115. Sāvatthinidānaṃ.
115. Thus have I heard. The scene was Sāvatthī.
115. Tại Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘kesaṃ nu kho piyo attā, kesaṃ appiyo attā’ti?
Seated to one side, King Pasenadi of Kosala said to the Blessed One: "Here, Venerable Sir, as I was alone and secluded, this thought arose in my mind: 'To whom is the self dear, and to whom is the self not dear?'
Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi xứ Kosala bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, ở đây, khi con ở một mình, tĩnh lặng, ý nghĩ này khởi lên trong tâm con: ‘Ai yêu quý bản thân mình, ai không yêu quý bản thân mình?’
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘ye ca kho keci kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti; tesaṃ appiyo attā’.
Then, Venerable Sir, this occurred to me: 'Those who commit bad conduct by body, by speech, and by mind; to them the self is not dear.'
Bạch Thế Tôn, con đã nghĩ rằng: ‘Những ai thực hành ác hạnh bằng thân, thực hành ác hạnh bằng lời, thực hành ác hạnh bằng ý; những người ấy không yêu quý bản thân mình.’
Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ – ‘piyo no attā’ti, atha kho tesaṃ appiyo attā.
Even if they should say: 'The self is dear to us,' still, to them the self is not dear.
Mặc dù họ có thể nói: ‘Chúng tôi yêu quý bản thân mình,’ nhưng thực ra họ không yêu quý bản thân mình.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao?
Yañhi appiyo appiyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti; tasmā tesaṃ appiyo attā.
Because whatever an undear person would do to an undear person, that they do to themselves by themselves; therefore, to them the self is not dear.
Bởi vì những gì người không yêu quý làm cho người không yêu quý, chính họ tự làm điều đó cho bản thân mình; do đó, họ không yêu quý bản thân mình.
Ye ca kho keci kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti; tesaṃ piyo attā.
But those who commit good conduct by body, by speech, and by mind; to them the self is dear.
Còn những ai thực hành thiện hạnh bằng thân, thực hành thiện hạnh bằng lời, thực hành thiện hạnh bằng ý; những người ấy yêu quý bản thân mình.
Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ – ‘appiyo no attā’ti; atha kho tesaṃ piyo attā.
Even if they should say: 'The self is not dear to us,' still, to them the self is dear.
Mặc dù họ có thể nói: ‘Chúng tôi không yêu quý bản thân mình,’ nhưng thực ra họ yêu quý bản thân mình.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao?
Yañhi piyo piyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti; tasmā tesaṃ piyo attā’’ti.
Because whatever a dear person would do to a dear person, that they do to themselves by themselves; therefore, to them the self is dear."
Bởi vì những gì người yêu quý làm cho người yêu quý, chính họ tự làm điều đó cho bản thân mình; do đó, họ yêu quý bản thân mình.”
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja!
"So it is, great king, so it is, great king!
“Đúng vậy, Đại vương, đúng vậy, Đại vương!
Ye hi keci, mahārāja, kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti; tesaṃ appiyo attā.
Indeed, great king, those who commit bad conduct by body, by speech, and by mind; to them the self is not dear.
Này Đại vương, những ai thực hành ác hạnh bằng thân, thực hành ác hạnh bằng lời, thực hành ác hạnh bằng ý; những người ấy không yêu quý bản thân mình.
Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ – ‘piyo no attā’ti, atha kho tesaṃ appiyo attā.
Even if they should say: 'The self is dear to us,' still, to them the self is not dear.
Mặc dù họ có thể nói: ‘Chúng tôi yêu quý bản thân mình,’ nhưng thực ra họ không yêu quý bản thân mình.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao?
Yañhi, mahārāja, appiyo appiyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti; tasmā tesaṃ appiyo attā.
Because whatever an undear person would do to an undear person, that they do to themselves by themselves; therefore, to them the self is not dear.
Bởi vì, này Đại vương, những gì người không yêu quý làm cho người không yêu quý, chính họ tự làm điều đó cho bản thân mình; do đó, họ không yêu quý bản thân mình.
Ye ca kho keci, mahārāja, kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti; tesaṃ piyo attā.
But those, great king, who commit good conduct by body, by speech, and by mind; to them the self is dear.
Còn những ai, này Đại vương, thực hành thiện hạnh bằng thân, thực hành thiện hạnh bằng lời, thực hành thiện hạnh bằng ý; những người ấy yêu quý bản thân mình.
Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ – ‘appiyo no attā’ti; atha kho tesaṃ piyo attā.
Even if they should say: 'The self is not dear to us,' still, to them the self is dear.
Mặc dù họ có thể nói: ‘Chúng tôi không yêu quý bản thân mình,’ nhưng thực ra họ yêu quý bản thân mình.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì sao?
Yañhi mahārāja, piyo piyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti; tasmā tesaṃ piyo attā’’ti.
Because whatever a dear person would do to a dear person, that they do to themselves by themselves; therefore, to them the self is dear."
Bởi vì, này Đại vương, những gì người yêu quý làm cho người yêu quý, chính họ tự làm điều đó cho bản thân mình; do đó, họ yêu quý bản thân mình.”
Idamavoca…pe…
The Blessed One spoke this…pe…
Thế Tôn đã nói điều này… (v.v.)
116. Sāvatthinidānaṃ.
116. Sāvatthinidānaṃ.
116. Tại Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘kesaṃ nu kho rakkhito attā, kesaṃ arakkhito attā’ti?
Then King Pasenadi of Kosala, having sat down to one side, said to the Blessed One: "Here, venerable sir, when I was alone and secluded, such a thought arose in my mind: 'Whose self is protected, and whose self is unprotected?'
Vua Pasenadi xứ Kosala ngồi sang một bên, bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, khi con đang ở một mình, tĩnh cư, một ý nghĩ khởi lên trong tâm con như sau: ‘Ai là người tự bảo vệ được, ai là người không tự bảo vệ được?’
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘ye kho keci kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti; tesaṃ arakkhito attā.
Then, venerable sir, it occurred to me: 'Those who engage in misconduct by body, misconduct by speech, and misconduct by mind; their self is unprotected.
Bạch Thế Tôn, con nghĩ rằng: ‘Những ai hành ác hạnh bằng thân, hành ác hạnh bằng lời, hành ác hạnh bằng ý; những người ấy là không tự bảo vệ được.
Kiñcāpi te hatthikāyo vā rakkheyya, assakāyo vā rakkheyya, rathakāyo vā rakkheyya, pattikāyo vā rakkheyya; atha kho tesaṃ arakkhito attā.
Even if they are protected by an elephant corps, a cavalry corps, a chariot corps, or an infantry corps; still, their self is unprotected.
Dù cho họ có được voi binh bảo vệ, mã binh bảo vệ, xa binh bảo vệ, hay bộ binh bảo vệ; nhưng những người ấy vẫn là không tự bảo vệ được.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Bāhirā hesā rakkhā, nesā rakkhā ajjhattikā; tasmā tesaṃ arakkhito attā.
This is external protection, not internal protection; therefore, their self is unprotected.
Vì sự bảo vệ ấy là bên ngoài, không phải là sự bảo vệ bên trong; do đó, những người ấy là không tự bảo vệ được.
Ye ca kho keci kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti; tesaṃ rakkhito attā.
But those who engage in good conduct by body, good conduct by speech, and good conduct by mind; their self is protected."
Còn những ai hành thiện hạnh bằng thân, hành thiện hạnh bằng lời, hành thiện hạnh bằng ý; những người ấy là tự bảo vệ được.
Kiñcāpi te neva hatthikāyo rakkheyya, na assakāyo rakkheyya, na rathakāyo rakkheyya, na pattikāyo rakkheyya; atha kho tesaṃ rakkhito attā.
Even if an elephant corps were to protect them, a cavalry corps were to protect them, a chariot corps were to protect them, or an infantry corps were to protect them; still, their self is protected.
Dù cho họ không được voi binh bảo vệ, không được mã binh bảo vệ, không được xa binh bảo vệ, không được bộ binh bảo vệ; nhưng những người ấy vẫn là tự bảo vệ được.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Ajjhattikā hesā rakkhā, nesā rakkhā bāhirā; tasmā tesaṃ rakkhito attā’’’ti.
Because this is internal protection, not external protection; therefore, their self is protected.’”
Vì sự bảo vệ ấy là bên trong, không phải là sự bảo vệ bên ngoài; do đó, những người ấy là tự bảo vệ được.’”
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja!
“It is so, great king, it is so, great king!
“Đúng vậy, Đại vương, đúng vậy, Đại vương!
Ye hi keci, mahārāja, kāyena duccaritaṃ caranti…pe… tesaṃ arakkhito attā.
Indeed, great king, whoever practices misconduct by body…pe… their self is unprotected.
Thật vậy, Đại vương, những ai hành ác hạnh bằng thân… những người ấy là không tự bảo vệ được.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Bāhirā hesā, mahārāja, rakkhā, nesā rakkhā ajjhattikā; tasmā tesaṃ arakkhito attā.
Because this, great king, is external protection, not internal protection; therefore, their self is unprotected.
Vì sự bảo vệ ấy là bên ngoài, Đại vương, không phải là sự bảo vệ bên trong; do đó, những người ấy là không tự bảo vệ được.
Ye ca kho keci, mahārāja, kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti; tesaṃ rakkhito attā.
But whoever, great king, practices good conduct by body, practices good conduct by speech, practices good conduct by mind; their self is protected.
Còn những ai hành thiện hạnh bằng thân, hành thiện hạnh bằng lời, hành thiện hạnh bằng ý; những người ấy là tự bảo vệ được.
Kiñcāpi te neva hatthikāyo rakkheyya, na assakāyo rakkheyya, na rathakāyo rakkheyya, na pattikāyo rakkheyya; atha kho tesaṃ rakkhito attā.
Even if an elephant corps were not to protect them, a cavalry corps were not to protect them, a chariot corps were not to protect them, or an infantry corps were not to protect them; still, their self is protected.
Dù cho họ không được voi binh bảo vệ, không được mã binh bảo vệ, không được xa binh bảo vệ, không được bộ binh bảo vệ; nhưng những người ấy vẫn là tự bảo vệ được.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Ajjhattikā hesā, mahārāja, rakkhā, nesā rakkhā bāhirā; tasmā tesaṃ rakkhito attā’’ti.
Because this, great king, is internal protection, not external protection; therefore, their self is protected.”
Vì sự bảo vệ ấy là bên trong, Đại vương, không phải là sự bảo vệ bên ngoài; do đó, những người ấy là tự bảo vệ được.”
Idamavoca…pe…
This was said…pe…
Thế Tôn đã nói điều này… (tiếp theo là các bài kệ)
117. Sāvatthinidānaṃ.
117. Sāvatthī.
117. Tại Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘appakā te sattā lokasmiṃ ye uḷāre uḷāre bhoge labhitvā na ceva majjanti, na ca pamajjanti, na ca kāmesu gedhaṃ āpajjanti, na ca sattesu vippaṭipajjanti.
King Pasenadi of Kosala, sitting to one side, said to the Blessed One: “Here, Bhante, as I was in seclusion, withdrawn, this thought arose in my mind: ‘Few are those beings in the world who, having obtained abundant and great enjoyments, do not become intoxicated, do not become heedless, do not become greedy for sensual pleasures, and do not act wrongly towards other beings.
Vua Pasenadi xứ Kosala ngồi sang một bên, bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, khi con đang ở một mình, tĩnh cư, một ý nghĩ khởi lên trong tâm con như sau: ‘Có rất ít chúng sinh trên thế gian này, sau khi đạt được những tài sản cao quý, lại không kiêu mạn, không phóng dật, không tham đắm các dục, và không làm hại chúng sinh.
Atha kho eteva bahutarā sattā lokasmiṃ ye uḷāre uḷāre bhoge labhitvā majjanti ceva pamajjanti, ca kāmesu ca gedhaṃ āpajjanti, sattesu ca vippaṭipajjantī’’’ti.
But rather, more numerous are those beings in the world who, having obtained abundant and great enjoyments, become intoxicated, become heedless, become greedy for sensual pleasures, and act wrongly towards other beings.’”
Thật vậy, có nhiều chúng sinh hơn trên thế gian này, sau khi đạt được những tài sản cao quý, lại kiêu mạn, phóng dật, tham đắm các dục, và làm hại chúng sinh.’”
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja!
“It is so, great king, it is so, great king!
“Đúng vậy, Đại vương, đúng vậy, Đại vương!
Appakā te, mahārāja, sattā lokasmiṃ, ye uḷāre uḷāre bhoge labhitvā na ceva majjanti, na ca pamajjanti, na ca kāmesu gedhaṃ āpajjanti, na ca sattesu vippaṭipajjanti.
Few, great king, are those beings in the world who, having obtained abundant and great enjoyments, do not become intoxicated, do not become heedless, do not become greedy for sensual pleasures, and do not act wrongly towards other beings.
Thật vậy, Đại vương, có rất ít chúng sinh trên thế gian này, sau khi đạt được những tài sản cao quý, lại không kiêu mạn, không phóng dật, không tham đắm các dục, và không làm hại chúng sinh.
Atha kho eteva bahutarā sattā lokasmiṃ, ye uḷāre uḷāre bhoge labhitvā majjanti ceva pamajjanti ca kāmesu ca gedhaṃ āpajjanti, sattesu ca vippaṭipajjantī’’ti.
But rather, more numerous are those beings in the world who, having obtained abundant and great enjoyments, become intoxicated, become heedless, become greedy for sensual pleasures, and act wrongly towards other beings.”
Thật vậy, có nhiều chúng sinh hơn trên thế gian này, sau khi đạt được những tài sản cao quý, lại kiêu mạn, phóng dật, tham đắm các dục, và làm hại chúng sinh.”
Idamavoca…pe…
This was said…pe…
Thế Tôn đã nói điều này… (tiếp theo là các bài kệ)
118. Sāvatthinidānaṃ.
118. Sāvatthī.
118. Tại Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idhāhaṃ, bhante, aḍḍakaraṇe* nisinno passāmi khattiyamahāsālepi brāhmaṇamahāsālepi gahapatimahāsālepi aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ sampajānamusā bhāsante.
King Pasenadi of Kosala, sitting to one side, said to the Blessed One: “Here, Bhante, as I was sitting in the court of justice, I saw great khattiya householders, great brahmin householders, and great householders—wealthy, of great riches, of great possessions, with abundant gold and silver, abundant wealth and provisions, abundant grain and crops—who, for the sake of sensual pleasures, on account of sensual pleasures, because of sensual pleasures, knowingly spoke falsehoods.
Vua Pasenadi xứ Kosala ngồi sang một bên, bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, ở đây, khi con ngồi tại chốn phán quyết, con thấy các đại gia tộc Sát-đế-lợi, các đại gia tộc Bà-la-môn, các đại gia tộc gia chủ, những người giàu có, tài sản lớn, của cải nhiều, vàng bạc dồi dào, vật dụng phong phú, lúa gạo đầy đủ, vì dục, do dục, liên quan đến dục mà cố ý nói dối.
Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘alaṃ dāni me aḍḍakaraṇena, bhadramukho dāni aḍḍakaraṇena paññāyissatī’’’ti.
Then, Bhante, it occurred to me: ‘Enough now with this court of justice for me; let the good-faced one now preside over the court of justice!’”
Bạch Thế Tôn, con nghĩ rằng: ‘Thôi đủ rồi với chốn phán quyết này của ta, giờ đây người mặt thiện (hoàng tử Viṭaṭūbha) sẽ làm chủ chốn phán quyết.’”
‘‘(Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ mahārāja!)* Yepi te, mahārāja, khattiyamahāsālā brāhmaṇamahāsālā gahapatimahāsālā aḍḍhā mahaddhanā mahābhogā pahūtajātarūparajatā pahūtavittūpakaraṇā pahūtadhanadhaññā kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ sampajānamusā bhāsanti; tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
“It is so, great king, it is so, great king! Even those great khattiya householders, great brahmin householders, and great householders—wealthy, of great riches, of great possessions, with abundant gold and silver, abundant wealth and provisions, abundant grain and crops—who, for the sake of sensual pleasures, on account of sensual pleasures, because of sensual pleasures, knowingly speak falsehoods; that will be for their harm and suffering for a long time.”
“Đúng vậy, Đại vương, đúng vậy, Đại vương! Những ai là các đại gia tộc Sát-đế-lợi, các đại gia tộc Bà-la-môn, các đại gia tộc gia chủ, những người giàu có, tài sản lớn, của cải nhiều, vàng bạc dồi dào, vật dụng phong phú, lúa gạo đầy đủ, vì dục, do dục, liên quan đến dục mà cố ý nói dối; điều đó sẽ là bất lợi và đau khổ cho họ trong thời gian dài.”
Idamavoca…pe…
This was said…pe…
Thế Tôn đã nói điều này… (tiếp theo là các bài kệ)
119. Sāvatthinidānaṃ.
119. Origin at Sāvatthī.
119. Tại Sāvatthī.
Tena kho pana samayena rājā pasenadi kosalo mallikāya deviyā saddhiṃ uparipāsādavaragato hoti.
At that time, King Pasenadi of Kosala was staying with Queen Mallikā on the upper floor of the chief palace.
Vào lúc ấy, vua Pasenadi xứ Kosala đang ở trên đỉnh tòa lâu đài cùng với hoàng hậu Mallikā.
Atha kho rājā pasenadi kosalo mallikaṃ deviṃ etadavoca – ‘‘atthi nu kho te, mallike, kocañño attanā piyataro’’ti?
Then King Pasenadi of Kosala said to Queen Mallikā: “Mallikā, is there anyone else dearer to you than yourself?”
Rồi vua Pasenadi xứ Kosala hỏi hoàng hậu Mallikā rằng: “Này Mallikā, nàng có ai khác yêu quý hơn bản thân mình không?”
‘‘Natthi kho me, mahārāja, kocañño attanā piyataro.
“Great king, there is no one else dearer to me than myself.
“Tâu Đại vương, thiếp không có ai khác yêu quý hơn bản thân mình.
Tuyhaṃ pana, mahārāja, atthañño koci attanā piyataro’’ti?
But great king, is there anyone else dearer to you than yourself?”
Còn Đại vương, Đại vương có ai khác yêu quý hơn bản thân mình không?”
‘‘Mayhampi kho, mallike, natthañño koci attanā piyataro’’ti.
“Mallikā, there is no one else dearer to me than myself either.”
“Này Mallikā, ta cũng không có ai khác yêu quý hơn bản thân mình.”
Atha kho rājā pasenadi kosalo pāsādā orohitvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then King Pasenadi of Kosala descended from the palace and approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Rồi vua Pasenadi xứ Kosala từ tòa lâu đài đi xuống, đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, vua đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi sang một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idhāhaṃ, bhante, mallikāya deviyā saddhiṃ uparipāsādavaragato mallikaṃ deviṃ etadavocaṃ – ‘atthi nu kho te, mallike, kocañño attanā piyataro’ti?
As he sat to one side, King Pasenadi of Kosala said to the Blessed One: “Here, venerable sir, I was staying with Queen Mallikā on the upper floor of the chief palace, and I said to Queen Mallikā: ‘Mallikā, is there anyone else dearer to you than yourself?’
Khi ngồi sang một bên, vua Pasenadi xứ Kosala bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, ở đây, khi con đang ở trên đỉnh tòa lâu đài cùng với hoàng hậu Mallikā, con đã hỏi hoàng hậu Mallikā rằng: ‘Này Mallikā, nàng có ai khác yêu quý hơn bản thân mình không?’
Evaṃ vutte, bhante, mallikā devī maṃ etadavoca – ‘natthi kho me, mahārāja, kocañño attanā piyataro.
When this was said, venerable sir, Queen Mallikā said to me: ‘Great king, there is no one else dearer to me than myself.
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, hoàng hậu Mallikā đã trả lời con rằng: ‘Tâu Đại vương, thiếp không có ai khác yêu quý hơn bản thân mình.
Tuyhaṃ pana, mahārāja, atthañño koci attanā piyataro’ti?
But great king, is there anyone else dearer to you than yourself?’
Còn Đại vương, Đại vương có ai khác yêu quý hơn bản thân mình không?’
Evaṃ vuttāhaṃ, bhante, mallikaṃ deviṃ etadavocaṃ – ‘mayhampi kho, mallike, natthañño koci attanā piyataro’’ti.
When this was said, venerable sir, I said to Queen Mallikā: ‘Mallikā, there is no one else dearer to me than myself either.’”
Bạch Thế Tôn, khi được hỏi như vậy, con đã trả lời hoàng hậu Mallikā rằng: ‘Này Mallikā, ta cũng không có ai khác yêu quý hơn bản thân mình.’”
120. Sāvatthinidānaṃ.
120. At Sāvatthī.
120. Nhân duyên tại Sāvatthī.
Tena kho pana samayena rañño pasenadissa kosalassa mahāyañño paccupaṭṭhito hoti, pañca ca usabhasatāni pañca ca vacchatarasatāni pañca ca vacchatarisatāni pañca ca ajasatāni pañca ca urabbhasatāni thūṇūpanītāni honti yaññatthāya.
Now at that time, a great sacrifice had been prepared for King Pasenadi of Kosala; five hundred bulls, five hundred steers, five hundred heifers, five hundred goats, and five hundred rams were brought to the stake for the sacrifice.
Vào lúc bấy giờ, một đại lễ hiến tế được chuẩn bị cho vua Pasenadi nước Kosala. Năm trăm con bò đực, năm trăm con bò con, năm trăm con bò cái tơ, năm trăm con dê, và năm trăm con cừu đã được đưa đến cột trụ để hiến tế. Những nô lệ, người hầu, và người làm công của vua cũng bị đe dọa bằng gậy, bị đe dọa bằng sự sợ hãi, mặt đầm đìa nước mắt, vừa khóc vừa làm các công việc chuẩn bị.
Yepissa te honti dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā, tepi daṇḍatajjitā bhayatajjitā assumukhā rudamānā parikammāni karonti.
And those who were his slaves, servants, or workers performed the preparations, threatened with rods, threatened with fear, with tearful faces, weeping.
Những nô lệ, người hầu, và người làm công của vua cũng bị đe dọa bằng gậy, bị đe dọa bằng sự sợ hãi, mặt đầm đìa nước mắt, vừa khóc vừa làm các công việc chuẩn bị.
Atha kho sambahulā bhikkhū pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
Then, a number of bhikkhus, having dressed in the morning and taken their bowls and robes, entered Sāvatthī for alms.
Vào buổi sáng, nhiều Tỳ-kheo đắp y, mang bát và y vào Sāvatthī để khất thực.
Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Having wandered for alms in Sāvatthī and returned from their alms round after their meal, they approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, they sat down to one side.
Sau khi khất thực ở Sāvatthī và trở về sau bữa ăn, họ đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, rañño pasenadissa kosalassa mahāyañño paccupaṭṭhito hoti, pañca ca usabhasatāni pañca ca vacchatarasatāni pañca ca vacchatarisatāni pañca ca ajasatāni pañca ca urabbhasatāni thūṇūpanītāni honti yaññatthāya.
Seated to one side, those bhikkhus said to the Blessed One, “Here, venerable sir, a great sacrifice has been prepared for King Pasenadi of Kosala; five hundred bulls, five hundred steers, five hundred heifers, five hundred goats, and five hundred rams are brought to the stake for the sacrifice.
Khi đã ngồi xuống một bên, các Tỳ-kheo ấy bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, tại đây, một đại lễ hiến tế được chuẩn bị cho vua Pasenadi nước Kosala, năm trăm con bò đực, năm trăm con bò con, năm trăm con bò cái tơ, năm trăm con dê, và năm trăm con cừu đã được đưa đến cột trụ để hiến tế.
Yepissa te honti dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā, tepi daṇḍatajjitā bhayatajjitā assumukhā rudamānā parikammāni karontī’’ti.
And those who are his slaves, servants, or workers perform the preparations, threatened with rods, threatened with fear, with tearful faces, weeping.”
Những nô lệ, người hầu, và người làm công của vua cũng bị đe dọa bằng gậy, bị đe dọa bằng sự sợ hãi, mặt đầm đìa nước mắt, vừa khóc vừa làm các công việc chuẩn bị.”
Atha kho sambahulā bhikkhū pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
Then, a number of bhikkhus, having dressed in the morning and taken their bowls and robes, entered Sāvatthī for alms.
Vào buổi sáng, nhiều Tỳ-kheo đắp y, mang bát và y vào Sāvatthī để khất thực.
Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Having wandered for alms in Sāvatthī and returned from their alms round after their meal, they approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, they sat down to one side.
Sau khi khất thực ở Sāvatthī và trở về sau bữa ăn, họ đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, raññā pasenadinā kosalena mahājanakāyo bandhāpito, appekacce rajjūhi appekacce andūhi appekacce saṅkhalikāhī’’ti.
Seated to one side, those bhikkhus said to the Blessed One, “Here, venerable sir, a large number of people have been imprisoned by King Pasenadi of Kosala; some with ropes, some with fetters, some with chains.”
Khi đã ngồi xuống một bên, các Tỳ-kheo ấy bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, tại đây, vua Pasenadi nước Kosala đã ra lệnh trói buộc một số đông người, có người bằng dây thừng, có người bằng cùm, có người bằng xiềng xích.”
122. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde.
122. On one occasion the Blessed One was staying in Sāvatthī, at the Pubbārāma, in Migāra’s Mother’s Palace.
122. Một thời, Thế Tôn trú tại Sāvatthī, ở Đông Viên, trong Lầu của mẹ Migāra.
Tena kho pana samayena bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito bahidvārakoṭṭhake nisinno hoti.
Now at that time, the Blessed One, having emerged from seclusion in the evening, was seated outside the gatehouse.
Vào lúc bấy giờ, Thế Tôn, vào buổi chiều, sau khi xuất khỏi thiền định, đang ngồi bên ngoài cổng thành.
Atha kho rājā pasenadi kosalo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then King Pasenadi of Kosala approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Bấy giờ, vua Pasenadi nước Kosala đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Tena kho pana samayena satta ca jaṭilā satta ca nigaṇṭhā satta ca acelakā satta ca ekasāṭakā satta ca paribbājakā parūḷhakacchanakhalomā khārivividhamādāya* bhagavato avidūre atikkamanti.
Now at that time, seven ascetics with matted hair, seven Jain ascetics, seven naked ascetics, seven ascetics wearing a single garment, and seven wandering ascetics, with overgrown hair, armpit hair, and nails, carrying their diverse ascetic paraphernalia, passed by not far from the Blessed One.
Vào lúc bấy giờ, bảy vị đạo sĩ búi tóc (jaṭila), bảy vị Ni-kiền-tử (nigaṇṭha), bảy vị lõa thể (acelaka), bảy vị chỉ mặc một y (ekasāṭaka), và bảy vị du sĩ (paribbājaka) với tóc và móng tay, móng chân dài, mang theo các vật dụng của du sĩ, đi ngang qua không xa Thế Tôn.
Atha kho rājā pasenadi kosalo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā dakkhiṇajāṇumaṇḍalaṃ pathaviyaṃ nihantvā yena te satta ca jaṭilā satta ca nigaṇṭhā satta ca acelakā satta ca ekasāṭakā satta ca paribbājakā tenañjaliṃ paṇāmetvā tikkhattuṃ nāmaṃ sāvesi – ‘‘rājāhaṃ, bhante, pasenadi kosalo…pe… rājāhaṃ, bhante, pasenadi kosalo’’ti.
Then King Pasenadi of Kosala rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, knelt with his right knee on the ground, extended his joined palms towards those seven ascetics with matted hair, seven Jain ascetics, seven naked ascetics, seven ascetics wearing a single garment, and seven wandering ascetics, and three times announced his name: “I am, venerable sirs, King Pasenadi of Kosala… I am, venerable sirs, King Pasenadi of Kosala.”
Bấy giờ, vua Pasenadi nước Kosala đứng dậy khỏi chỗ ngồi, vắt y vai bên phải, quỳ gối phải xuống đất, chắp tay hướng về phía bảy vị đạo sĩ búi tóc, bảy vị Ni-kiền-tử, bảy vị lõa thể, bảy vị chỉ mặc một y, và bảy vị du sĩ ấy, ba lần xướng tên mình: “Bạch các ngài, tôi là vua Pasenadi nước Kosala… Bạch các ngài, tôi là vua Pasenadi nước Kosala.”
Atha kho rājā pasenadi kosalo acirapakkantesu tesu sattasu ca jaṭilesu sattasu ca nigaṇṭhesu sattasu ca acelakesu sattasu ca ekasāṭakesu sattasu ca paribbājakesu yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then King Pasenadi of Kosala, not long after those seven ascetics with matted hair, seven Jain ascetics, seven naked ascetics, seven ascetics wearing a single garment, and seven wandering ascetics had departed, approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Bấy giờ, vua Pasenadi nước Kosala, sau khi bảy vị đạo sĩ búi tóc, bảy vị Ni-kiền-tử, bảy vị lõa thể, bảy vị chỉ mặc một y, và bảy vị du sĩ ấy vừa đi khỏi không lâu, liền đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ye te, bhante, loke arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā ete tesaṃ aññatarā’’ti.
Seated to one side, King Pasenadi of Kosala said to the Blessed One, “Venerable sir, these are some of those in the world who are arahants or have entered the path to arahantship.”
Khi đã ngồi xuống một bên, vua Pasenadi nước Kosala bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, những vị ấy là A-la-hán hoặc những vị đã chứng đạt đạo A-la-hán trong thế gian này, thì những vị này là một trong số đó.”
‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ, mahārāja, tayā gihinā kāmabhoginā puttasambādhasayanaṃ ajjhāvasantena kāsikacandanaṃ paccanubhontena mālāgandhavilepanaṃ dhārayantena jātarūparajataṃ sādiyantena – ‘ime vā arahanto, ime vā arahattamaggaṃ samāpannā’’’ti.
“It is difficult, great king, for you, a layman, one who enjoys sensual pleasures, who dwells in a house crowded with children, who uses Kāsi sandalwood, who wears garlands, scents, and ointments, and who delights in gold and silver, to know, ‘These are arahants, or these have entered the path to arahantship.’”
“Đại vương, thật khó để Đại vương, một gia chủ hưởng thụ dục lạc, sống trong cảnh con cái quấy nhiễu, hưởng thụ hương trầm Kāsika, đeo vòng hoa, xức dầu thơm, và ưa thích vàng bạc, có thể biết được: ‘Những vị này là A-la-hán, hoặc những vị này đã chứng đạt đạo A-la-hán’.”
‘‘Saṃvāsena kho, mahārāja, sīlaṃ veditabbaṃ.
“It is by living together, great king, that virtue is known.
“Đại vương, giới hạnh được biết qua sự chung sống.
Tañca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ; manasikarotā, no amanasikarotā; paññavatā, no duppaññena.
And that too, over a long period, not a short one; by one who pays attention, not by one who is inattentive; by one who is discerning, not by one who is undiscerning.
Và điều đó phải qua thời gian dài, không phải chốc lát; phải với sự chú tâm, không phải không chú tâm; phải với người có trí tuệ, không phải với người kém trí.
Saṃvohārena kho, mahārāja, soceyyaṃ veditabbaṃ.
It is by dealings, great king, that purity is known.
Đại vương, sự thanh tịnh được biết qua sự giao tiếp.
Tañca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ; manasikarotā, no amanasikarotā; paññavatā, no duppaññena.
And that too, over a long period, not a short one; by one who pays attention, not by one who is inattentive; by one who is discerning, not by one who is undiscerning.
Và điều đó phải qua thời gian dài, không phải chốc lát; phải với sự chú tâm, không phải không chú tâm; phải với người có trí tuệ, không phải với người kém trí.
Āpadāsu kho, mahārāja, thāmo veditabbo.
It is in times of adversity, great king, that fortitude is known.
Đại vương, sức mạnh được biết qua những lúc nguy hiểm.
So ca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ; manasikarotā, no amanasikarotā; paññavatā, no duppaññena.
And that too, over a long period, not a short one; by one who pays attention, not by one who is inattentive; by one who is discerning, not by one who is undiscerning.
Và điều đó phải qua thời gian dài, không phải chốc lát; phải với sự chú tâm, không phải không chú tâm; phải với người có trí tuệ, không phải với người kém trí.
Sākacchāya, kho, mahārāja, paññā veditabbā.
It is through conversation, great king, that wisdom is known.
Đại vương, trí tuệ được biết qua sự đàm luận.
Sā ca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ; manasikarotā, no amanasikarotā; paññavatā, no duppaññenā’’ti.
And that too, over a long period, not a short one; by one who pays attention, not by one who is inattentive; by one who is discerning, not by one who is undiscerning.”
Và điều đó phải qua thời gian dài, không phải chốc lát; phải với sự chú tâm, không phải không chú tâm; phải với người có trí tuệ, không phải với người kém trí.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ bhante!
“It is amazing, venerable sir! It is wonderful, venerable sir!
“Thật kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn! Thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn!
Yāva subhāsitamidaṃ, bhante, bhagavatā – ‘dujjānaṃ kho etaṃ, mahārāja, tayā gihinā kāmabhoginā puttasambādhasayanaṃ ajjhāvasantena kāsikacandanaṃ paccanubhontena mālāgandhavilepanaṃ dhārayantena jātarūparajataṃ sādiyantena – ime vā arahanto, ime vā arahattamaggaṃ samāpannā’ti.
"Bhante, how well spoken by the Blessed One: ‘It is indeed difficult for you, great king, a householder, one who enjoys sensual pleasures, dwelling in a bed crowded with children, enjoying Kāsika sandalwood, adorned with garlands, perfumes, and ointments, accepting gold and silver, to discern: “These are Arahants, or these are on the path to Arahantship.”’
Bạch ngài, Thế Tôn đã khéo thuyết giảng điều này biết bao: ‘Tâu Đại vương, thật khó cho ngài, một người tại gia hưởng thụ dục lạc, sống trong cảnh chật chội con cái, dùng gỗ đàn hương xứ Kāsī, mang tràng hoa, hương thơm, vật thoa, vui thích với vàng bạc, để biết được rằng: ‘Vị này là A-la-hán, hay vị này đã chứng đắc đạo quả A-la-hán’.
Saṃvāsena kho, mahārāja, sīlaṃ veditabbaṃ.
By living together, great king, sīla is known.
Tâu Đại vương, giới hạnh cần được biết qua việc chung sống.
Tañca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ; manasikarotā, no amanasikarotā; paññavatā, no duppaññena.
And that, indeed, through a long period, not a short one; by one who pays attention, not by one who does not pay attention; by one who is wise, not by one who is foolish.
Và điều đó cần một thời gian dài, không phải chốc lát; bởi người có tác ý, không phải người không tác ý; bởi người có trí tuệ, không phải người không có trí tuệ.
Saṃvohārena kho mahārāja, soceyyaṃ veditabbaṃ.
By association, great king, purity is known.
Tâu Đại vương, sự trong sạch cần được biết qua việc giao tiếp.
Tañca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ; manasikarotā, no amanasikarotā; paññavatā, no duppaññena.
And that, indeed, through a long period, not a short one; by one who pays attention, not by one who does not pay attention; by one who is wise, not by one who is foolish.
Và điều đó cần một thời gian dài, không phải chốc lát; bởi người có tác ý, không phải người không tác ý; bởi người có trí tuệ, không phải người không có trí tuệ.
Āpadāsu kho, mahārāja, thāmo veditabbo.
In times of adversity, great king, fortitude is known.
Tâu Đại vương, sức mạnh cần được biết trong nghịch cảnh.
So ca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ; manasikarotā, no amanasikarotā; paññavatā, no duppaññena.
And that, indeed, through a long period, not a short one; by one who pays attention, not by one who does not pay attention; by one who is wise, not by one who is foolish.
Và điều đó cần một thời gian dài, không phải chốc lát; bởi người có tác ý, không phải người không tác ý; bởi người có trí tuệ, không phải người không có trí tuệ.
Sākacchāya kho, mahārāja, paññā veditabbā.
Through conversation, great king, wisdom is known.
Tâu Đại vương, trí tuệ cần được biết qua việc đàm luận.
Sā ca kho dīghena addhunā, na ittaraṃ; manasikarotā, no amanasikarotā; paññavatā, no duppaññenā’’ti.
And that, indeed, through a long period, not a short one; by one who pays attention, not by one who does not pay attention; by one who is wise, not by one who is foolish."
Và điều đó cần một thời gian dài, không phải chốc lát; bởi người có tác ý, không phải người không tác ý; bởi người có trí tuệ, không phải người không có trí tuệ.’”
‘‘Ete, bhante, mama purisā carā ocarakā janapadaṃ ocaritvā āgacchanti.
"Bhante, these men of mine are spies who go about and return after scouting the provinces.
“Bạch ngài, đây là những người của con, những mật thám, những người do thám, sau khi do thám xứ sở đã trở về.
Tehi paṭhamaṃ ociṇṇaṃ ahaṃ pacchā osāpayissāmi* .
What they first ascertain, I will resolve later.
Việc họ đã do thám trước, con sẽ kết thúc sau.
Idāni te, bhante, taṃ rajojallaṃ pavāhetvā sunhātā suvilittā kappitakesamassū odātavatthā* pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricāressantī’’ti.
Now, Bhante, having washed away that dust and grime, they will be well-bathed, well-anointed, with hair and beard trimmed, clad in clean garments, endowed and replete with the five strands of sensual pleasure."
Bạch ngài, giờ đây, sau khi gột sạch bụi bẩn, tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm, cắt tóc cạo râu, mặc y phục trắng, họ sẽ tận hưởng, được cung phụng và trang bị đầy đủ năm loại dục lạc.”
123. Sāvatthinidānaṃ.
123. Sāvatthī is the setting.
123. Nhân ở Sāvatthī.
Tena kho pana samayena pañcannaṃ rājūnaṃ pasenadipamukhānaṃ pañcahi kāmaguṇehi samappitānaṃ samaṅgībhūtānaṃ paricārayamānānaṃ ayamantarākathā udapādi – ‘‘kiṃ nu kho kāmānaṃ agga’’nti?
At that time, among five kings, with Pasenadi as chief, who were endowed and replete with the five strands of sensual pleasure and indulging in them, this intermediate discussion arose: “Which, now, is the best of sensual pleasures?”
Vào lúc bấy giờ, giữa năm vị vua, đứng đầu là vua Pasenadi, đang được cung phụng, trang bị và tận hưởng năm loại dục lạc, một cuộc thảo luận đã khởi lên như sau: “Trong các dục, cái gì là cao tột?”
Tatrekacce* evamāhaṃsu – ‘‘rūpā kāmānaṃ agga’’nti.
Among them, some said: “Forms are the best of sensual pleasures.”
Trong số đó, một số vị nói như sau: “Sắc là cao tột trong các dục.”
Ekacce evamāhaṃsu – ‘‘saddā kāmānaṃ agga’’nti.
Some said: “Sounds are the best of sensual pleasures.”
Một số vị nói như sau: “Thanh là cao tột trong các dục.”
Ekacce evamāhaṃsu – ‘‘gandhā kāmānaṃ agga’’nti.
Some said: “Odours are the best of sensual pleasures.”
Một số vị nói như sau: “Hương là cao tột trong các dục.”
Ekacce evamāhaṃsu – ‘‘rasā kāmānaṃ agga’’nti.
Some said: “Tastes are the best of sensual pleasures.”
Một số vị nói như sau: “Vị là cao tột trong các dục.”
Ekacce evamāhaṃsu – ‘‘phoṭṭhabbā kāmānaṃ agga’’nti.
Some said: “Tangibles are the best of sensual pleasures.”
Một số vị nói như sau: “Xúc là cao tột trong các dục.”
Yato kho te rājāno nāsakkhiṃsu aññamaññaṃ saññāpetuṃ.
As a result, those kings were unable to convince one another.
Khi ấy, các vị vua ấy đã không thể làm cho nhau hiểu được.
Atha kho rājā pasenadi kosalo te rājāno etadavoca – ‘‘āyāma, mārisā, yena bhagavā tenupasaṅkamissāma; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etamatthaṃ paṭipucchissāma.
Then King Pasenadi of Kosala said to those kings: “Come, sirs, let us approach the Blessed One; having approached, let us ask the Blessed One about this matter.
Bấy giờ, vua Pasenadi xứ Kosala nói với các vị vua ấy rằng: “Này các hiền hữu, chúng ta hãy đi đến nơi Thế Tôn đang ngự; sau khi đến, chúng ta sẽ hỏi Thế Tôn về vấn đề này.
Yathā no bhagavā byākarissati tathā naṃ dhāressāmā’’ti* .
Whatever the Blessed One explains to us, that we shall remember.”
Thế Tôn sẽ giải thích cho chúng ta như thế nào, chúng ta sẽ ghi nhớ như thế ấy.”
‘‘Evaṃ, mārisā’’ti kho te rājāno rañño pasenadissa kosalassa paccassosuṃ.
“Yes, sirs,” those kings replied to King Pasenadi of Kosala.
“Thưa hiền hữu, xin vâng,” các vị vua ấy đã vâng lời vua Pasenadi xứ Kosala.
Atha kho te pañca rājāno pasenadipamukhā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then those five kings, with Pasenadi as chief, approached the Blessed One; having approached, they paid homage to the Blessed One and sat down to one side.
Bấy giờ, năm vị vua ấy, với vua Pasenadi dẫn đầu, đã đi đến nơi Thế Tôn đang ngự; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha, bhante, amhākaṃ pañcannaṃ rājūnaṃ pañcahi kāmaguṇehi samappitānaṃ samaṅgībhūtānaṃ paricārayamānānaṃ ayamantarākathā udapādi – ‘kiṃ nu kho kāmānaṃ agga’nti?
Seated to one side, King Pasenadi of Kosala said to the Blessed One: “Here, Bhante, among us five kings, who are endowed and replete with the five strands of sensual pleasure and indulging in them, this intermediate discussion arose: ‘Which, now, is the best of sensual pleasures?’
Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi xứ Kosala bạch với Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, ở đây, giữa chúng con là năm vị vua, đang được cung phụng, đầy đủ, thụ hưởng năm dục công đức, một cuộc thảo luận đã khởi lên rằng: ‘Trong các dục, cái gì là cao tột?’
Ekacce evamāhaṃsu – ‘rūpā kāmānaṃ agga’nti.
Some said: ‘Forms are the best of sensual pleasures.’
Một số nói rằng: ‘Các sắc là cao tột trong các dục.’
Ekacce evamāhaṃsu – ‘saddā kāmānaṃ agga’nti.
Some said: ‘Sounds are the best of sensual pleasures.’
Một số nói rằng: ‘Các thanh là cao tột trong các dục.’
Ekacce evamāhaṃsu – ‘gandhā kāmānaṃ agga’nti.
Some said: ‘Odours are the best of sensual pleasures.’
Một số nói rằng: ‘Các hương là cao tột trong các dục.’
Ekacce evamāhaṃsu – ‘rasā kāmānaṃ agga’nti.
Some said: ‘Tastes are the best of sensual pleasures.’
Một số nói rằng: ‘Các vị là cao tột trong các dục.’
Ekacce evamāhaṃsu – ‘phoṭṭhabbā kāmānaṃ agga’nti.
Some said: ‘Tangibles are the best of sensual pleasures.’
Một số nói rằng: ‘Các xúc là cao tột trong các dục.’
Kiṃ nu kho, bhante, kāmānaṃ agga’’nti?
Which, now, Bhante, is the best of sensual pleasures?”
Bạch Thế Tôn, vậy trong các dục, cái gì là cao tột?”
‘‘Manāpapariyantaṃ khvāhaṃ, mahārāja, pañcasu kāmaguṇesu agganti vadāmi.
“I declare, great king, that whatever is agreeable in the five strands of sensual pleasure is the best.
“Này Đại vương, Ta nói rằng trong năm dục công đức, sự vừa ý là cao tột.
Teva* , mahārāja, rūpā ekaccassa manāpā honti, teva* rūpā ekaccassa amanāpā honti.
For, great king, those very forms are agreeable to some, and those very forms are disagreeable to others.
Này Đại vương, chính những sắc ấy đối với người này là vừa ý, nhưng chính những sắc ấy đối với người khác lại không vừa ý.
Yehi ca yo rūpehi attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo, so tehi rūpehi aññaṃ rūpaṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā na pattheti.
And whichever forms a person delights in and whose aspirations are fulfilled, he does not desire any other form superior or more excellent than those forms.
Người nào với những sắc nào mà tâm được hoan hỷ, ý nguyện được viên mãn, thì người ấy không mong cầu một sắc nào khác cao hơn hay thù thắng hơn những sắc ấy.
Te tassa rūpā paramā honti.
Those forms are supreme to him.
Đối với người ấy, những sắc ấy là tối thượng.
Te tassa rūpā anuttarā honti.
Those forms are unsurpassed to him.
Đối với người ấy, những sắc ấy là vô thượng.
‘‘Teva, mahārāja, saddā ekaccassa manāpā honti, teva saddā ekaccassa amanāpā honti.
“For, great king, those very sounds are agreeable to some, and those very sounds are disagreeable to others.
Này Đại vương, chính những thanh ấy đối với người này là vừa ý, nhưng chính những thanh ấy đối với người khác lại không vừa ý.
Yehi ca yo saddehi attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo, so tehi saddehi aññaṃ saddaṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā na pattheti.
And whichever sounds a person delights in and whose aspirations are fulfilled, he does not desire any other sound superior or more excellent than those sounds.
Người nào với những thanh nào mà tâm được hoan hỷ, ý nguyện được viên mãn, thì người ấy không mong cầu một thanh nào khác cao hơn hay thù thắng hơn những thanh ấy.
Te tassa saddā paramā honti.
Those sounds are supreme to him.
Đối với người ấy, những thanh ấy là tối thượng.
Te tassa saddā anuttarā honti.
Those sounds are unsurpassed to him.
Đối với người ấy, những thanh ấy là vô thượng.
‘‘Teva, mahārāja, gandhā ekaccassa manāpā honti, teva gandhā ekaccassa amanāpā honti.
“For, great king, those very odours are agreeable to some, and those very odours are disagreeable to others.
Này Đại vương, chính những hương ấy đối với người này là vừa ý, nhưng chính những hương ấy đối với người khác lại không vừa ý.
Yehi ca yo gandhehi attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo, so tehi gandhehi aññaṃ gandhaṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā na pattheti.
And whichever odours a person delights in and whose aspirations are fulfilled, he does not desire any other odour superior or more excellent than those odours.
Người nào với những hương nào mà tâm được hoan hỷ, ý nguyện được viên mãn, thì người ấy không mong cầu một hương nào khác cao hơn hay thù thắng hơn những hương ấy.
Te tassa gandhā paramā honti.
Those odours are supreme to him.
Đối với người ấy, những hương ấy là tối thượng.
Te tassa gandhā anuttarā honti.
Those odours are unsurpassed to him.
Đối với người ấy, những hương ấy là vô thượng.
‘‘Teva, mahārāja, rasā ekaccassa manāpā honti, teva rasā ekaccassa amanāpā honti.
“For, great king, those very tastes are agreeable to some, and those very tastes are disagreeable to others.
‘‘Tâu Đại vương, chính những vị ấy đối với một số người là khả ý, chính những vị ấy đối với một số người là không khả ý.
Yehi ca yo rasehi attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo, so tehi rasehi aññaṃ rasaṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā na pattheti.
And whichever tastes a person delights in and whose aspirations are fulfilled, he does not desire any other taste superior or more excellent than those tastes.
Và người nào có tâm hài lòng, có ý nguyện viên mãn với những vị nào, người ấy không mong cầu một vị khác cao thượng hơn hay vi diệu hơn những vị ấy.
Te tassa rasā paramā honti.
Those tastes are supreme to him.
Đối với người ấy, những vị ấy là tối thượng.
Te tassa rasā anuttarā honti.
Those tastes are unsurpassed to him.
Đối với người ấy, những vị ấy là vô song.
‘‘Teva, mahārāja, phoṭṭhabbā ekaccassa manāpā honti, teva phoṭṭhabbā ekaccassa amanāpā honti.
“For, great king, those very tangibles are agreeable to some, and those very tangibles are disagreeable to others.
‘‘Tâu Đại vương, chính những xúc ấy đối với một số người là khả ý, chính những xúc ấy đối với một số người là không khả ý.
Yehi ca yo phoṭṭhabbehi attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo, so tehi phoṭṭhabbehi aññaṃ phoṭṭhabbaṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā na pattheti.
And whichever tangibles a person delights in and whose aspirations are fulfilled, he does not desire any other tangible superior or more excellent than those tangibles.
Và người nào có tâm hài lòng, có ý nguyện viên mãn với những xúc nào, người ấy không mong cầu một xúc khác cao thượng hơn hay vi diệu hơn những xúc ấy.
Te tassa phoṭṭhabbā paramā honti.
Those tangibles are supreme to him.
Đối với người ấy, những xúc ấy là tối thượng.
Te tassa phoṭṭhabbā anuttarā hontī’’ti.
Those tangibles are unsurpassed to him.”
Đối với người ấy, những xúc ấy là vô song.’’
Tena kho pana samayena candanaṅgaliko upāsako tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti.
At that time, the lay follower Candanaṅgalika was seated in that assembly.
Vào lúc bấy giờ, có nam cư sĩ Candanaṅgalika đang ngồi trong hội chúng ấy.
Atha kho candanaṅgaliko upāsako uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘paṭibhāti maṃ bhagavā, paṭibhāti maṃ sugatā’’ti.
Then the lay follower Candanaṅgalika rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, and, having raised his hands in salutation towards the Blessed One, said to the Blessed One: “It occurs to me, Blessed One, it occurs to me, Sugata!”
Bấy giờ, nam cư sĩ Candanaṅgalika đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đắp thượng y qua một bên vai, chắp tay hướng về phía Thế Tôn và bạch với Thế Tôn rằng: ‘‘Bạch Thế Tôn, điều này thật hiển hiện đối với con! Bạch Thiện Thệ, điều này thật hiển hiện đối với con!’’
‘‘Paṭibhātu taṃ candanaṅgalikā’’ti bhagavā avoca.
“Let it occur to you, Candanaṅgalika,” said the Blessed One.
Thế Tôn dạy: ‘‘Này Candanaṅgalika, hãy để điều ấy hiển hiện với ngươi.’’
124. Sāvatthinidānaṃ.
124. Occasion at Sāvatthī.
124. Nhân duyên tại Sāvatthi.
Tena kho pana samayena rājā pasenadi kosalo doṇapākakuraṃ* bhuñjati.
Now at that time, King Pasenadi of Kosala was eating a doṇapāka meal.
Lúc bấy giờ, vua Pasenadi Kosala đang ăn món cơm một đấu (doṇapāka).
Atha kho rājā pasenadi kosalo bhuttāvī mahassāsī yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then King Pasenadi of Kosala, having eaten and breathing heavily, approached the Blessed One; having approached, he saluted the Blessed One and sat down to one side.
Sau đó, vua Pasenadi Kosala, sau khi ăn xong và thở hổn hển, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Tena kho pana samayena sudassano māṇavo rañño pasenadissa kosalassa piṭṭhito ṭhito hoti.
Now at that time, the young man Sudassana was standing behind King Pasenadi of Kosala.
Lúc bấy giờ, thanh niên Sudassana đang đứng phía sau vua Pasenadi Kosala.
Atha kho rājā pasenadi kosalo sudassanaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, tāta sudassana, bhagavato santike imaṃ gāthaṃ pariyāpuṇitvā mama bhattābhihāre (bhattābhihāre)* bhāsa.
Then King Pasenadi of Kosala addressed the young man Sudassana: “Come, dear Sudassana, learn this verse from the Blessed One, and recite it at my meal-times.
Sau đó, vua Pasenadi Kosala gọi thanh niên Sudassana: “Này con Sudassana, con hãy đến, học thuộc bài kệ này từ Thế Tôn và đọc nó mỗi khi ta dùng bữa.
Ahañca te devasikaṃ kahāpaṇasataṃ (kahāpaṇasataṃ)* niccaṃ bhikkhaṃ pavattayissāmī’’ti.
And I will provide you with a regular daily allowance of one hundred kahāpaṇas.”
Ta sẽ cung cấp cho con một trăm đồng kahāpaṇa mỗi ngày làm tiền ăn thường xuyên.”
‘‘Evaṃ devā’’ti kho sudassano māṇavo rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā bhagavato santike imaṃ gāthaṃ pariyāpuṇitvā rañño pasenadissa kosalassa bhattābhihāre sudaṃ bhāsati –
“Yes, Your Majesty,” replied the young man Sudassana, having accepted King Pasenadi of Kosala’s words, he learned this verse from the Blessed One and indeed recited it at King Pasenadi of Kosala’s meal-times:
“Thưa Đại vương, vâng.” Thanh niên Sudassana vâng lời vua Pasenadi Kosala, sau khi học thuộc bài kệ này từ Thế Tôn, liền đọc nó mỗi khi vua Pasenadi Kosala dùng bữa:
Atha kho rājā pasenadi kosalo anupubbena nāḷikodanaparamatāya* saṇṭhāsi.
Then King Pasenadi of Kosala gradually reduced his intake to the measure of one nāḷikā of cooked rice.
Sau đó, vua Pasenadi Kosala dần dần giảm bớt thức ăn xuống còn một đấu gạo.
Atha kho rājā pasenadi kosalo aparena samayena susallikhitagatto pāṇinā gattāni anumajjanto tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi – ‘‘ubhayena vata maṃ so bhagavā atthena anukampi – diṭṭhadhammikena ceva atthena samparāyikena cā’’ti.
Then, at a later time, King Pasenadi of Kosala, with a well-slimmed body, stroking his limbs with his hand, on that occasion uttered this solemn utterance: “Truly, that Blessed One has compassionately benefited me in both ways—both with regard to the present life and the life to come.”
Rồi một lúc sau, vua Pasenadi Kosala, với thân thể đã trở nên thon gọn, dùng tay xoa bóp các chi thể của mình, vào lúc ấy nói lên lời cảm hứng này: “Thật vậy, Thế Tôn ấy đã thương xót ta với cả hai lợi ích: lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau.”
125. Sāvatthinidānaṃ.
125. Occasion at Sāvatthī.
125. Nhân duyên tại Sāvatthi.
Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ abbhuyyāsi yena kāsi.
Then King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, having arrayed a fourfold army, advanced against King Pasenadi of Kosala, towards Kāsī.
Sau đó, vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha, tập hợp quân đội bốn binh chủng, tiến đánh vua Pasenadi Kosala tại Kāsi.
Assosi kho rājā pasenadi kosalo – ‘‘rājā kira māgadho ajātasattu vedehiputto caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā mamaṃ abbhuyyāto yena kāsī’’ti.
King Pasenadi of Kosala heard: “They say King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, having arrayed a fourfold army, has advanced against me, towards Kāsī.”
Vua Pasenadi Kosala nghe tin: “Vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha, tập hợp quân đội bốn binh chủng, đang tiến đánh ta tại Kāsi.”
Atha kho rājā pasenadi kosalo caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ paccuyyāsi yena kāsi.
Then King Pasenadi of Kosala, having arrayed a fourfold army, advanced against King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, towards Kāsī.
Sau đó, vua Pasenadi Kosala, tập hợp quân đội bốn binh chủng, tiến chống lại vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha tại Kāsi.
Atha kho rājā ca māgadho ajātasattu vedehiputto rājā ca pasenadi kosalo saṅgāmesuṃ.
Then King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, and King Pasenadi of Kosala engaged in battle.
Rồi vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha và vua Pasenadi Kosala giao chiến với nhau.
Tasmiṃ kho pana saṅgāme rājā māgadho ajātasattu vedehiputto rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ parājesi.
And in that battle, King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, defeated King Pasenadi of Kosala.
Trong trận chiến ấy, vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha đã đánh bại vua Pasenadi Kosala.
Parājito ca rājā pasenadi kosalo sakameva* rājadhāniṃ sāvatthiṃ paccuyyāsi* .
And King Pasenadi of Kosala, being defeated, retreated to his own royal capital, Sāvatthī.
Vua Pasenadi Kosala bị đánh bại liền trở về kinh đô của mình là Sāvatthi.
Atha kho sambahulā bhikkhū pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
Then many bhikkhus, having dressed in the morning, taking their bowls and robes, entered Sāvatthī for alms.
Sau đó, nhiều vị Tỳ-khưu, vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y vào Sāvatthi để khất thực.
Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Having wandered for alms in Sāvatthī and returned from their alms-round after their meal, they approached the Blessed One; having approached, they saluted the Blessed One and sat down to one side.
Sau khi khất thực ở Sāvatthi và trở về sau bữa ăn, các vị ấy đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ –
Having sat down to one side, those bhikkhus said to the Blessed One:
Sau khi ngồi xuống một bên, các vị Tỳ-khưu ấy thưa với Thế Tôn rằng:
‘‘Idha, bhante, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ abbhuyyāsi yena kāsi.
“Here, venerable sir, King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, having arrayed a fourfold army, advanced against King Pasenadi of Kosala, towards Kāsī.
“Bạch Thế Tôn, ở đây, vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha, tập hợp quân đội bốn binh chủng, đã tiến đánh vua Pasenadi Kosala tại Kāsi.
Assosi kho, bhante, rājā pasenadi kosalo – ‘rājā kira māgadho ajātasattu vedehiputto caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā mamaṃ abbhuyyāto yena kāsī’ti.
And King Pasenadi of Kosala heard, venerable sir: ‘They say King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, having arrayed a fourfold army, has advanced against me, towards Kāsī.’
Bạch Thế Tôn, vua Pasenadi Kosala đã nghe tin: ‘Vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha, tập hợp quân đội bốn binh chủng, đang tiến đánh ta tại Kāsi.’
Atha kho, bhante, rājā pasenadi kosalo caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ paccuyyāsi yena kāsi.
Then, venerable sir, King Pasenadi of Kosala, having arrayed a fourfold army, advanced against King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, towards Kāsī.
Sau đó, bạch Thế Tôn, vua Pasenadi Kosala, tập hợp quân đội bốn binh chủng, đã tiến chống lại vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha tại Kāsi.
Atha kho, bhante, rājā ca māgadho ajātasattu vedehiputto rājā ca pasenadi kosalo saṅgāmesuṃ.
Then, venerable sir, King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, and King Pasenadi of Kosala engaged in battle.
Rồi, bạch Thế Tôn, vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha và vua Pasenadi Kosala đã giao chiến với nhau.
Tasmiṃ kho pana, bhante, saṅgāme rājā māgadho ajātasattu vedehiputto rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ parājesi.
And in that battle, venerable sir, King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, defeated King Pasenadi of Kosala.
Trong trận chiến ấy, bạch Thế Tôn, vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha đã đánh bại vua Pasenadi Kosala.
Parājito ca, bhante, rājā pasenadi kosalo sakameva rājadhāniṃ sāvatthiṃ paccuyyāsī’’ti.
And, venerable sir, King Pasenadi of Kosala, being defeated, retreated to his own royal capital, Sāvatthī.”
Và, bạch Thế Tôn, vua Pasenadi Kosala bị đánh bại đã trở về kinh đô của mình là Sāvatthi.”
‘‘Rājā, bhikkhave, māgadho ajātasattu vedehiputto pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko; rājā ca kho, bhikkhave, pasenadi kosalo kalyāṇamitto kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko.
“King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, bhikkhus, has evil friends, evil companions, and is devoted to evil; but King Pasenadi of Kosala, bhikkhus, has good friends, good companions, and is devoted to good.
“Này các Tỳ-khưu, vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha là bạn xấu, bạn đồng hành xấu, có khuynh hướng xấu; còn, này các Tỳ-khưu, vua Pasenadi Kosala là bạn lành, bạn đồng hành lành, có khuynh hướng lành.
Ajjeva* , bhikkhave, rājā pasenadi kosalo imaṃ rattiṃ dukkhaṃ seti parājito’’ti.
This very night, bhikkhus, King Pasenadi of Kosala will sleep in distress, having been defeated.”
Này các Tỳ-khưu, chính đêm nay, vua Pasenadi Kosala sẽ ngủ trong đau khổ vì bị đánh bại.”
Idamavoca…pe…
The Blessed One said this… and so on…
Thế Tôn đã nói điều này… (chi tiết như trên).
126.* Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ abbhuyyāsi yena kāsi.
126. Then King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, having arrayed a fourfold army, advanced against King Pasenadi of Kosala, towards Kāsī.
126. (Ở đây, cần có đoạn văn bắt đầu bằng “Sau đó, vua Pasenadi Kosala, tập hợp quân đội bốn binh chủng, tiến đánh vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha tại Kāsi.” Vì trong Chú giải có nói: “abbhuyyāsīti (tiến đánh) nghĩa là bị khiển trách vì thất bại… (chi tiết như trên)… sau khi nghe lý do của chiến thắng đã nói trên, liền tiến đánh.”) Sau đó, vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha, tập hợp quân đội bốn binh chủng, tiến đánh vua Pasenadi Kosala tại Kāsi.
Assosi kho rājā pasenadi kosalo – ‘‘rājā kira māgadho ajātasattu vedehiputto caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā mamaṃ abbhuyyāto yena kāsī’’ti.
King Pasenadi of Kosala heard: “They say King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, having arrayed a fourfold army, has advanced against me, towards Kāsī.”
Vua Pasenadi Kosala nghe tin: “Vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha, tập hợp quân đội bốn binh chủng, đang tiến đánh ta tại Kāsi.”
Atha kho rājā pasenadi kosalo caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ paccuyyāsi yena kāsi.
Then King Pasenadi of Kosala, having arrayed a fourfold army, advanced against King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, towards Kāsī.
Sau đó, vua Pasenadi Kosala, tập hợp quân đội bốn binh chủng, tiến chống lại vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha tại Kāsi.
Atha kho rājā ca māgadho ajātasattu vedehiputto rājā ca pasenadi kosalo saṅgāmesuṃ.
Then King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, and King Pasenadi of Kosala engaged in battle.
Rồi vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha và vua Pasenadi Kosala giao chiến với nhau.
Tasmiṃ kho pana saṅgāme rājā pasenadi kosalo rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ parājesi, jīvaggāhañca naṃ aggahesi.
And in that battle, King Pasenadi of Kosala defeated King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, and captured him alive.
Trong trận chiến ấy, vua Pasenadi Kosala đã đánh bại vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha và bắt sống y.
Atha kho rañño pasenadissa kosalassa etadahosi – ‘‘kiñcāpi kho myāyaṃ rājā māgadho ajātasattu vedehiputto adubbhantassa dubbhati, atha ca pana me bhāgineyyo hoti.
Then this thought occurred to King Pasenadi of Kosala: “Although this King Ajātasattu, son of Queen Vedehī, ruler of Magadha, wrongs me even though I do not wrong him, yet he is my nephew.
Sau đó, vua Pasenadi Kosala nghĩ: “Mặc dù vua Ajātasattu Vedehiputta của Magadha này đã gây hại cho ta dù ta không gây hại cho y, nhưng y vẫn là cháu của ta.
Yaṃnūnāhaṃ rañño māgadhassa ajātasattuno vedehiputtassa sabbaṃ hatthikāyaṃ pariyādiyitvā sabbaṃ assakāyaṃ pariyādiyitvā sabbaṃ rathakāyaṃ pariyādiyitvā sabbaṃ pattikāyaṃ pariyādiyitvā jīvantameva naṃ osajjeyya’’nti* .
“How would it be if I were to seize all the elephant forces, seize all the cavalry forces, seize all the chariot forces, seize all the infantry forces of King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, and then release him while still alive?”
“Ta hãy thu giữ toàn bộ đội tượng binh, toàn bộ đội kỵ binh, toàn bộ đội chiến xa, toàn bộ đội bộ binh của vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha, rồi thả hắn ta khi còn sống thì tốt biết bao!”
Atha kho sambahulā bhikkhū pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
Then, in the morning, many bhikkhus, having dressed, took their bowls and robes and entered Sāvatthī for alms.
Sau đó, nhiều Tỳ-kheo vào buổi sáng, đắp y, mang bát, đi vào Sāvatthī để khất thực.
Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
After wandering for alms in Sāvatthī and returning from their alms-round after the meal, they approached the Blessed One; having approached and greeted the Blessed One, they sat down to one side.
Sau khi khất thực ở Sāvatthī, dùng bữa xong, trở về từ chuyến khất thực, họ đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ –
Seated to one side, those bhikkhus said to the Blessed One:
Ngồi xuống một bên, các Tỳ-kheo ấy bạch Thế Tôn rằng:
‘‘Idha, bhante, rājā māgadho ajātasattu vedehiputto caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ abbhuyyāsi yena kāsi.
“Here, venerable sir, King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, having arrayed a four-fold army, attacked King Pasenadi of Kosala at Kāsi.
“Bạch Thế Tôn, tại đây, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha, đã tập hợp bốn binh chủng rồi tiến đánh vua Pasenadi xứ Kosala tại Kāsi.
Assosi kho, bhante, rājā pasenadi kosalo – ‘rājā kira māgadho ajātasattu vedehiputto caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā mamaṃ abbhuyyāto yena kāsī’ti.
King Pasenadi of Kosala, venerable sir, heard: ‘King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, has, they say, arrayed a four-fold army and attacked me at Kāsi.’
Bạch Thế Tôn, vua Pasenadi xứ Kosala đã nghe rằng: ‘Vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha, đã tập hợp bốn binh chủng rồi tiến đánh ta tại Kāsi’.
Atha kho, bhante, rājā pasenadi kosalo caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ paccuyyāsi yena kāsi.
Then, venerable sir, King Pasenadi of Kosala, having arrayed a four-fold army, counter-attacked King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, at Kāsi.
Bạch Thế Tôn, sau đó, vua Pasenadi xứ Kosala đã tập hợp bốn binh chủng rồi tiến đánh vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha, tại Kāsi.
Atha kho, bhante, rājā ca māgadho ajātasattu vedehiputto rājā ca pasenadi kosalo saṅgāmesuṃ.
Then, venerable sir, King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, and King Pasenadi of Kosala fought a battle.
Bạch Thế Tôn, sau đó, vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha, và vua Pasenadi xứ Kosala đã giao chiến.
Tasmiṃ kho pana, bhante, saṅgāme rājā pasenadi kosalo rājānaṃ māgadhaṃ ajātasattuṃ vedehiputtaṃ parājesi, jīvaggāhañca naṃ aggahesi.
In that battle, venerable sir, King Pasenadi of Kosala defeated King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, and captured him alive.
Bạch Thế Tôn, trong trận chiến ấy, vua Pasenadi xứ Kosala đã đánh bại vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha, và bắt sống hắn ta.
Atha kho, bhante, rañño pasenadissa kosalassa etadahosi – ‘kiñcāpi kho myāyaṃ rājā māgadho ajātasattu vedehiputto adubbhantassa dubbhati, atha ca pana me bhāgineyyo hoti.
Then, venerable sir, this thought occurred to King Pasenadi of Kosala: ‘Although this King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, wrongs me who has not wronged him, nevertheless, he is my nephew.
Bạch Thế Tôn, sau đó, vua Pasenadi xứ Kosala đã nghĩ rằng: ‘Mặc dù vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha này, đã làm hại ta dù ta không làm hại hắn, nhưng hắn lại là cháu trai của ta.
Yaṃnūnāhaṃ rañño māgadhassa ajātasattuno vedehiputtassa sabbaṃ hatthikāyaṃ pariyādiyitvā sabbaṃ assakāyaṃ sabbaṃ rathakāyaṃ sabbaṃ pattikāyaṃ pariyādiyitvā jīvantameva naṃ osajjeyya’’’nti.
How would it be if I were to seize all the elephant forces, all the cavalry forces, all the chariot forces, all the infantry forces of King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, and then release him while still alive?’”
Ta hãy thu giữ toàn bộ đội tượng binh, toàn bộ đội kỵ binh, toàn bộ đội chiến xa, toàn bộ đội bộ binh của vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha, rồi thả hắn ta khi còn sống thì tốt biết bao!’”
‘‘Atha kho, bhante, rājā pasenadi kosalo rañño māgadhassa ajātasattuno vedehiputtassa sabbaṃ hatthikāyaṃ pariyādiyitvā sabbaṃ assakāyaṃ pariyādiyitvā sabbaṃ rathakāyaṃ pariyādiyitvā sabbaṃ pattikāyaṃ pariyādiyitvā jīvantameva naṃ osajjī’’ti.
“Then, venerable sir, King Pasenadi of Kosala, after seizing all the elephant forces, all the cavalry forces, all the chariot forces, and all the infantry forces of King Ajātasattu, the son of Videhā, the King of Magadha, released him while still alive.”
“Bạch Thế Tôn, sau đó, vua Pasenadi xứ Kosala đã thu giữ toàn bộ đội tượng binh, toàn bộ đội kỵ binh, toàn bộ đội chiến xa, toàn bộ đội bộ binh của vua Ajātasattu, con trai của Vedehī, vua xứ Magadha, rồi thả hắn ta khi còn sống.”
Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
Then, having understood this matter, the Blessed One, on that occasion, uttered these verses:
Sau đó, Thế Tôn biết rõ sự việc ấy, vào lúc ấy, đã nói những câu kệ này:
127. Sāvatthinidānaṃ.
127. Occasion at Sāvatthī.
127. Tại Sāvatthī.
Atha kho rājā pasenadi kosalo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then King Pasenadi of Kosala approached the Blessed One; having approached and greeted the Blessed One, he sat down to one side.
Sau đó, vua Pasenadi xứ Kosala đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Atha kho aññataro puriso yena rājā pasenadi kosalo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rañño pasenadissa kosalassa upakaṇṇake ārocesi – ‘‘mallikā, deva, devī dhītaraṃ vijātā’’ti.
Then a certain man approached King Pasenadi of Kosala; having approached, he whispered to King Pasenadi of Kosala, saying: “Your Majesty, Queen Mallikā has given birth to a daughter.”
Sau đó, một người đàn ông đến chỗ vua Pasenadi xứ Kosala; sau khi đến, người ấy thì thầm vào tai vua Pasenadi xứ Kosala rằng: “Thưa Đại vương, hoàng hậu Mallikā đã sinh một công chúa.”
Evaṃ vutte, rājā pasenadi kosalo anattamano ahosi.
When this was said, King Pasenadi of Kosala became displeased.
Khi được nói vậy, vua Pasenadi xứ Kosala trở nên không vui.
‘‘Appamādo kho, mahārāja, eko dhammo, yo ubho atthe samadhiggayha tiṭṭhati – diṭṭhadhammikañceva atthaṃ samparāyikañcāti.
“Heedfulness (appamāda), great king, is that one phenomenon that encompasses both benefits – the benefit in this present life and the benefit in the future life.
“Thưa Đại vương, Appamāda (không phóng dật) là pháp duy nhất có thể bao trùm cả hai lợi ích—lợi ích hiện tại và lợi ích vị lai.
Seyyathāpi, mahārāja, yāni kānici jaṅgalānaṃ* pāṇānaṃ padajātāni, sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti, hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati – yadidaṃ mahantattena; evameva kho, mahārāja, appamādo eko dhammo, yo ubho atthe samadhiggayha tiṭṭhati – diṭṭhadhammikañceva atthaṃ samparāyikañcā’’ti.
Just as, great king, whatever footprints there are of living creatures that move, all of them fit within the elephant’s footprint, and the elephant’s footprint is declared to be the foremost among them – that is, in terms of its greatness; even so, great king, heedfulness is that one phenomenon that encompasses both benefits – the benefit in this present life and the benefit in the future life.”
Thưa Đại vương, ví như, tất cả các dấu chân của các loài động vật đi trên đất đều nằm gọn trong dấu chân voi, dấu chân voi được xem là tối thượng trong số đó—vì sự vĩ đại của nó; cũng vậy, thưa Đại vương, Appamāda là pháp duy nhất có thể bao trùm cả hai lợi ích—lợi ích hiện tại và lợi ích vị lai.”
Idamavoca…pe…
This was said…pe…
Thế Tôn đã nói điều này… (chi tiết như trên)…
129. Sāvatthinidānaṃ.
129. Occasion at Sāvatthī.
129. Tại Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘svākkhāto bhagavatā dhammo, so ca kho kalyāṇamittassa kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa, no pāpamittassa no pāpasahāyassa no pāpasampavaṅkassā’’’ti.
Seated to one side, King Pasenadi of Kosala said to the Blessed One: “Here, venerable sir, as I was alone and secluded, this thought arose in my mind: ‘The Dhamma has been well-proclaimed by the Blessed One, and it is for one who has good friends, good companions, good associates, not for one who has bad friends, bad companions, bad associates.’”
Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi xứ Kosala bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, tại đây, khi con ở một mình, suy tư độc cư, ý nghĩ này khởi lên trong tâm con: ‘Pháp đã được Thế Tôn thuyết giảng khéo léo, và pháp ấy chỉ dành cho người có bạn lành, có đồng hành lành, có xu hướng lành, chứ không dành cho người có bạn ác, có đồng hành ác, có xu hướng ác.’”
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja!
“So it is, great king, so it is, great king!
“Đúng vậy, thưa Đại vương, đúng vậy, thưa Đại vương!
Svākkhāto, mahārāja, mayā dhammo.
The Dhamma has been well-proclaimed by me, great king.
Thưa Đại vương, Pháp đã được Ta thuyết giảng khéo léo.
So ca kho kalyāṇamittassa kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa, no pāpamittassa no pāpasahāyassa no pāpasampavaṅkassāti.
And it is for one who has good friends, good companions, good associates, not for one who has bad friends, bad companions, bad associates.”
Và pháp ấy chỉ dành cho người có bạn lành, có đồng hành lành, có xu hướng lành, chứ không dành cho người có bạn ác, có đồng hành ác, có xu hướng ác.”
‘‘Ekamidāhaṃ, mahārāja, samayaṃ sakkesu viharāmi nagarakaṃ nāma sakyānaṃ nigamo.
“Once, great king, I was dwelling among the Sakyans, at a Sakyan market town named Nagaraka.
‘‘Tâu Đại vương, có một thời, tôi trú ở xứ Sakka, tại một thị trấn của dòng họ Sakya tên là Nagarakam.
Atha kho, mahārāja, ānando bhikkhu yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then, great king, the bhikkhu Ānanda approached me; having approached me and paid homage, he sat down to one side.
Khi ấy, tâu Đại vương, Tỳ-khưu Ānanda đã đến chỗ tôi; sau khi đến, đảnh lễ tôi rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho, mahārāja, ānando bhikkhu maṃ etadavoca – ‘upaḍḍhamidaṃ, bhante, brahmacariyassa – yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā kalyāṇasampavaṅkatā’’’ti.
Seated to one side, great king, the bhikkhu Ānanda said this to me: ‘Bhante, this is half of the holy life – that is, good friendship, good companionship, good association.’
Tâu Đại vương, sau khi ngồi xuống một bên, Tỳ-khưu Ānanda đã bạch với tôi rằng: ‘Bạch Thế Tôn, đây là một nửa của phạm hạnh, tức là có bạn lành, có bạn đồng hành tốt, có sự thân cận với người lành.’”
‘‘Evaṃ vuttāhaṃ, mahārāja, ānandaṃ bhikkhuṃ etadavocaṃ – ‘mā hevaṃ, ānanda, mā hevaṃ, ānanda!
“When this was said, great king, I said to the bhikkhu Ānanda: ‘Do not say so, Ānanda! Do not say so, Ānanda!
‘‘Tâu Đại vương, khi được nói vậy, tôi đã bảo Tỳ-khưu Ānanda rằng: ‘Này Ānanda, đừng nói vậy! Này Ānanda, đừng nói vậy!
Sakalameva hidaṃ, ānanda, brahmacariyaṃ – yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā kalyāṇasampavaṅkatā.
This entire holy life, Ānanda, is good friendship, good companionship, good association.
Này Ānanda, đây là toàn bộ phạm hạnh, tức là có bạn lành, có bạn đồng hành tốt, có sự thân cận với người lành.
Kalyāṇamittassetaṃ, ānanda, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvessati ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulīkarissati’’’.
It is to be expected of a bhikkhu who has good friends, good companions, and good associates, Ānanda, that he will develop the Noble Eightfold Path, that he will cultivate the Noble Eightfold Path.”
Này Ānanda, đối với một vị Tỳ-khưu có bạn lành, có bạn đồng hành tốt, có sự thân cận với người lành, điều này có thể được mong đợi: vị ấy sẽ tu tập Thánh Đạo Tám Ngành, sẽ làm cho sung mãn Thánh Đạo Tám Ngành.’”
‘‘Kathañca, ānanda, bhikkhu kalyāṇamitto kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulīkaroti?
“And how, Ānanda, does a bhikkhu who has good friends, good companions, and good associates develop the Noble Eightfold Path, cultivate the Noble Eightfold Path?
‘‘Và này Ānanda, thế nào là một vị Tỳ-khưu có bạn lành, có bạn đồng hành tốt, có sự thân cận với người lành lại tu tập Thánh Đạo Tám Ngành, làm cho sung mãn Thánh Đạo Tám Ngành?
Idhānanda, bhikkhu sammādiṭṭhiṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ, sammāsaṅkappaṃ bhāveti…pe… sammāvācaṃ bhāveti…pe… sammākammantaṃ bhāveti…pe… sammāājīvaṃ bhāveti…pe… sammāvāyāmaṃ bhāveti…pe… sammāsatiṃ bhāveti…pe… sammāsamādhiṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.
Here, Ānanda, a bhikkhu develops right view, which is supported by seclusion, supported by dispassion, supported by cessation, and culminates in release; he develops right intention…pe… he develops right speech…pe… he develops right action…pe… he develops right livelihood…pe… he develops right effort…pe… he develops right mindfulness…pe… he develops right concentration, which is supported by seclusion, supported by dispassion, supported by cessation, and culminates in release.
Này Ānanda, ở đây, vị Tỳ-khưu tu tập chánh kiến y cứ vào viễn ly, y cứ vào ly tham, y cứ vào đoạn diệt, hướng đến sự xả ly; tu tập chánh tư duy... tu tập chánh ngữ... tu tập chánh nghiệp... tu tập chánh mạng... tu tập chánh tinh tấn... tu tập chánh niệm... tu tập chánh định y cứ vào viễn ly, y cứ vào ly tham, y cứ vào đoạn diệt, hướng đến sự xả ly.
Evaṃ kho, ānanda, bhikkhu kalyāṇamitto kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulīkaroti.
It is in this way, Ānanda, that a bhikkhu who has good friends, good companions, and good associates develops the Noble Eightfold Path, cultivates the Noble Eightfold Path.
Này Ānanda, chính như vậy, một vị Tỳ-khưu có bạn lành, có bạn đồng hành tốt, có sự thân cận với người lành lại tu tập Thánh Đạo Tám Ngành, làm cho sung mãn Thánh Đạo Tám Ngành.
Tadamināpetaṃ, ānanda, pariyāyena veditabbaṃ yathā sakalamevidaṃ brahmacariyaṃ – yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā kalyāṇasampavaṅkatā’’ti.
So by this aspect too, Ānanda, it is to be understood that the entire holy life is good friendship, good companionship, good association.”
Này Ānanda, cũng chính qua phương diện này, cần phải hiểu rằng đây là toàn bộ phạm hạnh, tức là có bạn lành, có bạn đồng hành tốt, có sự thân cận với người lành.’”
‘‘Mamañhi, ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccanti, jarādhammā sattā jarāya parimuccanti, byādhidhammā sattā byādhito parimuccanti, maraṇadhammā sattā maraṇena parimuccanti, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā sattā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi parimuccanti.
“Indeed, Ānanda, by relying on me, a good friend, beings subject to birth are liberated from birth; beings subject to aging are liberated from aging; beings subject to sickness are liberated from sickness; beings subject to death are liberated from death; beings subject to sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair are liberated from sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.
‘‘Này Ānanda, chính vì nương tựa vào ta là bạn lành mà các chúng sinh có bản chất phải sinh được giải thoát khỏi sự sinh, các chúng sinh có bản chất phải già được giải thoát khỏi sự già, các chúng sinh có bản chất phải bệnh được giải thoát khỏi bệnh tật, các chúng sinh có bản chất phải chết được giải thoát khỏi cái chết, các chúng sinh có bản chất phải sầu, bi, khổ, ưu, não được giải thoát khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não.
Iminā kho etaṃ, ānanda, pariyāyena veditabbaṃ yathā sakalamevidaṃ brahmacariyaṃ – yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā kalyāṇasampavaṅkatā’’ti.
By this aspect, Ānanda, it is to be understood that the entire holy life is good friendship, good companionship, good association.”
Này Ānanda, cũng chính qua phương diện này, cần phải hiểu rằng đây là toàn bộ phạm hạnh, tức là có bạn lành, có bạn đồng hành tốt, có sự thân cận với người lành.’”
‘‘Tasmātiha te, mahārāja, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘kalyāṇamitto bhavissāmi kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko’ti.
“Therefore, great king, you should train yourself thus: ‘I will be one who has good friends, good companions, good associates.’
‘‘Vì vậy, tâu Đại vương, ngài nên tu học như sau: ‘Ta sẽ là người có bạn lành, có bạn đồng hành tốt, có sự thân cận với người lành.’
Evañhi te, mahārāja, sikkhitabbaṃ.
Thus, great king, should you train yourself.
Tâu Đại vương, ngài nên tu học như vậy.
‘‘Appamattassa te, mahārāja, viharato appamādaṃ upanissāya, itthāgārassa anuyantassa evaṃ bhavissati – ‘rājā kho appamatto viharati, appamādaṃ upanissāya.
“When you, great king, dwell diligently, relying on diligence, your royal harem will think thus: ‘The king indeed dwells diligently, relying on diligence.
‘‘Tâu Đại vương, khi ngài an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi, những người tùy tùng trong hậu cung của ngài sẽ nghĩ rằng: ‘Đức vua an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi.
Handa, mayampi appamattā viharāma, appamādaṃ upanissāyā’’’ti.
Let us too dwell diligently, relying on diligence.’
Nào! Chúng ta cũng hãy an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi.’”
‘‘Appamattassa te, mahārāja, viharato appamādaṃ upanissāya, khattiyānampi anuyantānaṃ evaṃ bhavissati – ‘rājā kho appamatto viharati appamādaṃ upanissāya.
“When you, great king, dwell diligently, relying on diligence, your Khattiya followers will think thus: ‘The king indeed dwells diligently, relying on diligence.
‘‘Tâu Đại vương, khi ngài an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi, các vị Sát-đế-lỵ tùy tùng cũng sẽ nghĩ rằng: ‘Đức vua an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi.
Handa, mayampi appamattā viharāma, appamādaṃ upanissāyā’’’ti.
Let us too dwell diligently, relying on diligence.’
Nào! Chúng ta cũng hãy an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi.’”
‘‘Appamattassa te, mahārāja, viharato appamādaṃ upanissāya, balakāyassapi evaṃ bhavissati – ‘rājā kho appamatto viharati appamādaṃ upanissāya.
“When you, great king, dwell diligently, relying on diligence, your army will think thus: ‘The king indeed dwells diligently, relying on diligence.
‘‘Tâu Đại vương, khi ngài an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi, quân đội cũng sẽ nghĩ rằng: ‘Đức vua an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi.
Handa, mayampi appamattā viharāma, appamādaṃ upanissāyā’’’ti.
Let us too dwell diligently, relying on diligence.’
Nào! Chúng ta cũng hãy an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi.’”
‘‘Appamattassa te, mahārāja, viharato appamādaṃ upanissāya, negamajānapadassapi evaṃ bhavissati – ‘rājā kho appamatto viharati, appamādaṃ upanissāya.
“When you, great king, dwell diligently, relying on diligence, your townspeople and country folk will think thus: ‘The king indeed dwells diligently, relying on diligence.
‘‘Tâu Đại vương, khi ngài an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi, dân chúng thị thành và thôn quê cũng sẽ nghĩ rằng: ‘Đức vua an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi.
Handa, mayampi appamattā viharāma, appamādaṃ upanissāyā’’’ti?
Let us too dwell diligently, relying on diligence.’
Nào! Chúng ta cũng hãy an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi.’”
‘‘Appamattassa te, mahārāja, viharato appamādaṃ upanissāya, attāpi gutto rakkhito bhavissati – itthāgārampi guttaṃ rakkhitaṃ bhavissati, kosakoṭṭhāgārampi guttaṃ rakkhitaṃ bhavissatī’’ti.
“When you, great king, dwell diligently, relying on diligence, your own self will be guarded and protected – your royal harem will be guarded and protected, your treasury and granary will be guarded and protected.”
‘‘Tâu Đại vương, khi ngài an trú không dể duôi, nương vào sự không dể duôi, tự thân ngài cũng sẽ được hộ trì, bảo vệ; hậu cung cũng sẽ được hộ trì, bảo vệ; kho tàng và vựa lẫm cũng sẽ được hộ trì, bảo vệ.”
Idamavoca…pe…
The Blessed One said this…pe…
Thế Tôn đã nói điều này...v.v...
130. Sāvatthinidānaṃ.
Thus have I heard. On one occasion the Blessed One was dwelling at Sāvatthī.
130. Nhân ở Sāvatthī.
Atha kho rājā pasenadi kosalo divā divassa yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then King Pasenadi of Kosala approached the Blessed One in the middle of the day; having approached and paid homage to the Blessed One, he sat down to one side.
Khi ấy, vua Pasenadi nước Kosala, vào lúc giữa trưa, đã đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa, kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti?
The Blessed One then said to King Pasenadi of Kosala, who was seated to one side: “Come, great king, where are you coming from, in the middle of the day?”
Thế Tôn đã hỏi vua Pasenadi nước Kosala đang ngồi một bên rằng: “Này Đại vương, vậy ngài từ đâu đến vào lúc giữa trưa thế này?”
‘‘Idha, bhante, sāvatthiyaṃ seṭṭhi gahapati kālaṅkato.
“Bhante, here in Sāvatthī, a wealthy householder has passed away.
“Bạch Thế Tôn, tại Sāvatthī này, một vị trưởng giả gia chủ vừa mới qua đời.
Tamahaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājantepuraṃ atiharitvā āgacchāmi.
I have just returned after confiscating his heirless property for the royal palace.
Con vừa mới cho chuyển tài sản không có người thừa kế của ông ta vào hoàng cung rồi đến đây.
Asīti, bhante, satasahassāni hiraññasseva, ko pana vādo rūpiyassa!
Bhante, there were eighty times one hundred thousand of gold coins alone, to say nothing of silver!
Bạch Thế Tôn, chỉ riêng vàng đã có tám triệu, nói gì đến bạc!
Tassa kho pana, bhante, seṭṭhissa gahapatissa evarūpo bhattabhogo ahosi – kaṇājakaṃ bhuñjati bilaṅgadutiyaṃ.
But that wealthy householder, Bhante, had such a meal-allowance: he ate gruel with sour pickle as a second course.
Thế nhưng, bạch Thế Tôn, việc hưởng thụ thức ăn của vị trưởng giả gia chủ ấy lại như thế này: ông ta ăn tấm cám với nước cháo chua.
Evarūpo vatthabhogo ahosi – sāṇaṃ dhāreti tipakkhavasanaṃ.
He had such a clothing-allowance: he wore rough hemp cloth, made of three pieces patched together.
Việc hưởng thụ y phục của ông ta lại như thế này: ông ta mặc một tấm vải gai may chắp ba mảnh.
Evarūpo yānabhogo ahosi – jajjararathakena yāti paṇṇachattakena dhāriyamānenā’’ti.
He had such a vehicle-allowance: he traveled in a rickety old carriage, with a sunshade made of leaves held over him.”
Việc hưởng thụ xe cộ của ông ta lại như thế này: ông ta đi bằng một chiếc xe cũ kỹ, với một cây dù bằng lá được che.”
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja!
“It is so, great king! It is so, great king!
“Đúng vậy, Đại vương, đúng vậy, Đại vương!
Asappuriso kho, mahārāja, uḷāre bhoge labhitvā nevattānaṃ sukheti pīṇeti, na mātāpitaro sukheti pīṇeti, na puttadāraṃ sukheti pīṇeti, na dāsakammakaraporise sukheti pīṇeti, na mittāmacce sukheti pīṇeti, na samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ.
Indeed, great king, when a bad person obtains abundant riches, he neither makes himself happy and contented, nor his mother and father happy and contented, nor his wife and children happy and contented, nor his slaves, workers, and servants happy and contented, nor his friends and associates happy and contented, nor does he establish an upward-leading offering to recluses and brahmins, one that yields pleasant results, conducive to a heavenly rebirth.
Này Đại vương, kẻ bất lương khi có được tài sản lớn lao, không làm cho tự mình được sung sướng, thỏa mãn; không làm cho cha mẹ được sung sướng, thỏa mãn; không làm cho vợ con được sung sướng, thỏa mãn; không làm cho tôi tớ, người làm công được sung sướng, thỏa mãn; không làm cho bạn bè, thân hữu được sung sướng, thỏa mãn; không thiết lập sự cúng dường hướng thượng đến các Sa-môn, Bà-la-môn, một sự cúng dường đem lại quả báo an lạc ở cõi trời, đưa đến thiên giới.
Tassa te bhoge evaṃ sammā aparibhuñjiyamāne* rājāno vā haranti corā vā haranti aggi vā ḍahati udakaṃ vā vahati appiyā vā dāyādā haranti.
As he does not enjoy those riches properly, kings take them away, thieves steal them, fire burns them, water sweeps them away, or hateful heirs confiscate them.
Khi tài sản của người ấy không được sử dụng một cách chân chính như vậy, thì hoặc vua chúa tịch thu, hoặc trộm cướp lấy đi, hoặc lửa thiêu rụi, hoặc nước cuốn trôi, hoặc những người thừa kế không được yêu mến chiếm đoạt.
Evaṃsa te* , mahārāja, bhogā sammā aparibhuñjiyamānā parikkhayaṃ gacchanti, no paribhogaṃ.
Thus, great king, those riches, not being properly enjoyed, come to an end, not to use.
Này Đại vương, như vậy, những tài sản không được sử dụng một cách chân chính sẽ đi đến chỗ tiêu vong, chứ không phải được hưởng dụng.
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, amanussaṭṭhāne pokkharaṇī acchodakā sītodakā sātodakā setodakā supatitthā ramaṇīyā.
“Just as, great king, in a place uninhabited by humans, there is a pond with clear, cool, sweet, and pure water, with good landing places, and delightful.
“Ví như, Đại vương, ở một nơi không có người, có một hồ sen nước trong, nước mát, nước ngọt, nước trong sạch, có bến nước tốt, thật đáng ưa thích.
Taṃ jano neva hareyya na piveyya na nahāyeyya na yathāpaccayaṃ vā kareyya.
People would neither draw that water nor drink it nor bathe in it nor use it for other needs.
Người ta không lấy nước đó, không uống nước đó, không tắm nước đó, cũng không dùng vào các mục đích khác tùy theo nhu cầu.
Evañhi taṃ, mahārāja, udakaṃ sammā aparibhuñjiyamānaṃ* parikkhayaṃ gaccheyya, no paribhogaṃ.
Thus, great king, that water, being improperly used, would diminish, not be enjoyed.
Thưa Đại vương, như vậy, nước đó không được sử dụng đúng cách thì sẽ cạn kiệt, chứ không được dùng để thụ hưởng.
Evameva kho, mahārāja, asappuriso uḷāre bhoge labhitvā nevattānaṃ sukheti pīṇeti, na mātāpitaro sukheti pīṇeti, na puttadāraṃ sukheti pīṇeti, na dāsakammakaraporise sukheti pīṇeti, na mittāmacce sukheti pīṇeti, na samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ.
Just so, great king, an unworthy person, having acquired great wealth, neither makes himself happy and contented, nor makes his mother and father happy and contented, nor makes his children and wife happy and contented, nor makes his slaves, workers, and servants happy and contented, nor makes his friends and associates happy and contented, nor establishes an offering of upward aspiration, conducive to a good destination, bringing pleasant results, leading to heaven, to ascetics and brahmins.
Cũng vậy, thưa Đại vương, kẻ bất thiện có được tài sản lớn nhưng không làm cho mình được an lạc, hài lòng; không làm cho cha mẹ được an lạc, hài lòng; không làm cho vợ con được an lạc, hài lòng; không làm cho người hầu, người làm công, người giúp việc được an lạc, hài lòng; không làm cho bạn bè, thân hữu được an lạc, hài lòng; không thiết lập sự cúng dường cao thượng cho các Sa-môn, Bà-la-môn, là sự cúng dường đưa đến cõi thiện, đưa đến quả báo an lạc, đưa đến sự tái sanh lên cõi trời.
Tassa te bhoge evaṃ sammā aparibhuñjiyamāne rājāno vā haranti corā vā haranti aggi vā ḍahati udakaṃ vā vahati appiyā vā dāyādā haranti.
As that wealth is thus improperly used, kings seize it, or thieves seize it, or fire burns it, or floods carry it away, or unloved heirs take it.
Khi tài sản đó không được sử dụng đúng cách như vậy, vua chúa sẽ tịch thu, trộm cướp sẽ lấy đi, lửa sẽ thiêu cháy, nước sẽ cuốn trôi, hoặc những người thừa kế không được yêu mến sẽ chiếm đoạt.
Evaṃsa te* , mahārāja, bhogā sammā aparibhuñjiyamānā parikkhayaṃ gacchanti, no paribhogaṃ.
Thus, great king, such wealth, being improperly used, diminishes, not being enjoyed.
Như vậy, thưa Đại vương, tài sản đó không được sử dụng đúng cách thì sẽ cạn kiệt, chứ không được dùng để thụ hưởng.
‘‘Sappuriso ca kho, mahārāja, uḷāre bhoge labhitvā attānaṃ sukheti pīṇeti, mātāpitaro sukheti pīṇeti, puttadāraṃ sukheti pīṇeti, dāsakammakaraporise sukheti pīṇeti, mittāmacce sukheti pīṇeti, samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ.
But a good person, great king, having acquired great wealth, makes himself happy and contented, makes his mother and father happy and contented, makes his children and wife happy and contented, makes his slaves, workers, and servants happy and contented, makes his friends and associates happy and contented, and establishes an offering of upward aspiration, conducive to a good destination, bringing pleasant results, leading to heaven, to ascetics and brahmins.
Tuy nhiên, thưa Đại vương, người thiện có được tài sản lớn thì làm cho mình được an lạc, hài lòng; làm cho cha mẹ được an lạc, hài lòng; làm cho vợ con được an lạc, hài lòng; làm cho người hầu, người làm công, người giúp việc được an lạc, hài lòng; làm cho bạn bè, thân hữu được an lạc, hài lòng; thiết lập sự cúng dường cao thượng cho các Sa-môn, Bà-la-môn, là sự cúng dường đưa đến cõi thiện, đưa đến quả báo an lạc, đưa đến sự tái sanh lên cõi trời.
Tassa te bhoge evaṃ sammā paribhuñjiyamāne neva rājāno haranti, na corā haranti, na aggi ḍahati, na udakaṃ vahati, na appiyā dāyādā haranti.
As that wealth is thus properly used, neither kings seize it, nor thieves seize it, nor fire burns it, nor floods carry it away, nor unloved heirs take it.
Khi tài sản đó được sử dụng đúng cách như vậy, vua chúa không thể tịch thu, trộm cướp không thể lấy đi, lửa không thể thiêu cháy, nước không thể cuốn trôi, và những người thừa kế không được yêu mến cũng không thể chiếm đoạt.
Evaṃsa te, mahārāja, bhogā sammā paribhuñjiyamānā paribhogaṃ gacchanti, no parikkhayaṃ.
Thus, great king, such wealth, being properly used, is enjoyed, not diminished.
Như vậy, thưa Đại vương, tài sản đó được sử dụng đúng cách thì sẽ được thụ hưởng, chứ không cạn kiệt.
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, gāmassa vā nigamassa vā avidūre pokkharaṇī acchodakā sītodakā sātodakā setodakā supatitthā ramaṇīyā.
Just as, great king, not far from a village or town, there might be a lotus pond with clear, cool, sweet, and pure water, with good landing places, and delightful.
Ví như, thưa Đại vương, không xa một làng hay một thị trấn có một hồ nước trong suốt, mát lạnh, ngọt ngào, trắng trong, có bến tắm tốt, và đáng yêu.
Tañca udakaṃ jano hareyyapi piveyyapi nahāyeyyapi yathāpaccayampi kareyya.
People would draw that water, drink it, bathe in it, and use it for other needs.
Người ta có thể lấy nước đó, uống nước đó, tắm nước đó, và dùng vào các mục đích khác tùy theo nhu cầu.
Evañhi taṃ, mahārāja, udakaṃ sammā paribhuñjiyamānaṃ paribhogaṃ gaccheyya, no parikkhayaṃ.
Thus, great king, that water, being properly used, would be enjoyed, not diminished.
Như vậy, thưa Đại vương, nước đó được sử dụng đúng cách thì sẽ được thụ hưởng, chứ không cạn kiệt.
Evameva kho, mahārāja, sappuriso uḷāre bhoge labhitvā attānaṃ sukheti pīṇeti, mātāpitaro sukheti pīṇeti, puttadāraṃ sukheti pīṇeti, dāsakammakaraporise sukheti pīṇeti, mittāmacce sukheti pīṇeti, samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ.
Just so, great king, a good person, having acquired great wealth, makes himself happy and contented, makes his mother and father happy and contented, makes his children and wife happy and contented, makes his slaves, workers, and servants happy and contented, makes his friends and associates happy and contented, and establishes an offering of upward aspiration, conducive to a good destination, bringing pleasant results, leading to heaven, to ascetics and brahmins.
Cũng vậy, thưa Đại vương, người thiện có được tài sản lớn thì làm cho mình được an lạc, hài lòng; làm cho cha mẹ được an lạc, hài lòng; làm cho vợ con được an lạc, hài lòng; làm cho người hầu, người làm công, người giúp việc được an lạc, hài lòng; làm cho bạn bè, thân hữu được an lạc, hài lòng; thiết lập sự cúng dường cao thượng cho các Sa-môn, Bà-la-môn, là sự cúng dường đưa đến cõi thiện, đưa đến quả báo an lạc, đưa đến sự tái sanh lên cõi trời.
Tassa te bhoge evaṃ sammā paribhuñjiyamāne neva rājāno haranti, na corā haranti, na aggi ḍahati, na udakaṃ vahati, na appiyā dāyādā haranti.
As that wealth is thus properly used, neither kings seize it, nor thieves seize it, nor fire burns it, nor floods carry it away, nor unloved heirs take it.
Khi tài sản đó được sử dụng đúng cách như vậy, vua chúa không thể tịch thu, trộm cướp không thể lấy đi, lửa không thể thiêu cháy, nước không thể cuốn trôi, và những người thừa kế không được yêu mến cũng không thể chiếm đoạt.
Evaṃsa te, mahārāja, bhogā sammā paribhuñjiyamānā paribhogaṃ gacchanti, no parikkhaya’’nti.
Thus, great king, such wealth, being properly used, is enjoyed, not diminished.”
Như vậy, thưa Đại vương, tài sản đó được sử dụng đúng cách thì sẽ được thụ hưởng, chứ không cạn kiệt.”
‘‘Idha, bhante, sāvatthiyaṃ seṭṭhi gahapati kālaṅkato.
“Here, Venerable Sir, a wealthy householder in Sāvatthī has died.
“Bạch Thế Tôn, tại Sāvatthī này, một gia chủ trưởng giả đã qua đời.
Tamahaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājantepuraṃ atiharitvā āgacchāmi.
I have come after bringing his childless property into the royal inner palace.
Con vừa tịch thu tài sản không con cái của ông ấy về cung vua.
Sataṃ, bhante, satasahassāni hiraññasseva, ko pana vādo rūpiyassa!
There were eighty hundred-thousands of gold, Venerable Sir, what then to speak of silver!
Bạch Thế Tôn, chỉ riêng vàng đã có tám mươi vạn, huống chi là bạc!
Tassa kho pana, bhante, seṭṭhissa gahapatissa evarūpo bhattabhogo ahosi – kaṇājakaṃ bhuñjati bilaṅgadutiyaṃ.
Yet, Venerable Sir, that wealthy householder's consumption of food was such that he ate broken rice with rice-gruel as his second portion.
Nhưng bạch Thế Tôn, gia chủ trưởng giả ấy có cách hưởng thụ thức ăn như thế này: ông ta ăn cơm tấm với nước cháo chua.
Evarūpo vatthabhogo ahosi – sāṇaṃ dhāreti tipakkhavasanaṃ.
His consumption of clothes was such that he wore a hemp garment, patched in three places.
Ông ta có cách hưởng thụ y phục như thế này: ông ta mặc vải gai, một tấm y phục ba mùa.
Evarūpo yānabhogo ahosi – jajjararathakena yāti paṇṇachattakena dhāriyamānenā’’ti.
His consumption of vehicles was such that he rode in an old carriage, with a small leaf umbrella held over him.”
Ông ta có cách hưởng thụ phương tiện đi lại như thế này: ông ta đi bằng chiếc xe cũ nát, có người che dù lá.”
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja!
“So it is, great king, so it is, great king!
“Đúng vậy, thưa Đại vương, đúng vậy, thưa Đại vương!
Bhūtapubbaṃ so, mahārāja, seṭṭhi gahapati taggarasikhiṃ nāma paccekasambuddhaṃ piṇḍapātena paṭipādesi.
Formerly, great king, that wealthy householder offered alms-food to a Paccekabuddha named Taggarasikhī.
Thưa Đại vương, trong quá khứ, gia chủ trưởng giả ấy đã cúng dường thức ăn cho một vị Độc Giác Phật tên là Taggarasikhī.
‘Detha samaṇassa piṇḍa’nti vatvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
Saying, ‘Give alms-food to the ascetic,’ he rose from his seat and left.
Sau khi nói ‘Hãy cúng dường thức ăn cho vị Sa-môn’, ông ta đứng dậy khỏi chỗ ngồi và bỏ đi.
Datvā ca pana pacchā vippaṭisārī ahosi – ‘varametaṃ piṇḍapātaṃ dāsā vā kammakarā vā bhuñjeyyu’nti.
But after giving, he later regretted it, thinking, ‘It would have been better if slaves or workers had eaten that alms-food.’
Sau khi cúng dường, ông ta lại hối hận: ‘Thà rằng thức ăn này cho người hầu hay người làm công ăn thì tốt hơn.’
Bhātu ca pana ekaputtakaṃ sāpateyyassa kāraṇā jīvitā voropesi.
He also deprived his brother's only son of life for the sake of property.
Ông ta cũng đã giết đứa con trai duy nhất của anh trai mình vì tài sản.
‘‘Yaṃ kho so, mahārāja, seṭṭhi gahapati taggarasikhiṃ paccekasambuddhaṃ piṇḍapātena paṭipādesi, tassa kammassa vipākena sattakkhattuṃ sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajji.
“Because of the ripening of that action by which, great king, that wealthy householder offered alms-food to the Paccekabuddha Taggarasikhī, he was reborn seven times in a good destination, in the heavenly world.
“Thưa Đại vương, vì nghiệp cúng dường thức ăn cho vị Độc Giác Phật Taggarasikhī, gia chủ trưởng giả ấy đã tái sanh bảy lần vào cõi thiện, cõi trời.
Tasseva kammassa vipākāvasesena imissāyeva sāvatthiyā sattakkhattuṃ seṭṭhittaṃ kāresi.
Due to the remaining ripening of that very action, he became a setthī seven times in this very Sāvatthī.
Do phần còn lại của nghiệp đó, ông ta đã bảy lần trở thành trưởng giả tại chính Sāvatthī này.
Yaṃ kho so, mahārāja, seṭṭhi gahapati datvā pacchā vippaṭisārī ahosi – ‘varametaṃ piṇḍapātaṃ dāsā vā kammakarā vā bhuñjeyyu’nti, tassa kammassa vipākena nāssuḷārāya bhattabhogāya cittaṃ namati, nāssuḷārāya vatthabhogāya cittaṃ namati, nāssuḷārāya yānabhogāya cittaṃ namati, nāssuḷārānaṃ pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ bhogāya cittaṃ namati.
But because of the ripening of that action by which, great king, that wealthy householder, after giving, later regretted it, thinking, ‘It would have been better if slaves or workers had eaten that alms-food,’ his mind did not incline to the enjoyment of exquisite food, nor to the enjoyment of exquisite clothing, nor to the enjoyment of exquisite vehicles, nor to the enjoyment of the five exquisite sensual pleasures.
Thưa Đại vương, vì nghiệp sau khi cúng dường, gia chủ trưởng giả ấy đã hối hận: ‘Thà rằng thức ăn này cho người hầu hay người làm công ăn thì tốt hơn’, do quả báo của nghiệp đó, tâm ông ta không hướng đến việc hưởng thụ thức ăn cao cấp, tâm ông ta không hướng đến việc hưởng thụ y phục cao cấp, tâm ông ta không hướng đến việc hưởng thụ phương tiện đi lại cao cấp, tâm ông ta không hướng đến việc hưởng thụ năm dục lạc cao cấp.
Yaṃ kho so, mahārāja, seṭṭhi gahapati bhātu ca pana ekaputtakaṃ sāpateyyassa kāraṇā jīvitā voropesi, tassa kammassa vipākena bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni bahūni vassasatasahassāni niraye paccittha.
Because of the ripening of that action by which, great king, that wealthy householder deprived his brother's only son of life for the sake of property, he was tormented in hell for many years, many hundreds of years, many thousands of years, many hundreds of thousands of years.
Thưa Đại vương, vì nghiệp gia chủ trưởng giả ấy đã giết đứa con trai duy nhất của anh trai mình vì tài sản, do quả báo của nghiệp đó, ông ta đã bị nung nấu trong địa ngục nhiều năm, nhiều trăm năm, nhiều ngàn năm, nhiều trăm ngàn năm.
Tasseva kammassa vipākāvasesena idaṃ sattamaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājakosaṃ paveseti.
Due to the remaining ripening of that very action, this is the seventh time that his childless property has been brought into the royal treasury.
Do phần còn lại của nghiệp đó, đây là lần thứ bảy tài sản không con cái này được đưa vào kho bạc của vua.
Tassa kho, mahārāja, seṭṭhissa gahapatissa purāṇañca puññaṃ parikkhīṇaṃ, navañca puññaṃ anupacitaṃ.
As for that wealthy householder, great king, his former merit is exhausted, and new merit has not been accumulated.
Thưa Đại vương, công đức cũ của gia chủ trưởng giả ấy đã cạn kiệt, và công đức mới thì chưa được tích lũy.
Ajja pana, mahārāja, seṭṭhi gahapati mahāroruve niraye paccatī’’ti.
Today, great king, that wealthy householder is being tormented in the Mahāroruva Hell.”
Và hôm nay, thưa Đại vương, gia chủ trưởng giả ấy đang bị nung nấu trong địa ngục Mahāroruva.”
‘‘Evaṃ, bhante, seṭṭhi gahapati mahāroruvaṃ nirayaṃ upapanno’’ti.
“Is it so, Venerable Sir, that the wealthy householder has been reborn in the Mahāroruva Hell?”
“Bạch Thế Tôn, gia chủ trưởng giả ấy đã tái sanh vào địa ngục Mahāroruva sao?”
‘‘Evaṃ, mahārāja, seṭṭhi gahapati mahāroruvaṃ nirayaṃ upapanno’’ti.
“Yes, great king, the wealthy householder has been reborn in the Mahāroruva Hell.”
“Đúng vậy, thưa Đại vương, gia chủ trưởng giả ấy đã tái sanh vào địa ngục Mahāroruva.”
Idamavoca…pe….
This the Blessed One said…pe….
Thế Tôn đã nói điều này… (như trên).
132. Sāvatthinidānaṃ.
Thus have I heard. At Sāvatthī.
132. Tại Sāvatthī.
Atha kho rājā pasenadi kosalo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then King Pasenadi of Kosala approached the Blessed One, bowed to him, and sat down to one side.
Rồi vua Pasenadi xứ Kosala đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘cattārome, mahārāja, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
As King Pasenadi of Kosala was sitting to one side, the Blessed One said to him: “Great king, there are these four types of individuals existing, found in the world.
Khi vua Pasenadi xứ Kosala đã ngồi xuống một bên, Thế Tôn nói với vua ấy rằng: “Đại vương, có bốn hạng người này hiện hữu, có mặt trên đời.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn hạng nào?
Tamotamaparāyano, tamojotiparāyano, jotitamaparāyano, jotijotiparāyano’’.
One who goes from darkness to darkness, one who goes from darkness to light, one who goes from light to darkness, one who goes from light to light.”
Người từ bóng tối đi đến bóng tối, người từ bóng tối đi đến ánh sáng, người từ ánh sáng đi đến bóng tối, người từ ánh sáng đi đến ánh sáng.”
‘‘Kathañca, mahārāja puggalo tamotamaparāyano hoti?
“How, great king, does an individual go from darkness to darkness?
“Đại vương, thế nào là một hạng người từ bóng tối đi đến bóng tối?
Idha, mahārāja, ekacco puggalo nīce kule paccājāto hoti, caṇḍālakule vā venakule* vā nesādakule vā rathakārakule vā pukkusakule vā dalidde appannapānabhojane kasiravuttike, yattha kasirena ghāsacchādo labbhati.
Here, great king, a certain individual is reborn into a low family: a Caṇḍāla family, a Veṇa family, a Nisāda family, a Rathakāra family, or a Pukkusa family; a poor family with little food and drink, living a difficult life, where sustenance is obtained with difficulty.
Ở đây, Đại vương, có một hạng người sinh ra trong một gia đình thấp kém, hoặc trong gia đình người Caṇḍāla, hoặc trong gia đình người Venā, hoặc trong gia đình người Nesāda, hoặc trong gia đình người Rathakāra, hoặc trong gia đình người Pukkusa, là một gia đình nghèo khổ, ít thức ăn thức uống, khó khăn trong cuộc sống, nơi mà thức ăn và áo quần được tìm thấy một cách khó khăn.
So ca hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako bavhābādho* kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa.
Furthermore, he is ill-favored, unattractive, hunchbacked, often ill—one-eyed, or crippled, or lame, or paralyzed—and does not obtain food, drink, clothing, vehicles, garlands, scents, ointments, bedding, lodging, or lights.
Người ấy lại có thân hình xấu xí, khó nhìn, lùn tịt, nhiều bệnh tật, hoặc bị chột mắt, hoặc bị què tay, hoặc bị què chân, hoặc bị liệt nửa người, không được hưởng thức ăn, thức uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, dầu xoa, giường nằm, chỗ ở, đèn đóm.
So kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati.
He engages in misconduct by body, misconduct by speech, and misconduct by mind.
Người ấy thực hành ác hạnh bằng thân, thực hành ác hạnh bằng lời, thực hành ác hạnh bằng ý.
So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Having engaged in misconduct by body, misconduct by speech, and misconduct by mind, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, the lower realms, hell.
Sau khi thực hành ác hạnh bằng thân, thực hành ác hạnh bằng lời, thực hành ác hạnh bằng ý, do thân hoại mạng chung, người ấy sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso andhakārā vā andhakāraṃ gaccheyya, tamā vā tamaṃ gaccheyya, lohitamalā vā lohitamalaṃ gaccheyya.
“Just as, great king, a person might go from darkness to darkness, or from gloom to gloom, or from blood-stains to blood-stains.
“Ví như, Đại vương, một người đi từ bóng tối đến bóng tối, hoặc từ chỗ u ám đến chỗ u ám, hoặc từ chỗ dơ bẩn đến chỗ dơ bẩn.
Tathūpamāhaṃ, mahārāja, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Such an individual, great king, I declare to be like that.
Đại vương, Ta nói người này ví như vậy.
Evaṃ kho, mahārāja, puggalo tamotamaparāyano hoti.
Thus, great king, is an individual who goes from darkness to darkness.
Đại vương, đó là hạng người từ bóng tối đi đến bóng tối.
‘‘Kathañca, mahārāja, puggalo tamojotiparāyano hoti?
“How, great king, does an individual go from darkness to light?
“Đại vương, thế nào là một hạng người từ bóng tối đi đến ánh sáng?
Idha, mahārāja, ekacco puggalo nīce kule paccājāto hoti, caṇḍālakule vā venakule vā nesādakule vā rathakārakule vā pukkusakule vā dalidde appannapānabhojane kasiravuttike, yattha kasirena ghāsacchādo labbhati.
Here, great king, a certain individual is reborn into a low family: a Caṇḍāla family, a Veṇa family, a Nisāda family, a Rathakāra family, or a Pukkusa family; a poor family with little food and drink, living a difficult life, where sustenance is obtained with difficulty.
Ở đây, Đại vương, có một hạng người sinh ra trong một gia đình thấp kém, hoặc trong gia đình người Caṇḍāla, hoặc trong gia đình người Venā, hoặc trong gia đình người Nesāda, hoặc trong gia đình người Rathakāra, hoặc trong gia đình người Pukkusa, là một gia đình nghèo khổ, ít thức ăn thức uống, khó khăn trong cuộc sống, nơi mà thức ăn và áo quần được tìm thấy một cách khó khăn.
So ca kho hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako bavhābādho, kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa.
Furthermore, he is ill-favored, unattractive, hunchbacked, often ill—one-eyed, or crippled, or lame, or paralyzed—and does not obtain food, drink, clothing, vehicles, garlands, scents, ointments, bedding, lodging, or lights.
Người ấy lại có thân hình xấu xí, khó nhìn, lùn tịt, nhiều bệnh tật, hoặc bị chột mắt, hoặc bị què tay, hoặc bị què chân, hoặc bị liệt nửa người, không được hưởng thức ăn, thức uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, dầu xoa, giường nằm, chỗ ở, đèn đóm.
So kāyena sucaritaṃ carati, vācāya sucaritaṃ carati, manasā sucaritaṃ carati.
He engages in good conduct by body, good conduct by speech, and good conduct by mind.
Người ấy thực hành thiện hạnh bằng thân, thực hành thiện hạnh bằng lời, thực hành thiện hạnh bằng ý.
So kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Having engaged in good conduct by body, good conduct by speech, and good conduct by mind, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Sau khi thực hành thiện hạnh bằng thân, thực hành thiện hạnh bằng lời, thực hành thiện hạnh bằng ý, do thân hoại mạng chung, người ấy sinh vào cõi lành, cõi trời.
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso pathaviyā vā pallaṅkaṃ āroheyya, pallaṅkā vā assapiṭṭhiṃ āroheyya, assapiṭṭhiyā vā hatthikkhandhaṃ āroheyya, hatthikkhandhā vā pāsādaṃ āroheyya.
“Just as, great king, a person might ascend from the ground to a couch, or from a couch to a horse's back, or from a horse's back to an elephant's shoulder, or from an elephant's shoulder to a palace.
“Ví như, Đại vương, một người từ mặt đất lên ghế bành, hoặc từ ghế bành lên lưng ngựa, hoặc từ lưng ngựa lên lưng voi, hoặc từ lưng voi lên cung điện.
Tathūpamāhaṃ, mahārāja, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Such an individual, great king, I declare to be like that.
Đại vương, Ta nói người này ví như vậy.
Evaṃ kho, mahārāja, puggalo tamojotiparāyano hoti.
Thus, great king, is an individual who goes from darkness to light.
Đại vương, đó là hạng người từ bóng tối đi đến ánh sáng.
‘‘Kathañca, mahārāja, puggalo jotitamaparāyano hoti?
“How, great king, does an individual go from light to darkness?
“Đại vương, thế nào là một hạng người từ ánh sáng đi đến bóng tối?
Idha, mahārāja, ekacco puggalo ucce kule paccājāto hoti, khattiyamahāsālakule vā brāhmaṇamahāsālakule vā gahapatimahāsālakule vā, aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe.
Here, great king, a certain individual is reborn into a high family: a rich Khattiya-clan, or a rich Brāhmaṇa-clan, or a rich householder-clan; an affluent, wealthy, greatly prosperous family with abundant gold and silver, abundant assets and property, abundant wealth and grain.
Ở đây, Đại vương, có một hạng người sinh ra trong một gia đình cao quý, hoặc trong gia đình đại gia chủ Sát đế lỵ, hoặc trong gia đình đại gia chủ Bà la môn, hoặc trong gia đình đại gia chủ Gia chủ, là một gia đình giàu có, nhiều tài sản, nhiều của cải, nhiều vàng bạc, nhiều vật dụng, nhiều tiền bạc và ngũ cốc.
So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko, paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa.
Furthermore, he is handsome, attractive, charming, endowed with supreme beauty of complexion, and obtains food, drink, clothing, vehicles, garlands, scents, ointments, bedding, lodging, and lights.
Người ấy lại có thân hình đẹp đẽ, dễ nhìn, đáng yêu, được phú cho vẻ đẹp tuyệt vời, được hưởng thức ăn, thức uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, dầu xoa, giường nằm, chỗ ở, đèn đóm.
So kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati.
He engages in misconduct by body, misconduct by speech, and misconduct by mind.
Người ấy thực hành ác hạnh bằng thân, thực hành ác hạnh bằng lời, thực hành ác hạnh bằng ý.
So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
Having engaged in misconduct by body, misconduct by speech, and misconduct by mind, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, a bad destination, the lower realms, hell.
Sau khi thực hành ác hạnh bằng thân, thực hành ác hạnh bằng lời, thực hành ác hạnh bằng ý, do thân hoại mạng chung, người ấy sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso pāsādā vā hatthikkhandhaṃ oroheyya, hatthikkhandhā vā assapiṭṭhiṃ oroheyya, assapiṭṭhiyā vā pallaṅkaṃ oroheyya, pallaṅkā vā pathaviṃ oroheyya, pathaviyā vā andhakāraṃ paviseyya.
“Just as, great king, a person might descend from a palace to an elephant's shoulder, or from an elephant's shoulder to a horse's back, or from a horse's back to a couch, or from a couch to the ground, or from the ground enter into darkness.
“Ví như, Đại vương, một người từ cung điện xuống lưng voi, hoặc từ lưng voi xuống lưng ngựa, hoặc từ lưng ngựa xuống ghế bành, hoặc từ ghế bành xuống mặt đất, hoặc từ mặt đất đi vào bóng tối.
Tathūpamāhaṃ, mahārāja, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Such an individual, great king, I declare to be like that.
Đại vương, Ta nói người này ví như vậy.
Evaṃ kho, mahārāja, puggalo jotitamaparāyano hoti.
Thus, great king, is an individual who goes from light to darkness.
Đại vương, đó là hạng người từ ánh sáng đi đến bóng tối.
‘‘Kathañca, mahārāja, puggalo jotijotiparāyano hoti?
“How, great king, does an individual go from light to light?
“Đại vương, thế nào là một hạng người từ ánh sáng đi đến ánh sáng?
Idha, mahārāja, ekacco puggalo ucce kule paccājāto hoti, khattiyamahāsālakule vā brāhmaṇamahāsālakule vā gahapatimahāsālakule vā, aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe.
Here, great king, a certain individual is reborn into a high family: a rich Khattiya-clan, or a rich Brāhmaṇa-clan, or a rich householder-clan; an affluent, wealthy, greatly prosperous family with abundant gold and silver, abundant assets and property, abundant wealth and grain.
Ở đây, Đại vương, có một hạng người sinh ra trong một gia đình cao quý, hoặc trong gia đình đại gia chủ Sát đế lỵ, hoặc trong gia đình đại gia chủ Bà la môn, hoặc trong gia đình đại gia chủ Gia chủ, là một gia đình giàu có, nhiều tài sản, nhiều của cải, nhiều vàng bạc, nhiều vật dụng, nhiều tiền bạc và ngũ cốc.
So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko, paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa.
Furthermore, he is handsome, attractive, charming, endowed with supreme beauty of complexion, and obtains food, drink, clothing, vehicles, garlands, scents, ointments, bedding, lodging, and lights.
Người ấy lại có thân hình đẹp đẽ, dễ nhìn, đáng yêu, được phú cho vẻ đẹp tuyệt vời, được hưởng thức ăn, thức uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, dầu xoa, giường nằm, chỗ ở, đèn đóm.
So kāyena sucaritaṃ carati, vācāya sucaritaṃ carati, manasā sucaritaṃ carati.
He engages in good conduct by body, good conduct by speech, and good conduct by mind.
Người ấy thực hành thiện hạnh bằng thân, thực hành thiện hạnh bằng lời, thực hành thiện hạnh bằng ý.
So kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Having engaged in good conduct by body, good conduct by speech, and good conduct by mind, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Sau khi thực hành thiện hạnh bằng thân, thực hành thiện hạnh bằng lời, thực hành thiện hạnh bằng ý, do thân hoại mạng chung, người ấy sinh vào cõi lành, cõi trời.
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, puriso pallaṅkā vā pallaṅkaṃ saṅkameyya, assapiṭṭhiyā vā assapiṭṭhiṃ saṅkameyya, hatthikkhandhā vā hatthikkhandhaṃ saṅkameyya, pāsādā vā pāsādaṃ saṅkameyya.
“Just as, great king, a person might transfer from one couch to another, or from one horse's back to another, or from one elephant's shoulder to another, or from one palace to another.
“Ví như, Đại vương, một người từ ghế bành này sang ghế bành khác, hoặc từ lưng ngựa này sang lưng ngựa khác, hoặc từ lưng voi này sang lưng voi khác, hoặc từ cung điện này sang cung điện khác.
Tathūpamāhaṃ, mahārāja, imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Such an individual, great king, I declare to be like that.
Đại vương, Ta nói người này ví như vậy.
Evaṃ kho, mahārāja, puggalo jotijotiparāyano hoti.
Thus, great king, is an individual who goes from light to light.
Đại vương, đó là hạng người từ ánh sáng đi đến ánh sáng.
Ime kho, mahārāja, cattāro puggalā santo saṃvijjamānā lokasmi’’nti.
These, great king, are the four types of individuals existing, found in the world.”
Đại vương, bốn hạng người này hiện hữu, có mặt trên đời.”
Idamavoca…pe…
The Blessed One said this…pe…
Thế Tôn đã nói điều này… (chi tiết như trên).
‘‘Ayyikā me, bhante, kālaṅkatā jiṇṇā vuḍḍhā mahallikā addhagatā vayoanuppattā vīsavassasatikā jātiyā.
“Venerable sir, my grandmother has passed away. She was old, aged, advanced in years, had reached the end of her life, and was 120 years old by birth.
“Bạch Thế Tôn, bà nội của con đã qua đời, bà đã già, tuổi cao, lớn tuổi, đã đi qua cuộc đời, đã đến tuổi xế chiều, thọ một trăm hai mươi tuổi.
Ayyikā kho pana me, bhante, piyā hoti manāpā.
And, venerable sir, my grandmother was dear and agreeable to me.
Bạch Thế Tôn, bà nội của con rất thân yêu và đáng mến.
Hatthiratanena cepāhaṃ, bhante, labheyyaṃ ‘mā me ayyikā kālamakāsī’ti, hatthiratanampāhaṃ dadeyyaṃ – ‘mā me ayyikā kālamakāsī’ti.
If I could obtain, venerable sir, an elephant jewel*, ‘May my grandmother not pass away!’, I would give an elephant jewel—‘May my grandmother not pass away!’
Bạch Thế Tôn, nếu con có thể có được một con voi báu để bà nội con không chết, con sẽ dâng con voi báu đó – ‘mong bà nội con đừng chết’.
Assaratanena cepāhaṃ, bhante, labheyyaṃ ‘mā me ayyikā kālamakāsī’ti, assaratanampāhaṃ dadeyyaṃ – ‘mā me ayyikā kālamakāsī’ti.
If I could obtain, venerable sir, a horse jewel*, ‘May my grandmother not pass away!’, I would give a horse jewel—‘May my grandmother not pass away!’
Bạch Thế Tôn, nếu con có thể có được một con ngựa báu để bà nội con không chết, con sẽ dâng con ngựa báu đó – ‘mong bà nội con đừng chết’.
Gāmavarena cepāhaṃ bhante, labheyyaṃ ‘mā me ayyikā kālamakāsī’ti, gāmavarampāhaṃ dadeyyaṃ – ‘mā me ayyikā kālamakāsī’ti.
If I could obtain, venerable sir, a prime village*, ‘May my grandmother not pass away!’, I would give a prime village—‘May my grandmother not pass away!’
Bạch Thế Tôn, nếu con có thể có được một làng ưu việt để bà nội con không chết, con sẽ dâng làng ưu việt đó – ‘mong bà nội con đừng chết’.
Janapadapadesena* cepāhaṃ, bhante, labheyyaṃ ‘mā me ayyikā kālamakāsī’ti, janapadapadesampāhaṃ dadeyyaṃ – ‘mā me ayyikā kālamakāsī’ti.
If I could obtain, venerable sir, a region of a country*, ‘May my grandmother not pass away!’, I would give a region of a country—‘May my grandmother not pass away!’
Bạch Thế Tôn, nếu con có thể có được một vùng đất trong xứ để bà nội con không chết, con sẽ dâng vùng đất đó – ‘mong bà nội con đừng chết’.
‘Sabbe sattā, mahārāja, maraṇadhammā maraṇapariyosānā maraṇaṃ anatītā’ti.
‘All beings, great king, are subject to death, have death as their end, and cannot escape death.’
‘Này Đại vương, tất cả chúng sinh đều có bản chất phải chết, có kết thúc là cái chết, không vượt qua được cái chết’.
‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante!
‘It is wonderful, venerable sir! It is amazing, venerable sir!
‘Thật kỳ diệu, bạch Thế Tôn! Thật phi thường, bạch Thế Tôn!
Yāvasubhāsitamidaṃ, bhante, bhagavatā – sabbe sattā maraṇadhammā maraṇapariyosānā maraṇaṃ anatītā’’’ti.
How well-spoken this is, venerable sir, by the Blessed One—all beings are subject to death, have death as their end, and cannot escape death!’”
Bạch Thế Tôn, lời Thế Tôn nói thật hay biết bao – tất cả chúng sinh đều có bản chất phải chết, có kết thúc là cái chết, không vượt qua được cái chết’.”
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja!
“So it is, great king, so it is, great king!
“Đúng vậy, này Đại vương, đúng vậy, này Đại vương!
Sabbe sattā maraṇadhammā maraṇapariyosānā maraṇaṃ anatītā.
All beings are subject to death, have death as their end, and cannot escape death.
Tất cả chúng sinh đều có bản chất phải chết, có kết thúc là cái chết, không vượt qua được cái chết.
Seyyathāpi, mahārāja, yāni kānici kumbhakārabhājanāni āmakāni ceva pakkāni ca sabbāni tāni bhedanadhammāni bhedanapariyosānāni bhedanaṃ anatītāni; evameva kho, mahārāja, sabbe sattā maraṇadhammā maraṇapariyosānā maraṇaṃ anatītā’’ti.
Just as, great king, whatever earthenware vessels, whether raw or baked, all are subject to breaking, have breaking as their end, and cannot escape breaking; even so, great king, all beings are subject to death, have death as their end, and cannot escape death.”
Ví như, này Đại vương, bất cứ đồ gốm nào của người thợ gốm, dù còn sống hay đã nung, tất cả đều có bản chất phải vỡ, có kết thúc là sự vỡ, không vượt qua được sự vỡ; cũng vậy, này Đại vương, tất cả chúng sinh đều có bản chất phải chết, có kết thúc là cái chết, không vượt qua được cái chết.”
Idamavoca…pe…
Thus spoke…etc.…
Thế Tôn đã nói điều này… (còn lại giống như trên)…