Passati passoti āyasmato vappattherassa gāthā.
Passati passo is the verse of the Venerable Vappa Thera.
Bài kệ “Passati passo” là của Trưởng lão Vappa khả kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
So kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ‘‘asuko ca asuko ca thero satthu paṭhamaṃ dhammapaṭiggāhakā ahesu’’nti thomanaṃ sutvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā patthanaṃ paṭṭhapesi – ‘‘ahampi bhagavā anāgate tādisassa sammāsambuddhassa paṭhamaṃ dhammapaṭiggāhakānaṃ aññataro bhaveyya’’nti, satthu santike saraṇagamanañca pavedesi.
It is said that in the time of the Blessed One Padumuttara, he was born in a family home in the city of Haṃsāvatī, and having attained maturity, he heard the praise, "This thera and that thera were the first recipients of the Dhamma from the Teacher." Having heard this, he approached the Blessed One and made an aspiration: "May I, O Blessed One, in the future, be one of the first recipients of the Dhamma from such a Sammāsambuddha." He also declared his taking refuge in the Teacher's presence.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị ấy đã tái sinh trong một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī, khi đã trưởng thành và hiểu biết, nghe lời tán thán rằng “vị Trưởng lão này và vị Trưởng lão kia là những người đầu tiên tiếp nhận Pháp từ Đức Đạo Sư”, vị ấy đã đến yết kiến Đức Phật và lập lời nguyện: “Bạch Thế Tôn, mong rằng trong tương lai, con cũng sẽ là một trong những người đầu tiên tiếp nhận Pháp từ một Đức Chánh Đẳng Giác như vậy.” Vị ấy cũng đã tuyên bố quy y Tam Bảo trước Đức Đạo Sư.
So yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devamanussesuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ vāseṭṭhassa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, vappotissa nāmaṃ ahosi.
Having performed merits throughout his life, he passed away from that existence and wandered only among gods and humans. In this Buddha-arising, he was born in Kapilavatthu as the son of a brahmin named Vāseṭṭha. His name was Vappa.
Sau khi làm các công đức suốt đời, vị ấy đã chuyển sinh từ đó, luân hồi trong cõi trời và cõi người, và vào thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy đã tái sinh làm con trai của một Bà-la-môn tên Vāseṭṭha ở Kapilavatthu, tên của vị ấy là Vappa.
So asitena isinā ‘‘siddhatthakumāro sabbaññū bhavissatī’’ti byākato koṇḍaññappamukhehi brāhmaṇaputtehi saddhiṃ gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā ‘‘tasmiṃ sabbaññutaṃ patte tassa santike dhammaṃ sutvā amataṃ pāpuṇissāmī’’ti uruvelāyaṃ viharantaṃ mahāsattaṃ chabbassāni padhānaṃ padahantaṃ upaṭṭhahitvā oḷārikāhāraparibhogena nibbijjitvā isipatanaṃ gato.
He, having been declared by the sage Asita that "Prince Siddhattha will become a Sammāsambuddha," abandoned household life together with the brahmin youths led by Koṇḍañña, and took up the ascetic's ordination. He resolved, "When he attains omniscience, I will hear the Dhamma from him and attain the Deathless." He attended upon the Great Being, who was dwelling in Uruvelā and striving in exertion for six years. Becoming disenchanted with the consumption of coarse food, he went to Isipatana.
Khi được đạo sĩ Asita tiên đoán rằng “Thái tử Siddhattha sẽ trở thành bậc Toàn Giác”, vị ấy đã từ bỏ đời sống gia đình cùng với các con trai Bà-la-môn đứng đầu là Koṇḍañña, xuất gia làm đạo sĩ khổ hạnh, với tâm nguyện: “Khi Ngài đạt được quả vị Toàn Giác, ta sẽ nghe Pháp từ Ngài và đạt được bất tử (Niết-bàn).” Vị ấy đã phụng sự Đức Đại Sĩ (Mahāsatta) đang tinh tấn tu hành sáu năm ở Uruvelā. Sau đó, vì chán ghét việc thọ dụng thức ăn thô, vị ấy đã đến Isipatana.
Abhisambujjhitvā satthārā sattasattāhāni vītināmetvā isipatanaṃ gantvā dhammacakke pavattite pāṭipadadivase sotāpattiphale patiṭṭhito pañcamiyaṃ pakkhassa aññāsikoṇḍaññādīhi saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi.
After the Teacher had attained full enlightenment and spent seven times seven days, he went to Isipatana and set in motion the Wheel of Dhamma. On the first day of the waning moon, he became established in the fruit of stream-entry, and on the fifth day of the waning moon, he attained Arahantship together with Aññāsi Koṇḍañña and others.
Sau khi Đức Đạo Sư chứng ngộ, Ngài đã trải qua bảy tuần lễ và đến Isipatana. Khi Pháp Luân được chuyển vận, vào ngày đầu tiên của nửa tháng (sau rằm), vị ấy đã an trú vào quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti). Vào ngày thứ năm của nửa tháng, vị ấy đã chứng đắc A-la-hán cùng với Aññāsikoṇḍañña và các vị khác.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.20-30) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 1.12.20-30) có nói:
Arahattaṃ pana patvā attanā paṭiladdhasampattiṃ paccavekkhaṇamukhena satthu guṇamahantataṃ paccavekkhitvā ‘‘īdisaṃ nāma satthāraṃ bāhulikādivādena samudācarimha.
However, having attained Arahantship, and reflecting on the accomplishments he had gained, he also reflected on the greatness of the Teacher's qualities. He thought, "We addressed such a Teacher with terms like 'Bāhulika' (one who eats too much). Oh, how blinding and eye-destroying is the state of an ordinary person! Only the state of an Ariya is eye-opening." Thus, he uttered the verse "passati passo" (the seer sees).
Sau khi đạt được A-la-hán quả, Ngài Vappa đã phản tỉnh về những thành tựu mà mình đã đạt được, qua đó phản tỉnh về sự vĩ đại của các đức hạnh của Đức Bổn Sư, và nói: “Chúng ta đã đối xử với một vị Bổn Sư cao quý như vậy bằng những lời lẽ như ‘Bāhulika’ và những lời khác. Ôi, trạng thái của phàm phu thật là làm cho mù quáng, làm cho không có mắt; chỉ có trạng thái của bậc Thánh mới làm cho có mắt.” Để thể hiện điều này, Ngài đã nói bài kệ “Passati passo”.
Aho puthujjanabhāvo nāma andhakaraṇo acakkhukaraṇo ariyabhāvoyeva cakkhukaraṇo’’ti dassento ‘‘passati passo’’ti gāthaṃ abhāsi.
Oh, how blinding and eye-destroying is the state of an ordinary person! Only the state of an Ariya is eye-opening." Thus, he uttered the verse "passati passo" (the seer sees).
Sau khi đạt được A-la-hán quả, Ngài Vappa đã phản tỉnh về những thành tựu mà mình đã đạt được, qua đó phản tỉnh về sự vĩ đại của các đức hạnh của Đức Bổn Sư, và nói: “Chúng ta đã đối xử với một vị Bổn Sư cao quý như vậy bằng những lời lẽ như ‘Bāhulika’ và những lời khác. Ôi, trạng thái của phàm phu thật là làm cho mù quáng, làm cho không có mắt; chỉ có trạng thái của bậc Thánh mới làm cho có mắt.” Để thể hiện điều này, Ngài đã nói bài kệ “Passati passo”.
61. Tattha passati passoti passati sammādiṭṭhiyā dhamme aviparītaṃ jānāti bujjhatīti passo, dassanasampanno ariyo, so passantaṃ aviparītadassāviṃ ‘‘ayaṃ aviparītadassāvī’’ti passati paññācakkhunā dhammādhammaṃ yathāsabhāvato jānāti.
61. Therein, passati passo means: one who sees, knows, and understands phenomena correctly, without distortion, through right view, is a "passa" (seer), an Ariya endowed with insight. Such a seer sees with the eye of wisdom the one who sees (passantaṃ), the one who sees without distortion, as "This one is a seer without distortion"; he knows right and wrong as they truly are.
61. Trong đó, passati passo có nghĩa là: “passo” là người thấy, người biết, người giác ngộ các pháp một cách không sai lầm bằng chánh kiến, là bậc Thánh có được sự thấy. Bậc Thánh ấy thấy người đang thấy (aviparītadassāviṃ – người thấy không sai lầm) là “người này là người thấy không sai lầm” bằng tuệ nhãn, biết rõ thiện pháp và bất thiện pháp đúng với bản chất của chúng.
Na kevalaṃ passantameva, atha kho apassantañca passati, yo paññācakkhuvirahito dhamme yathāsabhāvato na passati, tampi apassantaṃ puthujjanaṃ ‘‘andho vatāyaṃ bhavaṃ acakkhuko’’ti attano paññācakkhunā passati.
Not only does he see the one who sees, but he also sees the one who does not see (apassantañca). He sees with his own eye of wisdom the ordinary person who is devoid of the eye of wisdom and does not see phenomena as they truly are, thinking, "Alas, this being is blind, without eyes."
Không chỉ thấy người đang thấy, mà còn thấy người không thấy nữa. Người phàm phu không có tuệ nhãn, không thấy các pháp đúng với bản chất của chúng, bậc Thánh ấy cũng thấy người phàm phu không thấy đó là “người này thật là mù quáng, không có mắt” bằng tuệ nhãn của mình.
Apassanto apassantaṃ, passantañca na passatīti apassanto paññācakkhurahito andhabālo tādisaṃ andhabālaṃ ayaṃ dhammādhammaṃ yathāsabhāvato na passatīti yathā apassantaṃ na passati na jānāti, evaṃ attano paññācakkhunā dhammādhammaṃ yathāsabhāvato passantañca paṇḍitaṃ ‘‘ayaṃ evaṃvidho’’ti na passati na jānāti, tasmā ahampi pubbe dassanarahito sakalaṃ ñeyyaṃ hatthāmalakaṃ viya passantaṃ bhagavantaṃ apassantampi pūraṇādiṃ yathāsabhāvato na passiṃ, idāni pana buddhānubhāvena sampanno ubhayepi yathāsabhāvato passāmīti sevitabbāsevitabbesu attano aviparītapaṭipattiṃ dasseti.
"Apassanto apassantaṃ, passantañca na passati" means that one who does not see, being a blind fool devoid of the eye of wisdom, does not see such a blind fool as he truly is, discerning what is Dhamma and not Dhamma. Just as he does not see or know one who does not see, so too he does not see or know a wise person who sees Dhamma and not Dhamma as it truly is with his own eye of wisdom, thinking, "This person is of such a nature." Therefore, I, too, previously, being devoid of insight, did not see the Blessed One who saw all knowable things as if they were an āmalaka fruit in his hand, nor did I truly see Pūraṇa and others who did not see. Now, however, endowed with the Buddha's power, I see both as they truly are. Thus, he demonstrates his undistorted conduct regarding what should and should not be associated with.
Apassanto apassantaṃ, passantañca na passatī có nghĩa là: Người không thấy, kẻ ngu si mù quáng không có tuệ nhãn, không thấy người ngu si mù quáng như vậy là “người này không thấy thiện pháp và bất thiện pháp đúng với bản chất của chúng”, cũng như không thấy, không biết người phàm phu hoàn toàn không thấy. Tương tự, người đó không thấy, không biết bậc hiền trí đang thấy thiện pháp và bất thiện pháp đúng với bản chất của chúng bằng tuệ nhãn của mình là “người này là như vậy”. Do đó, trước đây tôi cũng là người không có tuệ nhãn, không thấy Đức Thế Tôn, Đấng thấy tất cả các pháp đáng biết như quả āmala trong lòng bàn tay, cũng như không thấy Pūraṇa và những người khác đúng với bản chất của họ. Nhưng giờ đây, nhờ năng lực của Đức Phật, tôi đã có đầy đủ tuệ nhãn và thấy cả hai loại người này đúng với bản chất của họ. Như vậy, Ngài thể hiện sự thực hành không sai lầm của mình đối với những điều nên thực hành và không nên thực hành.
Ekakā mayaṃ araññeti āyasmato vajjiputtattherassa gāthā.
"Ekakā mayaṃ araññe" – this is the verse of the Venerable Vajjiputta Thera.
Ekakā mayaṃ araññe là bài kệ của Trưởng lão Vajjiputta đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso nāgapupphakesarehi pūjaṃ akāsi.
This Thera, having made aspirations under former Buddhas, accumulated merit that led to Nibbāna in various existences. Ninety-one aeons ago, in the time of Vipassī Bhagavā, he was reborn in a noble family, and having attained maturity, one day he saw Vipassī Bhagavā. With a serene mind, he offered worship with nāga flower stamens.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các Đức Phật quá khứ, tích lũy phước báu là nhân duyên cho sự thoát ly sinh tử trong các kiếp khác nhau. Từ kiếp này, trong kiếp thứ chín mươi mốt, vào thời Đức Phật Vipassī, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật Vipassī, ngài hoan hỷ trong tâm và đã cúng dường bằng nhị hoa sen.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde amaccakule nibbatti, vajjiputtotissa nāmaṃ ahosi.
Through that meritorious kamma, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a minister's family; his name was Vajjiputta.
Nhờ nghiệp phước đó, ngài luân hồi trong cõi trời và cõi người, và trong thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra trong một gia đình quan chức, tên là Vajjiputta.
So bhagavato vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco kammaṭṭhānaṃ gahetvā vesāliyā avidūre aññatarasmiṃ vanasaṇḍe viharati.
Upon seeing the Buddha's power during the Bhagavā's visit to Vesālī, he gained faith, went forth, completed his preliminary duties, took up a meditation subject, and resided in a certain forest grove not far from Vesālī.
Khi Đức Thế Tôn đến Vesālī, ngài thấy thần thông của Đức Phật, phát khởi niềm tin, xuất gia, hoàn thành các việc cần làm trước đó, thọ nhận đề mục thiền định và sống trong một khu rừng gần Vesālī.
Tena ca samayena vesāliyaṃ ussavo ahosi.
At that time, there was a festival in Vesālī.
Vào thời điểm đó, có một lễ hội ở Vesālī.
Tattha tattha naccagītavāditaṃ pavattati, mahājano haṭṭhatuṭṭho ussavasampattiṃ paccanubhoti, taṃ sutvā so bhikkhu ayoniso ummujjanto vivekaṃ vajjamāno kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā attano anabhiratiṃ pakāsento –
Dancing, singing, and music took place everywhere, and the great multitude, joyful and delighted, experienced the festivities. Hearing this, that bhikkhu, reflecting unwisely, abandoning solitude, gave up his meditation subject, and expressing his discontent, he uttered the verse:
Khắp nơi có ca múa nhạc, đại chúng vui mừng hưởng thụ lễ hội. Nghe thấy vậy, vị tỳ khưu đó đã suy nghĩ một cách không đúng đắn, từ bỏ sự độc cư, buông bỏ đề mục thiền định, và thể hiện sự bất mãn của mình bằng cách nói:
Gāthaṃ vatvā, ‘‘kathañhi nāma tvaṃ, bhikkhu, niyyānike sammāsambuddhassa sāsane pabbajitvā aniyyānikaṃ vitakkaṃ vitakkessasī’’ti santajjentī saṃvejesi.
Having spoken this verse and rebuking him, “How can you, bhikkhu, having gone forth into the liberating Dispensation of the Perfectly Self-Enlightened One, conceive thoughts that are not liberating?”, the deity aroused his sense of urgency.
Sau khi nói bài kệ đó, vị thiên nữ đã cảnh tỉnh và làm cho vị tỳ khưu cảm thấy hổ thẹn bằng cách nói: “Này tỳ khưu, làm sao ông có thể xuất gia trong giáo pháp của Đức Sammāsambuddha, giáo pháp dẫn đến sự giải thoát, mà lại suy nghĩ những tư duy không dẫn đến giải thoát?” Như vậy, vị tỳ khưu được vị thiên nữ cảnh tỉnh, như một con ngựa thuần chủng bị roi quất, đã bước vào con đường thiền quán, không lâu sau đó đã phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả.
Evaṃ so bhikkhu tāya devatāya saṃvejito kasābhihato viya bhadro assājānīyo vipassanāvīthiṃ otaritvā nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Thus, that bhikkhu, aroused by that deity like a noble steed struck by a whip, entered the path of vipassanā, and not long after, having earnestly developed insight, attained arahantship.
Vị tỳ khưu được vị thiên nữ cảnh tỉnh, như một con ngựa thuần chủng bị roi quất, đã bước vào con đường thiền quán, không lâu sau đó đã phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.62-66) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Tassattho – anapekkhabhāvena vane chaḍḍitadārukkhaṇḍaṃ viya yadipi mayaṃ ekakā ekākino asahāyā imasmiṃ araññe viharāma, evaṃ viharato pana tassa me bahukā pihayanti maṃ bahū atthakāmarūpā kulaputtā abhipatthenti, ‘‘aho vatassa mayampi vajjiputtatthero viya gharabandhanaṃ pahāya araññe vihareyyāmā’’ti.
Its meaning is: Although we dwell alone in this forest, companionless and unaided, like a piece of wood cast aside in the forest due to its worthlessness, nevertheless, many desire my state—many noble sons who wish for their own welfare and advantage long for me, thinking, “Oh, if only we too could abandon household life and dwell in the forest like Venerable Vajjiputta!”
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Mặc dù chúng tôi sống một mình trong khu rừng này, không có bạn bè, như một khúc gỗ bị bỏ rơi trong rừng vì không được quan tâm, nhưng khi sống như vậy, nhiều người khao khát tôi; nhiều thiện nam tử khao khát lợi ích và hạnh phúc mong muốn tôi, họ mong muốn: “Ôi, ước gì chúng tôi cũng có thể từ bỏ sự ràng buộc gia đình như Trưởng lão Vajjiputta và sống trong rừng!”
Yathā kiṃ?
Like what?
Như thế nào?
Nerayikā viya saggagāminaṃ, yathā nāma nerayikā attano pāpakammena niraye nibbattasattā saggagāmīnaṃ saggūpagāmīnaṃ pihayanti – ‘‘aho vata mayampi nirayadukkhaṃ pahāya saggasukhaṃ paccanubhaveyyāmā’’ti evaṃsampadamidanti attho.
Like denizens of hell desiring those who go to heaven. Just as denizens of hell, beings born in hell due to their evil kamma, desire those who go to heaven, those who reach heaven, thinking, “Oh, if only we too could abandon the suffering of hell and experience the happiness of heaven!” In this way, this analogy is to be understood.
Như những kẻ địa ngục khao khát người đi đến cõi trời, tức là, như những chúng sinh sinh ra trong địa ngục do nghiệp ác của mình, khao khát những người đi đến cõi trời, những người tái sinh vào cõi trời, và mong muốn: “Ôi, ước gì chúng tôi cũng có thể từ bỏ khổ đau địa ngục và hưởng thụ hạnh phúc cõi trời!” Ý nghĩa là ví dụ này là như vậy.
Ettha ca attani garubahuvacanappayogassa icchitabbattā ‘‘ekakā mayaṃ viharāmā’’ti puna tassa atthassa ekattaṃ sandhāya ‘‘tassa me’’ti ekavacanappayogo kato.
Here, the use of the plural mayaṃ ekakā viharāma (we dwell alone) indicates the desire to emphasize oneself with respect, but then, referring to that same meaning as singular, the singular tassa me (my state) is used.
Ở đây, vì muốn sử dụng số nhiều tôn kính cho bản thân, nên đã dùng đại từ số nhiều “ekakā mayaṃ viharāmā” (chúng tôi sống một mình), nhưng sau đó, để chỉ ý nghĩa đơn nhất của bản thân, đã dùng đại từ số ít “tassa me” (của tôi).
‘‘Tassa me’’, ‘‘saggagāmina’’nti ca ubhayampi ‘pihayantī’ti padaṃ apekkhitvā upayogatthe sampadānaniddeso daṭṭhabbo.
Both tassa me and saggagāminaṃ should be understood as dative of advantage, depending on the verb pihayanti (desire).
Cả “tassa me” và “saggagāmina” đều nên được hiểu là chỉ định cách sở thuộc (sampadāna niddesa) trong nghĩa sử dụng (upayoga), liên quan đến động từ “pihayanti” (khao khát).
Taṃ abhipatthentīti ca tādise araññavāsādiguṇe abhipatthentā nāma hontīti katvā vuttaṃ.
And it is said that "they long for it" in the sense that they long for qualities such as dwelling in the forest.
Và việc nói “họ khao khát” (taṃ abhipatthentīti ca) là vì những người khao khát những đức tính như sống trong rừng là những người khao khát (abhipatthentā nāma hontīti katvā vuttaṃ).
Tassa meti vā tassa mama santike guṇeti adhippāyo.
Or tassa me means "they long for the qualities in me."
Hoặc tassa me có nghĩa là “họ khao khát những đức tính nơi tôi”.
Cutā patantīti āyasmato pakkhattherassa gāthā.
The verse Cutā patantī (Falling, they fall) belongs to Venerable Pakkha Thera.
Cutā patantī là bài kệ của Trưởng lão Pakkha đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự phát sinh là gì?
Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto ito ekanavute kappe yakkhasenāpati hutvā vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso dibbavatthena pūjaṃ akāsi.
He too, having made aspirations under former Buddhas, performed meritorious deeds in various existences. Ninety-one aeons ago, he was a yakkha general in the time of Vipassī Bhagavā. Seeing the Bhagavā, he became serene in mind and made an offering of divine cloth.
Vị ấy, đã tạo các phước báu vượt trội dưới thời các Đức Phật quá khứ, đã làm các việc thiện trong các kiếp sống khác nhau. Chín mươi mốt kiếp trước, từ kiếp Bhaddakappa này, vị ấy đã là một vị tướng Dạ Xoa (yakkhasenāpati), khi thấy Đức Phật Vipassī, tâm sinh hoan hỷ và đã cúng dường bằng y phục trời.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sakkesu devadahanigame sākiyarājakule nibbatti, ‘‘sammodakumāro’’tissa nāmaṃ ahosi.
Through that meritorious kamma, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-era, he was reborn in a royal Sākyan family in the Vedaha village of the Sākyans; his name was Sammoda Kumāra.
Do phước nghiệp ấy, vị ấy đã luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, vị ấy đã tái sinh vào hoàng tộc Thích Ca (Sākiya) tại làng Devadaha thuộc xứ Sakka, và có tên là Sammodakumāra.
Athassa daharakāle vātarogena pādā na vahiṃsu.
Later, in his childhood, his feet would not move due to a wind-disease.
Sau đó, khi còn nhỏ, do bệnh phong thấp, chân của vị ấy không đi được.
So katipayaṃ kālaṃ pīṭhasappī viya vicari.
For some time, he moved about like a cripple.
Vị ấy đã đi lại như một người què trong một thời gian.
Tenassa pakkhoti samaññā jātā.
Because of this, he acquired the designation Pakkha (cripple).
Vì thế, vị ấy có biệt danh là Pakkha (Què).
Pacchā arogakālepi tatheva naṃ sañjānanti, so bhagavato ñātisamāgame pāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharati.
Even after he recovered, people still knew him by that name. Seeing a miracle during the Bhagavā's meeting with his relatives, he gained faith, went forth, completed his preliminary duties, took up a meditation subject, and resided in the forest.
Sau này, ngay cả khi đã khỏi bệnh, mọi người vẫn gọi vị ấy như vậy. Vị ấy đã thấy phép lạ trong cuộc hội ngộ của Đức Phật với họ hàng, tâm sinh tín ngưỡng, xuất gia, hoàn thành các việc cần làm trước đó, thọ nhận đề mục thiền (kammaṭṭhāna) và an trú trong rừng.
Athekadivasaṃ gāmaṃ piṇḍāya pavisituṃ gacchanto antarāmagge aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
Then, one day, as he was going to the village for alms, he sat under a certain tree on the way.
Rồi một ngày nọ, khi đang đi vào làng để khất thực, vị ấy ngồi dưới gốc cây trên đường.
Tasmiñca samaye aññataro kulalo maṃsapesiṃ ādāya ākāsena gacchati, taṃ bahū kulalā anupatitvā pātesuṃ.
At that time, a hawk was flying through the air, carrying a piece of meat. Many other hawks followed it and made it drop the meat.
Vào lúc đó, một con diều hâu đang bay trên không mang theo một miếng thịt, nhiều con diều hâu khác đuổi theo và làm rơi miếng thịt.
Pātitaṃ maṃsapesiṃ eko kulalo aggahesi.
One hawk grabbed the fallen piece of meat.
Một con diều hâu đã lấy miếng thịt bị rơi.
Taṃ añño acchinditvā gaṇhi, taṃ disvā thero ‘‘yathāyaṃ maṃsapesi, evaṃ kāmā nāma bahusādhāraṇā bahudukkhā bahupāyāsā’’ti – kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ paccavekkhitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā ‘‘anicca’’ntiādinā manasikaronto piṇḍāya caritvā katabhattakicco divāṭṭhāne nisīditvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Another hawk snatched it away. Seeing this, the Thera reflected on the danger in sensual pleasures and the advantage in renunciation, thinking, “Just as this piece of meat is common to many, full of much suffering and distress, so too are sensual pleasures common to many, full of much suffering and distress.” Then, setting up vipassanā and focusing on impermanence and so forth, he went for alms, completed his meal, sat in his day-residence, developed vipassanā, and attained arahantship.
Một con khác giật lấy miếng thịt đó. Thấy vậy, Trưởng lão suy xét: “Miếng thịt này, cũng như các dục vọng, đều là thứ chung của nhiều người, mang lại nhiều khổ đau, nhiều phiền não.” – Vị ấy quán xét sự nguy hiểm của dục vọng (kāma) và lợi ích của sự xuất ly (nekkhamma), rồi bắt đầu thiền quán (vipassanā), tác ý theo cách “vô thường” (anicca) và các pháp khác. Sau khi khất thực và dùng bữa xong, vị ấy ngồi ở chỗ nghỉ ban ngày, phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.1-10) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
63. Tattha cutāti bhaṭṭhā.
There, cutā means fallen.
Trong đó, cutā nghĩa là đã rơi.
Patantīti anupatanti.
Patantī means they follow after.
Patantī nghĩa là đang rơi theo.
Patitāti cavanavasena bhūmiyaṃ patitā, ākāse vā sampatanavasena patitā.
Patitā means fallen to the ground by way of shifting, or fallen by way of flying down from the sky.
Patitā nghĩa là đã rơi xuống đất do sự chuyển dời, hoặc đã rơi xuống do sự rơi trên không.
Giddhāti gedhaṃ āpannā.
Giddhā means addicted to greed.
Giddhā nghĩa là đã tham đắm.
Punarāgatāti punadeva upagatā.
Punarāgatā means returned again.
Punarāgatā nghĩa là đã trở lại.
Ca-saddo sabbattha yojetabbo.
The particle ca should be connected everywhere.
Tiếp vĩ ngữ ca cần được gắn vào tất cả các từ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – patanti anupatanti ca idha kulalā, itarassa mukhato cutā ca maṃsapesi, cutā pana sā bhūmiyaṃ patitā ca, giddhā gedhaṃ āpannā sabbeva kulalā punarāgatā.
This is what is meant: here, the kites fall and follow after, and the piece of flesh falls from the mouth of the other; and that fallen piece falls to the ground; all the kites, addicted to greed, return again.
Ý nghĩa là: Các con diều hâu ở đây đang rơi xuống và đuổi theo. Miếng thịt đã rơi ra khỏi miệng của con diều hâu kia, miếng thịt đã rơi ấy lại rơi xuống đất, và tất cả các con diều hâu tham đắm lại quay trở lại.
Yathā cime kulalā, evaṃ saṃsāre paribbhamantā sattā ye kusaladhammato cutā, te patanti nirayādīsu, evaṃ patitā ca, sampattibhave ṭhitā tattha kāmasukhānuyogavasena kāmabhave rūpārūpabhavesu ca bhavanikantivasena giddhā ca punarāgatā bhavato aparimuttattā tena tena bhavagāminā kammena taṃ taṃ bhavasaññitaṃ dukkhaṃ āgatā eva, evaṃbhūtā ime sattā.
Just as these kites are, so are beings wandering in saṃsāra: those who have fallen from wholesome states fall into hell and so on; and having thus fallen, or while standing in a state of prosperity, being attached by way of indulgence in sensual pleasures in the sense-sphere existence, and by way of attachment to existence in the form- and formless-sphere existences, they return again due to not being freed from existence, and by means of those deeds leading to existence, they verily arrive at that suffering named existence, such are these beings.
Cũng như những con diều hâu này, các chúng sinh luân chuyển trong vòng sinh tử, những ai đã rơi khỏi các thiện pháp thì rơi vào các ác đạo như địa ngục, v.v. Và những chúng sinh đã rơi xuống hoặc chưa rơi xuống, đang an trú trong các cõi an lạc, do sự tận hưởng các dục lạc trong cõi dục, và do sự tham đắm vào cõi hữu trong các cõi sắc và vô sắc, họ lại trở lại. Vì chưa giải thoát khỏi các cõi hữu, do nghiệp dẫn đến các cõi hữu đó, họ chắc chắn phải chịu khổ đau mang tên các cõi hữu đó. Các chúng sinh này là như vậy.
Mayā pana kataṃ kiccaṃ pariññādibhedaṃ soḷasavidhampi kiccaṃ kataṃ, na dāni taṃ kātabbaṃ atthi.
But by me “the task has been done,” meaning the sixteen-fold task, such as comprehension, has been done; there is nothing more to be done now.
Còn tôi, kiccam kataṃ (việc đã làm) – mười sáu loại việc, bao gồm sự hiểu biết viên mãn (pariññā), v.v., đã được hoàn thành. Bây giờ không còn việc gì phải làm nữa.
Rataṃ rammaṃ ramitabbaṃ ariyehi sabbasaṅkhatavinissaṭaṃ nibbānaṃ rataṃ abhirataṃ rammaṃ.
Rataṃ rammaṃ (delightful, pleasing) refers to Nibbāna, which is delightful, exceedingly pleasing to the Noble Ones, and is free from all conditioned things.
Rataṃ rammaṃ – Nibbāna (Niết Bàn) là nơi đáng hoan hỷ, hoàn toàn thoát ly khỏi mọi pháp hữu vi (saṅkhata), là nơi hoan hỷ, là nơi vui thích.
Tena ca sukhenanvāgataṃ sukhaṃ phalasamāpattisukhena anuāgataṃ upagataṃ accantasukhaṃ nibbānaṃ, sukhena vā sukhāpaṭipadābhūtena vipassanāsukhena maggasukhena ca anvāgataṃ phalasukhaṃ nibbānasukhañcāti attho veditabbo.
And by that sukhenanvāgataṃ sukhaṃ (happiness accompanied by happiness) means Nibbāna, which is supremely happy, approached by the happiness of fruition-attainment; or alternatively, the meaning should be understood as the happiness of fruition and the happiness of Nibbāna, accompanied by the happiness of insight and the happiness of the path, which constitute the pleasant practice.
Và sukhenanvāgataṃ sukhaṃ (hạnh phúc được đi kèm với hạnh phúc) là Nibbāna, hạnh phúc tối thượng, được tiếp cận với hạnh phúc của quả vị thiền định (phalasamāpatti). Hoặc, ý nghĩa cần được hiểu là hạnh phúc của quả vị và hạnh phúc của Nibbāna, được tiếp cận với hạnh phúc của thiền quán (vipassanāsukha) và hạnh phúc của Đạo (maggasukha), vốn là con đường hạnh phúc (sukhāpaṭipadā).
Dumavhayāya uppannoti vimalakoṇḍaññattherassa gāthā.
Dumavhayāya uppanno are the stanzas of Thera Vimalakoṇḍañña.
Dumavhayāya uppanno là bài kệ của Trưởng lão Vimalakoṇḍañña.
Kā uppatti?
What is his origin story?
Sự xuất xứ là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ mahatiyā parisāya parivutaṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannamānaso catūhi suvaṇṇapupphehi pūjesi.
This thera, too, having performed acts of merit under previous Buddhas, accumulating merit that served as a strong support for liberation in various existences, was reborn in a prosperous family during the time of Vipassī Bhagavā, ninety-one aeons ago. Having reached maturity, one day he saw Vipassī Bhagavā surrounded by a great assembly, teaching the Dhamma, and with a gladdened mind, he worshipped him with four golden flowers.
Vị này cũng đã tạo các phước báu vượt trội dưới thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy các thiện nghiệp là nhân duyên cho sự giải thoát (vivaṭṭūpanissaya) trong các kiếp sống khác nhau. Chín mươi mốt kiếp trước, dưới thời Đức Phật Vipassī, vị ấy tái sinh vào một gia đình giàu có, khi trưởng thành, một ngày nọ, thấy Đức Phật Vipassī đang thuyết Pháp giữa một đại chúng, tâm sinh hoan hỷ và đã cúng dường bằng bốn bông hoa vàng.
Bhagavā tassa pasādasaṃvaḍḍhanatthaṃ tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāresi, yathā suvaṇṇābhā sakalaṃ taṃ padesaṃ ottharati.
The Bhagavā, in order to increase his gladness, created such a miraculous display that a golden radiance spread over that entire area.
Đức Phật đã tạo ra một phép thần thông (iddhābhisaṅkhāra) như vậy để tăng trưởng niềm tin của vị ấy, khiến ánh sáng vàng bao trùm khắp nơi đó.
Taṃ disvā bhiyyosomattāya pasannamānaso hutvā bhagavantaṃ vanditvā taṃ nimittaṃ gahetvā attano gehaṃ gantvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahanto kenaci rogena kālaṃ katvā tusitesu upapanno aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājānaṃ bimbisāraṃ paṭicca ambapāliyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi.
Seeing that, he became even more gladdened in mind, and having paid homage to the Bhagavā, he took that as a sign, went to his own home, and without abandoning the joy that had the Buddha as its object, he passed away due to some illness and was reborn in the Tusita heaven. Having performed merits again and again, he wandered through divine and human existences, and in this Buddha-era, he conceived in the womb of Ambapāli, owing to King Bimbisāra.
Thấy vậy, vị ấy càng thêm hoan hỷ, đảnh lễ Đức Phật, lấy dấu hiệu đó làm đề mục, trở về nhà, không từ bỏ niềm hỷ lạc hướng về Đức Phật. Do một căn bệnh nào đó, vị ấy qua đời và tái sinh vào cõi trời Tusita. Tiếp tục tạo các công đức, luân hồi trong cõi trời và cõi người, rồi trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, vị ấy đã tái sinh vào bụng của Ambapālī, do duyên với vua Bimbisāra.
Rājā hi bimbisāro taruṇakāle ambapāliyā rūpasampattiṃ sutvā sañjātābhilāso katipayamanussaparivāro aññātakavesena vesāliṃ gantvā ekarattiṃ tāya saṃvāsaṃ kappesi.
King Bimbisāra, in his youth, having heard of Ambapāli's beauty, became enamoured. Accompanied by a few men, he went to Vesālī in disguise and spent one night with her.
Vua Bimbisāra, khi còn trẻ, nghe nói về vẻ đẹp của Ambapālī, tâm sinh dục vọng, cùng với vài người tùy tùng, cải trang đến Vesālī và ở lại với nàng một đêm.
Tadā ayaṃ tassā kucchimhi paṭisandhiṃ aggahesi.
At that time, this thera took conception in her womb.
Khi ấy, vị này đã thọ thai trong bụng nàng.
Sā ca gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ tassa ārocesi.
And she informed the king that she was pregnant.
Nàng đã báo cho vua biết về việc mình đã mang thai.
Rājāpi attānaṃ jānāpetvā dātabbayuttakaṃ datvā pakkāmi.
The king also made himself known, gave what was proper to be given, and departed.
Vua cũng cho biết thân phận của mình, ban phát những gì cần ban và rời đi.
Sā gabbhassa paripākamanvāya puttaṃ vijāyi, ‘‘vimalo’’tissa nāmaṃ ahosi, pacchā vimalakoṇḍaññoti paññāyittha.
When the pregnancy was mature, she gave birth to a son, whose name was Vimala, and later he became known as Vimalakoṇḍañña.
Nàng mang thai đủ tháng và sinh một người con trai, tên là Vimala. Sau này, vị ấy được biết đến với tên Vimalakoṇḍañña.
So vayappatto bhagavato vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā pasannamānaso pabbajitvā katapubbakicco vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Having reached maturity, he saw the Buddha's power during the Bhagavā's visit to Vesālī, and with a gladdened mind, he went forth into the homeless life. Having completed the preliminary duties, he established insight and attained Arahantship not long after.
Khi trưởng thành, vị ấy đã thấy uy lực của Đức Phật khi Ngài đến Vesālī, tâm sinh hoan hỷ, xuất gia, hoàn thành các việc cần làm trước đó, bắt đầu thiền quán và không lâu sau đã đạt được A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.40-48) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
64. Tattha dumavhayāyāti dumena ambena avhātabbāya, ambapāliyāti attho.
There, dumavhayāyā means "to be called by the mango tree," meaning "in Ambapāli."
Ở đó, dumavhayāyā có nghĩa là "bởi cây xoài được gọi là", tức là Ambapālī.
Ādhāre cetaṃ bhummavacanaṃ.
And this is the locative case indicating basis.
Đây là cách dùng sở cách (bhummavacana) chỉ nơi chốn.
Uppannoti tassā kucchiyaṃ uppanno uppajjamāno ca.
Uppanno means born in her womb, and also being born.
Uppanno có nghĩa là "sinh ra" trong bụng của cô ấy, và "đang sinh ra".
Jāto paṇḍaraketunāti dhavalavatthadhajattā ‘‘paṇḍaraketū’’ti paññātena bimbisāraraññā hetubhūtena jāto, taṃ paṭicca nibbattoti attho.
Jāto paṇḍaraketunā means born due to King Bimbisāra, who was known as "Paṇḍaraketu" because he had a white cloth as a banner, meaning born on account of him.
Jāto paṇḍaraketunā có nghĩa là "sinh ra bởi vua Bimbisāra", người được biết đến là "Paṇḍaraketu" vì có y phục trắng như cờ, tức là được sinh ra nhờ ông ấy.
Uppannoti vā paṭhamābhinibbattidassanaṃ.
Or, uppanno is the indication of the first conception.
Hoặc uppanno chỉ sự xuất hiện đầu tiên.
Tato hi jātoti abhijātidassanaṃ.
Then jāto is the indication of birth.
Từ đó, jāto chỉ sự sinh ra.
Vijāyanakālato paṭṭhāya hi loke jātavohāro.
Indeed, from the time of birth, the expression "born" is used in the world.
Thật vậy, trong thế gian, danh từ "sinh ra" được dùng từ lúc ra đời.
Ettha ca ‘‘dumavhayāya uppanno’’ti iminā attukkaṃsanabhāvaṃ apaneti, anekapatiputtānampi visesādhigamasambhavañca dīpeti.
Here, by "dumavhayāya uppanno" he removes the aspect of self-exaltation and shows the possibility of attaining special distinctions even for the sons of many.
Ở đây, với cụm từ "dumavhayāya uppanno", ngài loại bỏ sự tự tán dương và chỉ ra rằng nhiều người con cũng có thể đạt được những thành tựu đặc biệt.
‘‘Jāto paṇḍaraketunā’’ti iminā viññātapitikadassanena paravambhanaṃ apaneti.
By "Jāto paṇḍaraketunā," by indicating a known father, he removes the disparagement of others.
Với cụm từ "Jāto paṇḍaraketunā", ngài loại bỏ sự chỉ trích của người khác bằng cách chỉ ra một người cha được biết đến.
Ketuhāti mānappahāyī.
Ketuhā means one who has abandoned conceit.
Ketuhā có nghĩa là "người đã từ bỏ kiêu mạn".
Māno hi uṇṇatilakkhaṇattā ketu viyāti ketu.
Conceit, being characterized by uplifting, is like a banner, thus ketu.
Thật vậy, kiêu mạn được gọi là "ketu" (cờ hiệu) vì nó có đặc tính là sự ngạo mạn, giống như một lá cờ.
Tathā hi so ‘‘ketukamyatāpaccupaṭṭhāno’’ti vuccati.
Thus, it is called "ketukamyatāpaccupaṭṭhāno" (appearing as the desire for a banner).
Do đó, nó được gọi là "ketukamyatāpaccupaṭṭhāno" (sự xuất hiện của mong muốn cờ hiệu).
Ketunāyevāti paññāya eva.
Ketunāyevā means by wisdom itself.
Ketunāyevā có nghĩa là "chỉ bằng trí tuệ".
Paññā hi anavajjadhammesu accuggataṭṭhena mārasenappamaddanena pubbaṅgamaṭṭhena ca ariyānaṃ dhajā nāma.
Wisdom is indeed the banner of the Noble Ones, by its nature of being exalted in blameless qualities and by its nature of being foremost in crushing Māra’s army.
Trí tuệ được gọi là cờ hiệu của các bậc Thánh vì nó nổi bật trong các pháp không có lỗi, và vì nó đi trước trong việc nghiền nát quân đội của Māra.
Tenāha ‘‘dhammo hi isinaṃ dhajo’’ti (saṃ. ni. 2.241; a. ni. 4.48; jā. 2.21.494).
Therefore, it is said, "Dhamma is indeed the banner of the sages."
Do đó, ngài nói: "Dhamma là cờ hiệu của các bậc hiền triết" (Saṃ. Ni. 2.241; A. Ni. 4.48; Jā. 2.21.494).
Mahāketuṃ padhaṃsayīti mahāvisayatāya mahantā, seyyamānajātimānādibhedato bahavo ca mānappakārā, itare ca kilesadhammā samussitaṭṭhena ketu etassāti mahāketu māro pāpimā.
"Mahāketuṃ padhaṃsayī" means that Māra, the Evil One, is called Mahāketu (great banner) because of his vast range and the many types of conceit, such as the conceit of superiority and the conceit of birth, and other defilements, which are like a banner due to their exalted nature.
Mahāketuṃ padhaṃsayī có nghĩa là "nghiền nát Māra, kẻ ác", người có "mahāketu" (cờ hiệu lớn) vì có nhiều loại kiêu mạn lớn do phạm vi rộng lớn của chúng, như kiêu mạn về sự hơn người, kiêu mạn về dòng dõi, v.v., và các pháp phiền não khác được dựng lên như một cờ hiệu.
Taṃ balavidhamanavisayātikkamanavasena abhibhavi nibbisevanaṃ akāsīti.
He overcame him by destroying his power and transcending his domain, making him powerless.
Ngài đã chế ngự và làm cho nó không còn sức mạnh bằng cách phá hủy sức mạnh và vượt qua phạm vi của nó.
‘‘Mahāketuṃ padhaṃsayī’’ti attānaṃ paraṃ viya dassento aññāpadesena arahattaṃ byākāsi.
By saying "Mahāketuṃ padhaṃsayī," he declared his own Arahantship by referring to another, as if presenting himself as another.
Với cụm từ "Mahāketuṃ padhaṃsayī", ngài đã tuyên bố sự chứng đắc A-la-hán bằng cách nói về một người khác, như thể đang nói về chính mình.
Ukkhepakatavacchassāti āyasmato ukkhepakatavacchattherassa gāthā.
"Ukkhepakatavacchassa" – this is the verse of the Venerable Ukkhepakatavaccha Thera.
Ukkhepakatavacchassa là bài kệ của Trưởng lão Ukkhepakatavaccha đáng kính.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự xuất hiện của ngài là gì?
Sopi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthāraṃ uddissa māḷaṃ karontassa pūgassa ekatthambhaṃ alabhantassa thambhaṃ datvā sahāyakiccaṃ akāsi.
It is said that he, too, having made aspirations under previous Buddhas and accumulated merit that leads to liberation in various existences, was reborn in a good family in the time of the Blessed One Siddhattha, ninety-four aeons ago. Having attained maturity, he helped a group of devotees who were building a pavilion for the Teacher but could not find a pillar, by providing them with a pillar.
Nghe nói, Trưởng lão này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, tích lũy công đức là nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau. Vào kiếp thứ chín mươi bốn từ kiếp này, dưới thời Đức Thế Tôn Siddhattha, ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành, ngài đã giúp đỡ một nhóm người đang xây một ngọn tháp cúng dường Đức Đạo Sư nhưng không tìm được một cây cột, ngài đã dâng tặng một cây cột và hoàn thành công việc hỗ trợ.
So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, vacchotissa gottato āgatanāmaṃ.
Due to that meritorious deed, he was reborn in the deva world, and after repeatedly performing good deeds and transmigrating among devas and humans, he was reborn as the son of a certain brahmin in Sāvatthī during this Buddha's dispensation. His name, Vaccha, came from his clan.
Nhờ nghiệp công đức đó, ngài sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục tạo nhiều công đức khác, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Đến thời Đức Phật hiện tại, ngài sinh ra là con trai của một Bà-la-môn ở Sāvatthī, tên Vaccha là tên dòng họ của ngài.
So satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kosalaraṭṭhe gāmakāvāse vasanto āgatāgatānaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammaṃ pariyāpuṇāti.
Having heard the Dhamma from the Teacher, he gained faith and went forth. Dwelling in a village monastery in the Kosala country, he learned the Dhamma from bhikkhus who came and went.
Ngài nghe Pháp từ Đức Đạo Sư, phát sinh đức tin, xuất gia, và sống trong một ngôi làng ở xứ Kosala, học Pháp từ các Tỳ-khưu đến và đi.
‘‘Ayaṃ vinayo idaṃ suttantaṃ ayaṃ abhidhammo’’ti pana paricchedaṃ na jānāti.
However, he did not know the distinction, thinking, "This is Vinaya, this is Suttanta, this is Abhidhamma."
Tuy nhiên, ngài không biết cách phân biệt "đây là Luật, đây là Kinh, đây là Vi Diệu Pháp".
Athekadivasaṃ āyasmantaṃ dhammasenāpatiṃ pucchitvā yathāparicchedaṃ sabbaṃ sallakkhesi.
Then, one day, he questioned the Venerable Dhammasenāpati (Sāriputta) and understood all the distinctions.
Rồi một ngày nọ, ngài hỏi Trưởng lão Dhammasenāpati (Đại tướng Pháp) và đã nhận ra tất cả các phân loại.
Dhammasaṅgītiyā pubbepi piṭakādisamaññā pariyattisaddhamme vavatthitā eva, yato bhikkhūnaṃ vinayadharādivohāro.
Even before the Dhamma Saṅgīti, the designations of the Piṭakas and so forth were already established in the Saddhamma of Pariyatti, which is why there were such terms as 'Vinayadhara' for bhikkhus.
Ngay cả trước khi có Pháp tập kết (Dhammasaṅgīti), các danh xưng như "piṭaka" (tạng) đã được thiết lập trong Chánh Pháp thuộc về pariyatti (giáo điển), do đó có các danh xưng như "vinayadhara" (người giữ Luật) cho các Tỳ-khưu.
So tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhanto paripucchanto tattha vutte rūpārūpadhamme sallakkhetvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā sammasanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
As he learned and repeatedly questioned about the Tepiṭaka Buddha's word, he discerned the rūpa and arūpa dhammas taught therein, established vipassanā, and by contemplating them, he soon attained Arahantship.
Ngài đã học và hỏi về Tam Tạng Phật Ngôn, nhận ra các pháp sắc và vô sắc được nói đến trong đó, thiết lập thiền quán (vipassanā), và quán chiếu, không lâu sau đó đã đạt được A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.13-26) –
Therefore, it is stated in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna có nói:
Arahattaṃ pana patvā katakiccattā akilāsubhāve ṭhito attano santikaṃ upagatānaṃ gahaṭṭhapabbajitānaṃ anukampaṃ upādāya tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ vīmaṃsitvā dhammaṃ desesi.
Having attained Arahantship and completed his duties, remaining in a state of ease, out of compassion for the laypeople and monastics who came to him, he examined the Tipiṭaka, the Buddha’s word, and taught the Dhamma. One day, while teaching, he spoke a verse, presenting himself as if he were another:
Sau khi đạt A-la-hán, vì đã hoàn thành nhiệm vụ và ở trong trạng thái không mệt mỏi, ngài đã quán xét Tam Tạng Phật Ngôn và thuyết Pháp cho những người cư sĩ và xuất gia đến với ngài, vì lòng từ bi.
Desento ca ekadivasaṃ attānaṃ paraṃ viya katvā dassento –
Having attained Arahantship and completed his duties, remaining in a state of ease, out of compassion for the laypeople and monastics who came to him, he examined the Tipiṭaka, the Buddha’s word, and taught the Dhamma. One day, while teaching, he spoke a verse, presenting himself as if he were another:
Một ngày nọ, khi thuyết Pháp, ngài đã nói bài kệ sau, như thể đang nói về một người khác:
Tattha ukkhepakatavacchassāti kataukkhepavacchassa, bhikkhuno santike visuṃ visuṃ uggahitaṃ vinayapadesaṃ suttapadesaṃ abhidhammapadesañca yathāparicchedaṃ vinayasuttābhidhammānaṃyeva upari khipitvā sajjhāyanavasena tattha tattheva pakkhipitvā ṭhitavacchenāti attho karaṇatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ.
Here, Ukkhepakatavacchassā means ‘of the bhikkhu named Ukkhepa-katavaccha’, meaning the bhikkhu who, having separately learned sections of Vinaya, Sutta, and Abhidhamma, as delimited, then placed them over the Vinaya, Sutta, and Abhidhamma themselves by way of recitation, and thus remained established in them. This genitive case is used in the sense of the agent.
Ở đó, ukkhepakatavacchassa có nghĩa là "bởi Vaccha, người đã phân loại", tức là bởi Trưởng lão Vaccha, người đã phân loại các phần Luật, Kinh, và Vi Diệu Pháp đã được học riêng biệt từ các Tỳ-khưu, bằng cách đặt chúng vào đúng vị trí của Luật, Kinh, và Vi Diệu Pháp thông qua việc tụng đọc. Đây là cách dùng sở cách (sāmivacana) mang nghĩa công cụ (karaṇatthe).
Saṅkalitaṃ bahūhi vassehīti bahukehi saṃvaccharehi sampiṇḍanavasena hadaye ṭhapitaṃ.
Saṅkalitaṃ bahūhi vassehīti means ‘accumulated and kept in the heart over many years’.
Saṅkalitaṃ bahūhi vassehi có nghĩa là "đã được tích lũy trong tâm qua nhiều năm".
‘‘Saṅkhalita’’ntipi pāṭho, saṅkhalitaṃ viya kataṃ ekābaddhavasena vācuggataṃ kataṃ.
The reading saṅkhalitaṃ also exists, meaning ‘made like a chain, committed to memory in a continuous manner’.
Cũng có bản đọc là "saṅkhalitaṃ", có nghĩa là "đã được xâu chuỗi" hoặc "đã được ghi nhớ liền mạch".
Yaṃ buddhavacananti vacanaseso.
The remaining words are ‘that Buddha’s word’.
Nghĩa còn lại là "Phật Ngôn".
Tanti taṃ pariyattidhammaṃ bhāsati katheti.
Taṃ means ‘that Dhamma of study’, bhāsati means ‘he teaches’.
Taṃ có nghĩa là "thuyết giảng" Pháp pariyatti đó.
Gahaṭṭhānanti tesaṃ yebhuyyatāya vuttaṃ.
Gahaṭṭhānaṃ is stated due to the majority of those present.
Gahaṭṭhānaṃ được nói như vậy vì phần lớn là các cư sĩ.
Sunisinnoti tasmiṃ dhamme sammā niccalo nisinno, lābhasakkārādiṃ apaccāsīsanto kevalaṃ vimuttāyatanasīseyeva ṭhatvā kathetīti attho.
Sunisinno means ‘well-established and unshaken in that Dhamma’, meaning he teaches, not longing for gain or honor, but solely established in the pinnacle of liberation.
Sunisinno có nghĩa là "ngồi vững vàng" trong Pháp đó, tức là ngài thuyết giảng mà không mong cầu lợi lộc, danh tiếng, v.v., chỉ dựa vào sự giải thoát. Đây là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘uḷārapāmojjo’’ti phalasamāpattisukhavasena dhammadesanāvaseneva ca uppannauḷārapāmojjoti.
Therefore, it is said ‘‘uḷārapāmojjo’’, meaning ‘possessing great joy arisen from the bliss of fruition attainment and from the act of teaching the Dhamma’.
Do đó, ngài nói "uḷārapāmojjo" nghĩa là "có niềm hoan hỷ cao cả" phát sinh từ hạnh phúc của quả vị thiền định và từ việc thuyết giảng Pháp.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Anusāsi mahāvīroti āyasmato meghiyattherassa gāthā.
Anusāsi mahāvīro – this verse belongs to the Venerable Thera Meghiya. What is its origin? This thera too, having performed meritorious deeds under previous Buddhas, sowing seeds of merit in various existences, was reborn in a prominent family during the time of Vipassī Bhagavā, ninety-one eons ago, and attained maturity.
Anusāsi mahāvīro là kệ của Trưởng lão Meghiya.
Kā uppatti?
At that time, Vipassī Bhagavā, having reached the end of his Buddha-work, relinquished his life-span. Due to this, when earthquakes and other phenomena occurred, the great multitude became terrified and distressed.
Sự kiện nào đã xảy ra?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave kusalabījāni ropento ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ pāpuṇi.
Then, Vessavaṇa Mahārājā, having explained the matter, comforted them. Hearing this, the great multitude was filled with a sense of urgency.
Vị Trưởng lão này cũng đã tạo công đức trong thời các vị Phật quá khứ, gieo trồng hạt giống thiện nghiệp trong các kiếp sống khác nhau, rồi vào một trăm lẻ chín kiếp trước đây, trong thời Đức Phật Vipassī, ngài tái sinh vào một gia đình quý tộc và đạt đến sự trưởng thành về trí tuệ.
Tasmiñca samaye vipassī bhagavā buddhakiccassa pariyosānamāgamma āyusaṅkhāraṃ ossajji.
Among them, this young man, hearing of the Buddha’s power, developed great respect and reverence for the Teacher and experienced profound joy and delight.
Vào thời điểm đó, Đức Phật Vipassī, sau khi hoàn tất Phật sự, đã xả thọ hành.
Tena pathavīkampādīsu uppannesu mahājano bhītatasito ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through divine and human existences, and in this Buddha-era, he was reborn in the royal Sakyan family in Kapilavatthu. His name was Meghiya.
Do đó, khi động đất và các hiện tượng khác xảy ra, đại chúng trở nên sợ hãi và kinh hoàng.
Atha naṃ vessavaṇo mahārājā tamatthaṃ vibhāvetvā samassāsesi.
When he came of age, he went forth into homelessness under the Teacher. While attending to the Bhagavā, when the Bhagavā was dwelling in the Jālikā monastery, he saw the delightful Mango Grove on the bank of the Kimikālā River and wished to dwell there.
Sau đó, Đại vương Vessavaṇa đã giải thích sự việc và an ủi họ.
Taṃ sutvā mahājano saṃvegappatto ahosi.
He was dissuaded by the Bhagavā twice, but on the third occasion, he was permitted. He went to that Mango Grove, but being afflicted by flies of wrong thoughts, he could not attain concentration of mind.
Nghe vậy, đại chúng cảm thấy xúc động sâu sắc.
Tatthāyaṃ kulaputto buddhānubhāvaṃ sutvā satthari sañjātagāravabahumāno uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi.
He then returned to the Teacher and reported the matter. Afterwards, the Bhagavā instructed him, saying, “Meghiya, for the ripening of an undeveloped liberation of mind, five things lead to ripening,” and so on.
Trong số đó, vị thiện nam tử này, sau khi nghe về oai lực của Đức Phật, đã sinh lòng tôn kính và ngưỡng mộ đối với Bậc Đạo Sư, và cảm nhận niềm hỷ lạc vô cùng lớn lao.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbatti, tassa meghiyoti nāmaṃ ahosi.
Standing in that instruction, Thera Meghiya cultivated Vipassanā and attained Arahantship. Therefore, in the Apadāna, it is said:
Nhờ nghiệp công đức đó, ngài đã luân hồi trong các cõi trời và người, rồi trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào gia đình hoàng tộc Sakya ở Kapilavatthu, và được đặt tên là Meghiya.
So vayappatto satthu santike pabbajitvā bhagavantaṃ upaṭṭhahanto bhagavati jālikāyaṃ viharante kimikālāya nadiyā tīre ramaṇīyaṃ ambavanaṃ disvā tattha viharitukāmo dve vāre bhagavatā vāretvā tatiyavāraṃ vissajjito tattha gantvā micchāvitakkamakkhikāhi khajjamāno cittasamādhiṃ alabhitvā satthu santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesi.
Having reached maturity, he went forth at the Teacher's presence, and while attending upon the Blessed One, when the Blessed One was dwelling in Jālikā, he saw a delightful mango grove on the bank of the Kimikālā river. Desirous of dwelling there, he was restrained twice by the Blessed One. Released on the third occasion, he went there. Being tormented by the flies of wrong thoughts (micchāvitakka), he did not obtain concentration of mind (cittasamādhi), and having gone to the Teacher's presence, he reported the matter.
Khi đến tuổi trưởng thành, ngài đã xuất gia dưới sự chỉ dạy của Bậc Đạo Sư. Trong khi hầu hạ Đức Thế Tôn, khi Đức Thế Tôn đang trú tại Jālikā, ngài thấy một khu vườn xoài đẹp đẽ bên bờ sông Kimikālā và muốn ở đó. Sau khi bị Đức Thế Tôn từ chối hai lần, đến lần thứ ba ngài được cho phép. Ngài đến đó, nhưng bị phiền não bởi những tà tư duy như ruồi bọ, không thể đạt được định tâm. Ngài trở về gặp Bậc Đạo Sư và trình bày sự việc.
Athassa bhagavā ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā pañca dhammā paripākāya saṃvattantī’’tiādinā (udā. 31) ovādaṃ adāsi.
Then the Blessed One gave him counsel, saying, "For the unripened liberation of mind (cetovimutti), Meghiya, five things lead to its ripening," and so on.
Sau đó, Đức Thế Tôn đã ban lời khuyên cho ngài, bắt đầu bằng câu: "Này Meghiya, có năm pháp giúp cho sự giải thoát tâm chưa chín muồi trở nên chín muồi."
So tasmiṃ ovāde ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Abiding by that counsel, he developed insight (vipassanā) and attained Arahantship.
Ngài đã giữ vững lời khuyên đó, phát triển tuệ quán và đạt đến quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.57-65) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Tattha anusāsīti ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā pañca dhammā paripākāya saṃvattantī’’tiādinā ovadi anusiṭṭhiṃ adāsi.
Here, anusāsī (counseled) means he advised and gave instruction with words such as, "For the unripened liberation of mind, Meghiya, five things lead to its ripening."
Trong đó, anusāsi có nghĩa là đã khuyên dạy, đã ban lời chỉ dẫn, bắt đầu bằng câu: "Này Meghiya, có năm pháp giúp cho sự giải thoát tâm chưa chín muồi trở nên chín muồi."
Mahāvīroti mahāvikkanto, vīriyapāramipāripūriyā caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānena anaññasādhāraṇacatubbidhasammappadhānasampattiyā ca mahāvīriyoti attho.
Mahāvīro (Great Hero) means one of great valor, meaning one of great energy due to the fulfillment of the perfection of energy (vīriyapāramī), through the determination of energy endowed with four factors, and through the attainment of the four kinds of right endeavors (sammappadhāna) that are unique to him.
Mahāvīro có nghĩa là vị có đại dũng lực, tức là vị có đại tinh tấn do đã hoàn thành Ba-la-mật tinh tấn, do đã kiên định với tinh tấn đầy đủ bốn chi, và do đã đạt được bốn chánh cần không ai sánh bằng.
Sabbadhammāna pāragūti sabbesañca ñeyyadhammānaṃ pāraṃ pariyantaṃ ñāṇagamanena gato adhigatoti sabbadhammāna pāragū, sabbaññūti attho.
Sabbadhammāna pāragū (one who has reached the far shore of all phenomena) means one who has gone and attained the far shore, the limit, of all knowable phenomena through the path of knowledge; in other words, one who is omniscient.
Sabbadhammāna pāragū có nghĩa là vị đã đạt đến bờ bên kia, tức là đã đạt đến giới hạn cuối cùng của tất cả các pháp cần được biết bằng sự thâm nhập của trí tuệ, tức là Bậc Toàn Giác.
Sabbesaṃ vā saṅkhatadhammānaṃ pārabhūtaṃ nibbānaṃ sayambhūñāṇena gato adhigatoti sabbadhammāna pāragū.
Alternatively, sabbadhammāna pāragū means one who has gone and attained Nibbāna, which is the far shore of all conditioned phenomena, through self-arisen knowledge (sayambhūñāṇa).
Hoặc sabbadhammāna pāragū có nghĩa là vị đã đạt đến Niết Bàn, là bờ bên kia của tất cả các pháp hữu vi, bằng tự giác trí.
Tassāhaṃ dhammaṃ sutvānāti tassa buddhassa bhagavato sāmukkaṃsikaṃ taṃ catusaccadhammaṃ suṇitvā.
Tassāhaṃ dhammaṃ sutvānā (Having heard his Dhamma) means having heard that Dhamma of the four Noble Truths, which is unique to that Buddha, the Blessed One.
Tassāhaṃ dhammaṃ sutvāna có nghĩa là tôi đã nghe Giáo Pháp Tứ Đế đặc biệt đó của Đức Phật Thế Tôn.
Vihāsiṃ santiketi ambavane micchāvitakkehi upadduto cālikā vihāraṃ gantvā satthu samīpeyeva vihāsiṃ.
Vihāsiṃ santike (I dwelt near him) means, being afflicted by wrong thoughts in the mango grove, I went to Cālikā Vihāra and dwelt right near the Teacher.
Vihāsiṃ santike có nghĩa là tôi đã bị phiền não bởi những tà tư duy trong vườn xoài, rồi đến tịnh xá Cālikā và an trú ngay cạnh Bậc Đạo Sư.
Satoti satimā, samathavipassanābhāvanāya appamattoti attho.
Sato (mindfully) means mindful, meaning diligent in the development of serenity (samatha) and insight (vipassanā).
Sato có nghĩa là có chánh niệm, tức là không buông lung trong việc tu tập samatha và vipassanā.
Ahanti idaṃ yathā ‘‘anusāsī’’ti ettha ‘‘ma’’nti evaṃ ‘‘vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti ettha ‘‘mayā’’ti pariṇāmetabbaṃ.
The word ahaṃ (I) here should be construed as "by me" (mayā) in "the knowledges have been attained, the Buddha's Dispensation has been accomplished," just as "me" (maṃ) is understood in "anusāsī" (counseled me).
Từ ahaṃ này, giống như từ “maṃ” trong “anusāsi”, thì từ “mayā” trong “vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana” cũng phải được chuyển đổi tương tự.
‘‘Kataṃ buddhassa sāsana’’nti ca iminā yathāvuttaṃ vijjāttayānuppattimeva satthu ovādapaṭikaraṇabhāvadassanena pariyāyantarena pakāseti.
And by “Kataṃ buddhassa sāsanaṃ” (the Buddha’s Dispensation has been accomplished), he expresses the aforementioned attainment of the three knowledges in another way, by showing it as the performance of the Teacher's counsel.
Và bằng câu “Kataṃ buddhassa sāsana”, ngài đã diễn đạt một cách khác về sự chứng đắc Tam Minh như đã nói, bằng cách chỉ ra đó là sự thực hành theo lời khuyên của Bậc Đạo Sư.
Sīlakkhandhādiparipūraṇameva hi satthu sāsanakāritā.
Indeed, the fulfillment of the aggregates of morality (sīlakkhandha) and so on is the accomplishment of the Teacher's Dispensation.
Thật vậy, việc hoàn thành các uẩn giới hạnh (sīlakkhandha) v.v. chính là sự thực hành Giáo Pháp của Bậc Đạo Sư.
Kilesā jhāpitā mayhanti āyasmato ekadhammasavanīyattherassa gāthā.
Kilesā jhāpitā mayhaṃ (My defilements are burnt away) is the verse of the Venerable Ekadhammasavaṇīya Thera.
Kilesā jhāpitā mayha là kệ của Trưởng lão Ekadhammasavanīya.
Kā uppatti?
What is the origin?
Sự kiện nào đã xảy ra?
So kira padumuttarassa bhagavato kāle rukkhadevatā hutvā nibbatto katipaye bhikkhū maggamūḷhe mahāraññe vicarante disvā anukampamāno attano bhavanato otaritvā te samassāsetvā bhojetvā yathādhippetaṭṭhānaṃ pāpesi.
It is said that at the time of the Blessed One Padumuttara, having been reborn as a tree deity, he saw a few bhikkhus wandering lost in the great forest. Being compassionate, he descended from his celestial mansion, consoled them, offered them food, and helped them reach their desired destination.
Nghe nói, trong thời Đức Phật Padumuttara, ngài tái sinh làm một vị thần cây. Khi thấy vài vị Tỳ-khưu bị lạc đường trong khu rừng lớn, ngài đã thương xót, rời khỏi cung điện của mình, an ủi họ, cúng dường thức ăn và đưa họ đến nơi họ muốn.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto kassape bhagavati loke uppajjitvā katabuddhakicce parinibbute tasmiṃ kāle bārāṇasirājā kikī nāma ahosi.
Due to that meritorious deed, he wandered through the realms of devas and humans, and when the Blessed One Kassapa arose in the world, completed his Buddha-work, and attained parinibbāna, at that time, he was King Kikī of Bārāṇasī.
Nhờ nghiệp công đức đó, ngài đã luân hồi trong các cõi trời và người. Khi Đức Phật Kassapa xuất hiện trên thế gian, hoàn thành Phật sự và nhập Niết Bàn, vào thời điểm đó có một vị vua tên là Kikī ở Bārāṇasī.
Tasmiṃ kālaṅkate tassa puthuvindarājā nāma putto āsi.
When he passed away, his son was King Puthuvinda by name.
Khi vị vua đó qua đời, con trai của ngài tên là Puthuvinda đã lên ngôi.
Tassa putto susāmo nāma.
His son was Susāma by name.
Con trai của vị đó tên là Susāma.
Tassa putto kikībrahmadatto nāma hutvā rajjaṃ kārento sāsane antarahite dhammassavanaṃ alabhanto, ‘‘yo dhammaṃ deseti, tassa sahassaṃ dammī’’ti ghosāpetvā ekampi dhammakathikaṃ alabhanto, ‘‘mayhaṃ pitupitāmahādīnaṃ kāle dhammo saṃvattati, dhammakathikā sulabhā ahesuṃ.
His son was Kikībrahmadatta by name. While ruling the kingdom, when the Dispensation had disappeared, he could not hear the Dhamma. He proclaimed, “Whoever teaches the Dhamma, I will give him a thousand (coins),” but he could not find even one Dhamma speaker. He thought, “In the time of my father, grandfathers, and others, the Dhamma existed, and Dhamma speakers were easily found.
Con trai của vị đó tên là Kikī Brahmadatta. Khi đang trị vì vương quốc, vì Giáo Pháp đã biến mất, ngài không thể nghe Giáo Pháp. Ngài đã rao truyền rằng: "Ai có thể thuyết pháp, tôi sẽ ban cho một ngàn (vật quý)." Nhưng không tìm được một vị thuyết pháp nào, ngài nghĩ: "Trong thời ông cố, ông nội và cha tôi, Giáo Pháp vẫn còn tồn tại, và các vị thuyết pháp rất dễ tìm. Bây giờ, ngay cả một bài kệ bốn câu cũng khó tìm được người thuyết. Chừng nào nhận thức về Giáo Pháp chưa biến mất, tôi sẽ xuất gia." Ngài từ bỏ vương quốc và đi về phía Hy Mã Lạp Sơn. Thần Indra, vua của các vị trời, đã đến, thuyết pháp bằng bài kệ "Aniccā vata saṅkhārā" và khiến ngài trở lại.
Idāni pana catuppadikagāthāmattampi kathento dullabho.
But now, even one who can recite a four-lined verse is rare.
Bây giờ, ngay cả một bài kệ bốn câu cũng khó tìm được người thuyết.
Yāva dhammasaññā na vinassati, tāvadeva pabbajissāmī’’ti rajjaṃ pahāya himavantaṃ uddissa gacchantaṃ sakko devarājā āgantvā, ‘‘aniccā vata saṅkhārā’’ti gāthāya dhammaṃ kathetvā nivattesi.
As long as the perception of Dhamma does not perish, I shall go forth.” Having abandoned the kingdom, as he was heading towards the Himavanta, Sakka, the king of devas, came, taught him the Dhamma with the verse “Aniccā vata saṅkhārā” (Impermanent, alas, are formations), and made him return.
"Chừng nào nhận thức về Giáo Pháp chưa biến mất, tôi sẽ xuất gia." Ngài từ bỏ vương quốc và đi về phía Hy Mã Lạp Sơn. Thần Indra, vua của các vị trời, đã đến, thuyết pháp bằng bài kệ "Aniccā vata saṅkhārā" và khiến ngài trở lại.
So nivattitvā bahuṃ puññaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde setabyanagare seṭṭhikule nibbattitvā vayappatto bhagavati setabyanagare siṃsapāvane viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
Having returned, he performed many meritorious deeds, and wandering through the realms of devas and humans, in this Buddha-era, he was reborn in a wealthy family in the city of Setabyā. When he reached maturity, as the Blessed One was dwelling in the Siṃsapāvana in Setabyā, he approached the Teacher, paid homage, and sat down to one side.
Ngài trở về, tạo nhiều công đức, rồi luân hồi trong các cõi trời và người. Trong thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh vào một gia đình trưởng giả ở thành Setabyā. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài đến gặp Bậc Đạo Sư khi Ngài đang trú tại rừng Sīsapā ở thành Setabyā, đảnh lễ và ngồi xuống một bên.
Tassa satthā ajjhāsayaṃ oloketvā, ‘‘aniccā vata saṅkhārā’’ti imāya gāthāya dhammaṃ desesi.
The Teacher, discerning his disposition, taught him the Dhamma with the verse “Aniccā vata saṅkhārā.”
Bậc Đạo Sư, sau khi quán sát tâm ý của ngài, đã thuyết pháp bằng bài kệ "Aniccā vata saṅkhārā".
Tassa tattha katādhikāratāya so aniccasaññāya pākaṭataraṃ hutvā upaṭṭhitāya paṭiladdhasaṃvego pabbajitvā dhammasammasanaṃ paṭṭhapetvā dukkhasaññaṃ anattasaññañca manasikaronto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Due to the special connection he had made with that verse, the perception of impermanence became very clear to him, and being profoundly stirred, he went forth. Establishing the contemplation of Dhamma, and focusing on the perceptions of suffering and non-self, he diligently developed insight and attained Arahantship.
Vì đã có công đức trong kiếp trước, nhận thức về vô thường của ngài trở nên rõ ràng hơn. Ngài cảm thấy xúc động sâu sắc, xuất gia, bắt đầu quán sát Giáo Pháp, chú tâm vào nhận thức về khổ và nhận thức về vô ngã, thúc đẩy tuệ quán và đạt đến quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.66-71) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Tattha kilesāti yasmiṃ santāne uppannā, taṃ kilesenti vibādhenti upatāpenti vāti kilesā, rāgādayo.
In this, kilesā means defilements such as greed, because they torment and afflict the continuum in which they arise.
Trong đó, kilesā (phiền não) là những gì khi phát sinh trong dòng tâm thức sẽ làm nhiễu loạn, quấy rầy, và gây khổ não, như tham ái, v.v.
Jhāpitāti indagginā viya rukkhagacchādayo ariyamaggañāṇagginā samūlaṃ daḍḍhā.
Jhāpitā means burnt completely, root and all, by the fire of the Arahantship Path-knowledge, just as trees and bushes are burnt by the fire of Indra's thunderbolt.
Jhāpitā (đã được đốt cháy) có nghĩa là đã được đốt cháy tận gốc rễ bằng ngọn lửa trí tuệ đạo lộ Thánh, giống như cây cối bị ngọn lửa của Indra đốt cháy.
Mayhanti mayā, mama santāne vā.
Mayhaṃ means by me, or in my continuum.
Mayhaṃ (của ta) có nghĩa là bởi ta, hoặc trong dòng tâm thức của ta.
Bhavā sabbe samūhatāti kāmakammabhavādayo sabbe bhavā samugghāṭitā kilesānaṃ jhāpitattā.
Bhavā sabbe samūhatā means all existences, such as sense-sphere becoming and kamma-becoming, have been completely uprooted because the defilements have been burnt away.
Bhavā sabbe samūhatā (tất cả các cõi hữu đã được nhổ sạch) có nghĩa là tất cả các cõi hữu như dục hữu, nghiệp hữu, v.v., đã được nhổ sạch vì các phiền não đã được đốt cháy.
Sati hi kilesavaṭṭe kammavaṭṭena bhavitabbaṃ.
Indeed, when the defilement-cycle exists, the kamma-cycle must exist.
Thật vậy, khi vòng luân hồi phiền não còn tồn tại, vòng luân hồi nghiệp báo cũng phải tồn tại.
Kammabhavānaṃ samūhatattā eva ca upapattibhavāpi samūhatā eva anuppattidhammatāya āpāditattā.
And because the kamma-becomings have been uprooted, the rebirth-becomings are also uprooted, having been brought to the state of non-arising.
Và vì các nghiệp hữu đã được nhổ sạch, nên các tái sinh hữu cũng đã được nhổ sạch, vì chúng đã được đưa đến trạng thái không còn tái sinh nữa.
Vikkhīṇo jātisaṃsāroti jātiādiko –
Vikkhīṇo jātisaṃsāro means the cycle of existence, beginning with rebirth—
Vikkhīṇo jātisaṃsāro (luân hồi sinh tử đã chấm dứt) có nghĩa là sự luân hồi bắt đầu từ sự sinh –
Vuttalakkhaṇo saṃsāro visesato khīṇo, tasmā natthi dāni punabbhavo.
continuing unbroken, is called saṃsāra”—that saṃsāra, thus defined, is especially exhausted. Therefore, natthi dāni punabbhavo (there is no more future becoming).
được gọi là saṃsāra (luân hồi) khi nó tiếp diễn không ngừng” –
Yasmā āyatiṃ punabbhavo natthi, tasmā vikkhīṇo jātisaṃsāro.
Because there is no future becoming, the cycle of rebirth is ended.
Luân hồi với đặc tính đã được nói đến đã chấm dứt hoàn toàn, do đó natthi dāni punabbhavo (nay không còn tái sinh nữa).
Tasmā ca punabbhavo natthi, yasmā bhavā sabbe samūhatāti āvattetvā vattabbaṃ.
And there is no future becoming because all existences have been uprooted; this should be stated by repeating the connection.
Vì không có tái sinh trong tương lai, nên luân hồi sinh tử đã chấm dứt. Và không có tái sinh nữa, vì tất cả các cõi hữu đã được nhổ sạch – cần phải lặp lại như vậy.
Atha vā vikkhīṇo jātisaṃsāro, tato eva natthi dāni punabbhavoti yojetabbaṃ.
Alternatively, the cycle of rebirth is ended, and for that very reason there is no more future becoming; this is how it should be connected.
Hoặc có thể kết nối rằng: luân hồi sinh tử đã chấm dứt, và chính vì thế mà nay không còn tái sinh nữa.
Adhicetaso appamajjatoti āyasmato ekudāniyattherassa gāthā.
The verse Adhicetaso appamajjato belongs to the Venerable Ekudāniya Thera.
Bài kệ “ Adhicetaso appamajjato” này là của Trưởng lão Ekudāniya đáng kính.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto atthadassissa bhagavato kāle yakkhasenāpati hutvā nibbatto satthari parinibbute, ‘‘alābhā vata me, dulladdhaṃ vata me, yohaṃ satthudharamānakāle dānādipuññaṃ kātuṃ nālattha’’nti paridevasokamāpanno ahosi.
This Thera, too, having performed deeds of merit under previous Buddhas and accumulating wholesome kamma that leads to liberation in various existences, was reborn as a Yakka general during the time of the Buddha Atthadassī. When the Teacher passed into Parinibbāna, he fell into lamentation and sorrow, thinking, “Alas for me, how unfortunate I am, that I was unable to perform acts of merit such as giving while the Teacher was alive!”
Vị này cũng đã tích lũy công đức làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống trước đó, và vào thời Đức Phật Atthadassī, ngài tái sinh làm tướng quân Dạ-xoa. Khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, ngài than khóc và đau buồn: “Thật là một sự mất mát lớn cho ta, thật là một sự bất hạnh cho ta, vì ta đã không thể thực hiện các công đức bố thí, v.v., khi Đức Thế Tôn còn tại thế.”
Atha naṃ sāgaro nāma satthu sāvako sokaṃ vinodetvā satthu thūpapūjāyaṃ niyojesi.
Then, a disciple of the Teacher named Sāgara dispelled his sorrow and encouraged him to venerate the Teacher’s stupa.
Sau đó, một đệ tử của Đức Thế Tôn tên là Sāgara đã xoa dịu nỗi buồn của ngài và khuyến khích ngài cúng dường tháp của Đức Thế Tôn.
So pañca vassāni thūpaṃ pūjetvā tato cuto tena puññena devamanussesu eva saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto kālena kālaṃ satthu santikaṃ upasaṅkami.
He venerated the stupa for five years, and after passing away from that existence, he wandered through realms of devas and humans due to that merit. During the time of the Buddha Kassapa, he was reborn in a noble family and, having come of age, approached the Teacher from time to time.
Ngài đã cúng dường tháp trong năm năm, sau đó tái sinh trong cõi trời và người nhờ công đức ấy. Ngài tiếp tục luân hồi trong các cõi thiện thệ, và vào thời Đức Phật Kassapa, ngài tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn giàu có. Khi trưởng thành, ngài thường xuyên đến gặp Đức Thế Tôn.
Tasmiñca samaye satthā ‘‘adhicetaso’’ti gāthāya sāvake abhiṇhaṃ ovadi.
At that time, the Teacher often admonished his disciples with the verse “adhicetaso”.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn thường xuyên khuyên dạy các đệ tử bằng bài kệ “ Adhicetaso”.
So taṃ sutvā saddhājāto pabbaji.
Having heard it, he developed faith and went forth into homelessness.
Nghe vậy, ngài phát khởi niềm tin và xuất gia.
Pabbajitvā ca pana tameva gāthaṃ punappunaṃ parivatteti.
After becoming a monk, he recited that very verse again and again.
Sau khi xuất gia, ngài liên tục tụng niệm bài kệ đó.
So tattha vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ karonto ñāṇassa aparipakkattā visesaṃ nibbattetu nāsakkhi.
Though he practiced the monastic life for twenty thousand years in that Dispensation, he could not achieve any special distinction because his knowledge was not yet mature.
Ngài đã thực hành đời sống Sa-môn trong hai mươi ngàn năm trong giáo pháp đó, nhưng vì trí tuệ chưa chín muồi, ngài không thể đạt được sự chứng đắc đặc biệt.
Tato pana cuto devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatto viññutaṃ patvā jetavanapaṭiggahaṇasamaye buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco araññe viharanto satthu santikaṃ agamāsi.
After passing away from that existence, he was reborn in the deva realm, and continuing to wander only in happy destinations, he was reborn as the son of a wealthy brahmin in Sāvatthī during this Buddha's dispensation. Having come of age, he saw the Buddha's power at the time of the Jetavana dedication, gained faith, and went forth. After completing his initial duties, he dwelt in the forest and approached the Teacher.
Sau đó, ngài tái sinh vào cõi trời, rồi tiếp tục luân hồi trong các cõi thiện thệ. Vào thời Đức Phật hiện tại, ngài tái sinh làm con trai của một Bà-la-môn giàu có ở Sāvatthī. Khi trưởng thành, ngài thấy thần thông của Đức Phật vào thời điểm tiếp nhận tịnh xá Jetavana, phát khởi niềm tin và xuất gia. Sau khi hoàn thành các việc cần làm trước đó, ngài sống trong rừng và đến gặp Đức Thế Tôn.
Tasmiñca samaye satthā āyasmantaṃ sāriputtaṃ attano avidūre adhicittamanuyuttaṃ disvā ‘‘adhicetaso’’ti imaṃ udānaṃ udānesi.
At that time, the Teacher, seeing the Venerable Sāriputta engaged in adhicitta (higher consciousness) not far from him, uttered this inspired utterance (udāna), “adhicetaso”.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn thấy Tôn giả Sāriputta đang chuyên tâm vào tâm tối thượng (adhicitta) không xa mình, liền thốt lên bài kệ cảm hứng “ Adhicetaso” này.
Taṃ sutvā ayaṃ cirakālaṃ bhāvanāya araññe viharantopi kālena kālaṃ tameva gāthaṃ udāneti, tenassa ekudāniyoti samaññā udapādi.
Having heard it, this Elder, though dwelling in the forest and cultivating for a long time, would utter that same verse from time to time. Therefore, he received the designation Ekudāniya (One-Udāna-Speaker).
Nghe vậy, vị này, dù đã sống trong rừng để tu tập trong một thời gian dài, vẫn thường xuyên thốt lên bài kệ đó. Do đó, ngài được đặt tên là Ekudāniya (Người chỉ thốt lên một bài cảm hứng).
So athekadivasaṃ cittekaggataṃ labhitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
Then, one day, he attained one-pointedness of mind, developed insight, and attained Arahantship.
Một ngày nọ, ngài đạt được sự định tâm, phát triển thiền quán (vipassanā) và chứng đắc A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.72-81) –
Thus it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna (apa. thera 1.12.72-81) có nói:
Tattha adhicetasoti adhicittavato, sabbacittānaṃ adhikena arahattaphalacittena samannāgatassāti attho.
In this, adhicetaso means possessing adhicitta, that is, endowed with the Arahantship fruition mind, which is superior to all other minds.
Trong đó, adhicetaso (có tâm tối thượng) có nghĩa là có tâm tối thượng, tức là có tâm quả A-la-hán vượt trội hơn tất cả các tâm khác.
Appamajjatoti nappamajjato, appamādena anavajjadhammesu sātaccakiriyāya samannāgatassāti vuttaṃ hoti.
Appamajjato means not being negligent, which is to say, endowed with continuous application to blameless phenomena through heedfulness.
Appamajjato (không phóng dật) có nghĩa là không phóng dật, tức là luôn chuyên cần thực hành các pháp không có lỗi lầm với sự không phóng dật.
Muninoti ‘‘yo munāti ubho loke, muni tena pavuccatī’’ti (dha. pa. 269; mahāni. 149; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 21) evaṃ ubhayalokamunanena vā, monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena arahattaphalapaññāsaṅkhātena monena samannāgatatāya vā khīṇāsavo muni nāma, tassa munino.
Munino means of the sage; a khīṇāsava is called a muni either by knowing both worlds, as it is said, “He who knows both worlds is called a sage,” or by being endowed with mona, which means knowledge, specifically the Arahantship fruition-wisdom.
Munino (của bậc đạo sĩ) có nghĩa là “người nào hiểu cả hai thế giới, người ấy được gọi là đạo sĩ (muni)” (dha. pa. 269; mahāni. 149; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 21). Hoặc do sự hiểu biết về cả hai thế giới, hoặc do sự thành tựu trí tuệ, được gọi là mona, tức là trí tuệ quả A-la-hán, nên một vị A-la-hán được gọi là muni. Đây là của vị đạo sĩ đó.
Monapathesu sikkhatoti arahattañāṇasaṅkhātassa monassa pathesu upāyamaggesu sattatiṃsabodhipakkhiyadhammesu, tīsu vā sikkhāsu sikkhato.
Monapathesu sikkhato means training in the paths or ways of mona, which is Arahantship knowledge, that is, in the thirty-seven factors of awakening, or in the three trainings (sikkhā).
Monapathesu sikkhato (đang tu học trên các con đường của sự tịch tịnh) có nghĩa là đang tu học trên các con đường (phương tiện) của mona, tức là trí tuệ A-la-hán, đó là ba mươi bảy pháp trợ đạo (bodhipakkhiyadhammā), hoặc ba học pháp (sikkhā).
Idañca pubbabhāgapaṭipadaṃ gahetvā vuttaṃ.
And this is stated by taking the preliminary practice.
Điều này được nói đến khi đề cập đến con đường thực hành ban đầu.
Pariniṭṭhitasikkho hi arahā, tasmā evaṃ sikkhato, imāya sikkhāya munibhāvaṃ pattassa muninoti evamettha attho daṭṭhabbo.
Indeed, an Arahant is one whose training is perfected; therefore, the meaning here should be understood as: for such a sage who trains thus, who has attained the state of a muni through this training.
Một vị A-la-hán là người đã hoàn tất sự tu học. Do đó, ý nghĩa ở đây là: “của vị đạo sĩ đang tu học như vậy, của vị đạo sĩ đã đạt được trạng thái đạo sĩ nhờ sự tu học này.”
Yasmā cetadevaṃ tasmā heṭṭhimamaggaphalacittānaṃ vasena adhicetaso, catusaccasambodhipaṭipattiyaṃ appamādavasena appamajjato, aggamaggañāṇasamannāgamena muninoti evametesaṃ padānaṃ attho yujjatiyeva.
Since it is so, the meaning of these terms "adhicetaso" (for one with higher consciousness) through the lower path and fruit minds, "appamajjato" (for one who is heedful) through heedfulness in the practice of the four Noble Truths' enlightenment, and "munino" (for the sage) through being endowed with the knowledge of the highest path—is indeed applicable.
Vì vậy, nếu là như vậy, thì ý nghĩa của các từ này là: adhicetaso do các tâm đạo và quả thấp hơn, appamajjato do sự không phóng dật trong việc thực hành giác ngộ Tứ Diệu Đế, và munino do sự thành tựu trí tuệ đạo tối thượng – các ý nghĩa này đều hợp lý.
Atha vā ‘‘appamajjato sikkhato’’ padhānahetū akkhātāti daṭṭhabbā.
Alternatively, the words ‘‘appamajjato sikkhato’’ (to one who is heedful and trains) should be understood as having stated the cause of exertion.
Hoặc có thể hiểu rằng các từ “ appamajjato sikkhato” (không phóng dật, đang tu học) được nói đến như là các nguyên nhân chính yếu.
Tasmā appamajjanahetu sikkhanahetu ca adhicetasoti attho.
Therefore, the meaning is: adhicetaso (one with higher consciousness) due to the cause of being heedful and the cause of training.
Do đó, ý nghĩa của ‘adhicetaso’ là do nguyên nhân không phóng dật và do nguyên nhân tu học (sikkhanahetu).
Sokā na bhavanti tādinoti tādisassa khīṇāsavamunino abbhantare iṭṭhaviyogādivatthukā sokā cittasantāpā na honti.
Sokā na bhavanti tādino (Sorrows do not arise for such a one): For such an Arahant sage, sorrows, which are mental afflictions arising from separation from agreeable things and so forth, do not exist within.
Sokā na bhavanti tādino (những sầu muộn không phát sinh đối với bậc như vậy) có nghĩa là: trong nội tâm của vị ẩn sĩ lậu tận (khīṇāsava muni) như vậy, những sầu muộn, sự phiền não của tâm do các đối tượng như sự ly biệt với điều mong muốn, v.v., không phát sinh.
Atha vā tādilakkhaṇappattassa asekkhamunino sokā na bhavantīti.
Alternatively, sorrows do not arise for an Asekha muni who has attained the characteristic of a Tādin.
Hoặc là, đối với vị ẩn sĩ vô học (asekkha muni) đã đạt đến đặc tính ‘tādi’ (bậc như vậy), những sầu muộn không phát sinh.
Upasantassāti rāgādīnaṃ accantūpasamena upasantassa.
Upasantassāti (for one who is calmed): For one who is calmed by the complete appeasement of defilements such as greed.
Upasantassā (đối với bậc đã tịch tịnh) có nghĩa là: đối với bậc đã tịch tịnh các phiền não như tham ái (rāga), v.v., bằng sự an tịnh hoàn toàn.
Sadā satīmatoti sativepullappattiyā niccakālaṃ satiyā avirahitassa.
Sadā satīmatoti (for one ever mindful): For one who is never devoid of mindfulness, having attained the abundance of mindfulness.
Sadā satīmato (luôn có chánh niệm) có nghĩa là: không bao giờ thiếu chánh niệm do đã đạt đến sự sung mãn của chánh niệm.
Ettha ca ‘‘adhicetaso’’ti iminā adhicittasikkhā, ‘‘appamajjato’’ti iminā adhisīlasikkhā, ‘‘munino monapathesu sikkhato’’ti etehi adhipaññāsikkhā.
Here, by ‘‘adhicetaso’’, the training in higher consciousness (adhicittasikkhā) is indicated; by ‘‘appamajjato’’, the training in higher morality (adhisīlasikkhā) is indicated; and by ‘‘munino monapathesu sikkhato’’ (for the sage training in the paths of sagacity), the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā) is indicated.
Ở đây, với từ ‘‘adhicetaso’’ (tâm thượng đẳng) là giới học về tâm (adhicittasikkhā), với từ ‘‘appamajjato’’ (không phóng dật) là giới học về giới (adhisīlasikkhā), và với các từ ‘‘munino monapathesu sikkhato’’ (ẩn sĩ tu học trên các con đường của sự tịch tịnh) là giới học về tuệ (adhipaññāsikkhā).
‘‘Munino’’ti vā etena adhipaññāsikkhā, ‘‘monapathesu sikkhato’’ti etena tāsaṃ lokuttarasikkhānaṃ pubbabhāgapaṭipadā, ‘‘sokā na bhavantī’’tiādīhi sikkhāpāripūriyā ānisaṃsā pakāsitāti veditabbaṃ ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthā ahosi.
Or, by ‘‘munino’’, the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā) is indicated; by ‘‘monapathesu sikkhato’’, the preliminary practice for those supramundane trainings is indicated; and by ‘‘sokā na bhavantī’’tiādīhi (sorrows do not arise, etc.), the benefits of the completion of the trainings are declared. This indeed was the Thera's declaration of arahantship.
Hoặc là, với từ ‘‘munino’’ là giới học về tuệ (adhipaññāsikkhā), với từ ‘‘monapathesu sikkhato’’ là hành trì phần trước của các giới học siêu thế ấy, và với các từ ‘‘sokā na bhavanti’’ (những sầu muộn không phát sinh), v.v., là công đức của sự viên mãn giới học. Điều này nên được hiểu như vậy, và đây chính là bài kệ tuyên bố A-la-hán quả của vị Trưởng lão.