797. Pācittiyesu lasuṇavaggassa paṭhame badarasāḷavaṃ nāma badaraphalāni sukkhāpetvā tehi kattabbabyañjanavikati.
In the first of the Garlic Chapter among the Pācittiya rules, "badarasāḷavaṃ" refers to a dish made by drying jujube fruits.
797. Trong các giới Pācittiya, ở* thứ nhất của phẩm Tỏi, badarasāḷavaṃ là một món ăn được làm từ quả táo tàu khô.
Āmakamāgadhalasuṇañceva, ajjhoharaṇañcāti dve aṅgāni.
The two factors are: raw Magadhan garlic, and consuming it.
Tỏi Māgadha sống và việc ăn là hai chi phần.
817. Dadhimatthūti dadhimhi pasannodakaṃ.
"Dadhimatthū" means the clear water in curds.
817. Dadhimatthū có nghĩa là nước trong sữa đông.
Rasakhīrādīnanti maṃsarasakhīrādīnaṃ.
"Rasakhīrādīnaṃ" means meat juice, milk, and so on.
Rasakhīrādīna có nghĩa là nước thịt, sữa và vân vân.
Bhuñjantassa bhikkhuno hatthapāse ṭhānaṃ, pānīyassa vā vidhūpanassa vā gahaṇanti dve aṅgāni.
The two factors are: standing within arm's reach of a monk who is eating, and taking water or a fan.
Việc đứng trong tầm tay của tỳ khưu đang thọ thực, hoặc việc nhận nước uống hay quạt là hai chi phần.
822. Sattame aviññattiyā laddhanti attano viññattiṃ vinā laddhaṃ.
In the seventh (rule), "received without solicitation" means received without one's own solicitation.
822. Điều thứ bảy, được nhận mà không thông báo là được nhận mà không có sự thông báo của chính mình.
Pubbāparaviruddhanti sayaṃ karaṇe pācittiyanti idaṃ kārāpane dukkaṭavacanena virujjhanaṃ sandhāya vuttaṃ.
"Contradictory in its earlier and later parts" refers to the contradiction with the statement of a dukkaṭa offense for causing it to be done, when it is a pācittiya offense for doing it oneself.
Mâu thuẫn trước sau là điều này được nói đến sự mâu thuẫn với lời nói về dukkaṭa khi sai người khác làm, trong khi tự mình làm thì phạm pācittiya.
Tenāha ‘‘na hī’’tiādi, ‘‘aviññattiyā laddha’’ntiādivacanena vā virujjhanaṃ sandhāya vuttaṃ.
Therefore, it is said, "for it is not so," and so on, or it is said with reference to the contradiction with the statement "received without solicitation," and so on.
Vì vậy đã nói “không phải vậy” v.v..., hoặc được nói đến sự mâu thuẫn với lời nói “được nhận mà không thông báo” v.v...
Aññāya viññattipi hi imissā aviññattiyā laddhamevāti.
Indeed, even a known intimation is obtained through this non-intimation.
Vì ngay cả sự thông báo của người khác cũng là được nhận mà không có sự thông báo của người này.
Āmakadhaññaviññāpanādi, taṃ bhajjanādinā ajjhoharaṇanti dve aṅgāni.
Making known raw grain, etc., and consuming it by roasting, etc. – these are the two factors.
Việc thông báo về ngũ cốc tươi v.v..., và việc tiêu thụ chúng bằng cách rang v.v... là hai chi phần.
824. Aṭṭhame nibbiṭṭhoti laddho.
824. In the eighth, nibbiṭṭho means 'obtained'.
824. Điều thứ tám, nibbiṭṭho là đã được nhận.
Keṇīti rañño dātabbo āyo, āyuppattiṭṭhānanti attho.
Keṇī means revenue to be given to the king, i.e., a place where revenue arises.
Keṇī là thu nhập phải nộp cho vua, có nghĩa là nơi phát sinh thu nhập.
Tenāha ‘‘ekaṃ ṭhānantara’’ntiādi.
Therefore, it says, "one position", etc.
Vì vậy đã nói “một vị trí” v.v...
Ṭhānantaranti ca gāmajanapadāṇāyattaṃ.
And ṭhānantara means dependent on the village and district.
Vị trí là quyền lực đối với làng và quận.
Vaḷañjiyamānatirokuṭṭāditā, anapaloketvā uccārādīnaṃ chaḍḍanādīti dve aṅgāni.
Being used beyond the wall, etc., and discarding excrement, etc., without asking permission – these are the two factors.
Việc sử dụng (đất) đã được phân định bằng hàng rào v.v..., và việc xả uế v.v... mà không xin phép là hai chi phần.
830. Navame ‘‘matthakacchinnanāḷikerampī’’ti vuttattā haritūpari chaḍḍanameva paṭikkhittaṃ.
830. In the ninth, because it is said "even a coconut with its crown cut off", only discarding on green vegetation is prohibited.
830. Điều thứ chín, vì đã nói “ngay cả dừa đã bị chặt ngọn”, nên chỉ có việc xả bỏ trên cây xanh là bị cấm.
Tenāha ‘‘anikkhittabījesū’’tiādi.
Therefore, it says, "on those where seeds are not discarded", etc.
Vì vậy đã nói “trên những cây chưa gieo hạt” v.v...
Yattha ca chaḍḍetuṃ vaṭṭati, tattha harite vaccādiṃ kātumpi vaṭṭati eva.
And where it is permissible to discard, it is also permissible to excrete, etc., on green vegetation there.
Và ở nơi nào được phép xả bỏ, ở đó cũng được phép đi đại tiểu tiện trên cây xanh.
Sabbesanti bhikkhubhikkhunīnaṃ.
For all means for bhikkhus and bhikkhunīs.
Của tất cả là của các tỳ khưu và tỳ khưu ni.
836-7. Dasame tesaṃyevāti yesaṃ niccaṃ passati.
836-7. In the tenth, tesaṃyeva means 'of those whom one always sees'.
836-7. Điều thứ mười, của chính những người đó là của những người mà vị ấy thường thấy.
Ārāme ṭhatvāti ṭhitanisannaṭṭhāne eva ṭhatvā samantato gīvaṃ parivattetvāpi passati, anāpatti.
Standing in the monastery means standing or sitting in the same place and looking around by turning one's neck, there is no offense.
Đứng trong trú xứ là đứng ngay tại chỗ đứng hoặc chỗ ngồi mà quay cổ nhìn xung quanh cũng không phạm.
Ṭhitaṭṭhānato gantvā passituṃ na vaṭṭati.
It is not permissible to go from the standing place to see.
Không được phép đi từ chỗ đứng để xem.
Keci pana ‘‘vaṭṭatī’’ti vadanti.
However, some say, "it is permissible."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “được phép”.
Taṃ pana ‘‘dassanāya gaccheyya, pācittiya’’nti sāmaññato gamanassa paṭikkhittattā, anāpattiyampi gamanāya avuttattā ca na gahetabbaṃ.
But that should not be accepted because going is generally prohibited by "if one goes to see, it is a pācittiya," and because going is not mentioned as permissible even in cases of no offense.
Nhưng điều đó không nên chấp nhận vì việc đi lại đã bị cấm chung là “nếu đi để xem, thì phạm pācittiya”, và vì không nói đến việc đi lại ngay cả trong trường hợp không phạm.
Naccāditā, ananuññātakāraṇā gamanaṃ, dassanādi cāti tīṇi aṅgāni.
Dancing, etc., going for an unauthorized reason, and seeing, etc. – these are the three factors.
Việc nhảy múa v.v..., việc đi lại không có lý do được phép, và việc xem v.v... là ba chi phần.
841. Dutiyavaggassa paṭhame dāne vāti dānanimittaṃ.
841. In the first of the second chapter, dāne vā means 'for the purpose of a gift'.
841. Điều thứ nhất của chương thứ hai, trong việc bố thí là vì mục đích bố thí.
Rattandhakāre purisassa hatthapāse ṭhānādi, rahopekkhā, sahāyābhāvoti tīṇi aṅgāni.
Standing, etc., within arm's reach of a man in the dark, expecting privacy, and the absence of a companion – these are the three factors.
Việc đứng trong tầm tay của người trong bóng tối ban đêm v.v..., việc nhìn trộm, việc không có bạn đồng hành là ba chi phần.
854. Pañcame pallaṅkassa anokāseti ūrubaddhāsanassa appahonake.
854. In the fifth, pallaṅkassa anokāse means 'in a place insufficient for the cross-legged posture'.
854. Điều thứ năm, nơi không đủ chỗ cho toà kiết già là nơi không đủ chỗ cho tư thế ngồi kiết già.
Purebhattaṃ antaraghare pallaṅkappahonakāsane nisajjā, ananuññātakāraṇā anāpucchā vuttaparicchedātikkamoti dve aṅgāni.
Sitting before mealtime in a private place within the dwelling on a seat insufficient for the cross-legged posture, and exceeding the prescribed limit without asking permission for an unauthorized reason – these are the two factors.
Việc ngồi trên ghế không đủ chỗ cho toà kiết già trong nhà trước bữa ăn, việc vượt quá giới hạn đã nói mà không xin phép vì lý do không được phép là hai chi phần.
893. Tatiye visibbetvāti vijaṭetvā.
893. In the third, visibbetvā means 'having unstitched'.
893. Điều thứ ba, visibbetvā là tháo rời.
Dhuraṃ nikkhittamatteti visibbanadivasato pañca divase atikkāmetvā dhuraṃ nikkhittamatte.
Dhuraṃ nikkhittamatte means 'just after having put aside the burden, exceeding five days from the day of unstitched'.
Ngay khi đã bỏ gánh nặng là ngay khi đã bỏ gánh nặng sau khi vượt quá năm ngày kể từ ngày tháo rời.
Antopañcāhe pana dhuranikkhepepi anāpatti eva ‘‘aññatra catūhapañcāhā’’ti vuttattā.
However, within five days, even if the burden is put aside, there is no offense, because it is said, "except for four or five days."
Tuy nhiên, trong vòng năm ngày, ngay cả khi bỏ gánh nặng cũng không phạm vì đã nói “trừ bốn hoặc năm ngày”.
Upasampannāya cīvaraṃ sibbanatthāya visibbetvā pañcahātikkamo, ananuññātakāraṇā dhuranikkhepoti dve aṅgāni.
Having unstitched a robe for an upasampannā to sew and exceeding five days, and putting aside the burden for an unauthorized reason – these are the two factors.
Việc tháo rời y của tỳ khưu ni đã thọ giới để may và vượt quá năm ngày, việc bỏ gánh nặng vì lý do không được phép là hai chi phần.
916. Aṭṭhame kumbhathūṇaṃ nāma kumbhasaddo, tena kīḷantīti kumbhathūṇikā.
916. In the eighth, kumbhathūṇaṃ is the sound of a pot; those who play with it are kumbhathūṇikā.
916. Điều thứ tám, kumbhathūṇaṃ là tiếng trống, những người chơi với nó được gọi là kumbhathūṇikā.
Tenāha ‘‘ghaṭakena kīḷanakā’’ti.
Therefore, it says, "those who play with a small pot".
Vì vậy đã nói “những người chơi với cái ghè”.
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘caturassaambaṇakatāḷa’’nti vuttaṃ.
However, in the Dīghanikāyaṭṭhakathā, it is said to be "a square drum."
Tuy nhiên, trong Dīghanikāyaṭṭhakathā thì nói “cái trống vuông”.
Tañhi rukkhasārādimayaṃ antochiddaṃ catūsu passesu cammonaddhaṃ vāditabhaṇḍaṃ, yaṃ ‘‘bimbisaka’’ntipi vuccati, taṃ vādentāpi kumbhathūṇikā.
This is a musical instrument made of wood core, etc., hollow inside, covered with leather on four sides, which is also called "bimbisaka"; those who play it are also kumbhathūṇikā.
Đó là một nhạc cụ làm từ lõi cây v.v..., rỗng bên trong, được bọc da ở bốn mặt, còn được gọi là “bimbisaka”; những người chơi nhạc cụ đó cũng là kumbhathūṇikā.
Tenāha ‘‘bimbisakavāditakātipi vadantī’’ti.
Therefore, it says, "they also call them bimbisakavāditakā".
Vì vậy đã nói “cũng gọi là những người chơi bimbisaka”.
918. Pāḷiyaṃ kappakatanti kappakataṃ nivāsanapārupanūpagaṃ.
918. In the Pāḷi, kappakata means 'made allowable', suitable for use as an undergarment or outer robe.
918. Trong Pāḷi, kappakata là vật đã được cho phép, phù hợp để làm y nội và y khoác.
Samaṇacīvaratā, ananuññātānaṃ dānanti dve aṅgāni.
Being a monk's robe, and giving it to unauthorized persons – these are the two factors.
Việc là y của sa-môn, việc bố thí cho những người không được phép là hai chi phần.
976. Tuvaṭṭavaggassa dasame cārikāya apakkamanaṃ paṇṇattivajjameva.
976. In the tenth of the Tuvaṭṭa Chapter, departing for a journey is an offense by enactment.
976. Điều thứ mười của chương Tuvaṭṭa, việc rời đi du hành chỉ là lỗi do giới luật chế định.
Paṇṇattivijānanacittena sacittakataṃ sandhāya panettha ‘‘lokavajja’’nti daṭṭhabbaṃ.
Here, "lokavajja" should be understood as referring to an act done intentionally with the thought of knowing the enactment.
Ở đây, “lỗi thế gian” nên được hiểu là ý định biết giới luật chế định mà cố ý làm.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại thì rõ ràng ở khắp mọi nơi.
1015. Navame hatthiādīsu sippa-saddo paccekaṃ yojetabbo, tathā āthabbaṇādīsu manta-saddo.
1015. In the ninth (rule), the word sippa (craft) should be applied to each of the elephants and so on, and similarly the word manta (charm) to the Atharvaṇa and so on.
1015. Điều thứ chín, từ sippa (nghệ thuật) nên được ghép riêng với voi v.v..., và từ manta (thần chú) với Atharva v.v...
Tattha āthabbaṇamanto nāma āthabbaṇavedavihito parūpaghātakaro manto.
Therein, āthabbaṇamanta refers to a charm prescribed in the Atharvaṇa Veda that is harmful to others.
Trong đó, thần chú Atharva là thần chú gây hại cho người khác, được quy định trong kinh Vệ Đà Atharva.
Khīlanamanto nāma verimāraṇatthāya sāradārumayaṃ khīlaṃ mantetvā pathaviyaṃ ākoṭanamanto.
Khīlanamanta refers to a charm for striking a peg made of strong wood into the earth, having enchanted it, for the purpose of killing enemies.
Thần chú Khīlana là thần chú đóng cọc bằng gỗ cứng đã được yểm bùa xuống đất để giết kẻ thù.
Agadappayogo visappayojanaṃ.
Agadappayoga is the application of antidotes.
Agadappayogo là việc sử dụng thuốc giải độc.
Nāgamaṇḍalanti sappānaṃ pavesanivāraṇatthaṃ maṇḍalabandhamanto.
Nāgamaṇḍala is a charm for drawing a circle to prevent snakes from entering.
Nāgamaṇḍala là thần chú vẽ vòng tròn để ngăn rắn vào hoặc ra.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại thì rõ ràng ở khắp mọi nơi.
1119. Aṭṭhamavaggassa paṭhame sabbapaṭhamā dve mahāsikkhamānāti gabbhinivagge (pāci. 1067 ādayo) sabbapaṭhamaṃ vuttā dve.
1119. In the first (rule) of the eighth chapter, sabbapaṭhamā dve mahāsikkhamānā refers to the two great sikkhamānās mentioned first in the Gabbhinivagga.
1119. Điều thứ nhất của chương thứ tám, hai vị học giới nữ đại sư đầu tiên là hai vị được nói đến đầu tiên trong chương Có Thai (pāci. 1067 v.v...).
Sikkhamānā icceva vattabbāti sammutikammādīsu aññathā vutte kammaṃ kuppatīti adhippāyo.
Sikkhamānā icceva vattabbā means that if it is stated otherwise in formal acts (sammutikamma) and so on, the act is vitiated; this is the intention.
Chỉ nên gọi là học giới nữ là ý nói nếu nói khác đi trong các nghi thức thọ giới v.v... thì nghi thức sẽ bị hỏng.
1167. Ekādasame pārivāsiyena chandadānenāti parivutthena navikappavutthena vigatena chandadānenāti attho, chandavissajjanamattena vā.
1167. In the eleventh (rule), pārivāsiyena chandadānenā means by the giving of consent by one undergoing parivāsa, by one who has completed the nine-fold qualification (navikappavutta), or by one who is free from it; or merely by releasing consent.
1167. Điều thứ mười một, với sự cho phép của người đang thọ phép biệt trụ là với sự cho phép đã được cho bởi người đã thọ phép biệt trụ, người đã nói về việc không phân định, người đã rời đi, hoặc chỉ bằng cách xả bỏ sự cho phép.
1168. ‘‘Vuṭṭhitāyā’’ti etena ‘‘idāni kammaṃ na karissāmā’’ti dhuraṃ nikkhipitvā kāyena avuṭṭhahitvā nisinnāyapi parisāya kammaṃ kātuṃ na vaṭṭatīti dasseti.
1168. By ‘‘Vuṭṭhitāyā’’ it is shown that it is not permissible to perform an act even for an assembly that has laid down the burden, saying ‘‘now we will not perform the act,’’ but has not risen physically.
1168. Bằng từ “đã đứng dậy”, điều này cho thấy rằng không được phép thực hiện nghi thức ngay cả khi hội chúng đã ngồi xuống mà chưa đứng dậy bằng thân thể, sau khi đã bỏ gánh nặng với ý nghĩ “bây giờ chúng ta sẽ không làm nghi thức nữa”.
Tenāha ‘‘chandaṃ avissajjetvā avuṭṭhitāyā’’ti.
Therefore, it is said ‘‘chandaṃ avissajjetvā avuṭṭhitāyā’’ (without releasing consent, without having risen).
Vì vậy đã nói “chưa đứng dậy mà chưa xả bỏ sự cho phép”.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘anāpatti avuṭṭhitāya parisāyā’’ti sāmaññato vuttattā, uposathakkhandhake ca ‘‘na, bhikkhave, pārivāsikapārisuddhidānena uposatho kātabbo aññatra avuṭṭhitāya parisāyā’’ti (mahāva. 183) vuttattā, tadaṭṭhakathāyampi ‘‘pārivāsiyapārisuddhidānaṃ nāma parisāya vuṭṭhitakālato paṭṭhāya na vaṭṭati, avuṭṭhitāya pana vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 183) vuttattā ca ‘‘kammaṃ na karissāmī’’ti dhuraṃ nikkhipitvā nisinnāyapi kammaṃ kātuṃ vaṭṭatīti gahetabbaṃ.
However, since in the Pāḷi it is stated generally ‘‘anāpatti avuṭṭhitāya parisāyā’’ (no offense for an assembly that has not risen), and in the Uposathakkhandhaka it is said ‘‘Bhikkhus, the uposatha should not be performed with the giving of purity by one undergoing parivāsa, except for an assembly that has not risen’’ (Mahāva. 183), and in its commentary it is said ‘‘the giving of purity by one undergoing parivāsa is not permissible from the time the assembly has risen, but it is permissible for an assembly that has not risen’’ (Mahāva. aṭṭha. 183), it should be understood that it is permissible to perform an act even for an assembly that has laid down the burden, saying ‘‘I will not perform the act.’’
Nhưng trong Pāḷi, vì đã nói một cách tổng quát rằng “không phạm lỗi khi hội chúng chưa giải tán”, và trong Chương Uposatha vì đã nói rằng “Này các Tỳ-khưu, không nên cử hành lễ Uposatha bằng cách trao sự thanh tịnh của vị Tỳ-khưu đang thọ tịnh hạnh, trừ khi hội chúng chưa giải tán” (Đại Phẩm 183), và trong bản Chú giải của nó vì đã nói rằng “Sự trao sự thanh tịnh của vị Tỳ-khưu đang thọ tịnh hạnh, kể từ khi hội chúng đã giải tán thì không được phép, nhưng khi hội chúng chưa giải tán thì được phép” (Đại Phẩm Chú giải 183), nên phải hiểu rằng việc cử hành nghi thức vẫn được phép ngay cả khi hội chúng đã ngồi xuống với ý định “sẽ không làm nghi thức”.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại là rõ ràng.
Sattādhikaraṇavhayāti sattādhikaraṇasamathanāmakā.
Sattādhikaraṇavhayā means named after the seven ways of settling disputes (sattādhikaraṇasamatha).
Sattādhikaraṇavhayāti có nghĩa là bảy pháp dàn xếp tranh chấp.
Taṃ atthavinicchayaṃ tādisaṃyeva yasmā vidū vadantīti attho.
The meaning is that wise ones declare such a determination of meaning as it is.
Ý nghĩa là: vì các bậc trí tuệ đã nói về sự phân định ý nghĩa như vậy.
Yathā niṭṭhitāti sambandho.
The connection is: as they are concluded.
Có liên hệ với “yathā niṭṭhitā” (như đã hoàn tất).
Sabbāsavapahanti sabbāsavavighātakaṃ arahattamaggaṃ.
Sabbāsavapaha means the path of Arahantship, which destroys all defilements (āsavas).
Sabbāsavapahanti có nghĩa là đạo quả A-la-hán diệt trừ tất cả các lậu hoặc.
Passantu nibbutinti maggañāṇena nibbānaṃ sacchikarontu, pappontūti vā pāṭho.
Passantu nibbuti means may they realize Nibbāna with the knowledge of the path, or alternatively, may they attain it.
Passantu nibbutinti có nghĩa là hãy chứng ngộ Nibbāna bằng đạo trí, hoặc có thể đọc là “hãy đạt được”.
Tattha nibbutinti khandhaparinibbānaṃ gahetabbaṃ.
Therein, nibbuti should be understood as the Nibbāna of the aggregates (khandhaparinibbāna).
Ở đây, nibbutinti phải hiểu là sự Niết-bàn của các uẩn.
Mahāvagge ubhinnaṃ pātimokkhānanti ubhinnaṃ pātimokkhavibhaṅgānaṃ.
In the Mahāvagga, ubhinnaṃ pātimokkhāna means of both Pātimokkha Vibhaṅgas.
Trong Mahāvagga, ubhinnaṃ pātimokkhānanti có nghĩa là của hai bộ Pātimokkha Vibhaṅga.
Yaṃ khandhakaṃ saṅgāyiṃsūti sambandho.
The connection is: which Khandhaka they recited.
Có liên hệ với “khandhakaṃ saṅgāyiṃsu” (đã kết tập chương).
Khandhānaṃ samūho, khandhānaṃ vā pakāsanato khandhako.
A collection of Khandhas, or Khandhaka because it illuminates the Khandhas.
Khandhako là tập hợp các uẩn, hoặc là sự công bố các uẩn.
Khandhāti cettha pabbajjādicārittavārittasikkhāpadapaññattisamūho adhippeto.
Here, Khandhā refers to the collection of training rules (sikkhāpada) concerning conduct and prohibitions, such as ordination and so on.
Ở đây, khandhā có ý nghĩa là tập hợp các giới luật về hành trì và cấm giới như sự xuất gia v.v…
Padabhājanīye yesaṃ padānaṃ atthā yehi aṭṭhakathānayehi pakāsitāti yojanā.
In the Padabhājanīya, the meaning of those words is illuminated by these methods of commentary; this is the construction.
Trong Padabhājanīya, các ý nghĩa của những từ được giải thích bằng các phương pháp chú giải nào, thì sự kết nối là như vậy.
Atha vā ye atthāti yojetabbaṃ.
Or alternatively, it should be construed as "which meanings."
Hoặc có thể kết nối là “những ý nghĩa nào”.
Hi-saddo cettha padapūraṇe daṭṭhabbo.
The word "hi" here should be understood as a particle for filling out the line.
Ở đây, từ hi phải được hiểu là để điền vào câu.
1. Visesakāraṇanti ‘‘yena samayena āyasmato sāriputtattherassa sikkhāpadapaññattiyācanahetubhūto parivitakko udapādi, tena samayenā’’tiādinā vuttakāraṇaṃ viya visesakāraṇaṃ bhummavacananivattanakakāraṇanti attho.
The "special reason" means a reason that prevents the locative case, like the reason stated by "at which time the thought arose in Venerable Sāriputta Thera, which was the cause for requesting the promulgation of the training rule, at that time" and so on.
1. Visesakāraṇanti có nghĩa là một nguyên nhân đặc biệt như nguyên nhân được nói đến ở đoạn “vào thời điểm đó, một ý nghĩ đã khởi lên trong Tôn giả Sāriputta Thera, là nguyên nhân để thỉnh cầu ban hành giới luật”, có ý nghĩa là nguyên nhân loại bỏ cách dùng vị trí ngữ.
Etassāti abhisambodhito paṭṭhāya satthu cariyāvibhāvanassa vinayapaññattiyaṃ kiṃ payojanaṃ?
What is the purpose of expounding the Teacher's conduct, starting from his perfect enlightenment, in the promulgation of the Vinaya?
Etassāti có ý nghĩa là: việc trình bày hạnh của Đức Phật từ khi giác ngộ có mục đích gì trong việc ban hành giới luật?
Yadi visesakāraṇaṃ natthīti adhippāyo.
This is the intention if there is no special reason.
Nếu không có nguyên nhân đặc biệt.
Nidānadassanaṃ payojananti yojanā.
The connection is: the showing of the origin is the purpose.
Sự kết nối là: mục đích là để trình bày nhân duyên.
Nidānanticettha sikkhāpadapaññattihetubhūtaṃ vatthupuggalādikāraṇaṃ adhippetaṃ, na paññattiṭṭhānameva.
Here, by "origin," the cause such as the object or person that led to the promulgation of the training rule is intended, not merely the place of promulgation.
Ở đây, nidānanti có ý nghĩa là nguyên nhân như sự kiện, con người v.v… là nguyên nhân ban hành giới luật, chứ không phải chỉ là nơi ban hành.
Tenāha ‘‘yā hī’’tiādi.
Therefore, it is said, "for whatever reason," and so on.
Do đó, Ngài nói ‘‘yā hī’’tiādi.
Uruvelāyanti ettha uru-saddo mahantavācī.
Here, in "Uruvelāya," the word "uru" means great.
Trong Uruvelāyanti, từ uru có nghĩa là lớn.
Velā-saddo tīrapariyāyo.
The word "velā" is synonymous with bank.
Từ velā là từ đồng nghĩa với bờ.
Unnatattādinā velā viya velā.
It is a bank like a bank due to its elevation and so on.
Velā giống như bờ vì sự cao lớn v.v…
Uru mahantī velā uruvelā, tassaṃ.
Uruvelā is a great bank; in that.
Velā lớn là Uruvelā, tại đó.
Tenāha ‘‘mahāvelāya’’ntiādi.
Therefore, it is said, "at the great bank," and so on.
Do đó, Ngài nói ‘‘mahāvelāya’’ntiādi.
Mariyādāti sīlādiguṇasīmā.
"Mariyādā" means the boundary of qualities such as sīla.
Mariyādāti có nghĩa là giới hạn của các đức tính như giới v.v…
Pattapuṭenāti tālādīnaṃ paṇṇapuṭena.
"Pattapuṭena" means with a leaf-cup of a palm tree and so on.
Pattapuṭenāti có nghĩa là bằng lá gói của cây cọ v.v…
‘‘Paṭhamābhisambuddho’’ti anunāsikalopenāyaṃ niddesoti āha ‘‘paṭhamaṃ abhisambuddho’’ti.
"Paṭhamābhisambuddho" is an exposition with the elision of the nasal sound, so it is said, "paṭhamaṃ abhisambuddho."
‘‘Paṭhamābhisambuddho’’ti là một cách diễn đạt bằng cách loại bỏ âm mũi, do đó Ngài nói ‘‘paṭhamaṃ abhisambuddho’’ti.
Paṭhamanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso.
And "paṭhamaṃ" is an exposition in the neuter gender of state.
Paṭhamanti là cách diễn đạt ở thể trung tính chỉ sự trạng thái.
Tasmā abhisambuddho hutvā sabbapaṭhamaṃ bodhirukkhamūle viharatīti yojanā daṭṭhabbā.
Therefore, the connection should be understood as: having become perfectly enlightened, he dwelled at the root of the Bodhi tree first of all.
Do đó, phải hiểu sự kết nối là: sau khi giác ngộ, Ngài trú ngụ tại gốc cây Bồ-đề đầu tiên.
Pāḷiyaṃ atha khoti ettha athāti etasmiṃ samayeti attho anekatthattā nipātānaṃ.
In the Pāḷi, in "atha kho," "athā" means at that time, as particles have many meanings.
Trong Pāḷi, atha khoti, ở đây athāti có nghĩa là vào thời điểm đó, vì các tiểu từ có nhiều nghĩa.
Sattāhanti accantasaṃyoge etaṃ upayogavacanaṃ.
"Sattāhaṃ" is an instrumental case for expressing continuous association.
Sattāhanti là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối.
Atha khoti adhikārantaradassane nipāto.
"Atha kho" is a particle indicating a change of subject.
Atha khoti là một tiểu từ chỉ sự chuyển đổi chủ đề.
Tena vimuttisukhapaṭisaṃvedanaṃ pahāya paṭiccasamuppādamanasikāre adhikatabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows that he abandoned the experience of the bliss of liberation and focused more on the contemplation of dependent origination.
Điều đó cho thấy sự chú tâm tăng cường vào sự tác ý về Duyên khởi, sau khi từ bỏ sự cảm nhận lạc thú giải thoát.
Paṭiccāti paṭimukhaṃ gantvā, aññamaññaṃ apekkhitvāti attho.
"Paṭiccā" means having gone face to face, or having depended on each other.
Paṭiccāti có nghĩa là đối mặt, nương tựa lẫn nhau.
Etena kāraṇabahutā dassitā.
By this, the multiplicity of causes is shown.
Điều này cho thấy có nhiều nguyên nhân.
Sahiteti kāriyabahutā.
"Sahite" means the multiplicity of effects.
Sahiteti có nghĩa là có nhiều kết quả.
Anulomanti bhāvanapuṃsakaniddeso.
"Anulomaṃ" is an exposition in the neuter gender of state.
Anulomanti là cách diễn đạt ở thể trung tính chỉ sự trạng thái.
Svevāti so eva paccayākāro.
"Svevā" means that very causal condition.
Svevāti có nghĩa là chính cái duyên đó.
Purimanayena vā vuttoti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā nayena vutto paccayākāro.
"Purimanayena vā vutto" means the causal condition stated in the manner of "with ignorance as condition, volitional formations" and so on.
Purimanayena vā vuttoti có nghĩa là duyên khởi được nói theo cách “do vô minh có các hành” v.v…
Pavattiyāti saṃsārappavattiyā.
"Pavattiyā" means of the continuation of saṃsāra.
Pavattiyāti có nghĩa là sự vận hành của luân hồi.
Pāḷiyaṃ ‘‘avijjāpaccayā’’tiādīsu dukkhādīsu aññāṇaṃ avijjā.
In the Pāḷi, in "avijjāpaccayā" and so on, "avijjā" is ignorance of suffering and so on.
Trong Pāḷi, ở các đoạn ‘‘avijjāpaccayā’’tiādi, sự không biết về khổ v.v… là vô minh (avijjā).
Lokiyakusalākusalacetanā saṅkhārā.
"Saṅkhārā" are worldly wholesome and unwholesome volitions.
Các tư tâm sở thiện và bất thiện thuộc thế gian là các hành (saṅkhārā).
Lokiyavipākameva viññāṇaṃ.
"Viññāṇaṃ" is merely worldly resultant consciousness.
Chỉ có quả dị thục thuộc thế gian là thức (viññāṇaṃ).
Lokiyavedanādikkhandhattayaṃ nāmaṃ, bhūtupādāyabhedaṃ rūpaṃ.
"Nāmaṃ" is the three aggregates of worldly feeling and so on; "rūpaṃ" is the division of material elements and their derivatives.
Ba uẩn thọ v.v… thuộc thế gian là danh (nāmaṃ), sắc (rūpaṃ) là sự khác biệt giữa các đại chủng và sở y.
Pasādaviññāṇabhedaṃ saḷāyatanaṃ.
"Saḷāyatanaṃ" is the division of sensitive faculties and consciousness.
Sáu xứ (saḷāyatanaṃ) là sự khác biệt giữa tịnh sắc và thức.
Vipākabhūto sabbo phasso, vedanā ca.
"Phasso" and "vedanā" are all resultant.
Tất cả xúc (phasso) và thọ (vedanā) là quả dị thục.
Rāgo taṇhā.
"Taṇhā" is craving.
Tham ái là khát ái (taṇhā).
Balavarāgo, tividhā ca diṭṭhi upādānaṃ.
"Upādānaṃ" is strong craving and the three kinds of views.
Tham ái mạnh mẽ, và ba loại tà kiến là chấp thủ (upādānaṃ).
Bhavo pana duvidho kammabhavo, upapattibhavo ca.
"Bhavo" (existence) is twofold: kamma-bhava and upapatti-bhava.
Hữu (bhavo) có hai loại: nghiệp hữu và tái sanh hữu.
Tattha kammabhavo sāsavakusalākusalacetanāva, upapattibhavo upādinnakakkhandhā.
Among these, "kamma-bhava" is merely wholesome and unwholesome volitions accompanied by taints, and "upapatti-bhava" is the aggregates that have been taken up.
Trong đó, nghiệp hữu (kammabhavo) chỉ là các tư tâm sở thiện và bất thiện có lậu hoặc, tái sanh hữu (upapattibhavo) là các uẩn bị chấp thủ.
Tesaṃ upapatti jāti.
"Jāti" is their rebirth.
Sự tái sanh của chúng là sanh (jāti).
Pāko jarā.
"Jarā" is decay.
Sự chín muồi là già (jarā).
Bhedo maraṇaṃ.
"Maraṇaṃ" is dissolution.
Sự tan rã là chết (maraṇaṃ).
Te eva nissāya socanaṃ soko.
"Soko" is sorrowing, relying on these very things.
Nương vào chúng mà có sự than khóc là sầu (soko).
Kandanaṃ paridevo.
"Paridevo" is lamentation.
Sự rên rỉ là bi (paridevo).
Dukkhaṃ kāyikaṃ.
"Dukkhaṃ" is physical suffering.
Khổ (dukkhaṃ) là khổ thân.
Domanassaṃ cetasikaṃ.
"Domanassaṃ" is mental distress.
Ưu (domanassaṃ) là khổ tâm.
Ativiya soko upāyāso.
"Upāyāso" is excessive sorrow.
Sự sầu khổ tột độ là não (upāyāso).
Paccekañca sambhavati-saddo yojetabbo.
The word "sambhavati" (arises) should be connected individually.
Từ sambhavati phải được kết nối riêng lẻ.
Tenāha ‘‘iminā nayenā’’tiādi.
Therefore, it is said, "in this manner," and so on.
Do đó, Ngài nói ‘‘iminā nayenā’’tiādi.
‘‘Dukkharāsissā’’ti iminā na sattassa.
By "of this mass of suffering," it shows that it is not of a being.
‘‘Dukkharāsissā’’ti điều này cho thấy không phải của chúng sanh.
Nāpi subhasukhādīnanti dasseti.
Nor is it of beauty, happiness, and so on.
Cũng không phải của những thứ như đẹp đẽ, hạnh phúc v.v…
Haveti byattanti imasmiṃ atthe nipāto.
"Have" is a particle in the sense of "indeed."
Haveti là một tiểu từ trong ý nghĩa của sự rõ ràng.
‘‘Anulomapaccayākārapaṭivedhasādhakā bodhipakkhiyadhammā’’ti idaṃ paṭhamavāre kiñcāpi ‘‘avijjāyatveva asesavirāganirodhā’’tiādinā paṭilomapaccayākāropi āgato, tathāpi ‘‘yato pajānāti sahetudhamma’’nti anulomapaccayākārapaṭivedhasseva kāraṇattena vuttanti.
Although in this first instance, "bodhipakkhiyadhammā that are conducive to the penetration of the causal conditions in direct order" also includes the causal conditions in reverse order, as in "from the utter fading away and cessation of ignorance," it is stated as the cause for the penetration of the causal conditions in direct order, as in "since he understands phenomena with their causes."
‘‘Anulomapaccayākārapaṭivedhasādhakā bodhipakkhiyadhammā’’ti mặc dù trong lần đầu tiên, duyên khởi nghịch chiều cũng được đề cập bằng cách “do sự diệt tận hoàn toàn của vô minh” v.v…, nhưng vì “yato pajānāti sahetudhamma” (khi biết các pháp có nguyên nhân) được nói là nguyên nhân của sự chứng ngộ duyên khởi thuận chiều.
Yathā cettha, evaṃ dutiyavārepi ‘‘yato khayaṃ paccayānaṃ avedī’’ti gāthāya vuttattā ‘‘paccayānaṃ khayasaṅkhāta’’ntiādi vuttanti veditabbaṃ.
Just as here, so too in the second instance, it should be understood that "the cessation of causal conditions" and so on, is stated because it is mentioned in the verse "since he knew the destruction of conditions."
Như ở đây, tương tự, trong lần thứ hai, vì được nói trong kệ “yato khayaṃ paccayānaṃ avedī” (khi biết sự diệt tận của các duyên), nên phải hiểu rằng “paccayānaṃ khayasaṅkhāta” v.v… đã được nói.
No kallo pañhoti ayutto na byākātabbo, avijjamānaṃ attānaṃ siddhaṃ katvā ‘‘ko phusatī’’ti tassa kiriyāya puṭṭhattā ‘‘ko vañjhāputto phusatī’’tiādi viyāti adhippāyo.
"No kallo pañho" means it is not proper to answer, as the question "who touches?" is asked about the action of a non-existent self, having established it as existing, just like "who does the son of a barren woman touch?" and so on, is the intention.
No kallo pañhoti có nghĩa là câu hỏi không hợp lý không nên được giải thích, vì nó hỏi về hành động của một cái ‘ngã’ không tồn tại, giống như “ai chạm vào con trai của người phụ nữ hiếm muộn?” v.v…
Soḷasa kaṅkhāti ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhānaṃ, nanu kho ahosiṃ, kiṃ nu kho ahosiṃ, kathaṃ nu kho ahosiṃ, kiṃ hutvā kiṃ ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhānaṃ, bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ, nanu kho bhavissāmi, kiṃ nu kho bhavissāmi, kathaṃ nu kho bhavissāmi, kiṃ hutvā kiṃ bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ, ahaṃ nu khosmi, no nu khosmi, kiṃ nu khosmi, kathaṃ nu khosmi, ayaṃ nu kho satto kuto āgato, so kuhiṃ gāmī bhavissatī’’ti (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) evaṃ āgatā atīte pañca, anāgate pañca, paccuppanne chāti soḷasavidhā kaṅkhā.
Sixteen doubts are thus: "Was I in the past? Was I not? What was I? How was I? Having been what, what was I in the past? Shall I be in the future? Shall I not be? What shall I be? How shall I be? Having been what, what shall I be in the future? Am I? Am I not? What am I? How am I? From where has this being come? Where will it go?" Thus, five concerning the past, five concerning the future, and six concerning the present, are the sixteen kinds of doubt.
Mười sáu mối nghi ngờ là: “Ta có hiện hữu trong quá khứ không? Ta không hiện hữu trong quá khứ sao? Ta đã là gì trong quá khứ? Ta đã là như thế nào trong quá khứ? Sau khi đã là gì, ta đã là gì trong quá khứ? Ta sẽ hiện hữu trong tương lai không? Ta sẽ không hiện hữu trong tương lai sao? Ta sẽ là gì trong tương lai? Ta sẽ là như thế nào trong tương lai? Sau khi đã là gì, ta sẽ là gì trong tương lai? Ta có hiện hữu bây giờ không? Ta không hiện hữu bây giờ sao? Ta là gì bây giờ? Ta là như thế nào bây giờ? Chúng sinh này từ đâu đến? Nó sẽ đi về đâu?” Như vậy, có năm mối nghi ngờ về quá khứ, năm về tương lai, và sáu về hiện tại, tổng cộng là mười sáu loại nghi ngờ (kaṅkhā).
Tattha kiṃ nu khoti manussadevādīsu, khattiyādīsu vā aññataraṃ nissāya kaṅkhati.
Therein, concerning "What then?", one doubts by relying on one of human beings, devas, etc., or Khattiyas, etc.
Trong đó, ‘Ta là gì’ là nghi ngờ dựa trên một trong các loài người, chư thiên, hoặc các giai cấp như sát-đế-lợi.
Kathaṃ nu khoti pana saṇṭhānākārādīsu issarādijanakaṃ, kāraṇaṃ vā nissāya.
Concerning "How then?", one doubts by relying on the form, appearance, etc., or the generative cause of a lord, etc.
Còn ‘Ta là như thế nào’ là nghi ngờ dựa trên hình tướng, trạng thái, hoặc nguyên nhân tạo ra vị thần, v.v.
Kiṃ hutvā kiṃ ahosinti ca manussādīsu paṭhamaṃ kiṃ hutvā pacchā kiṃ ahosinti kaṅkhati.
And concerning "Having been what, what was I?", one doubts what one was first among human beings, etc., and what one became afterwards.
Và ‘Sau khi đã là gì, ta đã là gì’ là nghi ngờ về việc đã là gì trước đó rồi sau đó trở thành gì trong các loài người, v.v.
Ahaṃ nu khosmītiādi idāni attano vijjamānāvijjamānataṃ, sarūpapakārādikañca kaṅkhati.
Concerning "Am I?" and so forth, one doubts one's present existence or non-existence, and one's nature, kind, etc.
‘Ta có hiện hữu bây giờ’, v.v., là nghi ngờ về sự hiện hữu hay không hiện hữu của chính mình, về bản chất và các đặc điểm khác của mình ngay bây giờ.
Vapayantīti viapayanti byapagacchanti.
"Vapayanti" means they depart, they cease.
Vapayanti nghĩa là biến mất, tiêu tan.
Tenāha ‘‘apagacchanti nirujjhantī’’ti.
Therefore, it is said: "they depart, they cease."
Vì thế, có lời nói “tan biến, hoại diệt”.
3. Tassa vasenāti tassa paccayākārapajānanassa, paccayakkhayādhigamassa ca vasena.
3. By means of that means by means of the understanding of that conditionality and by means of the attainment of the destruction of conditions.
3. Tassa vasena nghĩa là theo cách hiểu về nhân duyên và sự chứng đắc diệt tận các nhân duyên đó.
Ekekameva koṭṭhāsanti anulomapaṭilomato ekekameva koṭṭhāsaṃ.
Each single part means each single part in direct and reverse order.
Ekekameva koṭṭhāsaṃ nghĩa là từng phần một theo chiều thuận và nghịch.
Pāṭipadarattiyā evaṃ manasākāsīti rattiyā tīsupi yāmesu evaṃ idha khandhakapāḷiyā āgatanayena anulomapaṭilomaṃyeva manasākāsi.
He reflected thus on the night of the half-moon means he reflected thus in direct and reverse order, in the manner presented in the Khandhaka section here, throughout all three watches of the night.
Pāṭipadarattiyā evaṃ manasākāsi nghĩa là vào đêm trăng non, trong cả ba canh đêm, Ngài đã tác ý như vậy theo cách thuận và nghịch, như đã được trình bày trong phần Khandhaka pāḷi này.
4. Tassa sattāhassa accayenāti pallaṅkasattāhassa apagamanena.
4. After the lapse of that seven days means after the passing of the seven days of sitting cross-legged.
4. Tassa sattāhassa accayena nghĩa là sau khi bảy ngày ngồi kiết già đã trôi qua.
Tamhā samādhimhāti arahattaphalasamāpattisamādhimhā.
From that concentration means from the concentration of the attainment of the fruit of arahantship.
Tamhā samādhimhā nghĩa là từ định của quả A-la-hán.
Antarantarā eva hi paccayākāramanasikāro.
Indeed, the reflection on conditionality occurred intermittently.
Thật vậy, sự tác ý về nhân duyên chỉ xen kẽ đôi khi.
Avasesakālaṃ pana sabbaṃ bhagavā phalasamāpattiyāpi vītināmesi.
But the Blessed One spent all the remaining time in the attainment of the fruit as well.
Còn tất cả thời gian còn lại, Đức Thế Tôn đã trải qua trong quả định (phalasamāpatti).
Taṃ sandhāya ‘‘tamhā samādhimhā’’ti vuttaṃ.
Referring to that, it is said: "from that concentration."
Nói “từ định đó” là để chỉ điều này.
Ratanacaṅkameti bhagavato ciraṃ ṭhitassa caṅkamanādhippāyaṃ ñatvā devatāhi māpite ratanacaṅkame.
On the jewel promenade means on the jewel promenade created by devas, having known the Blessed One's intention to walk for a long time.
Ratanacaṅkame nghĩa là trên lối đi dạo bằng châu báu, được các vị thiên nhân tạo ra khi biết ý Đức Thế Tôn muốn đi kinh hành sau khi ngồi lâu.
Ratanagharanti bhagavato nisīdanādhippāyaṃ ñatvā devatāhi māpitaṃ ratanamayaṃ gehaṃ.
The jewel house means the jewel house created by devas, having known the Blessed One's intention to sit.
Ratanagharaṃ nghĩa là ngôi nhà châu báu, được các vị thiên nhân tạo ra bằng châu báu khi biết ý Đức Thế Tôn muốn ngồi.
Tatrāpīti na kevalaṃ ratanaghareyeva.
There also means not only in the jewel house.
Tatrāpi nghĩa là không chỉ ở ngôi nhà châu báu.
Tatrāpi ajapālanigrodhamūlepi abhidhammaṃ vicinanto eva antarantarā vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedentoti attho.
There also, at the foot of the Ajapāla banyan tree, while contemplating the Abhidhamma, he intermittently experienced the bliss of liberation—this is the meaning.
Ngay cả tại gốc cây Ajapāla nigrodha đó, khi quán xét Vi Diệu Pháp, Ngài cũng xen kẽ cảm nhận lạc thú giải thoát, đó là ý nghĩa.
Tatthāpi hi anantanayasamantapaṭṭhānaṃ sammasato sammāsambuddhassa pītisamuṭṭhitā chabbaṇṇā buddharasmiyo ratanaghare viya nicchariṃsu eva.
For there too, as the Perfectly Self-Enlightened One contemplated the Paṭṭhāna with its infinite methods, the six-colored Buddha-rays, arisen from joy, radiated forth just as they did in the jewel house.
Thật vậy, ngay cả ở đó, khi một vị Chánh Đẳng Giác quán xét vô số phương pháp của Paṭṭhāna, sáu màu hào quang Phật phát ra từ niềm hỷ lạc cũng đã toát ra như ở ngôi nhà châu báu.
‘‘Huṃhu’’nti karontoti ‘‘sabbe hīnajātikā maṃ mā upagacchantū’’ti mānavasena, samīpaṃ upagatesu kodhavasena ca ‘‘apethā’’ti adhippāyanicchāritaṃ huṃhuṃkāraṃ karonto.
Making "Huṃhu" sound means making the "huṃhu" sound uttered with the intention of "Go away!" due to pride, thinking "May all low-caste people not approach me," and due to anger towards those who approached.
‘‘Huṃhu’’nti karonto nghĩa là tạo ra tiếng “huṃhuṃ” phát ra với ý nghĩa “tất cả những kẻ hạ tiện đừng đến gần ta” do kiêu mạn, và do tức giận khi có người đến gần, với ý nghĩa “hãy tránh xa”.
Brahmaññanti brāhmaṇattaṃ.
Brahmañña means brahminhood.
Brahmaññaṃ nghĩa là phẩm chất Bà-la-môn.
Antanti nibbānaṃ.
Anta means Nibbāna.
Antaṃ nghĩa là Niết Bàn.
Devānaṃ vā antanti maggañāṇānaṃ vā antabhūtaṃ arahattaphalaṃ.
Or the end of devas means the fruit of arahantship, which is the end of the knowledge of the path.
Devānaṃ vā anta nghĩa là quả A-la-hán, là điểm cuối cùng của các đạo trí.
5. Mucalindamūleti ettha ca mucalindo vuccati nīparukkho, yo ‘‘niculo’’tipi vuccati.
5. At the foot of the Mucalinda tree — here Mucalinda is said to be the Nīpa tree, which is also called "Nicula."
5. Mucalindamūle ở đây, Mucalinda được gọi là cây nipa, còn được gọi là “nicula”.
Uppannameghoti sakalacakkavāḷagabbhaṃ pūretvā uppanno mahāmegho.
The arisen cloud means the great cloud that arose, filling the entire sphere of the universe.
Uppannamegho nghĩa là đám mây lớn xuất hiện, che phủ toàn bộ vũ trụ.
Vaddalikāti vuṭṭhiyā eva itthiliṅgavasena nāmaṃ.
Vaddalikā is a name for rain in the feminine gender.
Vaddalikā là tên gọi của mưa theo giống cái.
Yā ca sattāhaṃ pavattattā sattāhavaddalikāti vuttāti āha ‘‘sattāhaṃ avicchinnavuṭṭhikā ahosī’’ti.
And because it lasted for seven days, it is called "sattāhavaddalikā" (seven-day rain), thus it is said: "there was uninterrupted rain for seven days."
Vì nó kéo dài bảy ngày nên được gọi là “sattāhavaddalikā”, do đó có lời nói “mưa không ngớt trong bảy ngày”.
Sītavātena dūsitaṃ dinametissā vaddalikāyāti sītavātaduddinīti āha ‘‘udakaphusitasammissenā’’tiādi.
The day was spoiled by cold wind due to this rain, hence "sītavātaduddinī" (a day of cold wind and rain), thus it is said: "mixed with drops of water," etc.
Ngày đó bị hoen ố bởi gió lạnh do trận mưa này, nên gọi là “sītavātaduddinī”, do đó có lời nói “với những hạt nước mưa hòa lẫn”, v.v.
Ubbiddhatā nāma dūrabhāvena upaṭṭhānanti āha ‘‘meghavigamena dūrībhūta’’nti.
"Ubbiddhatā" means appearing from afar, thus it is said: "removed by the passing of the cloud."
Ubbiddhatā có nghĩa là xuất hiện từ xa, do đó có lời nói “xa cách do mây tan”.
Indanīlamaṇi viya dibbati jotetīti devo, ākāso.
Devo is the sky, which shines and gleams like an Indanīla gem.
Devo là bầu trời, chiếu sáng như ngọc Indanīla.
Etamatthaṃ viditvāti vivekassa sukhabhāvaṃ viditvā.
Having known this meaning means having known the pleasantness of seclusion.
Etamatthaṃ viditvā nghĩa là sau khi biết được sự an lạc của sự độc cư.
Sabbaso asantuṭṭhisamucchedakattā maggañāṇānaṃ ‘‘catumaggañāṇasantosenā’’ti vuttaṃ.
Because the path-knowledges completely eradicate dissatisfaction, it is said, " by the contentment of the four path-knowledges."
‘‘Catumaggañāṇasantosenā’’ được nói vì nó hoàn toàn cắt đứt mọi sự bất mãn, là các đạo trí.
Akuppanabhāvoti akujjhanasabhāvo.
Akuppanabhāva means the state of not being angry.
Akuppanabhāvo nghĩa là trạng thái không tức giận.
6. Paccaggheti abhinave.
6. Paccagghe means new.
6. Paccagghe nghĩa là mới mẻ.
Ayameva attho pasattho, na purimo.
This meaning is commendable, not the former.
Ý nghĩa này là tốt nhất, không phải ý nghĩa trước.
Na hi buddhā mahagghaṃ pattaṃ paribhuñjanti.
For Buddhas do not partake of an expensive bowl.
Vì các vị Phật không dùng bát quý giá.
7. Ālīyanti sevīyantīti ālayā.
7. They cling, they are resorted to, hence they are ālayas (attachments/dwellings).
7. Ālīyanti, được nương tựa, đó là ālayā.
Pañca kāmaguṇāti āha ‘‘sattā…pe… vuccantī’’ti.
He says the five sense pleasures are " beings...etc....are called."
Năm dục lạc, do đó có lời nói “chúng sinh…pe… được gọi”.
Suṭṭhu muditāti ativiya pamuditā.
Suṭṭhu muditā means exceedingly joyful.
Suṭṭhu muditā nghĩa là vô cùng hoan hỷ.
Ṭhānaṃ sandhāyāti ṭhāna-saddaṃ apekkhitvā.
Ṭhānaṃ sandhāya means referring to the word ṭhāna.
Ṭhānaṃ sandhāyā nghĩa là dựa vào từ ṭhāna.
Imesanti saṅkhārādīnaṃ phalānaṃ.
Imesaṃ refers to the fruits of formations and so on.
Imesaṃ nghĩa là những quả của các hành, v.v.
Pāḷiyaṃ sabbasaṅkhārasamathotiādīni nibbānavevacanāni.
In the Pāḷi, sabbasaṅkhārasamatho and so on are synonyms for Nibbāna.
Trong Pāḷi, sabbasaṅkhārasamatho, v.v., là các từ đồng nghĩa với Niết Bàn.
Apissūti sampiṇḍanatthe nipāto.
Apissu is a particle in the sense of inclusion.
Apissū là một giới từ với ý nghĩa tổng hợp.
Na kevalaṃ etadahosi, imāpi gāthā paṭibhaṃsūti attho.
The meaning is that not only did this happen, but these verses also occurred to him.
Không chỉ có điều đó, những bài kệ này cũng xuất hiện, đó là ý nghĩa.
Kicchena me adhigatanti pāramipūraṇaṃ sandhāya vuttaṃ, na dukkhāpaṭipadaṃ.
Kicchena me adhigataṃ is said with reference to the fulfillment of perfections, not to a painful practice.
Kicchena me adhigataṃ được nói để chỉ sự viên mãn các ba-la-mật, chứ không phải sự thực hành khó khăn.
Buddhānañhi cattāro maggā sukhāpaṭipadāva honti.
For the four paths of the Buddhas are always a pleasant practice.
Đối với các vị Phật, bốn đạo luôn là sự thực hành an lạc.
Ha-iti byattaṃ, ekaṃsanti dvīsu atthesu nipāto, byattaṃ, ekaṃsena vā alanti viyojenti.
Ha is clear; ekaṃsaṃ is a particle in two senses: clear, or they decisively separate.
Ha là rõ ràng, ekaṃsaṃ là một giới từ với hai nghĩa: rõ ràng, hoặc chắc chắn là đủ để tách rời.
Halanti vā eko nipāto.
Or halaṃ is a single particle.
Hoặc halaṃ là một giới từ duy nhất.
8. Pāḷiyaṃ sahampatissāti so kira kassapassa bhagavato sāsane sahako nāma thero paṭhamajjhānabhūmiyaṃ brahmapati hutvā nibbatto, tena naṃ ‘‘sahampatī’’ti sañjāniṃsu.
8. In the Pāḷi, sahampatissā: he, they say, was reborn as Brahmā-pati in the first jhāna-realm during the dispensation of Kassapa Bhagavā, as a thera named Sahaka; therefore, they knew him as "Sahampati."
8. Trong Pāḷi, sahampatissa – vị này, trong giáo pháp của Đức Thế Tôn Kassapa, là một vị trưởng lão tên Sahaka, đã tái sinh làm Phạm Thiên chủ trong cõi thiền thứ nhất, vì thế người ta gọi ngài là “Sahampati”.
Assavanatāti assavanatāya, assavanenāti attho.
Assavanatā means by not hearing, by not listening.
Assavanatā nghĩa là do không nghe, do không lắng nghe.
Savanameva hi savanatā yathā devatāti.
For hearing itself is savanatā, just as devatā (divinity).
Thật vậy, việc nghe chính là savanatā, giống như devatā.
Dhammo asuddhoti micchādiṭṭhidhammo.
Dhammo asuddho means the doctrine of wrong view.
Dhammo asuddho nghĩa là tà kiến.
Samalehīti pūraṇakassapādīhi chahi satthārehi.
Samalehi means by the six teachers such as Pūraṇa Kassapa.
Samalehī nghĩa là bởi sáu vị đạo sư như Pūraṇa Kassapa, v.v.
Apāpurāti desanāhatthena vivara.
Apāpurā means open with the hand of teaching.
Apāpurā nghĩa là hãy mở ra bằng bàn tay thuyết pháp.
Dvāranti ariyamaggaṃ sandhāya vadati.
Dvāraṃ is said with reference to the Noble Path.
Dvāraṃ nói đến Thánh đạo.
Seleti ghanasilāmaye.
Sele means made of solid rock.
Sele nghĩa là làm bằng đá đặc.
Tathūpamanti ettha tathā-saddo taṃ-saddatthe daṭṭhabbo.
In tathūpamaṃ, the word tathā should be understood in the sense of the word taṃ.
Tathūpamaṃ ở đây, từ tathā nên được hiểu theo nghĩa của từ taṃ.
Tena so selapabbato upamā yassa.
Therefore, that rock-mountain is its simile.
Do đó, ngọn núi đá đó là ví dụ cho nó.
Taṃ tathūpamanti attho.
That is the meaning of tathūpamaṃ.
Nó là tathūpamaṃ, đó là ý nghĩa.
Tena vā pabbatādinā pakārena upamā assātipi attho.
Or, it means that it has a simile in the manner of that mountain, etc.
Hoặc cũng có nghĩa là có ví dụ theo cách của núi, v.v.
Dhammamayanti lokuttaradhammabhūtaṃ.
Dhammamayaṃ means consisting of the supramundane Dhamma.
Dhammamayaṃ nghĩa là thuộc về Pháp siêu thế.
Uṭṭhāhīti dhammadesanatthāya cārikacaraṇatthaṃ imamhā āsanā kāyena, appossukkabhāvato vā cittena uṭṭhehi, ayameva vā pāṭho.
Uṭṭhāhī means rise up from this seat with your body for the purpose of teaching the Dhamma and wandering, or rise up with your mind from a state of indifference; or this is the reading.
Uṭṭhāhī nghĩa là hãy đứng dậy khỏi chỗ ngồi này bằng thân để thuyết pháp, để du hành, hoặc hãy đứng dậy bằng tâm khỏi trạng thái ít lo lắng, hoặc đây chính là cách đọc.
Teneva ‘‘vicara, desassū’’ti duvidhepi kāyacittapayoge niyojesi.
Therefore, he urged him to both kinds of bodily and mental application: "Wander, teach!"
Vì thế, Ngài đã ra lệnh cho cả hai hành động của thân và tâm: “hãy du hành, hãy thuyết giảng”.
Vīrātiādi cattāri thutivasena sambodhanāni.
Vīrā and so on are four appellations in the sense of praise.
Vīrā, v.v., là bốn lời xưng hô với ý nghĩa tán dương.
9. Buddhacakkhunāti indriyaparopariyattañāṇena, āsayānusayañāṇena ca.
9. Buddhacakkhunā means with the knowledge of the diversity of faculties and with the knowledge of inclinations and underlying tendencies.
9. Buddhacakkhunā nghĩa là bằng tuệ tri về căn tánh thượng liệt của chúng sinh và tuệ tri về khuynh hướng tiềm ẩn (āsayānusayañāṇa).
Imesañhi dvinnaṃ ‘‘buddhacakkhū’’ti nāmaṃ.
For these two are called "Buddhacakkhu."
Thật vậy, hai loại tuệ này được gọi là “Phật nhãn” (buddhacakkhu).
Svākārāti saddhindriyādayova ākārā sundarā yesaṃ, te svākārā, suviññāpayā, paralokañca vajjañca bhayato dassanasīlā cāti daṭṭhabbaṃ.
Svākārā means those whose faculties of faith and so on are beautiful aspects, they are svākārā, easy to instruct, and accustomed to seeing the other world and faults and danger.
Svākārā nghĩa là những người có các căn như tín căn, v.v., là những đặc điểm tốt đẹp, họ dễ hiểu, và có thói quen nhìn thấy thế giới sau và những lỗi lầm là đáng sợ.
Uppalāni ettha santīti uppalinīti gacchalatāpi pokkharaṇīpi vuccati.
Uppalinī means where lotuses are present, it refers to a creeping plant and also a lotus pond.
Có hoa sen ở đây nên gọi là uppalinī; cũng được dùng để chỉ cây dây leo và ao sen.
Idha pana pokkharaṇī.
Here, however, it means a lotus pond.
Nhưng ở đây là ao sen.
Evamitaresupi.
Likewise in other cases.
Tương tự với những từ khác.
Udakānuggatānīti udakato anuggatāni.
Udakānuggatāni means not risen from the water.
Udakānuggatāni có nghĩa là không nổi lên khỏi mặt nước.
Anto nimuggāneva hutvā pusanti vaḍḍhanti, tāni antonimuggaposīni.
They bloom and grow while remaining submerged within, those are antonimuggaposīni.
Chìm sâu bên trong, chúng được nuôi dưỡng và lớn lên, đó là antonimuggaposīni.
Accuggammāti udakaṃ atikkamanavasena uggantvā.
Accuggammā means having risen, surpassing the water.
Accuggammā có nghĩa là vượt qua nước mà nổi lên.
Apārutāti vivaṭā.
Apārutā means opened.
Apārutā có nghĩa là rộng mở.
Tesanti saupanissayānaṃ sattānaṃ.
Tesaṃ refers to those beings with supporting conditions.
Tesaṃ có nghĩa là đối với những chúng sinh có căn lành.
Dvārāti ariyamaggadvārāni.
Dvārā refers to the doors of the Noble Path.
Dvārā có nghĩa là cánh cửa Thánh đạo.
Idañca attano sayambhuñāṇena saupanissayānaṃ tesaṃ magguppattidiṭṭhataṃ sandhāya vadati.
And this is said with reference to his own self-arisen knowledge seeing the arising of the path for those with supporting conditions.
Điều này được nói đến để chỉ sự chứng đắc đạo quả của những chúng sinh có căn lành bằng tuệ giác tự chứng của Ngài.
Vihiṃsasaññītiādīsu evamattho daṭṭhabbo – ‘‘ahañhi attano paguṇaṃ suppavattitampi imaṃ paṇītaṃ dhammaṃ ajānantesu manujesu desanāya vihiṃsā kāyavācākilamatho hotī’’ti evaṃ vihiṃsasaññī hutvā na bhāsiṃ bhāsituṃ na icchiṃ.
In vihiṃsasaññī and so on, the meaning should be understood thus: "Indeed, I, having the perception of harm—that teaching this excellent Dhamma, which is well-mastered by me and well-established, to people who do not know it, would cause harm, physical and verbal fatigue—thus, being vihiṃsasaññī, I did not desire to speak."
Trong vihiṃsasaññī và những từ khác, ý nghĩa nên được hiểu như sau: “Vì ta nghĩ rằng việc thuyết giảng Pháp cao quý này, dù ta đã thành thạo và thực hành tốt, sẽ gây phiền toái, mệt mỏi về thân và khẩu cho những người không hiểu biết,” nên ta đã không muốn thuyết giảng.
Idāni pana hetusampannā attano saddhābhājanaṃ vivarantu, pūressāmi nesaṃ saṅkappanti.
Now, however, let those endowed with conditions open their vessel of faith; I will fulfill their aspirations.
Nhưng bây giờ, những ai có đầy đủ nhân duyên hãy mở lòng tin của mình, ta sẽ hoàn thành ước nguyện của họ.