187. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
187. Thus have I heard: At one time the Blessed One was staying in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels’ Feeding Place.
187. Như vầy tôi nghe. Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong khu rừng Veḷuvana, nơi nuôi dưỡng các con sóc.
Tena kho pana samayena aññatarassa bhāradvājagottassa brāhmaṇassa dhanañjānī* nāma brāhmaṇī abhippasannā hoti buddhe ca dhamme ca saṅghe ca.
Now at that time, a brahmin woman named Dhanañjānī, of the Bhāradvāja clan, had firm faith in the Buddha, the Dhamma, and the Saṅgha.
Vào lúc bấy giờ, có một nữ Bà-la-môn tên là Dhanañjānī, thuộc dòng họ Bhāradvāja, có lòng tịnh tín sâu sắc đối với Đức Phật, Pháp và Tăng.
Atha kho dhanañjānī brāhmaṇī bhāradvājagottassa brāhmaṇassa bhattaṃ upasaṃharantī upakkhalitvā tikkhattuṃ udānaṃ udānesi –
Then the brahmin woman Dhanañjānī, while serving food to the brahmin of the Bhāradvāja clan, stumbled and three times uttered an exclamation of joy:
Khi ấy, nữ Bà-la-môn Dhanañjānī, trong lúc dâng thức ăn cho vị Bà-la-môn thuộc dòng họ Bhāradvāja, đã vấp ngã và thốt lên ba lần lời cảm hứng:
Evaṃ vutte, bhāradvājagotto brāhmaṇo dhanañjāniṃ brāhmaṇiṃ etadavoca – ‘‘evamevaṃ panāyaṃ vasalī yasmiṃ vā tasmiṃ vā tassa muṇḍakassa samaṇassa vaṇṇaṃ bhāsati.
When this was said, the brahmin of the Bhāradvāja clan said to Dhanañjāni the brahmin woman, “This low-caste woman, just like this, for any reason at all, speaks in praise of that shaven-headed ascetic.
Khi nói như vậy, Bà-la-môn Bharadvajagotta nói với Bà-la-môn ni Dhananjani rằng: “Cái tiện nữ này cứ thế mà ca ngợi vị Sa-môn đầu trọc đó, bất kể là việc gì.
Idāni tyāhaṃ, vasali, tassa satthuno vādaṃ āropessāmī’’ti.
Now, you low-caste woman, I will find fault with that teacher of yours.”
Này tiện nữ, bây giờ ta sẽ buộc tội vị Đạo Sư đó của ngươi.”
‘‘Na khvāhaṃ taṃ, brāhmaṇa, passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya, yo tassa bhagavato vādaṃ āropeyya arahato sammāsambuddhassa.
“Brahmin, I do not see anyone in the world with its devas, Māras, and Brahmās, among the generation of ascetics, brahmins, devas, and humans, who could find fault with that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One.
“Này Bà-la-môn, tôi không thấy ai trong thế giới này, cùng với chư thiên, Ma-vương, Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn, Bà-la-môn, cùng với loài người và chư thiên, có thể buộc tội Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác đó.
Api ca tvaṃ, brāhmaṇa, gaccha, gantvā vijānissasī’’ti* .
But, brahmin, you go, and having gone, you will find out.”
Tuy nhiên, này Bà-la-môn, ông hãy đi, đi rồi ông sẽ biết.”
Atha kho bhāradvājagotto brāhmaṇo kupito anattamano yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then the brahmin of the Bhāradvāja clan, angry and displeased, went to where the Blessed One was; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Sau đó, Bà-la-môn Bharadvajagotta, tức giận và không vui, đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho bhāradvājagotto brāhmaṇo bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
As he sat to one side, the brahmin of the Bhāradvāja clan addressed the Blessed One with a verse:
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Bharadvajagotta nói với Đức Thế Tôn bằng một bài kệ:
Evaṃ vutte, bhāradvājagotto brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama!
When this was said, the brahmin of the Bhāradvāja clan said to the Blessed One: “Excellent, good Gotama, excellent, good Gotama!
Khi nói như vậy, Bà-la-môn Bharadvajagotta nói với Đức Thế Tôn: “Thật tuyệt diệu thay, bạch Gotama! Thật tuyệt diệu thay, bạch Gotama!
Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, good Gotama, one might set upright what was overturned, or uncover what was hidden, or point out the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes may see forms; even so has the Dhamma been made clear in many ways by the good Gotama.
Giống như, bạch Gotama, lật ngửa cái bị úp xuống, mở ra cái bị che đậy, chỉ đường cho người lạc lối, hoặc cầm đèn trong bóng tối để những người có mắt có thể thấy các hình sắc; cũng vậy, Chánh pháp đã được Đức Gotama thuyết giảng bằng nhiều phương cách.
Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge to the Blessed Gotama, to the Dhamma, and to the Bhikkhu Saṅgha.
Bạch Ngài, con xin quy y Đức Thế Tôn Gotama, quy y Giáo Pháp và Tăng đoàn.
Labheyyāhaṃ bhoto gotamassa santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
May I receive the going forth in the presence of the good Gotama, may I receive the full ordination.”
Con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Gotama, xin được thọ giới Cụ túc.”
Alattha kho bhāradvājagotto brāhmaṇo bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ.
And the brahmin of the Bhāradvāja clan received the going forth in the presence of the Blessed One; he received the full ordination.
Bà-la-môn Bharadvajagotta đã được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, đã được thọ giới Cụ túc.
Acirūpasampanno kho panāyasmā bhāradvājo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi.
Not long after his full ordination, Venerable Bhāradvāja, dwelling alone, secluded, diligent, ardent, and resolute, in no long time, by realizing it for himself with direct knowledge, here and now entered upon and abode in that unsurpassed goal of the holy life, for the sake of which clansmen rightly go forth from home into homelessness.
Không lâu sau khi thọ giới Cụ túc, Tôn giả Bharadvaja sống một mình, xa lánh, tinh cần, nhiệt tâm, và kiên trì, không bao lâu đã chứng đạt và an trú trong mục đích tối thượng của đời sống Phạm hạnh—điều mà các thiện nam tử xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình—ngay trong hiện tại, tự mình với thắng trí chứng ngộ và thực chứng.
‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi.
He directly knew: “Destroyed is birth, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.”
Ngài thắng tri: “Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa.”
Aññataro ca panāyasmā bhāradvājo arahataṃ ahosīti.
And Venerable Bhāradvāja became one of the Arahants.
Và Tôn giả Bharadvaja trở thành một trong các bậc A-la-hán.
188. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
At one time the Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels’ Feeding Ground.
188. Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha (Vương Xá), trong Trúc Lâm, tại khu nuôi sóc.
Assosi kho akkosakabhāradvājo brāhmaṇo – ‘‘bhāradvājagotto kira brāhmaṇo samaṇassa gotamassa santike agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti kupito anattamano yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosati paribhāsati.
The brahmin Akkosaka Bhāradvāja heard, “It seems that a brahmin of the Bhāradvāja clan has gone forth from home into homelessness in the presence of the ascetic Gotama.” Angry and displeased, he went to where the Blessed One was; having approached, he abused and reviled the Blessed One with harsh, rude words.
Bà-la-môn Akkosa Bharadvaja nghe nói: “Bà-la-môn Bharadvajagotta đã xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình dưới sự hướng dẫn của Sa-môn Gotama,” liền tức giận và không vui, đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông chửi bới và mạ lỵ Đức Thế Tôn bằng những lời lẽ thô tục và bất nhã.
Evaṃ vutte, bhagavā akkosakabhāradvājaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, api nu kho te āgacchanti mittāmaccā ñātisālohitā atithiyo* ’’ti?
When this was said, the Blessed One said to the brahmin Akkosaka Bhāradvāja: “What do you think, brahmin, do your friends, companions, relatives, kin, and guests sometimes come to you?”
Khi nói như vậy, Đức Thế Tôn nói với Bà-la-môn Akkosa Bharadvaja: “Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, bạn bè, thân quyến, bà con, khách của ông có đến không?”
‘‘Appekadā me, bho gotama, āgacchanti mittāmaccā ñātisālohitā atithiyo’’ti.
“Sometimes, good Gotama, my friends, companions, relatives, kin, and guests do come to me.”
“Bạch Gotama, đôi khi bạn bè, thân quyến, bà con, khách của con có đến.”
‘‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, api nu tesaṃ anuppadesi khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sāyanīyaṃ vā’’’ti?
“What do you think, brahmin, do you sometimes provide them with chewable food, edible food, or lickable food?”
“Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, ông có dâng cho họ thức ăn, đồ uống, hay đồ nhấm không?”
‘‘‘Appekadā nesāhaṃ, bho gotama, anuppademi khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sāyanīyaṃ vā’’’ti.
“Sometimes, good Gotama, I do provide them with chewable food, edible food, or lickable food.”
“Bạch Gotama, đôi khi con có dâng cho họ thức ăn, đồ uống, hay đồ nhấm.”
‘‘‘Sace kho pana te, brāhmaṇa, nappaṭiggaṇhanti, kassa taṃ hotī’’’ti?
“If, brahmin, they do not accept it, whose does that food become?”
“Này Bà-la-môn, nếu họ không nhận, thì cái đó thuộc về ai?”
‘‘‘Sace te, bho gotama, nappaṭiggaṇhanti, amhākameva taṃ hotī’’’ti.
“If, good Gotama, they do not accept it, it remains ours.”
“Bạch Gotama, nếu họ không nhận, thì cái đó thuộc về chúng con.”
‘‘Evameva kho, brāhmaṇa, yaṃ tvaṃ amhe anakkosante akkosasi, arosente rosesi, abhaṇḍante bhaṇḍasi, taṃ te mayaṃ nappaṭiggaṇhāma.
“Even so, brahmin, what you abuse us with, who do not abuse; what you provoke us with, who do not provoke; what you revile us with, who do not revile—that we do not accept.
“Cũng vậy, này Bà-la-môn, ông chửi bới chúng ta khi chúng ta không chửi bới, ông phẫn nộ chúng ta khi chúng ta không phẫn nộ, ông tranh cãi chúng ta khi chúng ta không tranh cãi; nhưng chúng ta không nhận cái đó của ông.
Tavevetaṃ, brāhmaṇa, hoti; tavevetaṃ, brāhmaṇa, hoti’’.
It remains yours, brahmin; it remains yours, brahmin.”
Cái đó thuộc về ông, này Bà-la-môn; cái đó thuộc về ông, này Bà-la-môn.”
‘‘Yo kho, brāhmaṇa, akkosantaṃ paccakkosati, rosentaṃ paṭiroseti, bhaṇḍantaṃ paṭibhaṇḍati, ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, sambhuñjati vītiharatīti.
“Indeed, brahmin, one who abuses an abuser, provokes a provoker, reviles a reviler—such a one is said to eat together and share together.
“Này Bà-la-môn, ai chửi bới lại người chửi bới, phẫn nộ lại người phẫn nộ, tranh cãi lại người tranh cãi, người ấy được gọi là giao thiệp và trao đổi.
Te mayaṃ tayā neva sambhuñjāma na vītiharāma.
We neither eat together nor share together with you.
Chúng ta không giao thiệp hay trao đổi với ông.
Tavevetaṃ, brāhmaṇa, hoti; tavevetaṃ, brāhmaṇa, hotī’’ti.
It remains yours, brahmin; it remains yours, brahmin.”
Cái đó thuộc về ông, này Bà-la-môn; cái đó thuộc về ông, này Bà-la-môn.”
‘‘Bhavantaṃ kho gotamaṃ sarājikā parisā evaṃ jānāti – ‘arahaṃ samaṇo gotamo’ti.
“The assembly, together with the king, knows the good Gotama thus: ‘The ascetic Gotama is an Arahant.’
“Hội chúng cùng với vua biết rõ Đức Gotama là ‘Sa-môn Gotama là bậc A-la-hán.’
Atha ca pana bhavaṃ gotamo kujjhatī’’ti.
Yet the good Gotama gets angry.”
Vậy mà Đức Gotama lại nổi giận sao?”
Evaṃ vutte, akkosakabhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama…pe… esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
When this was said, the brahmin Akkosaka Bhāradvāja said to the Blessed One: “Excellent, good Gotama… I go for refuge to the good Gotama, to the Dhamma, and to the Bhikkhu Saṅgha.
Khi nói như vậy, Bà-la-môn Akkosa Bharadvaja nói với Đức Thế Tôn: “Thật tuyệt diệu thay, bạch Gotama… (v.v.)… Con xin quy y Đức Gotama, quy y Giáo Pháp và Tăng đoàn.
Labheyyāhaṃ, bhante, bhoto gotamassa santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
May I receive the going forth in the presence of the good Gotama, may I receive the full ordination.”
Bạch Ngài, con xin được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Gotama, xin được thọ giới Cụ túc.”
Alattha kho akkosakabhāradvājo brāhmaṇo bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ.
And the brahmin Akkosaka Bhāradvāja received the going forth in the presence of the Blessed One; he received the full ordination.
Bà-la-môn Akkosa Bharadvaja đã được xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, đã được thọ giới Cụ túc.
Acirūpasampanno kho panāyasmā akkosakabhāradvājo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi.
Not long after his full ordination, Venerable Akkosaka Bhāradvāja, dwelling alone, secluded, diligent, ardent, and resolute, in no long time, by realizing it for himself with direct knowledge, here and now entered upon and abode in that unsurpassed goal of the holy life, for the sake of which clansmen rightly go forth from home into homelessness.
Không lâu sau khi thọ giới Cụ túc, Tôn giả Akkosa Bharadvaja sống một mình, xa lánh, tinh cần, nhiệt tâm, và kiên trì, không bao lâu đã chứng đạt và an trú trong mục đích tối thượng của đời sống Phạm hạnh—điều mà các thiện nam tử xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình—ngay trong hiện tại, tự mình với thắng trí chứng ngộ và thực chứng.
‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi.
He directly knew: “Destroyed is birth, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.”
Ngài thắng tri: “Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa.”
Aññataro ca panāyasmā bhāradvājo arahataṃ ahosīti.
And Venerable Bhāradvāja became one of the Arahants.
Và Tôn giả Bharadvaja trở thành một trong các bậc A-la-hán.
189. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
At one time the Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels’ Feeding Ground.
189. Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Rājagaha (Vương Xá), trong Trúc Lâm, tại khu nuôi sóc.
Assosi kho asurindakabhāradvājo brāhmaṇo – ‘‘bhāradvājagotto brāhmaṇo kira samaṇassa gotamassa santike agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti kupito anattamano yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosati paribhāsati.
Now, the brahmin Asurindaka Bhāradvāja heard, "It is said that a brahmin of the Bhāradvāja clan has gone forth from the home life into homelessness in the presence of the recluse Gotama." Angered and displeased, he approached the Blessed One; having approached, he reviled and abused the Blessed One with rude and harsh words.
Vị Bà-la-môn Asurindakabhāradvāja đã nghe rằng: "Nghe nói một vị Bà-la-môn thuộc dòng dõi Bhāradvāja đã xuất gia từ bỏ đời sống gia đình, tu học nơi Sa-môn Gotama." Tức giận, không hài lòng, ông đi đến nơi Thế Tôn; sau khi đến, ông dùng những lời lẽ không tốt đẹp, thô lỗ để mắng nhiếc, chửi rủa Thế Tôn.
Evaṃ vutte, bhagavā tuṇhī ahosi.
When this was said, the Blessed One remained silent.
Khi được nói như vậy, Thế Tôn đã giữ im lặng.
Atha kho asurindakabhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘jitosi, samaṇa, jitosi, samaṇā’’ti.
Then the brahmin Asurindaka Bhāradvāja said to the Blessed One, "You are defeated, recluse! You are defeated, recluse!"
Bấy giờ, vị Bà-la-môn Asurindakabhāradvāja nói với Thế Tôn rằng: "Thua rồi, Sa-môn, thua rồi, Sa-môn!"
190. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
190. At one time the Blessed One was staying at Rājagaha, in the Bamboo Grove, the Squirrels' Feeding Ground.
190. Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong khu rừng Veḷuvana, nơi nuôi dưỡng các con sóc.
Assosi kho bilaṅgikabhāradvājo brāhmaṇo – ‘‘bhāradvājagotto kira brāhmaṇo samaṇassa gotamassa santike agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’’ti kupito anattamano yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā tuṇhībhūto ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Now, the brahmin Bilaṅgika Bhāradvāja heard, "It is said that a brahmin of the Bhāradvāja clan has gone forth from the home life into homelessness in the presence of the recluse Gotama." Angered and displeased, he approached the Blessed One; having approached, he stood silently to one side.
Vị Bà-la-môn Bilaṅgikabhāradvāja đã nghe rằng: "Nghe nói một vị Bà-la-môn thuộc dòng dõi Bhāradvāja đã xuất gia từ bỏ đời sống gia đình, tu học nơi Sa-môn Gotama." Tức giận, không hài lòng, ông đi đến nơi Thế Tôn; sau khi đến, ông đứng im lặng một bên.
Atha kho bhagavā bilaṅgikassa bhāradvājassa brāhmaṇassa cetasā cetoparivitakkamaññāya bilaṅgikaṃ bhāradvājaṃ brāhmaṇaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
Then the Blessed One, knowing with His own mind the mental thought-process of the brahmin Bilaṅgika Bhāradvāja, addressed the brahmin Bilaṅgika Bhāradvāja with a verse:
Bấy giờ, Thế Tôn, với tâm của mình, biết được suy nghĩ trong tâm của vị Bà-la-môn Bilaṅgikabhāradvāja, đã nói với vị Bà-la-môn Bilaṅgikabhāradvāja bằng một bài kệ:
Evaṃ vutte, vilaṅgikabhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama…pe… abbhaññāsi.
When this was said, the brahmin Bilaṅgika Bhāradvāja said to the Blessed One, "Excellent, Venerable Gotama… (he understood).
Khi được nói như vậy, vị Bà-la-môn Bilaṅgikabhāradvāja thưa với Thế Tôn: "Thật vi diệu, thưa Tôn giả Gotama... ... đã chứng ngộ.
Aññataro ca panāyasmā bhāradvājo arahataṃ ahosī’’ti.
And Venerable Bhāradvāja became one of the Arahants."
Và Tôn giả Bhāradvāja đã trở thành một trong các vị A-la-hán."
191. Sāvatthinidānaṃ.
191. Occasion at Sāvatthī.
191. Nhân duyên ở Sāvatthī.
Atha kho ahiṃsakabhāradvājo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then the brahmin Ahiṃsaka Bhāradvāja approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Bấy giờ, vị Bà-la-môn Ahiṃsakabhāradvāja đi đến nơi Thế Tôn; sau khi đến, ông đã cùng Thế Tôn chào hỏi thân mật.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
When they had exchanged courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho ahiṃsakabhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ahiṃsakāhaṃ, bho gotama, ahiṃsakāhaṃ, bho gotamā’’ti.
As he was sitting to one side, the brahmin Ahiṃsaka Bhāradvāja said to the Blessed One, "I am Ahiṃsaka, Venerable Gotama, I am Ahiṃsaka, Venerable Gotama."
Ngồi một bên, vị Bà-la-môn Ahiṃsakabhāradvāja thưa với Thế Tôn: "Con là Ahiṃsaka (Vô Hại), thưa Tôn giả Gotama, con là Ahiṃsaka, thưa Tôn giả Gotama."
Evaṃ vutte, ahiṃsakabhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama…pe… abbhaññāsi.
When this was said, the brahmin Ahiṃsaka Bhāradvāja said to the Blessed One, "Excellent, Venerable Gotama… (he understood).
Khi được nói như vậy, vị Bà-la-môn Ahiṃsakabhāradvāja thưa với Thế Tôn: "Thật vi diệu, thưa Tôn giả Gotama... ... đã chứng ngộ.
Aññataro ca panāyasmā ahiṃsakabhāradvājo arahataṃ ahosī’’ti.
And Venerable Ahiṃsaka Bhāradvāja became one of the Arahants."
Và Tôn giả Ahiṃsakabhāradvāja đã trở thành một trong các vị A-la-hán."
192. Sāvatthinidānaṃ.
192. Occasion at Sāvatthī.
192. Nhân duyên ở Sāvatthī.
Atha kho jaṭābhāradvājo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then the brahmin Jaṭā Bhāradvāja approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Bấy giờ, vị Bà-la-môn Jaṭābhāradvāja đi đến nơi Thế Tôn; sau khi đến, ông đã cùng Thế Tôn chào hỏi thân mật.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
When they had exchanged courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho jaṭābhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
As he was sitting to one side, the brahmin Jaṭā Bhāradvāja addressed the Blessed One with a verse:
Ngồi một bên, vị Bà-la-môn Jaṭābhāradvāja đã thưa với Thế Tôn bằng một bài kệ:
193. Sāvatthinidānaṃ.
193. At Sāvatthī.
193. Nhân duyên ở Sāvatthī.
Atha kho suddhikabhāradvājo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then Suddhika Bhāradvāja the brahmin approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Bấy giờ, vị Bà-la-môn Suddhikabhāradvāja đi đến nơi Thế Tôn; sau khi đến, ông đã cùng Thế Tôn chào hỏi thân mật.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and memorable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho suddhikabhāradvājo brāhmaṇo bhagavato santike imaṃ gāthaṃ ajjhabhāsi –
Seated to one side, Suddhika Bhāradvāja the brahmin recited this verse in the presence of the Blessed One:
Ngồi một bên, vị Bà-la-môn Suddhikabhāradvāja đã đọc bài kệ này trước sự hiện diện của Thế Tôn:
194. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
194. At one time the Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels’ Feeding Ground.
194. Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong khu rừng Veḷuvana, nơi nuôi dưỡng các con sóc.
Tena kho pana samayena aggikabhāradvājassa brāhmaṇassa sappinā pāyaso sannihito hoti – ‘‘aggiṃ juhissāmi, aggihuttaṃ paricarissāmī’’ti.
Now at that time, Aggika Bhāradvāja the brahmin had prepared a milk-rice porridge with ghee, thinking: “I shall offer to the fire, I shall attend to the fire-sacrifice.”
Vào lúc ấy, vị Bà-la-môn Aggikabhāradvāja đã chuẩn bị sẵn món cháo sữa với bơ lỏng, với ý định: "Ta sẽ cúng dường lửa, ta sẽ phụng sự lễ tế lửa."
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi.
Then the Blessed One, having dressed in the morning, taking his bowl and robe, entered Rājagaha for alms.
Bấy giờ, vào buổi sáng, Thế Tôn đắp y, mang bát và y, đi vào thành Rājagaha để khất thực.
Rājagahe sapadānaṃ piṇḍāya caramāno yena aggikabhāradvājassa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
While walking for alms in Rājagaha, going from house to house, he approached the dwelling of Aggika Bhāradvāja the brahmin; having approached, he stood to one side.
Khi đi khất thực theo thứ tự từng nhà ở Rājagaha, Ngài đi đến nhà của vị Bà-la-môn Aggikabhāradvāja; sau khi đến, Ngài đứng sang một bên.
Addasā kho aggikabhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ piṇḍāya ṭhitaṃ.
Aggika Bhāradvāja the brahmin saw the Blessed One standing for alms.
Vị Bà-la-môn Aggikabhāradvāja đã thấy Thế Tôn đang đứng khất thực.
Disvāna bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
Having seen him, he addressed the Blessed One with a verse:
Thấy vậy, ông đã thưa với Thế Tôn bằng một bài kệ:
195. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu viharati sundarikāya nadiyā tīre.
195. At one time the Blessed One was staying in the Kosala country, on the bank of the Sundarikā River.
Một thời, Đức Thế Tôn trú ở xứ Kosala, bên bờ sông Sundarikā.
Tena kho pana samayena sundarikabhāradvājo brāhmaṇo sundarikāya nadiyā tīre aggiṃ juhati, aggihuttaṃ paricarati.
At that time, the brahmin Sundarikabhāradvāja was performing a fire sacrifice and attending the sacred fire on the bank of the Sundarikā River.
Vào lúc ấy, Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja đang cúng dường lửa và chăm lo việc tế lửa bên bờ sông Sundarikā.
Atha kho sundarikabhāradvājo brāhmaṇo aggiṃ juhitvā aggihuttaṃ paricaritvā uṭṭhāyāsanā samantā catuddisā anuvilokesi – ‘‘ko nu kho imaṃ habyasesaṃ bhuñjeyyā’’ti?
Then, after performing the fire sacrifice and attending the sacred fire, the brahmin Sundarikabhāradvāja rose from his seat and looked around in all four directions, wondering: “Who could consume this remnant of the oblation?”
Khi ấy, sau khi cúng dường lửa và chăm lo việc tế lửa xong, Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja từ chỗ ngồi đứng dậy, nhìn quanh bốn phương và tự hỏi: “Ai có thể thọ hưởng phần vật cúng tế còn lại này?”
Addasā kho sundarikabhāradvājo brāhmaṇo bhagavantaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle sasīsaṃ pārutaṃ nisinnaṃ.
The brahmin Sundarikabhāradvāja saw the Blessed One sitting at the root of a certain tree, with his head covered.
Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja thấy Đức Thế Tôn đang ngồi dưới gốc một cây nọ, trùm kín cả đầu.
Disvāna vāmena hatthena habyasesaṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena kamaṇḍaluṃ gahetvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
Having seen him, he took the remnant of the oblation in his left hand and a water-pot in his right hand, and approached the Blessed One.
Thấy vậy, ông tay trái cầm phần vật cúng tế còn lại, tay phải cầm bình nước, đi đến chỗ Đức Thế Tôn.
Atha kho bhagavā sundarikabhāradvājassa brāhmaṇassa padasaddena sīsaṃ vivari.
Then the Blessed One uncovered his head at the sound of the brahmin Sundarikabhāradvāja’s footsteps.
Bấy giờ, nghe tiếng bước chân của Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja, Đức Thế Tôn liền mở tấm y che đầu ra.
Atha kho sundarikabhāradvājo brāhmaṇo ‘muṇḍo ayaṃ bhavaṃ, muṇḍako ayaṃ bhava’nti tatova puna nivattitukāmo ahosi.
Then the brahmin Sundarikabhāradvāja thought: ‘This venerable one is shaven-headed, this venerable one is a wretched shaven-head,’ and wished to turn back from that very place.
Khi ấy, Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja nghĩ: “Vị này đầu trọc, vị này là kẻ đầu trọc,” rồi muốn quay trở về ngay từ chỗ đó.
Atha kho sundarikabhāradvājassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘muṇḍāpi hi idhekacce brāhmaṇā bhavanti; yaṃnūnāhaṃ taṃ upasaṅkamitvā jātiṃ puccheyya’nti.
But then the thought occurred to the brahmin Sundarikabhāradvāja: ‘Some brahmins here are indeed shaven-headed; what if I were to approach him and ask about his birth?’
Nhưng rồi, Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja lại nghĩ: “Ở đây cũng có những Bà-la-môn đầu trọc; vậy ta nên đến hỏi về dòng dõi của vị ấy.”
‘‘Atha kassa cāhaṃ, bho gotama, imaṃ habyasesaṃ dammī’’ti?
“Then to whom, Venerable Gotama, shall I give this remnant of the oblation?”
“Vậy thưa Tôn giả Gotama, con nên dâng phần vật cúng tế còn lại này cho ai?”
‘‘Na khvāhaṃ, brāhmaṇa, passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yasseso habyaseso bhutto sammā pariṇāmaṃ gaccheyya aññatra, brāhmaṇa, tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā.
“O brahmin, I do not see anyone in the world with its devas, Māras, and Brahmās, among the generation with its ascetics and brahmins, devas and humans, for whom this remnant of the oblation, if consumed, would become properly assimilated, apart from a Tathāgata or a disciple of a Tathāgata.
“Này Bà-la-môn, trong thế giới có chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên, trong chúng sinh có Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, Ta không thấy ai, ngoài Như Lai hoặc đệ tử của Như Lai, mà khi ăn phần vật cúng tế này có thể tiêu hóa được hoàn toàn.
Tena hi tvaṃ, brāhmaṇa, taṃ habyasesaṃ appaharite vā chaḍḍehi appāṇake vā udake opilāpehī’’ti.
Therefore, O brahmin, either discard that remnant of the oblation in a place where there is no green vegetation, or cast it into water where there are no living creatures.”
Vậy nên, này Bà-la-môn, ngươi hãy vứt phần vật cúng tế ấy vào nơi không có cỏ xanh, hoặc thả trôi trong nước không có chúng sinh.”
Atha kho sundarikabhāradvājo brāhmaṇo taṃ habyasesaṃ appāṇake udake opilāpesi.
Then the brahmin Sundarikabhāradvāja cast that remnant of the oblation into water where there were no living creatures.
Khi ấy, Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja thả phần vật cúng tế ấy trôi trong nước không có chúng sinh.
Atha kho so habyaseso udake pakkhitto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati sandhūpāyati sampadhūpāyati.
Then, as that remnant of the oblation was cast into the water, it sizzled, it crackled, it smoked, it fumed.
Và rồi, phần vật cúng tế ấy, khi được thả xuống nước, đã kêu lên xèo xèo, xì xì, bốc khói và tỏa khói nghi ngút.
Seyyathāpi nāma phālo* divasaṃsantatto* udake pakkhitto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati sandhūpāyati sampadhūpāyati; evameva so habyaseso udake pakkhitto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati sandhūpāyati sampadhūpāyati.
Just as a ploughshare, heated all day, when cast into water sizzles, crackles, smokes, and fumes; so too, that remnant of the oblation, when cast into the water, sizzled, crackled, smoked, and fumed.
Ví như một lưỡi cày được nung nóng suốt ngày, khi thả vào nước, nó kêu lên xèo xèo, xì xì, bốc khói và tỏa khói nghi ngút; cũng vậy, phần vật cúng tế ấy, khi được thả xuống nước, đã kêu lên xèo xèo, xì xì, bốc khói và tỏa khói nghi ngút.
Atha kho sundarikabhāradvājo brāhmaṇo saṃviggo lomahaṭṭhajāto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then the brahmin Sundarikabhāradvāja, stirred and with hairs standing on end, approached the Blessed One; having approached, he stood to one side.
Khi ấy, Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja kinh hãi, lông tóc dựng đứng, liền đi đến chỗ Đức Thế Tôn; đến nơi, ông đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho sundarikabhāradvājaṃ brāhmaṇaṃ bhagavā gāthāhi ajjhabhāsi –
Standing to one side, the Blessed One addressed the brahmin Sundarikabhāradvāja with these verses:
Đức Thế Tôn đã nói những câu kệ này với Bà-la-môn Sundarikabhāradvāja đang đứng một bên: