Pañcakanipāte paṇṇavīsati vassānītiādikā aññatarāya theriyā gāthā.
In the Pañcaka-nipāta are the verses of a certain Therī, beginning with "Twenty-five years."
Trong Ngũ Tập, bài kệ của một Trưởng lão-ni khác bắt đầu bằng paṇṇavīsati vassānī (hai mươi lăm năm).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī imasmiṃ buddhuppāde devadahanagare mahāpajāpatigotamiyā dhātī hutvā vaḍḍhesi.
This Therī too, having made aspirations in previous Buddhas, accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn as the nurse of Mahāpajāpatī Gotamī in Devadaha city during this Buddha's dispensation and raised her.
Vị này cũng đã tạo công đức thù thắng dưới các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, và trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy đã tái sinh làm nhũ mẫu của Mahāpajāpatī Gotamī ở thành Devadaha và nuôi dưỡng bà.
Nāmagottato pana apaññātā ahosi.
However, she was unknown by name and clan.
Tuy nhiên, tên và dòng họ của vị ấy không được biết đến.
Sā mahāpajāpatigotamiyā pabbajitakāle sayampi pabbajitvā pañcavīsati saṃvaccharāni kāmarāgena upaddutā accharāsaṅghātamattampi kālaṃ cittekaggataṃ alabhantī bāhā paggayha kandamānā dhammadinnātheriyā santike dhammaṃ sutvā kāmehi vinivattitamānasā kammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanamanuyañjantī na cirasseva chaḷabhiññā hutvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
When Mahāpajāpatī Gotamī was ordained, she too got ordained. For twenty-five years, tormented by kāmarāga (sensual lust), she could not attain even a moment of mental one-pointedness, not even for the snapping of a finger. Weeping with uplifted arms, she entered a monastery. There, she heard the Dhamma from Dhammadinnā Therī, in whom she had faith. Her mind turned away from sensual pleasures, she took up a kammaṭṭhāna (meditation subject), and diligently practiced meditation. Not long after, she became one endowed with the six abhiññā (supernormal powers). Reflecting on her practice, she spoke these verses as an udāna:
Khi Mahāpajāpatī Gotamī xuất gia, vị ấy cũng xuất gia. Trong suốt hai mươi lăm năm, vị ấy bị phiền nhiễu bởi dục ái, không thể đạt được sự định tâm dù chỉ trong khoảnh khắc búng ngón tay. Vị ấy đã khóc lóc giơ tay lên, rồi nghe pháp từ Trưởng lão-ni Dhammadinnā, tâm trí vị ấy đã quay khỏi dục lạc. Vị ấy đã nhận lấy đề mục thiền định và tinh tấn tu tập, không lâu sau đó đã chứng đạt Lục Thông (chaḷabhiññā). Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) –
Mattā vaṇṇena rūpenātiādikā vimalāya theriyā gāthā.
The verses of Vimalā Therī begin with "Intoxicated with beauty and form."
Bài kệ của Trưởng lão-ni Vimalā bắt đầu bằng Mattā vaṇṇena rūpenā (say mê sắc đẹp và hình dáng).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ aññatarāya rūpūpajīviniyā itthiyā dhītā hutvā nibbatti.
She too, having made aspirations in previous Buddhas, and accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn in this Buddha's dispensation as the daughter of a certain courtesan woman in Vesālī.
Vị này cũng đã tạo công đức thù thắng dưới các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, và trong thời Đức Phật hiện tại, vị ấy đã tái sinh làm con gái của một người phụ nữ sống bằng nghề mãi dâm ở Vesālī.
Vimalātissā nāmaṃ ahosi.
Her name was Vimalā.
Tên của vị ấy là Vimalā.
Sā vayappattā tatheva jīvikaṃ kappentī ekadivasaṃ āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ vesāliyaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā paṭibaddhacittā hutvā therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā theraṃ uddissa palobhanakammaṃ kātuṃ ārabhi.
When she came of age, she supported herself in the same profession. One day, seeing the Venerable Mahāmoggallāna walking for alms in Vesālī, she became infatuated. Going to the Elder's dwelling, she began to attempt to entice him.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy cũng sống bằng nghề đó. Một ngày nọ, khi thấy Đại Trưởng lão Mahāmoggallāna đang khất thực ở Vesālī, tâm vị ấy đã bị thu hút. Vị ấy đến chỗ Trưởng lão ở và bắt đầu thực hiện hành động quyến rũ nhằm vào Trưởng lão.
‘‘Titthiyehi uyyojitā tathā akāsī’’ti keci vadanti.
Some say, "She did so, instigated by ascetics of other sects."
Một số người nói rằng: “Vị ấy đã làm như vậy vì bị các tà sư xúi giục.”
Thero tassā asubhavibhāvanamukhena santajjanaṃ katvā ovādamadāsi.
The Elder admonished her by making her discern the impurity of the body and gave her advice.
Trưởng lão đã quở trách và khuyên dạy vị ấy bằng cách chỉ rõ sự bất tịnh.
Taṃ heṭṭhā theragāthāya āgatameva, tathā pana therena ovāde dinne sā saṃvegajātā hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā sāsane paṭiladdhasaddhā upāsikā hutvā aparabhāge bhikkhunīsu pabbajitvā ghaṭentī vāyamantī hetusampannatāya na cirasseva arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
That account is already given in the Theragāthā below. But when the Elder gave her advice in that manner, she was seized with a sense of urgency. Developing shame and dread, she gained faith in the Sāsana and became a female lay follower. Later, she was ordained among the bhikkhunīs. Striving and exerting herself, and being endowed with the conditions for success, she soon attained Arahantship. Reflecting on her practice, she spoke these verses as an udāna:
Câu chuyện đó đã được kể trong Theragāthā ở phần dưới. Sau khi được Trưởng lão khuyên dạy như vậy, vị ấy đã khởi lên lòng hổ thẹn và ghê sợ (saṃvega), thiết lập lòng tàm quý (hirottappa), rồi trở thành một nữ cư sĩ có niềm tin vào giáo pháp. Về sau, vị ấy xuất gia làm Tỳ-khưu-ni, tinh tấn nỗ lực, và do hội đủ nhân duyên, không lâu sau đó đã chứng đạt A-la-hán quả. Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) –
Tattha mattā vaṇṇena rūpenāti guṇavaṇṇena ceva rūpasampattiyā ca.
In this connection, "intoxicated with beauty and form" refers to both the beauty of qualities and the perfection of form.
Trong đó, mattā vaṇṇena rūpenā (say mê sắc đẹp và hình dáng) có nghĩa là bởi sự ca ngợi vẻ đẹp và sự hoàn hảo về hình dáng.
Sobhaggenāti subhagabhāvena.
"With charm" refers to being beautiful or having good fortune.
Sobhaggenā (bởi sự duyên dáng) có nghĩa là bởi sự duyên dáng.
Yasenāti parivārasampattiyā.
"With renown" refers to the perfection of attendants.
Yasenā (bởi danh tiếng) có nghĩa là bởi sự hoàn hảo về tùy tùng.
Mattā vaṇṇamadarūpamadasobhaggamadaparivāramadavasena madaṃ āpannāti attho.
The meaning of "mattā" is "fallen into intoxication due to the intoxication of beauty, the intoxication of form, the intoxication of charm, and the intoxication of retinue."
Mattā nghĩa là: do sự kiêu mạn về sắc đẹp, kiêu mạn về hình dáng, kiêu mạn về sự duyên dáng, kiêu mạn về quyến thuộc mà trở nên kiêu hãnh.
Yobbanena cupatthaddhāti yobbanamadena uparūpari thaddhā yobbananimittena ahaṅkārena upatthaddhacittā anupasantamānasā.
"And haughty with youth" means "ever more haughty with the intoxication of youth, having a mind stiffened by the conceit caused by youth, having an unpacified mind."
"Yobbanena cupatthaddhā" nghĩa là: do sự kiêu mạn về tuổi trẻ mà trở nên cứng cỏi chồng chất, tâm kiêu căng cứng cỏi do sự tự phụ "ta đây" vì tuổi trẻ, tâm không an tịnh.
Aññāsamatimaññihanti aññā itthiyo attano vaṇṇādiguṇehi sabbathāpi atikkamitvā maññiṃ ahaṃ.
"I disdained others" means "I considered myself to completely surpass other women in terms of my beauty and other qualities."
"Aññāsamatimaññihaṃ" nghĩa là: Ta đã xem thường những người phụ nữ khác, hoàn toàn vượt trội họ về sắc đẹp và các phẩm chất khác của ta.
Aññāsaṃ vā itthīnaṃ vaṇṇādiguṇe atimaññiṃ atikkamitvā amaññiṃ avamānaṃ akāsiṃ.
Or it means "I disdained the beauty and other qualities of other women; I thought I surpassed them; I showed contempt."
Hoặc ta đã xem thường, đã vượt qua, đã khinh miệt sắc đẹp và các phẩm chất khác của những người phụ nữ khác.
Vibhūsitvā imaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpananti imaṃ nānāvidhaasucibharitaṃ jegucchaṃ ahaṃ mamāti bālānaṃ lāpanato vācanato bālalāpanaṃ mama kāyaṃ chavirāgakaraṇakesaṭṭhapanādinā sucittaṃ vatthābharaṇehi vibhūsitvā sumaṇḍitapasāditaṃ katvā.
"Adorning this body, so exquisitely painted, a snare for fools": Having embellished and adorned this body of mine, which is filled with various impurities and is repulsive, and which is a "snare for fools" because it makes fools say "I" and "mine" - making it "exquisitely painted" with clothes and ornaments, by means of such things as making the complexion radiant and arranging the hair nicely.
"Vibhūsitvā imaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpanaṃ" nghĩa là: trang điểm, tô điểm cho thân thể này – vốn ghê tởm, chứa đầy những thứ bất tịnh đủ loại – vốn là "bālalāpana" (kẻ nói dối kẻ ngu) do khiến kẻ ngu nói "ta, của ta", bằng cách tô điểm bằng phấn son, chải tóc, v.v., và trang sức bằng y phục, đồ trang sức.
Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiyāti migaluddo viya migānaṃ bandhanatthāya daṇḍavākurādimigapāsaṃ, mārassa pāsabhūtaṃ yathāvuttaṃ mama kāyaṃ vesidvāramhi vesiyā gharadvāre oḍḍiyitvā aṭṭhāsiṃ.
"I stood at the gate of the courtesans, like a hunter setting a trap": I stood at the gate of the courtesan's house, having set up my body, which is a trap for Māra as described, at the gate of the courtesan's house, just as a deer hunter sets up a snare of sticks and nets for catching deer.
"Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiyā" nghĩa là: ta đã đứng trước cửa nhà của kỹ nữ, giăng cái bẫy của Māra, tức là thân thể ta như đã nói, giống như một người thợ săn giăng bẫy thú (như gậy, lưới, v.v.) để bắt thú.
Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahunti ūrujaghanathanadassanādikaṃ guyhañceva pādajāṇusirādikaṃ pakāsañcāti guyhaṃ pakāsikañca bahuṃ nānappakāraṃ piḷandhanaṃ ābharaṇaṃ dassentī.
Displaying many ornaments, both hidden and revealed, means displaying many kinds of various ornaments, both hidden (such as thighs, loins, breasts, etc., which should not be shown) and revealed (such as anklets, knees, head, etc.).
"Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahuṃ" nghĩa là: ta đã phô bày nhiều loại trang sức, cả những thứ kín đáo (như đùi, hông, ngực) và những thứ lộ liễu (như chân, đầu gối, đầu).
Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃ jananti yobbanamadamattaṃ bahuṃ bālajanaṃ vippalambhetuṃ hasantī gandhamālāvatthābharaṇādīhi sarīrasabhāvapaṭicchādanena hasavilāsabhāvādīhi tehi ca vividhaṃ nānappakāraṃ vañcanaṃ akāsiṃ.
I created various deceptions, laughing heartily at many people, means that, laughing loudly, I created various deceptions of many kinds to deceive many foolish people, intoxicated by the pride of youth, by concealing the natural state of my body with perfumes, garlands, clothes, ornaments, etc., and by means of such laughter, coquetry, and so forth.
"Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃ janaṃ" nghĩa là: ta đã tạo ra nhiều loại lừa dối khác nhau để lừa gạt nhiều kẻ ngu si, say mê tuổi trẻ, bằng cách che giấu bản chất thân thể bằng hương hoa, y phục, trang sức, v.v., và bằng cách thể hiện những cử chỉ cười đùa, quyến rũ.
Sājja piṇḍaṃ caritvāna…pe… avitakkassa lābhinīti sā ahaṃ evaṃ pamādavihārinī samānā ajja idāni ayyassa mahāmoggallānattherassa ovāde ṭhatvā sāsane pabbajitvā muṇḍā saṅghāṭipārutā hutvā piṇḍaṃ caritvāna bhikkhāhāraṃ bhuñjitvā nisinnā rukkhamūlamhi rukkhamūle vivittāsane nisinnā dutiyajjhānapādakassa aggaphalassa adhigamena avitakkassa lābhinī amhīti yojanā.
Having gone for alms today…pe… obtaining the second jhāna without applied thought, means that I, who previously dwelled in heedlessness, today, now, having stood in the advice of Venerable Mahāmoggallāna Thera, having gone forth into the Sāsana, becoming shaven-headed and clad in a triple robe, having gone for alms, and eaten alms food, am seated at the root of a tree, in a secluded seat at the root of a tree, obtaining the jhāna without applied thought, through the attainment of the highest fruit, which has the second jhāna as its foundation.
"Sājja piṇḍaṃ caritvāna…pe… avitakkassa lābhinī" nghĩa là: Ta, người đã từng sống trong sự buông lung như vậy, nay đã xuất gia trong giáo pháp, cạo đầu, đắp y hai lớp, sau khi đi khất thực và thọ thực, ngồi dưới gốc cây, trên chỗ ngồi thanh vắng dưới gốc cây, và đã đạt được thiền thứ hai không tầm (avitakka) nhờ thành tựu quả A-la-hán, nền tảng của thiền thứ hai. Đó là cách kết nối ý nghĩa.
Sabbe yogāti kāmayogādayo cattāropi yogā.
All bonds means all four bonds, such as the bond of sensual desire (kāmayoga).
"Sabbe yogā" nghĩa là: tất cả bốn loại ách phược (yoga), như dục ách phược (kāmayoga) v.v.
Samucchinnāti paṭhamamaggādinā yathārahaṃ sammadeva ucchinnā pahīnā.
Are cut off means completely cut off and abandoned, as appropriate, by the first path and so forth.
"Samucchinnā" nghĩa là: đã được đoạn trừ hoàn toàn, đã được từ bỏ một cách thích đáng bởi Sơ đạo, v.v.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Ayoniso manasikārātiādikā sīhāya theriyā gāthā.
Due to unwise attention, and so forth—these are the verses of Sīhā Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Sīhā bắt đầu bằng "Ayoniso manasikārā".
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ sīhasenāpatino bhaginiyā dhītā hutvā nibbatti.
She, too, having accumulated wholesome deeds that served as a support for liberation in various existences, having created an aspiration under previous Buddhas, was reborn in this Buddha-era as the daughter of the sister of General Sīha in Vesālī.
Vị này cũng đã tạo công đức trong thời các Đức Phật quá khứ, tích lũy thiện nghiệp là nhân duyên giải thoát trong các kiếp sống khác nhau, và trong thời Đức Phật hiện tại, đã tái sinh làm con gái của em gái vị tướng quân Sīha ở Vesālī.
Tassā ‘‘mātulassa nāmaṃ karomā’’ti sīhāti nāmaṃ akaṃsu.
They named her Sīhā, saying, “Let’s give her the name of her maternal uncle.”
Họ đặt tên cho cô bé là Sīhā với ý định "Chúng ta sẽ đặt tên theo tên của cậu (mātula)".
Sā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthārā sīhassa senāpatino dhamme desiyamāne taṃ dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā mātāpitaro anujānāpetvā pabbaji.
When she reached maturity, one day, she heard the Dhamma being taught by the Teacher to General Sīha, gained faith, obtained permission from her parents, and went forth.
Khi trưởng thành, một ngày nọ, cô nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp cho tướng quân Sīha, phát sinh niềm tin, được cha mẹ cho phép, và xuất gia.
Pabbajitvā ca vipassanaṃ ārabhitvāpi bahiddhā puthuttārammaṇe vidhāvantaṃ cittaṃ nivattetuṃ asakkontī satta saṃvaccharāni micchāvitakkehi bādhīyamānā cittassādaṃ alabhantī ‘‘kiṃ me iminā pāpajīvitena, ubbandhitvā marissāmī’’ti pāsaṃ gahetvā rukkhasākhāyaṃ laggitvā taṃ attano kaṇṭhe paṭimuñcantī pubbāciṇṇavasena vipassanāya cittaṃ abhinīhari, antimabhavikatāya pāsassa bandhanaṃ gīvaṭṭhāne ahosi, ñāṇassa paripākaṃ gatattā sā tāvadeva vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
However, even after going forth and commencing vipassanā, she could not restrain her mind, which was wandering among numerous external objects. Afflicted by wrong thoughts for seven years, unable to find mental satisfaction, she thought, “What good is this wretched life to me? I will hang myself and die.” Taking a rope, she fastened it to a tree branch, and as she was putting it around her neck, due to her past habit, her mind inclined towards vipassanā. As she was in her final existence, the knot of the rope was at her neck, and her wisdom was mature; at that very moment, she developed vipassanā and attained Arahantship together with the analytical knowledges (paṭisambhidā).
Sau khi xuất gia, dù đã bắt đầu thực hành thiền quán (vipassanā), cô không thể kiềm chế tâm mình đang chạy tán loạn theo các đối tượng bên ngoài, bị các tà tầm (micchāvitakka) quấy nhiễu suốt bảy năm, không tìm thấy sự an lạc trong tâm, cô nghĩ: "Sống cuộc đời tội lỗi này có ích gì cho ta? Ta sẽ treo cổ tự tử", rồi lấy dây thòng lọng, buộc vào cành cây, và khi đang thắt vào cổ mình, do nghiệp đã tạo từ kiếp trước, tâm cô hướng về thiền quán (vipassanā), và do là kiếp cuối cùng, sợi dây thòng lọng đã được thắt vào cổ. Do trí tuệ đã chín muồi, cô đã phát triển thiền quán ngay lúc đó và đạt được A-la-hán quả cùng với các phân tích trí (paṭisambhidā).
Arahattaṃ pattasamakālameva ca pāsabandho gīvato muccitvā vinivatti.
Immediately upon attaining Arahantship, the rope loosened from her neck and fell away.
Ngay khi đạt được A-la-hán quả, sợi dây thòng lọng đã tự động rơi ra khỏi cổ.
Sā arahatte patiṭṭhitā udānavasena –
Established in Arahantship, she spoke these verses as an exclamation:
Trưởng lão ni, đã an trú trong A-la-hán quả, đã nói những bài kệ sau đây như một lời cảm hứng:
Tattha ayoniso manasikārāti anupāyamanasikārena, asubhe subhanti vipallāsaggāhena.
In these verses, due to unwise attention means through unskillful attention, by grasping at what is unlovely as lovely, due to distorted perception.
Trong đó, "ayoniso manasikārā" nghĩa là: do tác ý không đúng cách, do chấp thủ sai lầm rằng cái bất tịnh là tịnh.
Kāmarāgena aṭṭitāti kāmaguṇesu chandarāgena pīḷitā.
Afflicted by sensual desire means tormented by craving for sensual pleasures.
"Kāmarāgena aṭṭitā" nghĩa là: bị dục tham (chandarāga) trong các dục cảnh bức bách.
Ahosiṃ uddhatā pubbe, citte avasavattinīti pubbe mama citte mayhaṃ vase avattamāne uddhatā nānārammaṇe vikkhittacittā asamāhitā ahosiṃ.
I was restless before, my mind not under my control means that previously, my mind, not being under my control, was restless, scattered among various objects, and uncomposed.
"Ahosiṃ uddhatā pubbe, citte avasavattinī" nghĩa là: trước kia, tâm ta không theo ý ta, ta đã phóng dật, tâm tán loạn trên nhiều đối tượng khác nhau, không định tĩnh.
Pariyuṭṭhitā klesehi, subhasaññānuvattinīti pariyuṭṭhānapattehi kāmarāgādikilesehi abhibhūtā rūpādīsu subhanti pavattāya kāmasaññāya anuvattanasīlā.
Beset by defilements, following the perception of beauty means overcome by defilements such as sensual desire that had arisen, and accustomed to following the perception of sensual objects as beautiful.
"Pariyuṭṭhitā klesehi, subhasaññānuvattinī" nghĩa là: bị các phiền não như dục tham, v.v. đã khởi lên chi phối, và có thói quen theo đuổi tưởng về cái đẹp (kāmasaññā) phát sinh trong các sắc pháp, v.v. là đẹp.
Samaṃ cittassa na labhiṃ, rāgacittavasānugāti kāmarāgasampayuttacittassa vasaṃ anugacchantī īsakampi cittassa samaṃ cetosamathaṃ cittekaggataṃ na labhiṃ.
I did not find mental calm, submitting to a mind full of lust means that, following the sway of a mind associated with sensual desire, I did not find even a little mental calm, mental tranquility, or one-pointedness of mind.
"Samaṃ cittassa na labhiṃ, rāgacittavasānugā" nghĩa là: ta đã không đạt được chút an tịnh nào cho tâm, sự định tĩnh của tâm, sự nhất tâm, do bị chi phối bởi tâm tham dục.
Kisā paṇḍu vivaṇṇā cāti evaṃ ukkaṇṭhitabhāvena kisā dhamanisanthatagattā uppaṇḍuppaṇḍukajātā tato eva vivaṇṇā vigatachavivaṇṇā ca hutvā.
Emaciated, pale, and discolored means that due to being disheartened in this way, I became emaciated, with a body full of prominent veins, extremely pale like a withered leaf, and thus discolored, losing the healthy color of my skin.
"Kisā paṇḍu vivaṇṇā cā" nghĩa là: ta đã trở nên gầy gò, thân thể gân guốc, xanh xao như lá úa, và vì thế mà xấu xí, mất đi vẻ đẹp của làn da.
Satta vassānīti satta saṃvaccharāni.
Seven years means for seven years.
"Satta vassāni" nghĩa là: suốt bảy năm.
Cārihanti cariṃ ahaṃ.
I lived means I practiced.
"Cārihaṃ" nghĩa là: ta đã sống.
Nāhaṃ divā vā rattiṃ vā, sukhaṃ vindiṃ sudukkhitāti evamahaṃ sattasu saṃvaccharesu kilesadukkhena dukkhitā ekadāpi divā vā rattiṃ vā samaṇasukhaṃ na paṭilabhiṃ.
I found no peace, day or night, deeply suffering means that, in those seven years, afflicted by the suffering of defilements, I never attained the peace of a recluse, neither by day nor by night.
"Nāhaṃ divā vā rattiṃ vā, sukhaṃ vindiṃ sudukkhitā" nghĩa là: như vậy, trong bảy năm đó, ta đã khổ đau vì phiền não, không bao giờ đạt được hạnh phúc của một Sa-môn, dù là ban ngày hay ban đêm.
Tatoti kilesapariyuṭṭhānena samaṇasukhālābhabhāvato.
Then means due to the arising of defilements and the lack of recluse’s peace.
"Tato" nghĩa là: do không đạt được hạnh phúc của Sa-môn vì bị phiền não vây hãm.
Rajjuṃ gahetvāna pāvisiṃ, vanamantaranti pāsarajjuṃ ādāya vanantaraṃ pāvisiṃ.
Taking a rope, I entered the forest means I took a noose-rope and entered the interior of the forest.
"Rajjuṃ gahetvāna pāvisiṃ, vanamantaraṃ" nghĩa là: ta cầm sợi dây thòng lọng đi vào rừng sâu.
Kimatthaṃ pāvisīti ce āha – ‘‘varaṃ me idha ubbandhaṃ, yañca hīnaṃ punācare’’ti yadahaṃ samaṇadhammaṃ kātuṃ asakkontī hīnaṃ gihibhāvaṃ puna ācare ācareyyaṃ anutiṭṭheyyaṃ, tato sataguṇena sahassaguṇena imasmiṃ vanantare ubbandhaṃ bandhitvā maraṇaṃ me varaṃ seṭṭhanti attho.
If asked, “Why did you enter?” it is said: “Better to hang myself here, than to return to a lowly state.” This means that it is a hundred times, a thousand times better for me to hang myself and die in this forest than for me to return to a lowly lay state, which I would do again if I could not practice the recluse’s life.
Nếu hỏi "Vì sao lại đi vào?", thì câu trả lời là: "varaṃ me idha ubbandhaṃ, yañca hīnaṃ punācare" nghĩa là: việc ta tự treo cổ chết trong rừng này tốt hơn gấp trăm, ngàn lần so với việc ta, không thể thực hành pháp Sa-môn, lại tái phạm cuộc sống thấp kém của người tại gia.
Atha cittaṃ vimucci meti yadā rukkhasākhāya bandhapāsaṃ gīvāyaṃ pakkhipi, atha tadanantarameva vuṭṭhānagāminivipassanāmaggena ghaṭitattā maggapaṭipāṭiyā sabbāsavehi mama cittaṃ vimucci vimuttaṃ ahosīti.
And then my mind was liberated means that when I put the rope, fastened to the tree branch, around my neck, at that very moment, due to my engagement with the vipassanā path leading to emergence, my mind was liberated from all defilements through the sequence of paths.
"Atha cittaṃ vimucci me" nghĩa là: khi ta thắt sợi dây thòng lọng vào cổ trên cành cây, ngay sau đó, tâm ta đã được giải thoát khỏi mọi lậu hoặc (āsava) theo thứ tự của đạo quả, nhờ sự nỗ lực trên con đường thiền quán dẫn đến xuất thế (vuṭṭhānagāminivipassanāmagga).
Āturaṃ asucintiādikā sundarīnandāya theriyā gāthā.
Sick and impure, and so forth—these are the verses of Sundarīnandā Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Sundarīnandā bắt đầu bằng "Āturaṃ asuci".
Ayampi kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā, satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ jhāyinīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā kusalaṃ upacinantī kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sakyarājakule nibbatti.
It is said that she, too, in the time of Padumuttara Bhagavā, was born into a good family in Haṃsavatī city. When she reached maturity, she heard the Dhamma from the Teacher. Seeing the Teacher place a certain bhikkhunī in the foremost position among those skilled in jhāna, she made an aspiration, wished for that status, and accumulated merit. After wandering for a hundred thousand aeons among devas and humans, she was reborn in this Buddha-era into the Sākyan royal family.
Vị này, được biết, trong thời Đức Phật Padumuttara, đã tái sinh vào một gia đình quý tộc ở thành phố Haṃsavatī, khi trưởng thành, đã nghe pháp từ Đức Thế Tôn, thấy Đức Thế Tôn đặt một Tỳ-khưu-ni vào vị trí cao nhất trong số những vị thiền định, đã tạo công đức đặc biệt và cầu nguyện đạt được vị trí đó. Sau khi tích lũy thiện nghiệp, cô đã luân hồi trong cõi trời và loài người suốt một trăm ngàn đại kiếp, và trong thời Đức Phật hiện tại, đã tái sinh vào dòng dõi hoàng tộc Sākyā.
Nandātissā nāmaṃ akaṃsu.
They named her Nandā.
Họ đặt tên cho cô là Nandā.
Aparabhāge rūpasampattiyā sundarīnandā, janapadakalyāṇīti ca paññāyittha.
Later, due to her beauty, she became known as Sundarīnandā and Janapadakalyāṇī.
Sau này, do vẻ đẹp tuyệt vời, cô được biết đến với tên Sundarīnandā và Janapadakalyāṇī.
Sā amhākaṃ bhagavati sabbaññutaṃ patvā anupubbena kapilavatthuṃ gantvā nandakumārañca rāhulakumārañca pabbājetvā gate suddhodanamahārāje ca parinibbute mahāpajāpatigotamiyā rāhulamātāya ca pabbajitāya cintesi – ‘‘mayhaṃ jeṭṭhabhātā cakkavattirajjaṃ pahāya pabbajitvā loke aggapuggalo buddho jāto, puttopissa rāhulakumāro pabbaji, bhattāpi me nandarājā, mātāpi mahāpajāpatigotamī, bhaginīpi rāhulamātā pabbajitā, idānāhaṃ gehe kiṃ karissāmi, pabbajissāmī’’ti bhikkhunupassayaṃ gantvā ñātisinehena pabbaji, no saddhāya.
When our Blessed One attained omniscience, and having gradually gone to Kapilavatthu, had ordained Prince Nanda and Prince Rāhula, and King Suddhodana had attained parinibbāna, and Mahāpajāpati Gotamī and Rāhulamātā (Yasodharā) had gone forth, she thought: “My elder brother, having renounced a universal monarch's reign, has gone forth and become a Buddha, the foremost person in the world. His son, Prince Rāhula, also went forth. My husband, King Nanda, too, went forth. My mother, Mahāpajāpati Gotamī, and my sister, Rāhulamātā, have also gone forth. What shall I do staying at home now? I shall go forth!” So she went to a bhikkhunī convent and went forth out of family affection, not out of faith.
Sau khi Đức Thế Tôn của chúng ta đạt được Nhất thiết trí, tuần tự đến Kapilavatthu, xuất gia cho hoàng tử Nanda và hoàng tử Rāhula, rồi khi Đại vương Suddhodana đã nhập Niết bàn, và Đại Pajāpatī Gotamī cùng mẹ của Rāhula (Yasodharā) cũng đã xuất gia, bà (Sundarī Nandā) suy nghĩ: “Anh trai cả của ta đã từ bỏ vương quyền Chuyển luân vương để xuất gia, trở thành Đức Phật, bậc tối thượng trong thế gian. Con trai của ngài, hoàng tử Rāhula, cũng đã xuất gia. Chồng của ta là vương tử Nanda cũng đã xuất gia. Mẹ ta là Đại Pajāpatī Gotamī cũng đã xuất gia. Chị (hoặc em) gái ta là mẹ của Rāhula cũng đã xuất gia. Giờ đây ta ở nhà sẽ làm gì? Ta sẽ xuất gia!” – rồi bà đến tịnh xá bhikkhunī và xuất gia vì tình thân quyến, chứ không phải vì đức tin.
Tasmā pabbajitvāpi rūpaṃ nissāya uppannamadā.
Therefore, even after going forth, she had a conceit born of beauty.
Vì vậy, dù đã xuất gia, bà vẫn có sự kiêu mạn phát sinh do sắc đẹp.
‘‘Satthā rūpaṃ vivaṇṇeti garahati, anekapariyāyena rūpe ādīnavaṃ dassetī’’ti buddhupaṭṭhānaṃ na gacchatītiādi sabbaṃ heṭṭhā abhirūpanandāya vatthusmiṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
All this, such as, “The Teacher criticizes and condemns beauty, showing its drawbacks in many ways,” and that she did not go to attend upon the Buddha, should be understood in the same manner as stated in the story of Abhirūpa Nandā below.
Việc bà không đến hầu Phật vì nghĩ rằng: “Đức Bổn Sư chê bai, quở trách sắc đẹp, Ngài chỉ ra sự nguy hiểm của sắc đẹp bằng nhiều phương cách khác nhau” – tất cả những điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong câu chuyện về Abhirūpanandā ở phần dưới.
Ayaṃ pana viseso – satthārā nimmitaṃ itthirūpaṃ anukkamena jarābhibhūtaṃ disvā aniccato dukkhato anattato manasikarontiyā theriyā kammaṭṭhānābhimukhaṃ cittaṃ ahosi.
This is the distinction: when the Theri saw the female form created by the Teacher, gradually overcome by old age, and reflected upon it as impermanent, unsatisfactory, and non-self, her mind became inclined towards meditation.
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt: khi thấy hình ảnh người phụ nữ do Đức Bổn Sư hóa hiện dần dần bị già yếu chi phối, vị Trưởng lão ni đã quán xét nó là vô thường, khổ, và vô ngã, nhờ đó tâm bà hướng về đề mục thiền định.
Taṃ disvā satthā tassā sappāyavasena dhammaṃ desento –
Seeing that, the Teacher, desiring to teach the Dhamma in a manner suitable for her, spoke thus:
Thấy vậy, Đức Bổn Sư đã thuyết pháp phù hợp với bà, Ngài nói:
Sā desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
Following the discourse, she directed her wisdom and became established in the fruit of stream-entry. For her progress to the higher paths, the Teacher, wishing to instruct her in a meditation object, said, “Nanda, there is not even a little essence in this body; it is smeared with flesh and blood, a dwelling place for old age and the like; it is merely a heap of bones.” He then uttered this verse in the Dhammapada:
Bà đã hướng trí tuệ theo lời dạy và an trú vào Sơ quả Tu-đà-hoàn.
Tassā uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ ācikkhanto ‘‘nande, imasmiṃ sarīre appamattakopi sāro natthi, maṃsalohitalepano jarādīnaṃ vāsabhūto, aṭṭhipuñjamatto evāya’’nti dassetuṃ –
For her progress to the higher paths, the Teacher, wishing to instruct her in a meditation object, said, “Nanda, there is not even a little essence in this body; it is smeared with flesh and blood, a dwelling place for old age and the like; it is merely a heap of bones.” He then uttered this verse in the Dhammapada:
Để giúp bà đạt đến các đạo quả cao hơn, Đức Phật đã chỉ dạy đề mục thiền định: “Nanda, trong thân thể này không có chút tinh túy nào. Thân thể này chỉ là lớp thịt máu phủ bên ngoài, là nơi trú ngụ của sự già nua và các bệnh tật, chỉ là một đống xương mà thôi,” để chỉ rõ điều này, Ngài đã nói bài kệ này trong:
Tattha evametaṃ avekkhantī…pe… dakkhisanti etaṃ āturādisabhāvaṃ kāyaṃ evaṃ ‘‘yathā idaṃ tathā eta’’ntiādinā vuttappakārena rattindivaṃ sabbakālaṃ atanditā hutvā parato ghosahetukaṃ sutamayañāṇaṃ muñcitvā, tato taṃnimittaṃ attani sambhūtattā sakāyabhāvanāmayāya paññāya yāthāvato ghanavinibbhogakaraṇena abhinibbijjha, kathaṃ nu kho dakkhisaṃ passissanti ābhogapurecārikena pubbabhāgañāṇacakkhunā avekkhantī vicinantīti attho.
Therein, "Thus observing this… will see" means: observing this body, which is of the nature of being diseased and so forth, in the manner described, such as "as this is, so is that," for day and night, at all times, being untiring, and having abandoned the knowledge gained from hearing, which has sound from others as its cause, and then having thoroughly penetrated it by her own knowledge born of meditation, which arose in herself due to that cause, by truly analyzing its dense nature, how will she see? This is the meaning of observing, discerning with the eye of pre-path knowledge, which has attention as its forerunner.
Trong đó, ý nghĩa của câu “Evametaṃ avekkhantī…pe… dakkhisaṃ” là: Quán chiếu thân này với bản chất bệnh hoạn, v.v., theo cách đã nói như “thân này như vậy, thân kia cũng như vậy”, v.v., không mệt mỏi ngày đêm suốt mọi lúc, sau khi từ bỏ tuệ do nghe (sutamayañāṇa) do tiếng nói từ người khác làm nhân, từ đó, do sự tự thân phát sinh từ nhân ấy, với tuệ của chính mình, tức là tuệ do tu tập (bhāvanāmaya paññā), bằng cách phân tích và chia chẻ các khối một cách như thật, tôi sẽ thấy rõ như thế nào, tức là quán xét và suy xét bằng nhãn tuệ tiền phần (pubbabhāgañāṇacakkhu) có sự chú ý đi trước.
Tenāha ‘‘tassā me appamattāyā’’tiādi.
Therefore, it is said, "For me, being heedful," and so forth.
Vì vậy, vị ấy đã nói “tassā me appamattāya” (đối với tôi, người không phóng dật), v.v.
Tassattho – tassā me satiavippavāsena appamattāya yoniso upāyena aniccādivasena vipassanāpaññāya vicinantiyā vīmaṃsantiyā, ayaṃ khandhapañcakasaṅkhāto kāyo sasantānaparasantānavibhāgato santarabāhiro yathābhūtaṃ diṭṭho.
Its meaning is: For me, being heedful through the non-abandonment of mindfulness, discerning wisely by means of insight-wisdom in the way of impermanence and so forth, this body, consisting of the five aggregates, was seen as it truly is, internal and external, distinguished into one's own continuum and others' continuums.
Ý nghĩa của nó là: Đối với tôi, người không phóng dật do không rời xa chánh niệm, quán xét (vīmaṃsantiyā) bằng tuệ quán (vipassanāpaññā) một cách như lý (yoniso), tức là có phương pháp, theo cách vô thường, v.v., thân này (ayaṃ kāyo) được gọi là năm uẩn, đã được thấy rõ như thật (yathābhūtaṃ) cả bên trong lẫn bên ngoài (santarabāhiro) theo sự phân chia tự thân và tha thân.
Atha tathā dassanato pacchā nibbindahaṃ kāye vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya attabhāve nibbindiṃ, visesatova ajjhattasantāne virajji virāgaṃ āpajjiṃ, ahaṃ yathābhūtāya appamādapaṭipattiyā matthakappattiyā appamattā sabbaso saṃyojanānaṃ samucchinnattā visaṃyuttā upasantā ca nibbutā ca amhīti.
Then, after seeing thus, I became dispassionate towards the body; I became dispassionate towards existence by means of path-knowledge accompanied by insight-wisdom; especially in the internal continuum, I became dispassionate, I attained dispassion. I am heedful due to having reached the pinnacle of proper heedful practice, and disjoined because all fetters have been utterly cut off, and I am both calmed and unbound.
Rồi (atha), sau khi thấy như vậy, tôi nhàm chán thân này (nibbindahaṃ kāye), tức là nhàm chán tự thân bằng tuệ đạo (maggapaññā) kèm theo tuệ quán; đặc biệt, tôi ly tham (virajji) trong dòng tâm thức nội tại, tức là đạt được sự ly tham. Tôi, do sự thực hành không phóng dật như thật đã đạt đến đỉnh cao, không phóng dật (appamattā), và do mọi kiết sử đã được đoạn trừ hoàn toàn, tôi thoát ly mọi kiết sử (visaṃyuttā), đã an tịnh và đã niết bàn.
Aggiṃ candañcātiādikā nanduttarāya theriyā gāthā.
The verses of Nanduttarā Therī begin with "Fire, moon, and".
Bài kệ của Therī Nanduttarā bắt đầu bằng “Aggiṃ candañcā” (Lửa và mặt trăng).
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe kammāsadhammanigame brāhmaṇakule nibbattitvā, ekaccāni vijjāṭṭhānāni sippāyatanāni ca uggahetvā nigaṇṭhapabbajjaṃ upagantvā, vādappasutā jambusākhaṃ gahetvā bhaddākuṇḍalakesā viya jambudīpatale vicarantī mahāmoggallānattheraṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchitvā parājayaṃ pattā therassa ovāde ṭhatvā sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ karontī na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
She too, having performed meritorious deeds in previous Buddha eras, and having accumulated wholesome kamma that serves as a strong support for liberation in various existences, was reborn in this Buddha era in a brahmin family in the town of Kammāsadhamma in the Kuru country. Having learned some branches of knowledge and arts, she entered the Nigaṇṭha ascetic life. Being devoted to debate, she wandered the Jambudīpa region holding a jambu branch, like Bhaddā Kuṇḍalakesā. She approached Mahāmoggallāna Thera, asked a question, and was defeated. She then remained in the Thera's instruction, went forth into the Dispensation, and while practicing the ascetic life, she soon attained Arahantship together with the four Paṭisambhidā. Having reviewed her own practice, by way of an inspired utterance—
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức trong các kiếp trước dưới các Đức Phật, gieo trồng thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự thoát ly luân hồi trong các kiếp sống khác nhau. Trong thời Đức Phật này xuất hiện, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại làng Kammāsadhamma thuộc xứ Kuru. Sau khi học một số môn học và nghề nghiệp, vị ấy xuất gia theo phái Ni-kiền-tử (Nigaṇṭha). Vị ấy đã đi khắp cõi Diêm-phù-đề, tranh luận sôi nổi, cầm cành cây jambu như Bhaddā Kuṇḍalakesā. Vị ấy đã đến gặp Trưởng lão Mahāmoggallāna, hỏi một câu hỏi và bị đánh bại. Sau đó, vị ấy đã nương theo lời giáo huấn của Trưởng lão, xuất gia trong Giáo pháp và thực hành pháp Sa-môn. Chẳng bao lâu, vị ấy đã chứng đắc A-la-hán quả cùng với Tứ Vô Ngại Giải (paṭisambhidā). Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã thuyết năm bài kệ này với tâm hoan hỷ:
Tattha aggiṃ candañca sūriyañca, devatā ca namassihanti aggippamukhā devāti indānaṃ devānaṃ ārādhanatthaṃ āhutiṃ paggahetvā aggiñca, māse māse sukkapakkhassa dutiyāya candañca, divase divase sāyaṃ pātaṃ sūriyañca, aññā ca bāhirā hiraññagabbhādayo devatā ca, visuddhimaggaṃ gavesantī namassihaṃ namakkāraṃ ahaṃ akāsiṃ.
Therein, I worshipped fire, the moon, and the sun, and the deities means that, to please the ruling gods, with the fire god as their chief, having offered oblations, I worshipped the fire god, and on the second day of the bright fortnight each month, the moon, and every day, in the evening and morning, the sun, and other external deities such as Hiraññagabbha, seeking the path to purity, I made obeisance.
Trong đó, câu “aggiṃ candañca sūriyañca, devatā ca namassihaṃ” có nghĩa là: Để làm hài lòng các vị thần, đứng đầu là thần lửa, tôi đã dâng cúng tế lễ cho thần lửa, và hàng tháng vào ngày thứ hai của nửa tháng sáng, tôi đã đảnh lễ mặt trăng; hàng ngày vào buổi sáng và buổi tối, tôi đã đảnh lễ mặt trời; và tôi cũng đã đảnh lễ các vị thần bên ngoài khác như Brahmā, v.v., trong khi tìm kiếm con đường thanh tịnh. Tôi đã thực hiện sự đảnh lễ. Câu “Nadītitthāni gantvāna, udakaṃ oruhāmihaṃ” có nghĩa là: Tôi đã đến các bến sông thiêng như sông Hằng, v.v., và vào buổi sáng và buổi tối, tôi đã xuống nước, lặn xuống nước và tắm rửa toàn thân.
Nadītitthāni gantvāna, udakaṃ oruhāmihanti gaṅgādīnaṃ nadīnaṃ pūjātitthāni upagantvā sāyaṃ pātaṃ udakaṃ otarāmi udake nimujjitvā aṅgasiñcanaṃ karomi.
Having gone to river-fords, I descended into the water means that, having approached the worship-fords of rivers such as the Ganges, I descend into the water in the evening and morning. Having immersed myself in the water, I perform the sprinkling of the body.
Trong đó, câu “aggiṃ candañca sūriyañca, devatā ca namassihaṃ” có nghĩa là: Để làm hài lòng các vị thần, đứng đầu là thần lửa, tôi đã dâng cúng tế lễ cho thần lửa, và hàng tháng vào ngày thứ hai của nửa tháng sáng, tôi đã đảnh lễ mặt trăng; hàng ngày vào buổi sáng và buổi tối, tôi đã đảnh lễ mặt trời; và tôi cũng đã đảnh lễ các vị thần bên ngoài khác như Brahmā, v.v., trong khi tìm kiếm con đường thanh tịnh. Tôi đã thực hiện sự đảnh lễ. Câu “Nadītitthāni gantvāna, udakaṃ oruhāmihaṃ” có nghĩa là: Tôi đã đến các bến sông thiêng như sông Hằng, v.v., và vào buổi sáng và buổi tối, tôi đã xuống nước, lặn xuống nước và tắm rửa toàn thân.
Bahūvatasamādānāti pañcātapatappanādi bahuvidhavatasamādānā.
Undertaking many vows means undertaking various kinds of ascetic practices, such as tormenting oneself with five fires.
Bahūvatasamādānā có nghĩa là đã thực hành nhiều loại khổ hạnh như phơi mình dưới năm ngọn lửa, v.v. Để dễ đọc trong bài kệ, từ “bahū” (nhiều) được kéo dài. Aḍḍhaṃ sīsassa olikhiṃ có nghĩa là tôi chỉ cạo nửa đầu của mình. Một số thầy giải thích rằng “aḍḍhaṃ sīsassa olikhiṃ” có nghĩa là buộc một nửa búi tóc thành bím và để xõa một nửa. Chamāya seyyaṃ kappemī có nghĩa là tôi đã nằm trên đất không có vật lót, như một người nằm trên đất tế lễ. Rattiṃ bhattaṃ na bhuñjahaṃ có nghĩa là tôi đã kiêng ăn vào ban đêm, không ăn thức ăn vào ban đêm.
Gāthāsukhatthaṃ bahūti dīghakaraṇaṃ.
For the ease of recitation in the verse, 'bahū' is a lengthening.
Để dễ đọc trong bài kệ, từ “bahū” (nhiều) được kéo dài.
Aḍḍhaṃ sīsassa olikhinti mayhaṃ sīsassa aḍḍhameva muṇḍemi.
I shaved half of my head means I shaved only half of my head.
Aḍḍhaṃ sīsassa olikhiṃ có nghĩa là tôi chỉ cạo nửa đầu của mình.
Keci ‘‘aḍḍhaṃ sīsassa olikhinti kesakalāpassa aḍḍhaṃ jaṭābandhanavasena bandhitvā aḍḍhaṃ vissajjesi’’nti atthaṃ vadanti.
Some teachers explain the meaning as: "I tied half of my hair into a topknot and let the other half loose."
Một số thầy giải thích rằng “aḍḍhaṃ sīsassa olikhiṃ” có nghĩa là buộc một nửa búi tóc thành bím và để xõa một nửa.
Chamāya seyyaṃ kappemīti thaṇḍilasāyinī hutvā anantarahitāya bhūmiyā sayāmi.
I made my bed on the ground means that, being one who sleeps on bare ground, I slept on the uncovered earth.
Chamāya seyyaṃ kappemī có nghĩa là tôi đã nằm trên đất không có vật lót, như một người nằm trên đất tế lễ.
Rattiṃ bhattaṃ na bhuñjahanti rattūparatā hutvā rattiyaṃ bhojanaṃ na bhuñjiṃ.
I did not eat food at night means that, having abstained from eating at night, I did not partake of food at night.
Rattiṃ bhattaṃ na bhuñjahaṃ có nghĩa là tôi đã kiêng ăn vào ban đêm, không ăn thức ăn vào ban đêm.
Vibhūsāmaṇḍanaratāti cirakālaṃ attakilamathānuyogena kilantakāyā ‘‘evaṃ sarīrassa kilamanena natthi paññāsuddhi.
Delighting in adornment and decoration means that, having wearied her body for a long time with self-mortification, she thought, "There is no purity of wisdom through such torment of the body. Rather, purity of wisdom might come from pleasing the senses and satisfying the body." Thus, cherishing this body, she delighted in adorning herself with clothes and ornaments, and decorating herself with perfumes, flowers, and so on. Having performed massages and other treatments, and having bathed and anointed herself, she cherished and satisfied her body. Thus, being one who greatly strengthened her body, she was afflicted and constantly oppressed by sensual passion, which arose due to unwise attention.
Vibhūsāmaṇḍanaratā có nghĩa là sau một thời gian dài làm thân mình mệt mỏi với sự thực hành khổ hạnh, vị ấy đã nghĩ: “Với sự mệt mỏi của thân này, không có sự thanh tịnh của trí tuệ. Nhưng nếu có thể có sự thanh tịnh bằng cách làm hài lòng các căn và làm thỏa mãn thân thể,” và với ý nghĩ đó, vị ấy đã chăm sóc thân này, ưa thích trang điểm và tô điểm, tức là ưa thích trang sức bằng quần áo và đồ trang sức, và tô điểm bằng hương hoa, v.v. Nhāpanucchādanehi cā có nghĩa là bằng cách tắm rửa và xoa dầu, v.v., sau khi đã được xoa bóp, v.v. Upakāsiṃ imaṃ kāyaṃ có nghĩa là tôi đã chăm sóc thân mình, đã làm cho nó hài lòng. Kāmarāgena aṭṭitā có nghĩa là tôi đã trở thành người có nhiều sự củng cố thân thể như vậy, và do nhân duyên của sự tác ý không như lý, tôi đã bị dục ái quấy phá, thường xuyên bị áp bức.
Sace pana indriyānaṃ tosanavasena sarīrassa tappanena suddhi siyā’’ti mantvā imaṃ kāyaṃ anuggaṇhantī vibhūsāyaṃ maṇḍane ca ratā vatthālaṅkārehi alaṅkaraṇe gandhamālādīhi maṇḍane ca abhiratā.
But truly, thinking, "Purity would arise by gratifying the sense faculties and satisfying the body," cherishing this body, I was delighted in adornment and embellishment; I was greatly delighted in adorning with clothes and ornaments, and in embellishing with perfumes, garlands, and so on.
Vibhūsāmaṇḍanaratā có nghĩa là sau một thời gian dài làm thân mình mệt mỏi với sự thực hành khổ hạnh, vị ấy đã nghĩ: “Với sự mệt mỏi của thân này, không có sự thanh tịnh của trí tuệ. Nhưng nếu có thể có sự thanh tịnh bằng cách làm hài lòng các căn và làm thỏa mãn thân thể,” và với ý nghĩ đó, vị ấy đã chăm sóc thân này, ưa thích trang điểm và tô điểm, tức là ưa thích trang sức bằng quần áo và đồ trang sức, và tô điểm bằng hương hoa, v.v.
Nhāpanucchādanehi cāti sambāhanādīni kāretvā nhāpanena ucchādanena ca.
And by bathing and anointing means having caused massaging and other things to be done, by bathing and by anointing.
Nhāpanucchādanehi cā có nghĩa là bằng cách tắm rửa và xoa dầu, v.v., sau khi đã được xoa bóp, v.v.
Upakāsiṃ imaṃ kāyanti imaṃ mama kāyaṃ anuggaṇhiṃ santappesiṃ.
I cherished this body means I cherished, I satisfied this body of mine.
Upakāsiṃ imaṃ kāyaṃ có nghĩa là tôi đã chăm sóc thân mình, đã làm cho nó hài lòng.
Kāmarāgena aṭṭitāti evaṃ kāyadaḷhībahulā hutvā ayonisomanasikārapaccayā pariyuṭṭhitena kāmarāgena aṭṭitā abhiṇhaṃ upaddutā ahosiṃ.
Afflicted by sensual craving means having been preoccupied with strengthening the body in this way, due to unwise attention, I was afflicted, repeatedly harassed, by sensual craving that had arisen.
Kāmarāgena aṭṭitā có nghĩa là tôi đã trở thành người có nhiều sự củng cố thân thể như vậy, và do nhân duyên của sự tác ý không như lý, tôi đã bị dục ái quấy phá, thường xuyên bị áp bức.
Tato saddhaṃ labhitvānāti evaṃ samādinnavatāni bhinditvā kāyadaḷhībahulā vādappasutā hutvā tattha tattha vicarantī tato pacchā aparabhāge mahāmoggallānattherassa santike laddhovādānusāsanā saddhaṃ paṭilabhitvā.
Thereupon having gained faith means, having broken the vows I had undertaken, and having become preoccupied with strengthening the body and intent on doctrines, I wandered here and there. Thereupon, later, having received instruction and advice from Mahāmoggallāna Thera, I regained faith.
Tato saddhaṃ labhitvānā có nghĩa là sau khi phá vỡ các giới hạnh đã thọ trì như vậy, trở thành người chú trọng vào việc củng cố thân thể và tranh luận, đi đây đó, sau đó, vào giai đoạn sau, tôi đã có được niềm tin do sự giáo huấn và chỉ dạy mà tôi đã nhận được từ Trưởng lão Mahāmoggallāna. Disvā kāyaṃ yathābhūtaṃ có nghĩa là sau khi thấy thân này của tôi một cách như thật bằng tuệ đạo cùng với tuệ quán, dục ái đã bị diệt trừ hoàn toàn bằng đạo A-na-hàm. Sau đó, bằng đạo A-la-hán, “sabbe bhavā samucchinnā, icchā ca patthanāpi cā” có nghĩa là tất cả các hữu đã bị đoạn trừ hoàn toàn, cả ước muốn (icchā), tức là sự khao khát các đối tượng hiện tại, và khát khao (patthanā), tức là sự khao khát các hữu trong tương lai, cũng như tất cả các hữu đều đã bị đoạn trừ hoàn toàn.
Disvā kāyaṃ yathābhūtanti saha vipassanāya maggapaññāya imaṃ mama kāyaṃ yathābhūtaṃ disvā anāgāmimaggena sabbaso kāmarāgo samūhato.
Having seen the body as it truly is means, having seen this body of mine as it truly is with insight and path-wisdom, sensual craving was completely uprooted by the Anāgāmi path.
Disvā kāyaṃ yathābhūtaṃ có nghĩa là sau khi thấy thân này của tôi một cách như thật bằng tuệ đạo cùng với tuệ quán, dục ái đã bị diệt trừ hoàn toàn bằng đạo A-na-hàm.
Tato paraṃ aggamaggena sabbe bhavā samucchinnā, icchā ca patthanāpi cāti paccuppannavisayābhilāsasaṅkhātā icchā ca āyatibhavābhilāsasaṅkhātā patthanāpi sabbe bhavāpi samucchinnāti yojanā.
Beyond that, by the supreme path, all existences were cut off, and desire and longing too. This is the construction: desire, which is longing for present objects, and longing, which is longing for future existences, and all existences were cut off completely.
Sau đó, bằng đạo A-la-hán, “sabbe bhavā samucchinnā, icchā ca patthanāpi cā” có nghĩa là tất cả các hữu đã bị đoạn trừ hoàn toàn, cả ước muốn (icchā), tức là sự khao khát các đối tượng hiện tại, và khát khao (patthanā), tức là sự khao khát các hữu trong tương lai, cũng như tất cả các hữu đều đã bị đoạn trừ hoàn toàn.
Santiṃ pāpuṇi cetasoti accantaṃ santiṃ arahattaphalaṃ pāpuṇiṃ adhigacchinti attho.
The mind attained peace means I attained, I reached, the extreme peace, the fruit of Arahantship, is the meaning.
Santiṃ pāpuṇi cetaso có nghĩa là tôi đã đạt được sự an tịnh tuyệt đối, tức là quả vị A-la-hán.
Saddhāya pabbajitvānātiādikā mittākāḷiyā theriyā gāthā.
Having gone forth with faith and so on—these are the verses of Mittākāḷī Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Mittākāḷī bắt đầu với câu Saddhāya pabbajitvānā.
Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe kammāsadhammanigame brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ pattā mahāsatipaṭṭhānadesanāya paṭiladdhasaddhā bhikkhunīsu pabbajitvā satta saṃvaccharāni lābhasakkāragiddhikā hutvā samaṇadhammaṃ karontī tattha tattha vicaritvā aparabhāge yoniso ummujjantī saṃvegajātā hutvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
She, too, having performed deeds of merit in the presence of former Buddhas, and accumulating wholesome kamma conducive to liberation in various existences, was reborn in a brahmin family in the town of Kammāsadhamma in the Kuru country during this Buddha’s dispensation. Having reached maturity, she gained faith through the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta discourse. She then went forth into the bhikkhunī Saṅgha and, for seven years, was greedy for gains and honor. While practicing the ascetic life, she wandered here and there. Later, having reflected wisely, she felt a sense of urgency, developed vipassanā, and not long after, attained Arahantship with the analytical knowledges (paṭisambhidā). Reviewing her own practice, she uttered these verses as an udāna:
Vị này cũng vậy, đã tích lũy công đức thù thắng trong các vị Phật quá khứ, ở mỗi kiếp sống đã gieo trồng các thiện nghiệp làm nhân duyên cho sự thoát ly. Trong thời kỳ Phật giáo hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại làng Kammāsadhamma thuộc xứ Kuru. Khi đã trưởng thành, vị ấy đạt được niềm tin nhờ giáo pháp Mahāsatipaṭṭhāna, xuất gia trong hàng Tỳ-khưu-ni. Trong bảy năm, vị ấy ham muốn lợi lộc và sự cung kính, thực hành đời sống Sa-môn. Sau khi đi đây đi đó, về sau vị ấy đã quán sát một cách đúng đắn, sinh tâm xúc động, thiết lập thiền quán (vipassanā). Chẳng bao lâu, vị ấy đạt được quả vị A-la-hán cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā). Sau khi quán xét sự thực hành của mình, vị ấy đã nói lên những bài kệ này dưới dạng cảm hứng:
Riñcitvā paramaṃ atthanti jhānavipassanāmaggaphalādiṃ uttamaṃ atthaṃ jahitvā chaḍḍetvā.
Forsaking the supreme goal means having abandoned, having given up, the supreme goal such as jhāna, vipassanā, path and fruit.
Riñcitvā paramaṃ atthaṃ nghĩa là từ bỏ, vứt bỏ mục đích tối thượng như thiền định, thiền quán, đạo quả.
Hīnamatthaṃ asevihanti catupaccayasaṅkhātaāmisabhāvato hīnaṃ lāmakaṃ atthaṃ ayoniso pariyesanāya paṭiseviṃ ahaṃ.
I pursued a base goal means I pursued the base, lowly goal consisting of the four requisites, by means of unwise seeking.
Hīnamatthaṃ asevihaṃ nghĩa là tôi đã theo đuổi một mục đích thấp kém, tầm thường, đó là bốn vật dụng, bằng cách tìm kiếm không đúng đắn.
Kilesānaṃ vasaṃ gantvāti mānamadataṇhādīnaṃ kilesānaṃ vasaṃ upagantvā sāmaññatthaṃ samaṇakiccaṃ na bujjhiṃ na jāniṃ ahaṃ.
Falling under the sway of defilements means having come under the sway of defilements such as conceit, intoxication, and craving, I did not understand the ascetic duty, the duty of a samaṇa.
Kilesānaṃ vasaṃ gantvā, sāmaññatthaṃ na bujjhihaṃ nghĩa là tôi đã đi theo sự sai khiến của các phiền não như kiêu mạn, say đắm, khát ái, và tôi đã không hiểu, không biết ý nghĩa của đời sống Sa-môn, tức là bổn phận của một Sa-môn.
Nisinnāya vihāraketi mama vasanakaovarake nisinnāya ahu saṃvego.
As I sat in the monastery means, a sense of urgency arose in me as I sat in my dwelling cell.
Nisinnāya vihārake nghĩa là khi tôi đang ngồi trong phòng ở của mình, tôi đã sinh tâm xúc động.
Kathanti ce, āha ‘‘ummaggapaṭipannāmhī’’ti.
How? If asked, it is said: “I had taken the wrong path.”
Nếu hỏi như thế nào, thì vị ấy nói “ummaggapaṭipannāmhi”.
Tattha ummaggapaṭipannāmhīti yāvadeva anupādāya parinibbānatthamidaṃ sāsanaṃ, tattha sāsane pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ amanasikarontī tassa ummaggapaṭipannā amhīti.
Therein, I had taken the wrong path means: this teaching is solely for the sake of attaining Nibbāna without clinging; having gone forth into that teaching, I was not focusing on my meditation subject, therefore I had taken the wrong path of that teaching.
Trong đó, ummaggapaṭipannāmhi có nghĩa là giáo pháp này chỉ nhằm mục đích Niết-bàn không chấp thủ, nhưng tôi đã xuất gia trong giáo pháp đó mà không chú tâm vào đề mục thiền định, nên tôi đã đi sai đường của giáo pháp ấy.
Taṇhāya vasamāgatāti paccayuppādanataṇhāya vasaṃ upagatā.
Fallen under the sway of craving means having come under the sway of craving that generates requisites.
Taṇhāya vasamāgatā nghĩa là tôi đã đi theo sự chi phối của khát ái sinh ra các vật dụng.
Appakaṃ jīvitaṃ mayhanti paricchinnakālā vajjitato bahūpaddavato ca mama jīvitaṃ appakaṃ parittaṃ lahukaṃ.
My life is short means my life is short, limited, fragile, due to its circumscribed duration and many dangers.
Appakaṃ jīvitaṃ mayhaṃ nghĩa là đời sống của tôi thật ngắn ngủi, ít ỏi, nhẹ nhàng, vì nó bị giới hạn về thời gian và có nhiều tai ương.
Jarā byādhi ca maddatīti tañca samantato āpatitvā nippothentā pabbatā viya jarā byādhi ca maddati nimmathati.
Old age and sickness crush means old age and sickness, like mountains falling from all sides and pulverizing, crush, oppress, that life.
Jarā byādhi ca maddati nghĩa là già và bệnh đang giày vò, nghiền nát đời sống ấy, như những ngọn núi đổ ập xuống từ mọi phía và nghiền nát.
‘‘Maddare’’tipi pāṭho.
“Maddare” is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Maddare”.
Purāyaṃ bhijjati kāyoti ayaṃ kāyo bhijjati purā.
Before this body breaks apart means this body breaks apart before its time.
Purāyaṃ bhijjati kāyo nghĩa là thân này sẽ tan rã trước khi.
Yasmā tassa ekaṃsiko bhedo, tasmā na me kālo pamajjituṃ ayaṃ kālo aṭṭhakkhaṇavajjito navamo khaṇo, so pamajjituṃ na yuttoti tassāhuṃ saṃvegoti yojanā.
Since its breaking is certain, it is not time for me to be negligent. This time is the ninth moment, free from the eight inauspicious moments; it is not proper to be negligent. This is the construction: to her, this sense of urgency arose.
Vì sự tan rã của nó là chắc chắn, nên na me kālo pamajjituṃ nghĩa là đây không phải là lúc để tôi lơ là. Thời điểm này là thời điểm thứ chín, không bị tám chướng ngại, nên không thích hợp để lơ là. Đây là cách kết nối ý nghĩa: tôi đã sinh tâm xúc động.
Yathābhūtamavekkhantīti evaṃ jātasaṃvegā vipassanaṃ paṭṭhapetvā aniccādimanasikārena yathābhūtamavekkhantī.
Contemplating as it truly is means, having thus generated a sense of urgency, she established vipassanā and contemplated as it truly is by attending to impermanence and so on.
Yathābhūtamavekkhantī nghĩa là sau khi sinh tâm xúc động như vậy, vị ấy đã thiết lập thiền quán, quán sát một cách như thật bằng cách chú tâm vào vô thường, v.v.
Kiṃ avekkhantīti āha ‘‘khandhānaṃ udayabbaya’’nti.
What did she contemplate? It is said: “the rise and fall of the aggregates.”
Quán sát điều gì? Vị ấy nói “khandhānaṃ udayabbaya”.
‘‘Avijjāsamudayā rūpasamudayo’’tiādinā (paṭi. ma. 1.50) samapaññāsappabhedānaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ uppādanirodhañca udayabbayānupassanāya avekkhantī vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā sabbaso kilesehi ca bhavehi ca vimuttacittā uṭṭhāsiṃ, ubhato uṭṭhānena maggena bhavattayato cāti vuṭṭhitā ahosiṃ.
Contemplating the arising and ceasing of the five aggregates of clinging, which have fifty distinctions, as in "With the arising of ignorance, there is the arising of form" (Paṭi. Ma. 1.50) and so on, by means of the contemplation of rise and fall, she activated vipassanā. By the succession of paths, her mind was freed from all defilements and existences, she arose. By rising in both ways, by the path, she was freed from the three planes of existence.
Quán sát sự sinh và diệt của năm uẩn chấp thủ, có năm mươi loại khác nhau như “do vô minh sinh ra sắc” (Paṭi. Ma. 1.50), bằng cách quán sát sự sinh diệt (udayabbayānupassanā), vị ấy đã thúc đẩy thiền quán, và theo lộ trình của Đạo, tâm được giải thoát hoàn toàn khỏi các phiền não và các cõi hữu, vị ấy đã đứng dậy, tức là đã thoát khỏi cả hai (phiền não và hữu) và khỏi ba cõi hữu bằng Đạo.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already stated.
Phần còn lại cũng theo cách giải thích đã nêu.
Agārasmiṃ vasantītiādikā sakulāya theriyā gāthā.
Dwelling in a house and so on—these are the verses of Sakulā Therī.
Bài kệ của Trưởng lão ni Sakulā bắt đầu với câu Agārasmiṃ vasantī.
Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare ānandassa rañño dhītā hutvā nibbattā, satthu vemātikabhaginī nandāti nāmena.
She, it is said, was reborn as the daughter of King Ānanda in Haṃsavatī city during the time of Padumuttara Bhagavā, and was the Buddha's maternal half-sister, named Nandā.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh ra là con gái của vua Ānanda tại thành Haṃsavatī, là em gái cùng cha khác mẹ với Đức Phật, tên là Nandā.
Sā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇantī satthārā ekaṃ bhikkhuniṃ dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ussāhajātā adhikārakammaṃ katvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthentī paṇidhānamakāsi.
Having reached maturity, one day, while listening to the Dhamma in the presence of the Teacher, she saw the Teacher place a certain bhikkhunī in the foremost position among those with divine eyes. Inspired, she performed a great deed of merit and made a resolution, wishing to attain that same position herself.
Khi đã trưởng thành, một ngày nọ, khi đang nghe pháp từ Đức Phật, thấy Đức Phật đặt một Tỳ-khưu-ni vào vị trí tối thượng trong số những người có thiên nhãn, vị ấy đã sinh tâm phấn khởi, thực hiện công đức thù thắng và cũng nguyện cầu đạt được vị trí đó.
Sā tattha yāvajīvaṃ bahuṃ uḷāraṃ kusalakammaṃ katvā devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsarantī kassapassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā ekacārinī vicarantī ekadivasaṃ telabhikkhāya āhiṇḍitvā telaṃ labhitvā tena telena satthu cetiye sabbarattiṃ dīpapūjaṃ akāsi.
Having performed much noble wholesome kamma throughout her life in that existence, she was reborn in the deva world. Wandering from one good destiny to another, during the time of Kassapa Bhagavā, she was reborn in a brahmin family. She went forth as a female wanderer (paribbājikā) and lived an solitary life. One day, having wandered for alms for oil and received oil, she used that oil to offer lamps at the Teacher's cetiya throughout the entire night.
Trong kiếp đó, vị ấy đã thực hiện nhiều thiện nghiệp cao quý suốt đời, sau khi chết, vị ấy sinh lên cõi trời. Sau đó, vị ấy luân hồi trong các cõi thiện, vào thời Đức Phật Kassapa, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn, rồi xuất gia làm du sĩ. Một ngày nọ, khi đi khất thực dầu, vị ấy nhận được dầu và dùng dầu đó để cúng dường đèn suốt đêm tại tháp của Đức Phật.
Sā tato cutā tāvatiṃse nibbattitvā suvisuddhadibbacakkhukā hutvā ekaṃ buddhantaraṃ devesuyeva saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti.
Having passed away from that existence, she was reborn in Tāvatiṃsa, possessing perfectly purified divine vision. She wandered among the devas for one Buddha-interval, and during this Buddha’s dispensation, she was reborn in a brahmin family in Sāvatthī.
Sau khi chết từ đó, vị ấy sinh lên cõi trời Đao-lợi, có thiên nhãn cực kỳ thanh tịnh. Vị ấy luân hồi trong cõi trời suốt một thời kỳ giữa hai Đức Phật. Trong thời kỳ Đức Phật hiện tại này, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại Sāvatthī.
Sakulātissā nāmaṃ ahosi.
Her name was Sakulā.
Tên của vị ấy là Sakulā.
Sā viññutaṃ pattā satthu jetavanapaṭiggahaṇe paṭiladdhasaddhā upāsikā hutvā aparabhāge aññatarassa khīṇāsavattherassa santike dhammaṃ sutvā sañjātasaṃvegā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭentī vāyamantī na cirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
When she came of age, having gained faith at the time of the Buddha’s acceptance of Jetavana, she became a lay follower. Later, after hearing the Dhamma from an Arahant Elder, she was stirred by emotion, went forth, established insight, and striving diligently, she attained Arahantship without delay.
Khi đã trưởng thành, vị ấy đạt được niềm tin vào ngày Đức Phật nhận tịnh xá Jetavana và trở thành một nữ cư sĩ. Sau đó, vị ấy nghe pháp từ một vị Trưởng lão A-la-hán, sinh tâm xúc động và xuất gia. Vị ấy thiết lập thiền quán, tinh tấn và nỗ lực, chẳng bao lâu đã đạt được quả vị A-la-hán.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.3.131-165) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Vì vậy, trong Apadāna đã nói:
Arahattaṃ pana patvā katādhikāratāya dibbacakkhuñāṇe ciṇṇavasī ahosi.
Moreover, having attained Arahantship, due to her accumulated wholesome deeds, she became skilled in the divine eye knowledge.
Sau khi chứng đắc A-la-hán, do đã tạo các công đức đặc biệt, vị ấy đã thành thạo thiên nhãn trí.
Tena naṃ satthā dibbacakkhukānaṃ bhikkhunīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Therefore, the Teacher placed her in the foremost position among bhikkhunīs with divine vision.
Vì thế, Đức Thế Tôn đã đặt vị ấy vào hàng tối thượng trong các Tỳ-khưu-ni có thiên nhãn.
Sā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā pītisomanassajātā udānavasena –
Reflecting upon her own practice, filled with joy and happiness, she spoke these verses as an Udāna—
Vị ấy quán xét sự thực hành của mình, tràn đầy hỷ lạc, và đã nói những bài kệ cảm hứng này:
Tattha agārasmiṃ vasantīhaṃ, dhammaṃ sutvāna bhikkhunoti ahaṃ pubbe agāramajjhe vasamānā aññatarassa bhinnakilesassa bhikkhuno santike catusaccagabbhaṃ dhammakathaṃ sutvā.
Therein, “Living in a household, I heard the Dhamma from a bhikkhu” means: Formerly, while living amidst a household, I heard a Dhamma discourse imbued with the Four Noble Truths from a bhikkhu who had destroyed defilements.
Trong đó, agārasmiṃ vasantīhaṃ, dhammaṃ sutvāna bhikkhuno có nghĩa là: Tôi, trước đây, khi đang sống trong gia đình, đã nghe pháp thoại về Tứ Thánh Đế từ một Tỳ-khưu đã đoạn trừ phiền não.
Addasaṃ virajaṃ dhammaṃ, nibbānaṃ padamaccutanti rāgarajādīnaṃ abhāvena virajaṃ, vānato nikkhantattā nibbānaṃ, cavanābhāvato adhigatānaṃ accutihetutāya ca nibbānaṃ accutaṃ, padanti ca laddhanāmaṃ asaṅkhatadhammaṃ, sahassanayapaṭimaṇḍitena dassanasaṅkhātena dhammacakkhunā addasaṃ passiṃ.
“I saw the stainless Dhamma, Nibbāna, the unchanging state” means: I saw, with the Dhamma-eye known as the insight of stream-entry (sotāpatti-magga), the unconditioned reality, called Nibbāna, which is stainless due to the absence of defilements like the dust of lust, Nibbāna because it is departed from craving, and unchanging because it is the cause of changelessness for those who have attained it, and which is known as "state".
Addasaṃ virajaṃ dhammaṃ, nibbānaṃ padamaccutaṃ có nghĩa là: Tôi đã thấy bằng pháp nhãn, tức là tuệ giác của bậc Nhập Lưu, Pháp vô nhiễm (virajaṃ) do không có các cấu uế như tham ái, Niết-bàn (nibbānaṃ) do thoát ly khỏi ái (vāṇa), và Niết-bàn là bất tử (accutaṃ) do không có sự hoại diệt và là nguyên nhân của sự bất tử cho những người đã đạt đến, và là pháp vô vi được gọi là “cảnh giới” (padaṃ), được trang hoàng bằng hàng ngàn phương diện của sự thấy.
Sikkhamānā ahaṃ santīti ahaṃ sikkhamānāva samānā pabbajitvā vasse aparipuṇṇe eva.
“While training, I, a trainee” means: Even while I was still a trainee, before my full year of training was complete after going forth.
Sikkhamānā ahaṃ santī có nghĩa là: Tôi, khi còn là một Sa-di-ni, sau khi xuất gia, chưa đủ một năm an cư.
Bhāventī maggamañjasanti majjhimapaṭipattibhāvato añjasaṃ uparimaggaṃ uppādentī.
“Cultivating the straight path” means: Generating the higher path, which is straight because it is the Middle Way.
Bhāventī maggamañjasaṃ có nghĩa là: Khi tu tập con đường trung đạo, tức là phát triển các đạo quả cao hơn.
Tadekaṭṭhe ca āsaveti rāgadosehi sahajekaṭṭhe pahānekaṭṭhe ca tatiyamaggavajjhe āsave pahāsiṃ samucchindiṃ.
“And the defilements rooted in them” means: I utterly eradicated the defilements rooted together with lust and hatred, which are to be eradicated by the third path (Anāgāmi-magga).
Tadekaṭṭhe ca āsave có nghĩa là: Tôi đã đoạn trừ (pahāsiṃ samucchindiṃ) các lậu hoặc (āsava) cùng tồn tại với tham ái và sân hận, tức là các lậu hoặc bị đoạn trừ bởi đạo quả thứ ba (Anāgāmi-magga).
Bhikkhunī upasampajjāti vasse paripuṇṇe upasampajjitvā bhikkhunī hutvā.
“Having received higher ordination as a bhikkhunī” means: Having completed the year of training, I received higher ordination and became a bhikkhunī.
Bhikkhunī upasampajjā có nghĩa là: Sau khi đủ một năm an cư, tôi đã thọ giới Tỳ-khưu-ni và trở thành một Tỳ-khưu-ni.
Vimalanti avijjādīhi upakkilesehi vimuttatāya vigatamalaṃ, sādhu sakkacca sammadeva bhāvitaṃ, sādhūhi vā buddhādīhi bhāvitaṃ uppāditaṃ dibbacakkhu visodhitanti sambandho.
The connection is: “ Stainless” (vimalaṃ), meaning free from defilements like ignorance, and “ well-developed” (sādhubhāvitaṃ), meaning diligently and perfectly developed, or developed by noble ones such as the Buddhas, “my divine eye was purified” (dibbacakkhu visodhitaṃ).
Vimalaṃ có nghĩa là: Vô cấu (vigatamalaṃ) do thoát khỏi các cấu uế như vô minh, sādhu (tốt đẹp) tức là sakkacca (kính cẩn) và sammadeva (đúng đắn) bhāvitaṃ (đã được tu tập), hoặc bhāvitaṃ (đã được phát triển) bởi các bậc thiện trí như Đức Phật. Có sự liên kết với dibbacakkhu visodhitaṃ (thiên nhãn đã được thanh tịnh).
Saṅkhāreti tebhūmakasaṅkhāre.
“Formations” refers to the three realms of formations.
Saṅkhāre có nghĩa là: Các hành của ba cõi.
Paratoti anattato.
As not-self.
Parato có nghĩa là: Vô ngã.
Hetujāteti paccayuppanne.
Conditioned means arisen from causes.
Hetujāte có nghĩa là: Do duyên sinh.
Palokiteti palujjanasabhāve pabhaṅgune paññācakkhunā disvā.
Perishing means having seen with the eye of wisdom those conditioned phenomena that are by nature perishable and subject to dissolution.
Palokite có nghĩa là: Sau khi thấy bằng tuệ nhãn các hành của ba cõi có bản chất hoại diệt (palujjanasabhāve) và tan rã (pabhaṅgune).
Pahāsiṃ āsave sabbeti aggamaggena avasiṭṭhe sabbepi āsave pajahiṃ, khepesinti attho.
I abandoned all defilements means I abandoned all remaining defilements with the highest path, meaning I exhausted them.
Pahāsiṃ āsave sabbe có nghĩa là: Tôi đã đoạn trừ, tức là đã chấm dứt (khepesiṃ) tất cả các lậu hoặc còn lại bằng đạo quả tối thượng (A-la-hán đạo).
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại cũng theo cách giải thích tương tự.