Table of Contents

⮲

Niruttidīpanī

Edit
3495
Suddhakatturūpa
Suddhakatturūpa (Forms of Pure Agent)
Dạng chủ động thuần túy (Suddhakatturūpa)
3496
Atha dhātupaccayasaṃsiddhaṃ kāla, kāraka, purisa, saṅkhyābhedadīpakaṃ liṅgabhedarahitaṃ kriyāpadhānavācakaṃ tyādyantanāmakaṃ ākhyātapadaṃ dīpiyate.
Now will be explained the finite verb (ākhyātapada), which is perfected by verb suffixes (dhātupaccayasaṃsiddhaṃ), indicates distinctions of tense, agent, person, and number, is devoid of gender distinctions, and functions as the primary verb, named with 'tyādi' and other endings.
Tiếp theo, sẽ trình bày về động từ (ākhyātapada), là từ chính yếu của hành động (kriyāpadhānavācakaṃ), được gọi là tyādyanta, được hình thành từ căn và tiếp vĩ ngữ (dhātupaccayasaṃsiddhaṃ), làm sáng tỏ sự khác biệt về thì (kāla), chủ cách (kāraka), ngôi (purisa), số (saṅkhyā), và không có sự khác biệt về giống (liṅgabhedarahitaṃ).
3497
Tattha kriyaṃ dhāretīti dhātu.
Therein, that which holds the action is a root (dhātu).
Trong đó, cái gì chứa đựng hành động thì gọi là căn (dhātu).
Sā pakatidhātu, vikatidhātu, nāmadhātuvasena tividhā.
It is threefold: natural roots (pakatidhātu), derivative roots (vikatidhātu), and nominal roots (nāmadhātu).
Căn ấy có ba loại: căn tự nhiên (pakatidhātu), căn biến đổi (vikatidhātu) và căn danh từ (nāmadhātu).
3498
Tattha bhū, hū, gamu, paca iccādi pakatidhātu nāma sabhāvena siddhattā.
Among these, 'bhū', 'hū', 'gamu', 'paca', etc., are called natural roots because they are established by their inherent nature.
Trong đó, bhū, hū, gamu, paca, v.v., được gọi là căn tự nhiên (pakatidhātu) vì chúng được hình thành một cách tự nhiên.
3499
Titikkha, tikiccha, bubhukkha, jighacchaiccādi vikatidhātu nāma saṅkhatavasena siddhattā.
'Titikkha', 'tikiccha', 'bubhukkha', 'jighaccha', etc., are called derivative roots because they are established by means of construction.
Titikkha, tikiccha, bubhukkha, jighaccha, v.v., được gọi là căn biến đổi (vikatidhātu) vì chúng được hình thành theo cách biến đổi.
3500
Puttīya, pabbatāya iccādi nāmadhātu nāma nāmabhūtassa sato kriyavācīpaccayayogena dhātuṭṭhāne ṭhitattā.
'Puttīya', 'pabbatāya', etc., are called nominal roots because, being originally nouns, they stand in the place of roots through conjunction with suffixes that express action.
Puttīya, pabbatāya, v.v., được gọi là căn danh từ (nāmadhātu) vì chúng đứng ở vị trí căn do sự kết hợp với tiếp vĩ ngữ biểu thị hành động, mặc dù bản chất là danh từ.
3501
Pakatidhātu ca sakammikā’kammikavasena duvidhā.
Natural roots are twofold: transitive (sakammikā) and intransitive (akammikā).
Căn tự nhiên lại có hai loại: có túc từ (sakammikā) và không có túc từ (akammikā).
3502
Tatthayā dhātu kammāpekkhaṃ kriyaṃ vadati, sā sakammikā nāma.
Therein, a root that expresses an action dependent on an object is called transitive.
Trong đó, căn nào nói lên hành động cần túc từ thì gọi là có túc từ (sakammikā).
Gāmaṃ gacchati, odanaṃ pacati iccādi.
For example, 'goes to the village,' 'cooks rice,' and so on.
Ví dụ: gāmaṃ gacchati (đi đến làng), odanaṃ pacati (nấu cơm).
3503
Yā kammanirapekkhaṃ kriyaṃ vadati, sā akammikā nāma.
One that expresses an action independent of an object is called intransitive.
Căn nào nói lên hành động không cần túc từ thì gọi là không có túc từ (akammikā).
Bhavati, hoti, tiṭṭhati, seti iccādi.
For example, 'is,' 'becomes,' 'stands,' 'lies down,' and so on.
Ví dụ: bhavati (có), hoti (là), tiṭṭhati (đứng), seti (nằm).
3504
Sakammikā ca ekakammika, dvikammikavasena duvidhā.
Transitive verbs are of two kinds: single-object (ekakammika) and double-object (dvikammika).
Căn có túc từ lại có hai loại: một túc từ (ekakammika) và hai túc từ (dvikammika).
3505
Tattha yā ekakammāpekkhaṃ kriyaṃ vadati, sā ekakammikā nāma.
Therein, a root that expresses an action dependent on one object is called single-object (ekakammika).
Trong đó, căn nào nói lên hành động cần một túc từ thì gọi là một túc từ.
Gāmaṃ gacchati, odanaṃ pacati iccādi.
For example, 'goes to the village,' 'cooks rice,' and so on.
Ví dụ: gāmaṃ gacchati (đi đến làng), odanaṃ pacati (nấu cơm).
3506
Yā padhānā’padhānavasena kammadvayāpekkhaṃ kriyaṃ vadati, sā dvikammikā nāma.
One that expresses an action dependent on two objects, primary and secondary, is called double-object (dvikammika).
Căn nào nói lên hành động cần hai túc từ, theo cách chính và phụ, thì gọi là hai túc từ.
3507
Sā ca nyādi, duhādivasena duvidhā.
These are of two kinds: those of the ni-class and those of the duh-class.
Căn ấy lại có hai loại: nyādi và duhādi.
3508
Tattha yā dhātu pāpanatthā hoti, sā nyādi nāma.
Therein, a root that signifies 'causing to reach' is called the ni-class.
Trong đó, căn nào có nghĩa là đưa đến thì gọi là nyādi.
Ajaṃ gāmaṃ neti, bhāraṃ gāmaṃ vahati, sākhaṃ gāmaṃ ākaḍḍhati.
He leads the goat to the village; he carries the burden to the village; he drags the branch to the village.
Ví dụ: Ajaṃ gāmaṃ neti (dẫn dê đến làng), bhāraṃ gāmaṃ vahati (mang vật nặng đến làng), sākhaṃ gāmaṃ ākaḍḍhati (kéo cành cây đến làng).
3509
Sesā dvikammikā duhādi nāma.
The remaining double-object verbs are called the duh-class.
Các căn hai túc từ còn lại thì gọi là duhādi.
Gāviṃ khīraṃ duhati, brāhmaṇaṃ kambalaṃ yācati, dāyakaṃ bhikkhaṃ bhikkhati, goṇaṃ vajaṃ rundhati, bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati, sissaṃ dhammaṃ anusāsati, bhagavā bhikkhū etaṃ* avoca, rājā amaccaṃ vacanaṃ bravīti iccādi.
For example: milks the cow of milk, begs the brahmin for a robe, begs the donor for alms, obstructs the bull from the pen, asks the Fortunate One a question, instructs the disciple in the Dhamma, the Fortunate One spoke this* to the bhikkhus, the king speaks words to the minister, and so on.
Ví dụ: Gāviṃ khīraṃ duhati (vắt sữa bò), brāhmaṇaṃ kambalaṃ yācati (xin tấm chăn từ Bà-la-môn), dāyakaṃ bhikkhaṃ bhikkhati (khất thực từ thí chủ), goṇaṃ vajaṃ rundhati (nhốt bò vào chuồng), bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati (hỏi Đức Thế Tôn một câu hỏi), sissaṃ dhammaṃ anusāsati (dạy pháp cho đệ tử), bhagavā bhikkhū etaṃ avoca (Đức Thế Tôn nói lời này với các Tỳ-kheo), rājā amaccaṃ vacanaṃ bravīti (vua nói lời với quan đại thần), v.v.
3510
Tattha yadā kammasmiṃ rūpaṃ sijjhati, tadā vibhatti, paccayā nyādimhi padhānakammaṃ vadanti, duhādimhi apadhānakammaṃ, sabbadhātūsu kāritayoge kāritakammanti, sabbañcetaṃ dhātūnaṃ pakatiatthavasena vuttaṃ, anekatthattā pana dhātūnaṃ atthantaravacane vā nānupasaggayoge vā akammikāpi sakammikā honti, sakammikāpi akammikā honti.
Therein, when the form is accomplished in the object, then the conjugational endings (vibhatti) and suffixes (paccaya) refer to the primary object in the ni-class, to the secondary object in the duh-class, and to the causative object in all roots with the causative suffix. All of this is stated based on the natural meaning of the roots. However, due to the roots having multiple meanings, or in the case of expressing a different meaning, or with the addition of various preverbs (upasagga), intransitive verbs can become transitive, and transitive verbs can become intransitive.
Trong đó, khi hình thái được hình thành trong túc từ, thì các biến cách và tiếp vĩ ngữ trong nyādi biểu thị túc từ chính, trong duhādi biểu thị túc từ phụ, và trong tất cả các căn khi có sự kết hợp của kārita (tiếp vĩ ngữ sai khiến) thì biểu thị túc từ sai khiến. Tất cả điều này được nói theo nghĩa tự nhiên của các căn. Tuy nhiên, do các căn có nhiều nghĩa, khi biểu thị một nghĩa khác hoặc khi kết hợp với các tiền tố khác nhau, căn không túc từ cũng có thể trở thành có túc từ, và căn có túc từ cũng có thể trở thành không túc từ.
3511
Atthantaravacane tāva –
First, regarding the expression of different meanings:
Về việc biểu thị nghĩa khác:
3512
Vida – sattāyaṃ, dhammo vijjati, saṃvijjati.
The root vida means 'to exist': the Dhamma exists, is found.
Vida – có mặt: dhammo vijjati (pháp có mặt), saṃvijjati (hiện hữu).
3513
Vida – ñāṇe, dhammaṃ vidati.
The root vida means 'to know': he knows the Dhamma.
Vida – biết: dhammaṃ vidati (biết pháp).
3514
Vida – lābhe, dhanaṃ vindati.
The root vida means 'to gain': he obtains wealth.
Vida – đạt được: dhanaṃ vindati (đạt được tài sản).
3515
Vida – anubhavane, sukhaṃ vedeti, vipākaṃ paṭisaṃvedeti* .
The root vida means 'to experience': he experiences happiness, he re-experiences the result.
Vida – trải nghiệm: sukhaṃ vedeti (cảm nhận hạnh phúc), vipākaṃ paṭisaṃvedeti (trải nghiệm quả báo).
3516
Vida – ārocane, vedayāmahaṃ bhante vedayatīti maṃ dhāretu* , kāraṇaṃ nivedeti, dhammaṃ paṭivedeti iccādi.
The root vida means 'to announce': "May the Venerable One know me as one who declares, 'I declare, venerable sir.'" He reports the cause, he realizes the Dhamma, and so on.
Vida – thông báo: vedayāmahaṃ bhante vedayatīti maṃ dhāretu (Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài ghi nhớ con là người đã thông báo), kāraṇaṃ nivedeti (thông báo nguyên nhân), dhammaṃ paṭivedeti (thông đạt pháp), v.v.
3517
Nānupasaggayoge –
With the addition of various preverbs:
Về việc kết hợp với các tiền tố khác nhau:
3518
Pada-gatiyaṃ, maggaṃ pajjati, paṭipajjati, maggo uppajjati, nipajjati, sampajjati, bhogo bhavati, sambhavati, bhogaṃ anubhavati, taṇhaṃ abhibhavati, paribhavati, adhibhavati, araññaṃ abhisambhavati, ajjhogāhatīti attho.
The root pada means 'to go': he enters the path (maggaṃ pajjati), he practices (paṭipajjati); the path arises (maggo uppajjati), he lies down (nipajjati), he attains (sampajjati); wealth comes into being (bhogo bhavati), it originates (sambhavati); he experiences enjoyment (bhogaṃ anubhavati); he overwhelms craving (taṇhaṃ abhibhavati), he despises (paribhavati), he dominates (adhibhavati); he penetrates the wilderness (araññaṃ abhisambhavati), meaning he plunges into it.
Pada-gatiyaṃ (đi): maggaṃ pajjati (đi vào con đường), paṭipajjati (thực hành); maggo uppajjati (con đường phát sinh), nipajjati (nằm xuống), sampajjati (thành tựu); bhogo bhavati (của cải có), sambhavati (phát sinh); bhogaṃ anubhavati (thọ hưởng của cải); taṇhaṃ abhibhavati (chế ngự tham ái), paribhavati (xem thường), adhibhavati (vượt trội); araññaṃ abhisambhavati (đi vào rừng sâu, nghĩa là ajjhogāhati).
Gacchantaṃ magge abhisambhavati, sampāpuṇātīti attho iccādi.
He meets the one going on the path (gacchantaṃ magge abhisambhavati), meaning he reaches him, and so on.
Gacchantaṃ magge abhisambhavati (gặp người đang đi trên đường, nghĩa là sampāpuṇāti), v.v.
3519
Padānaṃ byañjanasampattiyā vā atthasampattiyā vā upakārakā vibhatti, paccayā paccayā nāma.
Conjugational endings (vibhatti) and suffixes (paccaya) are those that aid the words either by their phonetic completeness or by their semantic completeness.
Các biến cách và tiếp vĩ ngữ được gọi là paccayā, chúng là những yếu tố hỗ trợ cho các từ ngữ về mặt ngữ pháp (byañjanasampattiyā) hoặc về mặt ý nghĩa (atthasampattiyā).
3520
Tattha vibhattiyo tyādi, tvādiiccādinā aṭṭhavidhā bhavanti, sarūpato channavutividhā.
Therein, the conjugational endings are eightfold as ti-class, tu-class, etc., and ninety-sixfold in their actual forms.
Trong đó, các biến cách có tám loại theo tyādi, tvādi, v.v., và có chín mươi sáu loại về hình thái.
3521
Tattha pubbachakkabhūtāni aṭṭhacattālīsarūpāni parassapadāni nāma.
Therein, the forty-eight forms comprising the first group are called parassapada.
Trong đó, bốn mươi tám hình thái thuộc nhóm đầu tiên được gọi là parassapadāni (tha động từ).
Parachakkabhūtāni aṭṭhacattālīsarūpāni attanopadāni nāma.
The forty-eight forms comprising the second group are called attanopada.
Bốn mươi tám hình thái thuộc nhóm sau được gọi là attanopadāni (tự động từ).
3522
Tattha parahitapaṭisaṃyuttesu ṭhānesu pavattibahulāni padāni parassapadāni nāma.
Therein, words that predominantly occur in contexts related to the benefit of others are called parassapada.
Trong đó, một số người nói rằng: các từ ngữ thường được sử dụng trong các trường hợp liên quan đến lợi ích của người khác được gọi là parassapadāni.
Attahitapaṭisaṃyuttesu pavattibahulāni attanopadāni nāmāti eke.
Words that predominantly occur in contexts related to one's own benefit are called attanopada— so say some.
Các từ ngữ thường được sử dụng trong các trường hợp liên quan đến lợi ích của chính mình được gọi là attanopadāni.
3523
Paro vuccati kattā sabbakriyāsādhāraṇattā, attā vuccati kammaṃ sakasakakriyāsādhāraṇattā, parassa abhidhāyakāni padāni parassapadāni, attano abhidhāyakāni padāni attanopadānīti aññe.
Parassapada refers to the agent (kattā) because it is common to all actions; attanopada refers to the object (kammaṃ) because it is specific to its own actions. Words that express the agent are parassapada; words that express the object are attanopada— so say others.
Những người khác nói rằng: paro (người khác) được gọi là chủ từ (kattā) vì nó phổ biến cho tất cả các hành động; attā (chính mình) được gọi là túc từ (kammaṃ) vì nó phổ biến cho các hành động riêng của từng cái; các từ ngữ biểu thị paro là parassapadāni, các từ ngữ biểu thị attā là attanopadāni.
3524
Attā vuccati padatthānaṃ sarīrabhūtā kriyā, kattunā pana sādhyaṭṭhena kriyarūpāni bhāva, kammānipi attāti vuccanti.
Attanopada refers to the action (kriyā), which is the essence of the word's meaning. However, actions in the form of states (bhāva) and objects (kammaṃ), which are to be accomplished by the agent, are also called atta.
Những người khác nói rằng: attā được gọi là hành động (kriyā) là bản chất của các đối tượng từ (padatthānaṃ sarīrabhūtā). Hơn nữa, các hình thái hành động như bhāva (trạng thái) và kamma (túc từ) được hoàn thành bởi chủ từ cũng được gọi là attā.
Sādhakaṭṭhena tehi parabhūto kattā paro nāmāti apare.
The agent (kattā), being distinct from these in the sense of the accomplisher, is called paro— so say still others.
Chủ từ, là paro (người khác) đối với chúng (bhāva, kamma) theo nghĩa là người hoàn thành, được gọi là paro.
3525
Attā vuccati amhattho, paro vuccati tumha, nāmattho, pubbachakkāni parabahulattā parassapadāni nāma, parachakkāni pana rūḷhīvasena attanopadāni nāmātipi vadanti.
Atta refers to the meaning of 'I', and paro refers to the meaning of 'you' and other nouns. The first set of endings (pubbachakka) are called parassapada due to the prevalence of 'others', while the second set (paracakka) are called attanopada by convention, so they say.
Attā được gọi là nghĩa của amha (tôi), paro được gọi là nghĩa của tumha (bạn) và nāma (danh từ). Nhóm đầu tiên được gọi là parassapadāni vì có nhiều paro, còn nhóm sau được gọi là attanopadāni theo nghĩa thông thường (rūḷhīvasena) – họ cũng nói như vậy.
Idaṃ na yujjati parachakkesu tabbahulamattassāpi asiddhattā.
This is not suitable, as even the prevalence of 'atta' is not established in the second set of endings.
Điều này không hợp lý vì ngay cả sự phổ biến của attā trong nhóm sau cũng không được chứng minh.
Pāḷibhāsaṃ pana patvā dvinnaṃ chakkānaṃ attahita, parahitesu vā tīsu kārakesu vā pavattinānāttaṃ na dissatiyeva, tasmā imasmiṃ ganthe taṃ nāmadvayaṃ na gahitanti daṭṭhabbaṃ.
Moreover, in Pāḷi language, no difference in occurrence regarding one's own benefit or others' benefit, or in the three kārakas, is observed between the two sets of endings. Therefore, it should be understood that these two designations are not adopted in this treatise.
Tuy nhiên, trong ngôn ngữ Pāḷi, sự khác biệt về cách sử dụng của hai nhóm này trong các trường hợp lợi ích của mình và lợi ích của người khác, hoặc trong ba chủ cách, không thực sự được thấy. Do đó, trong bộ sách này, hai tên gọi đó không được chấp nhận.
3526
Paccayā pana catubbidhā vikaraṇa, kicca, kārita, dhātupaccayavasena.
The suffixes (paccaya) are of four kinds: vikaraṇa, kicca, kārita, and dhātupaccaya.
Các tiếp vĩ ngữ (paccayā) có bốn loại: vikaraṇa, kicca, kārita, và dhātupaccaya.
3527
Tattha ye dhātusiddhāni tyādipadāni tabbādipadāni ca gaṇavibhāgavasena aññamaññaṃ visadisarūpāni karonti, te vikaraṇapaccayā nāma, la, ya, ṇoiccādayo.
Therein, those that make the ti-class words and tabba-class words derived from roots to have dissimilar forms from each other based on their class division are called vikaraṇa suffixes, such as a, ya, ṇo, and so on.
Trong đó, các tiếp vĩ ngữ làm cho các từ tyādi và tabbādi được hình thành từ căn có hình thái khác nhau theo sự phân chia nhóm, thì được gọi là vikaraṇapaccayā (tiếp vĩ ngữ biến đổi), ví dụ: la, ya, ṇo, v.v.
3528
Bhāva, kammavisayo kyo kiccapaccayo nāma.
The suffix kya in the sense of state (bhāva) and object (kamma) is called a kicca suffix.
Kyo, liên quan đến bhāva (trạng thái) và kamma (túc từ), được gọi là kiccapaccayo (tiếp vĩ ngữ cần thiết).
3529
Paresaṃ āṇāpanasaṅkhāte payojakabyāpāre pavattā ṇi, ṇāpipaccayā kāritapaccayā nāma.
The suffixes ṇi and ṇāpi, which indicate the agent's involvement in causing others to act (payojakabyāpāra), are called kārita suffixes.
Các tiếp vĩ ngữ ṇi, ṇāpi, được sử dụng trong hành động sai khiến (payojakabyāpāre) tức là ra lệnh cho người khác, được gọi là kāritapaccayā (tiếp vĩ ngữ sai khiến).
3530
Visuṃ taṃtaṃkriyavācībhāvena dhāturūpā kha, cha, saiccādikā paccayā dhātupaccayā nāma.
Suffixes like kha, cha, sa, and so on, which form roots by themselves, expressing specific actions, are called dhātupaccaya (root suffixes).
Các tiếp vĩ ngữ kha, cha, sa, v.v., có hình thái căn do biểu thị riêng biệt hành động tương ứng, được gọi là dhātupaccayā (tiếp vĩ ngữ căn).
3531
‘‘Kāla, kāraka, purisa, saṅkhyābhedadīpaka’’nti ettha atīta, paccuppannā’nāgata, kālavimuttavasena kālabhedo catubbidho.
Regarding "Kāla, kāraka, purisa, saṅkhyābhedadīpaka" (Illuminating the distinctions of time, case, person, and number), here the distinction of time (kālabheda) is fourfold: past, present, future, and timeless.
Trong cụm từ “Kāla, kāraka, purisa, saṅkhyābhedadīpakaṃ” (làm sáng tỏ sự khác biệt về thì, chủ cách, ngôi, số), sự khác biệt về thì (kālabhedo) có bốn loại: quá khứ (atīta), hiện tại (paccuppanna), vị lai (anāgata), và không thuộc thì (kālavimutta).
3532
Tattha hiyyattanī, ajjattanī* , parokkhāti imā tisso vibhattiyo atīte kāle vattanti.
Therein, these three endings—hiyyattanī (yesterday past), ajjattanī (today past), and parokkhā (remote past)—occur in the past tense.
Trong đó, ba biến cách hiyyattanī, ajjattanī, parokkhā được dùng trong thì quá khứ.
3533
Vattamānā, pañcamīti dve paccuppanne.
Two—vattamānā (present) and pañcamī (imperative/optative)—occur in the present tense.
Hai biến cách Vattamānā, Pañcamī được dùng trong thì hiện tại.
3534
Ekā bhavissantī anāgate.
One—bhavissantī (future)—occurs in the future tense.
Một biến cách Bhavissantī được dùng trong thì vị lai.
3535
Sattamī, kālātipattīti dve kālavimutte vattanti, ayaṃ kira porāṇiko vibhattīnaṃ kamo, so ca pāḷiyā sametiyeva.
Two—sattamī (potential/optative) and kālātīpattī (conditional past)—occur in the timeless state. This is said to be the ancient order of conjugational endings, and it accords with the Pāḷi text.
Hai biến cách Sattamī, Kālātipattī được dùng trong thì không thuộc thì. Đây là thứ tự các biến cách theo truyền thống cổ xưa, và nó phù hợp với Pāḷi.
3536
‘‘Sabbe saddhammagaruno, vihaṃsu viharanti ca.
"All honored the True Dhamma, they dwelt and they dwell,
“Tất cả những ai tôn kính Chánh pháp, đã sống, đang sống.
3537
Athopi viharissanti, esā buddhāna dhammatā’’ti* ca –
And also they will dwell; this is the nature of the Buddhas."
Và sẽ sống nữa, đó là quy luật của chư Phật.”
3538
‘‘Abbhatītā ca ye buddhā, vattamānā anāgatā’’ti ca* pāḷī.
And "Those Buddhas who have passed, those present, those not yet arisen" is the Pāḷi text.
Và “Chư Phật đã qua, hiện tại và vị lai” – là Pāḷi.
Imasmiṃ kame pañcamī, sattamīti nāmadvayampi anvatthavasena siddhaṃ bhavati.
In this order, the two names pañcamī and sattamī also become meaningful according to their literal sense.
Trong thứ tự này, hai tên gọi Pañcamī và Sattamī cũng được chứng minh theo nghĩa của chúng.
Pacchā pana garuno vatticchāvasena vibhattīnaṃ nānākamaṃ karonti.
Later, however, teachers make various orders of conjugational endings according to their own wishes.
Tuy nhiên, sau này các bậc thầy đã tạo ra nhiều thứ tự khác nhau cho các biến cách theo ý muốn của họ.
3539
Kattu, kamma, bhāvā pana kārakabhedo nāma.
Agent (kattu), object (kamma), and state (bhāva) are distinctions of kāraka (case).
Kattu (chủ động), kamma (bị động), bhāva (trạng thái) được gọi là sự khác biệt về chủ cách (kārakabhedo).
Tattha bhāvo duvidho sādhya, sādhanavasena visesana, visesyavasena ca.
Therein, bhāva is twofold: as that to be accomplished (sādhya) and as the means of accomplishment (sādhana), and as qualifier (visesana) and qualified (visesya).
Trong đó, bhāva có hai loại: sādhyabhāvo (trạng thái cần hoàn thành) và sādhanabhāvo (trạng thái hoàn thành), cũng như visesana (tính từ) và visesyā (danh từ được bổ nghĩa).
Tattha dhātvatthakriyā sādhyabhāvo nāma.
Therein, the action of the root's meaning is called sādhyabhāva (the state to be accomplished).
Trong đó, hành động của nghĩa căn được gọi là sādhyabhāvo.
Paccayatthakriyā sādhanabhāvo nāma.
The action of the suffix's meaning is called sādhanabhāva (the state of accomplishment).
Hành động của nghĩa tiếp vĩ ngữ được gọi là sādhanabhāvo.
3540
Tesu sādhyabhāvo nānādhātūnaṃ vasena nānāvidho hoti.
Among these, sādhyabhāva is of various kinds, depending on the various roots.
Trong số đó, sādhyabhāvo có nhiều loại tùy theo các căn khác nhau.
Sādhanabhāvo nānādhātvatthānaṃ pavattākārasaṅkhātena ekaṭṭhena ekova hoti.
Sādhanabhāva is one, in the sense of the mode of occurrence of various root meanings.
Trạng thái của tác nhân là một và giống nhau ở chỗ nó là cách thức hành động của các ý nghĩa động từ khác nhau.
So pana yathā jāti nāma anuppannapakkhe ṭhite saṅkhatadhamme uppādentī viya khāyati, tathā vohāravisayamatte ṭhite sabbadhātvatthe pātubhonte karonto viya khāyati, tasmā so sādhananti ca kārakanti ca vuccati.
This (sādhanabhāva) appears to make all root meanings manifest, which are merely in the sphere of conventional usage, just as 'birth' appears to bring into being conditioned phenomena that exist in an unarisen state. Therefore, it is called sādhana (means of accomplishment) and kāraka (causative/agentive).
Điều đó, giống như sự sinh ra dường như làm phát sinh các pháp hữu vi khi chúng chưa sinh, thì cũng dường như làm cho tất cả các ý nghĩa động từ xuất hiện trong phạm vi ngôn ngữ. Vì vậy, nó được gọi là tác nhân và cũng được gọi là kāraka (ngữ pháp).
Yathā ca jātivasena uppannā saṅkhatadhammā ‘‘cintanaṃ jātaṃ, phusanaṃ jāta’’ miccādinā ekantameva jātiṃ visesenti, tathā paccayatthavasena pātubhontā nānādhātvatthāpi ‘‘bhuyyate, gamyate, paccate, bhavanaṃ, gamanaṃ, pacana’’ miccādinā ekantameva paccayatthaṃ visesenti.
And just as conditioned phenomena, having arisen by way of birth, specifically qualify 'birth' with "thought has arisen, contact has arisen," and so on, so too various root meanings, becoming manifest by way of the suffix's meaning, specifically qualify the suffix's meaning with "it is, it is gone, it is cooked, being, going, cooking," and so on.
Cũng như các pháp hữu vi sinh khởi theo nghĩa sinh, như "tư duy sinh, xúc chạm sinh" v.v., chỉ rõ sự sinh khởi một cách tuyệt đối; cũng vậy, các nghĩa gốc động từ khác nhau hiện hữu theo nghĩa duyên, như "được là, được đi, được nấu, sự là, sự đi, sự nấu" v.v., chỉ rõ nghĩa duyên một cách tuyệt đối.
Vatticchāvasena pana bhāvasādhanapadesu dhātvattha, paccayatthānaṃ abhedopi vattuṃ yujjatiyeva.
However, in words signifying the state of being and instrument, it is indeed appropriate to speak of the non-difference of the meaning of the root and the meaning of the suffix due to the speaker's intention.
Nhưng theo ý muốn nói, trong các từ ngữ có nghĩa "trạng thái" (bhāvasādhana), sự không khác biệt giữa nghĩa gốc động từ và nghĩa duyên cũng hợp lý để nói.
Idha pana dvīsu bhāvesu sādhanabhāvo adhippetoti.
But here, the instrumental aspect is intended in both states of being.
Tuy nhiên, ở đây, nghĩa "sādhana" được đề cập đến trong cả hai trạng thái.
3541
Paṭhama, majjhimu’ttamapurisā purisabhedo.
The first, middle, and ultimate persons are classifications of persons.
Các ngôi thứ nhất, thứ hai, thứ ba là sự phân loại người.
‘Puriso’ti ca ‘‘yaṃkiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā’’ti* ettha attā eva vuccati, so ca attā ‘‘so karoti, so paṭisaṃvedetī’’ti* ettha kārakoti vuccati.
And by ‘person’ (puriso), as in ‘‘whatever this individual person experiences, whether happiness, suffering, or neither-painful-nor-pleasant’’, here, it is the self (attā) that is spoken of, and that self is called the agent (kāraka) as in ‘‘he acts, he experiences’’.
Và từ ‘puriso’ (người) trong câu ‘‘bất cứ điều gì người này cảm thọ, dù là lạc, khổ, hay không khổ không lạc’’ ở đây được gọi là tự ngã (attā), và tự ngã đó được gọi là tác nhân (kāraka) trong câu ‘‘người ấy làm, người ấy cảm thọ’’.
Iti ‘puriso’ti kārako eva.
Thus, ‘person’ (puriso) is indeed the agent (kāraka).
Như vậy, ‘puriso’ chỉ là tác nhân.
3542
So ca tividho nāmattho, tumhattho, amhattho cāti.
And that (person) is of three kinds: referring to a noun (nāmattho), referring to ‘you’ (tumhattho), and referring to ‘I’ (amhattho).
Và tác nhân đó có ba loại: danh xưng (nāmattha), ngôi thứ hai (tumhattha), và ngôi thứ nhất (amhattha).
Tattha attano ajjhattasantānabhūtattā amhattho uttamapuriso nāma, sesā pana kamena paṭhamapuriso, majjhimapurisoti vuccanti.
Among these, ‘I’ (amhattho) is called the ultimate person (uttamapuriso) because it refers to one's own internal continuum, while the remaining are called, respectively, the first person (paṭhamapuriso) and the middle person (majjhimapuriso).
Trong đó, ngôi thứ nhất (uttamapurisa) là ngôi của tự ngã (amhattha) vì nó thuộc về dòng tâm thức nội tại của chính mình; còn lại thì lần lượt được gọi là ngôi thứ ba (paṭhamapurisa) và ngôi thứ hai (majjhimapurisa).
Vibhattiyo pana taddīpakattā paṭhamapurisādināmaṃ labhanti.
And the inflections (vibhattiyo) receive the names first person and so on, because they indicate these.
Các biến cách (vibhatti) thì mang tên ngôi thứ ba v.v. vì chúng là chỉ thị cho các ngôi đó.
Idañca nāmaṃ kārakabhede antogadhamevāti katvā imasmiṃ ganthe na gahitanti.
And this naming is included within the classification of agents, and so it is not taken up in this text.
Và tên gọi này đã được bao gồm trong sự phân loại tác nhân, do đó không được đề cập trong cuốn sách này.
3543
Saṅkhyābhedo duvidho ekatta, bahuttavasena.
The classification of number is twofold: singular and plural.
Sự phân loại số có hai loại: số ít (ekatta) và số nhiều (bahutta).
3544
‘Liṅgabhedarahita’nti ‘‘puriso gacchati, itthī gacchati, kulaṃ gacchati’’ iccādīsu ‘puriso’iccādīnaṃ abhidheyyapadānaṃ liṅgānugato rūpabhedo ākhyātapade natthi.
‘Devoid of gender distinction’ means that in expressions like ‘‘the man goes, the woman goes, the family goes’’, there is no change in form (rūpabhedo) in the verb (ākhyātapade) corresponding to the gender of the nominative words (abhidheyyapadānaṃ) like ‘man’ (puriso).
‘Không phân biệt giống’ có nghĩa là trong các câu như ‘‘người đàn ông đi, người phụ nữ đi, gia đình đi’’, không có sự khác biệt về hình thái trong động từ (ākhyātapada) theo giống của các từ được chỉ định (abhidheyyapada) như ‘puriso’ v.v.
3545
‘Kriyāpadhānavācaka’nti ettha kriyaṃ eva padhānato abhidhāti, na nāmapadaṃ viya dabbaṃ padhānato abhidhātīti adhippāyo.
In ‘indicating the primary action’, the intention is that it primarily expresses the action (kriyaṃ), and does not primarily express a substance (dabbaṃ) like a noun (nāmapadaṃ).
Ở đây, ‘chỉ định hành động là chính’ có nghĩa là nó chủ yếu chỉ định hành động, chứ không phải chỉ định vật chất là chính như danh từ (nāmapada).
3546
Tattha kriyā nāma dhātvatthabhāvo vuccati, sā ca kālavasena atītakriyā, paccuppannakriyā, anāgatakriyā, kālavimuttakriyāti catubbidhā hoti.
Here, action (kriyā) is called the state of being of the root’s meaning, and it is of four kinds according to time: past action, present action, future action, and timeless action.
Trong đó, hành động (kriyā) được gọi là trạng thái của nghĩa gốc động từ (dhātvattha), và nó có bốn loại theo thời gian: hành động quá khứ (atītakriyā), hành động hiện tại (paccuppannakriyā), hành động tương lai (anāgatakriyā), và hành động vượt thời gian (kālavimuttakriyā).
3547
Āṇattikriyā, āsiṭṭhakriyā, anumatikriyā, parikappakriyā, araha, sakka, vidhi, nimantanā’mantanādikriyāti bahuvidho kriyābhedoti.
Action is of many kinds: injunctive action, optative action, permissive action, suppositional action, as well as actions such as deserving, being able, prescriptive, invitation, and summons.
Sự phân loại hành động có nhiều loại như: hành động mệnh lệnh (āṇattikriyā), hành động cầu mong (āsiṭṭhakriyā), hành động cho phép (anumatikriyā), hành động giả định (parikappakriyā), hành động nên làm (araha), hành động có thể làm (sakka), hành động quy định (vidhi), hành động mời mọc (nimantanā’mantanādikriyā) v.v.
3548
Bhū-sattāyaṃ, santassa bhāvo sattā, tassaṃ sattāyaṃ, bhūdhātu sattāyamatthe vattate, sabbapadatthānaṃ sadda, buddhivisayabhāvena vijjamānabhāve vattatetyattho.
The root bhū means ‘to be’; the state of being of that which exists is sattā; in that state of being, the root bhū functions in the meaning of existence; that is, it functions in the meaning of the existence of all phenomena as objects of sound and comprehension.
Bhū-sattāyaṃ (động từ căn "bhū" có nghĩa là "sự hiện hữu"), trạng thái của sự hiện hữu là "sattā", trong "sattā" đó, động từ căn "bhū" được dùng với nghĩa "sự hiện hữu", có nghĩa là sự hiện hữu của tất cả các đối tượng của từ ngữ và nhận thức.
3549
561. Kriyatthā* .
561. Kriyatthā (Having the meaning of an action).
561. Kriyatthā.
3550
Adhikārasuttamidaṃ, kriyatthā paraṃ vibhatti, paccayā bhavantīti attho.
This is an adhikāra-sutta (governing rule), meaning that after a word having the meaning of an action (kriyatthā), inflections and suffixes appear.
Đây là một câu quy định (adhikārasutta), có nghĩa là các biến cách (vibhatti) và hậu tố (paccaya) xảy ra sau một nghĩa hành động (kriyattha).
Kriyā attho yassāti kriyattho.
Kriyattho means ‘that which has action as its meaning’.
Cái mà hành động là nghĩa của nó được gọi là kriyattha (nghĩa hành động).
Pakatidhātu, vikatidhātu, nāmadhātuvasena tividho dhātu, kāritapaccayantarūpampi vikatidhātumhi saṅgayhati.
Roots are of three kinds: primary roots, modified roots, and nominal roots; the form with the causative suffix is also included in modified roots.
Động từ căn có ba loại: gốc động từ nguyên thủy (pakatidhātu), gốc động từ biến đổi (vikatidhātu), gốc động từ danh xưng (nāmadhātu); hình thái có chứa hậu tố kārita cũng được bao gồm trong gốc động từ biến đổi.
3551
562. Vattamāneti anti si tha mi ma te ante se vhe e mhe* .
562. Vattamāneti anti si tha mi ma te ante se vhe e mhe (In the present tense, -ti, -anti, -si, -tha, -mi, -ma, -te, -ante, -se, -vhe, -e, -mhe).
562. Vattamāneti anti si tha mi ma te ante se vhe e mhe.
3552
Ārabhitvā niṭṭhaṃ anupagato bhāvo vattamāno nāma, taṃsambandhīkālopi tadūpacārena vattamānoti vuccati.
A state that has begun but not yet concluded is called present (vattamāno), and the time associated with it is also called present by transference.
Trạng thái đã bắt đầu nhưng chưa hoàn tất được gọi là hiện tại (vattamāna); và thời gian liên quan đến nó cũng được gọi là hiện tại theo cách dùng ẩn dụ.
Vattamāne kāle kriyatthā paraṃ tyādivibhattiyo bhavanti.
In the present tense, after a word signifying action, the inflections beginning with -ti appear.
Trong thì hiện tại, các biến cách tyādivibhatti xảy ra sau nghĩa hành động.
Ayañca vibhatti tyādīti ca vattamānakālavisayattā vattamānāti ca sijjhati.
And this inflection is designated by -tyādi (etc.) and by vattamānā (present) because it pertains to the present tense.
Và biến cách này được gọi là tyādi và vattamāna vì nó liên quan đến thì hiện tại.
3553
563. Pubbāparachakkānamekānekesu tumhamhasesesu dve dve majjhimuttamapaṭhamā* .
563. Pubbāparachakkānamekānekesu tumhamhasesesu dve dve majjhimuttamapaṭhamā (In the singular and plural, for 'you', 'I', and the rest, two each of the middle, ultimate, and first forms from the front and back sets).
563. Pubbāparachakkānamekānekesu tumhamhasesesu dve dve majjhimuttamapaṭhamā.
3554
Tumhanāmaṃ, amhanāmaṃ, tadubhayato sesanāmanti tīsu nāmesu payujjamānesu vā gamyamānesu vā ekasmiṃ vā anekesu vā atthesu pubbachakka, parachakkānaṃ dve dve majjhima, uttama, paṭhamā vibhattiyo bhavanti.
When the pronoun for 'you' (tumhanāmaṃ), the pronoun for 'I' (amhanāmaṃ), or the remaining pronouns (sesanāmaṃ) are used or implied, whether in singular or plural meanings, two each of the middle, ultimate, and first inflections appear from the front set (pubbachakka) and the back set (parachakka).
Khi các danh từ ngôi thứ hai (tumhanāma), danh từ ngôi thứ nhất (amhanāma), và danh từ còn lại (sesanāma) được sử dụng hoặc ngụ ý, dù là trong một nghĩa hay nhiều nghĩa, thì hai biến cách ngôi thứ hai, hai biến cách ngôi thứ nhất, và hai biến cách ngôi thứ ba sẽ xảy ra từ nhóm trước (pubbachakka) và nhóm sau (parachakka).
‘‘Uttamanti uttaraṃ antima’’nti cūḷamoggallāne vuttaṃ.
‘‘Ultimate means lattermost’’ is stated in the Cūḷamoggallāna.
Trong Cūḷamoggallāna, ‘‘uttamanti uttaraṃ antima’’ (ngôi thứ nhất là cuối cùng và cao nhất) đã được nói.
3555
Ettha ca vibhattividhānamukhena taṃtaṃsaññāvidhānampi siddhaṃ hoti.
And here, the designation of each respective term is also accomplished through the rule for inflections.
Ở đây, thông qua việc quy định các biến cách, việc quy định các tên gọi tương ứng cũng được thành tựu.
3556
Kathaṃ?Ti, anti, si, tha, mi, ma iti pubbachakkaṃ nāma.
How? The front set is -ti, -anti, -si, -tha, -mi, -ma.
Thế nào? Ti, anti, si, tha, mi, ma là nhóm trước (pubbachakka).
3557
Te, ante, se, vhe, e, mhe iti parachakkaṃ nāma.
The back set is -te, -ante, -se, -vhe, -e, -mhe.
Te, ante, se, vhe, e, mhe là nhóm sau (parachakka).
3558
Pubbachakke ca-ti, antidvayaṃ paṭhamadukaṃ nāma, si, thadvayaṃ majjhimadukaṃ nāma, mi, madvayaṃ uttamadukaṃ nāma.
In the front set, -ti and -anti are called the first pair, -si and -tha are called the middle pair, and -mi and -ma are called the ultimate pair.
Trong nhóm trước, ti, anti là cặp ngôi thứ ba; si, tha là cặp ngôi thứ hai; mi, ma là cặp ngôi thứ nhất.
Evaṃ parachakke.
Similarly in the back set.
Tương tự trong nhóm sau.
3559
Tattha tulyādhikaraṇabhūte sesanāme payujjamāne vā gamyamāne vā paṭhamadukaṃ bhavati.
There, when a correlative remaining pronoun (sesanāme) is used or implied, the first pair appears.
Trong đó, khi danh từ còn lại (sesanāma) ở cùng địa vị được sử dụng hoặc ngụ ý, cặp ngôi thứ ba sẽ xảy ra.
Tathā tumhanāme majjhimadukaṃ, amhanāme uttamadukaṃ.
Similarly, with the pronoun for 'you' (tumhanāme), the middle pair; with the pronoun for 'I' (amhanāme), the ultimate pair.
Tương tự, với danh từ ngôi thứ hai, cặp ngôi thứ hai; với danh từ ngôi thứ nhất, cặp ngôi thứ nhất.
Dukesu ca ekasmiṃ atthe vattabbe ekavacanaṃ, bahumhi vattabbe bahuvacanaṃ.
And within the pairs, if a singular meaning is to be expressed, the singular is used; if a plural meaning is to be expressed, the plural is used.
Và trong các cặp, khi muốn diễn đạt một nghĩa thì dùng số ít, khi muốn diễn đạt nhiều nghĩa thì dùng số nhiều.
3560
Ettha ca nāmānaṃ atthanissitā katvattha, kammatthā idha nāmatthāti vuccanti.
Here, the meanings of the nouns, referring to the agent and object, are called nominal meanings (nāmatthāti).
Ở đây, các danh từ có nghĩa chủ cách (katvattha) và nghĩa nghiệp cách (kammattha) dựa vào nghĩa của chúng được gọi là nāmattha (nghĩa danh từ).
Kattu, kammasaṅkhāte yasmiṃ nāmatthe tyādivibhattiyo bhavanti, so nāmattho tyādivācakānaṃ eva vāccabhūto vuttattho nāma hoti, na syādivibhattīnaṃ.
The nominal meaning, whether agentive or objective, for which inflections like -tyādi appear, is a meaning expressed by those very -tyādi forms, not by inflections like -syādi.
Nghĩa danh từ mà trong đó các biến cách tyādi xảy ra, tức là nghĩa chủ cách hoặc nghiệp cách, được gọi là vuttattha (nghĩa đã được nói) chỉ đối với các từ chỉ định tyādi, chứ không phải đối với các biến cách syādi.
3561
Vuttakattu, kammādhiṭṭhānassa ca liṅgatthassa vācakaṃ nāmapadaṃ abhidheyyapadaṃ nāma, etadeva tulyādhikaraṇapadanti ca vuccati.
And the nominal word that expresses the gender meaning, which is the locus of the expressed agent or object, is called the nominative word (abhidheyyapadaṃ); this same is also called the correlative word.
Danh từ chỉ định giống (liṅgattha) của chủ cách hoặc nghiệp cách đã được nói được gọi là abhidheyyapada (từ được chỉ định), và nó cũng được gọi là tulyādhikaraṇapada (từ đồng địa vị).
3562
Amādayo ca atthavācakavibhattiyo etasmiṃ okāsaṃ na labhanti, liṅgatthamattajotikā paṭhamāvibhatti eva okāsaṃ labhati.
And inflections like -ma (accusative) do not find a place here; only the nominative inflection, which merely indicates the gender meaning, finds a place.
Các biến cách amādi, là các biến cách chỉ định nghĩa, không có chỗ ở đây; chỉ biến cách paṭhamā, là biến cách chỉ rõ giống, có chỗ ở đây.
Evarūpāni tulyādhikaraṇabhūtāni abhidheyyapadāni sandhāya sutte ‘tumhamhasesesū’ti vuttaṃ.
Referring to such correlative nominative words, the sutta states ‘in 'you', 'I', and the rest’ (tumhamhasesesu).
Câu kinh đã nói ‘tumhamhasesesu’ là để chỉ những từ được chỉ định (abhidheyyapada) đồng địa vị như vậy.
3563
Idañca suttaṃ suddhehi tumha’mha, sesanāmehi yuttavākye ca missakehi yuttavākye cāti dvīsu dvīsu vākyesu veditabbaṃ.
And this sutta should be understood in two types of sentences: those combined with pure 'you', 'I', and remaining pronouns, and those combined with mixed pronouns.
Và câu kinh này cần được hiểu trong hai loại câu: câu chỉ dùng các danh từ ngôi thứ hai, ngôi thứ nhất và danh từ còn lại thuần túy, và câu dùng hỗn hợp.
3564
Tattha suddhehi yutte paccekaṃ dukāni vattanti.
Among these, when combined with pure pronouns, the respective pairs apply.
Trong đó, khi dùng thuần túy, các cặp xảy ra riêng lẻ.
Yathā?
How?
Ví dụ?
So gacchati, te gacchanti, tvaṃ gacchasi, tumhe gacchatha, ahaṃ gacchāmi, mayaṃ gacchāmāti.
He goes, they go, you (singular) go, you (plural) go, I go, we go.
So gacchati (người ấy đi), te gacchanti (họ đi), tvaṃ gacchasi (bạn đi), tumhe gacchatha (các bạn đi), ahaṃ gacchāmi (tôi đi), mayaṃ gacchāma (chúng tôi đi).
3565
Tathā suddhadvandepi.
Similarly in pure dual forms.
Tương tự trong trường hợp song hợp thuần túy (suddhadvanda).
Yathā?
How?
Ví dụ?
So ca so ca gacchati, gacchanti vā.
He and he goes, or they go.
So ca so ca gacchati (người ấy và người ấy đi), hoặc gacchanti (họ đi).
Te ca te ca gacchanti, so ca te ca gacchanti, tvañca tvañca gacchasi, gacchatha vā.
They and they go, he and they go, you (singular) and you (singular) go, or you (plural) go.
Te ca te ca gacchanti (họ và họ đi), so ca te ca gacchanti (người ấy và họ đi), tvañca tvañca gacchasi (bạn và bạn đi), hoặc gacchatha (các bạn đi).
Tumhe ca tumhe ca gacchatha, tvañca tumhe ca gacchathāti.
You (plural) and you (plural) go, you (singular) and you (plural) go.
Tumhe ca tumhe ca gacchatha (các bạn và các bạn đi), tvañca tumhe ca gacchatha (bạn và các bạn đi).
3566
Missakehi yutte dvandavākye pana ‘vippaṭisedhe’ti saṅketattā paradukāni eva okāsaṃ labhanti, tesu ca bahuvacanāni eva.
But in a mixed compound sentence, due to the rule ‘in case of conflict’, only the latter pairs apply, and among those, only the plural forms.
Tuy nhiên, trong câu song hợp dùng hỗn hợp (missakehi yutte dvandavākye), do quy tắc ‘vippaṭisedhe’ (trong trường hợp xung đột), chỉ các cặp sau (paradukāni) có chỗ, và trong đó chỉ các số nhiều (bahuvacanāni) có chỗ.
Yathā?
How?
Ví dụ?
So ca tvañca gacchatha, so ca ahañca gacchāma, tvañca ahañca gacchāma, so ca tvañca ahañca gacchāma.
He and you go, he and I go, you and I go, he and you and I go.
So ca tvañca gacchatha (người ấy và bạn đi), so ca ahañca gacchāma (người ấy và tôi đi), tvañca ahañca gacchāma (bạn và tôi đi), so ca tvañca ahañca gacchāma (người ấy, bạn và tôi đi).
Ekavacanacatukkaṃ.
A set of four singulars.
Bốn trường hợp số ít.
3567
Te ca tumhe ca gacchatha, te ca mayañca gacchāma, tumhe ca mayañca gacchāma, te ca tumhe ca mayañca gacchāma.
They and you (plural) go, they and we go, you (plural) and we go, they and you (plural) and we go.
Te ca tumhe ca gacchatha (họ và các bạn đi), te ca mayañca gacchāma (họ và chúng tôi đi), tumhe ca mayañca gacchāma (các bạn và chúng tôi đi), te ca tumhe ca mayañca gacchāma (họ, các bạn và chúng tôi đi).
Bahuvacanacatukkaṃ.
A set of four plurals.
Bốn trường hợp số nhiều.
3568
So ca tumhe ca gacchatha, so ca mayañca gacchāma, tvañca mayañca gacchāma, so ca tvañca mayañca gacchāma.
He and you (plural) go, he and we go, you (singular) and we go, he and you (singular) and we go.
Anh ấy và các bạn đi, anh ấy và chúng ta đi, bạn và chúng ta đi, anh ấy, bạn và chúng ta đi.
Ekavacanamūlacatukkaṃ.
A set of four singular roots.
Bộ bốn gốc số ít.
3569
Te ca tvañca gacchatha, te ca ahañca gacchāma, tumhe ca ahañca gacchāma, te ca tumhe ca ahañca gacchāma.
They and you (singular) go, they and I go, you (plural) and I go, they and you (plural) and I go.
Họ và bạn đi, họ và tôi đi, các bạn và tôi đi, họ, các bạn và tôi đi.
Bahuvacanamūlacatukkaṃ.
A set of four plural roots.
Bộ bốn gốc số nhiều.
3570
Api ca tvañca so ca gacchatha, ahañca so ca gacchāma, tvañca ahañca so ca gacchāma, tumhe ca so ca gacchatha, mayañca so ca gacchāma, tvañca te ca gacchatha, ahañca te ca gacchāmaiccādīnipi catukkāni veditabbāni.
Furthermore, other sets of four should be understood, such as: you and he go, I and he go, you and I and he go, you (plural) and he go, we and he go, you (singular) and they go, I and they go.
Hơn nữa, bạn và anh ấy đi, tôi và anh ấy đi, bạn, tôi và anh ấy đi, các bạn và anh ấy đi, chúng ta và anh ấy đi, bạn và họ đi, tôi và họ đi, v.v., những bộ bốn này cũng nên được biết.
3571
Atrimā pāḷī – tuvañca putto suṇisā ca nattā, sammodamānā gharamāvasetha* .
The following is the Pāḷi text: ‘‘You, son, daughter-in-law, and grandson, dwell in harmony at home.’’
Pāḷi tiếp theo – “Bạn, con trai, con dâu và cháu nội, hãy sống trong nhà một cách hòa hợp.”
Ahañca putto suṇisā ca nattā, sammodamānā gharamāvasema* .
I, my son, my daughter-in-law, and my grandson—may we live in harmony in this house.
“Tôi, con trai, con dâu và cháu nội, chúng ta hãy sống trong nhà một cách hòa hợp.”
3572
Ahañca dāni āyasmā ca sāriputto bhikkhusaṅghaṃ pariharissāma* .
I and the venerable Sāriputta will now look after the community of bhikkhus.
“Tôi và Tôn giả Sāriputta sẽ chăm sóc Tăng đoàn.”
3573
Ahañca ime ca bhikkhū samādhinā nisīdimhā.
I and these bhikkhus sat down in concentration.
Tôi và những Tỳ-kheo này đã ngồi trong thiền định.
3574
Ahañca bhariyā ca dānapatī ahumhā* .
I and my wife were benefactors.
Tôi và vợ đã là những thí chủ.
3575
Ahañca sāmiko ca dānapatī ahumhā* iccādi.
"I and my husband were benefactors," and so on.
Tôi và chồng đã là những thí chủ, v.v.
3576
Yaṃ pana ‘‘so ca gacchati, tvañca gacchasī’’ti vattabbe ‘‘tumhe gacchathā’’ti vā ‘‘so ca gacchati, ahañca gacchāmī’’ti vattabbe ‘‘mayaṃ gacchāmā’’ti vā vacanaṃ, taṃ pakatibahuvacanameva, na paropurisabahuvacanaṃ.
However, to say 'you all go' when it should be 'he goes and you go,' or to say 'we go' when it should be 'he goes and I go,' is simply a natural plural, not a plural of the third person.
Tuy nhiên, khi đáng lẽ phải nói “anh ấy đi và bạn đi” lại nói “các bạn đi”, hoặc khi đáng lẽ phải nói “anh ấy đi và tôi đi” lại nói “chúng ta đi”, thì đó là số nhiều thông thường, không phải số nhiều theo ngôi thứ ba.
3577
Yañca kaccāyane – ‘‘sabbesamekābhidhāne paro puriso’’ti* suttaṃ, tatthapi sabbesaṃ dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā missakabhūtānaṃ nāma, tumha’mhānaṃ ekato abhidhāne missakadvandavākye paro puriso yojetabboti attho na na sambhavatīti.
And as for the Sutta in Kaccāyana's grammar—'When all are mentioned together, the third person is used'—even there, the meaning that the third person should be applied in a mixed compound sentence when two or three mixed entities, namely tumha and amha, are mentioned together, is not impossible.
Và trong Kaccāyana – Sutta “Trong số tất cả, ngôi thứ ba là ưu tiên” thì nghĩa là khi tên của hai hoặc ba người khác nhau, hoặc của ‘tumha’ (bạn) và ‘amha’ (chúng ta) được đề cập cùng lúc trong một câu kép, thì ngôi thứ ba nên được sử dụng, nghĩa này không phải là không thể xảy ra.
3578
564. Kattari lo* .
564. Lo in the agent.
564. Kattari lo (Trong chủ cách, ‘la’)
3579
Aparokkhesu māna, nta, tyādīsu paresu kriyatthā paraṃ kattari lānubandho apaccayo hoti.
After a verbal root, when māna, nta, tyādayo, etc., which denote the present time, follow, the suffix a with the indicatory letter l is used in the sense of the agent.
Khi māna, nta, tyādi, v.v., không phải là quá khứ, theo sau một động từ, tiếp vĩ ngữ ‘la’ được thêm vào trong chủ cách.
Lānubandho ‘ūlasse’ti sutte visesanattho.
The indicatory letter l has a specifying meaning in the Sutta 'ūlasse'.
Tiếp vĩ ngữ ‘la’ có nghĩa là đặc biệt trong sutta ‘ūlasse’.
3580
Etena yattha māna, nta, tyādayo kattari vattanti, tattha ayaṃ lapaccayoti lapaccayena tesaṃ kattuvācakabhāvaṃ ñāpeti, esa nayo ‘‘kyo bhāvakammesu…’’ iccādīsupi.
By this, it is made known that where māna, nta, tyādayo function in the agent, this la-suffix is used, thereby indicating their function as expressing the agent. The same method applies to "kyo bhāvakammesu..." and so on.
Qua đây, nó cho biết rằng tiếp vĩ ngữ ‘la’ được thêm vào khi māna, nta, tyādi, v.v., được dùng trong chủ cách, và tiếp vĩ ngữ ‘la’ biểu thị chức năng chủ cách của chúng. Tương tự như vậy trong “kyo bhāvakammesu…” v.v.
3581
Ettha ca vikaraṇapaccayā nāma byañjanapūraṇā eva honti, na atthapūraṇā, tasmā yasmiṃ payoge tehi vinā padarūpaṃ na sijjhati, tattheva te vattanti.
Here, the vikaraṇa suffixes are merely fillers of consonants, not fillers of meaning. Therefore, they are used only in constructions where the word-form cannot be completed without them.
Ở đây, các tiếp vĩ ngữ biến đổi (vikaraṇa) chỉ là để bổ sung phụ âm, không phải để bổ sung nghĩa. Do đó, chúng chỉ được sử dụng khi hình thái từ không thể hoàn thành nếu không có chúng.
Yattha sijjhati, tattha na vattanti, ayampi lapaccayo dhātuto paraṃ vibhattisare vā āgamasare vā asante vattati, sante pana ‘‘pacāmi, pacāma, pacāhi, gameti, gamenti, vajjeti, vajjenti’’-iccādīsu kāriyantaratthāya vattati.
Where it can be completed, they are not used. This la-suffix also applies after a root when there is no vowel of a case-ending or an augment-vowel; but when there is, as in "pacāmi, pacāma, pacāhi, gameti, gamenti, vajjeti, vajjenti," it is used for a different purpose.
Khi hình thái từ hoàn thành mà không có chúng, chúng không được sử dụng. Tiếp vĩ ngữ ‘la’ này cũng được sử dụng sau gốc động từ khi không có nguyên âm của biến cách hoặc nguyên âm thêm vào, nhưng khi có, nó được sử dụng cho các mục đích khác trong “pacāmi, pacāma, pacāhi, gameti, gamenti, vajjeti, vajjenti,” v.v.
Yattha ca paccayānaṃ lopo vihito, tattha gaṇantara, rūpantarappasaṅgapaṭisiddhāya vattati, aññattha na vattati.
And where the elision of suffixes is prescribed, it is used to prevent the occurrence of different roots or different forms; otherwise, it is not used.
Và khi sự loại bỏ các tiếp vĩ ngữ được quy định, nó được sử dụng để ngăn chặn sự xuất hiện của các nhóm hoặc hình thái khác, nếu không thì nó không được sử dụng.
3582
565. Yuvaṇṇānameo paccaye* .
565. E and O for I and U before a suffix.
565. Yuvaṇṇānameo paccaye (I và U trở thành E và O khi có tiếp vĩ ngữ theo sau)
3583
Vibhatti, paccayā paccayo nāma.
Vibhatti, paccayā, are called paccayo (suffix).
Biến cách và tiếp vĩ ngữ được gọi là paccaya (tiếp vĩ ngữ).
I, kī, khi, ci, ji iccādayo ivaṇṇā nāma.
I, kī, khi, ci, ji, etc., are called ivaṇṇā (i-vowels).
I, kī, khi, ci, ji, v.v., được gọi là ivaṇṇa (nguyên âm i).
Cu, ju, bhū, hū iccādayo uvaṇṇā nāma.
Cu, ju, bhū, hū, etc., are called uvaṇṇā (u-vowels).
Cu, ju, bhū, hū, v.v., được gọi là uvaṇṇa (nguyên âm u).
Paccaye pare ekakkharadhātvantānaṃ ivaṇṇu’vaṇṇānaṃ kamena e, ovuddhiyo honti.
When a suffix follows, the i-vowels and u-vowels at the end of single-syllable roots are respectively replaced by e and o (vuddhi).
Khi có tiếp vĩ ngữ theo sau, các nguyên âm i và u ở cuối gốc động từ một âm tiết lần lượt được tăng trưởng thành e và o.
‘Paro kvacī’ti parasaralopo.
'Paro kvacī' indicates elision of the following vowel.
‘Paro kvacī’ là sự loại bỏ nguyên âm theo sau.
3584
Saṃpubbo-sambhoti, sambhonti, sambhosi, sambhotha, sambhomi, sambhoma.
With saṃ prefix—sambhoti, sambhonti, sambhosi, sambhotha, sambhomi, sambhoma.
Với tiền tố ‘saṃ’ – sambhoti (nó xảy ra), sambhonti (chúng xảy ra), sambhosi (bạn xảy ra), sambhotha (các bạn xảy ra), sambhomi (tôi xảy ra), sambhoma (chúng ta xảy ra).
3585
Anupubbo-anubhavane, so bhogaṃ anubhoti, te bhogaṃ anubhonti, tvaṃ bhogaṃ anubhosi, tumhe bhogaṃ anubhotha, ahaṃ bhogaṃ anubhomi, mayaṃ bhogaṃ anubhoma.
With anu prefix—in experiencing: so bhogaṃ anubhoti (he experiences enjoyment), te bhogaṃ anubhonti (they experience enjoyment), tvaṃ bhogaṃ anubhosi (you experience enjoyment), tumhe bhogaṃ anubhotha (you all experience enjoyment), ahaṃ bhogaṃ anubhomi (I experience enjoyment), mayaṃ bhogaṃ anubhoma (we experience enjoyment).
Với tiền tố ‘anu’ – trong việc trải nghiệm, anh ấy trải nghiệm sự hưởng thụ, họ trải nghiệm sự hưởng thụ, bạn trải nghiệm sự hưởng thụ, các bạn trải nghiệm sự hưởng thụ, tôi trải nghiệm sự hưởng thụ, chúng ta trải nghiệm sự hưởng thụ.
3586
Tattha yathā ‘‘nīlo paṭo’’ti ettha nīlasaddassa attho duvidho vāccattho, abhidheyyatthoti.
Here, just as in "nīlo paṭo" (blue cloth), the meaning of the word nīla is twofold: expressed meaning (vāccattha) and denoted meaning (abhidheyyattha).
Ở đây, giống như trong “nīlo paṭo” (tấm vải xanh), nghĩa của từ nīla (xanh) có hai loại: vāccattha (nghĩa biểu thị trực tiếp) và abhidheyyattha (nghĩa được ám chỉ).
3587
Tattha guṇasaṅkhāto sakattho vāccattho nāma.
Here, its own meaning, which is the quality itself, is called the vāccattha.
Ở đây, nghĩa riêng của nó, tức là chất lượng (guṇa), được gọi là vāccattha.
3588
Guṇanissayo dabbattho abhidheyyattho nāma.
The meaning of the substance, which is the substratum of the quality, is called the abhidheyyattha.
Nghĩa của vật thể (dabba) dựa trên chất lượng được gọi là abhidheyyattha.
3589
Nīlasaddo pana vaccātthameva ujuṃ vadati, nīlasaddamattaṃ suṇanto nīlaguṇameva ujuṃ jānāti, tasmā ‘‘paṭo’’ iti padantarena nīlasaddassa abhidheyyattho ācikkhīyati.
The word nīla, however, directly expresses only the vāccattha; one who hears merely the word nīla directly understands only the quality of blueness. Therefore, the abhidheyyattha of the word nīla is conveyed by another word, "paṭo".
Từ nīla trực tiếp nói lên nghĩa biểu thị trực tiếp; khi nghe từ nīla, người ta trực tiếp biết đến chất lượng xanh. Do đó, nghĩa được ám chỉ của từ nīla được biểu thị bằng một từ khác là “paṭo”.
3590
Tathā ‘‘anubhotī’’ti ettha tisaddassa attho duvidho vāccattho, abhidheyyatthoti.
Similarly, in "anubhoti" (he experiences), the meaning of the ti suffix is twofold: vāccattha and abhidheyyattha.
Tương tự, trong “anubhotī” (trải nghiệm), nghĩa của tiếp vĩ ngữ ‘ti’ có hai loại: vāccattha và abhidheyyattha.
3591
Tattha kattusattisaṅkhāto sakattho vāccattho nāma.
Here, its own meaning, which is the agent's power, is called the expressed meaning.
Ở đây, nghĩa riêng của nó, tức là năng lực của người hành động (kattusatti), được gọi là vāccattha.
3592
Sattinissayo liṅgattho abhidheyyattho nāma.
The meaning of gender, which is the substratum of the power, is called the denoted meaning.
Nghĩa của giống (liṅga) dựa trên năng lực được gọi là abhidheyyattha.
3593
Tisaddo pana vāccatthameva ujuṃ vadati, na abhidheyyatthaṃ.
The ti suffix, however, directly expresses only the vāccattha, not the abhidheyyattha.
Tuy nhiên, tiếp vĩ ngữ ‘ti’ trực tiếp nói lên nghĩa biểu thị trực tiếp, chứ không phải nghĩa được ám chỉ.
‘‘Anubhotī’’ti suṇantosādhyakriyāsahitaṃ kattārameva ujuṃ jānāti, na kiñci dabbanti attho.
One who hears "anubhoti" directly understands only the agent together with the action to be performed, not any substance, that is the meaning.
Khi nghe “anubhotī”, người ta trực tiếp biết đến người hành động đi kèm với hành động đang diễn ra, chứ không phải bất kỳ vật thể nào.
Tasmā ‘‘so’’ iti padantarena tisaddassa abhidheyyattho ācikkhīyati, vāccatthassa pana tisaddeneva ujuṃ vuttattā tatiyāvibhattiyā puna ācikkhitabbakiccaṃ natthi, liṅgatthajotanatthaṃ abhidheyyapade paṭhamāvibhatti eva pavattatīti.
Therefore, the abhidheyyattha of the ti suffix is conveyed by another word, "so" (he); but since the vāccattha is directly expressed by the ti suffix itself, there is no need for the third case-ending to express it again. Only the first case-ending is used in the abhidheyyapada to indicate the gender.
Do đó, nghĩa được ám chỉ của tiếp vĩ ngữ ‘ti’ được biểu thị bằng một từ khác là “so” (anh ấy). Vì nghĩa biểu thị trực tiếp đã được nói rõ bằng chính tiếp vĩ ngữ ‘ti’, nên không cần thiết phải biểu thị lại bằng biến cách thứ ba, mà chỉ biến cách thứ nhất được sử dụng trong từ biểu thị nghĩa được ám chỉ để chỉ rõ giống.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho mọi trường hợp.
3594
566. Eonamayavā sare* .
566. Aya, avā for e, o before a vowel.
566. Eonamayavā sare (E và O trở thành Aya và Ava khi có nguyên âm theo sau)
3595
Sare pare e, onaṃ kamena aya, avā honti.
Before a vowel, e and o are replaced by aya and ava respectively.
Khi có nguyên âm theo sau, e và o lần lượt trở thành aya và ava.
Ya, vesu a-kāro uccāraṇattho.
The 'a' in ya and va is for pronunciation.
Âm ‘a’ trong ya và va là để phát âm.
3596
Bhavati, bhavanti, bhavasi, bhavatha.
Bhavati, bhavanti, bhavasi, bhavatha.
Bhavati (nó tồn tại), bhavanti (chúng tồn tại), bhavasi (bạn tồn tại), bhavatha (các bạn tồn tại).
3597
567. Himimesvassa* .
567. A becomes long before hi, mi, me.
567. Himimesvassa (A trở thành A dài khi có Hi, Mi, Me theo sau)
3598
Hi, mi, mesu paresu a-kārassa dīgho hoti.
When hi, mi, me follow, the vowel a becomes long.
Khi có hi, mi, me theo sau, nguyên âm ‘a’ trở thành nguyên âm dài.
3599
Bhavāmi, bhavāma.
Bhavāmi, bhavāma.
Bhavāmi (tôi tồn tại), bhavāma (chúng ta tồn tại).
3600
Parachakke – bhavate, bhavante, bhavase, bhavavhe, bhave, bhavamhe.
In the parachakka (passive forms): bhavate, bhavante, bhavase, bhavavhe, bhave, bhavamhe.
Trong nhóm Parassapada – bhavate, bhavante, bhavase, bhavavhe, bhave, bhavamhe.
3601
Papubbo bhū-pavattiyaṃ, nadī pabhavati.
With pa prefix, bhū in the sense of arising: nadī pabhavati (a river arises/flows forth).
Với tiền tố ‘pa’ và gốc ‘bhū’ – trong sự phát sinh, con sông chảy ra.
3602
Adhyā’bhi, paripubbo hiṃsāyaṃ, adhibhavati, abhibhavati, paribhavati.
With adhyā/abhi, pari prefix, in the sense of harming: adhibhavati (overcomes), abhibhavati (overcomes), paribhavati (insults).
Với tiền tố ‘adhyā’ và ‘abhi’, ‘pari’ – trong sự gây hại, adhibhavati (áp đảo), abhibhavati (chế ngự), paribhavati (xúc phạm).
3603
Vipubbo vināse, pākaṭe, sobhaṇe ca, vibhavati.
With vi prefix, in the sense of destruction, manifestation, or beauty: vibhavati (perishes, appears, thrives).
Với tiền tố ‘vi’ – trong sự hủy diệt, sự rõ ràng, và sự tốt đẹp, vibhavati (phát triển).
3604
Parāpubbo parājaye, parābhavati.
With parā prefix, in the sense of defeat: parābhavati (is defeated).
Với tiền tố ‘parā’ – trong sự thất bại, parābhavati (bị đánh bại).
3605
Abhi, saṃpubbo pattiyaṃ, ajjhogāhe ca, abhisambhavati, tathā pātubbhavati, āvibhavati iccādi.
With abhi, saṃ prefix, in the sense of attainment or immersion: abhisambhavati (attains fully, is fully born), also pātubbhavati (appears), āvibhavati (becomes manifest), and so on.
Với tiền tố ‘abhi’ và ‘saṃ’ – trong sự đạt được và sự đắm chìm, abhisambhavati (đạt đến sự giác ngộ), cũng như pātubbhavati (xuất hiện), āvibhavati (biểu lộ), v.v.
3606
Iti suddhakatturūpaṃ.
Thus, the forms of bhū (to be).
Như vậy là hình thái của gốc động từ ‘bhū’.
3607
Suddhabhāvakammarūpa
Forms in pure passive voice (bhāva) and agentless passive (kamma)
Hình thái Bhāva và Karma thuần túy
3608
568. Kyo bhāvakammesvaparokkhesu māna nta tyādīsu* .
568. Kya (suffix ya with indicatory k) for bhāva and kamma before māna, nta, tyādayo, etc. in the present tense.
568. Kyo bhāvakammesvaparokkhesu māna nta tyādīsu (Kyo trong bhāva và karma khi có māna, nta, tyādi, v.v., không phải là quá khứ)
3609
Parokkhāvajjitesu māna, ntapaccayesu tyādīsu ca paresu kriyatthā bhāvasmiṃ kammani ca kānubandho yapaccayo hoti, bahulādhikārā kvaci kattari ca.
After a verbal root, when māna, nta, and tyādayo which exclude parokkha (past tense) follow, the suffix ya with the indicatory letter k (k-anubandha) is used in the sense of bhāva (impersonal passive) and kamma (agentless passive), and sometimes in the sense of the agent due to the 'frequent usage' rule.
Khi các tiếp vĩ ngữ māna, nta, tyādi, v.v., không phải là quá khứ, theo sau một động từ, tiếp vĩ ngữ ‘ya’ với ‘ka’ là âm phụ được thêm vào trong bhāva (trạng thái) và karma (bị động), và đôi khi trong chủ cách do quy tắc ‘bahulādhikāra’ (quy tắc phổ biến).
3610
Rūpaṃ vibhuyyati, so pahīyissati* , bhattaṃ paccati, gimhe udakaṃ chijjati, kusūlo bhijjati.
Rūpaṃ vibhuyyati (form is disintegrated), so pahīyissati (he will be abandoned), bhattaṃ paccati (food is cooked), gimhe udakaṃ chijjati (water is cut off in summer), kusūlo bhijjati (the granary is broken).
Hình thái bị hủy hoại, anh ấy sẽ bị từ bỏ, cơm được nấu, nước bị cắt vào mùa hè, kho thóc bị vỡ.
3611
569. Na te kānubandhanāgamesu.
569. No (vowel change) in k indicatory letters and augments.
569. Na te kānubandhanāgamesu (Chúng không có trong các âm phụ ‘ka’ và các từ thêm vào)
3612
Kānubandhe nāgame ca ivaṇṇu’vaṇṇānaṃ assa ca te e, o,-ā na hontīti kyamhi vuddhi natthi.
The vowels i, u, and a do not change to e, o, ā respectively in suffixes with k as an indicatory letter or in augments, meaning there is no vuddhi in kya.
Trong các âm phụ ‘ka’ và các từ thêm vào, các nguyên âm ‘i’, ‘u’ và ‘a’ không trở thành ‘e’, ‘o’ và ‘ā’. Do đó, không có sự tăng trưởng trong ‘kya’.
3613
Kamme-tena purisena bhogo anubhūyati, tena bhogā anubhūyanti, tena tvaṃ anubhūyasi, tena tumhe anubhūyatha, tena ahaṃ anubhūyāmi, tena mayaṃ anubhūyāma.
In the passive: tena purisena bhogo anubhūyati (enjoyment is experienced by that man), tena bhogā anubhūyanti (enjoyments are experienced by him), tena tvaṃ anubhūyasi (you are experienced by him), tena tumhe anubhūyatha (you all are experienced by him), tena ahaṃ anubhūyāmi (I am experienced by him), tena mayaṃ anubhūyāma (we are experienced by him).
Trong bị động – Sự hưởng thụ được người đàn ông đó trải nghiệm, những sự hưởng thụ đó được trải nghiệm bởi người đó, bạn được trải nghiệm bởi người đó, các bạn được trải nghiệm bởi người đó, tôi được trải nghiệm bởi người đó, chúng ta được trải nghiệm bởi người đó.
Yassa dvittaṃ rassattañca, anubhuyyati, anubhuyyanti.
Where there is reduplication and shortening: anubhuyyati, anubhuyyanti.
Nơi có sự lặp lại và rút ngắn, anubhuyyati, anubhuyyanti.
3614
Tattha ‘‘anubhūyatī’’ti ettha kyapaccayasahitassa tisaddassa attho duvidho vāccattho, abhidheyyatthoti.
Here, in the word "anubhūyati", the meaning of the 'ti' suffix combined with the 'kya' suffix is twofold: the direct meaning (vāccattha) and the implied meaning (abhidheyyattha).
Trong đó, ở từ "anubhūyati", ý nghĩa của chữ "ti" có kèm tiếp vĩ ngữ "kya" có hai loại là nghĩa biểu thị (vāccattha) và nghĩa được nói đến (abhidheyyattha).
3615
Tattha kammasattisaṅkhāto sakattho vāccattho nāma.
Among these, the intrinsic meaning, which is the potency of the object (kamma-satti), is called the direct meaning (vāccattha).
Trong đó, ý nghĩa riêng của nó, được gọi là năng lực của nghiệp (kamma-satti), chính là nghĩa biểu thị (vāccattha).
3616
Sattinissayo liṅgattho abhidheyyattho nāma.
The meaning indicated by the gender, which is dependent on the potency, is called the implied meaning (abhidheyyattha).
Ý nghĩa của giới tính (liṅga), cái nương tựa vào năng lực, được gọi là nghĩa được nói đến (abhidheyyattha).
3617
Tisaddo pana kyapaccayasahito vāccatthameva ujuṃ vadati, na abhidheyyatthaṃ.
However, the word 'ti' with the 'kya' suffix directly expresses only the direct meaning, not the implied meaning.
Nhưng chữ "ti" có kèm tiếp vĩ ngữ "kya" nói thẳng về nghĩa biểu thị (vāccattha), chứ không phải nghĩa được nói đến (abhidheyyattha).
‘‘Anubhūyatī’’ti suṇanto sādhyakriyāsahitaṃ kammasattiṃ eva ujuṃ jānāti, na kiñci dabbanti vuttaṃ hoti.
One who hears "anubhūyati" directly understands only the potency of the object (kamma-satti) accompanied by the action being accomplished; it is said that nothing else is given.
Khi nghe "anubhūyati", người ta hiểu thẳng về năng lực của nghiệp (kamma-satti) có kèm hành động đang thực hiện, chứ không phải bất cứ điều gì khác.
Sesaṃ pubbe vuttanayameva.
The rest is as stated before.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói trước đây.
3618
Anubhūyate, anubhuyyate, anubhūyante, anubhuyyante, anubhūyase, anubhūyavhe, anubhūye, anubhuyye, anubhūyamhe, anubhuyyamhe.
Anubhūyate, anubhuyyate, anubhūyante, anubhuyyante, anubhūyase, anubhūyavhe, anubhūye, anubhuyye, anubhūyamhe, anubhuyyamhe.
Anubhūyate, anubhuyyate, anubhūyante, anubhuyyante, anubhūyase, anubhūyavhe, anubhūye, anubhuyye, anubhūyamhe, anubhuyyamhe.
3619
570. Garupubbā rassā re ntentīnaṃ* .
570. Garupubbā rassā re ntentīnaṃ.
570. Garupubbā rassā re ntentīnaṃ* .
3620
Garupubbamhā rassato nte, ntīnaṃ reādeso hoti.
After a short vowel preceded by a heavy syllable (guru), 're' is substituted for 'nte' and 'ntī'.
Từ một nguyên âm ngắn đứng trước bởi một âm nặng (garu), "re" được thay thế cho "nte" và "ntī".
3621
Jāyare, jāyanti, jāyare, jāyante, gacchare, gacchanti, gacchare, gacchante, gamissare, gamissanti, gamissare, gamissante.
Jāyare, jāyanti, jāyare, jāyante, gacchare, gacchanti, gacchare, gacchante, gamissare, gamissanti, gamissare, gamissante.
Jāyare, jāyanti, jāyare, jāyante, gacchare, gacchanti, gacchare, gacchante, gamissare, gamissanti, gamissare, gamissante.
3622
Garupubbāti kiṃ?
What if not "preceded by a heavy syllable (guru)"?
Tại sao lại là "garupubbā" (đứng trước bởi âm nặng)?
Pacanti, pacante.
Pacanti, pacante.
Pacanti, pacante.
3623
Rassāti kiṃ?
What if not "short vowel (rassa)"?
Tại sao lại là "rassā" (ngắn)?
Pācenti, pācante.
Pācenti, pācante.
Pācenti, pācante.
3624
Ettha ca suttavibhāgena ‘‘sabbaṃ hidaṃ bhañjare kālapariyāyaṃ* , muñcare bandhanasmā* , jīvare’ vāpi sussatī’’ti* etāni pāḷipadāni sijjhanti.
Here, by the division of the rule, these Pāḷi words are formed: "sabbaṃ hidaṃ bhañjare kālapariyāyaṃ", "muñcare bandhanasmā", "jīvare’ vāpi sussatī".
Ở đây, nhờ sự phân chia của quy tắc này, các từ Pali như "sabbaṃ hidaṃ bhañjare kālapariyāyaṃ"*, "muñcare bandhanasmā"*, "jīvare’vāpi sussatī"* được hình thành.
3625
Tattha ‘bhañjare’ti bhijjati, ‘muñcare’ti muñcantu, ‘jīvare’ vāpī’ti jīvanto’vāpi.
Among these, 'bhañjare' means it is broken; 'muñcare' means they may release; 'jīvare’ vāpi' means even living.
Trong đó, "bhañjare" là "bị phá vỡ", "muñcare" là "hãy giải thoát", "jīvare’vāpi" là "kẻ đang sống" hoặc "kẻ sống sót".
Anubhūyare, anubhūyanti, anubhūyare, anubhūyante.
Anubhūyare, anubhūyanti, anubhūyare, anubhūyante.
Anubhūyare, anubhūyanti, anubhūyare, anubhūyante.
3626
Bhāvo nāma bhavana, gamanādiko kriyākāro, so dhātunā eva tulyādhikaraṇabhāvena visesīyati, na nāmapadena, tasmā tattha tumha’mha, sesanāmavasena tyādidukavisesayogo nāma natthi, paṭhamadukameva tattha bhavati, dabbasseva ca tassa abyattasarūpattā saṅkhyābhedopi natthi, ekavacanameva bhavati.
Bhāva means becoming, an action-mode such as going, which is qualified by the verb itself in apposition, not by a noun. Therefore, there is no application of the pronouns 'tumha' and 'amha', or other nouns, to distinguish the 'tyādiduka' (the second pair of endings) in it. Only the first pair of endings occurs there. Since its unchangeable nature is like that of a substance, there is no distinction of number, and only the singular is used.
Bhāva (trạng thái) là sự hiện hữu, hành động như đi lại, v.v., nó được đặc trưng bởi gốc động từ theo cách đồng đẳng (tulyādhikaraṇa), chứ không phải bởi danh từ. Do đó, ở đó không có sự kết hợp đặc biệt của các cặp như "tuma", "amha" và các danh từ còn lại. Chỉ có cặp đầu tiên xuất hiện ở đó, và vì bản chất bất biến của nó như một thực thể, nên cũng không có sự phân biệt số, chỉ có số ít.
3627
Tena bhogaṃ anubhūyati, anubhuyyati, anubhūyate, anubhuyyate, anubhavanaṃ hotīti attho.
Thus, 'bhogaṃ anubhūyati', 'anubhuyyati', 'anubhūyate', 'anubhuyyate' means there is an experience.
Vì vậy, bhogaṃ anubhūyati, anubhuyyati, anubhūyate, anubhuyyate, có nghĩa là sự trải nghiệm xảy ra.
3628
Iti suddhabhāvakammarūpāni.
Thus end the forms of pure bhāva and kamma.
Như vậy là các hình thái bhāva (trạng thái) và kamma (nghiệp) thuần túy.
3629
Hetukatturūpa
Hetukattu forms
Hetukatturūpa (Hình thái chủ động sai khiến)
3630
571. Payojakabyāpāre ṇāpi ca* .
571. Payojakabyāpāre ṇāpi ca.
571. Payojakabyāpāre ṇāpi ca* .
3631
Yo suddhakattāraṃ payojeti, tassa payojakassa kattuno byāpāre kriyatthā ṇi ca ṇāpi ca honti.
When a person causes an agent to act, for the action of that causative agent, the suffixes ṇi and ṇāpi occur after the root.
Đối với hành động của chủ thể sai khiến, tức là người khiến người khác hành động, các tiếp vĩ ngữ ṇi và ṇāpi được sử dụng để chỉ hành động.
Ṇānubandhā vuddhutthā.
The suffixes with the indicatory 'ṇ' cause lengthening (vuddhi).
Các tiếp vĩ ngữ có ṇa là để chỉ sự tăng trưởng.
3632
Tesu ca ākārantato* ṇāpiyeva hoti, dāpeti, dāpayati.
Among these, only ṇāpi occurs after roots ending in 'ā': dāpeti, dāpayati.
Trong số đó, từ các gốc kết thúc bằng nguyên âm "ā", chỉ có ṇāpi được sử dụng: dāpeti, dāpayati.
3633
Uvaṇṇantato ṇiyeva, sāveti, sāvayati.
Only ṇi occurs after roots ending in 'u' or 'o': sāveti, sāvayati.
Từ các gốc kết thúc bằng nguyên âm "u" hoặc "o", chỉ có ṇi được sử dụng: sāveti, sāvayati.
3634
Sesato dvepi, pāceti, pācayati, pācāpeti, pācāpayati.
After others, both occur: pāceti, pācayati, pācāpeti, pācāpayati.
Từ các gốc còn lại, cả hai đều được sử dụng: pāceti, pācayati, pācāpeti, pācāpayati.
3635
Payojakabyāpāropi kriyā evāti tadatthavācīhi ṇi,-ṇāpīhi paraṃ vibhatti, paccayā bhavanti, dhātvantassa ca ṇi, ṇāpīnañca vuddhi.
The action of the causative agent is also an action, so case endings and suffixes occur after ṇi and ṇāpi, which express its meaning, and lengthening occurs to the final vowel of the root and to ṇi and ṇāpi.
Hành động sai khiến cũng là một hành động, vì vậy các biến cách và tiếp vĩ ngữ được thêm vào sau ṇi và ṇāpi, những từ biểu thị ý nghĩa đó, và có sự tăng trưởng (vuddhi) của nguyên âm cuối gốc động từ và của ṇi, ṇāpi.
3636
So maggaṃ bhāveti, te maggaṃ bhāventi, tvaṃ maggaṃ bhāvesi, tumhe maggaṃ bhāvetha, ahaṃ maggaṃ bhāvemi, mayaṃ maggaṃ bhāvema.
So maggaṃ bhāveti (He causes the path to be developed), te maggaṃ bhāventi (They cause the path to be developed), tvaṃ maggaṃ bhāvesi (You cause the path to be developed), tumhe maggaṃ bhāvetha (You all cause the path to be developed), ahaṃ maggaṃ bhāvemi (I cause the path to be developed), mayaṃ maggaṃ bhāvema (We cause the path to be developed).
So maggaṃ bhāveti (anh ấy tu tập con đường), te maggaṃ bhāventi (họ tu tập con đường), tvaṃ maggaṃ bhāvesi (bạn tu tập con đường), tumhe maggaṃ bhāvetha (các bạn tu tập con đường), ahaṃ maggaṃ bhāvemi (tôi tu tập con đường), mayaṃ maggaṃ bhāvema (chúng tôi tu tập con đường).
3637
572. Āyāvā ṇānubandhe* .
572. Āyāvā ṇānubandhe.
572. Āyāvā ṇānubandhe* .
3638
E, onaṃ kamena āya, āvā honti sarādo ṇānubandhe paccaye pare, suttavibhattiyā aṇānubandhepi āyā’vā honti.
'E' and 'o' are optionally replaced by 'āya' and 'āvā' respectively when a suffix with the indicatory 'ṇ' beginning with a vowel follows. By the rule's division, 'āya' and 'āvā' also occur when a suffix without the indicatory 'ṇ' follows.
"E" và "o" lần lượt trở thành "āya" và "āvā" khi có tiếp vĩ ngữ có ṇa đứng sau. Theo sự phân chia của quy tắc, "āya" và "āvā" cũng xuất hiện khi không có tiếp vĩ ngữ có ṇa.
3639
Ge-sadde, gāyati, gāyanti.
In the root 'ge' (to sing): gāyati, gāyanti.
Với gốc Ge-sadde (hát): gāyati, gāyanti.
3640
Apapubbo ce-pūjāyaṃ, apacāyati, apacāyanti.
The root 'ce' (to honor) preceded by 'apa': apacāyati, apacāyanti.
Với gốc ce-pūjāyaṃ (tôn kính) có tiền tố apa: apacāyati, apacāyanti.
3641
Jhe-cintāyaṃ, jhāyati, jhāyanti, ujjhāyati, nijjhāyati iccādi.
In the root 'jhe' (to think): jhāyati, jhāyanti, ujjhāyati, nijjhāyati, etc.
Với gốc Jhe-cintāyaṃ (suy nghĩ): jhāyati, jhāyanti, ujjhāyati, nijjhāyati, v.v.
3642
573. Ṇiṇāpyāpīhi ca* .
573. Ṇiṇāpyāpīhi ca.
573. Ṇiṇāpyāpīhi ca* .
3643
Ṇi, ṇāpi, āpīhi ca kattari lo hoti vā.
After ṇi, ṇāpi, and āpī, 'lo' (a kind of suffix) may optionally occur in the active voice.
Từ ṇi, ṇāpi, và āpi, "lo" (biến cách) được thêm vào chủ động (kattari) hoặc không.
3644
Kārayati, kārāpayati, saddāpayati.
Kārayati, kārāpayati, saddāpayati.
Kārayati, kārāpayati, saddāpayati.
3645
Iminā asare ṭhāne ayādesato paraṃ akāro hoti, so maggaṃ bhāvayati, bhāvayanti, bhāvayasi, bhāvayatha, bhāvayāmi, bhāvayāma.
By this rule, in a place without a long vowel, after the substitution 'aya', the vowel 'a' occurs: so maggaṃ bhāvayati (He causes the path to be developed), bhāvayanti (They cause to be developed), bhāvayasi (You cause to be developed), bhāvayatha (You all cause to be developed), bhāvayāmi (I cause to be developed), bhāvayāma (We cause to be developed).
Theo quy tắc này, ở những vị trí không có nguyên âm, một "a" được thêm vào sau sự thay thế "aya". So maggaṃ bhāvayati, bhāvayanti, bhāvayasi, bhāvayatha, bhāvayāmi, bhāvayāma.
3646
Iti hetukatturūpāni.
Thus end the forms of hetukattu (causative active).
Như vậy là các hình thái chủ động sai khiến (hetukatturūpa).
3647
Tyādi
Tyādi (Passive of Causative)
Tyādi (Các hình thái khác)
3648
‘Kyo bhāvakammesū…’ti ṇi, ṇāpipaccayantato yo.
After suffixes ṇi and ṇāpi, 'kya' (yo) occurs in the bhāva and kamma voices, as per 'Kyo bhāvakammesū...'
"Kyo bhāvakammesu..." (kya trong bhāva và kamma) là tiếp vĩ ngữ "ya" sau các tiếp vĩ ngữ ṇi và ṇāpi.
3649
574. Kyassa* .
574. Kyassa.
574. Kyassa* .
3650
Kriyatthā parassa kyassa ādimhi īña hoti.
The initial 'ñ' of 'kya' after a verb root becomes 'ī'.
Chữ "ī" được thêm vào đầu tiếp vĩ ngữ "kya" đứng sau một gốc động từ.
3651
Tena maggo bhāvīyati, tena maggā bhāvīyanti, tena tvaṃ bhāvīyasi, tena tumhe bhāvīyatha, tena ahaṃ bhāvīyāmi, tena mayaṃ bhāvīyāma.
Thus, tena maggo bhāvīyati (By him, the path is caused to be developed), tena maggā bhāvīyanti (By him, the paths are caused to be developed), tena tvaṃ bhāvīyasi (By him, you are caused to be developed), tena tumhe bhāvīyatha (By him, you all are caused to be developed), tena ahaṃ bhāvīyāmi (By him, I am caused to be developed), tena mayaṃ bhāvīyāma (By him, we are caused to be developed).
Vì vậy: tena maggo bhāvīyati (con đường được anh ấy tu tập), tena maggā bhāvīyanti (những con đường được anh ấy tu tập), tena tvaṃ bhāvīyasi (bạn được anh ấy tu tập), tena tumhe bhāvīyatha (các bạn được anh ấy tu tập), tena ahaṃ bhāvīyāmi (tôi được anh ấy tu tập), tena mayaṃ bhāvīyāma (chúng tôi được anh ấy tu tập).
3652
Rassatte-bhāviyati, bhāviyanti.
With shortening: bhāviyati, bhāviyanti.
Với nguyên âm ngắn: bhāviyati, bhāviyanti.
3653
Dvitte-bhāviyyati, bhāviyyanti.
With doubling: bhāviyyati, bhāviyyanti.
Với nguyên âm đôi: bhāviyyati, bhāviyyanti.
Tathā bhāvayīyati, bhāvayīyanti.
Similarly: bhāvayīyati, bhāvayīyanti.
Tương tự: bhāvayīyati, bhāvayīyanti.
3654
Rassatte-bhāvayiyati, bhāvayiyanti.
With shortening: bhāvayiyati, bhāvayiyanti.
Với nguyên âm ngắn: bhāvayiyati, bhāvayiyanti.
3655
Dvitte-bhāvayiyyati, bhāvayiyyanti.
With doubling: bhāvayiyyati, bhāvayiyyanti.
Với nguyên âm đôi: bhāvayiyyati, bhāvayiyyanti.
3656
Akammikāpi yā dhātu, kārite tve’kakammikā;
A root that is intransitive (akammika) in its simple form, becomes transitive with one object (ekakammika) in the causative;
Động từ không có đối tượng (akammikā), khi được sai khiến (kārite), trở thành động từ có một đối tượng (ekakammikā);
3657
Ekakammā dvikammā ca, dvikammā ca tikammakā.
A root with one object becomes transitive with two objects (dvikamma), and one with two objects becomes transitive with three objects (tikammaka).
Động từ có một đối tượng trở thành có hai đối tượng (dvikammā), và động từ có hai đối tượng trở thành có ba đối tượng (tikammakā).
3658
Iti suddhakatturūpaṃ, suddhakammarūpaṃ, hetukatturūpaṃ, hetukammarūpanti ekadhātumhi cattāri nipphannarūpāni labbhanti.
Thus, for a single root, four accomplished forms are obtained: pure active (suddhakatturūpa), pure passive (suddhakammarūpa), causative active (hetukatturūpa), and causative passive (hetukammarūpa).
Như vậy, trong một gốc động từ, có bốn hình thái được tạo thành: hình thái chủ động thuần túy (suddhakatturūpa), hình thái bị động thuần túy (suddhakammarūpa), hình thái chủ động sai khiến (hetukatturūpa), và hình thái bị động sai khiến (hetukammarūpa).
3659
Katturūpena cettha kammakatturūpampi saṅgayhati.
Here, the active form also includes the medio-passive (kammakattu) form.
Ở đây, hình thái chủ động (katturūpa) cũng bao gồm hình thái chủ động-bị động (kammakatturūpa).
Kusūlo bhijjati, bhijjanadhammo bhijjati.
Kusūlo bhijjati (The granary breaks), bhijjanadhammo bhijjati (That which has the nature of breaking, breaks).
Cái bồ lúa bị vỡ (kusūlo bhijjati), cái có tính chất bị vỡ thì bị vỡ (bhijjanadhammo bhijjati).
3660
Kammarūpena ca kattukammarūpampi saṅgayhati.
The passive form also includes the active-passive (kattukamma) form.
Hình thái bị động (kammarūpa) cũng bao gồm hình thái chủ động-bị động (kattukammarūpa).
Tattha yaṃ padaṃ kattuvācakaṃ samānaṃ saddarūpena kammarūpaṃ bhavati, taṃ kattukammarūpaṃ nāma, taṃ pāḷiyaṃ bahulaṃ dissati.
There, a word that is active in meaning but passive in its sound-form is called an active-passive form (kattukammarūpa), which is frequently seen in Pāḷi.
Trong đó, từ nào vừa là chủ động vừa là bị động theo hình thái ngữ pháp, thì được gọi là kattukammarūpa, điều này thường thấy trong kinh điển Pali.
3661
Rūpaṃ vibhāviyyati* , atikkamiyyati, samatikkamiyyati, vītivattiyyati, nimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu* , pavattaṃ abhibhuyyati* , cutiṃ abhibhuyyati, upapattiṃ abhibhuyyatīti* gotrabhu iccādi.
"Rūpaṃ vibhāviyyati" (Form is clearly discerned), "atikkamiyyati" (is overcome), "samatikkamiyyati" (is entirely overcome), "vītivattiyyati" (is transgressed), "nimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu" (the sign is overwhelmed, hence gotrabhu), "pavattaṃ abhibhuyyati" (the arisen is overwhelmed), "cutiṃ abhibhuyyati" (death is overwhelmed), "upapattiṃ abhibhuyyatīti gotrabhu" (rebirth is overwhelmed, hence gotrabhu), etc.
Rūpaṃ vibhāviyyati* (sắc được biểu hiện rõ ràng), atikkamiyyati (bị vượt qua), samatikkamiyyati (bị vượt qua hoàn toàn), vītivattiyyati (bị vượt qua), nimittaṃ abhibhuyyatīti gotrabhu* (tín tướng bị chế ngự, đó là gotrabhu), pavattaṃ abhibhuyyati* (sự tiếp diễn bị chế ngự), cutiṃ abhibhuyyati (sự chết bị chế ngự), upapattiṃ abhibhuyyatīti* gotrabhu (sự tái sinh bị chế ngự, đó là gotrabhu), v.v.
3662
Tathā so pahīyethāpi nopi pahīyetha* , so pahīyissati* , nihiyyati yaso tassa* , hiyyoti hiyyati poso, pareti parihāyati* , ājānīyā hasīyanti* , vidhurassa hadayaṃ dhaniyati* iccādi.
Similarly, "so pahīyethāpi nopi pahīyetha" (He might be abandoned, or might not be abandoned), "so pahīyissati" (He will be abandoned), "nihiyyati yaso tassa" (His fame declines), "hiyyo'ti hiyyati poso" (A person declines day by day), "pareti parihāyati" (He goes away, perishes), "ājānīyā hasīyanti" (Thoroughbreds are made to laugh), "vidhurassa hadayaṃ dhaniyati" (The heart of the distressed beats), etc.
Tương tự: so pahīyethāpi nopi pahīyetha* (người ấy có thể bị từ bỏ, hoặc không bị từ bỏ), so pahīyissati* (người ấy sẽ bị từ bỏ), nihiyyati yaso tassa* (danh tiếng của người ấy bị suy giảm), hiyyoti hiyyati poso (người bị suy giảm), pareti parihāyati* (người ấy bị suy tàn), ājānīyā hasīyanti* (những con ngựa tốt bị cười nhạo), vidhurassa hadayaṃ dhaniyati* (trái tim của người đau khổ bị rung động), v.v.
3663
Yañca ‘yamhi dā dhā mā thā hā pā maha mathādīnamī’ti kaccāyane suttaṃ, taṃ kammani icchanti, kattari eva yujjati kammani ivaṇṇāgamassa sabbhāvā.
And the rule in Kaccāyana, "yamhi dā dhā mā thā hā pā maha mathādīnamī" is desired for the kamma (passive) voice, but it applies in the kattu (active) voice, as there is the occurrence of the 'i' insertion in the kamma voice.
Và quy tắc trong Kaccāyana, "yamhi dā dhā mā thā hā pā maha mathādīnamī" (chữ "ī" cho dā, dhā, mā, thā, hā, pā, maha, matha, v.v.), được mong muốn ở thể bị động (kammani), nhưng nó chỉ phù hợp ở thể chủ động (kattari) vì sự hiện diện của nguyên âm "i" trong thể bị động.
Saddanītiyaṃ pana ‘‘so pahīyissatī’’ti padānaṃ bhāvarūpattaṃ daḷhaṃ vadati, tāni pana kattukammarūpāni evāti.
However, in the Saddanīti, it is strongly stated that words like "so pahīyissati" are bhāva forms, but they are in fact kattukamma forms.
Tuy nhiên, trong Saddanīti, nó khẳng định mạnh mẽ rằng các từ như "so pahīyissati" là hình thái bhāva (trạng thái), nhưng chúng thực sự là các hình thái chủ động-bị động (kattukammarūpa).
3664
Ettha ca vattamānaṃ catubbidhaṃ niccapavattaṃ, pavattāvirataṃ, pavattuparataṃ, samīpavattamānanti.
Here, the present tense is of four kinds: continuously enduring, active and not ceased, active and ceased, and immediately present.
Ở đây, thì hiện tại (vattamāna) có bốn loại: luôn diễn ra (niccapavatta), đang diễn ra chưa dừng (pavattāvirata), đã diễn ra và dừng lại (pavattuparata), và sắp diễn ra (samīpavattamāna).
3665
Tattha niccapavatte – idhāyaṃ pabbato tiṭṭhati, candimasūriyā pariyāyanti, disā bhanti virocamānā* .
Among these, in the case of continuously enduring: "idhāyaṃ pabbato tiṭṭhati" (This mountain stands here), "candimasūriyā pariyāyanti" (The sun and moon revolve), "disā bhanti virocamānā" (The directions shine, gleaming).
Trong đó, luôn diễn ra (niccapavatte): idhāyaṃ pabbato tiṭṭhati (ở đây, ngọn núi này đứng vững), candimasūriyā pariyāyanti (mặt trăng và mặt trời xoay vần), disā bhanti virocamānā* (các phương hướng sáng chói).
3666
Pavattāvirate – api nu te gahapati kule dānaṃ dīyatīti, dīyati me bhante kule dānaṃ* .
In the case of active and not ceased: "api nu te gahapati kule dānaṃ dīyatīti" (Householder, is almsgiving given in your family?), "dīyati me bhante kule dānaṃ" (Venerable Sir, almsgiving is given in my family).
Đang diễn ra chưa dừng (pavattāvirate): api nu te gahapati kule dānaṃ dīyatīti (này gia chủ, có phải sự bố thí đang được thực hiện trong gia đình ông không?), dīyati me bhante kule dānaṃ* (bạch Thế Tôn, sự bố thí đang được thực hiện trong gia đình con).
3667
Ettha ca yāva dāne saussāho, tāva yathāpavattā dānakriyā vattamānā eva nāma hoti ussāhassa aviratattā.
Here, as long as there is eagerness for giving, the act of giving, as it occurs, is called present because the eagerness has not ceased.
Ở đây, chừng nào còn sự nhiệt tình trong việc bố thí, chừng đó hành động bố thí vẫn được coi là đang diễn ra, vì sự nhiệt tình chưa chấm dứt.
3668
Pavattuparate – na khādati ayaṃ maṃsaṃ, neva pāṇaṃ hanati* , na adinnaṃ ādiyati* .
With regard to the present – he does not eat meat, nor does he kill living beings, nor does he take what is not given.
Pavattuparate (trong việc ngừng làm): người này không ăn thịt, không giết hại sinh vật, không lấy của không cho.
Ettha yāva tabbipakkhakriyaṃ na karoti, tāva viramaṇakriyā vattamānā eva nāma hoti.
Here, as long as one does not perform the opposing action, the action of abstention is indeed called present.
Ở đây, chừng nào người ấy chưa làm hành động đối lập với việc từ bỏ, thì hành động từ bỏ vẫn được coi là hiện tại.
3669
Samīpe – atīte – kuto nu tvaṃ āgacchasi* , rājagahato āgacchāmīti.
In the vicinity (of time) – in the past: ‘From where do you come?’ ‘I come from Rājagaha.’
Samīpe (trong sự gần gũi): trong quá khứ gần – bạn từ đâu đến? Tôi từ Rājagaha đến.
Anāgate – dhammaṃ te desemi, sādhukaṃ suṇohi.
In the future: ‘I will teach you the Dhamma; listen carefully.’
Tương lai – Ta sẽ thuyết pháp cho con, hãy lắng nghe kỹ.
3670
Suttavibhattena tadāyoge atītepi ayaṃ vibhatti hoti, vākacīrāni dhunanto, gacchāmi ambare tadā* .
According to the Suttavibhaṅga, in that context, this vibhatti also occurs in the past tense: ‘shaking his bark garments, I went in the sky then.’
Theo Suttavibhanga, trong trường hợp "tadā" (lúc đó), cách chia này cũng xảy ra trong quá khứ,* "rũ bỏ y vỏ cây, ta đi trên không trung lúc đó".
3671
Yāva, pure, purāyoge anāgatepi-idheva tāva tiṭṭhāhi, yāvāhaṃ āgacchāmi, yaṃnūnāhaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyeyyaṃ* , pure adhammo dibbati, dhammo paṭibāhiyyati* , dante ime chinda purā marāmi* .
In contexts involving yāva, pure, purā (until, before), it also refers to the future: ‘Stay right here until I return’; ‘What if I were to recite the Dhamma and Vinaya?’; ‘before unrighteousness flourishes and righteousness is suppressed’; ‘Cut these teeth before I die.’
Trong trường hợp "yāva" (cho đến khi), "pure" (trước khi), "purā" (trước khi) cũng có thể dùng cho tương lai – "hãy ở lại đây cho đến khi ta trở lại", "mong sao ta có thể kết tập Pháp và Luật", "trước khi phi pháp thịnh hành, Pháp bị đẩy lùi", "hãy nhổ những chiếc răng này trước khi ta chết".
3672
Ekaṃsatthepi-nirayaṃ nūnagacchāmi, ettha me natthi saṃsayo* .
Also in the sense of certainty: ‘Surely I go to hell; there is no doubt for me in this.’
Trong ý nghĩa chắc chắn – "chắc chắn ta sẽ đi địa ngục, ta không còn nghi ngờ gì về điều này".
Avassambhāviyatthepi-dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ* , dhuvaṃ buddho bhavissati* vā.
Also in the sense of inevitability: ‘Surely I shall be a Buddha,’ or ‘Surely he will be a Buddha.’
Trong ý nghĩa không thể tránh khỏi – "chắc chắn ta sẽ là một vị Phật", hoặc "chắc chắn ta sẽ là một vị Phật".
3673
Aniyamatthepi-manasā ce pasannena, bhāsati vā karoti vā* cintetīti cittaṃ* , phusatīti phasso* , bujjhatīti buddho.
Also in the sense of indefiniteness: ‘If one speaks or acts with a pure mind’; ‘It thinks, hence mind (citta)’; ‘It touches, hence contact (phassa)’; ‘He awakens, hence Buddha.’
Trong ý nghĩa không xác định – "Nếu một người nói hoặc hành động với tâm thanh tịnh", "cái suy nghĩ là tâm", "cái xúc chạm là xúc", "cái giác ngộ là Phật".
3674
Kadā karahiyogepi-kadā gacchati, karahi gacchati, gamissati vā.
Also with kadā and karahi (when): ‘When does he go?’ or ‘When will he go?’
Trong trường hợp "kadā" (khi nào), "karahi" (khi nào) – "khi nào đi", "khi nào đi", hoặc "sẽ đi".
3675
Iti tyādi.
Thus, etc.
Vân vân.
3676
Tvādi
Tvādi
Tvādi
3677
Atha tvādi vuccate.
Now the tvādi (imperative endings) are explained.
Bây giờ, Tvādi được nói đến.
3678
575. Tu antu hi tha mi ma taṃ antaṃ su vho e āmase* .
575. Tu antu hi tha mi ma taṃ antaṃ su vho e āmase.
575. Tu antu hi tha mi ma taṃ antaṃ su vho e āmase.
3679
Vattamāne kāle pañha, patthanā, vidhīsu kriyatthā tvādayo honti.
In the present tense, for questions, aspirations, and injunctions, the tvādi endings are used for actions.
Trong thì hiện tại, các hậu tố Tvādi được dùng cho các hành động mang ý nghĩa nghi vấn, mong ước, hoặc mệnh lệnh.
3680
Pañhe-dhammaṃ vā tvaṃ adhiyassu vinayaṃ vā* .
In questions: ‘Do you learn the Dhamma or the Vinaya?’
Trong nghi vấn – "con nên học Pháp hay Luật?".
3681
Patthanāsaddena āsīsādayopi saṅgayhanti.
By the term ‘aspirations,’ blessings and so forth are also included.
Với từ "mong ước", các ý nghĩa như chúc phúc cũng được bao gồm.
3682
Tattha patthanāyaṃ-bhavābhave saṃsaranto, saddho homi amaccharī.
There, in aspiration: ‘May I be faithful and unselfish as I wander through existences.’
Trong mong ước – "khi luân hồi trong các cõi hữu, mong ta là người có đức tin và không keo kiệt".
3683
Āsīsāyaṃ-etena saccavajjena, pajjunno abhivassatu* , sabbe bhadrāni passantu* , sabbe sattā averā hontu* .
In blessings: ‘By this truth, may the rain-god pour rain’; ‘May all behold auspicious things’; ‘May all beings be free from animosity.’
Trong chúc phúc – "nhờ lời nói chân thật này, mong Pajjunna (vị thần mưa) hãy đổ mưa", "mong tất cả thấy điều tốt lành", "mong tất cả chúng sinh không thù hận".
3684
Yācane-ekaṃ me nayanaṃ dehi* .
In begging: ‘Give me one eye.’
Trong cầu xin – "xin hãy cho ta một con mắt".
3685
Āyācane-desetu bhante bhagavā dhammaṃ* , ovadatu maṃ bhagavā* , anusāsatu maṃ sugata* , ullumpatu maṃ bhante saṅgho* , asmākaṃ adhipannānaṃ, khamassu rājakuñjara* , etha byagghā nivattavho* .
In requesting: ‘Let the Blessed One teach the Dhamma, Bhante’; ‘Let the Blessed One admonish me’; ‘Let the Sugata instruct me’; ‘Let the Saṅgha uplift me, Bhante’; ‘For us who are fallen, O lord of kings, forgive’; ‘Come, tigers, turn back!’
Trong thỉnh cầu – "Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết pháp", "Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy khuyên dạy con", "Bạch Thiện Thệ, xin hãy giáo huấn con", "Bạch Đại đức Tăng, xin Tăng đoàn hãy cứu vớt con", "xin hãy tha thứ cho chúng con, hỡi vua chúa loài người, những kẻ đang gặp nạn", "hỡi hổ, hãy quay lại đây".
3686
Vidhisaddena niyojanādayopi saṅgayhanti.
By the term ‘injunctions,’ commands and so forth are also included.
Với từ "mệnh lệnh", các ý nghĩa như ra lệnh cũng được bao gồm.
3687
Tattha vidhimhi-akusalaṃ pajahatha, kusalaṃ upasampajja viharatha* , evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakketha* .
There, in injunction: ‘Abandon the unwholesome, enter and dwell in the wholesome’; ‘Think thus, do not think thus.’
Trong mệnh lệnh – "hãy từ bỏ điều bất thiện, hãy an trú trong điều thiện", "hãy suy nghĩ như vậy, đừng suy nghĩ như vậy".
3688
Niyojane-etha bhikkhave sīlavā hotha* , appamādena sampādetha* , etha gaṇhatha bandhatha* , mā vo muñcittha kiñcanaṃ* .
In commanding: ‘Come, bhikkhus, be virtuous’; ‘Strive with heedfulness’; ‘Come, seize and bind’; ‘Do not let go of anything!’
Trong ra lệnh – "này các Tỳ-kheo, hãy giữ giới", "hãy hoàn thành* với sự không phóng dật", "hãy đến, hãy bắt giữ, hãy trói buộc", "đừng để bất cứ điều gì thoát khỏi các người".
3689
Ajjhesane-uddisatu bhante thero pātimokkhaṃ* .
In requesting to recite: ‘Let the Elder recite the Pātimokkha, Bhante.’
Trong thỉnh cầu – "Bạch Đại đức, xin trưởng lão hãy đọc Pātimokkha".
3690
Āṇattiyaṃ-suṇātu me bhante saṅgho* .
In announcing: ‘May the Saṅgha hear me, Bhante.’
Trong thông báo – "Bạch Đại đức Tăng, xin Tăng đoàn hãy lắng nghe con".
3691
Pesane-gacchatha tumhe sāriputtā* .
In sending: ‘Go, Sāriputtas!’
Trong sai phái – "này Sāriputta, các con hãy đi".
3692
Pavāraṇāyaṃ-vadatu maṃ bhante saṅgho* , vadetha bhante yenattho* .
In inviting a report (pavāraṇā): ‘Let the Saṅgha speak to me, Bhante’; ‘Speak, Bhante, for what purpose?’
Trong thỉnh tội – "Bạch Đại đức Tăng, xin Tăng đoàn hãy khiển trách con", "Bạch Đại đức, xin hãy nói điều gì cần thiết".
3693
Anumatiyaṃ-paribhuñja vā vissajjehi vā yathāpaccayaṃ vā karohi* .
In permission: ‘Use it, or give it away, or do with it according to need.’
Trong cho phép – "hãy thọ dụng hoặc phân phát hoặc làm theo những gì phù hợp".
3694
Varadāne-phussatī varavaṇṇābhe, varassu dasadhā vare* , icchitaṃ patthitaṃ tuyhaṃ, khippameva samijjhatu* .
In granting a boon: ‘O Phuṣṣatī, of excellent complexion, choose ten boons!’; ‘May your desired and wished-for things quickly be fulfilled.’
Trong ban phước – "hỡi Phussa, hỡi người có dung mạo tuyệt đẹp, hãy ước nguyện mười điều ước", "mong điều con mong muốn, điều con cầu nguyện, sẽ sớm thành tựu".
3695
Anuññāyaṃ-puccha vāsava maṃ pañhaṃ, yaṃ kiñci manasicchasi* .
In granting leave: ‘Ask me any question you wish, Vāsava.’
Trong cho phép – "hỡi Vāsava, hãy hỏi ta bất cứ câu hỏi nào mà ngài muốn".
3696
Katāvakāsā pucchavho* .
‘You have been granted permission, ask!’
"Các vị đã được phép, hãy hỏi".
3697
Sampaṭicchane-evaṃ hotu* .
In acceptance: ‘So be it.’
Trong chấp thuận – "mong điều đó xảy ra".
3698
Akkose-muddhā te phalatu sattadhā* , corā taṃ khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindantu* .
In cursing: ‘May your head split into seven pieces!’; ‘May robbers cut you into pieces!’
Trong nguyền rủa – "mong đầu ngươi vỡ làm bảy mảnh", "mong những tên cướp chặt ngươi thành từng mảnh".
3699
Sapathe-etena saccavajjena, putto uppajjataṃ ise* , musā me bhaṇamānāya, muddhā phalatu sattadhā* .
In swearing: ‘By this truth, may a son be born to the sage!’; ‘If I speak falsely, may my head split into seven pieces!’
Trong thề nguyền – "nhờ lời nói chân thật này, mong một đứa con trai sẽ sinh ra cho vị ẩn sĩ", "nếu ta nói dối, mong đầu ta vỡ làm bảy mảnh".
3700
Āmantane-etu vessantaro rājā* , ‘‘ehi bhikkhu cara brahmacariyaṃ* , etha bhikkhave sīlavā hotha’’ iccādīsupi ehi, ethasaddā āmantane tiṭṭhanti.
In inviting: ‘Let King Vessantara come!’; ‘Come, bhikkhu, lead the holy life!’; ‘Come, bhikkhus, be virtuous!’—in these and similar expressions, the words ehi and etha stand for inviting.
Trong mời gọi – "mong Vessantara vương đến", "này Tỳ-kheo, hãy đến và sống đời Phạm hạnh", "này các Tỳ-kheo, hãy đến và giữ giới", vân vân, các từ "ehi" và "etha" được dùng trong mời gọi.
3701
Nimantane-adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya bhattaṃ* .
In formal invitation: ‘Let the Blessed One accept my meal for tomorrow, Bhante.’
Trong thỉnh mời – "Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy chấp nhận bữa ăn của con vào ngày mai".
3702
Pavedane-vedayatīti maṃ saṅgho dhāretu* , upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu* , punārāyu ca me laddho, evaṃ jānāhi mārisa* .
In announcing one's state: ‘Let the Saṅgha acknowledge me as having announced’; ‘Let the Venerable Gotama acknowledge me as a lay follower’; ‘And I have regained life; know this, respected one.’
Trong tuyên bố – "mong Tăng đoàn hãy xem con như người đã tuyên bố", "mong Tôn giả Gotama hãy xem con là một cận sự nam", "và ta đã được sống thêm tuổi thọ, này Mārisa, hãy biết điều đó".
3703
Pattakāle-parinibbātu bhante bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālo bhante bhagavato* , kālo kho te mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ* , byākarohi aggivessana na dāni te tuṇhībhāvassa kālo* .
In due time: ‘Let the Blessed One attain parinibbāna, Bhante; let the Sugata attain parinibbāna; it is time for the Blessed One's parinibbāna, Bhante’; ‘It is indeed time for you, great hero, to enter your mother's womb’; ‘Declare it, Aggivessana, it is not now the time for your silence.’
Trong thời điểm thích hợp – "Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhập Niết-bàn, xin Thiện Thệ hãy nhập Niết-bàn, Bạch Thế Tôn, đã đến lúc Thế Tôn nhập Niết-bàn", "này Đại Hùng, đã đến lúc con sinh vào bụng mẹ", "này Aggivessana, hãy trả lời, bây giờ không phải là lúc ngài im lặng".
3704
Anubhotu, anubhontu, anubhohi, anubhotha, anubhomi, anubhoma, bhavatu, bhavantu, ‘himimesvassā’ti hi, mi, mesu assa dīgho, tvaṃ paṇḍito bhavāhi.
Anubhotu, anubhontu, anubhōhi, anubhotha, anubhomi, anubhoma, bhavatu, bhavantu. For hi, mi, mesu, the vowel is lengthened by ‘himimesvassā’: ‘You be wise (paṇḍito bhavāhi).’
Anubhotu, anubhontu, anubhohi, anubhotha, anubhomi, anubhoma, bhavatu, bhavantu, "himimesvassā" nghĩa là "hi", "mi", "mesu" có nguyên âm dài, "con là người trí tuệ, hãy trở thành".
3705
576. Hissato lopo* .
576. Deletion of hissa after a.
576. Hissato lopo.
3706
Akārato parassa hissa lopo hoti.
The hi after an a is deleted.
Âm "hi" sau nguyên âm "a" bị lược bỏ.
3707
Atoti kiṃ?
Why ‘after a’?
"Ato" nghĩa là gì?
Brūhi, dehi, hohi.
Because of brūhi, dehi, hohi.
Brūhi, dehi, hohi.
3708
Iminā ato hissa lopo, tvaṃ paṇḍito bhava.
By this rule, the hi after a is deleted: ‘You be wise (tvaṃ paṇḍito bhava).’
Nhờ quy tắc này, "hi" sau "a" bị lược bỏ,* "con là người trí tuệ, hãy trở thành".
3709
Tumhe paṇḍitā bhavatha, bhavāmi, bhavāma.
‘You (plural) be wise (tumhe paṇḍitā bhavatha),’ ‘I am (bhavāmi),’ ‘We are (bhavāma).’
Các con là người trí tuệ, hãy trở thành, ta trở thành, chúng ta trở thành.
3710
Parachakke-so bhavataṃ, te bhavantaṃ, tvaṃ bhavassu, tumhe bhavavho, ahaṃ bhave, mayaṃ bhavāmase, imāni suddhakatturūpāni.
In the other classes: ‘He may be (so bhavataṃ),’ ‘They may be (te bhavantaṃ),’ ‘You (singular) may be (tvaṃ bhavassu),’ ‘You (plural) may be (tumhe bhavavho),’ ‘I may be (ahaṃ bhave),’ ‘We may be (mayaṃ bhavāmase).’ These are the forms with paccatta (personal endings).
Trong các ngôi khác – "người ấy nên trở thành", "họ nên trở thành", "con nên trở thành", "các con nên trở thành", "ta nên trở thành", "chúng ta nên trở thành", đây là các dạng tự động từ.
3711
Anubhūyatu, anubhūyantu, anubhuyyatu, anubhuyyantu iccādi suddhakammarūpaṃ.
Anubhūyatu, anubhūyantu, anubhuyyatu, anubhuyyantu, etc., are the simple passive forms.
Anubhūyatu, anubhūyantu, anubhuyyatu, anubhuyyantu, vân vân, là dạng bị động thuần túy.
3712
Bhāvetu, bhāventu, bhāvayatu, bhāvayantu iccādi hetukatturūpaṃ.
Bhāvetu, bhāventu, bhāvayatu, bhāvayantu, etc., are the active causative forms.
Bhāvetu, bhāventu, bhāvayatu, bhāvayantu, vân vân, là dạng tự động từ.
3713
Bhāvīyatu, bhāvīyantu.
Bhāvīyatu, bhāvīyantu.
Bhāvīyatu, bhāvīyantu.
Rassatte-bhāviyatu, bhāviyantu.
With shortening: bhāviyatu, bhāviyantu.
Trong rút ngắn nguyên âm – bhāviyatu, bhāviyantu.
Dvitte-bhāviyyatu, bhāviyyantu.
With doubling: bhāviyyatu, bhāviyyantu.
Trong lặp đôi – bhāviyyatu, bhāviyyantu.
Tathā bhāvayīyatu, bhāvayīyantuiccādi hetukammarūpaṃ.
Likewise, bhāvayīyatu, bhāvayīyantu, etc., are the causative passive forms.
Tương tự, bhāvayīyatu, bhāvayīyantu, vân vân, là dạng bị động sai khiến.
3714
‘Eyyāthasse’iccādisuttena thassa vho, tumhe bhavavho, bhavatha vā.
By the sūtra ‘Eyyāthasse,’ tha becomes vho: ‘You (plural) may be (tumhe bhavavho),’ or ‘you may be (bhavatha).’
Theo quy tắc "Eyyāthasse", "tha" biến thành "vho",* "các con nên trở thành", hoặc "các con hãy trở thành".
3715
Iti tvādi.
Thus the tvādi.
Tvādi kết thúc.
3716
Eyyādi
Eyyādi
Eyyādi
3717
Atha eyyādi vuccate.
Now the eyyādi (optative endings) are explained.
Bây giờ, Eyyādi được nói đến.
3718
577. Hetuphalesveyya eyyuṃ eyyāsi eyyātha eyyāmi eyyāma etha eraṃ etho eyyāvho* eyyaṃ eyyāmhe vā* .
577. In cause and effect, the endings eyya, eyyuṃ, eyyāsi, eyyātha, eyyāmi, eyyāma, etha, eraṃ, etho, eyyāvho, eyyaṃ, or eyyāmhe.
577. Hetuphalesveyya eyyuṃ eyyāsi eyyātha eyyāmi eyyāma etha eraṃ etho eyyāvho eyyavho eyyāṃ eyyāmhe vā.
3719
Aññamaññasambandhiniyā hetukriyāyañca phalakriyāyañca kriyatthā eyyādayo honti vā.
The endings eyya and so forth may occur in the sense of action, both in the causative action and the resultant action, which are mutually related.
Trong hành động nguyên nhân và hành động kết quả có mối liên hệ với nhau, các hậu tố Eyyādi được dùng cho các hành động, hoặc.
Hetuphalesupi kadāci aññavibhattuppattidīpanattho vāsaddo, sace so yānaṃ labhissati, gamissati, sace na labhissati, na gamissati iccādi.
The word vā (or) here signifies the possible occurrence of other case endings even in cause and effect, for example: "If he obtains a vehicle, he will go; if he does not obtain it, he will not go."
Chữ vā (hoặc) cũng có ý nghĩa chỉ sự phát sinh của một trường hợp khác ngay cả trong nhân quả, như: nếu người ấy sẽ nhận được phương tiện, người ấy sẽ đi; nếu không nhận được, sẽ không đi, v.v.
3720
Sace saṅkhāro nicco bhaveyya, sukho nāma bhaveyya, sace so paṇḍito bhaveyya, sukhito bhaveyya.
If formations were permanent, they would be named happiness; if he were wise, he would be happy.
Nếu các hành là thường còn, thì chúng sẽ là hạnh phúc; nếu người ấy là bậc hiền trí, người ấy sẽ được hạnh phúc.
3721
578. Pañhapatthanāvidhīsu* .
578. In questions, aspirations, and injunctions.
578. Trong các trường hợp hỏi, mong ước và mệnh lệnh*.
3722
Etesu eyyādayo honti.
In these, eyya and so forth occur.
Trong những trường hợp này, các hình thái eyya v.v. xuất hiện.
3723
Pañhe-kinnu kho tvaṃ vinayaṃ vā adhiyyeyyāsi dhammaṃ vā.
In a question: "Would you study the Vinaya or the Dhamma?"
Trong câu hỏi: Này bạn, bạn sẽ học Luật hay Pháp?
3724
Patthanāyaṃ-bhaveyyaṃ jātijātiyaṃ.
In an aspiration: "May I be reborn in every birth."
Trong mong ước: Nguyện cho tôi được tái sinh trong mỗi kiếp.
3725
Vidhimhi-pāṇaṃ na haneyya, adinnaṃ na ādiyeyya, dānaṃ dadeyya, sīlaṃ rakkheyya.
In an injunction: "One should not kill living beings, one should not take what is not given, one should give dana, one should observe sīla."
Trong mệnh lệnh: Chớ sát sinh, chớ lấy của không cho, nên bố thí, nên giữ giới.
3726
579. Sattārahesveyyādī* .
579. In capability and worthiness, eyya and so forth.
579. Trong khả năng và xứng đáng*.
3727
Sattiyaṃ arahatthe ca eyyādayo honti.
In capability (satti) and the sense of worthiness (arahattha), eyya and so forth occur.
Trong khả năng (satti) và xứng đáng (arahattha), các hình thái eyya v.v. xuất hiện.
3728
Bhavaṃ rajjaṃ kareyya, bhavaṃ rajjaṃ kātuṃ sakko, kātuṃ arahoti attho.
"May your excellency rule the kingdom," meaning, "Your excellency is capable of ruling the kingdom, is worthy of ruling."
Ngài có thể cai trị vương quốc, nghĩa là ngài có khả năng cai trị vương quốc, ngài xứng đáng cai trị.
3729
So imaṃ vijaṭaye jaṭaṃ* .
"He should untangle this tangle."
Người ấy nên gỡ rối mớ bòng bong này*.
3730
580. Sambhāvane vā* .
580. Also in probability.
580. Hoặc trong khả năng có thể xảy ra*.
3731
Sambhāvanepi eyyādayo honti vā.
Also in probability (sambhāvana), eyya and so forth may occur.
Hoặc trong khả năng có thể xảy ra (sambhāvana) cũng có các hình thái eyya v.v.
3732
Pabbatamapi sirasā bhindeyya, bhaveyya, bhaveyyuṃ, bhaveyyāsi, bhaveyyātha, bhaveyyāmi, bhaveyyāma.
"He might even split a mountain with his head." The forms are bhaveyya, bhaveyyuṃ, bhaveyyāsi, bhaveyyātha, bhaveyyāmi, bhaveyyāma.
Người ấy có thể đập vỡ cả ngọn núi bằng đầu. bhaveyya, bhaveyyuṃ, bhaveyyāsi, bhaveyyātha, bhaveyyāmi, bhaveyyāma.
3733
Parachakke-so bhavetha, te bhaveraṃ, tvaṃ bhavetho, tumhe bhaveyyāvho, ahaṃ bhaveyyaṃ, mayaṃ bhaveyyāmhe, iti suddhakatturūpāni.
In the other conjugation: so bhavetha, te bhaveraṃ, tvaṃ bhavetho, tumhe bhaveyyāvho, ahaṃ bhaveyyaṃ, mayaṃ bhaveyyāmhe—such are the forms in the active voice.
Trong các hình thái khác: so bhavetha, te bhaveraṃ, tvaṃ bhavetho, tumhe bhaveyyāvho, ahaṃ bhaveyyaṃ, mayaṃ bhaveyyāmhe, v.v. là các hình thái tự thân (attano-rūpāni).
3734
Anubhūyeyya, anubhūyeyyuṃ.
Anubhūyeyya, anubhūyeyyuṃ.
anubhūyeyya, anubhūyeyyuṃ.
Dvitte rassattaṃ, anubhuyyeyya, anubhuyyeyyuṃ iccādi suddhakammarūpaṃ.
With shortening of the double consonant, anubhuyyeyya, anubhuyyeyyuṃ and so forth are forms in the pure passive voice.
Với sự rút ngắn âm đôi: anubhuyyeyya, anubhuyyeyyuṃ, v.v. là các hình thái bị động thuần túy.
3735
Bhāveyya, bhāveyyuṃ, bhāvayeyya, bhāvayeyyuṃ iccādi hetukatturūpaṃ.
Bhāveyya, bhāveyyuṃ, bhāvayeyya, bhāvayeyyuṃ and so forth are forms in the active voice.
bhāveyya, bhāveyyuṃ, bhāvayeyya, bhāvayeyyuṃ, v.v. là các hình thái tự thân.
3736
Bhāvīyeyya, bhāvīyeyyuṃ.
Bhāvīyeyya, bhāvīyeyyuṃ.
bhāvīyeyya, bhāvīyeyyuṃ.
Rassatte-bhāvayiyeyya, bhāvayiyeyyuṃ.
With shortening, bhāvayiyeyya, bhāvayiyeyyuṃ.
Với sự rút ngắn: bhāvayiyeyya, bhāvayiyeyyuṃ.
Dvitte-bhāviyyeyya, bhāviyyeyyuṃ.
With doubling, bhāviyyeyya, bhāviyyeyyuṃ.
Với âm đôi: bhāviyyeyya, bhāviyyeyyuṃ.
Tathā bhāvayīyeyya, bhāvayīyeyyuṃ iccādi hetukammarūpaṃ.
Likewise, bhāvayīyeyya, bhāvayīyeyyuṃ and so forth are forms in the causative passive voice.
Tương tự, bhāvayīyeyya, bhāvayīyeyyuṃ, v.v. là các hình thái bị động sai khiến.
3737
581. Eyyeyyāseyyaṃnaṃ ṭe* .
581. The final ṭe for eyya, eyyāsi, eyyaṃ.
581. ṭe cho eyya, eyyāsi, eyyaṃ*.
3738
Eyya, eyyāsi, eyyamiccetesaṃ ṭe hoti vā.
The ending ṭe may occur for eyya, eyyāsi, and eyyaṃ.
Đối với eyya, eyyāsi, eyyaṃ, ṭe có thể xuất hiện.
3739
Atrimā pāḷī-caje mattā sukhaṃ dhīro, passe ce vipulaṃ sukhaṃ* .
Relevant Pāḷi text: "The wise person should abandon a small pleasure if he sees a vast pleasure."
Các đoạn Pāḷi khác: Người trí nên từ bỏ hạnh phúc nhỏ, nếu thấy hạnh phúc lớn*.
Kiṃ tvaṃ sutasomā’nutappe* , dhīraṃ passe suṇe dhīraṃ, dhīrena saha saṃvase* iccādi.
"Why, Sutaso, should you repent?" "One should see a wise person, hear a wise person, associate with a wise person."
Này Sutasoma, sao ngươi lại hối hận?*, nên thấy người trí, nên nghe người trí, nên sống chung với người trí*, v.v.
3740
So bhave, bhaveyya, tvaṃ bhave, bhaveyyāsi, ahaṃ bhave, bhaveyyaṃ.
So bhave, bhaveyya; tvaṃ bhave, bhaveyyāsi; ahaṃ bhave, bhaveyyaṃ.
Người ấy bhave, bhaveyya; bạn bhave, bhaveyyāsi; tôi bhave, bhaveyyaṃ.
3741
582. Eyyuṃssuṃ* .
582. The final uṃ for eyyuṃ.
582. uṃ cho eyyuṃ*.
3742
Eyyuṃssa uṃ hoti vā.
The ending uṃ may occur for eyyuṃ.
uṃ có thể xuất hiện cho eyyuṃ.
3743
Atrimā pāḷī-vajjuṃ vā te na vā vajjuṃ, natthi nāsāya rūhanā* , upayānāni me dajjuṃ, rājaputta tayī gateti* .
Relevant Pāḷi text: "Whether they speak or not, there is no growing of the nose." "May they give me means of conveyance, O prince, when you have gone."
Các đoạn Pāḷi khác: Họ có thể nói hoặc không nói, không có sự mọc lên ở mũi*, hỡi hoàng tử, họ có thể dâng cho tôi những vật cúng dường khi ngài đến*.
3744
583. Eyyāmassemu ca* .
583. And emu for eyyāma.
583. emu cho eyyāma và u cho âm cuối*.
3745
Eyyāmassa emu ca hoti, antassa u ca.
The ending emu may occur for eyyāma, and u for the final a.
emu cũng xuất hiện cho eyyāma, và u cho âm cuối.
3746
Atrimā pāḷī-kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ* , muñcemu naṃ uragaṃ bandhanasmā* , dakkhemu te nāga nivesanāni* , gantvāna taṃ paṭikaremu accayaṃ, appeva naṃ putta labhemu jīvitaṃ* , dajjemu kho pañcasatāni bhoto* , pañhaṃ pucchemu mārisa* , viharemu averino* , tayājja guttā viharemu rattinti* .
Relevant Pāḷi text: "How should we know that, venerable sir?" "We should release that serpent from its bondage." "We shall see your nāga abodes." "Having gone, we shall rectify that transgression; may we obtain life, O son." "We should give five hundred to your excellency." "We should ask a question, dear sir." "May we dwell without enmity." "Protected by you today, may we dwell through the night."
Các đoạn Pāḷi khác: Bạch Thế Tôn, làm sao chúng con biết được Ngài?*, chúng con hãy giải thoát con rắn khỏi sự trói buộc*, chúng con hãy thấy những nơi ở của ngài, hỡi Nāga*, sau khi đi, chúng con hãy sửa chữa lỗi lầm đó, nguyện cho chúng con được sống sót, hỡi con trai*, chúng con hãy dâng năm trăm cho ngài*, hỡi Mārisa, chúng con hãy hỏi một câu hỏi*, chúng con hãy sống không thù hận*, nhờ ngài bảo vệ, hôm nay chúng con hãy sống yên ổn suốt đêm*.
Bhaveyyāmu, bhaveyyāma.
Bhaveyyāmu, bhaveyyāma.
bhaveyyāmu, bhaveyyāma.
3747
Mahāvuttinā kvaci majjhe yyā-kārassa lopo, atthaṃ dhammañca pucchesi* , uregaṇḍāyo bujjhesi, tāyo bujjhesi māṇava* , yathā gatiṃ me abhisambhavetha* , yathā gatiṃ te abhisambhavema* , okāsaṃ sampajānātha, vane yattha vasemaseti* .
According to Mahāvutti, sometimes the yyā in the middle is dropped: "You should ask the meaning and the Dhamma." "You should understand the boils on the chest; you should understand them, young man." "So that I might attain my destination." "So that we might attain your destination." "Discern the opportunity where we might dwell in the forest."
Theo Mahāvutti, đôi khi có sự lược bỏ yyā ở giữa, như: atthaṃ dhammañca pucchesi*, uregaṇḍāyo bujjhesi, tāyo bujjhesi māṇava*, yathā gatiṃ me abhisambhavetha*, yathā gatiṃ te abhisambhavema*, okāsaṃ sampajānātha, vane yattha vasemaseti*.
3748
‘Eyyāthasse’iccādisuttena eyyāthassa o ca, tumhe bhaveyyātho, bhaveyyātha vā.
Through the Sutta Eyyāthasse and so forth, o may occur for eyyātha: tumhe bhaveyyātho, or bhaveyyātha.
Theo kinh Eyyāthasse v.v., o cũng xuất hiện cho eyyātha, như: tumhe bhaveyyātho hoặc bhaveyyātha.
3749
Ettha ca pubbe vuttā pañha, patthanā, vidhippabhedā idhapi yathāpayogaṃ veditabbā.
And here, the previously mentioned categories of questions, aspirations, and injunctions should be understood according to their usage.
Ở đây, các loại câu hỏi, mong ước và mệnh lệnh đã nói ở trên cũng nên được hiểu tùy theo cách sử dụng.
Pañhasaddena paripañha, paripucchā, parivitakka, parivīmaṃsādayo saṅgayhanti.
The word pañha includes detailed inquiry, interrogation, deliberation, and investigation.
Với từ pañha (câu hỏi), các từ paripañha (hỏi kỹ), paripucchā (hỏi rõ), parivitakka (suy tư), parivīmaṃsā (xem xét) v.v. được bao gồm.
3750
Paripañhe-dhammaṃ vā paṭhamaṃ saṅgāyeyyāma vinayaṃ vā.
In detailed inquiry: "Should we first recite the Dhamma or the Vinaya?"
Trong hỏi kỹ: Chúng ta nên tụng tập Pháp hay Luật trước?
3751
Paripucchāyaṃ-vadetha bhante kimahaṃ kareyyaṃ, ko imassa attho, kathañcassa atthaṃ ahaṃ jāneyyaṃ.
In interrogation: "Speak, venerable sir, what should I do? What is its meaning? And how should I know its meaning?"
Trong hỏi rõ: Bạch Thế Tôn, con nên làm gì? Ý nghĩa của điều này là gì? Làm sao con có thể hiểu ý nghĩa của nó?
3752
Parivitakke-kassāhaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ* , yaṃnūnāhaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyeyyaṃ* .
In deliberation: "To whom should I first teach the Dhamma?" "Why don't I recite the Dhamma and the Vinaya?"
Trong suy tư: Tôi nên thuyết Pháp cho ai trước?*, Hay là tôi nên tụng tập Pháp và Luật?*.
3753
Parivīmaṃsāyaṃ-gaccheyyaṃ vā ahaṃ uposathaṃ, na vāgaccheyyaṃ* .
In investigation: "Should I go to the Uposatha or not?"
Trong xem xét: Tôi có nên đi giữ ngày Uposatha, hay không nên đi?*.
3754
Patthanāyaṃ-evaṃrūpo siyaṃ ahaṃ anāgatamaddhānaṃ* , ummādantyā ramitvāna, sivirājā tato siyaṃ* , passeyya taṃ vassasataṃ arogaṃ* .
In aspiration: "May I be of such a form in the future time." "Having enjoyed Ummādantī, may I then be King Sivi." "May I see you for a hundred years, free from illness."
Trong mong ước: Nguyện cho tôi được như vậy trong tương lai*, sau khi vui chơi với Ummādantī, nguyện cho tôi được làm vua Sivi*, nguyện cho tôi được thấy ngài sống trăm tuổi không bệnh tật*.
3755
Āyācane-labheyyāhaṃ bhante bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampadaṃ* .
In supplication: "May I receive the going forth from the Blessed One, venerable sir; may I receive the full ordination."
Trong thỉnh cầu: Bạch Thế Tôn, con xin được xuất gia dưới sự che chở của Đức Thế Tôn, con xin được thọ giới Cụ túc*.
3756
Vidhimhi-careyya dhammaṃ* .
In injunction: "One should practice the Dhamma."
Trong mệnh lệnh: Nên sống theo Pháp*.
3757
Niyojane-careyyādittasīsova, natthi maccussa nā gamo* .
In appointment: "One should act like one whose head is aflame; there is no escape from death."
Trong sai bảo: Nên sống như người bị lửa đốt, không có sự trở lại của thần chết*.
3758
Ajjhesane-yassa siyā āpatti, so āvikareyya* , yassa nakkhamati, so bhāseyya* .
In invitation: "Whoever has an offense, let him reveal it." "Whoever disapproves, let him speak."
Trong thỉnh nguyện: Ai có tội, người ấy nên tiết lộ*, ai không đồng ý, người ấy nên nói*.
3759
Pavāraṇāyaṃ-vadeyyātha bhante yenattho* .
In invitation to speak: "Speak, venerable sirs, what is desired."
Trong mời gọi: Bạch Thế Tôn, xin ngài hãy nói điều gì cần thiết*.
3760
Anumatiyaṃ-taṃ jano hareyya vā daheyya vā yathāpaccayaṃ vā kareyya* .
In permission: "People may carry it, or burn it, or do with it as they wish."
Trong cho phép: Người ta có thể mang đi hoặc đốt hoặc làm tùy theo ý muốn*.
3761
Anuññāyaṃ-ākaṅkhamāno saṅgho kammaṃ kareyya* .
In authorization: "If the Saṅgha wishes, it may perform the act."
Trong chấp thuận: Nếu Tăng muốn, Tăng có thể hành sự*.
3762
Āmantane-yadā te pahiṇeyyāmi, tadā eyyāsi khattiya* .
In summoning: "When I send for you, then you should come, O warrior."
Trong mời gọi: Khi nào ta phái ngươi đi, khi đó ngươi hãy đến, hỡi Khattiya*.
3763
Nimantane-idha bhavaṃ nisīdeyya.
In invitation to sit: "Your excellency should sit here."
Trong thỉnh mời: Ngài hãy ngồi đây.
3764
Pattakāle-saṅgho uposathaṃ kareyya, pātimokkhaṃ uddiseyya* .
In due course: "The Saṅgha should observe Uposatha, should recite the Pātimokkha."
Trong thời điểm thích hợp: Tăng nên cử hành Uposatha, nên đọc Pātimokkha*.
3765
‘Sambhāvane vā’ti vāsaddo avuttavikappanattho, tena parikappa, kriyātipannādayo saṅgayhanti.
The word vā in Sambhāvane vā is for indicating unstated alternatives; thereby, supposition, unfulfilled conditions, and so forth are included.
Chữ vā trong Sambhāvane vā có ý nghĩa chỉ sự thay thế không được nói đến, do đó bao gồm cả suy đoán (parikappa) và điều kiện không xảy ra (kriyātipannā) v.v.
3766
Tattha parikappo duvidho bhūtā’bhūtavasena.
Among these, supposition is twofold: based on what is real and what is unreal.
Trong đó, suy đoán có hai loại: theo sự thật đã xảy ra và chưa xảy ra.
3767
Tattha bhūtaparikappe-yo bālaṃ seveyya, sopi bālo bhaveyya.
In supposition based on what is real: "Whoever associates with a fool would also become a fool."
Trong suy đoán theo sự thật đã xảy ra: Ai kết giao với kẻ ngu, người ấy cũng sẽ trở thành kẻ ngu.
3768
Abhūtaparikappe-yadā kacchapalomānaṃ, pāvāro tividho siyā* .
In supposition based on what is unreal: "When a cloak made of turtle hair might be of three kinds."
Trong suy đoán theo sự thật chưa xảy ra: Khi nào có áo choàng ba lớp làm từ lông rùa*.
Yadā sasavisāṇānaṃ, nisseṇī sukatā siyā* .
When a ladder could be made of rabbit horns.
Khi nào có thang làm từ sừng thỏ được làm tốt*.
3769
Kriyātipanne-sace so agāraṃ ajjhāvaseyya, rājā assa cakkavattī* .
In kriyātipanna (contrary to fact past conditional): sace so agāraṃ ajjhāvaseyya, rājā assa cakkavattī (if he were to dwell in a house, he would be a universal monarch).
Trong điều kiện không xảy ra: Nếu người ấy sống đời gia đình, người ấy sẽ là Chuyển Luân Vương*.
3770
Iti eyyādi.
Thus, the eyya forms.
Như vậy là các hình thái eyya v.v.
3771
Hiyyattanī
Hiyyattanī (Yesterday's Past Tense)
Hiyyattanī (Quá khứ không phải hôm nay)
3772
Atha hiyyattanī vuccate.
Now, hiyattanī is stated.
Bây giờ nói về Hiyyattanī.
3773
584. Anajjattane ā ū o ttha a mhā ttha tthuṃ se vhaṃ iṃ mhase* .
584. Ā, ū, o, ttha, a, mhā, ttha, tthuṃ, se, vhaṃ, iṃ, mhase in anajjattane.
584. ā, ū, o, ttha, a, mhā, ttha, tthuṃ, se, vhaṃ, iṃ, mhase cho Anajjattanī*.
3774
Ajjato aññasmiṃ bhūte kāle kriyatthā paraṃ āiccādayo honti.
After a verbal root, ā and so on become suffixes in the past tense other than ajjatta (today's past).
Ngoài hôm nay, vào thời gian đã qua khác, sau yếu tố động từ, các tiếp vĩ ngữ ā v.v. xuất hiện.
3775
585. Ā ī ssādīsvaña vā* .
585. A (augment) optionally before ā, ī, ssādayo.
585. Hoặc có a ở ā, ī, ssa v.v.
3776
Āiccādīsu īiccādīsu ssādīsu ca tesaṃ ādimhi aña hoti vā.
Before ā, ī, and ssādayo, an augment a occurs optionally at their beginning.
Ở đầu của các yếu tố ā v.v., ī v.v. và ssa v.v., hoặc có a.
3777
So abhavā, bhavā, te abhavū, bhavū, tvaṃ abhavo, bhavo, tumhe abhavattha, bhavattha, ahaṃ abhava, bhava, mayaṃ abhavamhā, bhavamhā.
He was/became, was/became; they were/became, were/became; you (sg) were/became, were/became; you (pl) were/became, were/became; I was/became, was/became; we were/became, were/became.
Anh ấy đã không là, đã là; họ đã không là, đã là; bạn đã không là, đã là; các bạn đã không là, đã là; tôi đã không là, đã là; chúng tôi đã không là, đã là.
3778
Parachakke-abhavattha, bhavattha, abhavatthuṃ, bhavatthuṃ, abhavase, bhavase, abhavavhaṃ, bhavavhaṃ, abhaviṃ, bhaviṃ, abhavamhase, bhavamhase.
In the 'others' group': you (pl) were/became, were/became; they were/became, were/became; you (sg) were/became, were/became; you (pl) were/became, were/became; I was/became, was/became; we were/became, were/became.
Trong parachakka: các bạn đã không là, đã là; họ đã không là, đã là; bạn đã không là, đã là; các bạn đã không là, đã là; tôi đã không là, đã là; chúng tôi đã không là, đã là.
3779
586. Ā ī ū mhā ssā ssāmhānaṃ vā* .
586. Ā, ī, ū, mhā, ssā, ssāmha optionally .
586. Hoặc rút gọn ā, ī, ū, mhā, ssā, ssāmhānaṃ.
3780
Etesaṃ rasso hoti vā.
For these, the vowel is optionally shortened.
Các yếu tố này hoặc được rút gọn.
3781
So abhava, te abhavu, mayaṃ abhavamha.
So abhava (he was/became), te abhavu (they were/became), mayaṃ abhavamha (we were/became).
Anh ấy đã không là; họ đã không là; chúng tôi đã không là.
3782
‘Eyyāthasse’iccādinā āssa tthattaṃ, assa ca aṃ, so abhavattha, bhavattha, abhavā, bhavā vā, ahaṃ abhavaṃ, bhavaṃ, abhava, bhava vā, imāni suddhakatturūpāni.
By 'Eyyāthasse', there is the change of ā to ttha, and a to aṃ; so abhavattha (he was/became), bhavattha, or abhavā (he was/became), bhavā; ahaṃ abhavaṃ (I was/became), bhavaṃ, or abhava (I was/became), bhava; these are the variant forms.
Với ‘Eyyāthasse’ v.v., ā biến thành ttha, và a biến thành aṃ; anh ấy đã không là, đã là, hoặc đã không là, đã là; tôi đã không là, đã là, hoặc đã không là, đã là. Đây là các hình thức không có a.
3783
Ettha ca mahāvuttinā ā-vibhattiyā thādeso bahulaṃ dissati, medanī sampakampatha* , visaññī samapajjatha* , imā gāthā abhāsatha* , tuccho kāyo adissatha* , nibbidā samatiṭṭhatha* , eko rahasi jhāyatha* iccādi.
Here, the change of the ā-ending to thā is frequently seen in the Mahāvutti, such as "the earth trembled," "became unconscious," "uttered these verses," "the body was seen as empty," "disgust arose," "one meditated in solitude," and so on.
Ở đây, theo Mahāvutti, sự thay thế thā cho tiếp vĩ ngữ ā thường được thấy: medanī sampakampatha (đất rung động) , visaññī samapajjatha (trở nên bất tỉnh) , imā gāthā abhāsatha (đã nói những bài kệ này) , tuccho kāyo adissatha (thân thể trống rỗng đã xuất hiện) , nibbidā samatiṭṭhatha (sự chán ghét đã thiết lập) , eko rahasi jhāyatha (một mình thiền định trong cô tịch) v.v.
Tathā o-vibhattiyā ca, dubbheyyaṃ maṃ amaññatha iccādi.
Likewise, for the o-ending, "you thought I was difficult to overpower," and so on.
Tương tự, với tiếp vĩ ngữ o: dubbheyyaṃ maṃ amaññatha (đã nghĩ tôi không thể bị lừa) v.v.
3784
Iti hiyyattanī.
Thus ends Hiyattanī.
Như vậy là Hiyyattanī (quá khứ).
3785
Ajjattanī
Ajjattanī
Ajjattanī
3786
Atha ajjattanī vuccate.
Now Ajjattanī is explained.
Bây giờ, Ajjattanī (quá khứ gần) được trình bày.
3787
587. Bhūte ī uṃ o ttha iṃ mhā ā ū se vhaṃ aṃ mhe* .
587. In the past, ī, uṃ, o, ttha, iṃ, mhā, ā, ū, se, vhaṃ, aṃ, mhe .
587. Trong quá khứ, ī, uṃ, o, ttha, iṃ, mhā, ā, ū, se, vhaṃ, aṃ, mhe.
3788
Abhavīti bhūto, atītoti attho, bhūte kāle kriyatthā paraṃ īiccādayo honti.
Abhavī (he was/became) means 'having been', that is, 'past'. In the past tense, ī, etc., are added after the verb stem.
Abhavī là quá khứ, nghĩa là đã qua. Trong thời gian quá khứ, sau yếu tố động từ, các tiếp vĩ ngữ ī v.v. xuất hiện.
3789
588. A ī ssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu* .
588. For the consonant of a, ī, ssā, ssati, etc., 'iu' is prefixed.
588. iu cho phụ âm của a, ī, ssā, ssati v.v.
3790
Aādissa īādissa ssāādissa ssatiādissa ca byañjanassa ādimhi iu hoti.
At the beginning of the consonant of a-ending, ī-ending, ssā-ending, and ssati-ending, 'iu' occurs.
Ở đầu phụ âm của a v.v., ī v.v., ssā v.v. và ssati v.v., iu xuất hiện.
‘Byañjanassā’ti etena aādimhi pañca, īādimhi sattāti dvādasa suddhasaravibhattiyo paṭikkhipati.
By 'byañjanassā' (of the consonant), the twelve pure vowel endings—five in the a-ending group and seven in the ī-ending group—are excluded.
Với ‘Byañjanassā’, mười hai tiếp vĩ ngữ chỉ nguyên âm thuần túy (năm ở đầu a, bảy ở đầu ī) bị loại trừ.
3791
‘Āīssādīsvaña vā’iti suttena vikappena dhātvādimhi akāro.
By the sutta 'Āīssādīsvaña vā', the prefix 'a' optionally occurs at the beginning of the root.
Với quy tắc ‘Āīssādīsvaña vā’, âm a ở đầu gốc động từ là tùy chọn.
3792
So abhavī, bhavī, te abhavuṃ, bhavuṃ, tvaṃ abhavo, bhavo, tumhe abhavittha, bhavittha, ahaṃ abhaviṃ, bhaviṃ, mayaṃ abhavimhā, bhavimhā, so abhavā, bhavā, te abhavū, bhavū, tvaṃ abhavise, bhavise, tumhe abhavivhaṃ, bhavivhaṃ, ahaṃ abhavaṃ, bhavaṃ, mayaṃ abhavimhe, bhavimhe.
He was/became, was/became; they were/became, were/became; you (sg) were/became, were/became; you (pl) were/became, were/became; I was/became, was/became; we were/became, were/became; he was/became, was/became; they were/became, were/became; you (sg) were/became, were/became; you (pl) were/became, were/became; I was/became, was/became; we were/became, were/became.
Anh ấy đã không là, đã là; họ đã không là, đã là; bạn đã không là, đã là; các bạn đã không là, đã là; tôi đã không là, đã là; chúng tôi đã không là, đã là. Anh ấy đã không là, đã là; họ đã không là, đã là; bạn đã không là, đã là; các bạn đã không là, đã là; tôi đã không là, đã là; chúng tôi đã không là, đã là.
3793
‘Āīū’iccādinā ī, mhā, ā, ūnaṃ rassatte-so abhavi, bhavi, mayaṃ abhavimha, bhavimha, so abhava, bhava, te abhavu, bhavu.
By 'Āīū', etc., due to the shortening of ī, mhā, ā, ū: so abhavi (he was/became), bhavi; mayaṃ abhavimha (we were/became), bhavimha; so abhava (he was/became), bhava; te abhavu (they were/became), bhavu.
Với ‘Āīū’ v.v., ī, mhā, ā, ū được rút gọn: anh ấy đã không là, đã là; chúng tôi đã không là, đã là; anh ấy đã không là, đã là; họ đã không là, đã là.
3794
589. Eyyāthasseaāīthānaṃ o a aṃ ttha ttho vho vā* .
589. Eyyāthasse, a, ā, ī, thā optionally become o, a, aṃ, ttha, ttho, vho.
589. Hoặc o, a, aṃ, ttha, ttho, vho cho eyyātha, ea, ā, ītha v.v.
3795
Eyyāthādīnaṃ yathākkamaṃ oādayo honti vā.
Eyyātha, etc., optionally become o, etc., in respective order.
Các yếu tố o v.v. hoặc xuất hiện theo thứ tự cho eyyātha v.v.
3796
Tumhe gaccheyyātho, gaccheyyātha vā, tvaṃ agacchissa, agacchisse vā, ahaṃ agamaṃ, gamaṃ, agama, gama vā, so agamittha, gamittha, agamā, gamā vā, so agamittho, gamittho, agamī, gamī vā, tumhe gacchavho, gacchatha vāti.
Tumhe gaccheyyātho (you pl might go), or gaccheyyātha; tvaṃ agacchissa (you sg went), or agacchisse; ahaṃ agamaṃ (I went), gamaṃ, or agama, gama; so agamittha (he went), gamittha, or agamā, gamā; so agamittho (he went), gamittho, or agamī, gamī; tumhe gacchavho (you pl go), or gacchatha.
Các bạn hãy đi, hoặc các bạn hãy đi; bạn đã đi, hoặc bạn đã đi; tôi đã đi, đã đi, hoặc tôi đã đi, đã đi; anh ấy đã đi, đã đi, hoặc đã đi, đã đi; anh ấy đã đi, đã đi, hoặc đã đi, đã đi; các bạn hãy đi, hoặc các bạn hãy đi.
3797
Iminā ī, ā, avacanānaṃ ttho, ttha, aṃādesā honti, so abhavittho, bhavittho, so abhavittha, bhavittha, ahaṃ abhavaṃ, bhavaṃ.
By this, for ī, ā, and avacana, ttho, ttha, and aṃ are substituted: so abhavittho (he was/became), bhavittho; so abhavittha (he was/became), bhavittha; ahaṃ abhavaṃ (I was/became), bhavaṃ.
Với quy tắc này, ttho, ttha, aṃ là các thay thế cho ī, ā, a. Anh ấy đã không là, đã là; anh ấy đã không là, đã là; tôi đã không là, đã là.
3798
Atrimā pāḷī – īmhi-paṅko ca mā visiyittho* , sañjagghittho mayā saha* .
Further canonical examples: In ī-ending – "May you not be mired in mud," "you laughed with me."
Văn bản Pāḷi khác: trong ī - paṅko ca mā visiyittho (chớ bị lún vào bùn) , sañjagghittho mayā saha (đã cười lớn với tôi) .
Āmhi-anumodittha vāsavo* , nimantayittha vāsavo* , khubbhittha nagaraṃ tadā* , subhūtitthero gāthaṃ abhāsittha* .
In ā-ending – "Indra approved," "Indra invited," "the city then trembled," "Elder Subhūti uttered a verse."
Trong ā - anumodittha vāsavo (Vāsava đã hoan hỷ) , nimantayittha vāsavo (Vāsava đã mời) , khubbhittha nagaraṃ tadā (thành phố đã hỗn loạn lúc đó) , subhūtitthero gāthaṃ abhāsittha (Trưởng lão Subhūti đã nói bài kệ) .
Amhi-idhāhaṃ mallikaṃ deviṃ etadavocaṃ* , ajānamevaṃ āvuso avacaṃ jānāmīti* , ahaṃ kāmānaṃ vasamanvagaṃ* , ajjhagaṃ amataṃ santiṃ iccādi.
In aṃ-ending – "Here, I spoke thus to Queen Mallikā," "I spoke ignorantly, friend, that I know," "I followed the sway of desires," "I attained the deathless peace," and so on.
Trong aṃ - idhāhaṃ mallikaṃ deviṃ etadavocaṃ (ở đây tôi đã nói điều này với Nữ thần Mallikā) , ajānamevaṃ āvuso avacaṃ jānāmīti (Thưa hiền giả, tôi đã nói 'tôi biết' mà không biết) , ahaṃ kāmānaṃ vasamanvagaṃ (tôi đã đi theo sự kiểm soát của dục vọng) , ajjhagaṃ amataṃ santiṃ (tôi đã đạt được sự an tịnh bất tử) v.v.
3799
590. Uṃssiṃsvaṃsu* .
590. Uṃ becomes iṃsu, aṃsu.
590. iṃsu và aṃsu cho uṃ.
3800
Umiccassa iṃsu, aṃsu honti.
Uṃ becomes iṃsu and aṃsu.
iṃsu và aṃsu xuất hiện cho uṃ.
3801
Agamiṃsu, agamaṃsu, agamuṃ.
Agamiṃsu (they went), agamaṃsu, agamuṃ.
Đã đi, đã đi, đã đi.
Iminā uṃssa iṃsu, abhaviṃsu, bhaviṃsu.
By this, uṃ becomes iṃsu; abhaviṃsu (they were/became), bhaviṃsu.
Với quy tắc này, iṃsu cho uṃ: đã không là, đã là.
3802
591. Ossa a i ttha ttho* .
591. O optionally becomes a, i, ttha, ttho.
591. a, i, ttha, ttho cho o.
3803
Ossa aiccādayo honti.
O optionally becomes a, etc.
Các yếu tố a v.v. xuất hiện cho o.
3804
Tvaṃ abhava, tvaṃ abhavi, tvaṃ abhavittha, tvaṃ abhavittho.
Tvaṃ abhava (you sg were/became), tvaṃ abhavi, tvaṃ abhavittha, tvaṃ abhavittho.
Bạn đã không là, bạn đã là; bạn đã không là, bạn đã là; bạn đã không là, bạn đã là; bạn đã không là, bạn đã là.
3805
Atrimā pāḷī-ossa atte-mā hevaṃ ānanda avaca* , tvameva dāni’makara, yaṃ kāmo byagamā tayi* .
Further canonical examples: For o becoming a – "Do not say that, Ānanda," "you alone did this now, as desire prompted you."
Văn bản Pāḷi khác: a cho o - mā hevaṃ ānanda avaca (Này Ānanda, chớ nói như vậy) , tvameva dāni’makara, yaṃ kāmo byagamā tayi (chính bạn đã làm điều đó, điều mà dục vọng đã vượt qua bạn) .
Itte-mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha* , mā cintesi mā tvaṃ soci, yācāmi luddakaṃ ahaṃ* .
For i – "Do not fear, great king, do not fear, chief of charioteers," "do not worry, do not grieve, I beg the hunter."
i cho o - mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha (Đại vương, chớ sợ hãi, chúa tể chiến xa, chớ sợ hãi) , mā cintesi mā tvaṃ soci, yācāmi luddakaṃ ahaṃ (chớ lo lắng, chớ buồn rầu, tôi cầu xin người thợ săn) .
Tthattemāssu tiṇṇo amaññittha* , mā kilittha mayā vinā* , māssu kujjhittha nāvika* .
For ttha – "May you not think you have crossed," "may you not be distressed without me," "may you not be angry, sailor."
ttha cho o - māssu tiṇṇo amaññittha (chớ nghĩ rằng đã vượt qua) , mā kilittha mayā vinā (chớ mệt mỏi khi không có tôi) , māssu kujjhittha nāvika (người lái đò, chớ giận dữ) .
Tthotte-mā purāṇe amaññittho* , mā dayhittho punappunaṃ* , tiṇamatte asajjittho* , mā tvaṃ brahmuno vacanaṃ upātivattittho* , mā tvaṃ maññittho na maṃ jānātī* ti.
For ttho – "May you not think of the old," "may you not burn again and again," "may you not cling to mere grass," "may you not transgress the Buddha's word," "may you not think that he does not know me."
ttho cho o - mā purāṇe amaññittho (chớ nghĩ về cái cũ) , mā dayhittho punappunaṃ (chớ bị thiêu đốt lặp đi lặp lại) , tiṇamatte asajjittho (chớ dính mắc vào một chút cỏ) , mā tvaṃ brahmuno vacanaṃ upātivattittho (chớ vượt qua lời của Phạm thiên) , mā tvaṃ maññittho na maṃ jānātī (chớ nghĩ rằng 'anh ấy không biết tôi') .
3806
Tattha ‘mā dayhittho’iccādīni parokkhāvacanenapi sijjhanti.
Here, 'mā dayhittho' (may you not burn) and so on, can also be formed with the Aorist (parokkhāvacana).
Ở đó, ‘mā dayhittho’ v.v. cũng có thể được hình thành với thì quá khứ xa.
3807
Suttavibhattena tthassa ttho hoti, taṃ vo vadāmi bhaddante, yāvantettha samāgatā* , massu mittānaṃ dubbhittho.
By the rule of sutta, ttha becomes ttho: "I tell you, venerable sirs, all who are assembled here," "May you not betray friends."
Với Suttavibhatta, ttho cho ttha: taṃ vo vadāmi bhaddante, yāvantettha samāgatā (Thưa các vị tôn giả, tôi nói điều này với các vị, những ai đã tụ họp ở đây) , massu mittānaṃ dubbhittho (chớ phản bội bạn bè) .
Mittadubbho hi pāpakoti* .
For betraying a friend is evil.
Vì sự phản bội bạn bè là một điều ác.
3808
Mahāvuttinā ossa kvaci lopo, puna dānaṃ adā tuvaṃ* , mā no tvaṃ tāta adadā* , mā bhoti kupitā ahu* , māhu pacchānutāpinī* .
By the Mahāvutti, o is sometimes dropped: "then you gave a gift again," "do not, dear one, give us," "may you not be angry, dear one," "may you not regret later."
Theo Mahāvutti, o đôi khi bị lược bỏ: puna dānaṃ adā tuvaṃ (bạn lại cho bố thí) , mā no tvaṃ tāta adadā (Cha ơi, chớ bỏ chúng con) , mā bhoti kupitā ahu (chớ giận dữ, thưa chị) , māhu pacchānutāpinī (chớ hối hận về sau) .
3809
592. Si* .
592. Si .
592. si.
3810
Ossa si hoti vā.
O optionally becomes si.
si hoặc xuất hiện cho o.
3811
Tvaṃ abhavasi, bhavasi, tvaṃ anubhosi.
You (sg) were/became, were/became; you (sg) experienced.
Bạn đã không là, bạn đã là; bạn đã trải nghiệm.
3812
593. Mhātthānamuu* .
593. Mhā, ttha optionally become u, u.
593. uu cho mhā và ttha.
3813
Mhā, tthānaṃ ādimhi uña hoti.
Mhā and ttha optionally have 'u' at the beginning.
Ở đầu mhā và ttha, u xuất hiện.
3814
Assosumhā, ahesumhā, avocumhā, avocuttha iccādīni dissanti.
Assosumhā (we heard), ahesumhā (we were), avocumhā (we spoke), avocuttha (you pl spoke), and so on, are seen.
Assosumhā (chúng tôi đã nghe), ahesumhā (chúng tôi đã là), avocumhā (chúng tôi đã nói), avocuttha (các bạn đã nói) v.v. được thấy.
3815
Tumhe abhavuttha, bhavuttha, abhavittha, bhavittha vā, mayaṃ abhavumhā, bhavumhā, abhavimhā, bhavimhā vā.
Tumhe abhavuttha (you pl were/became), bhavuttha, or abhavittha, bhavittha; mayaṃ abhavumhā (we were/became), bhavumhā, or abhavimhā, bhavimhā.
Các bạn đã không là, đã là, hoặc đã không là, đã là; chúng tôi đã không là, đã là, hoặc đã không là, đã là.
3816
594. Iṃssa ca suu* .
594. Iṃ also, with su.
594. Và suu cho iṃ.
3817
Imiccassa mhā, tthānañca ādimhi suu hoti, sāgamo hotīti attho.
Iṃ, and also mhā and ttha, have 'su' at the beginning; meaning 'sāgama' (s-insertion) occurs.
suu xuất hiện ở đầu iṃ, mhā và ttha, nghĩa là có sự thêm vào s.
Casaddena īādīnampi ādimhi sāgamo hoti, sāgame ca sati byañjanaṃ hoti, tassa ādimhi iāgamo labbhati.
And by the word 'ca' (also), 'sāgama' occurs at the beginning of ī, etc., as well, and when 'sāgama' occurs, there is a consonant, and at its beginning 'iāgama' (i-insertion) is taken.
Với từ "ca", sự thêm vào "sa" xảy ra ở đầu các chữ cái như "ī", và khi có sự thêm vào "sa", nó trở thành một phụ âm; sự thêm vào "i" được chấp nhận ở đầu phụ âm đó.
Tena ‘‘imā gāthā abhāsisuṃ* , te me asse ayācisuṃ, yathābhūtaṃ vipassisuṃ’’* iccādīni* sijjhanti.
Therefore, "they uttered these verses," "they begged me for horses," "they clearly saw things as they are," and so on, are formed.
Do đó, các ví dụ như "họ đã nói những câu kệ này", "họ đã xin ngựa của ta", "họ đã quán thấy đúng như thật" được thành tựu.
3818
So bhogaṃ anubhosi, anubhavi vā, tumhe anubhosittha, anubhavittha vā, ahaṃ anubhosi, anubhaviṃ vā.
He enjoyed the wealth, or he enjoyed; you (plural) enjoyed, or you enjoyed; I enjoyed, or I enjoyed.
Anh ấy đã hưởng thụ tài sản, hoặc đã trải nghiệm; các bạn đã hưởng thụ, hoặc đã trải nghiệm; tôi đã hưởng thụ, hoặc đã trải nghiệm.
Mayaṃ anubhosimhā anubhavimhā vā.
We enjoyed, or we enjoyed.
Chúng tôi đã hưởng thụ, hoặc đã trải nghiệm.
3819
595. Eontā suṃ* .
595. 'Eontā suṃ'.
595. Eontā suṃ.
3820
Edantato odantato ca parassa uṃvacanassa suṃ hoti vā.
From a stem ending in 'e' or 'o', the 'uṃ' suffix optionally becomes 'suṃ'.
Từ một từ kết thúc bằng "e" hoặc "o", "uṃ" theo sau có thể trở thành "suṃ".
3821
Ānesuṃ, sāyesuṃ, cintesuṃ, paccanubhosuṃ, paribhosuṃ, adhibhosuṃ, abhibhosuṃ.
They brought, they slept, they thought, they experienced in return, they consumed, they surmounted, they overcame.
Ānesuṃ, sāyesuṃ, cintesuṃ, paccanubhosuṃ, paribhosuṃ, adhibhosuṃ, abhibhosuṃ.
3822
Suttavibhattena ādantatopi ca, vihāsuṃ viharanti ca* , te anubhosuṃ, imāni suddhakatturūpāni.
And by the rule of Suttavibhatta, even from stems ending in 'ā', as in 'vihāsuṃ' (they dwelled) and 'viharanti' (they dwell). They experienced. These are the active voice forms.
Và theo suttavibhatta, từ một từ kết thúc bằng "ā" cũng vậy, "họ đã sống, họ đang sống", "họ đã hưởng thụ", đây là những dạng chủ động.
3823
Tena bhogo anvabhūyī, anubhūyī.
By him, the wealth was experienced (anvabhūyī), was experienced (anubhūyī).
Do đó, tài sản đã được hưởng thụ, đã được trải nghiệm.
3824
Rassatte-anvabhūyi, anubhūyi.
With shortening – anvabhūyi, anubhūyi.
Với nguyên âm ngắn: đã được hưởng thụ, đã được trải nghiệm.
3825
Dvitte-anvabhuyyi, anubhuyyi.
With reduplication – anvabhuyyi, anubhuyyi.
Với gấp đôi: đã được hưởng thụ, đã được trải nghiệm.
3826
Tena bhogā anvabhūyuṃ, anubhūyuṃ, anvabhūyiṃsu, anubhūyiṃsu iccādi suddhakammarūpaṃ.
By him, the riches were experienced (anvabhūyuṃ), were experienced (anubhūyuṃ), were experienced (anvabhūyiṃsu), were experienced (anubhūyiṃsu) and so on – these are the pure passive voice forms.
Do đó, các tài sản đã được hưởng thụ, đã được trải nghiệm, đã được hưởng thụ, đã được trải nghiệm, v.v., là dạng bị động thuần túy.
3827
So maggaṃ abhāvi, bhāvi, abhāvesi, bhāvesi, abhāvayi, bhāvayi, te maggaṃ abhāviṃsu, bhāviṃsu.
He developed the path, developed, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop; they developed the path, developed.
Anh ấy đã phát triển đạo lộ, đã phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển; họ đã phát triển đạo lộ, đã phát triển.
3828
‘Eontāsu’nti edantamhā suṃ.
In 'Eontāsu', 'suṃ' comes from an 'e'-ending stem.
"Eontāsuṃ" là "suṃ" từ một từ kết thúc bằng "e".
Te maggaṃ abhāvesuṃ, bhāvesuṃ, abhāvayiṃsu, bhāvayiṃsu, tvaṃ maggaṃ abhāvaya, bhāvaya, abhāvayi, bhāvayi, tvaṃ maggaṃ abhāvittha, bhāvittha, abhāvayittha, bhāvayittha, tvaṃ maggaṃ abhāvayittho, bhāvayittho, tvaṃ maggaṃ abhāvesi, bhāvesi, tumhe maggaṃ abhāvittha, bhāvittha, abhāvayittha, bhāvayittha, ahaṃ maggaṃ abhāviṃ, bhāviṃ, abhāvesiṃ, bhāvesiṃ, abhāvayiṃ, bhāvayiṃ, mayaṃ maggaṃ abhāvimhā, bhāvimhā, abhāvimha, bhāvimha, abhāvayimhā, bhāvayimhā, abhāvayimha, bhāvayimha.
They caused the path to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop; you (singular) caused the path to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop; you (singular) caused the path to develop, caused to develop; you (singular) caused the path to develop, caused to develop; you (plural) caused the path to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop; I caused the path to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop; we caused the path to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop.
Họ đã phát triển đạo lộ, đã phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển; bạn đã phát triển đạo lộ, đã phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển; bạn đã phát triển đạo lộ, đã phát triển; bạn đã phát triển đạo lộ, đã phát triển; các bạn đã phát triển đạo lộ, đã phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển; tôi đã phát triển đạo lộ, đã phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển; chúng tôi đã phát triển đạo lộ, đã phát triển, đã phát triển, đã phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển.
3829
So maggaṃ abhāvā, bhāvā, abhāvittha, bhāvittha, abhāvayittha, bhāvayittha iccādi hetukatturūpaṃ.
He caused the path to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop, caused to develop and so on – these are the causal active voice forms.
Anh ấy đã phát triển đạo lộ, đã phát triển, đã làm cho phát triển, đã làm cho phát triển, v.v., là dạng chủ động.
3830
Tena maggo abhāviyi, bhāviyi, tena maggā abhāviyiṃsu, bhāviyiṃsu iccādi hetukammarūpaṃ.
By him, the path was caused to be developed, was caused to be developed; by him, the paths were caused to be developed, were caused to be developed and so on – these are the causal passive voice forms.
Do đó, đạo lộ đã được làm cho phát triển, đã được làm cho phát triển; các đạo lộ đã được làm cho phát triển, đã được làm cho phát triển, v.v., là dạng bị động nhân quả.
3831
Iti ajjattanī.
Thus, the Aorist.
Kết thúc phần ajjattanī.
3832
Parokkhā
The Perfect Tense (Parokkhā)
Parokkhā (Thì quá khứ xa)
3833
Atha parokkhā vuccate.
Now the perfect tense is explained.
Bây giờ, parokkhā được nói đến.
3834
596. Parokkhe a u e tha aṃ mha ttha re ttho vho iṃ mhe* .
596. In the perfect tense: a, u, e, tha, aṃ, mha, ttha, re, ttho, vho, iṃ, mhe.
596. Parokkhe a u e tha aṃ mha ttha re ttho vho iṃ mhe.
3835
Akkhānaṃ indriyānaṃ paraṃ parokkhaṃ, apaccakkhanti attho.
That which is beyond the senses (akkhānaṃ indriyānaṃ paraṃ) is parokkha, meaning "not immediate, not present to the senses."
Parokkha là điều vượt quá các giác quan, nghĩa là không trực tiếp.
Bhūte kāle attano parokkhakriyāya vattabbāya kriyatthā aādayo honti.
In the past tense, for actions not personally witnessed, the suffixes 'a' and so on, are applied to the verb stem.
Trong thì quá khứ, khi một hành động không thể được nói là do chính mình trực tiếp chứng kiến, các hậu tố a v.v. được sử dụng cho động từ.
3836
Mahāvuttinā gassa dīgho vā, so kira jagāma, te kira jagāmu, tvaṃ kira jagāme, tumhe kira jagāmittha, ahaṃ kira jagāmaṃ, mayaṃ kira jagāmimha iccādi.
By Mahāvutti's rule, the 'g' is optionally lengthened: He indeed went, they indeed went, you (singular) indeed went, you (plural) indeed went, I indeed went, we indeed went and so on.
Theo Mahāvutti, ga có thể được kéo dài, ví dụ: anh ấy đã đi, họ đã đi, bạn đã đi, các bạn đã đi, tôi đã đi, chúng tôi đã đi, v.v.
3837
Ettha ca ‘so kira jagāma’ iccādīni anussavaparokkhāni nāma.
Here, "He indeed went" and so on, are called perfect tense of hearsay (anussavaparokkhāni).
Ở đây, "anh ấy đã đi" v.v. được gọi là anussavaparokkhā (quá khứ xa theo lời kể).
3838
‘Ahaṃ kira jagāmaṃ, mayaṃ kira jagāmimhā’ti idaṃ attanā gantvāpi gamanaṃ pamuṭṭhassa vā asampaṭicchitukāmassa vā paṭivacanaparokkhaṃ nāma.
"I indeed went, we indeed went" refers to the perfect tense of response (paṭivacanaparokkhaṃ), used when one has gone but has forgotten the going or is unwilling to admit it.
"Tôi đã đi, chúng tôi đã đi" là paṭivacanaparokkhaṃ (quá khứ xa theo lời đáp), dùng cho người đã tự mình đi nhưng quên mất hành trình đó, hoặc không muốn thừa nhận.
3839
597. Parokkhāyañca* .
597. And in the perfect tense (Parokkhāyañca).
597. Parokkhāyañca.
3840
Parokkhamhi pubbakkharaṃ ekassaraṃ dverūpaṃ hoti, casaddena aññasmimpi dvedverūpaṃ sijjhati.
In the perfect tense, the preceding single vowel syllable is reduplicated, and by the word 'ca', reduplication occurs in other cases as well.
Trong parokkha, âm tiết đầu tiên có nguyên âm đơn được lặp lại hai lần; và với từ "ca", sự lặp lại hai lần cũng xảy ra ở những trường hợp khác.
3841
Caṅkamati, daddallati, dadāti, jahāti, juhoti, lolupo, momūho.
He paces back and forth, he shines brightly, he gives, he abandons, he offers, he is very greedy, he is very confused.
Caṅkamati, daddallati, dadāti, jahāti, juhoti, lolupo, momūho.
3842
598. Dutiyacatutthānaṃ paṭhamatatiyā* .
598. The second and fourth (consonants become) the first and third (respectively).
598. Dutiyacatutthānaṃ paṭhamatatiyā.
3843
Dvitte pubbesaṃ dutiya, catutthānaṃ kamena paṭhama, tatiyā honti.
In reduplication, the second and fourth consonants of the preceding part respectively become the first and third.
Trong sự lặp lại hai lần, các phụ âm thứ hai và thứ tư ở âm tiết đầu tiên lần lượt trở thành phụ âm thứ nhất và thứ ba.
3844
599. Pubbassa a* .
599. 'A' for the preceding (syllable).
599. Pubbassa a.
3845
Dvitte pubbassa bhūssa anto a hoti.
In reduplication, the vowel of the preceding 'bhū' becomes 'a'.
Trong sự lặp lại hai lần, nguyên âm cuối của gốc bhū ở âm tiết đầu tiên trở thành a.
3846
600. Bhūssa vuka* .
600. 'Vuka' for 'bhū'.
600. Bhūssa vuka.
3847
Dvitte bhūdhātussa ante vuka hoti, vāgamo hotīti attho.
In reduplication, 'vuka' is appended to the end of the root 'bhū'; it means 'v' is inserted.
Trong sự lặp lại hai lần, vuka được thêm vào cuối gốc bhū, nghĩa là sự thêm vào va xảy ra.
3848
‘‘Tatthappanādo tumulo babhūvā’’ti* pāḷi.
The Pali text says: "There indeed was a great clamour (babūvā)."
Trong kinh Pali có câu: "Ở đó, tiếng ồn ào dữ dội đã xảy ra".
3849
So kira rājā babhūva, te kira rājāno babhūvu, tvaṃ babhūve.
That king indeed was, those kings indeed were, you (singular) were.
Vị vua ấy đã trở thành, các vị vua ấy đã trở thành, bạn đã trở thành.
3850
‘A ī ssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu’ iti suttena byañjanādimhi iāgamo, tumhe babhūvittha, ahaṃ babhūvaṃ, mayaṃ babhūvimha, so babhūvittha, te babhūvire, tvaṃ babhūvittho, tumhe babhūvivho, ahaṃ babhūviṃ, mayaṃ babhūvimhe, imāni suddhakatturūpāni.
By the rule "'A ī ssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu'", the insertion of 'i' occurs before consonants. You (plural) indeed were, I indeed was, we indeed were. He indeed was, they indeed were, you (singular) indeed were, you (plural) indeed were, I indeed was, we indeed were. These are the active voice forms.
Theo quy tắc "A ī ssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu", sự thêm vào "i" xảy ra ở đầu phụ âm; các bạn đã trở thành, tôi đã trở thành, chúng tôi đã trở thành, anh ấy đã trở thành, họ đã trở thành, bạn đã trở thành, các bạn đã trở thành, tôi đã trở thành, chúng tôi đã trở thành, đây là những dạng chủ động.
3851
‘Kyo bhāvakammesvaparokkhesū’ti paṭisiddhattā parokkhamhi bhāvakammesu yapaccayo na hoti, ‘tena kira bhogo anubabhūvittha, tena bhogo anubabhūvire’tiādinā yojetabbaṃ.
Since the 'ya' suffix is prohibited in the perfect tense for passive and impersonal constructions by the rule "'Kyo bhāvakammesvaparokkhesū'", it should be used as "By him, the wealth was indeed enjoyed (anubabhūvittha), by him, the wealth was indeed enjoyed (anubabhūvire)" and so on.
Vì yapaccaya bị cấm trong bhāvakammesu aparokkhesu (dạng bị động và vô nhân xưng không phải quá khứ xa) theo quy tắc "Kyo bhāvakammesvaparokkhesū", nên trong parokkha, yapaccaya không xảy ra trong dạng bị động và vô nhân xưng. Cần kết hợp với "tài sản ấy đã được hưởng thụ, tài sản ấy đã được hưởng thụ" v.v.
3852
Iti parokkhā.
Thus, the Perfect Tense.
Kết thúc phần parokkhā.
3853
Ssatyādi
The Future Tense (Ssatyādi)
Ssatyādi (Thì tương lai)
3854
Atha ssatyādi vuccate.
Now the future tense is explained.
Bây giờ, ssatyādi được nói đến.
3855
601. Bhavissati ssati ssanti ssasi ssatha ssāmi ssāma ssate ssante ssase ssavhe ssaṃ ssāmhe* .
601. In the future tense: ssati, ssanti, ssasi, ssatha, ssāmi, ssāma, ssate, ssante, ssase, ssavhe, ssaṃ, ssāmhe.
601. Bhavissati ssati ssanti ssasi ssatha ssāmi ssāma ssate ssante ssase ssavhe ssaṃ ssāmhe.
3856
Bhavissatīti bhavissanto, anāgatakālo, tasmiṃ bhavissati kāle kriyatthassa tyādayo honti.
'Bhavissatīti bhavissanto' means "that which will be," referring to the future time. In this future time, the suffixes 'ssa' and so on, are applied to the verb stem.
Bhavissati có nghĩa là "sẽ xảy ra", tức là thì vị lai; trong thì vị lai đó, các hậu tố tyādayo được thêm vào động từ.
3857
602. Nāme garahāvimhayesu* .
602. In nouns, blame, and wonder.
602. Nāme garahāvimhayesu.
3858
Nipātanāmayoge garahāyañca vimhaye ca ssatyādayo honti, atītakālepi ssatyādīnaṃ uppattidīpanatthamidaṃ suttaṃ, anutthunana, paccānutāpa, paccānumodanādīnipi ettha saṅgayhanti.
When there is a nominal particle (nipātanāmaya), and in situations of blame and wonder, the future tense suffixes (ssatyādayo) are used. This rule indicates the occurrence of future tense suffixes even in the past tense. Reproach, regret, appreciation, and so on, are also included here.
Trong trường hợp có nipātanāma (từ chỉ định) và trong các trường hợp khiển trách (garahā) và kinh ngạc (vimhaya), các hậu tố ssatyādi được sử dụng. Quy tắc này nhằm chỉ ra rằng ssatyādi cũng có thể xuất hiện trong thì quá khứ. Các trường hợp như than thở (anutthunana), hối hận (paccānutāpa), tán thán (paccānumodanā) v.v. cũng được bao gồm ở đây.
3859
Tattha garahāyaṃ-atthi nāma tāta sudinna ābhidosikaṃ kummāsaṃ paribhuñjissasi* .
In blame: "Sudinna, will you indeed partake of fermented gruel due on the day after tomorrow?"
Trong trường hợp khiển trách: "Này Sudinna, con lại ăn cháo đã ôi thiu ư?"
3860
Vimhaye-yatra hi nāma saññī samāno pañcamattānaṃ sakaṭasatānaṃ saddaṃ na sossati* .
In wonder: "How can it be that, being conscious, one will not hear the sound of five hundred carts?"
Trong trường hợp kinh ngạc: "Làm sao một người có ý thức lại không nghe thấy tiếng của năm trăm cỗ xe được?"
3861
Anutthunanādīsu-na attanā paṭicodessaṃ, na gaṇassa ārocessaṃ* , na pubbe dhanamesissaṃ* , iti pacchānutappati* , bhūtānaṃ nāpacāyissaṃ, pahu santo na posissaṃ, paradāraṃ asevissaṃ* , na pubbe payirupāsissaṃ* , iti pacchānutappati* , anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ* .
In reproach and so on: "I shall not admonish myself, I shall not inform the Sangha. I shall not seek wealth beforehand. Thus he regretted afterwards. I shall not neglect beings, being able, I shall not support, I shall not associate with another's wife. I shall not attend upon beforehand. Thus he regretted afterwards. Through many births in saṃsāra, I shall wander, not finding."
Trong các trường hợp than thở v.v.: "Ta sẽ không tự trách mình, ta sẽ không báo cho Tăng chúng", "Ta sẽ không tìm kiếm tài sản trước đây", "Như vậy, sau đó hối hận", "Ta sẽ không khinh thường chúng sinh, ta sẽ không nuôi dưỡng khi có khả năng, ta sẽ không tà dâm với vợ người", "Ta sẽ không phụng sự trước đây", "Như vậy, sau đó hối hận", "Ta đã lang thang qua vô số kiếp luân hồi, không tìm được lối thoát".
3862
Katthaci pana gāthāvasena ekasakāralopo, mitto mittassa pāniyaṃ, adinnaṃ paribhuñjisaṃ* , nirayamhi apaccisaṃ* , gacchanto naṃ udakkhisaṃ* , yoniso paccavekkhisaṃ* iccādi.
Sometimes, in verses, there is an elision of one 's': "A friend, I shall drink water not given by a friend. I shall burn in hell. Going, I shall behold him. I shall reflect wisely."
Đôi khi, trong các câu kệ, một chữ "sa" bị lược bỏ: "Bạn của bạn, tôi đã uống nước mà không được cho phép", "Tôi đã chịu khổ trong địa ngục", "Khi đi, tôi đã nhìn thấy anh ấy", "Tôi sẽ quán xét một cách có hệ thống", v.v.
3863
‘A ī ssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu’ iti iāgamo, bhavissati, bhavissanti, bhavissare, bhavissasi, bhavissatha, bhavissāmi, bhavissāma, bhavissate, bhavissante, bhavissare, bhavissase, bhavissavhe, bhavissaṃ, bhavissāmhe.
By the rule "'A ī ssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu'", the insertion of 'i' occurs: bhavissati (he will be), bhavissanti (they will be), bhavissare (they will be), bhavissasi (you will be), bhavissatha (you will be), bhavissāmi (I will be), bhavissāma (we will be), bhavissate (he will be), bhavissante (they will be), bhavissare (they will be), bhavissase (you will be), bhavissavhe (you will be), bhavissaṃ (I will be), bhavissāmhe (we will be).
“A ī ssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu” là sự thêm vào iā, bhavissati, bhavissanti, bhavissare, bhavissasi, bhavissatha, bhavissāmi, bhavissāma, bhavissate, bhavissante, bhavissare, bhavissase, bhavissavhe, bhavissaṃ, bhavissāmhe.
3864
Anubhossati, anubhossanti, anubhossare iccādi suddhakatturūpaṃ.
He will experience, they will experience, they will experience and so on – these are the active voice forms.
Anubhossati, anubhossanti, anubhossare v.v. là các dạng của chủ động cách.
3865
Anubhūyissati, anubhūyissanti, anubhūyissare.
It will be experienced, they will be experienced, they will be experienced.
Anubhūyissati, anubhūyissanti, anubhūyissare.
3866
603. Kyassa sse* .
603. 'Sse' for 'kya'.
603. Kyassa sse* .
3867
Kyassa lopo hoti vā ssakāravati vibhattimhi.
The elision of kya optionally occurs in the ending containing ssa.
Kyassa bị lược bỏ tùy chọn khi có đuôi vibhatti ssakāra.
3868
Tena maggo gamissati, gamīyissati vā, tena maggo agamissā, agamīyissā vāti vikappena kyassa lopo.
By him the path will be gone, or will be gone along; by him the path was not gone, or was not gone along—thus the optional elision of kya.
Do đó, maggo gamissati, hoặc gamīyissati, tena maggo agamissā, hoặc agamīyissā, sự lược bỏ kyassa là tùy chọn.
3869
Tena bhogo anubhavissati, anubhūyissati vā, tena bhogā anubhavissanti, anubhūyissanti vā iccādi suddhakammarūpaṃ.
By him enjoyment will be experienced, or will be made to be experienced; by him enjoyments will be experienced, or will be made to be experienced—and so on, these are pure passive forms.
Do đó, bhogo anubhavissati, hoặc anubhūyissati, tena bhogā anubhavissanti, hoặc anubhūyissanti v.v. là các dạng của nghiệp động từ thanh tịnh.
3870
Bhāvissati, ‘ūlasse’ti issa e, bhāvessati, bhāvayissatiiccādi hetukatturūpaṃ.
It will be produced; by “‘ūlassa” i becomes e; it will cause to be, it will cause to be—and so on, these are causative active forms.
Bhāvissati, “ūlasse”ti issa e, bhāvessati, bhāvayissati v.v. là các dạng của chủ động cách.
3871
Tena maggo bhāvīyissati, maggā bhāvīyissanti iccādi hetukammarūpaṃ.
By him the path will be made to be, the paths will be made to be—and so on, these are causative passive forms.
Do đó, maggo bhāvīyissati, maggā bhāvīyissanti v.v. là các dạng của nghiệp động từ sai khiến.
3872
Iti ssatyādi.
Thus ssatyādi.
Như vậy là ssatyādi.
3873
Ssādi
Ssādi
Ssādi
3874
Atha ssādi vuccate.
Now ssādi is spoken of.
Bây giờ, ssādi được nói đến.
3875
604. Eyyādotipattiyaṃ ssā ssaṃsu sse ssatha ssaṃ ssāmhā ssatha ssiṃsu ssase ssavhe ssiṃ ssāmhase* .
604. Ssā, ssaṃsu, sse, ssatha, ssaṃ, ssāmhā, ssatha, ssiṃsu, ssase, ssavhe, ssiṃ, ssāmhase in eyyādi and atipatti.
604. Eyyādotipattiyaṃ ssā ssaṃsu sse ssatha ssaṃ ssāmhā ssatha ssiṃsu ssase ssavhe ssiṃ ssāmhase* .
3876
Eyyādivisaye kriyātipattiyaṃ ssādayo bhavanti.
Ssādi forms occur in the context of eyyādi and kriyātipatti.
Trong trường hợp của eyyādi, ssādi xảy ra trong kriyātipatti.
Eyyādivisayo nāma hetuphalakriyāsambhavo, tadubhayakriyāya abhāvo kriyātipatti.
The context of eyyādi refers to the non-occurrence of both the causal and resulting actions, which is kriyātipatti.
Trường hợp của eyyādi là sự có thể xảy ra của hành động nhân quả, sự không có mặt của cả hai hành động đó là kriyātipatti.
3877
Sā duvidhā atītā ca anāgatā ca.
This is of two kinds: past and future.
Nó có hai loại: quá khứ và vị lai.
3878
Tattha atītāyaṃ-sace so paṭhamavaye pabbajjaṃ alabhissā, arahā abhavissā* iccādi.
Regarding the past: If he had obtained renunciation in his first age, he would have become an Arahant—and so on.
Trong quá khứ—sace so paṭhamavaye pabbajjaṃ alabhissā, arahā abhavissā* v.v..
3879
Anāgatāyaṃ-sacāhaṃ na gamissaṃ, mahājāniyo so abhavissā iccādi.
Regarding the future: If I had not gone, that great loss would have been—and so on.
Trong vị lai—sacāhaṃ na gamissaṃ, mahājāniyo so abhavissā v.v..
3880
‘Āīssādīsvaña vā’iti dhātvādimhi vikappena akārāgamo,‘a īssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu’ iti ssādīsu iāgamo, abhavissā, bhavissā, abhavissaṃsu, bhavissaṃsu, abhavisse, bhavisse, abhavissatha, bhavissatha, abhavissaṃ, bhavissaṃ, abhavissāmhā, bhavissāmhā, abhavissatha, bhavissatha, abhavissiṃsu, bhavissiṃsu, abhavissase, bhavissase, abhavissavhe, bhavissavhe, abhavissiṃ, bhavissiṃ, abhavissāmhase, bhavissāmhase.
By ‘āīssādīsvaña vā’, the augment a optionally occurs at the beginning of the root; by ‘a īssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu’, i becomes ā in ssādi forms at a consonant: abhavissā, bhavissā, abhavissaṃsu, bhavissaṃsu, abhavisse, bhavisse, abhavissatha, bhavissatha, abhavissaṃ, bhavissaṃ, abhavissāmhā, bhavissāmhā, abhavissatha, bhavissatha, abhavissiṃsu, bhavissiṃsu, abhavissase, bhavissase, abhavissavhe, bhavissavhe, abhavissiṃ, bhavissiṃ, abhavissāmhase, bhavissāmhase.
“Āīssādīsvaña vā” là sự thêm akāra tùy chọn vào đầu động từ, “a īssā ssatyādīnaṃ byañjanassiu” là sự thêm iā vào ssādi, abhavissā, bhavissā, abhavissaṃsu, bhavissaṃsu, abhavisse, bhavisse, abhavissatha, bhavissatha, abhavissaṃ, bhavissaṃ, abhavissāmhā, bhavissāmhā, abhavissatha, bhavissatha, abhavissiṃsu, bhavissiṃsu, abhavissase, bhavissase, abhavissavhe, bhavissavhe, abhavissiṃ, bhavissiṃ, abhavissāmhase, bhavissāmhase.
3881
‘Āīū’iccādinā ssā, ssāmhānaṃ rassatte-so abhavissa, bhavissa, mayaṃ abhavissāmha, bhavissāmha.
By ‘Āīū’ etc., the shortening of ssā and ssāmha: so abhavissa, bhavissa, mayaṃ abhavissāmha, bhavissāmha.
Với “Āīū” v.v. là sự rút ngắn của ssā, ssāmha—so abhavissa, bhavissa, mayaṃ abhavissāmha, bhavissāmha.
‘Eyyāthasse’iccādinā ssessa atte-tvaṃ abhavissa, bhavissa iccādīni rūpacatukkāni yathāsambhavaṃ yojetabbāni.
By ‘Eyyāthasse’ etc., ssa becomes tta: tvaṃ abhavissa, bhavissa—and so on, four forms should be combined as appropriate.
Với “Eyyāthasse” v.v. là sự biến đổi ssessa thành a—tvaṃ abhavissa, bhavissa v.v. bốn dạng này cần được ghép nối tùy theo khả năng.
3882
Itissādi.
Thus ssādi.
Như vậy là ssādi.
3883
Bhūdhāturūpaṃ niṭṭhitaṃ.
The forms of the root bhū are concluded.
Các dạng của động từ bhū đã hoàn tất.
3884
Aṭṭhavibhattuppattirāsi niṭṭhito.
The section on the origin of the eight endings is concluded.
Tám loại vibhatti đã hoàn tất.
3885
Bhūvādigaṇa
Bhūvādigaṇa
Nhóm Bhūvādi
3886
Sarantadhātu
Vowel-ending Roots
Động từ kết thúc bằng nguyên âm
3887
Ākārantadhāturūpa
Forms of A-ending Roots
Các dạng động từ kết thúc bằng ā
Next Page →

Settings