyati.

Indeed, one who lives for only a moment at the foot of a tree is not called a tree-root dweller.

Thật vậy, một người chỉ cư trú dưới gốc cây trong một khoảnh khắc không được gọi là người ở gốc cây.

3047

Loke vidito lokiko.

Known in the world is worldly (lokika).

Được biết đến trong thế gian là thuộc về thế gian.

3048

Catumahārājesu bhattā cātumahārājikā^* .

Those served by the Four Great Kings are the Cātumahārājika devas.

Những người được nuôi dưỡng bởi Tứ Đại Thiên Vương là thuộc về Tứ Đại Thiên Vương.

3049

Dvāre niyutto dovāriko.

One appointed at the door is a doorkeeper (dovārika).

Người được bổ nhiệm ở cửa là người gác cửa.

Evaṃ bhaṇḍāgāriko, navakammiko, idha na vuddhi.

Similarly, a storekeeper (bhaṇḍāgārika), a new worker (navakammika); here there is no lengthening.

Tương tự, người giữ kho, người xây dựng mới. Ở đây không có sự tăng trưởng.

‘‘Jātikiyo, andhakiyo’’ iccādīsu mahāvuttinā kiyo.

In examples like "jātikiya," "andhakiya," kiya is used according to Mahāvutti.

Trong các từ như “người thuộc về gia đình”, “người mù”, hậu tố kiyo được thêm vào theo quy tắc lớn.

3050

467. Tassidaṃ^* .

467. This belongs to him.

467. Của người này.

3051

Tassa idanti atthe chaṭṭhuntā ṇiko hoti.

In the meaning "this belongs to him," the ṇika suffix is appended to a word in the genitive case.

Trong ý nghĩa “của người này”, hậu tố ṇika được thêm vào từ ở cách thứ sáu.

3052

Saṅghassa ayaṃ saṅghiko, vihāro, saṅghikā, bhūmi, saṅghassa idaṃ saṅghikaṃ, bhaṇḍaṃ.

This is for the Sangha, a monastery (saṅghika); this land is for the Sangha (saṅghikā); this property is for the Sangha (saṅghikaṃ).

Đây là của Tăng đoàn là tu viện thuộc về Tăng đoàn. Đất thuộc về Tăng đoàn. Đây là của Tăng đoàn là vật phẩm thuộc về Tăng đoàn.

Evaṃ puggalikaṃ, gaṇikaṃ, mahājanikaṃ, sakyaputtassa esoti sakyaputtiko.

Similarly, for an individual (puggalika), for a group (gaṇika), for the public (mahājanika); this belongs to the son of the Sakya is Sakyaputtika.

Tương tự, thuộc về cá nhân, thuộc về nhóm, thuộc về đại chúng. Đây là của Sakyaputta là thuộc về Sakyaputta.

Evaṃ nāṭaputtiko, dāsaputtiko.

Similarly, son of Nāṭa (nāṭaputtika), son of a slave (dāsaputtika).

Tương tự, thuộc về Nāṭaputta, thuộc về con trai người hầu.

3053

468. Ṇikassiyo vā^* .

468. Or iyo for ṇika.

468. Hoặc iyo của ṇika.

3054

Ṇikapaccayassa iyo hoti vā.

The suffix ṇika may optionally become iyo.

Hậu tố iyo có thể được thay thế cho hậu tố ṇika.

3055

Sakyaputtiyo, sakyaputtiko iccādi.

Sakyaputtiyo, sakyaputtiko, etc.

Sakyaputtiyo, Sakyaputtiko, v.v.

3056

469. Ṇo^* .

469. ṇo.

469. Ṇo.

3057

Tassidanti atthe chaṭṭhuntā ṇo hoti.

In the meaning "this belongs to him," the ṇo suffix is appended to a word in the genitive case.

Trong ý nghĩa “của người này”, hậu tố ṇo được thêm vào từ ở cách thứ sáu.

3058

Kaccāyanassa idaṃ kaccāyanaṃ, byākaraṇaṃ.

This belongs to Kaccāyana is Kaccāyana's (kaccāyanaṃ) grammar.

Đây là của Kaccāyana là ngữ pháp Kaccāyana.

Evaṃ sogataṃ, sāsanaṃ, māhiṃsaṃ, maṃsādi.

Similarly, of the Sugata (sogataṃ) teaching; of the buffalo (māhiṃsaṃ) meat, etc.

Tương tự, thuộc về Sugata, giáo pháp, thuộc về Mahisa, thịt, v.v.

3059

470. Gavādīhi yo^* .

470. yo after gavādi.

470. Yo từ gavādi.

3060

Tassidanti atthe gavādīhi yo hoti.

In the meaning "this belongs to him," yo is appended after gavādi (words beginning with go, etc.).

Trong ý nghĩa “của người này”, hậu tố yo được thêm vào từ gavādi.

3061

471. Yamhi gossa ca^* .

471. And of go in ya.

471. Và gossa trong yamhi.

3062

Yavante paccaye pare gossa ca uvaṇṇānañca avaṅa hotīti avādeso.

When the suffix ya follows, go and the vowels u become avaṅa (i.e., ava).

Khi hậu tố bắt đầu bằng ‘ya’ theo sau, ‘go’ và các nguyên âm ‘u’ và ‘o’ được thay thế bằng ‘avaṅa’, tức là sự thay thế ‘ava’ xảy ra.

‘Tavaggavaraṇāna…’nti suttena vassa battaṃ, gunnaṃ idaṃ gabyaṃ, maṃsādi, du vuccati rukkho, tassa idaṃ dabyaṃ, dabbaṃ, mūlādi.

By the rule "tavaggavaraṇāna..." the va becomes ba; this belongs to cows is bovine (gabyaṃ), meat, etc. du refers to a tree, this belongs to it is (dabyaṃ), (dabbaṃ), roots, etc.

Theo quy tắc “Tavaggavaraṇāna…”, ‘va’ được đổi thành ‘ba’. Đây là của bò là gabyaṃ, thịt, v.v. ‘Du’ được gọi là cây, đây là của nó là dabyaṃ, dabbaṃ, gốc, v.v.

3063

Anekattharāsi niṭṭhito.

The section on Anekattha is finished.

Phần Anekattha đã hoàn tất.

3064

Assatthirāsi

Assatthi Section

Phần Assatthi

3065

472. Tametthassatthīti mantu^* .

472. That is there, that has that, is mantu.

472. Điều đó có ở đây, điều đó có ở người này là mantu.

3066

Taṃ ettha atthi, taṃ assa atthīti atthesu paṭhamantā mantupaccayo hoti, ivaṇṇu’vaṇṇo’kārehi mantu.

In the meanings "that is here" or "that has that," the mantu suffix is appended to a word in the nominative case; mantu follows words ending in i, u, or o.

Trong ý nghĩa “điều đó có ở đây” và “điều đó có ở người này”, hậu tố mantu được thêm vào từ ở cách thứ nhất. Hậu tố mantu được thêm vào từ kết thúc bằng ‘i’, ‘u’, ‘o’.

Tattha ivaṇṇantehi niccaṃ, upaṭṭhitā sati etasmiṃ atthi, etassa vā atthīti satimā.

Where it ends in i: mindfulness is present in this, or this has mindfulness, thus mindful (satimā).

Trong đó, đối với những từ kết thúc bằng ‘i’, chánh niệm hiện hữu ở đây, hoặc chánh niệm hiện hữu ở người này là người có chánh niệm.

Evaṃ gatimā, matimā, dhitimā^* , atthadassimā^* , sirīmā^* iccādi.

Similarly, endowed with movement (gatimā), endowed with wisdom (matimā), endowed with courage (dhitimā), endowed with insight (atthadassimā), endowed with splendor (sirīmā), etc.

Tương tự, người có sự đi, người có trí tuệ, người có sự kiên trì, người nhìn thấy lợi ích, người có sự thịnh vượng, v.v.

3067

Uvaṇṇantehi pana –

However, for those ending in u –

Đối với những từ kết thúc bằng ‘u’ thì –

3068

473. Āyussāyasa mantumhi^* .

473. āyassa to āyasa in mantu.

473. Āyussāyasa trong mantumhi.

3069

Mantumhi pare āyussa āyasādeso hoti.

When mantu follows, āyusa becomes āyasa.

Khi mantu theo sau, ‘āyu’ được thay thế bằng ‘āyasa’.

3070

Dīghaṃ āyu asmiṃ atthi, assa vā atthīti āyasmā^* .

Long life is in this, or this has long life, thus long-lived (āyasmā).

Tuổi thọ dài có ở người này, hoặc tuổi thọ dài có ở người này là người có tuổi thọ.

Evaṃ cakkhumā, bandhumā, bhāṇumā iccādi.

Similarly, possessed of eyes (cakkhumā), possessed of relatives (bandhumā), possessed of radiance (bhāṇumā), etc.

Tương tự, người có mắt, người có họ hàng, người có ánh sáng, v.v.

3071

Bahū gāvo asmiṃ santi, assa vā santīti gomā.

Many cows are in this, or this has many cows, thus rich in cattle (gomā).

Nhiều bò có ở người này, hoặc nhiều bò có ở người này là người có bò.

Candimā, pāpimāpadesu ca mahāvuttinā imantupaccayaṃ icchanti.

And in candimā and pāpimā, they desire the imantu suffix according to Mahāvutti.

Trong các từ Candimā và Pāpimā, họ cũng muốn hậu tố imantu theo quy tắc lớn.

Tattha candasaṅkhātaṃ vimānaṃ assa atthīti candimā^* , devaputto, upacārena pana vimānampi candimāti vuccati, devaputtopi candoti vuccati.

Here, the celestial mansion called the moon is possessed by this one, thus the moon-deva (candimā); by figurative usage, the celestial mansion itself is called candimā, and the deva is also called canda.

Trong đó, người có cung điện tên là Candā là Candimā, vị thiên tử. Tuy nhiên, theo nghĩa ẩn dụ, cung điện cũng được gọi là Candimā, và vị thiên tử cũng được gọi là Canda.

Ati viya pāpo ajjhāsayo assa atthīti pāpimā^* , māro.

One who has a very evil disposition is a wicked one (pāpimā), Māra.

Người có ý định quá ác là Pāpimā, Ma-ra.

Na hi appakena pāpena pāpimāti vuccati pahūtādivasena pasiddhe eva mantādīnaṃ pavattanato.

Indeed, one with little evil is not called pāpimā, as mantu and other suffixes are applied only in the sense of abundance, etc., for emphasis.

Thật vậy, một người không được gọi là Pāpimā chỉ vì một chút ác, vì mantu và các hậu tố khác được sử dụng cho những điều nổi bật theo nghĩa phong phú, v.v.

Vuttañhi vuttiyaṃ –

As stated in the Vutti –

Và đã được nói trong Vutti –

3072

‘‘Pahūte ca pasaṃsāyaṃ, nindāyañcātisāyane.

"In abundance, praise, blame, exaggeration,

“Trong sự phong phú và khen ngợi, trong sự chỉ trích và cường điệu.

3073

Niccayoge ca saṃsagge, hontime mantuādayo’’ti^* .

Constant connection, and association, these mantu and other suffixes occur."

Và trong sự kết nối thường xuyên, những hậu tố mantu này xảy ra.”

3074

Tattha pahūte-gomā^* , dhanavāti.

There, in abundance: rich in cattle (gomā), wealthy.

Trong đó, trong sự phong phú – gomā, người giàu có.

3075

Pasaṃsāyaṃ-jātimā, guṇavāti.

In praise: endowed with birth (jātimā), virtuous.

Trong sự khen ngợi – jātimā, người có phẩm chất tốt.

3076

Nindāyaṃ-valimāti.

In blame: wrinkled (valimā).

Trong sự chỉ trích – valimā.

3077

Atisāyane – buddhimā, vaṇṇavāti.

In exaggeration: very intelligent (buddhimā), very beautiful (vaṇṇavā).

Trong sự cường điệu – buddhimā, người có trí tuệ.

3078

Niccayoge-satimā, sīlavā, daṇḍīti.

In constant connection: mindful (satimā), virtuous (sīlavā), staff-bearer (daṇḍī).

Trong sự kết nối thường xuyên – satimā, người có giới, người cầm gậy.

3079

Saṃsagge – haliddimāti.

In association: smeared with turmeric (haliddimā).

Trong sự kết nối – haliddimā.

3080

Tathā vijjamānehi eva satiādīhi satimā iccādayo vuccanti, na atītehi anāgatehi ca avijjamānehi, kasmā?

Similarly, satimā, etc., are spoken of only with respect to existing mindfulness, etc., not with respect to past, future, or non-existing states. Why?

Tương tự, các từ như satimā được nói về chánh niệm, v.v., đang hiện hữu, không phải về những điều đã qua hoặc chưa đến không hiện hữu. Tại sao?

Atthisaddena paccuppannena niddiṭṭhattā.

Because it is indicated by the present tense word 'atthi' (is/exists).

Vì được chỉ định bằng từ “atthi” (có) ở thì hiện tại.

Evaṃ pana sati kathaṃ pubbepi tvaṃ satimā āsi, anāgatepi satimā bhavissasīti idaṃ siddhanti?

If this is so, then how is it established that 'You were mindful in the past, and you will be mindful in the future'?

Nhưng nếu vậy, làm sao điều này được chứng minh: “Ngay cả trong quá khứ ông/ngươi đã có chánh niệm, và trong tương lai ông/ngươi sẽ có chánh niệm”?

Tadapi tadā vijjamānāya eva satiyā siddhanti.

That too is established by the mindfulness that was existing at that time.

Điều đó cũng được chứng minh chính nhờ sự hiện hữu của chánh niệm khi ấy.

3081

Go, asso, manusso iccādīsu jātisaddesu tesaṃ dabbābhidhānasamatthattā mantādayo na honti, tathā nīlo paṭo, sukko paṭoiccādīsu guṇasaddesu tisso, phussoiccādīsu nāmasaddesu ca.

In words denoting species such as 'go' (ox), 'asso' (horse), 'manusso' (human), etc., the suffixes like 'mant' do not apply because they are capable of denoting substances; similarly, in words denoting qualities such as 'nīlo paṭo' (blue cloth), 'sukko paṭo' (white cloth), etc., and in proper names such as 'Tisso', 'Phusso', etc.

Trong các từ chỉ loài như “bò, ngựa, người”, v.v., vì chúng có khả năng chỉ định vật thể nên các hậu tố mant và các hậu tố khác không được dùng. Tương tự, trong các từ chỉ phẩm chất như “vải xanh, vải trắng”, v.v., và trong các từ chỉ tên riêng như “Tissa, Phussa”, v.v.

Yesaṃ pana dabbābhidhānasāmatthiyaṃ natthi, tesveva honti, buddhimā, paññavā, rūpavā, vaṇṇavā iccādi.

However, they do apply only to those that do not have the capability to denote substances, e.g., 'buddhimā' (intelligent), 'paññavā' (wise), 'rūpavā' (beautiful/possessing form), 'vaṇṇavā' (of good complexion/possessing color), etc.

Nhưng chúng chỉ được dùng cho những từ không có khả năng chỉ định vật thể, ví dụ như buddhimā (người có trí tuệ), paññavā (người có trí tuệ), rūpavā (người có hình sắc), vaṇṇavā (người có màu sắc), v.v.

3082

374. Imiyā^* .

374. Imīyā.

374. Imiyā^* .

3083

Paṭhamantā mantvatthe ima, iyā honti.

The suffixes 'ima' and 'iyā' occur in the sense of 'mant' with primary (words).

Các từ tận cùng bằng paṭhama (nguyên thể) có hậu tố ima, iyā trong nghĩa sở hữu.

3084

Bahavo puttā assa asmiṃ vā santīti puttimo, patthaṭā kitti assa asmiṃ vā atthīti kittimo.

One who has many sons or in whom many sons exist is 'puttimo'; one whose fame is widespread or in whom it exists is 'kittimo'.

Puttimo (người có con) vì “có nhiều con của người ấy hoặc trong điều này”; kittimo (người có danh tiếng) vì “có danh tiếng lan rộng của người ấy hoặc trong điều này”.

Evaṃ phalimo, khandhimo, rukkho, puttiyo, kappimo, kappiyo, jaṭimo, jaṭiyo, thiraṃ guṇajātaṃ assa asmiṃ vā atthīti theriyo, hānabhāgo assa atthi, asmiṃ vā vijjatīti hānabhāgiyo.

Similarly, 'phalimo' (fruit-bearing), 'khandhimo' (having a trunk), 'rukkho' (tree); 'puttiyo' (having sons), 'kappimo' (fit/proper), 'kappiyo' (fit/proper); 'jaṭimo' (having matted hair), 'jaṭiyo' (having matted hair); one who has steadfast virtues or in whom they exist is 'theriyo'; one who has a portion of decay or in whom it exists is 'hānabhāgiyo'.

Tương tự, phalimo (cây có quả), khandhimo (cây có thân), rukkho (cây), puttiyo (người có con), kappimo (người có tuổi), kappiyo (người có tuổi), jaṭimo (người có tóc bện), jaṭiyo (người có tóc bện), theriyo (người có phẩm chất vững chắc) vì “có phẩm chất vững chắc của người ấy hoặc trong điều này”; hānabhāgiyo (người có phần suy thoái) vì “có phần suy thoái của người ấy hoặc trong điều này”.

Evaṃ ṭhitibhāgiyo, visesabhāgiyo, nibbedhabhāgiyo iccādi.

Similarly, 'ṭhitibhāgiyo' (having a portion of stability), 'visesabhāgiyo' (having a portion of distinction), 'nibbedhabhāgiyo' (having a portion of penetration), etc.

Tương tự, ṭhitibhāgiyo (người có phần ổn định), visesabhāgiyo (người có phần ưu việt), nibbedhabhāgiyo (người có phần xuyên thấu), v.v.

3085

Ettha ca pāḷiyaṃ candimā, puttimāsaddānaṃ simhi rājādigaṇarūpaṃ dissati, rattimābhāti candimā^* , puttehi nandati puttimāti^* .

And here in the Pāḷi, the forms of the words 'candimā' and 'puttimā' in the locative singular (simhi) follow the pattern of the 'rājādi' group, as seen in "rattimābhāti candimā" and "puttehi nandati puttimā".

Ở đây, trong Pāḷi, hình thái của các từ candimā và puttimā ở cách một số ít giống như nhóm rājā (vua) được thấy: rattimābhāti candimā (mặt trăng chiếu sáng vào ban đêm)^* , puttehi nandati puttimāti (người có con hoan hỷ với con cái)^* .

Kittimāsaddassa pana kittimassa kittimatoti rūpanti.

However, for the word 'kittimā', the forms are 'kittimassa' and 'kittimato'.

Tuy nhiên, hình thái của từ kittimā là kittimassa, kittimato.

3086

475. Vantvāvaṇṇā^* .

475. Vantvāvaṇṇā.

475. Vantvāvaṇṇā^* .

3087

Avaṇṇabhūtā paṭhamantā mantvatthe vantu hoti.

The suffix 'vantu' occurs in the sense of 'mant' with primary (words) that are 'avaṇṇa' (not vowels, i.e., consonants).

Các từ tận cùng bằng paṭhama (nguyên thể) không có nguyên âm thì có hậu tố vantu trong nghĩa sở hữu.

3088

Niccasīlavasena visuddhaṃ sīlaṃ assa atthi, asmiṃ vā vijjatīti sīlavā, pasattho guṇo assa atthi, asmiṃ vā vijjatīti guṇavā.

One who has pure sīla (virtue) constantly, or in whom it exists, is 'sīlavā'; one who has excellent qualities, or in whom they exist, is 'guṇavā'.

Sīlavā (người có giới hạnh) vì “có giới hạnh thanh tịnh của người ấy hoặc trong điều này do thường xuyên giữ giới”; guṇavā (người có đức hạnh) vì “có đức hạnh tốt đẹp của người ấy hoặc trong điều này”.

3089

Evaṃ sabbattha padatthānurūpaṃ mantvatthaviseso vattabbo, paṭisandhisahagatā paññā assa atthīti paññavā, paccaye pare dīghānaṃ kvaci rassattaṃ.

In all cases, the specific meaning of 'mant' should be stated in accordance with the meaning of the word; one who has paññā (wisdom) associated with rebirth-linking is 'paññavā'. Sometimes, long vowels become short before suffixes.

Tương tự, ở mọi nơi, cần nói rõ sự khác biệt về nghĩa sở hữu phù hợp với nghĩa của từ, paññavā (người có trí tuệ) vì “có trí tuệ đi kèm với tái sinh của người ấy”; đôi khi có sự rút ngắn nguyên âm dài khi có hậu tố.

Vidati etenāti vido, ñāṇaṃ, vido etassa atthi, etasmiṃ vā vijjatīti vidvā, byañjane pubbassaralopo.

One who knows by this is 'vido' (knowledge); one who has knowledge or in whom knowledge exists is 'vidvā'; elision of the preceding vowel before a consonant.

Vido (người hiểu biết) vì “người ấy hiểu biết bằng điều này, tức là trí tuệ”; vidvā (người hiểu biết) vì “có trí tuệ của người ấy hoặc trong điều này”; có sự lược bỏ nguyên âm trước khi có phụ âm.

3090

Avaṇṇāti kiṃ?

What is meant by 'avaṇṇā' (not vowels)?

“Không có nguyên âm” nghĩa là gì?

Satimā, bandhumā.

Satimā (người có chánh niệm), bandhumā (người có bà con).

3091

Bahulādhikārā rasmivā, lakkhivā, yasassivā, bhayadassivā, massuvā, gāṇḍīvadhanvātipi sijjhanti.

By the authority of 'bahulā' (frequently/mostly), 'rasmivā' (radiant), 'lakkhivā' (fortunate), 'yasassivā' (glorious), 'bhayadassivā' (seeing danger), 'massuvā' (bearded), 'gāṇḍīvadhanvā' (possessing the Gaṇḍīva bow) are also established.

Do sự mở rộng của quy tắc, các từ rasmivā (người có tia sáng), lakkhivā (người có may mắn), yasassivā (người có danh tiếng), bhayadassivā (người thấy sợ hãi), massuvā (người có râu), gāṇḍīvadhanvā (người có cung Gāṇḍīva) cũng được thành lập.

Tattha gāṇḍīvadhanu assa atthi, asmiṃ vā vijjatīti gāṇḍīvadhanvā, byañjane pubbassaralopo.

Therein, one who has the Gaṇḍīva bow or in whom it exists is 'gāṇḍīvadhanvā'; elision of the preceding vowel before a consonant.

Trong đó, gāṇḍīvadhanvā vì “có cây cung Gāṇḍīva của người ấy hoặc trong điều này”; có sự lược bỏ nguyên âm trước khi có phụ âm.

3092

476. Daṇḍādīhikaī vā^* .

476. Daṇḍādīhi ika, ī vā.

476. Daṇḍādīhikaī vā^* .

3093

Tehi mantvatthe ika, ī honti vā.

From these, 'ika' and 'ī' occur optionally in the sense of 'mant'.

Từ những từ đó, các hậu tố ika, ī có thể được dùng trong nghĩa sở hữu.

3094

Niccaṃ gahito daṇḍo assa atthi, asmiṃ vā vijjatīti daṇḍiko, daṇḍī, daṇḍavā.

One who constantly carries a staff, or in whom it exists, is 'daṇḍiko', 'daṇḍī', 'daṇḍavā'.

Daṇḍiko (người cầm gậy), daṇḍī (người cầm gậy), daṇḍavā (người cầm gậy) vì “có cây gậy được cầm thường xuyên của người ấy hoặc trong điều này”.

Evaṃ gandhiko, gandhī, gandhavā, rūpiko, rūpī, rūpavā.

Similarly, 'gandhiko', 'gandhī', 'gandhavā' (fragrant); 'rūpiko', 'rūpī', 'rūpavā' (beautiful/possessing form).

Tương tự, gandhiko (người có mùi thơm), gandhī (người có mùi thơm), gandhavā (người có mùi thơm); rūpiko (người có hình sắc), rūpī (người có hình sắc), rūpavā (người có hình sắc).

Iṇasāmike vattabbe dhanā iko, dhaniko, aññatra dhanī, dhanavā, atthiko, atthī, atthavā.

When referring to a creditor, 'dhaniko' (wealthy person) from 'dhana'; otherwise, 'dhanī', 'dhanavā'; 'atthiko' (seeker), 'atthī' (seeker), 'atthavā' (having purpose/meaning).

Khi nói về chủ nợ, dhaniko (người có tiền) từ dhanā; ở trường hợp khác, dhanī (người có tiền), dhanavā (người có tiền); atthiko (người có mục đích), atthī (người có mục đích), atthavā (người có mục đích).

3095

Ettha ca asannihitena atthena attho assa atthīti atthiko, mahagghena atthiko mahagghatthiko.

And here, 'atthiko' is one who has a purpose in a non-proximate object; 'mahagghena atthiko' (one who seeks something valuable) is 'mahagghatthiko'.

Ở đây, atthiko (người có mục đích) vì “có mục đích của người ấy với một đối tượng không hiện diện”; mahagghatthiko (người có mục đích lớn) vì “có mục đích lớn”.

Evaṃ dhanatthiko, puññatthiko, seyyatthiko, ayaṃ attho etassāti idamatthī, pāṭavena attho assāti pāṭavatthī.

Similarly, 'dhanatthiko' (seeker of wealth), 'puññatthiko' (seeker of merit), 'seyyatthiko' (seeker of good/benefit); 'ayamattho etassa' (this is the purpose of this) leads to 'idamatthī'; 'pāṭavena attho assa' (one who has skill as a purpose) leads to 'pāṭavatthī'.

Tương tự, dhanatthiko (người khao khát tiền bạc), puññatthiko (người khao khát phước đức), seyyatthiko (người khao khát điều tốt đẹp); idamatthī (người có mục đích này) vì “mục đích này là của người ấy”; pāṭavatthī (người có sự khéo léo) vì “có sự khéo léo của người ấy”.

Evaṃ chekatthī, kusalatthīiccādīni sijjhanti.

Similarly, 'chekatthī' (seeker of proficiency), 'kusalatthī' (seeker of wholesome states), etc., are formed.

Tương tự, các từ chekatthī (người có sự tinh thông), kusalatthī (người có sự thiện xảo), v.v. được thành lập.

3096

Vaṇṇasaddantā pana īyeva hoti, brahmuno vaṇṇo saṇṭhānaṃ assa atthīti brahmavaṇṇī.

However, only 'ī' occurs after the word 'vaṇṇa': one who has the complexion/form of Brahmā or in whom it exists is 'brahmavaṇṇī'.

Tuy nhiên, từ tận cùng bằng vaṇṇa (màu sắc, hình dạng) chỉ có hậu tố ī: brahmavaṇṇī (người có hình dạng như Phạm thiên) vì “có hình dạng của Phạm thiên của người ấy”.

Atha vā brahmuno vaṇṇo brahmavaṇṇo, brahmavaṇṇo viya vaṇṇo yassa so brahmavaṇṇī.

Alternatively, 'brahmavaṇṇo' is the complexion of Brahmā; one whose complexion is like that of Brahmā is 'brahmavaṇṇī'.

Hoặc brahmavaṇṇo (màu sắc của Phạm thiên) là màu sắc của Phạm thiên; brahmavaṇṇī là người có màu sắc giống như màu sắc của Phạm thiên.

Evaṃ brahmavacchasī, ‘vacchasa’nti sīsaṃ, taddhitantasamāsapadaṃ nāmetaṃ.

Similarly, 'brahmavacchasī'; 'vacchasa' means head; this is a compound word ending in a taddhita suffix.

Tương tự, brahmavacchasī (người có đầu như Phạm thiên), vacchasa nghĩa là đầu; đây là một từ ghép có hậu tố taddhita.

Evaṃ devavaṇṇī.

Similarly, 'devavaṇṇī' (having the complexion of a deity).

Tương tự, devavaṇṇī (người có hình dạng như chư thiên).

3097

Hattha, dantādīhi jātiyaṃ ī, hatthī, dantī, gajo, dāṭhī, kesarī, sīho, aññatra hatthavā, dantavā.

From 'hattha' (hand), 'danta' (tooth), etc., 'ī' occurs in the sense of species: 'hatthī' (elephant), 'dantī' (elephant/tusked animal), 'gajo' (elephant), 'dāṭhī' (tusked animal), 'kesarī' (lion/maned animal), 'sīho' (lion); otherwise, 'hatthavā', 'dantavā'.

Từ hattha (tay), danta (răng), v.v., trong nghĩa chủng loại, chỉ có hậu tố ī: hatthī (voi), dantī (voi), gajo (voi), dāṭhī (voi có ngà), kesarī (sư tử), sīho (sư tử); ở trường hợp khác, hatthavā (người có tay), dantavā (người có răng).

Brahmacārimhi vattabbe vaṇṇato īyeva, vaṇṇī, aññatra vaṇṇavā.

When referring to a brahmacārī, only 'ī' occurs from 'vaṇṇa': 'vaṇṇī' (one of good conduct); otherwise, 'vaṇṇavā'.

Khi nói về người phạm hạnh, chỉ có ī từ vaṇṇa: vaṇṇī (người có vẻ đẹp); ở trường hợp khác, vaṇṇavā (người có vẻ đẹp).

Pokkharādīhi dese īyeva, pokkharaṃ vuccati kamalaṃ, pokkharaṇī, puna itthiyaṃ nī, pubbaī-kārassa attaṃ, uppalinī, kumudinī, bhisinī, muḷālinī, sālukinī, padumaṃ ettha dese atthīti padumī, tato itthiyaṃ nī, paduminī, pubbaī-kārassa rassattaṃ, sabbaṃ kamalākarassa vā kamalagacchassa vā nāmaṃ, aññatra pokkharavā hatthī, idha soṇḍā pokkharaṃ nāma.

From 'pokkhara', etc., only 'ī' occurs in the sense of a place: 'pokkharaṃ' is said to be a lotus; 'pokkharaṇī' (lotus pond); again, in the feminine, 'nī' with the preceding 'ī-kāra' becoming 'a'; 'uppalinī' (lotus pond), 'kumudinī' (lotus pond), 'bhisinī' (lotus pond), 'muḷālinī' (lotus pond), 'sālukinī' (lotus pond); a place where lotuses exist is 'padumī'; then in the feminine, 'nī' with the preceding 'ī-kāra' becoming short; all are names for a lotus-filled lake or a lotus clump; otherwise, 'pokkharavā' (possessing a lotus) (e.g., hatthī, an elephant whose trunk is called 'pokkharaṃ').

Từ pokkhara (hoa sen), v.v., trong nghĩa nơi chốn, chỉ có ī: pokkhara được gọi là hoa sen, pokkharaṇī (ao sen); sau đó là nī cho giống cái, nguyên âm ī trước đó được rút ngắn thành a; uppalinī (ao sen xanh), kumudinī (ao sen trắng), bhisinī (ao sen có củ sen), muḷālinī (ao sen có cuống sen), sālukinī (ao sen có củ súng); padumī (ao sen) vì “có hoa sen ở nơi này”; sau đó là nī cho giống cái, nguyên âm ī trước đó được rút ngắn; tất cả đều là tên của hồ sen hoặc bụi sen; ở trường hợp khác, pokkharavā hatthī (voi có vòi), ở đây soṇḍā (vòi) được gọi là pokkhara.

3098

Sikhī, sikhāvā, mālī, mālāvā, sīlī, sīlavā, balī, balavā.

Sikhī (crested), sikhāvā (crested); mālī (garlanded), mālāvā (garlanded); sīlī (virtuous), sīlavā (virtuous); balī (strong), balavā (strong).

Sikhī (người có chỏm tóc), sikhāvā (người có chỏm tóc); mālī (người có vòng hoa), mālāvā (người có vòng hoa); sīlī (người có giới hạnh), sīlavā (người có giới hạnh); balī (người có sức mạnh), balavā (người có sức mạnh).

Samāsantepi ī, niddāsīlī, sabhāsīlī, bāhubalī, ūrubalī.

And 'ī' also occurs at the end of compounds: 'niddāsīlī' (habitually sleepy), 'sabhāsīlī' (habitually talkative), 'bāhubalī' (strong-armed), 'ūrubalī' (strong-thighed).

Trong các từ ghép cũng có ī: niddāsīlī (người có thói quen ngủ), sabhāsīlī (người có thói quen nói chuyện), bāhubalī (người có sức mạnh cánh tay), ūrubalī (người có sức mạnh đùi).

Sukha, dukkhehi īyeva, sukhī, dukkhī iccādi.

From 'sukha' (happiness) and 'dukkha' (suffering), only 'ī' occurs: 'sukhī' (happy), 'dukkhī' (suffering), etc.

Từ sukha (hạnh phúc), dukkha (khổ đau) chỉ có ī: sukhī (người hạnh phúc), dukkhī (người khổ đau), v.v.

3099

477. Tapādīhi sī^* .

477. Tapādīhi sī.

477. Tapādīhi sī^* .

3100

Tapādīhi mantvatthe sī hoti vā.

From 'tapa', etc., 'sī' occurs optionally in the sense of 'mant'.

Từ tapa (khổ hạnh), v.v., hậu tố sī có thể được dùng trong nghĩa sở hữu.

3101

Tapo assa asmiṃ vā vijjatīti tapassī, dvittaṃ.

One who has ascetic practice or in whom it exists is 'tapassī'; (with) doubling (of 's').

Tapassī (người tu khổ hạnh) vì “có sự khổ hạnh của người ấy hoặc trong điều này”; có sự lặp phụ âm.

Evaṃ yasassī, tejassī, mano assa atthīti manassī.

Similarly, 'yasassī' (glorious), 'tejassī' (resplendent); one who has mind is 'manassī' (wise/resolute).

Tương tự, yasassī (người có danh tiếng), tejassī (người có uy lực); manassī (người có tâm) vì “có tâm của người ấy”.

3102

Vātveva?

Why 'vā' (optionally)?

Hoặc chỉ vā?

Yasavā.

Yasavā (người có danh tiếng).

3103

478. Ṇo tapā^* .

478. Ṇo tapā.

478. Ṇo tapā^* .

3104

Tapamhā mantvatthe ṇo hoti.

From 'tapa', 'ṇo' occurs in the sense of 'mant'.

Từ tapa (khổ hạnh), hậu tố ṇo được dùng trong nghĩa sở hữu.

3105

Tapo assa atthīti tāpaso, itthiyaṃ tāpasī.

One who has ascetic practice is 'tāpaso'; in the feminine, 'tāpasī'.

Tāpaso (người tu khổ hạnh) vì “có sự khổ hạnh của người ấy”; ở giống cái là tāpasī.

3106

479. Mukhādito ro^* .

479. Mukhādito ro.

479. Mukhādito ro^* .

3107

Mukhādīhi mantvatthe ro hoti.

From 'mukha', etc., 'ro' occurs in the sense of 'mant'.

Từ mukha (miệng), v.v., hậu tố ro được dùng trong nghĩa sở hữu.

3108

Asaṃyataṃ mukhaṃ assa atthīti mukharo, susi assa atthīti susiro, rukkho, ūso khāro yasmiṃ atthīti ūsaro, khārabhūmippadeso, madhu raso assa atthīti madhuro, guḷo, nagā ettha santīti nagaro, bahupabbatappadeso, ‘‘nagara’’ntipi pāṭho, kuñjo vuccati hanu, kuñjaro, hatthī, uṇṇatā dantā assa santīti danturo, hatthīyeva, mahāvuttinā assa uttaṃ.

One who has an unrestrained mouth is 'mukharo' (talkative); one who has a hole is 'susiro' (hollow); a tree; a place where alkaline earth exists is 'ūsaro' (barren land), a region of alkaline soil; one who has sweet taste is 'madhuro' (sweet), molasses; a place where mountains exist is 'nagaro' (mountainous region), a region with many mountains; 'nagara' is also a reading; 'kuñjo' means jaw; 'kuñjaro' (elephant); an elephant, one who has prominent tusks is 'danturo' (tusked); this has been extensively stated by Mahāvutti.

Mukharo (người nói nhiều) vì “có miệng không kiềm chế của người ấy”; susiro (cây rỗng) vì “có lỗ hổng của nó”, tức là cây; ūsaro (đất mặn) vì “có muối mặn trong đó”, tức là vùng đất mặn; madhuro (ngọt) vì “có vị mật của nó”, tức là đường thốt nốt; nagaro (thành phố) vì “có núi ở đó”, tức là vùng có nhiều núi; cũng có bản đọc là nagara; kuñjaro (voi) vì kuñja được gọi là hàm, tức là voi; danturo (voi có ngà) vì “có răng nhô ra của nó”, tức là voi; điều này đã được nói rõ trong mahāvutti.

3109

480. Tundyādīhi bho^* .

480. Tundyādīhi bho.

480. Tundyādīhi bho^* .

3110

Tundiiccādīhi mantvatthe bho hoti vā.

From 'tundi', etc., 'bho' occurs optionally in the sense of 'mant'.

Từ tundi (rốn), v.v., hậu tố bho có thể được dùng trong nghĩa sở hữu.

3111

Tundi vuccati vuddhā nābhi, tundibho, valiyo etasmiṃ atthīti valibho.

'Tundi' means a prominent navel; 'tundibho' (having a prominent navel); one in whom wrinkles exist is 'valibho'.

Tundibho (người có rốn to) vì tundi được gọi là rốn nhô ra; valibho (người có nếp nhăn) vì “có nếp nhăn trong điều này”.

3112

Vātveva?

Why 'vā' (optionally)?

Hoặc chỉ vā?

Tundimā.

Tundimā (người có rốn to).

3113

481. Saddhāditva^* .

481. Saddhāditva.

481. Saddhāditva^* .

3114

Saddhādīhi mantvatthe a hoti.

From 'saddhā', etc., 'a' occurs in the sense of 'mant'.

Từ saddhā (đức tin), v.v., hậu tố a được dùng trong nghĩa sở hữu.

3115

Saddhā assa atthi, asmiṃ vā vijjatīti saddho.

One who has faith or in whom it exists is 'saddho'.

Saddho (người có đức tin) vì “có đức tin của người ấy hoặc trong điều này”.

Evaṃ pañño, sato.

Similarly, 'pañño' (wise), 'sato' (mindful).

Tương tự, pañño (người có trí tuệ), sato (người có chánh niệm).

3116

Vātveva?

Why 'vā' (optionally)?

Hoặc chỉ vā?

Paññavā, satimā.

Paññavā (người có trí tuệ), satimā (người có chánh niệm).

3117

482. Ālvābhijjhādīhi^* .

482. Ālvābhijjhādīhi.

482. Ālvābhijjhādīhi^* .

3118

Abhijjhādīhi mantvatthe ālu hoti vā.

From 'abhijjhā', etc., 'ālu' occurs optionally in the sense of 'mant'.

Từ abhijjhā (tham lam), v.v., hậu tố ālu có thể được dùng trong nghĩa sở hữu.

3119

Abhijjhā adhikā assa atthīti abhijjhālu, sītaladukkhaṃ adhikaṃ assa atthīti sītālu, dhajā bahulā asmiṃ rathe santīti dhajālu, dayā bahulā assāti dayālu, purisacittaṃ bahulaṃ assāti purisālu, purisalolā itthī.

One who has excessive covetousness is 'abhijjhālu'; one who has excessive suffering from cold is 'sītālu'; a chariot in which many banners exist is 'dhajālu'; one who has abundant compassion is 'dayālu'; a woman in whom a man's mind is abundant is 'purisālu' (man-crazy).

Abhijjhālu (người tham lam) vì “có sự tham lam quá mức của người ấy”; sītālu (người dễ bị lạnh) vì “có sự đau khổ do lạnh quá mức của người ấy”; dhajālu (xe có nhiều cờ) vì “có nhiều cờ trên chiếc xe này”; dayālu (người có lòng từ bi) vì “có nhiều lòng từ bi của người ấy”; purisālu (người đàn bà mê trai) vì “có nhiều tâm ý hướng về đàn ông của người ấy”, tức là người đàn bà mê trai.

3120

Vātveva?

Why 'vā' (optionally)?

Hoặc chỉ vā?

Dayāvā.

Dayāvā (người có lòng từ bi).

3121

483. Picchāditvilo^* .

483. Picchāditvilo.

483. Picchāditvilo^* .

3122

Picchādito mantvatthe ilo hoti vā.

From piccha and others, the suffix ila occurs optionally in the sense of possession.

Hoặc tiếp vĩ ngữ ila được dùng theo nghĩa sở hữu sau piccha và các từ tương tự.

3123

Picchaṃ tūlaṃ assa atthi, tasmiṃ vā vijjatīti picchilo, picchavā, tūlarukkho, picchilā sippali^* , phenilo^* , phenavā, addāriṭṭhako, jaṭilo, jaṭāvā, tāpaso, tuṇḍilo, tuṇḍavā, adhikā vācā assa atthīti vācālo, mahāvuttinā ilopo.

He has down or cotton, or it exists in it, thus picchila (having down/cotton), picchavā (having down/cotton), a cotton tree; picchilā sippali (a silky cotton tree); phenilo (foamy), phenavā (having foam), addāriṭṭhako (a type of gem); jaṭilo (matted-haired), jaṭāvā (having matted hair), tāpaso (an ascetic); tuṇḍilo (pot-bellied), tuṇḍavā (having a big belly). He has excessive speech, thus vācālo (talkative). The ila suffix is dropped by a great rule.

Cái mà có lông tơ (picchaṃ tūlaṃ assa atthi), hoặc cái mà lông tơ tồn tại trong đó (tasmiṃ vā vijjatīti) thì gọi là picchila (có lông tơ), picchavā (có lông tơ), tūlarukkha (cây bông gòn); picchilā sippali (cây bông gòn có lông tơ)^*; phenila (có bọt)^*, phenavā (có bọt), addāriṭṭhaka (đá bọt); jaṭila (có búi tóc), jaṭāvā (có búi tóc), tāpasa (khổ hạnh giả); tuṇḍila (có bụng bự), tuṇḍavā (có bụng bự); cái mà có nhiều lời nói (adhikā vācā assa atthīti) thì gọi là vācāla (nói nhiều). Tiếp vĩ ngữ ila được lược bỏ theo quy tắc chung.

3124

484. Sīlādito vo^* .

484. From sīla and others, vo.

484. Tiếp vĩ ngữ va sau sīla và các từ tương tự.

3125

Sīlādīhi mantvatthe vo hoti.

From sīla and others, the suffix vo occurs in the sense of possession.

Tiếp vĩ ngữ va được dùng theo nghĩa sở hữu sau sīla và các từ tương tự.

3126

Niccarakkhitasīlaṃ assa atthi, asmiṃ vā vijjatīti sīlavo, puriso, sīlavā, itthī, kesā atidīghā asmiṃ santīti kesavo, kesavā, aparimāṇā aṇṇā udakā asmiṃ santīti aṇṇavo, mahantaṃ balaṃ assa atthīti balavo, balavā, balavaṃ.

He has constantly guarded virtue, or it exists in him, thus sīlavo (virtuous), a man; sīlavā (virtuous), a woman. In him are excessively long hairs, thus kesavo (having long hair), kesavā. In it are immeasurable waters, thus aṇṇavo (ocean). He has great strength, thus balavo (powerful), balavā, balavaṃ.

Người mà có giới hạnh được giữ gìn thường xuyên (niccarakkhitasīlaṃ assa atthi), hoặc giới hạnh tồn tại trong người đó (asmiṃ vā vijjatīti) thì gọi là sīlava (có giới hạnh), sīlavā (có giới hạnh) là nam; sīlavā là nữ. Người mà có tóc rất dài (kesā atidīghā asmiṃ santīti) thì gọi là kesava (có tóc dài), kesavā (có tóc dài). Cái mà có vô số nước (aparimāṇā aṇṇā udakā asmiṃ santīti) thì gọi là aṇṇava (biển). Người mà có sức mạnh lớn (mahantaṃ balaṃ assa atthīti) thì gọi là balava (có sức mạnh), balavā (có sức mạnh), balavaṃ (có sức mạnh).

Gāṇḍī vuccati sandhi, bahavo gāṇḍī asmiṃ atthīti gāṇḍīvaṃ, dhanu^* , bahukā rājī assa atthīti rājīvaṃ, paṅkajaṃ.

gāṇḍī is called a joint; in it are many joints, thus gāṇḍīvaṃ (bow). In it are many lines, thus rājīvaṃ (lotus).

Gāṇḍī được gọi là khớp nối. Cái mà có nhiều khớp nối (bahavo gāṇḍī asmiṃ atthīti) thì gọi là gāṇḍīvaṃ (cung), dhanu^*. Cái mà có nhiều đường sọc (bahukā rājī assa atthīti) thì gọi là rājīvaṃ (hoa sen), paṅkajaṃ (hoa sen).

3127

485. Māyāmedhāhi vī^* .

485. From māyā and medhā, vī.

485. Tiếp vĩ ngữ vī sau māyā và medhā.

3128

Etehi mantvatthe vī hoti.

From these, vī occurs in the sense of possession.

Tiếp vĩ ngữ vī được dùng theo nghĩa sở hữu sau các từ này.

3129

Māyāvī, medhāvī.

Māyāvī (deceitful), medhāvī (wise).

Māyāvī (có ảo thuật), medhāvī (có trí tuệ).

3130

486. Issare āmyuvāmī^* .

486. For a master, āmī and uvāmī.

486. Tiếp vĩ ngữ āmī và uvāmī theo nghĩa issara (chủ tể).

3131

Issarabhūte mantvatthe āmī, uvāmī honti.

In the sense of possession of a master, āmī and uvāmī occur.

Tiếp vĩ ngữ āmī và uvāmī được dùng theo nghĩa sở hữu khi nó là chủ tể.

3132

Issariyaṭṭhānabhūtaṃ saṃ assa atthīti sāmī, suvāmī^* , itthiyaṃ sāminī, suvāminī, bindulopo, kāgame sāmiko.

He has the attribute of mastery, thus sāmī (master), suvāmī (good master); in the feminine, sāminī (mistress), suvāminī. The dropping of bindu. In some cases, sāmiko (husband).

Cái mà có sự thống trị (issariyaṭṭhānabhūtaṃ saṃ assa atthīti) thì gọi là sāmī (chủ), suvāmī^* (chủ); đối với nữ thì là sāminī (nữ chủ), suvāminī (nữ chủ). Chữ bindu bị lược bỏ, sāmika (chủ) khi có kāgama (âm k chèn vào).

3133

487. Lakkhyā ṇo a ca^* .

487. From lakkhī, ṇo and a.

487. Tiếp vĩ ngữ ṇa và a sau lakkhī.

3134

Lakkhīmhā mantvatthe ṇo hoti, īkārassa attañca hoti.

From lakkhī, ṇo occurs in the sense of possession, and the long ī becomes a.

Tiếp vĩ ngữ ṇa được dùng theo nghĩa sở hữu sau lakkhī, và nguyên âm ī biến thành a.

3135

Lakkhī sirī etassa atthīti lakkhaṇo.

He has lakkhī (good fortune) and sirī (splendour), thus lakkhaṇo (fortunate, marked).

Người mà có sự may mắn, sự thịnh vượng (lakkhī sirī etassa atthīti) thì gọi là lakkhaṇa (có tướng tốt).

3136

488. Aṅgā no kalyāṇe^* .

488. From aṅga, no for excellence.

488. Tiếp vĩ ngữ ṇa sau aṅga theo nghĩa kalyāṇa (tốt đẹp).

3137

Kalyāṇe vattabbe aṅgamhā mantvatthe no hoti.

When speaking of excellence, from aṅga, no occurs in the sense of possession.

Khi nói về sự tốt đẹp, tiếp vĩ ngữ ṇa được dùng theo nghĩa sở hữu sau aṅga.

3138

Kalyāṇaṃ aṅgaṃ etissā itthiyā atthīti aṅganā.

This woman has an excellent limb, thus aṅganā (woman).

Người nữ mà có những bộ phận tốt đẹp (kalyāṇaṃ aṅgaṃ etissā itthiyā atthīti) thì gọi là aṅganā (người nữ).

3139

489. So lomā^* .

489. From loma, so.

489. Tiếp vĩ ngữ sa sau loma.

3140

Lomamhā mantvatthe sapaccayo hoti.

From loma, the suffix sa occurs in the sense of possession.

Tiếp vĩ ngữ sa được dùng theo nghĩa sở hữu sau loma.

3141

Bahūni lomāni assa santīti lomaso.

He has much hair, thus lomaso (hairy).

Người mà có nhiều lông (bahūni lomāni assa santīti) thì gọi là lomasa (nhiều lông).

Ettha ‘so’ti suttavibhāgena ‘‘sumedhaso, bhūrimedhaso’’ iccādīnipi sijjhanti.

Here, by the division of the rule 'so', sumedhaso (very wise), bhūrimedhaso (greatly wise) and so on are also formed.

Ở đây, với sự phân chia của quy tắc so, các từ như sumedhasa (có trí tuệ tốt), bhūrimedhasa (có trí tuệ rộng lớn) và các từ tương tự cũng được hình thành.

3142

Assatthirāsi niṭṭhito.

The Chapter on Possession is finished.

Phần Assatthirāsi đã hoàn tất.

3143

Bhāva, kammarāsi

The Chapter on State and Action

Phần `Bhāva` (Trạng thái) và `Kamma` (Hành động)

3144

490. Tassa bhāvakammesu tta tā ttana ṇya ṇeyyaṇiya ṇa iyā^* .

490. For state and action, tta, tā, ttana, ṇya, ṇeyya, ṇiya, ṇa, iya.

490. Các tiếp vĩ ngữ tta, tā, ttana, ṇya, ṇeyya, ṇiya, ṇa, iyā theo nghĩa bhāva (trạng thái) và kamma (hành động) của nó.

3145

Tassa bhāvo, tassa kammanti atthe chaṭṭhuntā ete aṭṭha paccayā bahulaṃ bhavanti.

In the sense of "its state" or "its action", these eight suffixes frequently occur after the genitive case.

Theo nghĩa "trạng thái của nó" (tassa bhāvo) và "hành động của nó" (tassa kammaṃ), tám tiếp vĩ ngữ này thường được dùng sau từ ở cách sáu.

3146

Tattha bhavanti buddhi, saddā etasmāti bhāvo, saddānaṃ attano atthesu ādimhi uppattikāraṇaṃ, cirakālaṃ pavattikāraṇañca.

Therein, that from which understanding and words arise is bhāva (state); it is the cause for the initial arising of words in their meanings and the cause for their long-term continuation.

Trong đó, bhāva (trạng thái) là cái mà từ đó trí tuệ và âm thanh phát sinh (bhavanti buddhi, saddā etasmāti), là nguyên nhân ban đầu và nguyên nhân duy trì lâu dài cho sự phát sinh của các âm thanh trong ý nghĩa riêng của chúng.

Tattha ādimhi pavattikāraṇaṃ byappattinimittaṃ nāma.

Therein, the cause for initial occurrence is called byappattinimitta (the occasion of manifestation).

Trong đó, nguyên nhân phát sinh ban đầu được gọi là byappattinimitta (nguyên nhân của sự biểu hiện).

Cirakālaṃ pavattikāraṇaṃ pavattinimittaṃ nāma.

The cause for long-term occurrence is called pavattinimitta (the occasion of continuation).

Nguyên nhân duy trì lâu dài được gọi là pavattinimitta (nguyên nhân của sự tiếp diễn).

Tadubhayampi jāti, dabba, guṇa, kriyā, nāmavasena pañcavidhaṃ hoti.

Both of these are fivefold: by way of species, substance, quality, action, and name.

Cả hai loại này đều có năm dạng: jāti (loài), dabba (vật thể), guṇa (phẩm chất), kriyā (hành động), nāma (tên).

3147

Tattha ‘‘gossa bhāvo gotta’’nti ettha gojāti bhāvo nāma.

Therein, in "the state of a cow is gotta (cow-state)", the cow-species is called the state.

Trong đó, "trạng thái của bò là gotta" (gossa bhāvo gotta) thì jāti (loài) bò là trạng thái.

3148

‘‘Daṇḍino bhāvo daṇḍitta’’nti ettha daṇḍadabbaṃ bhāvo nāma.

In "the state of a staff-bearer is daṇḍitta (staff-bearer-state)", the staff-substance is called the state.

"Trạng thái của người cầm gậy là daṇḍitta" (daṇḍino bhāvo daṇḍitta) thì dabba (vật thể) là gậy là trạng thái.

3149

‘‘Nīlassa paṭassa bhāvo nīlatta’’nti ettha nīlaguṇo bhāvo nāma.

In "the state of a blue cloth is nīlatta (blueness)", the blue quality is called the state.

"Trạng thái của tấm vải xanh là nīlatta" (nīlassa paṭassa bhāvo nīlatta) thì guṇa (phẩm chất) xanh là trạng thái.

3150

‘‘Pācakassa bhāvo pācakatta’’nti ettha pacanakriyā bhāvo nāma.

In "the state of a cook is pācakatta (cook-state)", the action of cooking is called the state.

"Trạng thái của người nấu ăn là pācakatta" (pācakassa bhāvo pācakatta) thì kriyā (hành động) nấu ăn là trạng thái.

3151

‘‘Tissanāmassa janassa bhāvo tissatta’’nti ettha tissanāmaṃ bhāvo nāma.

In "the state of a person named Tissa is tissatta (Tissa-state)", the name Tissa is called the state.

"Trạng thái của người tên Tissa là tissatta" (tissanāmassa janassa bhāvo tissatta) thì nāma (tên) Tissa là trạng thái.

3152

Tattha gossa bhāvoti gosaddaṃ sutvā godabbe gobuddhiyā vā godabbaṃ disvā tasmiṃ dabbe govohārassa vā pavattikāraṇanti attho.

Therein, "the state of a cow" means that having heard the word 'cow', the understanding of a cow-substance, or having seen a cow-substance, the cause for the usage of the word 'cow' regarding that substance.

Trong đó, "trạng thái của bò" (gossa bhāvo) có nghĩa là sau khi nghe từ "bò" thì có trí tuệ về vật thể bò, hoặc sau khi nhìn thấy vật thể bò thì có sự sử dụng từ "bò" đối với vật thể đó, đó là nguyên nhân của sự tiếp diễn.

Evaṃ sesesupi yathānurūpaṃ attho veditabbo.

Similarly, in other cases too, the meaning should be understood appropriately.

Tương tự như vậy, ý nghĩa của các từ còn lại cũng phải được hiểu theo cách phù hợp.

3153

Ttamhi-gottaṃ, daṇḍittaṃ, pācakattaṃ, tissattaṃ iccādi.

With tta: gotta (cow-state), daṇḍitta (staff-bearer-state), pācakatta (cook-state), tissatta (Tissa-state) and so on.

Với tiếp vĩ ngữ tta: gotta (tính bò), daṇḍitta (tính cầm gậy), pācakatta (tính nấu ăn), tissatta (tính Tissa) v.v.

3154

Tāmhi-saṅgaṇikārāmatā, niddārāmatā, bhassārāmatā iccādi.

With tā: saṅgaṇikārāmatā (fondness for company), niddārāmatā (fondness for sleep), bhassārāmatā (fondness for chatter) and so on.

Với tiếp vĩ ngữ tā: saṅgaṇikārāmatā (tính thích giao du), niddārāmatā (tính thích ngủ), bhassārāmatā (tính thích nói chuyện phiếm) v.v.

3155

Ttanamhi-puthujjanattanaṃ, vedanattanaṃ, jārattanaṃ, jāyattanaṃ iccādi.

With ttana: puthujjanattanaṃ (the state of an ordinary person), vedanattanaṃ (the state of feeling), jārattanaṃ (the state of a paramour), jāyattanaṃ (the state of a wife) and so on.

Với tiếp vĩ ngữ ttana: puthujjanattanaṃ (tính phàm phu), vedanattanaṃ (tính cảm thọ), jārattanaṃ (tính ngoại tình), jāyattanaṃ (tính vợ) v.v.

3156

Ṇyamhi-alasassa bhāvo ālasyaṃ, samaṇassa bhāvo sāmaññaṃ, brāhmaṇassa bhāvo brāhmaññaṃ, sīlasamādhipaññāguṇo sāmaññañca brāhmaññañca nāma.

With ṇya: the state of a lazy person is ālasyaṃ (laziness); the state of a recluse is sāmaññaṃ (recluseship); the state of a brahmin is brāhmaññaṃ (brahminhood); sāmañña and brāhmañña are the qualities of sīla (virtue), samādhi (concentration), and paññā (wisdom).

Với tiếp vĩ ngữ ṇya: trạng thái của người lười biếng là ālasyaṃ (sự lười biếng); trạng thái của sa-môn là sāmaññaṃ (tính sa-môn); trạng thái của Bà-la-môn là brāhmaññaṃ (tính Bà-la-môn); phẩm chất giới, định, tuệ được gọi là sāmañña và brāhmañña.

Tāpasassa bhāvo tāpasyaṃ, nipuṇassa bhāvo nepuññaṃ, vipulassa bhāvo vepullaṃ, rañño bhāvo rajjaṃ, āpabbatassa khettassa bhāvo āpabbatyaṃ, dāyādassa bhāvo dāyajjaṃ, visamassa bhāvo vesammaṃ, sakhino bhāvo sakhyaṃ, vāṇijānaṃ bhāvo vāṇijjaṃ iccādi.

The state of an ascetic is tāpasyaṃ (asceticism); the state of a skillful person is nepuññaṃ (skillfulness); the state of being vast is vepullaṃ (vastness); the state of a king is rajjaṃ (kingship); the state of a field reaching up to the mountain is āpabbatyaṃ (mountainousness); the state of an heir is dāyajjaṃ (heirship); the state of unevenness is vesammaṃ (unevenness); the state of a friend is sakhyaṃ (friendship); the state of merchants is vāṇijjaṃ (merchandise) and so on.

Trạng thái của khổ hạnh giả là tāpasyaṃ (tính khổ hạnh giả); trạng thái của người khéo léo là nepuññaṃ (sự khéo léo); trạng thái của sự rộng lớn là vepullaṃ (sự rộng lớn); trạng thái của vua là rajjaṃ (vương quốc); trạng thái của cánh đồng đến núi là āpabbatyaṃ (tính núi non); trạng thái của người thừa kế là dāyajjaṃ (tính thừa kế); trạng thái của sự bất bình đẳng là vesammaṃ (sự bất bình đẳng); trạng thái của bạn bè là sakhyaṃ (tình bạn); trạng thái của thương nhân là vāṇijjaṃ (tính thương nhân) v.v.

3157

Ṇeyyamhi – sucissa bhāvo soceyyaṃ.

With ṇeyya: the state of purity is soceyyaṃ (purity).

Với tiếp vĩ ngữ ṇeyya: trạng thái của sự trong sạch là soceyyaṃ (sự trong sạch).

Evaṃ ādhipateyyaṃ iccādi.

Similarly, ādhipateyyaṃ (sovereignty) and so on.

Tương tự như vậy, ādhipateyyaṃ (quyền tối cao) v.v.

3158

Ṇiyamhi-ālasiyaṃ, madabhāvo madiyaṃ.

With ṇiya: ālasiyaṃ (laziness); the state of intoxication is madiyaṃ (intoxication).

Với tiếp vĩ ngữ ṇiya: ālasiyaṃ (sự lười biếng); trạng thái của sự say sưa là madiyaṃ (sự say sưa).

Evaṃ dakkhiyaṃ, purohitabhāvo porohitiyaṃ, byattassa bhāvo veyyattiyaṃ, byāvaṭassa bhāvo veyyāvaṭiyaṃ, imāni dve pubbe veyyākaraṇapadaṃ viya siddhāni.

Similarly, dakkhiyaṃ (skillfulness); the state of a purohita is porohitiyaṃ (priesthood); the state of an expert is veyyattiyaṃ (expertise); the state of being engaged is veyyāvaṭiyaṃ (engagement). These two are formed like the grammatical term mentioned earlier.

Tương tự như vậy, dakkhiyaṃ (sự khéo léo); trạng thái của thầy tế lễ là porohitiyaṃ (chức thầy tế lễ); trạng thái của người thông thái là veyyattiyaṃ (sự thông thái); trạng thái của người bận rộn là veyyāvaṭiyaṃ (sự bận rộn). Hai từ này được hình thành giống như từ veyyākaraṇa (ngữ pháp) trước đây.

3159

Ṇamhi-garuno bhāvo gāravo, paṭubhāvo pāṭavaṃ iccādi.

With ṇa: the state of a venerable person is gāravo (veneration); the state of skillfulness is pāṭavaṃ (skillfulness) and so on.

Với tiếp vĩ ngữ ṇa: trạng thái của sự nặng nề là gārava (sự tôn kính); trạng thái của sự khéo léo là pāṭavaṃ (sự khéo léo) v.v.

3160

Iyamhi-adhipatibhāvo adhipatiyaṃ, paṇḍitabhāvo paṇḍitiyaṃ, bahussutabhāvo bahussutiyaṃ, naggassa bhāvo naggiyaṃ, sūrabhāvo sūriyaṃ, vīrabhāvo vīriyaṃ iccādi.

With iya: the state of being a chief is adhipatiyaṃ (chieftainship); the state of a wise person is paṇḍitiyaṃ (wisdom); the state of being learned is bahussutiyaṃ (erudition); the state of being naked is naggiyaṃ (nakedness); the state of being brave is sūriyaṃ (bravery); the state of being heroic is vīriyaṃ (heroism) and so on.

Với tiếp vĩ ngữ iya: trạng thái của người đứng đầu là adhipatiyaṃ (chức đứng đầu); trạng thái của người trí tuệ là paṇḍitiyaṃ (sự trí tuệ); trạng thái của người đa văn là bahussutiyaṃ (sự đa văn); trạng thái của người trần truồng là naggiyaṃ (sự trần truồng); trạng thái của người dũng cảm là sūriyaṃ (sự dũng cảm); trạng thái của anh hùng là vīriyaṃ (sự tinh tấn) v.v.

3161

Kammatthe kammaṃ nāma kriyā, alasassa kammaṃ alasattaṃ, alasatā, alasattanaṃ, ālasyaṃ, ālaseyyaṃ, ālasiyaṃ, ālasaṃ, alasiyaṃ iccādi.

In the sense of action (kamma), kamma means action. The action of a lazy person is alasattaṃ (laziness), alasatā (laziness), alasattanaṃ (laziness), ālasyaṃ (laziness), ālaseyyaṃ (laziness), ālasiyaṃ (laziness), ālasaṃ (laziness), alasiyaṃ (laziness) and so on.

Theo nghĩa kamma (hành động): kamma là kriyā (hành động). Hành động của người lười biếng là alasattaṃ (sự lười biếng), alasatā (sự lười biếng), alasattanaṃ (sự lười biếng), ālasyaṃ (sự lười biếng), ālaseyyaṃ (sự lười biếng), ālasiyaṃ (sự lười biếng), ālasaṃ (sự lười biếng), alasiyaṃ (sự lười biếng) v.v.

3162

491. Bya vaddhadāsā vā^* .

491. From vaddha and dāsa, bya optionally.

491. Tiếp vĩ ngữ bya sau vaddha và dāsa hoặc.

3163

Bhāva, kammesu vaddha, dāsehi byo hoti vā.

From vaddha and dāsa, bya occurs optionally in the sense of state and action.

Tiếp vĩ ngữ bya được dùng hoặc không được dùng sau vaddha và dāsa theo nghĩa bhāva và kamma.

3164

Vaddhassa bhāvo kammaṃ vā vaddhabyaṃ, vaddhatā, dāsabyaṃ, dāsatā, ‘vaddhava’nti idha ṇe pare vāgamo.

The state or action of being old is vaddhabyaṃ (old age), vaddhatā (oldness); the state or action of a slave is dāsabyaṃ (slavery), dāsatā (servitude). In vaddhavaṃ, the insertion of v occurs after ṇa.

Trạng thái hoặc hành động của người già là vaddhabyaṃ (sự già), vaddhatā (sự già); dāsabyaṃ (sự nô lệ), dāsatā (sự nô lệ). Ở đây, vaddhavaṃ là khi có vāgama (âm v chèn vào) trước ṇe.

3165

492. Naṇa yuvā bo ca vaye^* .

492. From yuva, ṇaṇa and ba optionally for age.

492. Tiếp vĩ ngữ ṇaṇa và bāgama sau yuva theo nghĩa vaya (tuổi).

3166

Vaye gamyamāne bhāva, kammesu yuvato naṇa hoti vā bāgamo ca.

When age is implied, from yuva, ṇaṇa occurs optionally in the sense of state and action, and ba is also inserted.

Khi ý nghĩa là vaya (tuổi), tiếp vĩ ngữ ṇaṇa được dùng hoặc không được dùng sau yuva theo nghĩa bhāva và kamma, và bāgama (âm b chèn vào) cũng được dùng.

3167

Yuvassa bhāvo yobbanaṃ.

The state of a youth is yobbanaṃ (youth).

Trạng thái của tuổi trẻ là yobbanaṃ (tuổi trẻ).

3168

Vātveva?

Why 'optionally'?

Hoặc là vā?

Yuvattaṃ, yuvatā.

yuvattaṃ (youth), yuvatā (youth).

Yuvattaṃ (tính trẻ), yuvatā (tính trẻ).

3169

493. Aṇvādīhimo^* .

493. From aṇu and others, ima.

493. Tiếp vĩ ngữ ima sau aṇu và các từ tương tự.

3170

Tehi bhāve imo hoti vā.

From these, ima occurs optionally in the sense of state.

Tiếp vĩ ngữ ima được dùng hoặc không được dùng sau các từ đó theo nghĩa bhāva.

3171

Aṇuno bhāvo aṇimā, laghuno bhāvo laghimā.

The state of being subtle is aṇimā (subtlety); the state of being light is laghimā (lightness).

Trạng thái của sự nhỏ bé là aṇimā (sự nhỏ bé); trạng thái của sự nhẹ nhàng là laghimā (sự nhẹ nhàng).

3172

494. Kassamahatamime kasamahā^* .

494. For kassa and mahanta, kasa and mahā with ima.

494. Kasa và mahā thay thế kassa và mahanta trước ima.

3173

Imapaccaye pare kassa, mahantasaddānaṃ kamena kasa, mahā honti.

When the suffix ima follows, kassa and mahanta become kasa and mahā respectively.

Trước tiếp vĩ ngữ ima, các từ kassa và mahanta lần lượt biến thành kasa và mahā.

3174

Kassakassa kammaṃ kasimā^* , mahantassa bhāvo mahimā.

The farmer's work is farming; the state of being great is greatness.

Hành động của người nông dân là kasimā (sự nhỏ bé), trạng thái vĩ đại là mahimā.

Sumanassa bhāvo somanassaṃ, ṇyamhi sāgamo, ‘vaggalasehi te’ti yassa pararūpattaṃ.

The state of a good mind is joy.

Trạng thái của người có tâm tốt là somanassaṃ (hỷ lạc), với hậu tố ṇya, có sự thêm vào của 'sa', và 'ya' trở thành 'pararūpatta' theo quy tắc 'vaggalasehi te'.

Evaṃ domanassaṃ, sundaraṃ vaco etasminti suvaco, suvacassa bhāvo sovacassaṃ.

Likewise, sorrow; one who has beautiful speech is well-spoken; the state of being well-spoken is eloquence.

Tương tự, domanassaṃ (ưu bi), lời nói tốt đẹp là suvaco, trạng thái của người nói lời tốt đẹp là sovacassaṃ.

Evaṃ dovacassaṃ.

Likewise, harsh speech.

Tương tự, dovacassaṃ (ác khẩu).

3175

‘‘Ārāmarāmaṇeyyakaṃ, uyyānarāmaṇeyyakaṃ, bhūmirāmaṇeyyakaṃ’’ iccādīsu ramitabbanti ramaṇaṃ, ramaṇaṃ ettha atthīti rāmaṇo, ārāmo, ārāmarāmaṇassa bhāvo ārāmarāmaṇeyyakaṃ, ṇeyyo, sakatthe ca ko^* , ārāmasampatti, ārāmasirīti vuttaṃ hoti.

In phrases like "charm of a monastery (ārāmarāmaṇeyyakaṃ), charm of a park (uyyānarāmaṇeyyakaṃ), charm of a place (bhūmirāmaṇeyyakaṃ)," that which is delightful is ramaṇaṃ. That which possesses delight is rāmaṇa, such as a monastery (ārāma). The state of a delightful monastery is ārāmarāmaṇeyyakaṃ. The suffix ṇeyya and ka are used in the sense of 'own,' signifying the prosperity of the monastery or the glory of the monastery.

Trong các trường hợp như ‘‘Ārāmarāmaṇeyyakaṃ (sự thú vị của vườn cây), uyyānarāmaṇeyyakaṃ (sự thú vị của công viên), bhūmirāmaṇeyyakaṃ (sự thú vị của đất đai)’’, v.v., điều đáng vui thích là ramaṇaṃ, nơi có sự vui thích là rāmaṇo, ārāmo (vườn cây), trạng thái của sự vui thích trong vườn cây là ārāmarāmaṇeyyakaṃ, ṇeyya, và 'ka' trong nghĩa tự thân, có nghĩa là sự thịnh vượng của vườn cây, vẻ đẹp của vườn cây.

Evaṃ sesesu.

Likewise, in the remaining cases.

Tương tự trong các trường hợp còn lại.

3176

Bhāva, kammarāsi niṭṭhito.

The chapter on bhāva (state of being) and kamma (action) is finished.

Phần Bhāva (trạng thái) và Kammarāsi (tập hợp hành động) đã hoàn tất.

3177

Parimāṇarāsi

The chapter on Measure

Phần Parimāṇarāsi (tập hợp các từ chỉ lượng)

3178

495. Tamassa parimāṇaṃ ṇiko ca^* .

495. ṇika and ka are used for 'that is its measure'.

495. Tamassa parimāṇaṃ ṇiko ca.

3179

Taṃ assa parimāṇanti atthe paṭhamantā ṇiko hoti ko ca.

In the sense of "that is its measure," from the first case ending, ṇika and ka occur.

Trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’, từ ở cách thứ nhất sẽ có hậu tố ṇika và ka.

Parimīyate anenāti parimāṇaṃ.

That by which something is measured is parimāṇa (measure).

Cái mà nhờ đó người ta đo lường là parimāṇaṃ (lượng).

3180

Doṇo parimāṇamassāti doṇiko.

That of which a doṇa is the measure is doṇika (a doṇa-measure).

Cái có lượng là một doṇa là doṇiko.

Evaṃ khāriko, kumbhiko, asītivassāni parimāṇamassāti āsītiko, vayo.

Likewise, khārika (a khāri-measure), kumbhika (a kumbha-measure); that of which eighty years is the measure is āsītika (eighty years old), referring to age (vayo).

Tương tự, khāriko, kumbhiko; cái có lượng là tám mươi năm là āsītiko, (chỉ) tuổi thọ.

Evaṃ nāvutiko, upaḍḍhakāyo parimāṇamassāti upaḍḍhakāyikaṃ, bimbohanaṃ, dve parimāṇamassāti dukaṃ.

Likewise, nāvutika (ninety years old); that of which half a body is the measure is upaḍḍhakāyikaṃ (half-body-sized), referring to a pillow (bimbohanaṃ); that of which two is the measure is dukaṃ (a pair).

Tương tự, nāvutiko; cái có lượng là nửa thân là upaḍḍhakāyikaṃ, (chỉ) cái gối; cái có lượng là hai là dukaṃ.

Evaṃ tikaṃ, catukkaṃ, pañcakaṃ, chakkaṃ, dvittaṃ.

Likewise, tikaṃ (a trio), catukkaṃ (a quartet), pañcakaṃ (a quintet), chakkaṃ (a sextet), dvittaṃ (a duality).

Tương tự, tikaṃ, catukkaṃ, pañcakaṃ, chakkaṃ, dvittaṃ.

Dasakaṃ, satakaṃ.

A group of ten (dasakaṃ), a group of one hundred (satakaṃ).

Dasakaṃ, satakaṃ.

3181

496. Yatetehi ttako^*

496. ttaka from ya, ta, eta.

496. Yatetehi ttako.

3182

Tamassa parimāṇanti atthe ya, ta, etasaddehi sadisadvibhūto ttako hoti.

In the sense of "that is its measure," the suffix ttaka which is doubled occurs after the words ya, ta, and eta.

Trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’, từ các từ ya, ta, eta sẽ có hậu tố ttaka, được lặp lại.

3183

Yaṃ parimāṇamassāti yattakaṃ.

Of which what is the measure is yattakaṃ (as much as).

Cái có lượng là bao nhiêu là yattakaṃ.

Evaṃ tattakaṃ.

Likewise, tattakaṃ (that much).

Tương tự, tattakaṃ.

3184

497. Etasseṭa ttake^* .

497. eṭa for eta before ttaka.

497. Etasseṭa ttake.

3185

Ttake pare etasaddassa eṭa hoti.

Before the suffix ttaka, eta becomes eṭa.

Khi hậu tố ttaka theo sau, từ eta trở thành eṭa.

3186

Etaṃ parimāṇamassāti ettakaṃ, yāva parimāṇamassāti yāvattakaṃ.

Of which this is the measure is ettakaṃ (this much); of which how far is the measure is yāvattakaṃ (as far as).

Cái có lượng là bấy nhiêu là ettakaṃ; cái có lượng là bao xa là yāvattakaṃ.

Evaṃ tāvattakaṃ, etāvattakaṃ.

Likewise, tāvattakaṃ (so far), etāvattakaṃ (this far).

Tương tự, tāvattakaṃ, etāvattakaṃ.

‘Yatetehī’ti vacanena yāva, tāva, etāvāpi gayhanti.

By the rule "from ya, ta, eta," yāva, tāva, etāva are also taken.

Theo quy tắc ‘Yatetehi’, các từ yāva, tāva, etāva cũng được chấp nhận.

3187

498. Sabbā ca ṭāvantu^* .

498. All ṭāvantu.

498. Sabbā ca ṭāvantu.

3188

Tamassa parimāṇanti atthe ya, te’tehi ca sabbato ca ṭāvantu hoti, etassa dvittaṃ.

In the sense of "that is its measure," the suffix ṭāvantu comes after ya, ta, eta, and sabba; eta is doubled.

Trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’, từ ya, ta, eta và từ sabba sẽ có hậu tố ṭāvantu, và từ eta được lặp lại.

3189

Sabbaṃ parimāṇaṃ assāti sabbāvantaṃ, sabbāvā, attho, sabbāvanto, sabbāvantā, atthā, sabbāvati, atthe, sabbāvantesu, atthesu, itthiyaṃ sabbāvatī, sabbāvantī, parisā.

Of which all is the measure is sabbāvantaṃ (all-measure), sabbāvā (all, masc. pl. for 'meaning' or 'things'), sabbāvanto (all, masc. pl. for 'meaning' or 'things'), sabbāvantā (all, masc. pl. for 'meaning' or 'things'), sabbāvati (all, loc. for 'meaning' or 'things'), sabbāvantesu (all, loc. pl. for 'meaning' or 'things'); in the feminine, sabbāvatī or sabbāvantī (all, for 'assembly' - parisā).

Tất cả lượng của nó là sabbāvantaṃ, sabbāvā (nghĩa), sabbāvanto, sabbāvantā (nghĩa), sabbāvati (trong nghĩa), sabbāvantesu (trong các nghĩa); ở giống cái là sabbāvatī, sabbāvantī (hội chúng).

Evaṃ yāvā, yāvantā, yāvanto, tāvā, tāvantā, tāvanto, ettāvā, ettāvantā, ettāvanto iccādi.

Likewise, yāvā, yāvantā, yāvanto, ettāvā, ettāvantā, ettāvanto, and so on.

Tương tự, yāvā, yāvantā, yāvanto, tāvā, tāvantā, tāvanto, ettāvā, ettāvantā, ettāvanto, v.v.

3190

Kvaci mahāvuttinā ekassa ta-kārassa lopo, yāvatako kāyo, tāvatako byāmo^* , yāvatikā yānassa bhūmi.

Sometimes, according to the great tradition, there is a deletion of one ta syllable, as in yāvatako kāyo (as much as the body), tāvatako byāmo (so much as an arm's length), yāvatikā yānassa bhūmi (as much as the ground for the vehicle).

Đôi khi, theo cách nói thông thường, một chữ ta bị lược bỏ: yāvatako kāyo (thân thể bao nhiêu), tāvatako byāmo (sải tay bấy nhiêu), yāvatikā yānassa bhūmi (đất của cỗ xe bao nhiêu).

3191

499. Kiṃmhā rati rīva rīvataka rittakā^* .

499. From kiṃ come rati, rīva, rīvataka, rittakā.

499. Kiṃmhā rati rīva rīvataka rittakā.

3192

Taṃ assa parimāṇanti atthe kiṃsaddato ete cattāro paccayā bhavanti.

In the sense of "that is its measure," these four suffixes come after the word kiṃ.

Trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’, từ kiṃ sẽ có bốn hậu tố này.

3193

500. Rānubandhentasarādissa^* .

500. Deletion of the final vowel, etc., of a stem before suffixes with ra as an anubandha.

500. Rānubandhentasarādissa.

3194

Rānubandhe paccaye pare padantasarādissa lopo hoti.

Before suffixes having ra as an anubandha, the final vowel, etc., of the stem is deleted.

Khi các hậu tố có ‘ra’ làm phụ âm theo sau, nguyên âm cuối của từ gốc sẽ bị lược bỏ.

Ādisaddena padantabyañjanaṃ gayhati, suttavibhattena rīvantu, rittāvantupaccayā ca honti.

By "etc." the final consonant of the stem is taken; by the division of the rule, rīvantu and rittāvantupaccayā also occur.

Với từ ‘ādi’, phụ âm cuối của từ gốc cũng được chấp nhận; theo cách chia của kinh điển, các hậu tố rīvantu và rittāvantu cũng được sử dụng.

3195

Kiṃ parimāṇamassāti kati.

Of which what is the measure is kati (how many).

Lượng của nó là bao nhiêu là kati.

Pañcakkhandhā kati kusalā, kati akusalā^* , kativassosi tvaṃ bhikkhu, ekavasso ahaṃ bhagavā^* , kiṃ parimāṇaṃ assāti kīvaṃ, kiṃva dūro ito gāmo.

"How many groups are wholesome, how many are unwholesome?" "How many years are you, bhikkhu?" "I am one year, Blessed One." Of which what is the measure is kīvaṃ (how much), "How far is the village from here?"

Năm uẩn có bao nhiêu là thiện, bao nhiêu là bất thiện? Ngài là bao nhiêu hạ lạp, thưa Tôn giả? Bạch Thế Tôn, tôi là một hạ lạp; lượng của nó là bao nhiêu là kīvaṃ, ngôi làng này cách đây bao xa?

Evaṃ kīvatakaṃ, kittakaṃ.

Likewise, kīvatakaṃ (how much), kittakaṃ (how much).

Tương tự, kīvatakaṃ, kittakaṃ.

3196

Rīvantumhi – kīvanto hontu yācakā^* ti.

With rīvantu: "How many supplicants are there?"

Với rīvantu – Kīvanto hontu yācakā (những người khất thực là bao nhiêu).

3197

Rittāvantumhi – kittāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti^* , kittāvatā nu kho bhante rūpanti vuccati, kittāvatā nu kho bhante māroti vuccati^* .

With rittāvantumhi: "To what extent, Bhante, is there the designation of aggregates as aggregates?" "To what extent, Bhante, is it called rūpa?" "To what extent, Bhante, is it called Māra?"

Với rittāvantu – Kittāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti (sự thiết lập danh hiệu uẩn của các uẩn là bao nhiêu), bạch Thế Tôn, bao nhiêu thì được gọi là sắc, bạch Thế Tôn, bao nhiêu thì được gọi là Ma-ra?

3198

Pubbasuttena ṭāvantumhi – ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti, ettāvatā rūpanti vuccati, ettāvatā māroti vuccati.

With ṭāvantu from the previous rule: "To this extent is there the designation of aggregates as aggregates," "To this extent is it called rūpa," "To this extent is it called Māra."

Với ṭāvantu theo quy tắc trước – Ettāvatā khandhānaṃ khandhapaññatti (sự thiết lập danh hiệu uẩn của các uẩn là bấy nhiêu), ettāvatā rūpanti vuccati (bấy nhiêu thì được gọi là sắc), ettāvatā māroti vuccati (bấy nhiêu thì được gọi là Ma-ra).

3199

501. Māne matto^* .

501. matta for measure.

501. Māne matto.

3200

Mīyate etenāti mānaṃ, taṃ ummānaṃ, parimāṇanti duvidhaṃ, uddhaṃ mānaṃ ummānaṃ, tadaññaṃ mānaṃ parimāṇaṃ, imasmiṃ sutte pana sāmaññavacanattā duvidhampi labbhati, duvidhe māne pavattā hatthādisaddamhā tamassa parimāṇanti atthe mattapaccayo hoti.

That by which something is measured is māna (measure); this māna is twofold: ummāna (vertical measure) and parimāṇa (horizontal measure). In this rule, however, since it is a general term, both types are included. The suffix matta occurs in the sense of "that is its measure" after words like hattha etc., which refer to either of the two types of measure.

Cái mà nhờ đó người ta đo lường là mānaṃ (đo lường), nó có hai loại: ummānaṃ (đo lường chiều cao) và parimāṇaṃ (đo lường thông thường); tuy nhiên, trong quy tắc này, vì là từ chung, cả hai loại đều được chấp nhận; từ các từ như hattha (cánh tay), v.v., được dùng để chỉ hai loại đo lường, hậu tố matta sẽ được thêm vào trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’.

3201

Hattho parimāṇaṃ assāti hatthamattaṃ, dve hatthā parimāṇaṃ assāti dvihatthamattaṃ, dve aṅguliyo parimāṇaṃ assāti dvaṅgulamattaṃ.

That of which a cubit (hattha) is the measure is hatthamattaṃ (a cubit's length); that of which two cubits are the measure is dvihatthamattaṃ (two cubits' length); that of which two fingers are the measure is dvaṅgulamattaṃ (two fingers' breadth).

Cái có lượng là một cánh tay là hatthamattaṃ; cái có lượng là hai cánh tay là dvihatthamattaṃ; cái có lượng là hai ngón tay là dvaṅgulamattaṃ.

Evaṃ caturaṅgulamattaṃ, vidatthimattaṃ, yojanamattaṃ, tīṇi yojanāni parimāṇaṃ assāti tiyojanamattaṃ, nāḷimattaṃ, patthamattaṃ, doṇamattaṃ, palaṃ vuccati ummānasaṅkhāto pātiviseso, palaṃ parimāṇaṃ assāti palamattaṃ, pañcamattaṃ, pañcamattehi bhikkhusatehi saddhiṃ^* , tiṃsamattaṃ, saṭṭhimattaṃ, satamattaṃ, sahassamattaṃ, koṭimattaṃ, kumbhamattaṃ, cāṭimattaṃ, hatthimattaṃ, pabbatamattaṃ iccādi.

Likewise, caturaṅgulamattaṃ (four fingers' breadth), vidatthimattaṃ (a span's length), yojanamattaṃ (a league's length); that of which three leagues are the measure is tiyojanamattaṃ (three leagues' length), nāḷimattaṃ (a nāḷi's measure), patthamattaṃ (a pattha's measure), doṇamattaṃ (a doṇa's measure); pala is a special type of measure called ummānasaṅkhāta; that of which a pala is the measure is palamattaṃ (a pala's measure), pañcamattaṃ (five-fold); "accompanied by five hundred bhikkhus." tiṃsamattaṃ (thirty-fold), saṭṭhimattaṃ (sixty-fold), satamattaṃ (a hundred-fold), sahassamattaṃ (a thousand-fold), koṭimattaṃ (a crore-fold), kumbhamattaṃ (a kumbha's measure), cāṭimattaṃ (a cāṭi's measure), hatthimattaṃ (elephant-sized), pabbatamattaṃ (mountain-sized), and so on.

Tương tự, caturaṅgulamattaṃ, vidatthimattaṃ, yojanamattaṃ; cái có lượng là ba dojana là tiyojanamattaṃ, nāḷimattaṃ, patthamattaṃ, doṇamattaṃ; pala là một loại vật chứa được dùng để đo lường chiều cao; cái có lượng là một pala là palamattaṃ, pañcamattaṃ (năm trăm), saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi (cùng với năm trăm vị tỳ khưu), tiṃsamattaṃ (ba mươi), saṭṭhimattaṃ (sáu mươi), satamattaṃ (một trăm), sahassamattaṃ (một ngàn), koṭimattaṃ (một vạn), kumbhamattaṃ, cāṭimattaṃ, hatthimattaṃ (lượng voi), pabbatamattaṃ (lượng núi), v.v.

3202

‘Mattā’ti vā parimāṇavācisaddantaraṃ, hattho mattā etassāti hatthamattaṃ.

Alternatively, mattā is another word for measure. That of which a cubit (hattha) is the measure is hatthamattaṃ.

Hoặc ‘mattā’ là một từ khác chỉ lượng; cái mà lượng của nó là một cánh tay là hatthamattaṃ.

Evaṃ dvihatthamattaṃ, iccādinā samāsopi yujjati.

Likewise, dvihatthamattaṃ, and so on, compounds are also appropriate.

Tương tự, dvihatthamattaṃ, v.v., cũng có thể được ghép lại.

Abhedūpacārena pana hatthaparimāṇaṃ hatthoti katvā ‘‘dvihatthaṃ vatthaṃ, doṇo vīhi, doṇo māso’’ti sijjhati.

However, by a metaphorical application of non-differentiation, by making a cubit's measure into a cubit, it is established as "a two-cubit cloth," "a doṇa of rice," "a doṇa of beans."

Tuy nhiên, bằng cách xem lượng của một cánh tay là một cánh tay thông qua phép ẩn dụ không phân biệt, ta có thể nói ‘‘dvihatthaṃ vatthaṃ (vải hai cánh tay), doṇo vīhi (một doṇa lúa), doṇo māso (một doṇa đậu đen)’’.

3203

502. Taggho cuddhaṃ^* .

502. taggha for vertical measure.

502. Taggho cuddhaṃ.

3204

Uddhaṃmāne pavattā saddā tamassa parimāṇanti atthe tagghapaccayo hoti matto ca.

The suffix taggha and matta occur in the sense of "that is its measure" after words referring to vertical measure (uddhaṃmāna).

Các từ được sử dụng để đo lường chiều cao sẽ có hậu tố taggha và matta trong ý nghĩa ‘đó là lượng của nó’.

3205

Jaṇṇu parimāṇamassāti jaṇṇutagghaṃ, jaṇṇumattaṃ.

That of which the knee (jaṇṇu) is the measure is jaṇṇutagghaṃ (knee-high), jaṇṇumattaṃ (knee-high).

Cái có lượng là đầu gối là jaṇṇutagghaṃ, jaṇṇumattaṃ.

3206

503. Ṇo ca purisā^* .

503. ṇa also from purisa.

503. Ṇo ca purisā.

3207

Uddhaṃmāne pavattā purisamhā ṇo ca hoti taggho ca matto ca.

From purisa (man) referring to vertical measure, ṇa also occurs, as do taggha and matta.

Từ purisa (người) được dùng để đo lường chiều cao sẽ có hậu tố ṇa, taggha và matta.

3208

Catuhattho puriso parimāṇamassāti porisaṃ, tiporisaṃ, sataporisaṃ, gambhīraṃ.

That of which a four-cubit man is the measure is porisaṃ (a man's height), tiporisaṃ (three men's height), sataporisaṃ (a hundred men's height), referring to depth (gambhīraṃ).

Cái có lượng là một người cao bốn cánh tay là porisaṃ, tiporisaṃ (ba người), sataporisaṃ (một trăm người), (chỉ) độ sâu.

Evaṃ purisatagghaṃ, purisamattaṃ, uddhaṃ pasāritahatthena saddhiṃ pañcahatthaṃ purisapamāṇaṃ porisanti vadanti, ‘‘ekūnatīso vayasā’’ti^* ettha ekūnatīsa vassāni āyuparimāṇaṃ assāti ekūnatīso.

Likewise, purisatagghaṃ (man-high), purisamattaṃ (man-high). They say that a man's height (porisa) is five cubits, including the hand extended upwards. In "he was twenty-nine years old," that of which twenty-nine years is the measure of life is ekūnatīso (twenty-nine years old).

Tương tự, purisatagghaṃ, purisamattaṃ; người ta nói rằng một người có chiều cao bằng năm cánh tay khi duỗi tay lên là porisa; trong câu ‘‘ekūnatīso vayasā’’ (hai mươi chín tuổi), ekūnatīso có nghĩa là cái có lượng tuổi thọ là hai mươi chín năm.

Evaṃ vīso, tīso, cattālīso, paññāso, sahasso brahmā, dvisahasso brahmā, dasasahasso brahmā.

Likewise, vīso (twenty years old), tīso (thirty years old), cattālīso (forty years old), paññāso (fifty years old), sahasso brahmā (a thousand-world-system Brahma), dvisahasso brahmā (a two-thousand-world-system Brahma), dasasahasso brahmā (a ten-thousand-world-system Brahma).

Tương tự, vīso (hai mươi), tīso (ba mươi), cattālīso (bốn mươi), paññāso (năm mươi), sahasso brahmā (một ngàn Phạm thiên), dvisahasso brahmā (hai ngàn Phạm thiên), dasasahasso brahmā (mười ngàn Phạm thiên).

Ettha ca ‘‘sahassaparimāṇaṃ cakkavāḷaṃ assāti sahasso’’-iccādinā ṇapaccayena sijjhati.

Here, sahasso (a thousand-fold) etc., is formed by the ṇa suffix, as in "that of which a thousand is the measure of the world-system is sahasso."

Ở đây, nó được hình thành với hậu tố ṇa theo cách ‘‘sahassaparimāṇaṃ cakkavāḷaṃ assāti sahasso’’ (cái có lượng một ngàn thế giới là sahasso), v.v.

3209

Parimāṇarāsi niṭṭhito.

End of the section on Quantity.

Phần về số lượng đã hoàn tất.

3210

Saṅkhyārāsi

Section on Numbers

Phần về số đếm

3211

504. Ekā kākyasahāye^* .

504. Ekā kākyasahāye .

3212

Asahāyatthe ekamhā ka, ākī honti vā.

From eka, in the sense of being alone, the suffixes ka and ākī are sometimes added.

Trong ý nghĩa "không có bạn đồng hành" (một mình), từ eka (một) có thể có các hậu tố ka hoặc ākī.

3213

Asahāyo eko, ekako, ekākī, eko vā.

Alone is eko, ekako, ekākī, or eko.

Người một mình là eko, ekako, ekākī, hoặc eko.

3214

Itthiyaṃ ekikā, ekākinī, ekā vā, ‘adhātussa ke’ti suttena itthiyaṃ kamhi pare assa ittaṃ.

In the feminine, ekikā, ekākinī, or ekā; according to the rule ‘adhātussa ke,’ when ka follows, the a of a non-root becomes i in the feminine.

Trong giống cái là ekikā, ekākinī, hoặc ekā, theo quy tắc ‘adhātussa ke’, khi ka theo sau trong giống cái, có sự biến đổi thành ittaṃ.

3215

505. Dviti catūhi tīyatthā^* .

505. Dviti catūhi tīyatthā .

3216

Tehi tassa pūraṇanti atthe tīyo ca ttho ca honti.

From these, in the sense of ‘its completion,’ tīya and ttha are added.

Khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", các hậu tố tīya và ttha xuất hiện.

3217

506. Dvitīnaṃ dutā tīye^* .

506. Dvitīnaṃ dutā tīye .

3218

Tīye pare dvi, tisaddānaṃ du, tādesā honti.

When tīya follows, dvi and ti words become du and tā respectively.

Khi tīya theo sau, các từ dvi và ti biến đổi thành du và ta.

3219

Dvinnaṃ pūraṇo dutīyo^* , dvinnaṃ pūraṇī dutīyā, dvinnaṃ pūraṇaṃ dutīyaṃ.

Dutīyo is the one who completes two (seen as dutīyo etc. in the Chaṭṭhasaṅgīti texts), dutīyā is the one who completes two, dutīyaṃ is that which completes two.

Người thứ hai của hai là dutīyo, người nữ thứ hai của hai là dutīyā, cái thứ hai của hai là dutīyaṃ.

Evaṃ tatīyo, tatīyā, tatīyaṃ.

Similarly, tatīyo, tatīyā, tatīyaṃ.

Tương tự, tatīyo, tatīyā, tatīyaṃ.

Catunnaṃ pūraṇo catuttho, catutthī, catutthaṃ.

Fourth among four, fourth (feminine), fourth (neuter).

Người thứ tư của bốn là catuttho, người nữ thứ tư là catutthī, cái thứ tư là catutthaṃ.

3220

507. Ma pañcādikatihi^* .

507. Ma (is used after) pañca and others (and) kati.

507. Ma pañcādikatihi .

3221

Pañcādīhi ca katimhā ca tassa pūraṇanti atthe mo hoti.

The suffix mo occurs in the sense of 'the fulfilling of that' after pañca and others, and kati.

Từ pañca (năm) trở đi và từ kati (bao nhiêu), khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", hậu tố ma xuất hiện.

3222

Pañcamo, pañcamī, pañcamaṃ.

Fifth (masculine), fifth (feminine), fifth (neuter).

Pañcamo, pañcamī, pañcamaṃ.

Evaṃ sattama, aṭṭhama, navama, dasama, ekādasamādi.

Similarly, seventh, eighth, ninth, tenth, eleventh, and so on.

Tương tự, sattama, aṭṭhama, navama, dasama, ekādasama v.v.

Katinnaṃ pūraṇo katimo, katimī, tithī.

Which one is the fulfiller of how many (masculine), which one (feminine), which one (neuter).

Người thứ bao nhiêu là katimo, người nữ thứ bao nhiêu là katimī, cái thứ bao nhiêu là katimaṃ.

3223

508. Tassa pūraṇekādasādito vā^* .

508. Or after ekādasa and others in the sense of 'the fulfilling of that'.

508. Tassa pūraṇekādasādito vā .

3224

Pūrate anenāti pūraṇaṃ, ekādasādito tassa pūraṇanti atthe ṭānubandho apaccayo hoti vā.

Pūraṇa means 'that by which it is filled'. In the sense of 'the fulfilling of that' after ekādasa and others, the suffix a with ṭa as an anubandha, occurs optionally.

Pūraṇa là cái được làm đầy đủ. Từ ekādasa (mười một) trở đi, khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", hậu tố a với ṭa làm dấu hiệu có thể xuất hiện.

3225

Ekādasannaṃ pūraṇo ekādaso, ekādasī, ekādasaṃ, ekādasamo vā.

The fulfiller of eleven is eleventh (masculine), eleventh (feminine), eleventh (neuter), or ekādasamo.

Người thứ mười một của mười một là ekādaso, người nữ thứ mười một là ekādasī, cái thứ mười một là ekādasaṃ, hoặc ekādasamo.

Evaṃ dvādaso, dvādasamo, teraso, terasamo, cuddaso, cuddasamo, pañcadaso, pañcadasamo, pannaraso, pannarasamo, soḷaso, soḷasamo, sattaraso, sattarasamo, aṭṭhāraso, aṭṭhārasamo.

Similarly, twelfth, dvādasamo; thirteenth, terasamo; fourteenth, cuddasamo; fifteenth, pañcadasamo, pannarasamo; sixteenth, soḷasamo; seventeenth, sattarasamo; eighteenth, aṭṭhārasamo.

Tương tự, dvādaso, dvādasamo, teraso, terasamo, cuddaso, cuddasamo, pañcadaso, pañcadasamo, pannaraso, pannarasamo, soḷaso, soḷasamo, sattaraso, sattarasamo, aṭṭhāraso, aṭṭhārasamo.

3226

509. Ṭe satissa tissa^* .

509. When ṭa follows, sati becomes tissa.

509. Ṭe satissa tissa .

3227

Ṭe pare satissa ti-kārassa lopo hotīti vīsati, tīsatīnaṃ tissa lopo.

When ṭa follows, the ti of sati is dropped. Thus, the ti is dropped in vīsati and tīsatī.

Khi ṭa theo sau, âm ti của sati bị lược bỏ, do đó ti của vīsati và tīsati bị lược bỏ.

3228

Ekūnavīso, ekūnavīsatimo, vīso, vīsatimo, tīso, tīsatimo, cattālīso, cattālīsamo, paññāso, paññāsamo.

Nineteenth (masculine), ekūnavīsatimo; twentieth (masculine), vīsatimo; thirtieth (masculine), tīsatimo; fortieth (masculine), cattālīsamo; fiftieth (masculine), paññāsamo.

Ekūnavīso, ekūnavīsatimo, vīso, vīsatimo, tīso, tīsatimo, cattālīso, cattālīsamo, paññāso, paññāsamo.

Saṭṭhyādito purimasuttena mo, saṭṭhimo, sattatimo, asītimo, navutimo.

From sixty onwards, mo is applied by the preceding rule: saṭṭhimo, sattatimo, asītimo, navutimo.

Từ saṭṭhi (sáu mươi) trở đi, mo xuất hiện theo quy tắc trước, saṭṭhimo, sattatimo, asītimo, navutimo.

3229

510. Satādīnami ca^* .

510. And of sata and others.

510. Satādīnami ca .

3230

Satādito tassa pūraṇatthe mo hoti, satādīnaṃ antassa ittañca hoti.

After sata and others, mo occurs in the sense of 'the fulfilling of that', and the final vowel of sata and others becomes i.

Từ sata (một trăm) trở đi, khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", hậu tố mo xuất hiện, và nguyên âm cuối của sata v.v. biến thành i.

3231

Satassa pūraṇo satimo, dvisatimo, tisatimo, sahassimo.

The fulfiller of a hundred is satimo, dvisatimo, tisatimo, sahassimo.

Người thứ một trăm của một trăm là satimo, thứ hai trăm là dvisatimo, thứ ba trăm là tisatimo, thứ một ngàn là sahassimo.

3232

511. Chā ṭṭhaṭṭhamā^* .

511. Cha (becomes) ṭṭha, ṭṭhamā.

511. Chā ṭṭhaṭṭhamā .

3233

Chamhā tassa pūraṇanti atthe ṭṭha, ṭṭhamā honti.

After cha, ṭṭha and ṭṭhamā occur in the sense of 'the fulfilling of that'.

Từ cha (sáu), khi có ý nghĩa "thứ tự của chúng", các hậu tố ṭṭha và ṭṭhama xuất hiện.

3234

Chaṭṭho, chaṭṭhī, chaṭṭhaṃ, chaṭṭhamo, chaṭṭhamī, chaṭṭhamaṃ.

Sixth (masculine), sixth (feminine), sixth (neuter); chaṭṭhamo, chaṭṭhamī, chaṭṭhamaṃ.

Chaṭṭho, chaṭṭhī, chaṭṭhaṃ, chaṭṭhamo, chaṭṭhamī, chaṭṭhamaṃ.

3235

512. Saṅkhyāya saccutīsāsadasantāyādhikāsmiṃ satasahasse ṭa^* .

512. Ṭa (is used) after numerals ending in sati, uti, īsa, āsa, dasa when (they are) in sata or sahassa (sense), (or) in adhika (sense).

512. Saṅkhyāya saccutīsāsadasantāyādhikāsmiṃ satasahasse ṭa .

3236

Sati, uti, īsa, āsa, dasantāhi saṅkhyāhi te adhikā asmiṃ satasahasseti atthe ṭānubandho apaccayo hoti.

The suffix a with ṭa as an anubandha occurs in the sense of 'these are more than a hundred or a thousand by numbers ending in sati, uti, īsa, āsa, dasa'.

Khi có ý nghĩa "có nhiều hơn bởi các số kết thúc bằng sati, uti, īsa, āsa, dasa trong một trăm hoặc một ngàn", hậu tố a với ṭa làm dấu hiệu xuất hiện.

3237

Ettha ca ‘satasahasse’ti sate vā sahasse vāti attho.

Here, 'in satasahassa' means 'in sata or in sahassa'.

Ở đây, ‘satasahasse’ có nghĩa là trong một trăm hoặc trong một ngàn.

3238

Tattha sahassasaddena sahassaṃ dasasahassaṃ satasahassaṃ dasasatasahassañca gayhati.

Here, the word sahassa implies sahassa (thousand), dasasahassa (ten thousand), satasahassa (hundred thousand), and dasasatasahassa (million).

Trong đó, từ sahassa bao gồm một ngàn, mười ngàn, một trăm ngàn và mười trăm ngàn.

3239

Dasanta, satyanta, īsanta, āsanta, utyantāti evaṃ anukkamo veditabbo.

Thus, the sequence dasanta, satyanta, īsanta, āsanta, utyanta should be understood.

Thứ tự phải được hiểu là các số kết thúc bằng dasa, kết thúc bằng sati, kết thúc bằng īsa, kết thúc bằng āsa, kết thúc bằng uti.

3240

Tattha dasa, ekādasato paṭṭhāya yāva aṭṭhārasā navasaṅkhyā dasantā nāma.

Among these, the nine numbers from ten, eleven, up to eighteen are called dasantā.

Trong đó, chín số từ dasa (mười) đến aṭṭhārasa (mười tám) được gọi là dasantā (kết thúc bằng mười).

3241

Vīsati, ekavīsatito paṭṭhāya yāva aṭṭhavīsatiyā navasaṅkhyā ca tīsati, ekatīsatito paṭṭhāya yāva aṭṭhatīsatiyā navasaṅkhyā ca satyantā nāma.

The nine numbers from twenty, twenty-one, up to twenty-eight, and the nine numbers from thirty, thirty-one, up to thirty-eight, are called satyantā.

Chín số từ vīsati (hai mươi) đến aṭṭhavīsati (hai mươi tám), và chín số từ tīsati (ba mươi) đến aṭṭhatīsati (ba mươi tám) được gọi là satyantā (kết thúc bằng sati).

3242

Cattālīsa, ekacattālīsato paṭṭhāya yāva aṭṭhacattālīsāya navasaṅkhyā īsantā nāma.

The nine numbers from forty, forty-one, up to forty-eight, are called īsantā.

Chín số từ cattālīsa (bốn mươi) đến aṭṭhacattālīsa (bốn mươi tám) được gọi là īsantā (kết thúc bằng īsa).

3243

Paññāsa, ekapaññāsato paṭṭhāya yāva aṭṭhapaññāsāya navasaṅkhyā āsantā nāma.

The nine numbers from fifty, fifty-one, up to fifty-eight, are called āsantā.

Chín số từ paññāsa (năm mươi) đến aṭṭhapaññāsa (năm mươi tám) được gọi là āsantā (kết thúc bằng āsa).

3244

Navuti, ekanavutito paṭṭhāya yāva aṭṭhanavutiyā nava saṅkhyā utyantā nāma.

The nine numbers from ninety, ninety-one, up to ninety-eight, are called utyantā.

Chín số từ navuti (chín mươi) đến aṭṭhanavuti (chín mươi tám) được gọi là utyantā (kết thúc bằng uti).

3245

Sesā ṭṭhunta, tyantāpi idha saṅgayhanti.

The remaining ṭṭhunta and tyantā are also included here.

Các số còn lại kết thúc bằng ṭṭhu và tya cũng được bao gồm ở đây.

Ṭṭhuntā nāma saṭṭhi,-ekasaṭṭhyādikā navasaṅkhyā.

Ṭṭhuntā are the nine numbers starting with sixty, sixty-one, and so on.

Ṭṭhuntā là chín số từ saṭṭhi (sáu mươi), ekasaṭṭhi (sáu mươi mốt) v.v.

Tyantā nāma sattati, ekasattatyādikā navasaṅkhyā ca asīti, ekāsītyādikā navasaṅkhyā ca.

Tyantā are the nine numbers starting with seventy, seventy-one, and so on, and the nine numbers starting with eighty, eighty-one, and so on.

Tyantā là chín số từ sattati (bảy mươi), ekasattati (bảy mươi mốt) v.v., và chín số từ asīti (tám mươi), ekāsīti (tám mươi mốt) v.v.

3246

Dasantāsu tāva – dasa adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ dasasataṃ.

Among dasantā first – that hundred in which ten are in excess is dasasataṃ (one hundred and ten).

Trong các số dasantā – một trăm mà mười là số dư, đó là dasasataṃ (một trăm mười).

Evaṃ dasasahassaṃ, dasasatasahassaṃ, ekādasa adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ ekādasasataṃ.

Similarly, dasasahassaṃ (ten thousand), dasasatasahassaṃ (a million); that hundred in which eleven are in excess is ekādasasataṃ (one hundred and eleven).

Tương tự, dasasahassaṃ (một ngàn mười), dasasatasahassaṃ (một trăm ngàn mười), một trăm mà mười một là số dư, đó là ekādasasataṃ (một trăm mười một).

Evaṃ ekādasasahassaṃ, ekādasasatasahassaṃ.

Similarly, ekādasasahassaṃ (eleven thousand), ekādasasatasahassaṃ (one million one hundred thousand).

Tương tự, ekādasasahassaṃ (một ngàn mười một), ekādasasatasahassaṃ (một trăm ngàn mười một).

Evaṃ dvādasasatamiccādīni.

And so on, dvādasasataṃ (one hundred and twelve), etc.

Tương tự dvādasasataṃ (một trăm mười hai) v.v.

3247

Satyantāsu – ṭamhi ti-kāralopo, vīsati adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ vīsasataṃ.

Among satyantā – the ti syllable is dropped when ṭa is present. That hundred in which twenty are in excess is vīsasataṃ (one hundred and twenty).

Trong các số satyantā – âm ti bị lược bỏ khi ṭa theo sau, một trăm mà hai mươi là số dư, đó là vīsasataṃ (một trăm hai mươi).

Evaṃ ekavīsasataṃ, dvāvīsasataṃ iccādi, tīsati adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ tīsasataṃ.

Similarly, ekavīsasataṃ (one hundred and twenty-one), dvāvīsasataṃ (one hundred and twenty-two), etc.; that hundred in which thirty are in excess is tīsasataṃ (one hundred and thirty).

Tương tự, ekavīsasataṃ (một trăm hai mươi mốt), dvāvīsasataṃ (một trăm hai mươi hai) v.v., một trăm mà ba mươi là số dư, đó là tīsasataṃ (một trăm ba mươi).

Evaṃ ekatīsasataṃ, dvattīsasataṃ iccādi.

Similarly, ekatīsasataṃ (one hundred and thirty-one), dvattīsasataṃ (one hundred and thirty-two), etc.

Tương tự, ekatīsasataṃ (một trăm ba mươi mốt), dvattīsasataṃ (một trăm ba mươi hai) v.v.

Esa nayo sahassepi.

This method applies also to sahassa.

Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).

3248

Īsantāsu – cattālīsaṃ adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ cattālīsasataṃ.

Among īsantā – that hundred in which forty are in excess is cattālīsasataṃ (one hundred and forty).

Trong các số īsantā – một trăm mà bốn mươi là số dư, đó là cattālīsasataṃ (một trăm bốn mươi).

Evaṃ ekacattālīsasataṃ, dvecattālīsasataṃ iccādi.

Similarly, ekacattālīsasataṃ (one hundred and forty-one), dvecattālīsasataṃ (one hundred and forty-two), etc.

Tương tự, ekacattālīsasataṃ (một trăm bốn mươi mốt), dvecattālīsasataṃ (một trăm bốn mươi hai) v.v.

Esa nayo sahassepi.

This method applies also to sahassa.

Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).

3249

Āsantāsu – paññāsaṃ adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ paññāsasataṃ.

Among āsantā – that hundred in which fifty are in excess is paññāsasataṃ (one hundred and fifty).

Trong các số āsantā – một trăm mà năm mươi là số dư, đó là paññāsasataṃ (một trăm năm mươi).

Evaṃ ekapaññāsasataṃ, dvepaññāsasataṃ iccādi.

Similarly, ekapaññāsasataṃ (one hundred and fifty-one), dvepaññāsasataṃ (one hundred and fifty-two), etc.

Tương tự, ekapaññāsasataṃ (một trăm năm mươi mốt), dvepaññāsasataṃ (một trăm năm mươi hai) v.v.

Esa nayo sahassepi.

This method applies also to sahassa.

Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).

3250

Ṭṭhuntāsu – saṭṭhi adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ saṭṭhisataṃ.

Among ṭṭhuntā – that hundred in which sixty are in excess is saṭṭhisataṃ (one hundred and sixty).

Trong các số ṭṭhuntā – một trăm mà sáu mươi là số dư, đó là saṭṭhisataṃ (một trăm sáu mươi).

Evaṃ ekasaṭṭhisataṃ, dvāsaṭṭhisataṃ iccādi.

Similarly, ekasaṭṭhisataṃ (one hundred and sixty-one), dvāsaṭṭhisataṃ (one hundred and sixty-two), etc.

Tương tự, ekasaṭṭhisataṃ (một trăm sáu mươi mốt), dvāsaṭṭhisataṃ (một trăm sáu mươi hai) v.v.

Esa nayo sahassepi.

This method applies also to sahassa.

Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).

3251

Tyantāsu – sattati adhikā, ekasattati adhikā, asīti adhikā, ekāsīti adhikā iccādinā vattabbā.

Among tyantā – they should be stated as sattati adhikā (seventy in excess), ekasattati adhikā (seventy-one in excess), asīti adhikā (eighty in excess), ekāsīti adhikā (eighty-one in excess), and so on.

Trong các số tyantā – phải nói là có bảy mươi là số dư, có bảy mươi mốt là số dư, có tám mươi là số dư, có tám mươi mốt là số dư v.v.

3252

Utyantāsu – navuti adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ navutisataṃ.

Among utyantā – that hundred in which ninety are in excess is navutisataṃ (one hundred and ninety).

Trong các số utyantā – một trăm mà chín mươi là số dư, đó là navutisataṃ (một trăm chín mươi).

Evaṃ ekanavutisataṃ, dvenavutisataṃ iccādi.

Similarly, ekanavutisataṃ (one hundred and ninety-one), dvenavutisataṃ (one hundred and ninety-two), etc.

Tương tự, ekanavutisataṃ (một trăm chín mươi mốt), dvenavutisataṃ (một trăm chín mươi hai) v.v.

Esa nayo sahassepi.

This method applies also to sahassa.

Quy tắc này cũng áp dụng cho sahassa (ngàn).

3253

Atha vā dasantā nāma ekato paṭṭhāya dasasaṅkhyā.

Or, dasantā are the numbers from one to ten.

Hoặc là, dasantā là các số từ một đến mười.

3254

Satyantā nāma ekādasato paṭṭhāya vīsasaṅkhyā.

Satyantā are the numbers from eleven to twenty.

Satyantā là các số từ mười một đến hai mươi.

3255

Īsantā nāma ekatīsato paṭṭhāya dasasaṅkhyā.

Īsantā are the numbers from thirty-one to forty.

Īsantā là các số từ ba mươi mốt đến bốn mươi.

3256

Āsantā nāma ekacattālīsato paṭṭhāya dasasaṅkhyā.

Āsantā are the numbers from forty-one to fifty.

Āsantā là các số từ bốn mươi mốt đến năm mươi.

3257

Evaṃ ṭṭhunta, tyanta, utyantāpi veditabbā.

Similarly, ṭṭhunta, tyanta, utyantā should be understood.

Tương tự, ṭṭhunta, tyanta, utyantā cũng phải được hiểu như vậy.

3258

Eko adhiko yasmiṃ sate tayidaṃ ekasataṃ, ‘‘athetthekasataṃ khatyā, anuyantā yasassino’’ti^* pāḷi.

That hundred in which one is in excess is ekasataṃ. The Pāḷi text is: "Here, one hundred of renowned ones, always vigilant, always united."

Một trăm mà một là số dư, đó là ekasataṃ (một trăm lẻ một), như trong câu Pāḷi: ‘‘athetthekasataṃ khatyā, anuyantā yasassino’’.

‘‘Dve adhikā yasmiṃ sate tayidaṃ dvisataṃ’’ iccādinā sabbaṃ vattabbaṃ, suvicittamidaṃ vidhānanti.

"That hundred in which two are in excess is dvisataṃ," and so on, everything should be stated. This provision is very elaborate.

‘‘Hai trăm mà hai là số dư, đó là dvisataṃ’’ v.v., tất cả phải được nói như vậy, đây là một quy định rất đa dạng.

3259

Yathā pana ‘‘eko ca dasa ca ekādasa, ekādhikā vā dasa ekādasā’’ti sijjhati, tathā idhapi ‘‘dasa ca satañca dasasataṃ, dasādhikaṃ vā sataṃ dasasata’’ntiādinā vutte sabbaṃ taṃ vidhānaṃ samāsavasena sijjhati.

Just as "one and ten are eleven, or ten with one in excess is eleven" is formed, so here too, if "ten and a hundred are dasasataṃ, or a hundred with ten in excess is dasasataṃ" and so on, are stated, all that formation is accomplished by means of a compound.

Cũng như ‘‘eko ca dasa ca ekādasa (một và mười là mười một), ekādhikā vā dasa ekādasā (mười hơn một là mười một)’’ được thành lập, tương tự ở đây, khi nói ‘‘dasa ca satañca dasasataṃ (mười và một trăm là một trăm mười), dasādhikaṃ vā sataṃ dasasataṃ (một trăm hơn mười là một trăm mười)’’ v.v., tất cả các quy định đó được thành lập theo cách thức hợp từ.

3260

Tattha pana ‘‘dve satāni dvisataṃ, tīṇi satāni tisata’’miccādīni ca ‘‘dve sahassāni dvisahassaṃ, tīṇi sahassāni tisahassa’’miccādīni ca ‘‘dve satasahassāni dvisatasahassaṃ, tīṇi satasahassāni tisatasahassa’’miccādīni ca digusamāse sijjhanti.

There, "two hundreds are dvisataṃ, three hundreds are tisataṃ," and so on, and "two thousands are dvisahassaṃ, three thousands are tisahassaṃ," and so on, and "two hundred thousands are dvisatasahassaṃ, three hundred thousands are tisatasahassaṃ," and so on, are formed by means of a digusamāsa (numerical compound).

Trong đó, các từ như “dve satāni dvisataṃ, tīṇi satāni tisata” (hai trăm, ba trăm), “dve sahassāni dvisahassaṃ, tīṇi sahassāni tisahassa” (hai ngàn, ba ngàn), và “dve satasahassāni dvisatasahassaṃ, tīṇi satasahassāni tisatasahassa” (hai trăm ngàn, ba trăm ngàn) được hình thành trong loại digusamāsa.

3261

513. Vārasaṅkhyāyakkhattuṃ^* .

513. Kkhattuṃ (is used after) numbers of times.

513. Vārasaṅkhyāyakkhattuṃ.

3262

Vārasambandhibhūtā saṅkhyāsaddā kkhattuṃpaccayo hoti.

The suffix kkhattuṃ occurs after numerical words related to times.

Các từ số liên quan đến vāra (lần) trở thành hậu tố kkhattuṃ.

3263

Dve vārā dvikkhattuṃ.

Two times: dvikkhattuṃ.

Hai lần là dvikkhattuṃ.

Evaṃ tikkhattuṃ, catukkhattuṃ, pañcakkhattuṃ, dasakkhattuṃ, satakkhattuṃ, sahassakkhattuṃ.

Similarly, tikkhattuṃ (thrice), catukkhattuṃ (four times), pañcakkhattuṃ (five times), dasakkhattuṃ (ten times), satakkhattuṃ (a hundred times), sahassakkhattuṃ (a thousand times).

Tương tự, ba lần là tikkhattuṃ, bốn lần là catukkhattuṃ, năm lần là pañcakkhattuṃ, mười lần là dasakkhattuṃ, một trăm lần là satakkhattuṃ, một ngàn lần là sahassakkhattuṃ.

3264

514. Katimhā^* .

514. After kati.

514. Katimhā.

3265

Vārasambandhibhūtā katisaddā kkhattuṃ hoti.

The suffix kkhattuṃ occurs after the word kati when it is related to times.

Từ kati (bao nhiêu) liên quan đến vāra (lần) trở thành kkhattuṃ.

Kati vārā katikkhattuṃ.

How many times: katikkhattuṃ.

Bao nhiêu lần là katikkhattuṃ.

3266

515. Bahumhā dhā ca paccāsattiyā^* .

515. Dhā and (ca) (are used) with bahu (many) and with close proximity (paccāsattiyā).

515. Bahumhā dhā ca paccāsattiyā.

3267

Vārasambandhibhūtā bahusaddā paccāsattiyā sati dhā ca hoti kkhattuñca.

When the word bahu, relating to occurrences (vāra), exists in close proximity (paccāsattiyā), dhā and khattuṃ also occur.

Khi có sự gần gũi (paccāsattiyā), từ bahu (nhiều) liên quan đến vāra (lần) trở thành dhā và kkhattuṃ.

3268

Bahuvārā bahukkhattuṃ, bahusaddena anekavāraṃ upalakkheti, anekavārā anekakkhattuṃ.

Many times (bahuvārā) becomes bahukkhattuṃ; by the word bahu, it indicates many occurrences (anekavāraṃ); many occurrences (anekavārā) becomes anekakkhattuṃ.

Nhiều lần là bahukkhattuṃ. Từ bahu chỉ nhiều lần, nhiều lần là anekakkhattuṃ.

Evaṃ bahuvārā bahudhā, anekavārā anekadhā.

Thus, many times (bahuvārā) becomes bahudhā, many occurrences (anekavārā) becomes anekadhā.

Tương tự, nhiều lần là bahudhā, nhiều lần là anekadhā.

Paccāsatti nāma vārānaṃ accāsannatā vuccati, divasassa bahukkhattuṃ bhuñjati, bahudhā bhuñjati, vārānaṃ dūrabhāve sati te paccayā na honti, māsassa bahuvāre bhuñjati.

Paccāsatti means the extreme closeness of occurrences. One eats many times (bahukkhattuṃ) in a day, one eats in many ways (bahudhā). When the occurrences are distant, these suffixes do not apply; for example, one eats many times (bahuvāre) in a month.

Paccāsatti được gọi là sự rất gần gũi của các lần. Ăn nhiều lần trong ngày (divasassa bahukkhattuṃ bhuñjati), ăn nhiều cách (bahudhā bhuñjati). Khi các lần ở xa nhau, các hậu tố đó không được dùng, ví dụ: ăn nhiều lần trong tháng (māsassa bahuvāre bhuñjati).

3269

516. Sakiṃ vā^* .

516. Or sakiṃ (once).

516. Sakiṃ vā.

3270

Ekavāranti atthe sakinti nipaccate vā.

In the sense of "one time" (ekavāraṃ), sakiṃ is optionally employed.

Trong ý nghĩa "một lần" (ekavāraṃ), từ sakiṃ được dùng tùy chọn.

3271

Sakiṃ bhuñjati, ekavāraṃ bhuñjati.

One eats once (sakiṃ bhuñjati), one eats one time (ekavāraṃ bhuñjati).

Ăn một lần (sakiṃ bhuñjati), hoặc ăn một lần (ekavāraṃ bhuñjati).

3272

Saṅkhyārāsi niṭṭhito.

Thus ends the chapter on Numbers.

Phần Saṅkhyārāsi (Nhóm số đếm) kết thúc.

3273

Khuddakarāsi

Minor Chapter

Khuddakarāsi (Nhóm nhỏ)

3274

Pakārarāsi

Chapter on Modes

Pakārarāsi (Nhóm loại)

3275

517. Dhā saṅkhyāhi^* .

517. Dhā with numerals.

517. Dhā saṅkhyāhi.

3276

Saṅkhyāvācīhi pakāre dhā hoti.

Dhā is used in the sense of 'modes' (pakāre) with words denoting numbers (saṅkhyā).

Từ các từ số, hậu tố dhā được dùng để chỉ loại.

3277

Dvīhi pakārehi dvidhā.

In two modes, dvidhā.

Bằng hai loại là dvidhā.

Evaṃ tidhā, catudhā, pañcadhā, dasadhā, satadhā, sahassadhā, bahudhā, ekadhā, anekadhā.

Similarly, tidhā (in three modes), catudhā (in four modes), pañcadhā (in five modes), dasadhā (in ten modes), satadhā (in a hundred modes), sahassadhā (in a thousand modes), bahudhā (in many modes), ekadhā (in one mode), anekadhā (in various modes).

Tương tự, tidhā, catudhā, pañcadhā, dasadhā, satadhā, sahassadhā, bahudhā, ekadhā, anekadhā.

3278

518. Vekā jjhaṃ^* .

518. Jjhaṃ with eka.

518. Vekā jjhaṃ.

3279

Ekamhā pakāre jjhaṃ hoti vā.

Jjhaṃ optionally occurs with eka in the sense of 'mode'.

Từ từ eka (một), hậu tố jjhaṃ được dùng tùy chọn để chỉ loại.

3280

Ekena pakārena ekajjhaṃ, ekadhā vā.

In one mode, ekajjhaṃ, or ekadhā.

Bằng một loại là ekajjhaṃ, hoặc ekadhā.

3281

519. Dvitīhedhā^* .

519. Edhā with dvi and ti.

519. Dvitīhedhā.

3282

Dvitisaddehi pakāre edhā hoti vā.

Edhā optionally occurs with the words dvi and ti in the sense of 'mode'.

Từ các từ dvi (hai) và ti (ba), hậu tố edhā được dùng tùy chọn để chỉ loại.

3283

Dvedhā, tedhā, dvidhā, tidhā vā.

In two modes, dvedhā or dvidhā; in three modes, tedhā or tidhā.

Hai cách (dvedhā), ba cách (tedhā), hoặc hai cách (dvidhā), ba cách (tidhā).

3284

520. Sabbādīhi pakāre thā^* .

520. Thā with sabbādi (sabba, etc.) in the sense of 'mode'.

520. Sabbādīhi pakāre thā.

3285

Bahubhedo vā sāmaññassa bhedako viseso vā pakāro, sabbādīhi pakāre thā hoti.

Pakāra (mode) is a multitude of divisions or a special characteristic that differentiates a general category. Thā occurs in the sense of 'mode' with sabbādi (words like sabba).

Pakāra (loại) là nhiều loại khác nhau, hoặc là một đặc điểm phân biệt của cái chung. Từ các từ bắt đầu bằng sabba (tất cả), hậu tố thā được dùng để chỉ loại.

3286

Sabbena pakārena sabbathā, sabbehi pakārehi sabbathā, yādisena pakārena yathā, yādisehi pakārehi yathā.

In every mode, sabbathā; by all modes, sabbathā; in what mode, yathā; by what modes, yathā.

Bằng mọi cách là sabbathā, bằng tất cả các cách là sabbathā. Bằng cách nào là yathā, bằng những cách nào là yathā.

Evaṃ tathā, aññathā, ubhayathā, itarathā.

Similarly, tathā (in that mode), aññathā (in another mode), ubhayathā (in both modes), itarathā (in the other mode).

Tương tự, tathā, aññathā, ubhayathā, itarathā.

3287

521. Kathamitthaṃ^* .

521. Kathaṃ, itthaṃ (how, thus).

521. Kathamitthaṃ.

3288

Ete saddā pakāre nipaccanti.

These words are indeclinable in the sense of 'mode'.

Những từ này được dùng để chỉ loại.

3289

Kena pakārena kathaṃ, iminā pakārena itthaṃ.

By what mode, kathaṃ; by this mode, itthaṃ.

Bằng cách nào là kathaṃ, bằng cách này là itthaṃ.

Iminā suttena kiṃ, imasaddehi thaṃ, tthaṃpaccaye katvā kiṃssa kattaṃ, imassa ittañca kariyati.

What (is done) by this rule? From the word ima, the suffix thaṃ (or tthaṃ) is made, and kissa (of kiṃ) becomes ka, and imassa becomes itta.

Theo quy tắc này, từ kiṃ (cái gì) và ima (cái này) được dùng với hậu tố thaṃ và tthaṃ, và kiṃ được biến đổi thành ka và ima thành itta.

3290

522. Tabbati jātiyo^* .

522. Jātiya (suffix) with tabba.

522. Tabbati jātiyo.

3291

So pakāro assa atthīti tabbā, tasmiṃ tabbati, pakāravante dabbeti attho.

That mode exists for him, thus tabbā; in that tabba, it is said to have qualities. The meaning is 'possessing a mode'.

"Cái loại đó có ở nó" là tabbā, "trong đó là tabbati", nghĩa là "nó chứa đựng loại".

Taṃsāmaññavācimhā tabbati jātiyapaccayo hoti.

From a word denoting that general quality, the suffix jātiya occurs.

Từ từ chỉ cái chung đó, hậu tố jātiya được dùng.

3292

Visesena paṭurūpo paṇḍito paṭujātiyo.

One exceptionally intelligent (paṭurūpo) is paṭujātiyo (one of clever nature).

Người khéo léo đặc biệt là paṭujātiyo (người có bản chất khéo léo).

Visesena mudurūpaṃ vatthu mudujātiyaṃ.

A cloth that is exceptionally soft (mudurūpaṃ) is mudujātiyaṃ (of soft nature).

Vật liệu mềm đặc biệt là mudujātiyaṃ (vật có bản chất mềm).

3293

523. So vīcchāppakāresu^* .

523. So in the sense of distribution (vīcchā) and mode (pakāra).

523. So vīcchāppakāresu.

3294

Vīcchāyaṃ pakāre ca sopaccayo hoti.

The suffix so occurs in the sense of distribution (vīcchā) and mode (pakāra).

Hậu tố so được dùng trong ý nghĩa phân phối (vīcchāyaṃ) và loại (pakāre) .

3295

Vīcchāyaṃ –

In the sense of distribution (vīcchāyaṃ) –

Trong ý nghĩa phân phối:

3296

Padaṃ padaṃ vāceti padaso vāceti.

He recites word by word (padaṃ padaṃ vāceti), he recites padaso.

Dạy từng từ (padaṃ padaṃ vāceti) là dạy theo từ (padaso vāceti).

Khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ karoti khaṇḍaso karoti, bilaṃ bilaṃ vibhajjati bilaso vibhajjati iccādi.

He cuts piece by piece (khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ karoti), he cuts khaṇḍaso; he divides hole by hole (bilaṃ bilaṃ vibhajjati), he divides bilaso, and so on.

Làm từng mảnh (khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ karoti) là làm theo mảnh (khaṇḍaso karoti). Chia từng lỗ (bilaṃ bilaṃ vibhajjati) là chia theo lỗ (bilaso vibhajjati), v.v.

Ettha ca ‘padaṃ padaṃ’ iccādīsu kriyāvisesane dutiyā.

Here, in phrases like ‘padaṃ padaṃ’, the accusative case is used as an adverb of manner.

Ở đây, trong các trường hợp như ‘padaṃ padaṃ’, thì là đối cách (dutiyā) của trạng từ (kriyāvisesane).

3297

Pakāre –

In the sense of mode (pakāre) –

Trong ý nghĩa loại:

3298

Bahūhi pakārehi puthuso, sabbehi pakārehi sabbaso iccādi.

By many modes, puthuso; by all modes, sabbaso, and so on.

Bằng nhiều loại là puthuso, bằng tất cả các loại là sabbaso, v.v.

3299

‘‘Yoniso upāyaso, ṭhānaso, hetuso, atthaso, dhammaso, suttaso, anubyañjanaso’’ iccādīsu pana mahāvuttinā tatiyekavacanassa sottaṃ.

However, in yoniso (wisely), upāyaso (skillfully), ṭhānaso (rightly), hetuso (causally), atthaso (meaningfully), dhammaso (according to Dhamma), suttaso (according to Suttas), anubyañjanaso (by minor characteristics), according to the mahā-vutti, so is (the ending for) the singular instrumental case.

Trong các trường hợp như “yoniso (theo cách đúng đắn), upāyaso (theo phương tiện), ṭhānaso (theo chỗ), hetuso (theo nguyên nhân), atthaso (theo ý nghĩa), dhammaso (theo pháp), suttaso (theo kinh), anubyañjanaso (theo chi tiết)” thì theo Mahāvutti, đó là sottaṃ (hậu tố so) của số ít cách công cụ (tatiyekavacanassa).

Tathā dīghaso, oraso iccādi.

Similarly, dīghaso (lengthwise), oraso (from the breast), and so on.

Tương tự, dīghaso (theo chiều dài), oraso (từ ngực), v.v.

3300

Iti pakārarāsi.

Thus ends the chapter on Modes.

Như vậy là Pakārarāsi (Nhóm loại) kết thúc.

3301

Kularāsi

Chapter on Family

Kularāsi (Nhóm gia đình)

3302

524. Pitito bhātari reyyaṇa^* .

524. Reyyaṇa (suffix) with pitu (father) for a brother.

524. Pitito bhātari reyyaṇa.

3303

Pitusaddamhā tassa bhātāti atthe reyyaṇa hoti.

From the word pitu, in the sense of 'his brother', reyyaṇa occurs.

Từ từ pitu (cha), hậu tố reyyaṇa được dùng trong ý nghĩa "anh/em của người đó".

3304

Pitu bhātā petteyyo^* .

Father’s brother is petteyyo.

Anh/em của cha là petteyyo.

‘Rānubandhentasarādissā’ti ussa lopo, tassa dvittaṃ.

Due to ‘rānubandhentasarādissā’, the u (of pitu) is dropped, and the t (of pitu) is doubled.

Theo quy tắc ‘Rānubandhentasarādissā’, u được bỏ đi và t được gấp đôi.

3305

525. Mātito ca bhaginiyaṃ cho^* .

525. And cha (suffix) with mātu (mother) for a sister.

525. Mātito ca bhaginiyaṃ cho.

3306

Mātito pitito ca bhaginiyaṃ cho hoti.

Cha occurs with mātu and pitu in the sense of 'sister'.

Từ từ mātu (mẹ) và pitu (cha), hậu tố cho được dùng trong ý nghĩa "chị/em gái".

3307

Mātu bhaginī mātucchā^* , pitu bhaginī pitucchā^* .

Mother’s sister is mātucchā, father’s sister is pitucchā.

Chị/em gái của mẹ là mātucchā, chị/em gái của cha là pitucchā.

3308

526. Mātāpitūsvāmaho^* .

526. Āmaha (suffix) with mātāpitu (mother and father).

526. Mātāpitūsvāmaho.

3309

Mātāpitūhi tesaṃ mātāpitūsu āmaho hoti.

Āmaha occurs with mātāpitu in the sense of 'their mothers and fathers'.

Từ mātāpitu (cha mẹ), hậu tố āmaha được dùng trong ý nghĩa "cha mẹ của họ".

3310

Mātu mātā mātāmahī, mātu pitā mātāmaho^* , pitu mātā pitāmahī, pitu pitā pitāmaho.

Mother’s mother is mātāmahī, mother’s father is mātāmaho; father’s mother is pitāmahī, father’s father is pitāmaho.

Mẹ của mẹ là mātāmahī, cha của mẹ là mātāmaho. Mẹ của cha là pitāmahī, cha của cha là pitāmaho.

3311

Iti kularāsi.

Thus ends the chapter on Family.

Như vậy là Kularāsi (Nhóm gia đình) kết thúc.

3312

Hita, sādhu, araharāsi

Chapter on `hita` (beneficial), `sādhu` (good), `araha` (deserving)

Hita, sādhu, araharāsi (Nhóm có lợi, tốt, xứng đáng)

3313

527. Hite reyyaṇa^* .

527. Reyyaṇa (suffix) for hita (beneficial).

527. Hite reyyaṇa.

3314

Mātāpitūhi tesaṃ hite reyyaṇa hoti.

Reyyaṇa occurs with mātāpitu in the sense of 'beneficial to them'.

Từ mātāpitu (cha mẹ), hậu tố reyyaṇa được dùng trong ý nghĩa "có lợi cho họ".

3315

Mātu hito metteyyo, pitu hito petteyyo.

Beneficial to mother is metteyyo, beneficial to father is petteyyo.

Có lợi cho mẹ là metteyyo, có lợi cho cha là petteyyo.

Mātāpitūsu suppaṭipanno.

One who is well-behaved towards parents.

Người đối xử tốt với cha mẹ.

3316

528. Iyo hite^* .

528. Iyo (suffix) for hita (beneficial).

528. Iyo hite.

3317

Tassa hitanti atthe iyo hoti.

Iyo occurs in the sense of 'beneficial to it'.

Trong ý nghĩa "có lợi cho người đó", hậu tố iyo được dùng.

3318

Upādānānaṃ hitaṃ upādāniyaṃ.

Beneficial to upādāna is upādāniyaṃ.

Có lợi cho sự chấp thủ (upādāna) là upādāniyaṃ.

Evaṃ oghaniyaṃ, yoganiyaṃ, ganthaniyaṃ, nīvaraṇiyaṃ, suttavibhattiyā aññatthesupi iyo, samānodare sayito sodariyo.

Similarly, oghaniyaṃ (beneficial to floods), yoganiyaṃ (beneficial to yokes), ganthaniyaṃ (beneficial to fetters), nīvaraṇiyaṃ (beneficial to hindrances). In other contexts also, according to the Suttavibhatti, iyo occurs, as in sodariyo (born of the same womb) from samānodare sayito (one who lies in the same womb).

Tương tự, oghaniyaṃ (có lợi cho dòng nước), yoganiyaṃ (có lợi cho sự ràng buộc), ganthaniyaṃ (có lợi cho nút thắt), nīvaraṇiyaṃ (có lợi cho chướng ngại). Trong các ý nghĩa khác của Suttavibhatti, cũng dùng iyo: người nằm chung bụng là sodariyo (anh/em ruột).

3319

529. Cakkhvādito sso^* .

529. Ssa (suffix) from cakkhu (eye) and so on.

529. Cakkhvādito sso.

3320

Tassa hitanti atthe cakkhvādīhi sso hoti.

Ssa occurs from cakkhu and so on, in the sense of 'beneficial to it'.

Trong ý nghĩa "có lợi cho người đó", từ cakkhu (mắt) và các từ tương tự, hậu tố sso được dùng.

3321

Cakkhussa hitaṃ cakkhussaṃ^* , subharūpaṃ cakkhubhesajjañca.

Beneficial to the eye is cakkhussaṃ, which is a beautiful form or eye medicine.

Có lợi cho mắt là cakkhussaṃ (thuốc bổ mắt), hình dáng đẹp và thuốc cho mắt.

Āyuno hitaṃ āyussaṃ^* , āyuvaḍḍhanavidhi.

Beneficial to life is āyussaṃ, which is a method for increasing life.

Có lợi cho tuổi thọ là āyussaṃ (thuốc tăng tuổi thọ), phương pháp tăng tuổi thọ.

3322

530. Ṇyo tattha sādhu^* .

530. Ṇya (suffix) for sādhu (good) in that context.

530. Ṇyo tattha sādhu.

3323

Tasmiṃ sādhūti atthe ṇyo hoti.

Ṇya occurs in the sense of 'good in that'.

Trong ý nghĩa "tốt trong điều đó", hậu tố ṇyo được dùng.

3324

Sabhāyaṃ sādhu sabbho, ‘sādhū’ti kusalo yogyo hito vā.

Good in the assembly is sabbho; 'good' (sādhu) means skilled, suitable, or beneficial.

Tốt trong hội đồng (sabhā) là sabbho. ‘Sādhu’ có nghĩa là khéo léo, phù hợp, hoặc có lợi.

Mittānaṃ hitaṃ mettaṃ.

Beneficial to friends is mettaṃ.

Có lợi cho bạn bè là mettaṃ.

Suttavibhāgā aññatrapi ṇyo, rathaṃ vahatīti racchā, rathavīthi.

Beyond the Suttavibhāga, ṇya also occurs elsewhere, as in racchā (street) from rathaṃ vahati (it carries a chariot), meaning a chariot-path.

Ngoài Suttavibhāga, ṇyo cũng được dùng: cái chở xe là racchā (đường xe), con đường xe.

3325

531. Kammāniyaññā^* .

531. Niya and ñña (suffixes) with kamma.

531. Kammāniyaññā.

3326

Tasmiṃ sādhūti atthe kammamhā niya, ññā honti.

Niya and ñña occur from kamma in the sense of 'good in that'.

Trong ý nghĩa "tốt trong điều đó", từ kamma (hành động), hậu tố niya và ññā được dùng.

3327

Kamme sādhu kammaniyaṃ, kammaññaṃ.

Good in work is kammaniyaṃ, kammaññaṃ.

Tốt trong hành động là kammaniyaṃ, kammaññaṃ.

3328

532. Kathāditiko^* .

532. Ika (suffix) from kathā (discourse) and so on.

532. Kathāditiko.

3329

Tattha sādhūti atthe kathādīhi iko hoti.

Ika occurs from kathā and so on, in the sense of 'good in that'.

Trong ý nghĩa "tốt trong điều đó", từ kathā (lời nói) và các từ tương tự, hậu tố iko được dùng.

3330

Kathāyaṃ sādhu kathiko, dhammakathāyaṃ sādhu dhammakathiko, saṅgāme sādhu saṅgāmiko, gāmavāse sādhu gāmavāsiko, upavāse sādhu upavāsiko.

Good in discourse is kathiko, good in Dhamma discourse is dhammakathiko, good in battle is saṅgāmiko, good in village dwelling is gāmavāsiko, good in fasting is upavāsiko.

Người giỏi nói chuyện là bậc thiện thuyết, người giỏi nói pháp là bậc thiện thuyết pháp, người giỏi chiến trận là bậc thiện chiến, người giỏi ở làng là bậc thiện cư làng, người giỏi giữ giới là bậc thiện giữ giới.

3331

533. Pathādīhi ṇeyyo^* .

533. Ṇeyya (suffix) from patha (path) and so on.

533. (Tiếp vĩ ngữ) ṇeyya (được thêm vào) sau (các từ) patha, v.v.

3332

Tattha sādhūti atthe pathādīhi ṇeyyo hoti.

Ṇeyya occurs from patha and so on, in the sense of 'good in that'.

Trong trường hợp đó, với ý nghĩa ‘sādhu’ (thích hợp), (tiếp vĩ ngữ) ṇeyya được thêm vào sau (các từ) patha, v.v.

3333

Pathe sādhu pātheyyaṃ, saṃ vuccati dhanaṃ, tassa pati sapati, sapatimhi sādhu sāpateyyaṃ.

Good on the path is pātheyyaṃ (provisions for a journey). Saṃ is said to be wealth; its owner is sāpati; good in sāpati is sāpateyyaṃ (property, wealth).

Thích hợp cho con đường là pātheyyaṃ (lương thực đi đường). Saṃ được gọi là tài sản, chủ của nó là sapati (chủ tài sản). Thích hợp cho sapati là sāpateyyaṃ (tài sản).

3334

534. Dakkhiṇāyārahe^* .

534. Ṇeyya (suffix) with dakkhiṇā for deserving.

534. (Tiếp vĩ ngữ) ṇeyya (được thêm vào) sau (từ) dakkhiṇā với ý nghĩa ‘xứng đáng’.

3335

Dakkhiṇāsaddamhā arahatthe ṇeyyo hoti.

Ṇeyya occurs from the word dakkhiṇā in the sense of 'deserving'.

(Tiếp vĩ ngữ) ṇeyya được thêm vào sau từ dakkhiṇā với ý nghĩa ‘xứng đáng’.

3336

Dakkhiṇaṃ arahatīti dakkhiṇeyyo.

One who deserves a gift (dakkhiṇaṃ) is dakkhiṇeyyo.

Xứng đáng dakkhiṇā (lễ vật cúng dường) là dakkhiṇeyyo (bậc đáng thọ nhận lễ vật cúng dường).

3337

535. Āyo tumantā^* .

535. Āya (suffix) after tumanta (infinitives ending in tuṃ).

535. (Tiếp vĩ ngữ) āya (được thêm vào) sau (các từ tận cùng bằng) tum.

3338

Tumantamhā arahatthe āyo hoti.

Āya occurs after a tumanta (infinitive) in the sense of 'deserving'.

(Tiếp vĩ ngữ) āya được thêm vào sau (các từ tận cùng bằng) tum với ý nghĩa ‘xứng đáng’.

3339

Ghātetuṃ arahatīti ghātetāyo, jāpetuṃ arahatīti jāpetāyo, ‘jāpetu’nti hāpetuṃ, pabbājetuṃ arahatīti pabbājetāyo, mahāvuttinā āyamhi sabinduno ussa lopo.

Those worthy of killing are ghātetāyo; those worthy of causing to be born are jāpetāyo; 'jāpetu' means to cause to diminish; those worthy of expelling are pabbājetāyo. According to Mahāvutti, in āyamhi, the 'u' of 'us' along with the bindu is elided.

Xứng đáng để giết là ghātetāyo (người đáng bị giết), xứng đáng để làm cho cháy là jāpetāyo. ‘Jāpetuṃ’ có nghĩa là làm cho héo tàn. Xứng đáng để trục xuất là pabbājetāyo. Theo Mahāvutti, trong trường hợp āya, nguyên âm u của sabinduno (từ có dấu chấm trên đầu) bị lược bỏ.

3340

Iti hita, sādhu, araharāsi.

Thus, beneficial, excellent, the chapter on 'araha'.

Như vậy là xong phần hita, sādhu, araha.

3341

Vikatirāsi

Chapter on Transformations

Phần Vikati (Sự biến đổi)

3342

536. Tassa vikārāvayavesu ṇa ṇika ṇeyyamayā^* .

536. The suffixes ṇa, ṇika, ṇeyya, maya (occur) in relation to its transformations and parts.

536. Với ý nghĩa ‘sự biến đổi của nó’ và ‘bộ phận của nó’, (các tiếp vĩ ngữ) ṇa, ṇika, ṇeyya, maya (được thêm vào).

3343

Tassa vikāro, tassa avayavoti atthesu ṇādayo honti, pakatiyā uttari avatthantarāpatti vikāro.

In the meanings 'its transformation' and 'its part', the suffixes beginning with ṇa occur. A transformation (vikāra) is the occurrence of another state beyond the natural state.

Với ý nghĩa ‘sự biến đổi của nó’, ‘bộ phận của nó’, các tiếp vĩ ngữ ṇa, v.v. được thêm vào. Sự biến đổi là sự thay đổi trạng thái vượt ngoài bản chất tự nhiên.

3344

Udumbarassa vikati odumbaraṃ, bhasmā, udumbarassa avayavo odumbaraṃ, paṇṇādi.

The transformation of an udumbara tree is odumbaraṃ (ashes); a part of an udumbara tree is odumbaraṃ (leaves, etc.).

Sự biến đổi của cây udumbara là odumbaraṃ (quả sung). Tro. Bộ phận của cây udumbara là odumbaraṃ (lá), v.v.

Kapotāvayavo kāpotaṃ, maṃsalohitapattādi.

A part of a pigeon (kapota) is kāpotaṃ (flesh, blood, feathers, etc.).

Bộ phận của chim bồ câu là kāpotaṃ (thịt, máu, lông, v.v.).

3345

Ṇikamhi-kappāsassa vikati kappāsikaṃ, suttaṃ vatthañca.

In the case of ṇika: The transformation of cotton (kappāsa) is kappāsikaṃ (thread and cloth).

Trong trường hợp ṇika: Sự biến đổi của cây bông là kappāsikaṃ (sợi chỉ và vải).

3346

Ṇeyyamhi-eṇissa avayavo eṇeyyaṃ, maṃsaṃ.

In the case of ṇeyya: A part of an eṇi deer is eṇeyyaṃ (meat).

Trong trường hợp ṇeyya: Bộ phận của con nai là eṇeyyaṃ (thịt).

Kosakimīnaṃ vikati koseyyaṃ, suttaṃ vatthañca.

The transformation of silkworms is koseyyaṃ (thread and cloth).

Sự biến đổi của sâu bướm là koseyyaṃ (sợi tơ và vải lụa).

3347

Mayamhi-tiṇānaṃ vikati tiṇamayaṃ.

In the case of maya: The transformation of grasses (tiṇa) is tiṇamayaṃ.

Trong trường hợp maya: Sự biến đổi của cỏ là tiṇamayaṃ (làm bằng cỏ).

Evaṃ dārumayaṃ, naḷamayaṃ, mattikāmayaṃ, gunnaṃ vikati gomayaṃ, karīsaṃ.

Similarly, dārumayaṃ, naḷamayaṃ, mattikāmayaṃ. The transformation of cows (gu) is gomayaṃ (dung).

Tương tự, dārumayaṃ (làm bằng gỗ), naḷamayaṃ (làm bằng sậy), mattikāmayaṃ (làm bằng đất sét). Sự biến đổi của bò là gomayaṃ (phân bò).

3348

537. Jatuto mayaṇa vā^* .

537. From resin (jatu), mayaṇa optionally (occurs).

537. (Tiếp vĩ ngữ) mayaṇa (được thêm vào) sau (từ) jatu, hoặc không.

3349

Tassa vikārāvayavesu jatuto mayaṇa hoti vā.

From resin (jatu), mayaṇa optionally occurs in the meanings 'its transformation' and 'its parts'.

Với ý nghĩa ‘sự biến đổi của nó’ và ‘bộ phận của nó’, (tiếp vĩ ngữ) mayaṇa được thêm vào sau (từ) jatu, hoặc không.

3350

Jatuno vikāro jatumayaṃ.

The transformation of resin is jatumayaṃ.

Sự biến đổi của sáp là jatumayaṃ (làm bằng sáp).

3351

Iti vikatirāsi.

Thus, the chapter on transformations.

Như vậy là xong phần vikatirāsi.

3352

Visesarāsi

Chapter on Distinctions

Phần Visesarāsi (Sự so sánh)

3353

538. Taratamissikiyiṭṭhātisaye^* .

538. Taratamissikiyiṭṭhātisaye (suffixes for comparison and superlative).

538. (Các tiếp vĩ ngữ) tara, tama, issika, iya, iṭṭha (được thêm vào) với ý nghĩa ‘vượt trội’.

3354

Atisayatthe ete paccayā bhavanti.

These suffixes occur in the meaning of excellence or superiority.

Các tiếp vĩ ngữ này được thêm vào với ý nghĩa ‘vượt trội’.

3355

Pāpānaṃ atisayena pāpoti pāpataro, pāpatamo, pāpissiko, pāpiyo, pāpiṭṭho, itthiyaṃ pāpatarā, atisayatopi atisayapaccayo hoti, atisayena pāpiṭṭho pāpiṭṭhataro.

More evil than evils is pāpataro; most evil is pāpatamo; pāpissiko, pāpiyo, pāpiṭṭho. In the feminine, pāpatarā. Even from the superlative, a superlative suffix occurs; most excellent of the most evil is pāpiṭṭhataro.

Vượt trội hơn trong các điều ác là pāpataro (ác hơn), pāpatamo (ác nhất), pāpissiko (rất ác), pāpiyo (ác hơn), pāpiṭṭho (ác nhất). Đối với giống cái là pāpatarā. Ngay cả khi đã có ý nghĩa vượt trội, tiếp vĩ ngữ vượt trội vẫn được thêm vào: pāpiṭṭhataro (cực kỳ ác nhất).

3356

539. Vacchādīhi tanutte taro^* .

539. From vacchādi, taro (occurs) in the meaning of youthfulness.

539. (Tiếp vĩ ngữ) tara (được thêm vào) sau (các từ) vaccha, v.v. với ý nghĩa ‘còn non’.

3357

Vacchādīhi sabbatanubhāve taro hoti.

From vacchādi, taro occurs in the meaning of complete youthfulness.

(Tiếp vĩ ngữ) tara được thêm vào sau (các từ) vaccha, v.v. với ý nghĩa ‘còn rất non’.

3358

Atitaruṇo vaccho vacchataro, itthiyaṃ vacchatarī.

A very young calf is vacchataro. In the feminine, vacchatarī.

Con bê còn rất non là vacchataro (bê con), đối với giống cái là vacchatarī (bê cái con).

Yobbanassa tanutte yobbanapattānaṃ susuttassa tanutte atitaruṇo usabho ukkhataro, assabhāvassa tanutte taruṇaasso assataro, itthiyaṃ assatarī.

In the meaning of youthful vigor of youth, of the ripeness of youth, a very young bull is ukkhataro. In the meaning of the youthfulness of a horse, a young horse is assataro. In the feminine, assatarī.

Với ý nghĩa ‘còn non’ của tuổi trẻ, ‘còn non’ của những con bò đực non, con bò đực còn rất non là ukkhataro (bò đực con). Với ý nghĩa ‘còn non’ của tính chất ngựa, con ngựa non là assataro (ngựa con), đối với giống cái là assatarī (ngựa cái con).

Sāmatthiyassa tanutte taruṇausabho usabhataro.

In the meaning of youthful strength, a young bull is usabhataro.

Với ý nghĩa ‘còn non’ của sức mạnh, con bò đực non là usabhataro (bò đực con).

3359

540. Kiṃmhā niddhāraṇe taratamā^* .

540. From kiṃ (what?), taratama (occur) in the meaning of determination.

540. (Các tiếp vĩ ngữ) tara, tama (được thêm vào) sau (từ) kiṃ với ý nghĩa ‘phân biệt’.

3360

Kiṃsaddā niddhāraṇe gamyamāne tara, tamā honti.

When determination is implied from the word kiṃ, tara and tama occur.

Khi ý nghĩa ‘phân biệt’ được thể hiện, các tiếp vĩ ngữ tara, tama được thêm vào sau từ kiṃ.

3361

Kataro bhavataṃ devadatto, kataro bhavataṃ yaññadatto, katamo bhavataṃ devadatto, katamo bhavataṃ yaññadatto, ‘kissa ko’ti suttena tara, tamesu kissa kattaṃ.

Which of you is Devadatta? Which of you is Yaññadatta? Which of you is Devadatta? Which of you is Yaññadatta? According to the rule 'kissa ko', 'kissa' becomes 'ka' in tara and tama.

Trong số quý vị, ai là Devadatta? Trong số quý vị, ai là Yajñadatta? Trong số quý vị, ai là Devadatta? Trong số quý vị, ai là Yajñadatta? Theo quy tắc ‘kissa ko’, kissa được thay thế bằng kattaṃ trong trường hợp tara, tama.

3362

Iti visesarāsi.

Thus, the chapter on distinctions.

Như vậy là xong phần visesarāsi.

3363

Samūharāsi

Chapter on Collectives

Phần Samūharāsi (Tập hợp)

3364

541. Samūhe kaṇaṇaṇikā^* .

541. In the meaning of collection, kaṇa, ṇa, ṇikā (occur).

541. (Các tiếp vĩ ngữ) kaṇa, ṇa, ṇikā (được thêm vào) với ý nghĩa ‘tập hợp’.

3365

Tassa samūhoti atthe kaṇa, ṇa, ṇikā honti.

In the meaning 'its collection', kaṇa, ṇa, ṇikā occur.

Với ý nghĩa ‘tập hợp của nó’, các tiếp vĩ ngữ kaṇa, ṇa, ṇikā được thêm vào.

3366

Gottapaccayantehi tāva – rājaññānaṃ samūho rājaññakaṃ, mānussakaṃ.

Firstly, from words ending in gottapaccaya: A collection of kṣatriyas is rājaññakaṃ, mānussakaṃ.

Trước hết, sau các từ tận cùng bằng gottapaccaya: Tập hợp của các rājañña là rājaññakaṃ (tập hợp của các vương tử), mānussakaṃ (tập hợp của loài người).

3367

Ukkhādīhi-ukkhānaṃ usabhānaṃ samūho okkhakaṃ, oṭṭhānaṃ samūho oṭṭhakaṃ, urabbhānaṃ samūho orabbhakaṃ.

From ukkhādi: A collection of ukkha (bulls) or usabha (bulls) is okkhakaṃ. A collection of camels (oṭṭha) is oṭṭhakaṃ. A collection of sheep (urabbha) is orabbhakaṃ.

Sau các từ ukkha, v.v.: Tập hợp của các con bò đực là okkhakaṃ (bầy bò đực). Tập hợp của các con lạc đà là oṭṭhakaṃ (bầy lạc đà). Tập hợp của các con cừu là orabbhakaṃ (bầy cừu).

Evaṃ rājakaṃ, rājaputtakaṃ, hatthikaṃ, dhenukaṃ, sasaṃ adenti bhakkhantīti sasādakā, tesaṃ samūho sasādakakaṃ.

Similarly, rājakaṃ, rājaputtakaṃ, hatthikaṃ, dhenukaṃ. Those who do not give hares (sasaṃ) but eat them are sasādakā; their collection is sasādakakaṃ.

Tương tự, rājakaṃ (tập hợp của các vị vua), rājaputtakaṃ (tập hợp của các vương tử), hatthikaṃ (tập hợp của các con voi), dhenukaṃ (tập hợp của các con bò cái). Những người không cho hoặc ăn thịt thỏ là sasādakā, tập hợp của họ là sasādakakaṃ (tập hợp của những người ăn thịt thỏ).

Ikkhaṇikaṃ.

Ikkhaṇikaṃ (tập hợp của những người xem).

3368

Ṇamhi-amittānaṃ samūho amittaṃ.

In the case of ṇa: A collection of enemies (amitta) is amittaṃ.

Trong trường hợp ṇa: Tập hợp của các kẻ thù là amittaṃ (tập hợp kẻ thù).

3369

Ṇikamhi-apūpānaṃ samūho āpūpikaṃ, sakuṇānaṃ samūho sākuṇiko^* .

In the case of ṇika: A collection of cakes (apūpa) is āpūpikaṃ. A collection of birds (sakuṇa) is sākuṇiko.

Trong trường hợp ṇika: Tập hợp của các loại bánh là āpūpikaṃ (tập hợp bánh). Tập hợp của các loài chim là sākuṇiko (tập hợp chim).

3370

542. Janādīhi tā^* .

542. From janādi, tā (occurs).

542. (Tiếp vĩ ngữ) tā (được thêm vào) sau (các từ) jana, v.v.

3371

Tassa samūhoti atthe tā hoti.

In the meaning 'its collection', tā occurs.

Với ý nghĩa ‘tập hợp của nó’, (tiếp vĩ ngữ) tā được thêm vào.

3372

Janatā, rājatā, bandhutā, gāmatā, sahāyatā, nagaravāsīnaṃ samūho nāgaratā iccādi.

Janatā, rājatā, bandhutā, gāmatā, sahāyatā. A collection of city dwellers is nāgaratā, etc.

Janatā (quần chúng), rājatā (tập hợp các vị vua), bandhutā (tập hợp bà con), gāmatā (tập hợp làng xã), sahāyatā (tập hợp bạn bè). Tập hợp của những người sống trong thành phố là nāgaratā, v.v.

3373

543. Ayūbhadvitīhaṃse^* .

543. Ayo (occurs) in the meaning of parts (aṃsa) for ubha, dvi, tīhi.

543. (Tiếp vĩ ngữ) ayu (được thêm vào) sau (các từ) ubha, dvi, tī với ý nghĩa ‘phần’.

3374

Ubha, dvi, tīhi tassa aṃsatthe ayo hoti.

For ubha, dvi, tīhi, ayo occurs in the meaning 'its part'.

Sau (các từ) ubha, dvi, tī, (tiếp vĩ ngữ) ayo được thêm vào với ý nghĩa ‘phần của nó’.

3375

Ubho aṃsā bhāgā assāti ubhayaṃ, dve aṃsā assāti dvayaṃ, tayo aṃsā assāti tayaṃ, vatthuttayaṃ, ratanattayaṃ, dve vā tayo vā aṃsā assāti dvattayaṃ.

That which has both parts (aṃsa) is ubhayaṃ. That which has two parts is dvayaṃ. That which has three parts is tayaṃ (e.g., vatthuttayaṃ, ratanattayaṃ). That which has two or three parts is dvattayaṃ.

Cái có hai phần là ubhayaṃ (cả hai). Cái có hai phần là dvayaṃ (cặp đôi). Cái có ba phần là tayaṃ (bộ ba). Vatthuttayaṃ (ba đối tượng), ratanattayaṃ (ba ngôi báu). Cái có hai hoặc ba phần là dvattayaṃ (hai hoặc ba phần).

3376

Iti samūharāsi.

Thus, the chapter on collectives.

Như vậy là xong phần samūharāsi.

3377

Table of Contents

Apaccarāsi

Apaccarāsi

Nhóm Apacca

Anekattharāsi

The Chapter on Various Meanings (Anekattharāsi)

Phần Anekattha (Nhiều ý nghĩa)

Assatthirāsi

Assatthi Section

Phần Assatthi

Bhāva, kammarāsi

The Chapter on State and Action

Phần Bhāva (Trạng thái) và Kamma (Hành động)

Parimāṇarāsi

The chapter on Measure

Phần Parimāṇarāsi (tập hợp các từ chỉ lượng)

Saṅkhyārāsi

Section on Numbers

Phần về số đếm

Khuddakarāsi

Minor Chapter

Khuddakarāsi (Nhóm nhỏ)

Pakārarāsi

Chapter on Modes

Pakārarāsi (Nhóm loại)

Kularāsi

Chapter on Family

Kularāsi (Nhóm gia đình)

Hita, sādhu, araharāsi

Chapter on hita (beneficial), sādhu (good), araha (deserving)

Hita, sādhu, araharāsi (Nhóm có lợi, tốt, xứng đáng)

Vikatirāsi

Chapter on Transformations

Phần Vikati (Sự biến đổi)

Visesarāsi

Chapter on Distinctions

Phần Visesarāsi (Sự so sánh)

Samūharāsi

Chapter on Collectives

Phần Samūharāsi (Tập hợp)

Datta, nibbattarāsi

Chapter on 'Given' and 'Produced'

Phần Datta, Nibbattarāsi (Được ban, được tạo ra)

Settings

Phần `Bhāva` (Trạng thái) và `Kamma` (Hành động)

Chapter on `hita` (beneficial), `sādhu` (good), `araha` (deserving)