Vipassidasabalassa kālasmiñhi mahāekasāṭakabrāhmaṇo nāma ahosi, ayaṃ pana etarahi sāvatthiyaṃ cūḷekasāṭako nāma.
Indeed, during the time of Vipassī the Ten-Powered One, there was a brāhmaṇa named Mahāekasāṭaka, and this one, in Sāvatthī at present, is named Cūḷekasāṭaka.
Vào thời Đức Phật Vipassī có một Bà-la-môn tên là Mahāekasāṭaka, còn vị này hiện tại ở Sāvatthī tên là Cūḷekasāṭaka.
Tassa hi eko nivāsanasāṭako ahosi, brāhmaṇiyāpi eko.
He had one lower garment, and his brāhmaṇa wife also had one.
Ông ta chỉ có một tấm áo y phục, và bà vợ cũng có một tấm.
Ubhinnampi ekameva pārupanaṃ, bahi gamanakāle brāhmaṇo vā brāhmaṇī vā taṃ pārupati.
Both of them had only one upper robe; when going out, either the brāhmaṇa or the brāhmaṇa wife would wear it.
Cả hai đều chỉ có một tấm áo choàng, khi ra ngoài thì hoặc Bà-la-môn hoặc Bà-la-môn-nī mặc tấm đó.
Athekadivasaṃ vihāre dhammassavane ghosite brāhmaṇo āha – ‘‘bhoti dhammassavanaṃ ghositaṃ, kiṃ divā dhammassavanaṃ gamissasi, udāhu rattiṃ.
Then one day, when a Dhamma discourse was announced at the monastery, the brāhmaṇa said, "Madam, a Dhamma discourse has been announced. Will you go to the Dhamma discourse during the day, or at night?
Một ngày nọ, khi việc nghe Pháp được thông báo tại tu viện, Bà-la-môn nói: "Này hiền thê, việc nghe Pháp đã được thông báo. Nàng sẽ đi nghe Pháp vào ban ngày hay ban đêm?
Pārupanassa hi abhāvena na sakkā amhehi ekato gantu’’nti.
Because of the lack of an upper robe, we cannot go together."
Vì không có áo choàng, chúng ta không thể đi cùng nhau."
Brāhmaṇī, ‘‘sāmi, ahaṃ divā gamissāmī’’ti sāṭakaṃ pārupitvā agamāsi.
The brāhmaṇa wife, saying, "My lord, I will go during the day," wrapped herself in the robe and went.
Bà Bà-la-môn-nī nói: "Thưa chủ nhân, tôi sẽ đi vào ban ngày." Rồi bà khoác áo và đi.
Brāhmaṇo divasabhāgaṃ gehe vītināmetvā rattiṃ gantvā satthu purato nisinnova dhammaṃ assosi.
The brāhmaṇa spent the daytime at home, and then went at night and listened to the Dhamma while seated in front of the Teacher.
Bà-la-môn ở nhà suốt ban ngày, rồi đi vào ban đêm, ngồi trước Đức Bổn Sư và nghe Pháp.
Athassa sarīraṃ pharamānā pañcavaṇṇā pīti uppajji.
Then, a fivefold rapture arose, pervading his body.
Khi ấy, năm loại hỷ (pīti) tràn ngập khắp thân thể ông ta.
So satthāraṃ pūjitukāmo hutvā ‘‘sace imaṃ sāṭakaṃ dassāmi, neva brāhmaṇiyā, na mayhaṃ pārupanaṃ bhavissatī’’ti cintesi.
Wishing to pay homage to the Teacher, he thought, "If I give this robe, neither my brāhmaṇa wife nor I will have an upper robe."
Ông ta muốn cúng dường Đức Bổn Sư, nhưng lại nghĩ: "Nếu ta cúng dường tấm áo này, thì cả vợ ta và ta đều sẽ không có áo choàng."
Athassa maccheracittānaṃ sahassaṃ uppajji, punekaṃ saddhācittaṃ uppajji.
Then a thousand thoughts of stinginess arose in him, and then another thought of faith arose.
Khi ấy, một ngàn tâm keo kiệt (maccheracitta) khởi lên trong ông ta, rồi một tâm tín (saddhācitta) khởi lên.
Taṃ abhibhavitvā puna maccherasahassaṃ uppajji.
Having overcome that, a thousandfold macchera (stinginess) arose again.
Tâm tín ấy bị áp đảo, rồi một ngàn tâm keo kiệt lại khởi lên.
Itissa balavamaccheraṃ bandhitvā gaṇhantaṃ viya saddhācittaṃ paṭibāhatiyeva.
Thus, his strong macchera, as if binding and seizing, obstructed his mind of faith.
Cứ thế, tâm keo kiệt mạnh mẽ như trói buộc và nắm giữ, đẩy lùi tâm tín.
Tassa ‘‘dassāmi, na dassāmī’’ti cintentasseva paṭhamayāmo apagato, majjhimayāmo sampatto.
While he was thinking, "I will give, I will not give," the first watch passed, and the middle watch arrived.
Trong khi ông ta cứ nghĩ "ta sẽ cúng dường, ta sẽ không cúng dường", thì canh đầu đã trôi qua, canh giữa đã đến.
Tasmimpi dātuṃ nāsakkhi.
Even then, he was unable to give.
Trong canh đó, ông ta cũng không thể cúng dường.
Pacchimayāme sampatte so cintesi – ‘‘mama saddhācittena maccheracittena ca saddhiṃ yujjhantasseva dve yāmā vītivattā, idaṃ mama ettakaṃ maccheracittaṃ vaḍḍhamānaṃ catūhi apāyehi sīsaṃ ukkhipituṃ na dassati, dassāmi na’’nti.
When the last watch arrived, he thought: "While my mind of faith and my mind of macchera were fighting, two watches have passed. If this much macchera in me grows, it will not allow me to lift my head from the four lower realms. I will give it!"
Khi canh cuối đến, ông ta nghĩ: "Hai canh đã trôi qua trong khi tâm tín và tâm keo kiệt của ta đang tranh đấu. Nếu tâm keo kiệt này cứ tăng trưởng như vậy, nó sẽ không cho phép ta ngẩng đầu lên khỏi bốn cõi khổ. Ta sẽ cúng dường!"
So maccherasahassaṃ abhibhavitvā saddhācittaṃ purecārikaṃ katvā sāṭakaṃ ādāya satthu pādamūle ṭhapetvā ‘‘jitaṃ me, jitaṃ me’’ti tikkhattuṃ mahāsaddamakāsi.
Having overcome the thousandfold macchera, and making his mind of faith the leader, he took the outer robe and placed it at the feet of the Teacher, proclaiming loudly three times, "I have won! I have won!"
Ông ta áp đảo một ngàn tâm keo kiệt, đặt tâm tín làm người dẫn đầu, lấy tấm áo và đặt dưới chân Đức Bổn Sư, rồi ba lần lớn tiếng hô: "Ta đã thắng! Ta đã thắng!"
Rājā pasenadi kosalo dhammaṃ suṇanto taṃ saddaṃ sutvā ‘‘pucchatha naṃ, kiṃ kira tena jita’’nti āha.
King Pasenadi of Kosala, while listening to the Dhamma, heard that sound and said, "Ask him what he has won."
Vua Pasenadi Kosala, khi đang nghe Pháp, nghe tiếng đó và nói: "Hãy hỏi ông ta xem ông ta đã thắng cái gì."
So rājapurisehi pucchito tamatthaṃ ārocesi.
Questioned by the king's men, he reported the matter.
Khi được các cận thần của nhà vua hỏi, ông ta đã kể lại sự việc.
Taṃ sutvā rājā ‘‘dukkaraṃ kataṃ brāhmaṇena, saṅgahamassa karissāmī’’ti ekaṃ sāṭakayugaṃ dāpesi.
Hearing that, the king said, "The brahmin has done a difficult thing; I will support him," and had a pair of robes given to him.
Nghe vậy, nhà vua nói: "Bà-la-môn đã làm một việc khó khăn. Ta sẽ hỗ trợ ông ta." Rồi nhà vua cho tặng một cặp áo.
So tampi tathāgatasseva adāsi.
He gave that too to the Tathāgata.
Ông ta cũng cúng dường cặp áo đó cho Đức Như Lai.
Puna rājā dve cattāri aṭṭha soḷasāti dviguṇaṃ katvā dāpesi.
Again, the king had him given two, four, eight, sixteen, doubling the amount.
Lần nữa, nhà vua cho tặng gấp đôi, hai, bốn, tám, mười sáu cặp áo.
So tānipi tathāgatasseva adāsi.
He gave those too to the Tathāgata.
Ông ta cũng cúng dường những cặp áo đó cho Đức Như Lai.
Athassa rājā dvattiṃsa yugāni dāpesi.
Then the king had him given thirty-two pairs.
Sau đó, nhà vua cho tặng ông ta ba mươi hai cặp áo.
Brāhmaṇo ‘‘attano aggahetvā laddhaṃ laddhaṃ vissajjesiyevā’’ti vādamocanatthaṃ tato ekaṃ yugaṃ attano, ekaṃ brāhmaṇiyāti dve yugāni gahetvā tiṃsa yugāni tathāgatasseva adāsi.
To avoid being reproached for not keeping anything for himself but giving away whatever he received, the brahmin took one pair for himself and one for his brahmin wife, keeping two pairs, and gave thirty pairs to the Tathāgata.
Bà-la-môn nghĩ: "Ta sẽ không giữ cho mình, mà sẽ cúng dường tất cả những gì ta nhận được." Để tránh bị chỉ trích, ông ta lấy một cặp cho mình và một cặp cho vợ, tổng cộng hai cặp, còn ba mươi cặp thì cúng dường cho Đức Như Lai.
Rājā pana tasmiṃ sattakkhattumpi dadante puna dātukāmoyeva ahosi.
However, even though he gave seven times, the king still desired to give more.
Nhà vua, dù ông ta đã cúng dường đến bảy lần, vẫn muốn cúng dường thêm nữa.
Pubbe mahāekasāṭako catusaṭṭhiyā sāṭakayugesu dve aggahesi, ayaṃ pana dvattiṃsāya laddhakāle dve aggahesi.
Previously, the Great Ekasāṭaka took two out of sixty-four pairs of robes, but this one took two when he received thirty-two.
Trước đây, Mahāekasāṭaka đã lấy hai cặp trong số sáu mươi bốn cặp áo, còn vị này thì lấy hai cặp khi nhận được ba mươi hai cặp.
Rājā purise āṇāpesi – ‘‘dukkaraṃ bhaṇe brāhmaṇena kataṃ, antepure mama dve kambalāni āharāpeyyāthā’’ti.
The king ordered his men, "Indeed, friends, the brahmin has done a difficult thing. Bring two blankets from my inner palace."
Nhà vua ra lệnh cho các cận thần: "Này các khanh, Bà-la-môn đã làm một việc khó khăn! Hãy mang hai tấm chăn từ nội cung của ta đến."
Te tathā kariṃsu.
They did so.
Họ đã làm như vậy.
Rājā satasahassagghanake dve kambale dāpesi.
The king had two blankets, each worth one hundred thousand, given to him.
Nhà vua cho tặng hai tấm chăn trị giá một trăm ngàn (kahāpaṇa).
Brāhmaṇo ‘‘na ime mama sarīre upayogaṃ arahanti, buddhasāsanasseva ete anucchavikā’’ti ekaṃ kambalaṃ antogandhakuṭiyaṃ satthu sayanassa upari vitānaṃ katvā bandhi, ekaṃ attano ghare nibaddhaṃ bhuñjantassa bhikkhuno bhattakiccaṭṭhāne vitānaṃ katvā bandhi.
The brahmin thought, "These are not suitable for my body; they are fitting only for the Buddha's dispensation." He tied one blanket as a canopy above the Teacher's couch inside the Perfumed Chamber, and the other he tied as a canopy in his own house at the place where a monk who regularly partook of meals sat.
Bà-la-môn nghĩ: "Những tấm này không thích hợp cho thân thể của ta. Chúng thích hợp với Giáo pháp của Đức Phật." Ông ta dùng một tấm chăn làm trần che phía trên chỗ nằm của Đức Bổn Sư trong hương thất, và một tấm khác làm trần che ở chỗ ăn của vị Tỳ-khưu thường xuyên thọ thực tại nhà ông.
Rājā sāyanhasamaye satthu santikaṃ gantvā taṃ kambalaṃ sañjānitvā, ‘‘bhante, kena pūjā katā’’ti pucchitvā ‘‘ekasāṭakenā’’ti vutte ‘‘brāhmaṇo mama pasādaṭṭhāneyeva pasīdatī’’ti vatvā ‘‘cattāro hatthī cattāro asse cattāri kahāpaṇasahassāni catasso itthiyo catasso dāsiyo cattāro purise caturo gāmavare’’ti evaṃ yāva sabbasatā cattāri cattāri katvā sabbacatukkaṃ nāma assa dāpesi.
In the evening, the king went to the Teacher and, recognizing the blanket, asked, "Venerable Sir, who made this offering?" When told, "Ekasāṭaka," he said, "The brahmin is devoted to the very object of my devotion," and had him given the "All-Fours" gift, consisting of four elephants, four horses, four thousand coins, four women, four slave-girls, four men, and four excellent villages, thus giving everything in fours up to a hundred.
Vào buổi chiều, nhà vua đến gặp Đức Bổn Sư, nhận ra tấm chăn đó, và hỏi: "Bạch Đức Thế Tôn, ai đã cúng dường?" Khi được biết "Bà-la-môn Ekasāṭaka", nhà vua nói: "Bà-la-môn ấy có niềm tin ngay tại nơi mà ta cũng có niềm tin." Rồi nhà vua cho tặng ông ta "tất cả bốn" (sabbacatukkaṃ) bao gồm bốn con voi, bốn con ngựa, bốn ngàn kahāpaṇa, bốn người phụ nữ, bốn nữ tớ, bốn nam tớ, và bốn làng tốt nhất, cứ thế mỗi thứ bốn cho đến khi đủ một trăm.
Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘aho acchariyaṃ cūḷekasāṭakassa kammaṃ, taṃmuhuttameva sabbacatukkaṃ labhi, idāni katena kalyāṇakammena ajjameva vipāko dinno’’ti.
The monks raised a discussion in the Dhamma hall: "Oh, how wonderful is the deed of Cūḷa Ekasāṭaka! He immediately received the 'All-Fours' gift. The fruit of the wholesome deed he performed has been given today itself."
Các Tỳ-khưu đã khởi lên cuộc đàm luận trong pháp đường: "Ôi, thật kỳ diệu thay hành động của Cūḷekasāṭaka! Ngay trong khoảnh khắc đó, ông ta đã nhận được 'tất cả bốn'. Quả thiện nghiệp mà ông ta đã làm đã được trả quả ngay trong ngày hôm nay."
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, sacāyaṃ ekasāṭako paṭhamayāme mayhaṃ dātuṃ asakkhissa, sabbasoḷasakaṃ alabhissa.
The Teacher came and asked, "Monks, what topic are you gathered to discuss now?" When they replied, "This is it, venerable sir," he said, "Monks, if this Ekasāṭaka had been able to give to me in the first watch, he would have received the 'All-Sixteens' gift.
Đức Bổn Sư đến, hỏi: "Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi bàn về chuyện gì?" Khi được trả lời: "Về chuyện này, thưa Ngài," Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, nếu người mặc một tấm y này có thể dâng cúng cho Ta vào canh đầu, thì ông ấy đã nhận được mười sáu phần.
Sace majjhimayāme asakkhissa, sabbaṭṭhakaṃ alabhissa.
If he had been able to give in the middle watch, he would have received the 'All-Eights' gift.
Nếu ông ấy có thể dâng cúng vào canh giữa, thì ông ấy đã nhận được tám phần.
Balavapacchimayāme dinnattā panesa sabbacatukkaṃ labhi.
But because he gave in the strong last watch, he received the 'All-Fours' gift.
Tuy nhiên, vì đã cúng dường vào canh cuối mạnh mẽ, nên vị Bà-la-môn ấy đã nhận được toàn bộ phần tứ bội.
Kalyāṇakammaṃ karontena hi uppannaṃ cittaṃ ahāpetvā taṅkhaṇaññeva kātabbaṃ.
Indeed, one who performs wholesome deeds should not neglect the thought that has arisen, but should act immediately at that very moment.
Thật vậy, người làm việc thiện phải thực hiện ngay lập tức, không để tâm niệm vừa khởi lên bị suy giảm.
Dandhaṃ kataṃ kusalañhi sampattiṃ dadamānaṃ dandhameva dadāti, tasmā cittuppādasamanantarameva kalyāṇakammaṃ kātabba’’nti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
For wholesome deeds performed slowly yield results slowly. Therefore, a wholesome deed should be performed immediately upon the arising of the thought," and having connected the narrative, he taught the Dhamma, uttering this verse:
Vì quả thật, phước thiện được làm chậm chạp sẽ ban cho sự thịnh vượng một cách chậm chạp; do đó, việc thiện cần được thực hiện ngay khi tâm niệm khởi lên.” Sau khi nói vậy và kết nối câu chuyện, Đức Bổn Sư đã thuyết Pháp và đọc bài kệ này –
Tattha abhittharethāti turitaturitaṃ sīghasīghaṃ kareyyāti attho.
Therein, abhittharethā means one should act very quickly, with great haste.
Trong đó, abhittharethā có nghĩa là hãy làm thật nhanh chóng, khẩn trương.
Gihinā vā hi ‘‘salākabhattadānādīsu kiñcideva kusalaṃ karissāmī’’ti citte uppanne yathā aññe okāsaṃ na labhanti, evaṃ ‘‘ahaṃ pure, ahaṃ pure’’ti turitaturitameva kātabbaṃ.
Indeed, when a layperson's mind arises with the thought, "I shall perform some meritorious deed, such as giving a ticket-meal," they should act with great haste, saying "I first, I first," in such a way that others do not get an opportunity.
Khi người tại gia khởi tâm “Ta sẽ làm một việc phước nào đó như cúng dường bữa ăn theo phiếu, v.v.” thì phải làm thật nhanh chóng, “Ta trước, ta trước,” để người khác không có cơ hội.
Pabbajitena vā upajjhāyavattādīni karontena aññassa okāsaṃ adatvā ‘‘ahaṃ pure, ahaṃ pure’’ti turitaturitameva kātabbaṃ.
Or, a monastic, when performing duties such as those towards an Upajjhāya, should act with great haste, saying "I first, I first," without giving opportunity to others.
Hoặc khi vị xuất gia thực hiện các bổn phận như bổn phận đối với thầy tế độ, phải làm thật nhanh chóng, “Ta trước, ta trước,” không nhường cơ hội cho người khác.
Pāpā cittanti kāyaduccaritādipāpakammato vā akusalacittuppādato vā sabbathāmena cittaṃ nivāraye.
Pāpā cittaṃ means one should restrain the mind from evil deeds such as misconduct of body, or from the arising of unwholesome thoughts, with all one's might.
Pāpā cittaṃ có nghĩa là hãy ngăn tâm khỏi điều ác, hoặc khỏi các ác nghiệp như thân ác hạnh, hoặc khỏi các tâm niệm bất thiện, bằng mọi cách.
Dandhañhi karototi yo pana ‘‘dassāmi, na dassāmi sampajjissati nu kho me, no’’ti evaṃ cikkhallamaggena gacchanto viya dandhaṃ puññaṃ karoti, tassa ekasāṭakassa viya maccherasahassaṃ pāpaṃ okāsaṃ labhati.
For one who acts slowly, that is, one who performs meritorious deeds slowly, like one walking through a muddy path, thinking "Shall I give, shall I not give? Will it succeed for me, or not?", a thousand acts of stinginess, which are evil, find an opportunity, like for the Ekasāṭaka Brahmin.
Dandhañhi karoto có nghĩa là người nào làm phước chậm chạp, như người đi trên con đường lầy lội, với tâm niệm “Ta sẽ cho, ta sẽ không cho, liệu có thành công không, hay không?” thì ngàn điều keo kiệt, ác pháp sẽ có cơ hội, giống như trường hợp của vị Bà-la-môn chỉ có một tấm y.
Athassa pāpasmiṃ ramatī mano, kusalakammakaraṇakāleyeva hi cittaṃ kusale ramati, tato muccitvā pāpaninnameva hotīti.
Then, his mind delights in evil, for the mind delights in wholesome deeds only at the time of performing wholesome deeds; having departed from that, it is inclined only towards evil.
Và tâm của người ấy pāpasmiṃ ramatī mano (sẽ vui thích trong điều ác); vì tâm chỉ vui thích trong điều thiện vào lúc thực hiện việc thiện, sau đó nó sẽ thoát ly và nghiêng về điều ác.
Āyasmā hi mahākassapo pippaliguhāyaṃ viharanto jhānaṃ samāpajjitvā sattame divase vuṭṭhāya dibbena cakkhunā bhikkhācāraṭṭhānaṃ olokento ekaṃ sālikhettapālikaṃ itthiṃ sālisīsāni gahetvā lāje kurumānaṃ disvā ‘‘saddhā nu kho, assaddhā’’ti vīmaṃsitvā ‘‘saddhā’’ti ñatvā ‘‘sakkhissati nu kho me saṅgahaṃ kātuṃ, no’’ti upadhārento ‘‘visāradā kuladhītā mama saṅgahaṃ karissati, katvā ca pana mahāsampattiṃ labhissatī’’ti ñatvā cīvaraṃ pārupitvā pattamādāya sālikhettasamīpeyeva aṭṭhāsi.
Indeed, Venerable Mahākassapa, while residing in Pippali Cave, entered jhāna, and on the seventh day, having emerged, he looked with his divine eye for a place to go for alms. He saw a female rice-field guard taking rice stalks and making parched rice. He pondered, "Is she faithful or unfaithful?" Knowing she was faithful, he then considered, "Will she be able to offer me support or not?" Knowing that "this brave daughter of a good family will offer me support, and having done so, she will attain great prosperity," he put on his robes, took his alms-bowl, and stood near the rice field.
Thật vậy, Tôn giả Mahākassapa, khi đang trú tại hang Pippali, đã nhập thiền và sau bảy ngày xuất thiền, dùng thiên nhãn quán sát nơi khất thực. Ngài thấy một người phụ nữ giữ ruộng lúa đang hái bông lúa và rang cốm. Ngài tự hỏi: “Cô ấy có đức tin hay không có đức tin?” Sau khi biết rằng “Cô ấy có đức tin,” Ngài lại suy xét: “Liệu cô ấy có thể giúp đỡ ta không?” Ngài biết rằng “Cô gái dòng dõi này sẽ giúp đỡ ta, và sau khi giúp đỡ sẽ đạt được tài sản lớn.” Biết vậy, Ngài đắp y, cầm bát và đứng gần ruộng lúa.
Kuladhītā theraṃ disvāva pasannacittā pañcavaṇṇāya pītiyā phuṭṭhasarīrā ‘‘tiṭṭhatha, bhante’’ti vatvā lāje ādāya vegena gantvā therassa patte ākiritvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘bhante, tumhehi diṭṭhadhammassa bhāginī assa’’nti patthanaṃ akāsi.
As soon as the daughter of the good family saw the Thera, her mind became joyful, and her body was pervaded with fivefold rapture. She said, "Please stop, Venerable Sir!" Then, taking the parched rice, she quickly went and poured it into the Thera's bowl, prostrated with five points of contact, and made the aspiration, "Venerable Sir, may I be a partaker of the Dhamma you have seen!"
Cô gái dòng dõi vừa thấy vị Trưởng lão liền hoan hỷ trong tâm, toàn thân tràn ngập năm loại hỷ lạc, nói: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy dừng lại!” Rồi cô ấy nhanh chóng mang cốm đến, đổ vào bát của vị Trưởng lão, đảnh lễ bằng năm điểm chạm đất, và cầu nguyện: “Bạch Thế Tôn, xin cho con được chia sẻ Pháp mà Ngài đã chứng kiến.”
Thero ‘‘evaṃ hotū’’ti anumodanamakāsi.
The Thera gave his approval, saying, "So be it!"
Vị Trưởng lão đã tùy hỷ: “Nguyện cho điều đó thành hiện thực.”
Sāpi theraṃ vanditvā attanā dinnadānaṃ āvajjamānā nivatti.
She, too, having paid homage to the Elder, returned, reflecting on the alms she had given.
Cô gái ấy cũng đảnh lễ vị Trưởng lão, rồi quay về, tâm niệm về việc cúng dường mà mình đã thực hiện.
Tāya ca pana kedāramariyādāya gamanamagge ekasmiṃ bile ghoraviso sappo nipajji.
And on her way along the boundary of the rice field, a venomous snake lay in a certain hole.
Trên đường đi dọc theo bờ ruộng, có một con rắn cực độc đang ẩn mình trong một cái hang.
So therassa kāsāyapaṭicchannaṃ jaṅghaṃ ḍaṃsituṃ nāsakkhi.
That snake was unable to bite the Elder's leg, which was covered by his saffron robe.
Con rắn ấy không thể cắn vào bắp chân của vị Trưởng lão vì được y Kāṣāya che phủ.
Itarā dānaṃ āvajjamānā nivattantī taṃ padesaṃ pāpuṇi.
The other woman, reflecting on her alms, reached that place as she was returning.
Cô gái kia, khi đang quay về và quán tưởng về việc cúng dường, đã đến chỗ đó.
Sappo bilā nikkhamitvā taṃ ḍaṃsitvā tattheva pātesi.
The snake came out of the hole, bit her, and made her fall right there.
Con rắn bò ra khỏi hang, cắn cô ấy và cô ấy ngã quỵ ngay tại chỗ.
Sā pasannacittena kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane tiṃsayojanike kanakavimāne suttappabuddhā viya sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitena tigāvutena attabhāvena nibbatti.
Having passed away with a serene mind, she reappeared in the Tāvatiṃsa realm in a golden palace thirty yojanas in size, with a divine body three gāvutas tall, adorned with all ornaments, as if waking from sleep.
Cô ấy đã chết với tâm hoan hỷ, và tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa, trong một cung điện vàng ròng rộng ba mươi dojunā, với thân hình cao ba gāvuta, trang sức đầy đủ, như người vừa thức giấc sau giấc ngủ.
Sā dvādasayojanikaṃ ekaṃ dibbavatthaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā accharāsahassaparivutā pubbakammapakāsanatthāya suvaṇṇalājabharitena olambakena suvaṇṇasarakena paṭimaṇḍite vimānadvāre ṭhitā attano sampattiṃ oloketvā ‘‘kiṃ nu kho me katvā ayaṃ sampatti laddhā’’ti dibbena cakkhunā upadhārentī ‘‘ayyassa me mahākassapattherassa dinnalājanissandena sā laddhā’’ti aññāsi.
She put on one divine garment twelve yojanas long, draped another, and surrounded by a thousand celestial nymphs, stood at the palace gate adorned with a hanging golden bowl filled with golden puffed rice, to reveal her past good deed. Looking at her own splendor, she wondered, "What good deed did I do to obtain this splendor?" And discerning with her divine eye, she understood, "It was obtained as a result of the puffed rice given to my noble Mahākassapa Thera."
Cô ấy mặc một bộ thiên y dài mười hai dojunā, khoác thêm một bộ nữa, được một ngàn thiên nữ vây quanh, đứng ở cổng cung điện được trang trí bằng một cái chén vàng ròng đựng đầy cốm vàng treo lủng lẳng, để hiển bày nghiệp thiện đời trước. Cô ấy nhìn ngắm sự thịnh vượng của mình và dùng thiên nhãn quán xét: “Ta đã làm việc gì mà đạt được sự thịnh vượng này?” Cô ấy biết rằng: “Sự thịnh vượng này ta đạt được là do kết quả của việc cúng dường cốm cho Thánh giả, Trưởng lão Mahākassapa.”
Sā evaṃ parittakena kammena evarūpaṃ sampattiṃ labhitvā ‘‘na dāni mayā pamajjituṃ vaṭṭati, ayyassa vattapaṭivattaṃ katvā imaṃ sampattiṃ thāvaraṃ karissāmī’’ti cintetvā pātova kanakamayaṃ sammajjaniñceva kacavarachaḍḍanakañca pacchiṃ ādāya gantvā therassa pariveṇaṃ sammajjitvā pānīyaparibhojanīyaṃ upaṭṭhāpesi.
Having attained such splendor through a small deed, she thought, "Now I must not be negligent. I will perform duties for the Noble One and make this splendor permanent." Thinking thus, early in the morning, she took a golden broom, a dustpan, and a basket, went and swept the Elder's monastery compound, and arranged drinking and bathing water.
Sau khi đạt được sự thịnh vượng như vậy nhờ một việc thiện nhỏ bé, thiên nữ ấy nghĩ: “Giờ đây ta không nên lơ là. Ta sẽ thực hiện các bổn phận đối với Thánh giả và làm cho sự thịnh vượng này được vững bền.” Nghĩ vậy, vào sáng sớm, cô ấy mang theo một cây chổi vàng và một cái giỏ đựng rác, đi đến dọn dẹp khuôn viên của vị Trưởng lão, rồi đặt sẵn nước uống và nước dùng.
Thero taṃ disvā ‘‘kenaci daharena vā sāmaṇerena vā vattaṃ kataṃ bhavissatī’’ti sallakkhesi.
Seeing this, the Elder reflected, "Perhaps some young monk or novice has performed this duty."
Vị Trưởng lão thấy vậy, nghĩ rằng: “Chắc hẳn có vị Tỳ-kheo trẻ hay Sa-di nào đó đã làm bổn phận.”
Sā dutiyadivasepi tatheva akāsi, theropi tatheva sallakkhesi.
She did the same on the second day, and the Elder reflected in the same way.
Ngày thứ hai, cô ấy cũng làm như vậy, và vị Trưởng lão cũng nghĩ như vậy.
Tatiyadivase pana thero tassā sammajjanisaddaṃ sutvā tālacchiddādīhi ca paviṭṭhaṃ sarīrobhāsaṃ disvā dvāraṃ vivaritvā ‘‘ko esa sammajjatī’’ti pucchi.
On the third day, however, the Elder heard her sweeping sound and saw the radiance of her body entering through the keyhole and other openings. He opened the door and asked, "Who is sweeping?"
Tuy nhiên, vào ngày thứ ba, vị Trưởng lão nghe tiếng chổi quét của cô ấy và thấy ánh sáng của thân thể cô ấy lọt qua các khe hở của cửa, bèn mở cửa và hỏi: “Ai đang quét dọn đó?”
‘‘Ahaṃ, bhante, tumhākaṃ upaṭṭhāyikā lājadevadhītā’’ti.
"Venerable Sir, I am Lājadevadhītā, your attendant."
“Bạch Thế Tôn, con là Lājādevadhītā, người hầu cận của Ngài.”
‘‘Nanu mayhaṃ evaṃnāmikā upaṭṭhāyikā nāma natthī’’ti.
"Indeed, I do not have an attendant named thus!"
“Ta đâu có người hầu cận nào tên như vậy?”
‘‘Ahaṃ, bhante, sālikhettaṃ rakkhamānā lāje datvā pasannacittā nivattantī sappena daṭṭhā kālaṃ katvā tāvatiṃsadevaloke uppannā, mayā ayyaṃ nissāya ayaṃ sampatti laddhā, idānipi tumhākaṃ vattapaṭivattaṃ katvā ‘sampattiṃ thāvaraṃ karissāmī’ti āgatāmhi, bhante’’ti.
"Venerable Sir, I was guarding a rice field, and after giving puffed rice with a serene mind, I was returning when I was bitten by a snake and passed away. I was reborn in the Tāvatiṃsa divine world. I obtained this splendor due to you, Noble One. Now, too, I have come to perform duties for you and make my splendor permanent, Venerable Sir."
“Bạch Thế Tôn, khi con đang giữ ruộng lúa, con đã cúng dường cốm với tâm hoan hỷ. Khi con quay về, con bị rắn cắn và chết, rồi tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa. Con đã đạt được sự thịnh vượng này nhờ nương tựa vào Ngài. Giờ đây, con đến đây để thực hiện các bổn phận đối với Ngài và làm cho sự thịnh vượng của con được vững bền, bạch Thế Tôn.”
‘‘Hiyyopi parepi tayāvetaṃ ṭhānaṃ sammajjitaṃ, tayāva pānīyabhojanīyaṃ upaṭṭhāpita’’nti.
"Was it you who swept this place yesterday and the day before, and was it you who arranged the drinking and bathing water?"
“Vậy thì hôm qua và hôm kia, cũng chính cô đã quét dọn nơi này và đặt sẵn nước uống, nước dùng phải không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
"Yes, Venerable Sir."
“Vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Apehi devadhīte, tayā kataṃ vattaṃ kataṃva hotu, ito paṭṭhāya imaṃ ṭhānaṃ mā āgamī’’ti.
"Go away, celestial nymph! Let the duty you performed be as it was performed. From now on, do not come to this place."
“Này thiên nữ, hãy đi đi! Bổn phận mà cô đã làm thì cứ xem như đã làm rồi. Từ nay trở đi, chớ đến nơi này nữa.”
‘‘Bhante, mā maṃ nāsetha, tumhākaṃ vattaṃ katvā sampattiṃ me thiraṃ kātuṃ dethā’’ti.
"Venerable Sir, please do not destroy me. Allow me to perform duties for you and make my splendor firm."
“Bạch Thế Tôn, xin đừng hủy hoại con! Xin hãy cho con được làm bổn phận của Ngài để sự thịnh vượng của con được vững bền.”
‘‘Apehi devadhīte, mā maṃ anāgate cittabījaniṃ gahetvā nisinnehi dhammakathikehi ‘mahākassapattherassa kira ekā devadhītā āgantvā vattapaṭivattaṃ katvā pānīyaparibhojanīyaṃ upaṭṭhāpesī’ti vattabbataṃ kari, ito paṭṭhāya idha mā āgami, paṭikkamā’’ti.
"Go away, celestial nymph! Do not cause me to be spoken of in the future by Dhamma preachers sitting with ornate fans, saying, 'Indeed, a celestial nymph came to Mahākassapa Thera, performed duties, and arranged drinking and bathing water.' From now on, do not come here. Depart!"
“Này thiên nữ, hãy đi đi! Đừng để các vị thuyết pháp ngồi cầm quạt lạ lùng trong tương lai nói rằng: ‘Nghe nói có một thiên nữ đến làm các phận sự phục vụ cho Trưởng lão Mahākassapa, dâng nước uống và thức ăn.’ Từ nay trở đi, đừng đến đây nữa, hãy lui về đi!”
Sā ‘‘mā maṃ, bhante, nāsethā’’ti punappunaṃ yāciyeva.
She pleaded repeatedly, "Venerable Sir, please do not destroy me."
Nàng thiên nữ ấy, “Bạch Ngài, xin đừng hủy hoại con,” đã cầu xin hết lần này đến lần khác.
Thero ‘‘nāyaṃ mama vacanaṃ suṇātī’’ti cintetvā ‘‘tuvaṃ pamāṇaṃ na jānāsī’’ti accharaṃ pahari.
The Elder, thinking, "She does not listen to my words," snapped his fingers, saying, "You do not know your limits!"
Vị Trưởng lão nghĩ, “Nàng ấy không nghe lời ta,” rồi vỗ tay nói, “Ngươi không biết giới hạn của mình à!”
Sā tattha saṇṭhātuṃ asakkontī ākāse uppatitvā añjaliṃ paggayha, ‘‘bhante, mayā laddhasampattiṃ mā nāsetha, thāvaraṃ kātuṃ dethā’’ti rodantī ākāse aṭṭhāsi.
Unable to remain there, she flew into the air, raised her hands in añjali, and stood in the sky, weeping, "Venerable Sir, do not destroy the splendor I have gained! Allow me to make it permanent!"
Nàng ấy không thể trụ lại ở đó, bay lên không trung, chắp tay, “Bạch Ngài, xin đừng hủy hoại tài sản mà con đã đạt được, xin hãy ban cho con để nó được vững bền,” rồi đứng trên không trung mà khóc.
Anāthapiṇḍiko hi vihārameva uddissa catupaṇṇāsakoṭidhanaṃ buddhasāsane vikiritvā satthari jetavane viharante devasikaṃ tīṇi mahāupaṭṭhānāni gacchati, gacchanto ca ‘‘kiṃ nu kho ādāya āgatoti sāmaṇerā vā daharā vā hatthampi me olokeyyu’’nti tucchahattho nāma na gatapubbo.
Anāthapiṇḍika, having spent fifty-four crores of wealth in the Buddha's dispensation solely for the monastery, would go to the three great attendances daily when the Teacher was residing at Jetavana, and he never went empty-handed, thinking, "Perhaps the sāmaṇeras or young bhikkhus might look at my hands, wondering what I have brought."
Anāthapiṇḍika đã cúng dường năm mươi bốn crore tài sản cho giáo pháp của Đức Phật chỉ để xây dựng một tu viện. Khi Đức Bổn Sư trú tại Jetavana, ông đến thăm ba lần mỗi ngày. Khi đi, ông không bao giờ đi tay không, vì sợ các sa-di hay các tỳ-khưu trẻ sẽ nhìn vào tay ông mà nghĩ “ông ta mang gì đến đây vậy?”
Pātova gacchanto yāguṃ gāhāpetvāva gacchati, katapātarāso sappinavanītādīni bhesajjāni.
Going early in the morning, he would always take gruel; after breakfast, he would take medicines such as ghee and fresh butter.
Khi đi vào buổi sáng sớm, ông luôn mang theo cháo. Sau bữa sáng, ông mang theo các loại thuốc như bơ ghee và bơ tươi.
Sāyanhasamaye mālāgandhavilepanavatthādīni gāhāpetvā gacchati.
In the evening, he would take garlands, perfumes, unguents, clothes, and so forth.
Vào buổi chiều tối, ông mang theo các vật phẩm như hoa, hương, dầu thơm và vải vóc.
Evaṃ niccakālameva divase divase dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhati.
Thus, he constantly gave alms and observed sīla every single day.
Cứ như vậy, ông luôn bố thí và giữ giới mỗi ngày.
Aparabhāge dhanaṃ parikkhayaṃ gacchati.
Later, his wealth began to diminish.
Về sau, tài sản của ông dần cạn kiệt.
Vohārūpajīvinopissa hatthato aṭṭhārasakoṭidhanaṃ iṇaṃ gaṇhiṃsu, kulasantakāpissa aṭṭhārasahiraññakoṭiyo, nadītīre nidahitvā ṭhapitā udakena kūle bhinne mahāsamuddaṃ pavisiṃsu.
Those who lived by trade borrowed eighteen crores of wealth from him, and eighteen crores of gold belonging to his family, which had been buried on the riverbank, flowed into the great ocean when the bank broke due to water.
Những người làm nghề buôn bán đã vay ông mười tám crore tài sản, và mười tám crore vàng bạc của gia đình ông, vốn được chôn giấu bên bờ sông, đã trôi ra biển lớn khi bờ sông bị sạt lở do nước.
Evamassa anupubbena dhanaṃ parikkhayaṃ agamāsi.
Thus, his wealth gradually ran out.
Cứ như vậy, tài sản của ông dần dần cạn kiệt.
So evaṃbhūtopi saṅghassa dānaṃ detiyeva, paṇītaṃ pana katvā dātuṃ na sakkoti.
Even in such circumstances, he continued to give alms to the Saṅgha, but he could no longer make them exquisite.
Dù ở trong hoàn cảnh như vậy, ông vẫn tiếp tục bố thí cho Tăng đoàn, nhưng không thể cúng dường những món ăn ngon.
So ekadivasaṃ satthārā ‘‘dīyati pana te, gahapati, kule dāna’’nti vutte ‘‘dīyati, bhante, tañca kho kaṇājakaṃ bilaṅgadutiya’’nti āha.
One day, when the Teacher asked, "Householder, is alms-giving still being offered in your house?" he replied, "Yes, Venerable Sir, it is, but it is only broken rice with fermented rice water as the second dish."
Một ngày nọ, khi Đức Bổn Sư hỏi, “Này gia chủ, gia đình ông có còn bố thí không?”, ông đáp, “Bạch Ngài, vẫn còn bố thí, nhưng chỉ là cơm tấm với canh rau dại.”
Atha naṃ satthā, ‘‘gahapati, ‘lūkhaṃ dānaṃ demī’ti mā cintayi.
Then the Teacher said to him, "Householder, do not think, 'I am giving coarse alms.'
Khi đó, Đức Bổn Sư nói với ông, “Này gia chủ, đừng nghĩ rằng ‘ta đang bố thí những món thô sơ’.
Cittasmiñhi paṇīte buddhādīnaṃ dinnadānaṃ lūkhaṃ nāma natthi, apica tvaṃ aṭṭhannaṃ ariyapuggalānaṃ dānaṃ desi, ahaṃ pana velāmakāle sakalajambudīpaṃ unnaṅgalaṃ katvā mahādānaṃ pavattayamānopi tisaraṇagatampi kañci nālatthaṃ, dakkhiṇeyyā nāma evaṃ dullabhā.
For when the mind is excellent, alms given to the Buddhas and others are never coarse. Moreover, you give alms to eight types of noble individuals, whereas I, in the time of Velāma, though I made the entire Jambudīpa a ploughed field and offered great alms, did not find anyone who had even taken refuge in the Triple Gem. Such worthy recipients are indeed rare.
Khi tâm thanh tịnh, sự bố thí cho Đức Phật và chư vị Thánh Tăng không bao giờ là thô sơ. Hơn nữa, ông đang bố thí cho tám bậc Thánh nhân. Còn Ta, vào thời kỳ làm Bà-la-môn Velāma, dù đã san bằng toàn bộ Jambudīpa để bố thí lớn, Ta cũng không tìm được ai quy y Tam Bảo. Những bậc đáng cúng dường thật khó tìm thấy như vậy.
Tasmā ‘lūkhaṃ me dāna’nti mā cintayī’’ti vatvā velāmasuttamassa (a. ni. 9.20) kathesi.
Therefore, do not think, 'My alms are coarse,'" and having said this, he taught him the Velāma Sutta.
Vì vậy, đừng nghĩ rằng ‘sự bố thí của ta là thô sơ’,” nói vậy, Ngài đã thuyết Kinh Velāma (A.N. 9.20) cho ông.
Athassa dvārakoṭṭhake adhivatthā devatā satthari ceva satthusāvakesu ca gehaṃ pavisantesu tesaṃ tejena saṇṭhātuṃ asakkontī, ‘‘yathā ime imaṃ gehaṃ na pavisanti, tathā gahapatiṃ paribhindissāmī’’ti taṃ vattukāmāpi issarakāle kiñci vattuṃ nāsakkhi, idāni ‘‘panāyaṃ duggato gaṇhissati me vacana’’nti rattibhāge seṭṭhissa sirigabbhaṃ pavisitvā ākāse aṭṭhāsi.
Then, the deity residing at his gate, unable to remain due to the radiance of the Teacher and his disciples when they entered the house, thought, "I will cause a rift with the householder so that these monks do not enter this house." Although she wished to speak to him when he was wealthy, she could not. Now, thinking, "This poor man will listen to my words," she entered the householder's inner chamber at night and stood in the air.
Khi đó, vị thiên nữ trú ở cổng chính của ông, không thể đứng vững do uy lực của Đức Bổn Sư và các đệ tử của Ngài khi họ vào nhà, nghĩ: “Ta sẽ phá hoại gia chủ để những vị này không thể vào nhà ông ấy.” Dù muốn nói điều đó vào lúc ông còn giàu có, nàng không thể nói được. Bây giờ, “ông ta đã nghèo rồi, chắc sẽ nghe lời ta,” nghĩ vậy, vào ban đêm, nàng đi vào phòng quý của trưởng giả và đứng trên không trung.
Atha seṭṭhi naṃ disvā ‘‘ko eso’’ti āha.
Then the householder, seeing her, asked, "Who is that?"
Khi đó, trưởng giả thấy nàng, hỏi, “Ai đó?”
Ahaṃ te mahāseṭṭhi catutthadvārakoṭṭhake adhivatthā devatā, tuyhaṃ ovādadānatthāya āgatāti.
"Great householder, I am the deity residing at your fourth gate, and I have come to give you advice."
“Thưa Đại trưởng giả, tôi là thiên nữ trú ở cổng thứ tư của ông, tôi đến để ban lời khuyên cho ông.”
Tena hi ovadehīti.
"Then give me advice."
“Vậy thì, hãy khuyên đi.”
Mahāseṭṭhi tayā pacchimakālaṃ anoloketvāva samaṇassa gotamassa sāsane bahuṃ dhanaṃ vippakiṇṇaṃ, idāni duggato hutvāpi taṃ na muñcasiyeva, evaṃ vattamāno katipāheneva ghāsacchādanamattampi na labhissasi, kiṃ te samaṇena gotamena, atipariccāgato oramitvā kammante payojento kuṭumbaṃ saṇṭhāpehīti.
"Great householder, you have scattered much wealth in the dispensation of the recluse Gotama without considering the future. Now, even though you are poor, you do not abandon that practice. If you continue this way, in a few days you will not even obtain food and clothing. What use is the recluse Gotama to you? Desist from excessive generosity, apply yourself to your business, and re-establish your household."
“Đại trưởng giả, ông đã rải rác rất nhiều tài sản vào giáo pháp của Sa-môn Gotama mà không nhìn đến tương lai. Bây giờ, dù đã nghèo, ông vẫn không từ bỏ việc đó. Cứ tiếp tục như vậy, chỉ vài ngày nữa ông sẽ không có cả thức ăn và quần áo. Sa-môn Gotama có ích gì cho ông? Hãy từ bỏ sự bố thí quá mức, và tập trung vào công việc kinh doanh để ổn định gia đình.”
Ayaṃ me tayā dinnaovādoti.
"Is this the advice you have given me?"
“Đây là lời khuyên mà ngươi ban cho ta ư?”
Āma, seṭṭhīti.
"Yes, householder."
“Vâng, thưa trưởng giả.”
Gaccha, nāhaṃ tādisīnaṃ satenapi sahassenapi satasahassenapi sakkā kampetuṃ, ayuttaṃ te vuttaṃ, kaṃ tayā mama gehe vasamānāya, sīghaṃ sīghaṃ me gharā nikkhamāhīti.
"Go! I cannot be shaken by a hundred, a thousand, or a hundred thousand such as you. What you have said is improper. What is the use of you staying in my house? Get out of my house quickly, quickly!"
“Hãy đi đi! Ta không thể bị lay chuyển dù bằng một trăm, một ngàn, hay một trăm ngàn người như ngươi. Ngươi đã nói điều không phải. Ngươi ở trong nhà ta thì có ích gì? Hãy nhanh chóng rời khỏi nhà ta!”
Sā sotāpannassa ariyasāvakassa vacanaṃ sutvā ṭhātuṃ asakkontī dārake ādāya nikkhami, nikkhamitvā ca pana aññattha vasanaṭṭhānaṃ alabhamānā ‘‘seṭṭhiṃ khamāpetvā tattheva vasissāmī’’ti nagarapariggāhakaṃ devaputtaṃ upasaṅkamitvā attanā katāparādhaṃ ācikkhitvā ‘‘ehi, maṃ seṭṭhissa santikaṃ netvā khamāpetvā vasanaṭṭhānaṃ dāpehī’’ti āha.
Hearing the words of the noble disciple, the Sotāpanna, she, unable to remain, took her children and left. And not finding a place to stay elsewhere, she thought, "I will ask the treasurer for forgiveness and stay there." So, she approached the city-guardian devaputta, explained the offense she had committed, and said, "Come, take me to the treasurer, make him forgive me, and let him give me a place to stay."
Nàng ấy, không thể đứng vững khi nghe lời của một Thánh đệ tử đã chứng quả Dự Lưu, dẫn theo con cái rời đi. Sau khi rời đi, không tìm được nơi nào khác để ở, nàng nghĩ: “Ta sẽ xin trưởng giả tha thứ và ở lại đó.” Nàng đến gặp thiên tử bảo hộ thành phố, kể lại lỗi lầm mình đã gây ra, và nói: “Xin hãy đến, dẫn ta đến chỗ trưởng giả, xin ông ấy tha thứ và ban cho ta một nơi để ở.”
So ‘‘ayuttaṃ tayā vuttaṃ, nāhaṃ tassa santikaṃ gantuṃ ussahāmī’’ti taṃ paṭikkhipi.
He rejected her, saying, "What you have said is improper. I dare not go to him."
Vị ấy từ chối nàng, nói: “Ngươi đã nói điều không phải, ta không dám đến gặp ông ấy.”
Sā catunnaṃ mahārājānaṃ santikaṃ gantvā tehipi paṭikkhittā sakkaṃ devarājānaṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ ācikkhitvā, ‘‘ahaṃ, deva, vasanaṭṭhānaṃ alabhamānā dārake hatthena gahetvā anāthā vicarāmi, vasanaṭṭhānaṃ me dāpehī’’ti suṭṭhutaraṃ yāci.
She went to the four Great Kings, but being rejected by them too, she approached Sakka, the king of devas, explained the situation, and pleaded earnestly, "Deva, unable to find a place to stay, I wander about helplessly, holding my children by the hand. Please let me have a place to stay."
Nàng ấy đến gặp bốn vị Thiên vương, nhưng cũng bị các vị ấy từ chối. Sau đó, nàng đến gặp Thiên vương Sakka, kể lại sự việc, và cầu xin tha thiết: “Bạch Thiên vương, con không tìm được nơi ở, phải dắt con cái đi lang thang không nơi nương tựa. Xin hãy ban cho con một nơi để ở.”
Atha naṃ so ‘‘ahampi tava kāraṇā seṭṭhiṃ vattuṃ na sakkhissāmi, ekaṃ pana te upāyaṃ kathessāmī’’ti āha.
Then Sakka said to her, "I too cannot speak to the treasurer on your behalf, but I will tell you a way."
Khi đó, vị ấy nói với nàng: “Ta cũng không thể nói với trưởng giả vì ngươi. Tuy nhiên, ta sẽ chỉ cho ngươi một cách.”
Sādhu, deva, kathehīti.
"Good, Deva, please tell me," she replied.
“Tốt lắm, bạch Thiên vương, xin hãy chỉ dạy.”
Gaccha, seṭṭhino āyuttakavesaṃ gahetvā seṭṭhissa hatthato paṇṇaṃ āropetvā vohārūpajīvīhi gahitaṃ aṭṭhārasakoṭidhanaṃ attano ānubhāvena sodhetvā tucchagabbhe pūretvā mahāsamuddaṃ paviṭṭhaṃ aṭṭhārasakoṭidhanaṃ atthi, aññampi asukaṭṭhāne nāma assāmikaṃ aṭṭhārasakoṭidhanaṃ atthi, taṃ sabbaṃ saṃharitvā tassa tucchagabbhe pūretvā daṇḍakammaṃ katvā khamāpehīti.
"Go, assume the guise of the treasurer's clerk, and from the treasurer's hand, enter the accounts. Clear the eighteen crores of wealth taken by the merchants with your own power, fill the empty treasuries, and there is also eighteen crores of wealth that sank into the great ocean. Furthermore, there is ownerless eighteen crores of wealth in a certain place. Gather all of that, fill his empty treasuries, perform an act of punishment, and then ask for his forgiveness."
“Hãy đi, hóa thân thành một người quản lý của trưởng giả, ghi chép vào sổ sách từ tay trưởng giả, dùng thần lực của mình để thu hồi mười tám crore tài sản mà những người làm nghề buôn bán đã vay, lấp đầy các kho trống. Có mười tám crore tài sản đã trôi vào biển lớn, và cũng có mười tám crore tài sản vô chủ ở một nơi nào đó. Hãy thu gom tất cả số tài sản đó, lấp đầy các kho trống của ông ấy, rồi chịu phạt và xin ông ấy tha thứ.”
Sā ‘‘sādhu, devā’’ti vuttanayeneva taṃ sabbaṃ katvā puna tassa sirigabbhaṃ obhāsayamānā ākāse ṭhatvā ‘‘ko eso’’ti vutte ahaṃ te catutthadvārakoṭṭhake adhivatthā andhabāladevatā, mayā andhabālatāya yaṃ tumhākaṃ santike kathitaṃ, taṃ me khamatha.
She said, "Very well, Deva," and having done all that as instructed, she again illuminated the treasurer's treasure-chamber and stood in the air. When asked, "Who is that?" she replied, "I am the blind and foolish devatā who resided in your fourth gate-tower. Forgive me for what I, in my blind foolishness, said to you.
Nàng, vị thiên nữ ấy, sau khi nói: “Tốt lắm, chư thiên!” và đã làm tất cả mọi việc theo cách đã được chỉ dẫn, rồi lại chiếu sáng kho báu của vị trưởng giả ấy, đứng trên không trung và khi được hỏi: “Ai đó?”, nàng đáp: “Tôi là vị thiên nữ ngu dại trú tại cổng thành thứ tư của ngài. Điều gì tôi đã nói với ngài do sự ngu dại, xin ngài hãy tha thứ cho tôi.
Sakkassa hi me vacanena catupaṇṇāsakoṭidhanaṃ saṃharitvā tucchagabbhapūraṇaṃ daṇḍakammaṃ kataṃ, vasanaṭṭhānaṃ alabhamānā kilamāmīti.
Indeed, by Sakka's word, I have been punished by gathering fifty-four crores of wealth and filling the empty treasuries. I am suffering, unable to find a place to stay."
Theo lời của Sakka, tôi đã bị trừng phạt bằng cách phải thu thập năm mươi bốn crore tài sản và lấp đầy kho báu trống rỗng. Vì không có chỗ ở, tôi đang chịu khổ sở.”
Anāthapiṇḍiko cintesi – ‘‘ayaṃ devatā ‘daṇḍakammañca me kata’nti vadati, attano ca dosaṃ paṭijānāti, sammāsambuddhassa naṃ dassessāmī’’ti.
Anāthapiṇḍika thought, "This devatā says, 'I have been punished,' and admits her own fault. I will show her to the Perfectly Enlightened One."
Trưởng giả Anāthapiṇḍika suy nghĩ: “Vị thiên nữ này nói ‘tôi đã bị trừng phạt’ và cũng thừa nhận lỗi lầm của mình. Ta sẽ dẫn nàng đến gặp Đức Chánh Đẳng Giác.”
So taṃ satthu santikaṃ netvā tāya katakammaṃ sabbaṃ ārocesi.
So, he took her to the Teacher and reported all that she had done.
Vì vậy, ông dẫn nàng đến chỗ Đức Phật và kể lại tất cả những gì nàng đã làm.
Devatā satthu pādesu sirasā nipatitvā, ‘‘bhante, yaṃ mayā andhabālatāya tumhākaṃ guṇe ajānitvā pāpakaṃ vacanaṃ vuttaṃ, taṃ me khamathā’’ti satthāraṃ khamāpetvā mahāseṭṭhiṃ khamāpesi.
The devatā prostrated herself at the Teacher's feet and said, "Bhante, please forgive me for the evil words I spoke in my blind foolishness, not knowing your virtues." Having obtained forgiveness from the Teacher, she then sought forgiveness from the great treasurer.
Vị thiên nữ ấy phủ phục đầu dưới chân Đức Phật, nói: “Bạch Thế Tôn, điều con đã nói do sự ngu dại, không biết đến các đức hạnh của Ngài, xin Ngài hãy tha thứ cho con.” Sau khi xin Đức Phật tha thứ, nàng cũng xin vị đại trưởng giả tha thứ.
Satthā kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākavasena seṭṭhiñceva devatañca ovadanto ‘‘idha, gahapati, pāpapuggalopi yāva pāpaṃ na paccati, tāva bhadrampi passati.
The Teacher, admonishing the treasurer and the devatā concerning the results of wholesome and unwholesome deeds, said, "Here, householder, even an evil person sees good as long as his evil deed has not ripened.
Đức Phật, khi khuyên dạy vị trưởng giả và vị thiên nữ về quả báo của các nghiệp thiện và ác, đã nói: “Này gia chủ, ngay cả người ác cũng thấy điều tốt cho đến khi ác nghiệp chưa chín muồi.
Yadā panassa pāpaṃ paccati, tadā pāpameva passati.
But when his evil deed ripens, then he sees evil.
Nhưng khi ác nghiệp của người ấy chín muồi, thì người ấy chỉ thấy điều ác.
Bhadrapuggalopi yāva bhadraṃ na paccati, tāva pāpāni passati.
Even a good person sees evil as long as his good deed has not ripened.
Ngay cả người thiện cũng thấy điều ác cho đến khi thiện nghiệp chưa chín muồi.
Yadā panassa bhadraṃ paccati, tadā bhadrameva passatī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –
But when his good deed ripens, then he sees only good." Having said this and connected the narrative, the Teacher, while expounding the Dhamma, uttered these verses:
Nhưng khi thiện nghiệp của người ấy chín muồi, thì người ấy chỉ thấy điều thiện.” Nói vậy, Đức Phật đã kết nối câu chuyện và thuyết giảng Pháp, đọc những bài kệ sau:
Tattha pāpoti kāyaduccaritādinā pāpakammena yuttapuggalo.
Therein, pāpo means a person associated with evil deeds such as bodily misconduct.
Trong đó, pāpo (kẻ ác) là người phạm các ác nghiệp như thân ác hạnh. Ngay cả người ấy, khi đang hưởng thụ sự an lạc phát sinh từ các thiện hạnh trong quá khứ, cũng thấy điều tốt (bhadrampi passati).
Sopi hi purimasucaritānubhāvena nibbattaṃ sukhaṃ anubhavamāno bhadrampi passati.
Such a person, experiencing happiness born of the power of previous good conduct, sees good.
Yāva pāpaṃ na paccati (chừng nào ác chưa chín) nghĩa là chừng nào ác nghiệp ấy chưa cho quả báo trong đời này hoặc đời sau.
Yāva pāpaṃ na paccatīti yāvassa taṃ pāpakammaṃ diṭṭhadhamme vā samparāye vā vipākaṃ na deti.
Yāva pāpaṃ na paccatīti means as long as that evil deed does not yield its result, either in this present life or in a future existence.
Cho đến khi điều ác chưa chín muồi nghĩa là cho đến khi hành động ác đó chưa mang lại quả báo ở đời này hoặc đời sau.
Yadā panassa taṃ diṭṭhadhamme vā samparāye vā vipākaṃ deti, atha diṭṭhadhamme vividhā kammakāraṇā, samparāye ca apāyadukkhaṃ anubhonto so pāpo pāpāniyeva passati.
But when that (evil deed) yields its result to him, either in this very life or in a future existence, then in this very life he experiences various torments, and in a future existence, experiencing the suffering of the lower realms, that evil person sees only evil results.
Nhưng khi ác nghiệp ấy cho quả báo trong đời này hoặc đời sau, thì (atha) người ấy phải chịu đựng nhiều hình phạt khác nhau trong đời này, và trong đời sau phải chịu khổ ở các cõi thấp, nên kẻ ác ấy chỉ thấy điều ác (pāpo pāpāniyeva passati).
Dutiyagāthāyapi kāyasucaritādinā bhadrakammena yutto bhadro.
And in the second verse, a good person is one endowed with good deeds such as good bodily conduct.
Trong bài kệ thứ hai, bhadro (người thiện) là người đã thực hành các thiện nghiệp như thân thiện hạnh.
Sopi hi purimaduccaritānubhāvena nibbattaṃ dukkhaṃ anubhavamāno pāpaṃ passati.
For even that person, experiencing suffering arisen from the power of former evil deeds, sees evil.
Ngay cả người ấy, khi đang chịu đựng khổ đau phát sinh từ các ác hạnh trong quá khứ, cũng thấy điều ác (pāpaṃ passati).
Yāva bhadraṃ na paccatīti yāvassa taṃ bhadraṃ kammaṃ diṭṭhadhamme vā samparāye vā vipākaṃ na deti.
As long as the good does not ripen means as long as that good deed does not yield its result to him, either in this very life or in a future existence.
Yāva bhadraṃ na paccati (chừng nào thiện chưa chín) nghĩa là chừng nào thiện nghiệp ấy chưa cho quả báo trong đời này hoặc đời sau.
Yadā pana taṃ vipākaṃ deti, atha diṭṭhadhamme lābhasakkārādisukhaṃ, samparāye ca dibbasampattisukhaṃ anubhavamāno so bhadro bhadrāniyeva passatīti.
But when it yields its result, then in this very life, experiencing happiness such as gains and honors, and in a future existence, experiencing the happiness of divine prosperity, that good person sees only good results.
Nhưng khi thiện nghiệp ấy cho quả báo, thì (atha) người ấy hưởng thụ sự an lạc như lợi lộc, sự tôn kính trong đời này, và sự an lạc của cõi trời trong đời sau, nên người thiện ấy chỉ thấy điều thiện (bhadro bhadrāniyeva passati).
So kira yaṃ kiñci mañcapīṭhādibhedaṃ parikkhāraṃ bahi paribhuñjitvā tattheva chaḍḍeti.
It is said that whatever requisites he used, such as couches and chairs, he would leave them outside.
Tỳ-kheo ấy, sau khi sử dụng bất kỳ vật dụng nào như giường, ghế, v.v., đều vứt bỏ chúng ra ngoài.
Parikkhāro vassenapi ātapenapi upacikādīhipi vinassati.
The requisites would be ruined by rain, sun, or termites.
Các vật dụng ấy bị hư hại do mưa, nắng và mối mọt.
So bhikkhūhi ‘‘nanu, āvuso, parikkhāro nāma paṭisāmitabbo’’ti vutte ‘‘appakaṃ mayā kataṃ, āvuso, etaṃ, na etassa cittaṃ atthi, na pitta’’nti vatvā tatheva karoti.
When other monks told him, ‘‘Friend, should not requisites be taken care of?’’ he would say, ‘‘Friends, what I have done is a small thing; it has no mind, it has no essence,’’ and continued to do the same.
Khi các Tỳ-kheo khác nói: “Này hiền giả, vật dụng phải được cất giữ cẩn thận chứ?”, Tỳ-kheo ấy đáp: “Này hiền giả, điều tôi làm là nhỏ nhặt, nó không có tâm, không có gan,” và vẫn tiếp tục làm như vậy.
Bhikkhū tassa kiriyaṃ satthu ārocesuṃ.
The monks reported his actions to the Teacher.
Các Tỳ-kheo đã trình bày hành vi của Tỳ-kheo ấy lên Đức Phật.
Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu evaṃ karosī’’ti pucchi.
The Teacher summoned him and asked, ‘‘Is it true, monk, that you act in this way?’’
Đức Phật cho gọi Tỳ-kheo ấy đến và hỏi: “Này Tỳ-kheo, có thật là ông làm như vậy không?”
So satthārā pucchitopi ‘‘kiṃ etaṃ bhagavā appakaṃ mayā kataṃ, na tassa cittaṃ atthi, nāssa pitta’’nti tatheva avamaññanto āha.
Even when questioned by the Teacher, he replied dismissively, ‘‘What is this, Blessed One? What I have done is a small thing; it has no mind, it has no essence.’’
Ngay cả khi được Đức Phật hỏi, Tỳ-kheo ấy vẫn khinh thường mà nói: “Bạch Thế Tôn, điều này có gì đâu? Con chỉ làm một việc nhỏ nhặt, nó không có tâm, không có gan.”
Atha naṃ satthā ‘‘bhikkhūhi evaṃ kātuṃ na vaṭṭati, pāpakammaṃ nāma ‘appaka’nti na avamaññitabbaṃ.
Then the Teacher said to him, ‘‘Monks should not act in this way. An evil deed should not be despised as ‘small’.
Khi đó, Đức Phật nói với Tỳ-kheo ấy: “Các Tỳ-kheo không nên làm như vậy. Ác nghiệp không nên bị xem thường là ‘nhỏ nhặt’.
Ajjhokāse ṭhapitañhi vivaṭamukhaṃ bhājanaṃ deve vassante kiñcāpi ekabindunā na pūrati, punappunaṃ vassante pana pūrateva, evamevaṃ pāpaṃ karonto puggalo anupubbena mahantaṃ pāparāsiṃ karotī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
For just as an open-mouthed pot placed in the open, though it may not be filled by a single drop when it rains, will certainly be filled when it rains again and again, even so, a person doing evil gradually accumulates a great mass of evil.’’ Having said this, and connecting the discourse, the Teacher uttered this verse:
Một cái bình mở miệng đặt ngoài trời, dù mưa rơi từng giọt cũng không thể đầy ngay lập tức, nhưng nếu mưa cứ rơi mãi, nó sẽ đầy. Cũng vậy, người làm điều ác, dần dần sẽ tích lũy một khối ác nghiệp lớn.” Nói vậy, Đức Phật đã kết nối câu chuyện và thuyết giảng Pháp, đọc bài kệ này:
‘‘Upāsakā idhekacco attanāva dānaṃ deti, paraṃ na samādapeti.
‘‘Lay followers, here some person gives alms by himself, but does not encourage others to do so.
“Này các cư sĩ, ở đây có người tự mình bố thí nhưng không khuyến khích người khác.
So nibbattanibbattaṭṭhāne bhogasampadaṃ labhati, no parivārasampadaṃ.
Such a person obtains wealth and prosperity in every existence he is reborn into, but not a retinue of followers.
Người ấy, trong mỗi kiếp tái sinh, sẽ đạt được sự sung túc về tài sản, nhưng không đạt được sự sung túc về quyến thuộc.
Ekacco attanā dānaṃ na deti, paraṃ samādapeti.
Some person does not give alms themselves, but encourages others to do so.
Có người không tự mình bố thí nhưng khuyến khích người khác.
So nibbattanibbattaṭṭhāne parivārasampadaṃ labhati, no bhogasampadaṃ.
In every rebirth, they obtain the blessing of a retinue, but not the blessing of wealth.
Người ấy, trong mỗi kiếp tái sinh, sẽ đạt được sự sung túc về quyến thuộc, nhưng không đạt được sự sung túc về tài sản.
Ekacco attanā ca na deti, parañca na samādapeti.
Some person neither gives alms themselves nor encourages others to do so.
Có người không tự mình bố thí và cũng không khuyến khích người khác.
So nibbattanibbattaṭṭhāne neva bhogasampadaṃ labhati, na parivārasampadaṃ, vighāsādo hutvā vicarati.
In every rebirth, they obtain neither the blessing of wealth nor the blessing of a retinue, and they wander about as one who lives on scraps.
Người ấy, trong mỗi kiếp tái sinh, không đạt được cả sự sung túc về tài sản lẫn sự sung túc về quyến thuộc, mà sống lang thang như một kẻ ăn xin.
Ekacco attanā ca deti, parañca samādapeti.
Some person both gives alms themselves and encourages others to do so.
Có người tự mình bố thí và cũng khuyến khích người khác.
So nibbattanibbattaṭṭhāne bhogasampadañceva labhati, parivārasampadañcā’’ti.
In every rebirth, they obtain both the blessing of wealth and the blessing of a retinue.”
Người ấy, trong mỗi kiếp tái sinh, sẽ đạt được cả sự sung túc về tài sản lẫn sự sung túc về quyến thuộc.”
Atheko paṇḍitapuriso taṃ dhammadesanaṃ sutvā ‘‘aho acchariyamidaṃ kāraṇaṃ, ahaṃ dāni ubhayasampattisaṃvattanikaṃ kammaṃ karissāmī’’ti cintetvā satthāraṃ uṭṭhāya gamanakāle āha – ‘‘bhante, sve amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti.
Then a certain wise man, having heard that discourse on the Dhamma, thought, “Oh, how wonderful this matter is! I will now perform a deed that leads to both blessings,” and rising, he said to the Teacher at the time of his departure, “Venerable Sir, please accept alms from us tomorrow.”
Khi đó, một người đàn ông thông thái nghe bài pháp ấy, suy nghĩ: “Ôi, việc này thật kỳ diệu! Bây giờ ta sẽ làm một việc thiện mang lại cả hai sự sung túc.” Ông liền đứng dậy và khi Đức Phật chuẩn bị rời đi, ông nói: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài và Tăng chúng hãy thọ thực vào ngày mai tại nhà chúng con.”
Kittakehi pana te bhikkhūhi atthoti?
“How many bhikkhus do you need?”
“Ngài cần bao nhiêu Tỳ-kheo?”
Sabbabhikkhūhi, bhanteti.
“All the bhikkhus, Venerable Sir,” he replied.
“Bạch Thế Tôn, tất cả Tỳ-kheo ạ.”
Satthā adhivāsesi.
The Teacher consented.
Đức Phật chấp thuận.
Sopi gāmaṃ pavisitvā, ‘‘ammatātā, mayā svātanāya buddhappamukho bhikkhusaṅgho nimantito, yo yattakānaṃ bhikkhūnaṃ sakkoti, so tattakānaṃ yāguādīnaṃ atthāya taṇḍulādīni detu, ekasmiṃ ṭhāne pacāpetvā dānaṃ dassāmā’’ti ugghosento vicari.
He then entered the village and went about proclaiming, “Mothers and fathers, I have invited the Saṅgha of bhikkhus headed by the Buddha for tomorrow. Whoever can provide for however many bhikkhus, let them give rice and other provisions for gruel and other food for that many bhikkhus. We will cook it in one place and offer the alms.”
Người ấy liền đi vào làng, hô hào: “Này các mẹ, các cha, tôi đã thỉnh Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu vào ngày mai. Ai có thể cúng dường cho bao nhiêu Tỳ-kheo thì hãy mang gạo và các thứ khác đến để làm cháo, v.v., chúng ta sẽ nấu ở một nơi và cùng nhau cúng dường.”
Atha naṃ eko seṭṭhi attano āpaṇadvāraṃ sampattaṃ disvā ‘‘ayaṃ attano pahonake bhikkhū animantetvā pana sakalagāmaṃ samādapento vicaratī’’ti kujjhitvā ‘‘tayā gahitabhājanaṃ āharā’’ti tīhi aṅgulīhi gahetvā thoke taṇḍule adāsi, tathā mugge, tathā māseti.
Then a certain rich man, seeing him arrive at his shop door, became angry and said, “This man, instead of inviting bhikkhus he can afford, goes about encouraging the entire village!” He took the vessel the man was holding with three fingers and gave him a little rice, and likewise a little mung beans, and likewise a little black gram.
Khi đó, một trưởng giả thấy vị ấy đến trước cửa hàng của mình, bực tức nói: “Người này không mời các tỳ-khưu mà mình có thể cúng dường, lại đi khuyến khích cả làng để bố thí!” Ông ta hỏi: “Mang cái bát ngươi đã nhận đây!” Rồi dùng ba ngón tay nắm lấy một ít gạo, cho vào bát. Tương tự, ông ta cho đậu xanh và đậu đen cũng vậy.
So tato paṭṭhāya biḷālapādakaseṭṭhi nāma jāto, sappiphāṇitādīni dentopi karaṇḍaṃ kuṭe pakkhipitvā ekato koṇaṃ katvā binduṃ binduṃ paggharāyanto thokathokameva adāsi.
From that time on, he became known as Biḷālapādaka Seṭṭhi (the Cat-footed Rich Man); even when giving ghee, treacle, and other things, he would put the lid on the pot, place it in a corner, and let it drip drop by drop, giving only a very small amount.
Từ đó, ông ấy được gọi là Trưởng giả Bilālapādaka (Chân Mèo). Dù ông ấy cúng dường bơ ghee, mật đường, v.v., ông ấy cũng chỉ bỏ nắp hộp vào trong bình, đặt ở một góc, và để chúng nhỏ giọt từng chút một, cúng dường rất ít ỏi.
Upāsako avasesehi dinnaṃ ekato katvā iminā dinnaṃ visuṃyeva aggahesi.
The lay devotee collected what was given by the others into one pile, but took what was given by this rich man separately.
Người cư sĩ đã gom chung những thứ mà những người khác cúng dường lại, nhưng riêng những thứ do ông này cúng dường thì ông ấy nhận riêng.
So seṭṭhi tassa kiriyaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho esa mayā dinnaṃ visuṃ gaṇhātī’’ti cintetvā tassa pacchato pacchato ekaṃ cūḷupaṭṭhākaṃ pahiṇi ‘‘gaccha, yaṃ esa karoti, taṃ jānāhī’’ti.
Seeing his action, the rich man thought, “Why does he take what I gave separately?” He then sent a young attendant to follow him, saying, “Go and find out what he does.”
Vị trưởng giả ấy thấy hành động của người làm công đức ấy, liền nghĩ: "Tại sao người này lại nhận riêng vật cúng dường do ta đã cho?". Nghĩ vậy, ông sai một người hầu nhỏ đi theo sau người làm công đức ấy, nói: "Hãy đi, tìm hiểu xem người này làm gì."
So gantvā ‘‘seṭṭhissa mahapphalaṃ hotū’’ti yāgubhattapūvānaṃ atthāya ekaṃ dve taṇḍule pakkhipitvā muggamāsepi telaphāṇitādibindūnipi sabbabhājanesu pakkhipi.
Having gone, the attendant saw that the lay devotee, wishing “May great fruit accrue to the rich man,” put one or two grains of rice for the gruel, meal, and cakes, and also put mung beans, black gram, and drops of oil, treacle, and other things into all the vessels.
Người làm công đức ấy đi, nói: "Nguyện cho vị trưởng giả được quả lớn!", rồi bỏ một hai hạt gạo, đậu xanh, đậu đen, và các giọt dầu, mật đường, v.v. vào tất cả các bát cháo, cơm, bánh.
Cūḷupaṭṭhāko gantvā seṭṭhissa ārocesi.
The young attendant went and reported it to the rich man.
Người hầu nhỏ đi và báo cáo cho vị trưởng giả.
Taṃ sutvā seṭṭhi cintesi – ‘‘sace me so parisamajjhe avaṇṇaṃ bhāsissati, mama nāme gahitamatteyeva naṃ paharitvā māressāmī’’ti nivāsanantare churikaṃ bandhitvā punadivase gantvā bhattagge aṭṭhāsi.
Hearing that, the rich man thought, “If he speaks ill of me in the assembly, I will strike and kill him as soon as my name is mentioned.” He tied a knife inside his lower garment and went to the alms-hall the next day and stood there.
Nghe lời ấy, vị trưởng giả nghĩ: "Nếu người ấy nói lời chê bai ta giữa hội chúng, thì chỉ cần tên ta vừa được gọi là ta sẽ đánh đập và giết chết người ấy!" Nghĩ vậy, ông buộc con dao găm vào trong vạt áo, rồi ngày hôm sau đi đến nhà ăn và đứng đó.
So puriso buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ parivisitvā bhagavantaṃ āha – ‘‘bhante, mayā mahājanaṃ samādapetvā imaṃ dānaṃ dinnaṃ, tattha samādapitamanussā attano attano balena bahūnipi thokānipi taṇḍulādīni adaṃsu, tesaṃ sabbesaṃ mahapphalaṃ hotū’’ti.
That man, having served the Saṅgha of bhikkhus headed by the Buddha, said to the Blessed One, “Venerable Sir, I gave this alms by encouraging the public. The people I encouraged gave much or little rice and other provisions according to their own ability. May great fruit accrue to all of them!”
Người làm công đức ấy sau khi cúng dường Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu, liền bạch Đức Thế Tôn: "Bạch Đức Thế Tôn, con đã khuyến khích đại chúng dâng cúng sự cúng dường này. Trong đó, những người đã được khuyến khích đã cúng dường nhiều hoặc ít gạo và các thứ khác tùy theo khả năng của mình. Nguyện cho tất cả họ được quả lớn!"
Taṃ sutvā so seṭṭhi cintesi – ‘‘ahaṃ ‘asukena nāma accharāya gaṇhitvā taṇḍulādīni dinnānīti mama nāme gahitamatte imaṃ māressāmī’ti āgato, ayaṃ pana sabbasaṅgāhikaṃ katvā ‘yehipi nāḷiādīhi minitvā dinnaṃ, yehipi accharāya gahetvā dinnaṃ, sabbesaṃ mahapphalaṃ hotū’ti vadati.
Hearing that, the rich man thought, “I came here thinking, ‘I will kill this man as soon as my name is mentioned, because he said that so-and-so gave rice and other provisions by taking them with a finger.’ But this man, having made an all-inclusive statement, says, ‘May great fruit accrue to all, both to those who measured and gave with a nāḷi and other measures, and to those who took with a finger and gave.’
Nghe lời ấy, vị trưởng giả ấy nghĩ: "Ta đã đến đây với ý định 'người tên là ấy đã lấy gạo và các thứ khác bằng ngón tay', và chỉ cần tên ta vừa được gọi là ta sẽ giết người này. Nhưng người này lại nói lời bao quát tất cả, rằng 'nguyện cho tất cả những ai đã đong bằng đấu, v.v., và những ai đã lấy bằng ngón tay đều được quả lớn!'"
Sacāhaṃ evarūpaṃ na khamāpessāmi, devadaṇḍo mama matthake patissatī’’ti.
If I do not seek forgiveness from such a person, a divine punishment will fall upon my head.”
"Nếu ta không xin lỗi người tốt như vậy, thì sự trừng phạt của chư thiên sẽ rơi xuống đầu ta."
So tassa pādamūle nipajjitvā ‘‘khamāhi me, sāmī’’ti āha.
He then prostrated himself at the man’s feet and said, “Forgive me, master.”
Vị trưởng giả ấy quỳ xuống dưới chân người làm công đức ấy và nói: "Thưa ngài, xin hãy tha thứ cho tôi."
‘‘Kiṃ ida’’nti ca tena vutte sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi.
When the man asked, “What is this?” he recounted the entire incident.
Khi người làm công đức ấy hỏi: "Việc này là gì?", vị trưởng giả đã kể lại tất cả câu chuyện đó.
Taṃ kiriyaṃ disvā satthā ‘‘kiṃ ida’’nti dānaveyyāvaṭikaṃ pucchi.
Seeing that action, the Teacher asked the alms-distributor, “What is this?”
Thấy hành động ấy, Đức Bổn Sư hỏi người quản lý việc cúng dường: "Việc này là gì?"
So atītadivasato paṭṭhāya sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi.
He recounted the entire incident from the previous day onwards.
Người ấy đã kể lại tất cả câu chuyện đó, bắt đầu từ ngày hôm trước.
Atha naṃ satthā ‘‘evaṃ kira seṭṭhī’’ti pucchitvā, ‘‘āma, bhante’’ti vutte, ‘‘upāsaka, puññaṃ nāma ‘appaka’nti na avamaññitabbaṃ, mādisassa buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā ‘appaka’nti na avamaññitabbaṃ.
Then the Teacher, having asked him, "Is it true, rich man, that you thought thus?", and when he replied, "Yes, venerable sir," (the Teacher said), "Lay follower, one should not despise merit as 'small'. Having given a donation to the Sangha of bhikkhus, headed by one like me, it should not be underestimated as 'small'.
Lúc đó, Đức Bổn Sư hỏi vị trưởng giả ấy: "Có phải là như vậy không, thưa trưởng giả?" Khi vị trưởng giả đáp: "Vâng, bạch Đức Thế Tôn", Đức Bổn Sư nói: "Này thiện tín, không nên coi thường công đức là nhỏ nhoi. Sau khi đã dâng cúng dường cho Tăng đoàn do Đức Phật như ta đứng đầu, không nên coi thường là nhỏ nhoi.
Paṇḍitamanussā hi puññaṃ karontā vivaṭabhājanaṃ viya udakena anukkamena puññena pūrantiyevā’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
Indeed, wise people, when making merit, are gradually filled with merit, just as an open vessel is filled with water." Having said this, and connecting the narrative, the Teacher, while teaching the Dhamma, uttered this verse –
Thật vậy, những người trí khi làm công đức, giống như chiếc bình mở miệng được làm đầy bằng nước, họ cũng dần dần được làm đầy bằng công đức." Nói vậy, Đức Bổn Sư liên kết câu chuyện và để thuyết pháp, Ngài đã nói bài kệ này:
Tassa kira vāṇijassa gehe pañcasatā corā otāraṃ gavesamānā otāraṃ na labhiṃsu.
It is said that five hundred thieves, seeking an opportunity to break into that merchant's house, could not find one.
Nghe nói, năm trăm tên trộm đã không tìm thấy cơ hội để đột nhập vào nhà của thương gia ấy, dù đã tìm kiếm.
Aparena samayena vāṇijo pañca sakaṭasatāni bhaṇḍassa pūretvā bhikkhūnaṃ ārocāpesi – ‘‘ahaṃ asukaṭṭhānaṃ nāma vāṇijjatthāya gacchāmi, ye, ayyā, taṃ ṭhānaṃ gantukāmā, te nikkhamantu, magge bhikkhāya na kilamissantī’’ti.
On another occasion, the merchant loaded five hundred carts with goods and sent a message to the bhikkhus, saying: "Venerable sirs, I am going to a certain place for trade. Those venerable sirs who wish to go to that place may set out. They will not be troubled for alms on the way."
Một thời gian sau, thương gia ấy chất đầy hàng hóa lên năm trăm cỗ xe và đã báo cho các Tỳ-kheo: "Tôi sẽ đi đến nơi tên là ấy vì mục đích buôn bán. Các ngài nào muốn đi đến nơi đó, xin hãy khởi hành. Trên đường, các ngài sẽ không mệt mỏi vì việc khất thực."
Taṃ sutvā pañcasatā bhikkhū tena saddhiṃ maggaṃ paṭipajjiṃsu.
Hearing that, five hundred bhikkhus set out with him.
Nghe lời ấy, năm trăm Tỳ-kheo đã cùng thương gia ấy lên đường.
Tepi corā ‘‘so kira vāṇijo nikkhanto’’ti gantvā aṭaviyaṃ aṭṭhaṃsu.
Those thieves, hearing, "The merchant has set out," went and waited in the forest.
Các tên trộm ấy cũng, nghe nói "thương gia ấy đã khởi hành", liền đi và ẩn nấp trong rừng.
Vāṇijopi gantvā aṭavimukhe ekasmiṃ gāme vāsaṃ katvā dve tayopi divase goṇasakaṭādīni saṃvidahi, tesaṃ pana bhikkhūnaṃ nibaddhaṃ bhikkhaṃ detiyeva.
The merchant also went and stayed in a village at the edge of the forest, making arrangements for his oxen, carts, and other things for two or three days, and continuously provided alms to those bhikkhus.
Thương gia ấy cũng đi, sau khi trú ngụ trong một ngôi làng ở bìa rừng, đã chuẩn bị bò, xe, v.v. trong hai ba ngày, nhưng chỉ cúng dường khất thực thường xuyên cho các Tỳ-kheo ấy.
Corā tasmiṃ aticirāyante ‘‘gaccha, tassa nikkhamanadivasaṃ ñatvā ehī’’ti ekaṃ purisaṃ pahiṇiṃsu.
When the merchant delayed for a long time, the thieves sent a man, saying, "Go, find out the day of his departure, and come back."
Khi thương gia ấy nán lại quá lâu, các tên trộm đã sai một người đi, nói: "Hãy đi, sau khi biết ngày khởi hành của thương gia ấy, hãy trở về."
So taṃ gāmaṃ gantvā ekaṃ sahāyakaṃ pucchi – ‘‘kadā vāṇijo nikkhamissatī’’ti.
He went to that village and asked a friend, "When will the merchant depart?"
Người ấy đi đến làng đó, hỏi một người bạn: "Khi nào thương gia sẽ khởi hành?"
So ‘‘dvīhatīhaccayenā’’ti vatvā ‘‘kimatthaṃ pana pucchasī’’ti āha.
His friend replied, "In two or three days," and then asked, "But why do you ask?"
Người bạn ấy nói: "Sau hai ba ngày nữa," rồi hỏi: "Nhưng vì mục đích gì mà bạn hỏi vậy?"
Athassa so ‘‘mayaṃ pañcasatā corā etassatthāya aṭaviyaṃ ṭhitā’’ti ācikkhi.
Then that man told him, "We, five hundred thieves, are waiting in the forest for his sake."
Lúc đó, người kia nói với người bạn ấy: "Chúng tôi là năm trăm tên trộm, đang ẩn nấp trong rừng vì mục đích (cướp bóc) thương gia này."
Itaro ‘‘tena hi gaccha, sīghaṃ nikkhamissatī’’ti taṃ uyyojetvā, ‘‘kiṃ nu kho core vāremi, udāhu vāṇija’’nti cintetvā, ‘‘kiṃ me corehi, vāṇijaṃ nissāya pañcasatā bhikkhū jīvanti, vāṇijassa saññaṃ dassāmī’’ti so tassa santikaṃ gantvā ‘‘kadā gamissathā’’ti pucchitvā ‘‘tatiyadivase’’ti vutte mayhaṃ vacanaṃ karotha, aṭaviyaṃ kira tumhākaṃ atthāya pañcasatā corā ṭhitā, mā tāva gamitthāti.
The other (friend) said, "Then go, he will depart soon." Having sent him away, he thought, "Should I stop the thieves, or the merchant?" Then he thought, "What do I care for the thieves? Five hundred bhikkhus live by means of the merchant. I will give a warning to the merchant." So he went to the merchant and asked, "When will you depart?" When told, "On the third day," he said, "Please listen to my words. It is said that five hundred thieves are waiting in the forest for you. Do not go yet."
Người bạn kia nói: "Vậy thì hãy đi, người ấy sẽ khởi hành nhanh thôi," rồi tiễn người ấy đi. Sau đó, người bạn kia nghĩ: "Ta có nên ngăn cản các tên trộm, hay ngăn cản thương gia?" Nghĩ vậy, người ấy tự nhủ: "Các tên trộm thì có lợi ích gì cho ta? Năm trăm Tỳ-kheo đang sống nhờ thương gia này. Ta sẽ báo cho thương gia biết." Thế là người ấy đi đến chỗ thương gia, hỏi: "Khi nào các ngài sẽ đi?" Khi thương gia nói: "Vào ngày thứ ba," người bạn kia nói: "Xin hãy nghe lời tôi, trong rừng có năm trăm tên trộm đang ẩn nấp vì mục đích của các ngài. Xin đừng đi vội."
Tvaṃ kathaṃ jānāsīti?
"How do you know?" (asked the merchant).
"Bạn biết bằng cách nào?"
Tesaṃ antare mama sahāyo atthi, tassa me kathāya ñātanti.
"I have a friend among them; I learned it from his words," (he replied).
"Trong số các tên trộm ấy có một người bạn của tôi, tôi đã biết được qua lời nói của người bạn ấy."
‘‘Tena hi ‘kiṃ me etto gatenā’ti nivattitvā gehameva gamissāmī’’ti āha.
"In that case, 'What good is it for me to go there?' I will turn back and go home," (the merchant) said.
"Vậy thì, việc đi đến nơi đó có lợi ích gì cho ta?" Nghĩ vậy, ông ta quay lại và nói: "Ta sẽ về nhà thôi."
Tasmiṃ cirāyante puna tehi corehi pesito puriso āgantvā taṃ sahāyakaṃ pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘nivattitvā gehameva kira gamissatī’’ti gantvā corānaṃ ārocesi.
When he delayed, a man sent again by those thieves came and, having asked that friend and heard the news, reported to the thieves, "It is said he will turn back and go home."
Khi thương gia ấy nán lại, người được các tên trộm ấy sai đi đã đến, hỏi người bạn kia và nghe được câu chuyện đó, rồi nói: "Ông ta sẽ quay về nhà thôi," rồi đi báo cho các tên trộm.
Taṃ sutvā corā tato nikkhamitvā itarasmiṃ magge aṭṭhaṃsu, tasmiṃ cirayante punapi te corā tassa santikaṃ purisaṃ pesesuṃ.
Hearing that, the thieves left that place and waited on the other road. When he delayed again, those thieves again sent a man to him.
Nghe lời ấy, các tên trộm rời khỏi khu rừng đó và ẩn nấp trên con đường khác. Khi thương gia ấy lại nán lại, các tên trộm ấy một lần nữa sai người đến chỗ người bạn kia.
So tesaṃ tattha ṭhitabhāvaṃ ñatvā puna vāṇijassa ārocesi.
He, knowing that they were waiting there, again informed the merchant.
Người bạn ấy, sau khi biết việc các tên trộm ẩn nấp ở đó, lại báo cho thương gia.
Vāṇijo ‘‘idhāpi me vekallaṃ natthi, evaṃ sante neva etto gamissāmi, na ito, idheva bhavissāmī’’ti bhikkhūnaṃ santikaṃ gantvā āha – ‘‘bhante, corā kira maṃ vilumpitukāmā magge ṭhitā, ‘puna nivattissatī’ti sutvā itarasmiṃ magge ṭhitā, ahaṃ etto vā ito vā agantvā thokaṃ idheva bhavissāmi, bhadantā idheva vasitukāmā vasantu, gantukāmā attano ruciṃ karontū’’ti.
The merchant, thinking, "Here too, I have no deficiency. Since it is so, I will not go from here, nor from there; I will stay right here," went to the bhikkhus and said, "Venerable sirs, it is said that robbers, wishing to plunder me, are stationed on the path. Having heard that I would return, they are now stationed on the other path. I will not go either this way or that way, but will stay here for a while. If the venerable ones wish to stay here, let them stay. If they wish to depart, let them do as they please."
Thương gia nghĩ: "Ở đây ta cũng không thiếu thốn gì, nếu vậy thì ta sẽ không đi đến nơi đó, cũng không đi từ nơi này, ta sẽ ở lại ngay đây." Nghĩ vậy, ông ta đi đến chỗ các Tỳ-kheo và nói: "Bạch chư Tăng, nghe nói các tên trộm muốn cướp bóc con đang ẩn nấp trên đường, và nghe nói 'ông ta sẽ quay lại' nên chúng lại ẩn nấp trên con đường khác. Con sẽ không đi đến nơi đó hay từ nơi này, con sẽ ở lại đây một thời gian ngắn. Các ngài muốn trú ngụ ở đây thì xin hãy trú ngụ, các ngài muốn đi thì xin hãy làm theo ý muốn của mình."
Bhikkhū ‘‘evaṃ sante mayaṃ nivattissāmā’’ti vāṇijaṃ āpucchitvā punadeva sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ vanditvā nisīdiṃsu.
The bhikkhus, saying, "If that is so, we will return," took leave of the merchant, went back to Sāvatthī, paid homage to the Teacher, and sat down.
Các Tỳ-kheo nói: "Nếu vậy thì chúng tôi sẽ quay về," rồi xin phép thương gia, lại đi đến Sāvatthī, đảnh lễ Đức Bổn Sư và ngồi xuống.
Satthā ‘‘kiṃ, bhikkhave, mahādhanavāṇijena saddhiṃ na gamitthā’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante, mahādhanavāṇijassa vilumpanatthāya dvīsupi maggesu corā pariyuṭṭhiṃsu, tena so tattheva ṭhito, mayaṃ pana taṃ āpucchitvā āgatā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, mahādhanavāṇijo corānaṃ atthitāya maggaṃ parivajjati, jīvitukāmo viya puriso halāhalaṃ visaṃ parivajjeti, bhikkhunāpi ‘tayo bhavā corehi pariyuṭṭhitamaggasadisā’ti ñatvā pāpaṃ parivajjetuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
The Teacher asked, "Bhikkhus, did you not go with the wealthy merchant?" When they replied, "Yes, venerable sir, robbers were lying in wait on both paths to plunder the wealthy merchant. Therefore, he remained right there, but we, having taken leave of him, have returned." The Teacher then said, "Bhikkhus, just as a wealthy merchant avoids a path because of the presence of robbers, and just as a person desirous of life avoids a deadly poison, so too should a bhikkhu, knowing that the three existences are like a path beset by robbers, avoid evil." Having thus connected the discourse, the Teacher recited this verse:
Đức Bổn Sư hỏi: "Này các Tỳ-khưu, các ông đã không đi cùng với vị thương gia giàu có sao?". Khi các Tỳ-khưu đáp: "Bạch Đức Thế Tôn, đúng vậy, trên cả hai con đường đều có bọn cướp phục kích để cướp bóc vị thương gia giàu có đó, nên ông ấy đã ở lại đó, còn chúng con thì đã xin phép ông ấy rồi trở về đây", Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, vị thương gia giàu có tránh con đường vì có bọn cướp, giống như người muốn sống tránh xa chất độc halāhala. Tỳ-khưu cũng nên biết rằng 'ba cõi (bhavā) giống như con đường bị bọn cướp vây hãm' và nên tránh xa điều ác (pāpaṃ)". Sau khi nói vậy, Ngài kết nối câu chuyện và thuyết pháp, đọc bài kệ này:
Rājagahe kira ekā seṭṭhidhītā vayappattā sattabhūmikapāsādassa upari sirigabbhe ārakkhaṇatthāya ekaṃ paricārikaṃ datvā mātāpitūhi vāsiyamānā ekadivasaṃ sāyanhasamaye vātapānena antaravīthiṃ olokentī pañca pāsasatāni pañca sūlasatāni ādāya mige vadhitvā jīvamānaṃ ekaṃ kukkuṭamittaṃ nāma nesādaṃ pañca migasatāni vadhitvā tesaṃ maṃsena mahāsakaṭaṃ pūretvā sakaṭadhure nisīditvā maṃsavikkiṇanatthāya nagaraṃ pavisantaṃ disvā tasmiṃ paṭibaddhacittā paricārikāya hatthe paṇṇākāraṃ datvā ‘‘gaccha, etassa paṇṇākāraṃ datvā gamanakālaṃ ñatvā ehī’’ti pesesi.
It is said that in Rājagaha, a certain rich man's daughter, having come of age, was being cared for by her parents. One day, in the evening, while looking out at the main street through a window from the splendid chamber on the top floor of her seven-storied palace, she saw a hunter named Kukkuṭamitta, who earned his living by killing animals. He had taken five hundred snares and five hundred spears, killed five hundred deer, filled a large cart with their flesh, and was entering the city seated at the front of the cart to sell the meat. Her mind became attached to him. She gave a present to her maidservant and sent her, saying, "Go, give him this present, find out when he will depart, and come back."
Ở Rājagaha, có một con gái của trưởng giả, khi đến tuổi trưởng thành, được cha mẹ cho ở trong căn phòng quý giá trên lầu bảy của cung điện và được một người hầu gái chăm sóc để bảo vệ. Một hôm, vào buổi chiều tối, cô nhìn qua cửa sổ ra đường phố và thấy một người thợ săn tên Kukkuṭamitta, người sống bằng nghề săn bắn, mang theo năm trăm cái bẫy và năm trăm cái cọc nhọn. Anh ta đã săn được năm trăm con thú, chất đầy một xe lớn bằng thịt của chúng, rồi ngồi trên đầu xe, đi vào thành phố để bán thịt. Cô gái trưởng giả đã phải lòng anh ta, bèn đưa một món quà cho người hầu gái và sai đi: "Con hãy đi, đưa món quà này cho anh ta, tìm hiểu khi nào anh ta sẽ rời đi rồi trở về đây."
Sā gantvā tassa paṇṇākāraṃ datvā pucchi – ‘‘kadā gamissasī’’ti?
She went, gave him the present, and asked, "When will you depart?"
Người hầu gái đi, đưa món quà cho anh ta và hỏi: "Khi nào anh sẽ đi?"
So ‘‘ajja maṃsaṃ vikkiṇitvā pātova asukadvārena nāma nikkhamitvā gamissāmī’’ti āha.
He said, "Today I will sell the meat, and very early tomorrow morning I will depart through such-and-such a gate."
Anh ta đáp: "Hôm nay tôi sẽ bán thịt xong, sáng sớm mai sẽ rời đi qua cổng kia."
Sā tena kathitakathaṃ sutvā āgantvā tassā ārocesi.
Having heard what he said, she returned and informed her mistress.
Người hầu gái nghe lời anh ta nói xong, trở về và báo lại cho cô chủ.
Seṭṭhidhītā attanā gahetabbayuttakaṃ vatthābharaṇajātaṃ saṃvidahitvā pātova malinavatthaṃ nivāsetvā kuṭaṃ ādāya dāsīhi saddhiṃ udakatitthaṃ gacchantī viya nikkhamitvā taṃ ṭhānaṃ gantvā tassāgamanaṃ olokentī aṭṭhāsi.
The rich man's daughter prepared the clothes and ornaments suitable for her to take, put on soiled clothes very early in the morning, took a pot, and left as if going to the water-bathing place with her maidservants. She went to that spot and stood there, watching for his arrival.
Con gái trưởng giả chuẩn bị quần áo và trang sức cần thiết, rồi sáng sớm hôm sau, mặc quần áo cũ, mang theo một cái bình, giả vờ như đi đến bến nước cùng các tỳ nữ, rồi đi ra khỏi nhà, đến chỗ đó đứng chờ anh ta đến.
Sopi pātova sakaṭaṃ pājento nikkhami.
He too departed very early, driving his cart.
Anh ta cũng sáng sớm hôm đó đã lái xe đi ra.
Sā tassa pacchato pacchato pāyāsi.
She followed him closely.
Cô gái đi theo sau anh ta.
So taṃ disvā ‘‘ahaṃ taṃ ‘asukassa nāma dhītā’ti na jānāmi, mā maṃ anubandhi, ammā’’ti āha.
Seeing her, he said, "Mother, I do not know you as 'the daughter of so-and-so.' Do not follow me."
Anh ta thấy cô bèn nói: "Này cô, tôi không biết cô là con gái của ai, xin đừng đi theo tôi."
Na maṃ tvaṃ pakkosasi, ahaṃ attano dhammatāya āgacchāmi, tvaṃ tuṇhī hutvā attano sakaṭaṃ pājehīti.
"You are not calling me. I am coming of my own accord. You be silent and drive your cart."
"Anh không gọi tôi, tôi tự ý đến đây. Anh hãy im lặng mà lái xe của anh đi."
So punappunaṃ taṃ nivāretiyeva.
He repeatedly tried to stop her.
Anh ta cứ thế hết lần này đến lần khác ngăn cản cô.
Atha naṃ sā āha – ‘‘sāmi, sirī nāma attano santikaṃ āgacchantī nivāretuṃ na vaṭṭatī’’ti.
Then she said to him, "Master, it is not proper to turn away good fortune (sirī) when it comes to oneself."
Bấy giờ, cô gái nói với anh ta: "Thưa chủ nhân, không nên ngăn cản sự may mắn (sirī) khi nó tự tìm đến mình."
So tassā nissaṃsayena āgamanakāraṇaṃ ñatvā taṃ sakaṭaṃ āropetvā agamāsi.
So, the hunter, knowing the certain reason for her coming, put her onto his cart and went away.
Anh ta hiểu rõ lý do cô đến mà không chút nghi ngờ, bèn cho cô lên xe rồi đi tiếp.
Tassā mātāpitaro ito cito ca pariyesāpetvā apassantā ‘‘matā bhavissatī’’ti matakabhattaṃ kariṃsu.
Her parents, having searched here and there and not finding her, thought, "She must be dead," and performed a funeral feast.
Cha mẹ cô tìm kiếm khắp nơi nhưng không thấy, nghĩ rằng "Chắc con bé đã chết", bèn làm lễ cúng cơm cho người đã khuất.
Sāpi tena saddhiṃ saṃvāsamanvāya paṭipāṭiyā satta putte vijāyitvā te vayappatte gharabandhanena bandhi.
She, too, having lived together with him, gave birth to seven sons in succession, and when they reached maturity, she bound them with household ties.
Cô gái ấy sống chung với anh ta, lần lượt sinh được bảy người con trai, và khi chúng đến tuổi trưởng thành, cô đã gả vợ cho chúng.
Athekadivasaṃ satthā paccūsasamaye lokaṃ volokento kukkuṭamittaṃ saputtaṃ sasuṇisaṃ attano ñāṇajālassa anto paviṭṭhaṃ disvā, ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti upadhārento tesaṃ pannarasannampi sotāpattimaggassa upanissayaṃ disvā pātova pattacīvaraṃ ādāya tassa pāsaṭṭhānaṃ agamāsi.
Then one day, the Teacher, surveying the world at dawn, saw Kukkuṭamitta, with his sons and daughters-in-law, enter the net of his knowledge, and reflecting, "What could this be?", he saw the strong potential for the path of stream-entry for all fifteen of them, and so, taking his bowl and robe early in the morning, he went to the place where the hunter set his snares.
Một hôm, vào lúc bình minh, Đức Bổn Sư nhìn khắp thế gian và thấy Kukkuṭamitta cùng các con trai và con dâu đã lọt vào lưới trí tuệ của Ngài. Ngài suy xét: "Chuyện gì đây?" và thấy rằng cả mười lăm người đều có duyên lành để chứng đắc Sơ quả (Sotāpattimagga). Thế là, sáng sớm hôm đó, Ngài mang bát và y, đến khu vực đặt bẫy của người thợ săn.
Taṃ divasaṃ pāse baddho ekamigopi nāhosi.
That day, not a single deer was caught in the snares.
Ngày hôm đó, không có con thú nào bị mắc bẫy.
Satthā tassa pāsamūle padavalañjaṃ dassetvā purato ekassa gumbassa heṭṭhā chāyāyaṃ nisīdi.
The Teacher left his footprint near the snares and sat in the shade beneath a bush in front.
Đức Bổn Sư để lại dấu chân của mình gần chỗ đặt bẫy, rồi ngồi dưới bóng một bụi cây phía trước.
Kukkuṭamitto pātova dhanuṃ ādāya pāsaṭṭhānaṃ gantvā ādito paṭṭhāya pāse olokayamāno pāse baddhaṃ ekampi migaṃ adisvā satthu padavalañjaṃ addasa.
Kukkuṭamitta, taking his bow early in the morning, went to the snare-place and, looking at the snares from the beginning, saw not a single deer caught in them, but saw the Teacher's footprint.
Kukkuṭamitta sáng sớm đã mang cung đến chỗ đặt bẫy, bắt đầu kiểm tra các bẫy từ đầu, nhưng không thấy con thú nào bị mắc bẫy. Anh ta thấy dấu chân của Đức Bổn Sư.
Athassa etadahosi – ‘‘ko mayhaṃ baddhamige mocento vicaratī’’ti.
Then he thought, "Who is it that wanders around releasing my caught deer?"
Bấy giờ, anh ta nghĩ: "Ai đã thả những con thú bị mắc bẫy của mình ra vậy?"
So satthari āghātaṃ bandhitvā gacchanto gumbamūle nisinnaṃ satthāraṃ disvā, ‘‘iminā mama migā mocitā bhavissanti, māressāmi na’’nti dhanuṃ ākaḍḍhi.
Harboring ill will towards the Teacher, he went along and, seeing the Teacher sitting at the foot of the bush, he thought, "This ascetic must have released my deer; I will kill him," and he drew his bow.
Anh ta ôm mối hận với Đức Bổn Sư, đi đến thấy Ngài đang ngồi dưới gốc cây, bèn nghĩ: "Chắc người này đã thả thú của mình, ta sẽ giết ông ta!" rồi giương cung.
Satthā dhanuṃ ākaḍḍhituṃ datvā vissajjetuṃ nādāsi.
The Teacher allowed him to draw the bow, but did not allow him to release the arrow.
Đức Bổn Sư cho phép anh ta giương cung nhưng không cho phép bắn.
So saraṃ vissajjetumpi oropetumpi asakkonto phāsukāhi bhijjantīhi viya mukhato kheḷena paggharantena kilantarūpo aṭṭhāsi.
Unable to release or lower the arrow, he stood there, looking exhausted, as if his ribs were breaking, and drooling from his mouth.
Anh ta không thể bắn tên hay hạ cung xuống, đứng đó với vẻ mệt mỏi, nước bọt chảy ra từ miệng như thể xương sườn đang vỡ ra.
Athassa puttā gehaṃ gantvā ‘‘pitā no cirāyati, kiṃ nu kho eta’’nti vatvā ‘‘gacchatha, tātā, pitu santika’’nti mātarā pesitā dhanūni ādāya gantvā pitaraṃ tathāṭhitaṃ disvā ‘‘ayaṃ no pitu paccāmitto bhavissatī’’ti sattapi janā dhanūni ākaḍḍhitvā buddhānubhāvena yathā nesaṃ pitā ṭhito, tatheva aṭṭhaṃsu.
Then his sons, going home, said, "Our father is taking a long time; what could be the matter?" and sent by their mother, "Go, my dears, to your father," they took their bows and went, and seeing their father standing in that state, they thought, "This must be our father's enemy," and all seven of them drew their bows, and by the Buddha's power, they stood just as their father stood.
Bấy giờ, các con trai của anh ta về nhà, nói: "Cha chúng ta về muộn, có chuyện gì vậy?" Mẹ chúng sai đi: "Các con hãy đi đến chỗ cha." Chúng mang cung đi, thấy cha đứng trong tình trạng như vậy, bèn nghĩ: "Người này chắc là kẻ thù của cha chúng ta." Cả bảy người đều giương cung, và nhờ thần lực của Đức Phật, chúng cũng đứng bất động như cha mình.
Atha nesaṃ mātā ‘‘kiṃ nu kho me puttāpi cirāyantī’’ti vatvā sattahi suṇisāhi saddhiṃ gantvā te tathāṭhite disvā ‘‘kassa nu kho ime dhanūni ākaḍḍhitvā ṭhitā’’ti olokentī satthāraṃ disvā bāhā paggayha – ‘‘mā me pitaraṃ nāsetha, mā me pitaraṃ nāsethā’’ti mahāsaddamakāsi.
Then their mother, thinking, "Why are my sons also taking so long?" went with her seven daughters-in-law, and seeing them standing in that state, she looked around, thinking, "For whom are these people standing with bows drawn?" and seeing the Teacher, she raised her arms and cried loudly, "Do not destroy my father! Do not destroy my father!"
Bấy giờ, mẹ của chúng, người con gái trưởng giả, nói: "Sao các con của ta cũng về muộn thế?" Rồi cùng với bảy người con dâu đi đến, thấy họ đứng bất động như vậy, cô nhìn quanh và nghĩ: "Những người này đang giương cung nhắm vào ai vậy?" Khi thấy Đức Bổn Sư, cô giơ hai tay lên và kêu lớn: "Đừng hại cha tôi! Đừng hại cha tôi!"
Kukkuṭamitto taṃ saddaṃ sutvā cintesi – ‘‘naṭṭho vatamhi, sasuro kira me esa, aho mayā bhāriyaṃ kammaṃ kata’’nti.
Kukkuṭamitta, hearing that sound, thought, "Indeed, I am ruined! This is my father-in-law! Oh, what a terrible deed I have done!"
Kukkuṭamitta nghe tiếng kêu đó, nghĩ: "Ta đã tiêu đời rồi! Người này chính là cha vợ của ta! Ôi, ta đã gây ra một nghiệp nặng nề biết bao!"
Puttāvissa ‘‘ayyako kira no esa, aho bhāriyaṃ kammaṃ kata’’nti cintayiṃsu.
His sons also thought, "This is our grandfather! Oh, what a terrible deed we have done!"
Các con trai của anh ta cũng nghĩ: "Người này chính là ông nội của chúng ta! Ôi, chúng ta đã gây ra một nghiệp nặng nề biết bao!"
Kukkuṭamitto ‘‘ayaṃ sasuro me’’ti mettacittaṃ upaṭṭhapesi, puttāpissa ‘‘ayyako no’’ti mettacittaṃ upaṭṭhapesuṃ.
Kukkuṭamitta established a mind of loving-kindness, thinking, "This is my father-in-law," and his sons also established a mind of loving-kindness, thinking, "This is our grandfather."
Kukkuṭamitta khởi tâm từ (mettacittaṃ) nghĩ: "Người này là cha vợ của ta." Các con trai của anh ta cũng khởi tâm từ nghĩ: "Người này là ông nội của chúng ta."
Atha te nesaṃ mātā seṭṭhidhītā ‘‘khippaṃ dhanūni chaḍḍetvā pitaraṃ me khamāpethā’’ti āha.
Then their mother, the rich man's daughter, said, "Quickly drop your bows and ask my father for forgiveness!"
Bấy giờ, mẹ của chúng, người con gái trưởng giả, nói: "Mau bỏ cung xuống và xin lỗi cha tôi đi!"
Satthā tesaṃ muducittataṃ ñatvā dhanuṃ otāretuṃ adāsi.
The Teacher, knowing their gentle minds, allowed them to lower their bows.
Đức Bổn Sư biết tâm họ đã mềm mại, bèn cho phép họ hạ cung xuống.
Te sabbe satthāraṃ vanditvā ‘‘khamatha no, bhante’’ti khamāpetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
All of them bowed to the Teacher and, asking for forgiveness, "Forgive us, Venerable Sir," sat down to one side.
Tất cả họ đều đảnh lễ Đức Bổn Sư, xin: "Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài tha thứ cho chúng con," rồi ngồi sang một bên.
Atha nesaṃ satthā anupubbiṃ kathaṃ kathesi.
Then the Teacher gave them a progressive discourse.
Bấy giờ, Đức Bổn Sư thuyết bài pháp tuần tự (anupubbiṃ kathaṃ) cho họ.
Desanāvasāne kukkuṭamitto saddhiṃ puttehi ceva suṇisāhi ca attapañcadasamo sotāpattiphale patiṭṭhahi.
At the end of the discourse, Kukkuṭamitta, along with his sons and daughters-in-law, fifteen persons in all, became established in the fruit of stream-entry.
Khi bài pháp kết thúc, Kukkuṭamitta cùng với các con trai và con dâu, tổng cộng mười lăm người, đã an trú vào quả vị Dự lưu (Sotāpattiphala).
Satthā piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ vihāraṃ agamāsi.
The Teacher went on his alms round and returned to the monastery after his meal.
Đức Bổn Sư đi khất thực xong, sau bữa ăn trưa, Ngài trở về Tịnh xá.
Atha naṃ ānandatthero pucchi – ‘‘bhante, kahaṃ gamitthā’’ti.
Then Venerable Ānanda asked him, "Venerable Sir, where did you go?"
Bấy giờ, Tôn giả Ānanda hỏi Ngài: "Bạch Đức Thế Tôn, Ngài đã đi đâu ạ?"
Kukkuṭamittassa santikaṃ, ānandāti.
"To Kukkuṭamitta, Ānanda."
"Đến chỗ Kukkuṭamitta, này Ānanda."
Pāṇātipātakammassa vo, bhante, akārako katoti.
"Venerable Sir, did you make him one who does not commit the act of taking life?"
"Bạch Đức Thế Tôn, Ngài đã làm cho người đó không còn thực hiện hành động sát sinh (pāṇātipātakamma) nữa phải không ạ?"
Āmānanda, so attapañcadasamo acalasaddhāya patiṭṭhāya tīsu ratanesu nikkaṅkho hutvā pāṇātipātakammassa akārako jātoti.
"Yes, Ānanda, he, fifteen persons in all, became one who does not commit the act of taking life, having established unshakable faith and being free from doubt in the Three Jewels."
"Đúng vậy, này Ānanda, người đó cùng với mười bốn người khác đã an trú vào niềm tin bất động (acalasaddhāya), không còn nghi ngờ về Tam Bảo (tīsu ratanesu), và đã trở thành người không còn thực hiện hành động sát sinh."
Bhikkhū āhaṃsu – ‘‘nanu, bhante, bhariyāpissa atthī’’ti.
The bhikkhus said, "Venerable Sir, does he not also have a wife?"
Các Tỳ-khưu hỏi: "Bạch Đức Thế Tôn, vợ của người đó cũng có phải không ạ?"
Āma, bhikkhave, sā kulagehe kumārikā hutvā sotāpattiphalaṃ pattāti.
"Yes, bhikkhus, that wife attained the fruit of stream-entry while still a maiden in her family home."
"Đúng vậy, này các Tỳ-khưu, khi còn là một cô gái trong gia đình, cô ấy đã chứng đắc quả Dự lưu (Sotāpattiphala)."
Bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘kukkuṭamittassa kira bhariyā kumārikakāle eva sotāpattiphalaṃ patvā tassa gehaṃ gantvā satta putte labhi, sā ettakaṃ kālaṃ sāmikena ‘dhanuṃ āhara, sare āhara, sattiṃ āhara, sūlaṃ āhara, jālaṃ āharā’ti vuccamānā tāni adāsi.
The bhikkhus raised a discussion: "It is said that Kukkuṭamitta's wife, while still a maiden, attained the fruit of stream-entry (sotāpattiphala). After going to his house, she bore seven sons. For all this time, when her husband would say, 'Bring the bow, bring the arrows, bring the spear, bring the stake, bring the net,' she would give them to him.
Các Tỳ-khưu đã khởi lên câu chuyện rằng: "Nghe nói, vợ của Kukkuṭamitta, khi còn là thiếu nữ đã chứng quả Nhập Lưu (Sotāpatti), sau đó về nhà của người ấy và có được bảy người con. Cô ấy, trong suốt thời gian dài như vậy, khi người chồng bảo: 'Mang cung lại đây, mang tên lại đây, mang giáo lại đây, mang lao lại đây, mang lưới lại đây', thì đã đưa những thứ đó.
Sopi tāya dinnāni ādāya gantvā pāṇātipātaṃ karoti, kiṃ nu kho sotāpannāpi pāṇātipātaṃ karontī’’ti.
And he, taking what she had given, would go and commit the destruction of life (pāṇātipāta). Do stream-enterers (sotāpannā) also commit the destruction of life?"
Người chồng ấy cũng cầm những thứ do cô ấy đưa mà đi sát sanh. Chẳng lẽ bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) cũng sát sanh ư?"
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘na, bhikkhave, sotāpannā pāṇātipātaṃ karonti, sā pana ‘sāmikassa vacanaṃ karomī’ti tathā akāsi.
The Teacher came and asked, "On what topic, bhikkhus, are you now gathered?" When told, "On this topic," he said, "Bhikkhus, stream-enterers do not commit the destruction of life. She acted thus thinking, 'I will obey my husband's words.'
Đức Bổn Sư đến, hỏi: "Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi nói chuyện gì vậy?" Khi được trả lời: "Thưa Tôn Sư, là chuyện này", Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) không sát sanh. Cô ấy đã làm như vậy vì nghĩ 'tôi vâng lời chồng'.
‘Idaṃ gahetvā esa gantvā pāṇātipātaṃ karotū’ti tassā cittaṃ natthi.
She had no thought of, 'Let him take this and go commit the destruction of life.'
Trong tâm cô ấy không có ý nghĩ: 'Hãy cầm cái này đi sát sanh'.
Pāṇitalasmiñhi vaṇe asati visaṃ gaṇhantassa taṃ visaṃ anuḍahituṃ na sakkoti, evamevaṃ akusalacetanāya abhāvena pāpaṃ akarontassa dhanuādīni nīharitvā dadatopi pāpaṃ nāma na hotī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
Indeed, if there is no wound on the palm of the hand, one can carry poison with the hand, and that poison cannot burn it. In the same way, for one who does not commit evil due to the absence of unwholesome volition (akusalacetanā), even if one takes out and gives a bow and so on, no evil arises." Having said this and connected the discourse, the Teacher, while teaching the Dhamma, spoke this verse:
Thật vậy, nếu không có vết thương trên lòng bàn tay, thì người cầm thuốc độc sẽ không bị thuốc độc đốt cháy. Cũng vậy, đối với người không có ý định bất thiện, không làm điều ác, thì dù có đưa cung tên v.v... cũng không có tội lỗi." Sau khi kết nối câu chuyện, Đức Bổn Sư thuyết Pháp và nói bài kệ này:
Aparena samayena bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘ko nu kho kukkuṭamittassa saputtassa sasuṇisassa sotāpattimaggassūpanissayo, kena kāraṇena nesādakule nibbatto’’ti.
On another occasion, the bhikkhus raised a discussion: "What, indeed, was the proximate cause (upanissaya) for Kukkuṭamitta, together with his sons and daughters-in-law, to attain the path of stream-entry (sotāpattimagga)? For what reason was he born into a hunter's family?"
Một thời gian sau, các Tỳ-khưu lại khởi lên câu chuyện: "Điều kiện (upanissaya) nào đã dẫn đến quả Nhập Lưu (Sotāpatti) cho Kukkuṭamitta cùng với các con và con dâu của ông ấy? Vì lý do gì mà ông ấy lại tái sinh trong gia đình thợ săn (nesāda)?"
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, bhikkhave, atīte kassapadasabalassa dhātucetiyaṃ saṃvidahantā evamāhaṃsu – ‘‘kiṃ nu kho imassa cetiyassa mattikā bhavissati, kiṃ udaka’’nti.
The Teacher came and asked, "On what topic, bhikkhus, are you now gathered?" When told, "On this topic," he said, "Bhikkhus, in the past, when people were preparing the relic-shrine (dhātucetiya) of Kassapa, the Lord of Ten Powers, they said thus:
Đức Bổn Sư đến, hỏi: "Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi nói chuyện gì vậy?" Khi được trả lời: "Thưa Tôn Sư, là chuyện này", Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, trong quá khứ, khi những người ấy đang xây dựng tháp xá-lợi của Đức Phật Kassapa, họ đã nói như vầy:
Atha nesaṃ etadahosi – ‘‘haritālamanosilā mattikā bhavissati, tilatelaṃ udaka’’nti.
'What will be the clay for this shrine? What will be the water?' Then it occurred to them:
"Đất sét để xây tháp này sẽ là gì? Nước để trộn đất sét sẽ là gì?"
Te haritālamanosilā koṭṭetvā tilatelena saṃsanditvā iṭṭhakāya ghaṭetvā suvaṇṇena khacitvā anto ciniṃsu, bahimukhe pana ekagghanasuvaṇṇaiṭṭhakāva ahesuṃ.
'Orpiment and realgar will be the clay, and sesame oil will be the water.' They crushed the orpiment and realgar, mixed them with sesame oil, formed them into bricks, inlaid them with gold, and built them inside. On the outer face, however, there were only solid gold bricks.
Rồi họ nghĩ: "Đất sét sẽ là hoàng thạch (haritāla) và hùng hoàng (manosilā), nước sẽ là dầu mè."
Ekekā satasahassagghanikā ahosi.
Each one was worth one hundred thousand (satasahassa).
Họ nghiền hoàng thạch và hùng hoàng, trộn với dầu mè, nặn thành gạch, khảm vàng và xây bên trong. Còn bên ngoài thì toàn bộ là gạch vàng nguyên khối.
Te yāva dhātunidhānā cetiye niṭṭhite cintayiṃsu – ‘‘dhātunidhānakāle bahunā dhanena attho, kaṃ nu kho jeṭṭhakaṃ karomā’’ti.
When the shrine was completed up to the relic-enshrinement, they thought: 'Much wealth is needed for the relic-enshrinement. Who, indeed, shall we make the chief?'"
Mỗi viên gạch trị giá một trăm ngàn (satasahassa). Khi tháp xá-lợi được hoàn thành, họ nghĩ: "Khi cất giữ xá-lợi cần nhiều tiền, vậy chúng ta nên chọn ai làm người đứng đầu?"
Atheko gāmavāsiko seṭṭhi ‘‘ahaṃ jeṭṭhako bhavissāmī’’ti dhātunidhāne ekaṃ hiraññakoṭiṃ pakkhipi.
Then a village-dwelling wealthy man (seṭṭhi) said, "I will be the chief," and he deposited one crore (koṭi) of silver for the relic-enshrinement.
Khi ấy, một vị trưởng giả (seṭṭhi) ở làng nói: "Tôi sẽ làm người đứng đầu!" và đã cúng dường một crore (mười triệu) tiền bạc vào việc cất giữ xá-lợi.
Taṃ disvā raṭṭhavāsino ‘‘ayaṃ nagaraseṭṭhi dhanameva saṃharati, evarūpe cetiye jeṭṭhako bhavituṃ na sakkoti, gāmavāsī pana koṭidhanaṃ pakkhipitvā jeṭṭhako jāto’’ti ujjhāyiṃsu.
Seeing that, the townspeople complained, "This city-dwelling wealthy man (nagaraseṭṭhi) only collects wealth; he cannot be the chief for such a shrine. But the village-dweller, having deposited a crore of wealth, has become the chief."
Thấy vậy, dân chúng trong nước phàn nàn: "Vị trưởng giả thành thị này chỉ biết tích trữ tài sản. Ông ta không thể làm người đứng đầu trong việc xây dựng một ngôi tháp như thế này. Còn vị trưởng giả ở làng kia đã cúng dường một crore tiền bạc và trở thành người đứng đầu."
So tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘ahaṃ dve koṭiyo datvā jeṭṭhako bhavissāmī’’ti dve koṭiyo adāsi.
Hearing their words, the city-dweller said, "I will give two crores and be the chief," and he gave two crores.
Nghe lời họ nói, vị trưởng giả thành thị nói: "Tôi sẽ cúng dường hai crore và sẽ làm người đứng đầu!" rồi ông ta đã cúng dường hai crore.
Itaro ‘‘ahameva jeṭṭhako bhavissāmī’’ti tisso koṭiyo adāsi.
The other (village-dweller) said, "I myself will be the chief," and he gave three crores.
Vị trưởng giả kia (ở làng) nói: "Chính tôi sẽ làm người đứng đầu!" và đã cúng dường ba crore.
Evaṃ vaḍḍhetvā vaḍḍhetvā nagaravāsī aṭṭha koṭiyo adāsi.
Thus, increasing it more and more, the city-dweller gave eight crores.
Cứ thế, tăng lên mãi, vị trưởng giả thành thị đã cúng dường tám crore.
Gāmavāsino pana gehe navakoṭidhanameva atthi, nagaravāsino cattālīsakoṭidhanaṃ.
However, the village-dweller had only nine crores of wealth in his house, while the city-dweller had forty crores of wealth.
Nhưng trong nhà của vị trưởng giả ở làng chỉ có chín crore tài sản, còn vị trưởng giả thành thị thì có bốn mươi crore tài sản.
Tasmā gāmavāsī cintesi – ‘‘sacāhaṃ nava koṭiyo dassāmi, ayaṃ ‘dasa koṭiyo dassāmī’ti vakkhati, atha me niddhanabhāvo paññāyissatī’’ti.
Therefore, the village-dweller thought, "If I give nine crores, he will say, 'I will give ten crores,' and then my poverty will become evident."
Vì vậy, vị trưởng giả ở làng nghĩ: "Nếu tôi cúng dường chín crore, thì ông ta sẽ nói 'tôi sẽ cúng dường mười crore', và khi đó sự nghèo khó của tôi sẽ bị lộ ra."
So evamāha – ‘‘ahaṃ ettakañca dhanaṃ dassāmi, saputtadāro ca cetiyassa dāso bhavissāmī’’ti satta putte satta suṇisāyo bhariyañca gahetvā attanā saddhiṃ cetiyassa niyyādesi.
So he said, "I will give this much wealth, and I, along with my sons and wife, will be a servant of the shrine." Taking his seven sons, seven daughters-in-law, and his wife, he dedicated himself, along with them, to the shrine.
Ông ta bèn nói như vầy: "Tôi sẽ cúng dường số tài sản này, và cả gia đình con cái của tôi cũng sẽ làm nô lệ cho tháp!" Rồi ông ta dẫn bảy người con, bảy người con dâu và vợ mình cùng với bản thân dâng hiến cho tháp.
Raṭṭhavāsino ‘‘dhanaṃ nāma sakkā uppādetuṃ, ayaṃ pana saputtadāro attānaṃ niyyādesi, ayameva jeṭṭhako hotū’’ti taṃ jeṭṭhakaṃ kariṃsu.
The citizens said, "Wealth can indeed be produced, but this one has dedicated himself along with his wife and children. Let this very one be the chief." Thus, they made him the chief.
Dân chúng trong nước nói: "Tài sản thì có thể tạo ra được, nhưng người này đã dâng hiến cả gia đình con cái và bản thân mình. Chính ông ta hãy làm người đứng đầu!" Thế là họ đã chọn ông ta làm người đứng đầu.
Iti te soḷasapi janā cetiyassa dāsā ahesuṃ.
Thus, those sixteen people became servants of the cetiya.
Như vậy, mười sáu người họ đều trở thành nô lệ của tháp.
Raṭṭhavāsino pana te bhujisse akaṃsu.
The citizens, however, made them free persons.
Tuy nhiên, dân chúng trong nước đã trả tự do cho họ.
Evaṃ santepi cetiyameva paṭijaggitvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cutā devaloke nibbattiṃsu.
Even so, having tended to the cetiya and lived for their full lifespan, they passed away from there and were reborn in the devaloka.
Dù vậy, họ vẫn chăm sóc tháp, sống cho đến hết tuổi thọ, sau khi chết từ đó, họ tái sinh vào cõi trời.
Tesu ekaṃ buddhantaraṃ devaloke vasantesu imasmiṃ buddhuppāde bhariyā tato cavitvā rājagahe seṭṭhino dhītā hutvā nibbatti.
While they were living in the devaloka for one Buddha-interval, during this Buddha-era, the wife passed away from there and was reborn as the daughter of a seṭṭhi in Rājagaha.
Trong số họ, sau khi sống ở cõi trời suốt một thời kỳ giữa hai Đức Phật (buddhantara), vào thời Đức Phật này xuất hiện, người vợ từ cõi trời đó chuyển sinh, tái sinh làm con gái của một trưởng giả ở Rājagaha.
Sā kumārikāva hutvā sotāpattiphalaṃ pāpuṇi.
While still a young girl, she attained the fruit of stream-entry.
Cô ấy khi còn là thiếu nữ đã chứng quả Nhập Lưu (Sotāpatti).
Adiṭṭhasaccassa pana paṭisandhi nāma bhāriyāti tassā sāmiko samparivattamāno gantvā nesādakule nibbatti.
However, the rebirth of one who has not seen the truth is burdensome. Therefore, her husband, wandering through the cycle of rebirths, was reborn in a hunter's family.
Nhưng sự tái sinh của người chưa chứng ngộ các chân lý (saccā) thì khó khăn, vì vậy người chồng của cô ấy, sau khi luân chuyển một thời gian, đã tái sinh trong gia đình thợ săn.
Tassa saha dassaneneva seṭṭhidhītaraṃ pubbasineho ajjhotthari.
As soon as he saw her, the affection from their past life overwhelmed the seṭṭhi's daughter.
Ngay khi nhìn thấy người ấy, tình yêu từ kiếp trước đã tràn ngập, bao trùm lên cô con gái của trưởng giả.
Vuttampi cetaṃ –
And this has been said:
Điều này cũng đã được nói:
So kira ekadivasaṃ pubbaṇhasamaye dhanuṃ ādāya sunakhaparivuto araññaṃ gacchanto antarāmagge ekaṃ piṇḍāya pavisantaṃ bhikkhuṃ disvā kujjhitvā ‘‘kāḷakaṇṇi me diṭṭho, ajja kiñci na labhissāmī’’ti cintetvā pakkāmi.
It is said that one day, in the morning, he took his bow and, surrounded by dogs, was going to the forest. On the way, he saw a bhikkhu entering for alms-food, and becoming angry, he thought, "I have seen an unlucky person; today I will get nothing," and went on his way.
Nghe nói, một ngày nọ, vào buổi sáng sớm, người ấy cầm cung, cùng với bầy chó đi vào rừng. Trên đường đi, người ấy thấy một vị Tỳ-khưu đang đi khất thực, liền nổi giận nghĩ: "Ta đã thấy kẻ xúi quẩy rồi, hôm nay ta sẽ không kiếm được gì cả!" và bỏ đi.
Theropi gāme piṇḍāya caritvā katabhattakicco puna vihāraṃ pāyāsi.
The Thera, having gone for alms in the village and finished his meal, proceeded back to the monastery.
Vị Trưởng lão cũng đi khất thực trong làng, sau khi dùng bữa xong, lại trở về Tịnh xá.
Itaropi araññe vicaritvā kiñci alabhitvā paccāgacchanto puna theraṃ disvā ‘‘ajjāhaṃ imaṃ kāḷakaṇṇiṃ disvā araññaṃ gato kiñci na labhiṃ, idāni me punapi abhimukho jāto, sunakhehi naṃ khādāpessāmī’’ti saññaṃ datvā sunakhe vissajjesi.
The other, having wandered in the forest and gotten nothing, was returning when he saw the Thera again. He thought, "Today, after seeing this unlucky person, I went to the forest and got nothing. Now he has appeared before me again. I will have the dogs devour him." Giving the signal, he set the dogs loose.
Người thợ săn kia cũng đi lang thang trong rừng mà không kiếm được gì, khi trở về lại thấy vị Trưởng lão. Người ấy nghĩ: "Hôm nay ta thấy kẻ xúi quẩy này rồi vào rừng mà chẳng kiếm được gì, bây giờ nó lại đối diện với ta lần nữa, ta sẽ cho chó cắn nó!" Rồi người ấy ra hiệu và thả chó ra.
Theropi ‘‘mā evaṃ kari upāsakā’’ti yāci.
The Thera pleaded, "Lay follower, do not do this."
Vị Trưởng lão cầu xin: "Này thiện nam tử, đừng làm như vậy!"
So ‘‘ajjāhaṃ tava sammukhībhūtattā kiñci nālatthaṃ, punapi me sammukhībhāvamāgatosi, khādāpessāmeva ta’’nti vatvā sunakhe uyyojesi.
He said, "Today, because I encountered you, I got nothing, and now you have come before me again. I will certainly have you devoured," and urged the dogs on.
Người kia nói: "Hôm nay ta vì thấy ngươi mà chẳng kiếm được gì, bây giờ ngươi lại đối diện với ta lần nữa, ta nhất định sẽ cho chó cắn ngươi!" rồi xua chó đi.
Thero vegena ekaṃ rukkhaṃ abhiruhitvā purisappamāṇe ṭhāne nisīdi.
The Thera quickly climbed a tree and sat at a height of one man's measure.
Vị Trưởng lão nhanh chóng trèo lên một cái cây và ngồi ở vị trí cao bằng một người.
Sunakhā rukkhaṃ parivāresuṃ.
The dogs surrounded the tree.
Bầy chó vây quanh cái cây.
Luddako gantvā ‘‘rukkhaṃ abhiruhatopi te mokkho natthī’’ti taṃ saratuṇḍena pādatale vijjhi.
The hunter went up and said, "Even if you climb a tree, there is no escape for you," and pierced the sole of his foot with an arrowhead.
Người thợ săn đến nói: "Ngươi có trèo lên cây cũng không thoát được!" rồi dùng mũi tên đâm vào lòng bàn chân của vị ấy.
Thero ‘‘mā evaṃ karohī’’ti taṃ yāciyeva.
The Thera pleaded with him, "Do not do this."
Vị Trưởng lão vẫn cầu xin: "Đừng làm như vậy!"
Itaro tassa yācanaṃ anādiyitvā punappunaṃ vijjhiyeva.
The other, ignoring his plea, pierced him again and again.
Người kia không để ý đến lời cầu xin của vị ấy, cứ tiếp tục đâm đi đâm lại.
Thero ekasmiṃ pādatale vijjhiyamāne taṃ ukkhipitvā dutiyaṃ pādaṃ olambitvā tasmiṃ vijjhiyamāne tampi ukkhipati, evamassa so yācanaṃ anādiyitvāva dvepi pādatalāni vijjhiyeva.
When one sole was being pierced, the Thera lifted it and dangled the other foot. When that one was being pierced, he lifted it too. In this way, ignoring his plea, the hunter pierced both soles of his feet.
Khi một lòng bàn chân bị đâm, vị Trưởng lão nhấc chân đó lên, rồi hạ chân kia xuống. Khi chân kia bị đâm, vị ấy cũng nhấc chân đó lên. Cứ như vậy, người kia không để ý đến lời cầu xin của vị ấy mà vẫn đâm cả hai lòng bàn chân.
Therassa sarīraṃ ukkāhi ādittaṃ viya ahosi.
The Thera's body became as if set ablaze with torches.
Thân thể của vị Trưởng lão như bị lửa đốt cháy.
So vedanānuvattiko hutvā satiṃ paccupaṭṭhāpetuṃ nāsakkhi, pārutacīvaraṃ bhassantampi na sallakkhesi.
Overcome by the pain, he was unable to establish mindfulness. He did not even notice his draped robe slipping off.
Vị ấy bị cuốn theo cảm thọ (vedanā) nên không thể thiết lập chánh niệm, thậm chí không nhận ra tấm y khoác ngoài bị tuột xuống.
Taṃ patamānaṃ kokaṃ sīsato paṭṭhāya parikkhipantameva pati.
As it was falling, it landed, completely enveloping Koka from head to foot.
Chiếc y đó rơi xuống, bao phủ quanh người Kokamitta từ đầu trở xuống.
Sunakhā ‘‘thero patito’’ti saññāya cīvarantaraṃ pavisitvā attano sāmikaṃ luñjitvā khādantā aṭṭhimattāvasesaṃ kariṃsu.
The dogs, thinking "The Thera has fallen," entered under the robe and, tearing at their own master, ate him, leaving only the bones.
Các con chó, với ý nghĩ "vị Trưởng lão đã ngã xuống", liền chui vào bên trong y phục, cắn xé chủ nhân của mình và ăn thịt, chỉ còn lại xương.
Sunakhā cīvarantarato nikkhamitvā bahi aṭṭhaṃsu.
The dogs came out from under the robe and stood outside.
Các con chó ra khỏi bên trong y phục và đứng ở bên ngoài.
Atha nesaṃ thero ekaṃ sukkhadaṇḍakaṃ bhañjitvā khipi.
Then the Thera broke off a dry stick and threw it at them.
Lúc đó, vị Trưởng lão bẻ một cành cây khô nhỏ và ném xuống các con chó ấy.
Sunakhā theraṃ disvā ‘‘sāmikova amhehi khādito’’ti ñatvā araññaṃ pavisiṃsu.
The dogs, seeing the Thera, realized, "It was our own master we have eaten," and entered the forest.
Các con chó, thấy vị Trưởng lão, liền biết: "Chính chủ nhân đã bị chúng ta cắn ăn," rồi chui vào rừng.
Thero kukkuccaṃ uppādesi ‘‘mama cīvarantaraṃ pavisitvā esa naṭṭho, arogaṃ nu kho me sīla’’nti.
The Thera felt remorse: "He perished after entering under my robe. Is my virtue sound, I wonder?"
Vị Trưởng lão phát sinh sự hối hận (kukkucca): "Người thợ săn này đã chết sau khi chui vào bên trong y phục của tôi. Giới hạnh của tôi có còn nguyên vẹn không?"
So rukkhā otaritvā satthu santikaṃ gantvā ādito paṭṭhāya sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocetvā – ‘‘bhante, mama cīvaraṃ nissāya so upāsako naṭṭho, kacci me arogaṃ sīlaṃ, atthi me samaṇabhāvo’’ti pucchi.
He descended from the tree, went to the Teacher, and after relating the entire incident from the beginning, he asked: “Venerable Sir, on account of my robe, that lay supporter has perished. Is my virtue unimpaired? Do I still possess the state of a recluse?”
Vị Tỳ-kheo ấy, sau khi xuống từ cây, đi đến chỗ Đức Bổn Sư, kể lại tất cả câu chuyện đó từ đầu, rồi hỏi: "Bạch Đức Thế Tôn, người thiện tín ấy đã chết nhờ vào y phục của con. Giới hạnh của con có còn nguyên vẹn không? Sự Sa-môn của con có còn không?"
Satthā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘bhikkhu arogaṃ te sīlaṃ, atthi te samaṇabhāvo, so appaduṭṭhassa padussitvā vināsaṃ patto, na kevalañca idāneva, atītepi appaduṭṭhānaṃ padussitvā vināsaṃ pattoyevā’’ti vatvā tamatthaṃ pakāsento atītaṃ āhari –
Having heard his words, the Teacher said, “Monk, your virtue is unimpaired, you still possess the state of a recluse. He, having wronged one who was harmless, has met with destruction. And not only now, but in the past as well, he met with destruction for wronging the harmless.” And saying this, to clarify the matter, he related a story from the past:
Đức Bổn Sư, sau khi nghe lời vị Tỳ-khưu ấy, liền nói: “Này Tỳ-khưu, giới hạnh của con không tì vết, sự Sa-môn của con vẫn còn. Kẻ ấy đã hủy hoại người không có ác ý và tự chuốc lấy sự hủy diệt. Không chỉ bây giờ mà ngay cả trong quá khứ, kẻ ấy cũng đã hủy hoại những người không có ác ý và tự chuốc lấy sự hủy diệt.” Nói xong, để làm sáng tỏ ý nghĩa ấy, Ngài đã kể lại câu chuyện quá khứ như sau:
Atīte kireko vejjo vejjakammatthāya gāmaṃ vicaritvā kiñci kammaṃ alabhitvā chātajjhatto nikkhamitvā gāmadvāre sambahule kumārake kīḷante disvā ‘‘ime sappena ḍaṃsāpetvā tikicchitvā āhāraṃ labhissāmī’’ti ekasmiṃ rukkhabile sīsaṃ niharitvā nipannaṃ sappaṃ dassetvā, ‘‘ambho, kumārakā eso sāḷikapotako, gaṇhatha na’’nti āha.
In the past, it is said, a certain physician, wandering into a village to practice medicine and finding no work, left feeling famished. At the village gate, he saw many young boys playing. Thinking, “I will have them bitten by a snake, then treat them and get some food,” he pointed out a snake lying with its head out of a hole in a tree, and said, “Hey, boys, that is a young myna bird. Go and catch it.”
Thuở xưa, có một vị lương y nọ đi vào một ngôi làng để hành nghề y, nhưng không tìm được việc gì. Vì đói khát, ông ta ra khỏi làng và thấy nhiều đứa trẻ đang chơi đùa ở cổng làng. Ông nghĩ: “Mình sẽ làm cho chúng bị rắn cắn, rồi chữa trị cho chúng để kiếm thức ăn.” Ông ta chỉ vào một con rắn đang nằm thò đầu ra khỏi một cái hốc cây và nói: “Này các chú bé, đây là một con chim sáo non, hãy bắt nó đi!”
Atheko kumārako sappaṃ gīvāyaṃ daḷhaṃ gahetvā nīharitvā tassa sappabhāvaṃ ñatvā viravanto avidūre ṭhitassa vejjassa matthake khipi.
Then one of the boys, firmly seizing the snake by the neck, pulled it out. Realizing it was a snake, he cried out and threw it onto the head of the physician who was standing nearby.
Bấy giờ, một chú bé nắm chặt cổ con rắn, lôi nó ra. Khi biết đó là rắn, chú bé la lên và ném nó vào đầu vị lương y đang đứng gần đó.
Sappo vejjassa khandhaṭṭhikaṃ parikkhipitvā daḷhaṃ ḍaṃsitvā tattheva jīvitakkhayaṃ pāpesi, evamesa koko sunakhaluddako pubbepi appaduṭṭhassa padussitvā vināsaṃ pattoyevāti.
The snake coiled around the physician's collarbone, bit him fiercely, and caused him to meet his end right there. Thus, this Koka, the dog hunter, had also in a past life met with destruction for wronging the harmless.
Con rắn quấn quanh xương vai của vị lương y, cắn chặt và giết chết ông ta ngay tại chỗ. Như vậy, con chó săn tên Koka này cũng đã từng hủy hoại người không có ác ý trong quá khứ và tự chuốc lấy sự hủy diệt.
Tattha appaduṭṭhassāti attano vā sabbasattānaṃ vā aduṭṭhassa.
Therein, of one who is harmless means of one who is not hostile towards oneself or towards any beings.
Ở đây, appaduṭṭhassa nghĩa là người không có ác ý với chính mình hoặc với tất cả chúng sinh.
Narassāti sattassa.
A man means a being.
Narassa nghĩa là chúng sinh.
Dussatīti aparajjhati.
Offends means wrongs.
Dussati nghĩa là phạm lỗi.
Suddhassāti niraparādhasseva.
Of one who is pure means of one who is indeed faultless.
Suddhassa nghĩa là người vô tội.
Posassāti idampi aparenākārena sattādhivacanameva.
A person: this too is simply another term for a being.
Posassa cũng là một từ khác chỉ chúng sinh.
Anaṅgaṇassāti nikkilesassa.
Free from defilements means without defilements.
Anaṅgaṇassa nghĩa là người không có phiền não.
Paccetīti patieti.
Return means comes back to.
Pacceti nghĩa là quay trở lại.
Paṭivātanti yathā ekena purisena paṭivāte ṭhitaṃ paharitukāmatāya khitto sukhumo rajoti tameva purisaṃ pacceti, tasseva upari patati, evameva yo puggalo apaduṭṭhassa purisassa pāṇippaharādīni dadanto padussati, tameva bālaṃ diṭṭheva dhamme, samparāye vā nirayādīsu vipaccamānaṃ taṃ pāpaṃ vipākadukkhavasena paccetīti attho.
Against the wind: just as fine dust thrown by a man with the intention of striking someone standing against the wind returns to that very man and falls upon him, so too, whichever person offends a harmless man by inflicting blows with the hand and so on, that evil, ripening in this very life or in the next in the hells and so on, returns to that very fool in the form of resultant suffering. This is the meaning.
Paṭivātaṃ có nghĩa là: Cũng như một người ném hạt bụi mịn ngược gió với ý định đánh người đứng ngược gió, thì hạt bụi ấy sẽ quay trở lại chính người đó, rơi lên người đó. Tương tự như vậy, người nào ác ý, đánh đập v.v. người không có ác ý, thì chính điều ác ấy sẽ quay trở lại kẻ ngu đó dưới hình thức khổ quả, hoặc trong đời này, hoặc trong các cõi địa ngục v.v. trong đời sau. Đó là ý nghĩa.
So kira thero ekassa maṇikārassa kule dvādasa vassāni bhuñji.
It is said that the elder took his meals in the house of a certain jeweler for twelve years.
Nghe nói, vị Trưởng lão ấy đã thọ thực tại nhà một người thợ ngọc trong mười hai năm.
Tasmiṃ kule jayampatikā mātāpituṭṭhāne ṭhatvā theraṃ paṭijaggiṃsu.
In that family, the husband and wife, standing in the place of his mother and father, looked after the elder.
Trong gia đình ấy, hai vợ chồng đã chăm sóc vị Trưởng lão như cha mẹ ruột.
Athekadivasaṃ so maṇikāro therassa purato maṃsaṃ chindanto nisinno hoti.
Then one day, that jeweler was sitting in front of the elder, cutting meat.
Một ngày nọ, người thợ ngọc ấy đang ngồi cắt thịt trước mặt vị Trưởng lão.
Tasmiṃ khaṇe rājā pasenadi kosalo ekaṃ maṇiratanaṃ ‘‘imaṃ dhovitvā vijjhitvā pahiṇatū’’ti pesesi.
At that moment, King Pasenadi of Kosala sent a precious gem, saying, “Let him wash and pierce this, and send it back.”
Vào lúc đó, vua Pasenadi của Kosala gửi một viên ngọc quý với lời nhắn: “Hãy rửa sạch, khoan lỗ và gửi lại.”
Maṇikāro salohiteneva hatthena taṃ paṭiggahetvā peḷāya upari ṭhapetvā hatthadhovanatthaṃ anto pāvisi.
The jeweler, taking it with his blood-stained hand, placed it on top of a casket and went inside to wash his hands.
Người thợ ngọc dùng tay còn dính máu nhận lấy viên ngọc, đặt lên một cái hộp, rồi đi vào trong để rửa tay.
Tasmiṃ pana gehe posāvaniyakoñcasakuṇo atthi.
Now, in that house, there was a pet crane.
Trong nhà ấy có nuôi một con chim sếu.
So lohitagandhena maṃsasaññāya taṃ maṇiṃ therassa passantasseva gili.
Mistaking it for meat due to the smell of blood, it swallowed the gem while the elder was watching.
Con chim ấy, ngửi thấy mùi máu, lầm tưởng là thịt nên đã nuốt viên ngọc ngay trước mắt vị Trưởng lão.
Maṇikāro āgantvā maṇiṃ apassanto ‘‘maṇi kena gahito’’ti bhariyañca puttake ca paṭipāṭiyā pucchitvā tehi ‘‘na gaṇhāmā’’ti vutte ‘‘therena gahito bhavissatī’’ti.
The jeweler came back and, not seeing the gem, asked his wife and children in turn, “Who took the gem?” When they said, “We did not take it,” he thought, “It must have been taken by the elder.”
Người thợ ngọc trở ra, không thấy viên ngọc đâu, liền hỏi vợ và các con lần lượt: “Ai đã lấy viên ngọc?” Khi họ trả lời: “Chúng con không lấy,” anh ta nghĩ: “Chắc là vị Trưởng lão đã lấy rồi.”
Cintetvā bhariyāya saddhiṃ mantesi – ‘‘therena maṇi gahito bhavissatī’’ti.
Having thought this, he conferred with his wife, saying, “The gem must have been taken by the elder.”
Anh ta bàn với vợ: “Chắc là vị Trưởng lão đã lấy viên ngọc.”
Sā, sāmi, mā evaṃ avaca, ettakaṃ kālaṃ mayā therassa na kiñci vajjaṃ diṭṭhapubbaṃ, na so maṇiṃ gaṇhātīti.
She replied, “Master, do not say such a thing. In all this time, I have never seen any fault in the elder. He would not take the gem.”
Vợ anh ta nói: “Này chủ, đừng nói như vậy. Từ trước đến nay, tôi chưa từng thấy lỗi lầm nào của vị Trưởng lão. Ngài sẽ không lấy viên ngọc đâu.”
Maṇikāro theraṃ pucchi – ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne maṇiratanaṃ tumhehi gahita’’nti.
The gem-cutter asked the elder, "Venerable sir, was the jewel in this place taken by you?"
Người thợ ngọc hỏi vị Trưởng lão: “Bạch Ngài, Ngài có lấy viên ngọc quý ở chỗ này không?”
Na gaṇhāmi, upāsakāti.
"I did not take it, upāsaka."
“Tôi không lấy, cư sĩ.”
Bhante, na idha añño atthi, tumhehiyeva gahito bhavissati, detha me maṇiratananti.
"Venerable sir, there is no one else here; it must have been taken by you. Give me my jewel."
“Bạch Ngài, ở đây không có ai khác, chắc chắn là Ngài đã lấy rồi. Xin Ngài hãy trả lại viên ngọc quý cho tôi.”
So tasmiṃ asampaṭicchante puna bhariyaṃ āha – ‘‘thereneva maṇi gahito, pīḷetvā naṃ pucchissāmī’’ti.
When the elder did not accept it, he again said to his wife, "The gem was taken by the elder. I will question him by torturing him."
Khi vị Trưởng lão không thừa nhận, anh ta lại nói với vợ: “Chính vị Trưởng lão đã lấy viên ngọc, tôi sẽ tra hỏi Ngài bằng cách hành hạ.”
Sā, sāmi, mā no nāsayi, varaṃ amhehi dāsabyaṃ upagantuṃ, na ca theraṃ evarūpaṃ vattunti.
She said, "Master, do not destroy us. It is better for us to enter servitude than to say such a thing to the elder."
Vợ anh ta nói: “Này chủ, đừng làm hại chúng ta. Thà rằng chúng ta làm nô lệ còn hơn là đối xử với vị Trưởng lão như vậy.”
So ‘‘sabbeva mayaṃ dāsattaṃ upagacchantā maṇimūlaṃ na agghāmā’’ti rajjuṃ gahetvā therassa sīsaṃ veṭhetvā daṇḍena ghaṭṭesi.
He, saying, "Even if we all enter servitude, we are not worth the price of the gem," took a rope, wrapped it around the elder's head, and struck it with a stick.
Anh ta nói: “Dù tất cả chúng ta có làm nô lệ cũng không đủ giá trị của viên ngọc.” Rồi anh ta lấy dây thừng quấn quanh đầu vị Trưởng lão và đánh bằng gậy.
Therassa sīsato ca kaṇṇanāsāhi ca lohitaṃ pagghari, akkhīni nikkhamanākārappattāni ahesuṃ, so vedanāpamatto bhūmiyaṃ pati.
Blood flowed from the elder's head and from his ears and nose; his eyes looked as if they would come out, and overcome by pain, he fell to the ground.
Máu chảy ra từ đầu, tai và mũi của vị Trưởng lão, mắt Ngài gần như lồi ra. Ngài đau đớn đến ngất xỉu và ngã xuống đất.
Koñco lohitagandhenā gantvā lohitaṃ pivi.
A crane, drawn by the smell of blood, came and drank the blood.
Con sếu, ngửi thấy mùi máu, bay đến uống máu.
Atha naṃ maṇikāro there uppannakodhavegena ‘‘tvaṃ kiṃ karosī’’ti pādena paharitvā khipi.
Then the gem-cutter, with the force of the anger that had arisen towards the elder, kicked and threw the crane, saying, "What are you doing?"
Bấy giờ, người thợ ngọc, vì tức giận với vị Trưởng lão, liền đá và ném con sếu, nói: “Ngươi làm gì vậy?”
So ekappahāreneva maritvā uttāno ahosi.
With that single blow, it died and lay on its back.
Con chim ấy chết ngay lập tức chỉ với một cú đá và nằm ngửa ra.
Thero taṃ disvā, upāsaka, sīse veṭhanaṃ tāva me sithilaṃ katvā imaṃ koñcaṃ olokehi ‘‘mato vā, no vā’’ti.
Seeing it, the elder said, "Upāsaka, first loosen the binding on my head and look at this crane to see if it is dead or not."
Vị Trưởng lão nhìn thấy vậy, nói: “Cư sĩ, trước hết hãy nới lỏng dây trói trên đầu tôi và nhìn con sếu này xem nó đã chết hay chưa.”
Atha naṃ so āha – ‘‘eso viya tvampi marissasī’’ti.
Then he said to him, "You too will die like this one."
Bấy giờ, người thợ ngọc nói với Ngài: “Ngài cũng sẽ chết như con chim này thôi!”
Upāsaka, iminā so maṇi gilito, sace ayaṃ na amarissā, na te ahaṃ marantopi maṇiṃ ācikkhissanti.
"Upāsaka, that gem was swallowed by this one. If this one had not died, I would not have told you about the gem even if I were dying."
“Cư sĩ, viên ngọc đó đã bị con chim này nuốt. Nếu nó không chết, tôi thà chết chứ không nói cho ông biết viên ngọc ở đâu.”
So tassa udaraṃ phāletvā maṇiṃ disvā pavedhento saṃviggamānaso therassa pādamūle nipajjitvā ‘‘khamatha, me, bhante, ajānantena mayā kata’’nti āha.
He cut open its stomach and saw the gem. Trembling and with a distressed mind, he fell at the elder's feet and said, "Forgive me, venerable sir. It was done by me in ignorance."
Người thợ ngọc liền mổ bụng con chim, thấy viên ngọc, anh ta run rẩy, tâm hồn hoảng loạn, quỳ xuống chân vị Trưởng lão và nói: “Bạch Ngài, xin Ngài hãy tha thứ cho con, con đã làm điều này vì vô minh.”
Upāsaka, neva tuyhaṃ doso atthi, na mayhaṃ, vaṭṭassevesa doso, khamāmi teti.
"Upāsaka, there is no fault of yours, nor of mine. This is the fault of the round of existence itself. I forgive you."
“Cư sĩ, không phải lỗi của ông, cũng không phải lỗi của tôi. Đây là lỗi của vòng luân hồi. Tôi tha thứ cho ông.”
Bhante, sace me khamatha, pakatiniyāmeneva me gehe nisīditvā bhikkhaṃ gaṇhathāti.
"Venerable sir, if you forgive me, please sit in my house and accept alms-food in the customary way."
“Bạch Ngài, nếu Ngài tha thứ cho con, xin Ngài hãy tiếp tục ngồi tại nhà con và thọ thực như thường lệ.”
‘‘Upāsaka, na dānāhaṃ ito paṭṭhāya paresaṃ gehassa antochadanaṃ pavisissāmi, antogehapavesanasseva hi ayaṃ doso, ito paṭṭhāya pādesu āvahantesu gehadvāre ṭhitova bhikkhaṃ gaṇhissāmī’’ti vatvā dhutaṅgaṃ samādāya imaṃ gāthamāha –
"Upāsaka, from now on I will not enter under the roof of another's house, for this fault is precisely due to entering a house. Henceforth, as long as my feet can carry me, I will accept alms-food only while standing at the door of a house." Having said this, he undertook the ascetic practice and spoke this verse:
Vị Trưởng lão nói: “Cư sĩ, từ nay trở đi, tôi sẽ không vào bên trong mái nhà của người khác nữa. Bởi vì lỗi lầm này là do việc vào bên trong nhà. Từ nay trở đi, khi đôi chân còn có thể đi được, tôi sẽ chỉ đứng ở cổng nhà để thọ thực.” Nói xong, Ngài thọ trì hạnh đầu đà và đọc bài kệ này:
Idañca pana vatvā thero teneva byādhinā na cirasseva parinibbāyi.
And having said this, the elder, due to that same affliction, attained parinibbāna not long after.
Nói xong điều này, vị Trưởng lão không lâu sau đó đã nhập Niết-bàn vì căn bệnh ấy.
Koñco maṇikārassa bhariyāya kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi.
The crane took conception in the womb of the gem-cutter's wife.
Con sếu tái sinh vào bụng vợ của người thợ ngọc.
Maṇikāro kālaṃ katvā niraye nibbatti.
The gem-cutter, after passing away, was reborn in hell.
Người thợ ngọc chết và tái sinh vào địa ngục.
Maṇikārassa bhariyā there muducittatāya kālaṃ katvā devaloke nibbatti.
The gem-cutter's wife, due to her gentle-heartedness towards the elder, passed away and was reborn in the deva world.
Vợ của người thợ ngọc, vì có tâm hiền lành đối với vị Trưởng lão, đã chết và tái sinh vào cõi trời.
Bhikkhū satthāraṃ tesaṃ abhisamparāyaṃ pucchiṃsu.
The monks asked the Teacher about their future destinations.
Các Tỳ-khưu hỏi Đức Bổn Sư về số phận sau khi chết của họ.
Satthā, ‘‘bhikkhave, idhekacce gabbhe nibbattanti, ekacce pāpakārino niraye nibbattanti, ekacce katakalyāṇā devaloke nibbattanti, anāsavā pana parinibbāyantī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
The Teacher said, "Bhikkhus, some are reborn in the womb, some evildoers are reborn in hell, some who have done good are reborn in the deva world, but the undefiled attain parinibbāna." Then, connecting the sequence, he taught the Dhamma by speaking this verse:
Đức Bổn Sư nói: “Này các Tỳ-khưu, ở đây, một số người tái sinh vào thai bào, một số kẻ làm ác tái sinh vào địa ngục, một số người làm điều lành tái sinh vào cõi trời, còn những bậc vô lậu thì nhập Niết-bàn.” Nói xong, Ngài kết nối với hiện tại và thuyết giảng Pháp, Ngài đọc bài kệ này:
Satthari kira jetavane viharante sambahulā bhikkhū satthu dassanatthāya āgacchantā ekaṃ gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
Indeed, while the Teacher was dwelling at Jetavana, many monks, coming to see the Teacher, entered a certain village for alms-food.
Nghe nói, khi Đức Bổn Sư trú tại Jetavana, nhiều Tỳ-khưu đã đến để chiêm bái Ngài. Họ vào một ngôi làng để khất thực.
Gāmavāsino te sampatte ādāya āsanasālāya nisīdāpetvā yāgukhajjakaṃ datvā piṇḍapātavelaṃ āgamayamānā dhammaṃ suṇantā nisīdiṃsu.
The villagers took them in upon their arrival, had them sit in a hall, gave them rice-gruel and hard food, and sat listening to the Dhamma while waiting for the time of the alms-round.
Dân làng thỉnh các vị Tỳ-khưu đã đến, mời ngồi vào giảng đường, cúng dường cháo và đồ ăn nhẹ, rồi ngồi nghe Pháp trong khi chờ đợi giờ khất thực.
Tasmiṃ khaṇe bhattaṃ pacitvā sūpabyañjanaṃ dhūpayamānāya ekissā itthiyā bhājanato aggijālā uṭṭhahitvā chadanaṃ gaṇhi.
At that moment, a flame shot up from the pot of a certain woman who was cooking rice and warming up soup and curry, and it caught the roof.
Ngay lúc đó, từ nồi của một người phụ nữ đang nấu cơm và hâm nóng thức ăn, một ngọn lửa bùng lên và bén vào mái nhà.
Tato ekaṃ tiṇakaraḷaṃ uṭṭhahitvā jalamānaṃ ākāsaṃ pakkhandi.
From there, a bundle of grass rose up, burning, and soared into the sky.
Từ đó, một cuộn cỏ khô bốc cháy bay lên không trung.
Tasmiṃ khaṇe eko kāko ākāsena gacchanto tattha gīvaṃ pavesetvā tiṇavalliveṭhito jhāyitvā gāmamajjhe pati.
At that moment, a crow flying through the sky put its neck into it, was encircled by a grass vine, burned, and fell in the middle of the village.
Ngay lúc đó, một con quạ đang bay trên trời, thò cổ vào đám lửa, bị dây cỏ quấn quanh, cháy rụi rồi rơi xuống giữa làng.
Bhikkhū taṃ disvā ‘‘aho bhāriyaṃ kammaṃ, passathāvuso, kākena pattaṃ vippakāraṃ, iminā katakammaṃ aññatra satthārā ko jānissati, satthāramassa kammaṃ pucchissāmā’’ti cintetvā pakkamiṃsu.
Seeing this, the bhikkhus thought, “Oh, how heavy is this kamma! Look, friends, at the disaster that has befallen this crow. Who, other than the Teacher, could know the deed done by this one? We will ask the Teacher about its kamma,” and they departed.
Các vị Tỳ-khưu thấy vậy, liền suy nghĩ: “Ôi, nghiệp thật nặng nề! Này chư Hiền, hãy xem sự biến cố đã xảy đến với con quạ này. Nghiệp mà nó đã tạo, ngoài Đức Bổn Sư ra, ai có thể biết được? Chúng ta sẽ hỏi Đức Bổn Sư về nghiệp của nó.” Rồi các vị khởi hành.
Aparesampi bhikkhūnaṃ satthu dassanatthāya nāvaṃ abhiruyha gacchantānaṃ nāvā samudde niccalā aṭṭhāsi.
For other bhikkhus who were traveling, having boarded a boat to see the Teacher, the boat stopped, motionless, in the ocean.
Một nhóm Tỳ-khưu khác, đang đi thuyền trên biển để yết kiến Đức Bổn Sư, thì chiếc thuyền bị kẹt lại giữa biển.
Manussā ‘‘kāḷakaṇṇinā ettha bhavitabba’’nti salākaṃ vicāresuṃ.
The people, thinking, “There must be an unlucky person here,” cast lots.
Mọi người bàn tán: “Chắc chắn có kẻ xui xẻo ở đây,” rồi họ rút thăm.
Nāvikassa ca bhariyā paṭhamavaye ṭhitā dassanīyā pāsādikā, salākā tassā pāpuṇi.
The boatman's wife, who was in the prime of her youth, was beautiful and pleasing to see; the lot fell to her.
Vợ của người lái thuyền, một phụ nữ trẻ đẹp và khả ái, đã trúng thăm.
‘‘Salākaṃ puna vicārethā’’ti vatvā yāvatatiyaṃ vicāresuṃ, tikkhattumpi tassā eva pāpuṇi.
Saying, “Cast the lots again,” they cast them up to a third time, and all three times it fell to her.
Họ nói: “Hãy rút thăm lại!” và họ đã rút thăm đến lần thứ ba, nhưng cả ba lần đều trúng vào cô ấy.
Manussā ‘‘kiṃ, sāmī’’ti nāvikassa mukhaṃ olokesuṃ.
The people looked at the boatman’s face, asking, “What now, master?”
Mọi người nhìn mặt người lái thuyền và hỏi: “Thưa chủ, phải làm sao đây?”
Nāviko ‘‘na sakkā ekissā atthāya mahājanaṃ nāsetuṃ, udake naṃ khipathā’’ti āha.
The boatman said, “It is not possible to destroy many people for the sake of one. Throw her into the water.”
Người lái thuyền nói: “Không thể vì một người mà làm hại cả đại chúng. Hãy ném cô ta xuống nước!”
Sā gahetvā udake khipiyamānā maraṇabhayatajjitā viravaṃ akāsi.
As she was seized and thrown into the water, terrified by the fear of death, she let out a cry.
Khi bị bắt và ném xuống nước, cô ta sợ hãi cái chết mà kêu la.
Taṃ sutvā nāviko ko attho imissā ābharaṇehi naṭṭhehi, sabbābharaṇāni omuñcitvā ekaṃ pilotikaṃ nivāsāpetvā chaḍḍetha naṃ, ahaṃ panetaṃ udakapiṭṭhe plavamānaṃ daṭṭhuṃ na sakkhissāmī tasmā yathā naṃ ahaṃ na passāmi, tathā ekaṃ vālukakuṭaṃ gīvāya bandhitvā samudde khipathāti.
Hearing this, the boatman said, “What is the use of her ornaments being lost? Take off all her ornaments, make her wear an old cloth, and cast her away. I will not be able to bear seeing her floating on the surface of the water. Therefore, so that I do not see her, tie a pot of sand to her neck and throw her into the ocean.”
Nghe tiếng kêu đó, người lái thuyền nói: “Thứ trang sức của cô ta bị mất thì có ích gì? Hãy cởi bỏ tất cả trang sức, mặc cho cô ta một tấm vải rách rồi ném xuống. Tôi không thể nhìn thấy cô ta trôi nổi trên mặt nước. Vì vậy, hãy buộc một cái bình cát vào cổ cô ta rồi ném xuống biển, để tôi không phải nhìn thấy cô ta.”
Te tathā kariṃsu.
They did so.
Họ đã làm như vậy.
Tampi patitaṭṭhāneyeva macchakacchapā vilumpiṃsu.
Right where she fell, fish and turtles devoured her.
Ngay tại chỗ cô ta rơi xuống, cá và rùa đã xâu xé cô ta.
Bhikkhū taṃ pavattiṃ ñatvā ‘‘ṭhapetvā satthāraṃ ko añño etissā itthiyā katakammaṃ jānissati, satthāraṃ tassā kammaṃ pucchissāmā’’ti icchitaṭṭhānaṃ patvā nāvāto oruyha pakkamiṃsu.
The bhikkhus, learning of this event, thought, “Besides the Teacher, who else could know the deed done by this woman? We will ask the Teacher about her kamma.” Having reached their desired destination, they disembarked from the boat and departed.
Các vị Tỳ-khưu biết chuyện đó, liền suy nghĩ: “Ngoài Đức Bổn Sư ra, ai khác có thể biết được nghiệp mà người phụ nữ này đã tạo? Chúng ta sẽ hỏi Đức Bổn Sư về nghiệp của cô ấy.” Rồi các vị đến nơi mong muốn, xuống thuyền và khởi hành.
Aparepi satta bhikkhū satthu dassanatthāya gacchantā sāyaṃ ekaṃ vihāraṃ pavisitvā vasanaṭṭhānaṃ pucchiṃsu.
Another seven bhikkhus, traveling to see the Teacher, entered a monastery in the evening and asked for a place to stay.
Bảy vị Tỳ-khưu khác, đang đi để yết kiến Đức Bổn Sư, vào buổi tối đã vào một tu viện và hỏi chỗ ở.
Ekasmiñca leṇe satta mañcā honti.
In one cave, there were seven beds.
Trong một hang động có bảy cái giường.
Tesaṃ tadeva labhitvā tattha nipannānaṃ rattibhāge kūṭāgāramatto pāsāṇo pavaṭṭamāno āgantvā leṇadvāraṃ pidahi.
Having obtained that very place, while they were lying down there during the night, a rock the size of a gabled house came rolling and blocked the cave entrance.
Khi các vị nhận được chỗ đó và nằm xuống, vào ban đêm, một tảng đá to bằng một ngôi nhà có mái nhọn đã lăn đến và chặn cửa hang.
Nevāsikā bhikkhū ‘‘mayaṃ imaṃ leṇaṃ āgantukabhikkhūnaṃ pāpayimhā, ayañca mahāpāsāṇo leṇadvāraṃ pidahanto aṭṭhāsi, apanessāma na’’nti samantā sattahi gāmehi manusse sannipātetvā vāyamantāpi ṭhānā cāletuṃ nāsakkhiṃsu.
The resident bhikkhus thought, “We gave this cave to the visiting bhikkhus, and this great rock has come to block the cave entrance. We must remove it.” They gathered people from the seven surrounding villages, but even with their efforts, they were unable to move it from its place.
Các vị Tỳ-khưu trú xứ nghĩ: “Chúng ta đã giao hang động này cho các vị Tỳ-khưu khách, nhưng tảng đá lớn này đã chặn cửa hang. Chúng ta sẽ dời nó đi.” Họ tập hợp dân làng từ bảy ngôi làng xung quanh, cố gắng nhưng không thể di chuyển tảng đá khỏi chỗ của nó.
Anto paviṭṭhabhikkhūpi vāyamiṃsuyeva.
The bhikkhus who had entered inside also tried.
Các vị Tỳ-khưu ở bên trong cũng đã cố gắng.
Evaṃ santepi sattāhaṃ pāsāṇaṃ cāletuṃ nāsakkhiṃsu.
Even so, for seven days they were unable to move the rock.
Mặc dù đã cố gắng như vậy, họ vẫn không thể di chuyển tảng đá trong bảy ngày.
Āgantukā sattāhaṃ chātajjhattā mahādukkhaṃ anubhaviṃsu.
The visiting bhikkhus, afflicted by hunger for seven days, experienced great suffering.
Các vị Tỳ-khưu khách đã trải qua sự khổ đau lớn vì đói khát trong bảy ngày.
Sattame divase pāsāṇo sayameva pavaṭṭitvā apagato.
On the seventh day, the rock rolled away by itself.
Vào ngày thứ bảy, tảng đá tự lăn đi.
Bhikkhū nikkhamitvā ‘‘amhākaṃ imaṃ pāpaṃ aññatra satthārā ko jānissati, satthāraṃ pucchissāmā’’ti cintetvā pakkamiṃsu.
The bhikkhus came out and thought, “Who, other than the Teacher, could know of this evil deed of ours? We will ask the Teacher,” and they departed.
Các vị Tỳ-khưu thoát ra, suy nghĩ: “Ngoài Đức Bổn Sư ra, ai có thể biết được ác nghiệp này của chúng ta? Chúng ta sẽ hỏi Đức Bổn Sư về nghiệp đó.” Rồi các vị khởi hành.
Te purimehi saddhiṃ antarāmagge samāgantvā sabbe ekatova satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnā satthārā katapaṭisanthārā attanā attanā diṭṭhānubhūtāni kāraṇāni paṭipāṭiyā pucchiṃsu.
They met with the previous groups on the way, and all together they approached the Teacher, paid homage, and sat to one side. After the Teacher had greeted them, they asked in turn about the things they had each seen and experienced.
Trên đường đi, các vị này gặp những vị Tỳ-khưu trước đó. Tất cả cùng nhau đến yết kiến Đức Bổn Sư, đảnh lễ và ngồi sang một bên. Sau khi được Đức Bổn Sư hỏi thăm, các vị lần lượt trình bày những việc mình đã thấy và trải qua.
Satthāpi tesaṃ paṭipāṭiyā evaṃ byākāsi – ‘‘bhikkhave, so tāva kāko attanā katakammameva anubhosi.
The Teacher also explained to them in sequence, saying: “Bhikkhus, that crow, for one, experienced the result of a deed it had done itself.
Đức Bổn Sư cũng lần lượt giải thích cho các vị như sau: “Này chư Tỳ-khưu, con quạ đó đã tự mình chịu đựng quả báo của nghiệp mình đã tạo.
Atītakāle hi bārāṇasiyaṃ eko kassako attano goṇaṃ damento dametuṃ nāsakkhi.
Indeed, in a past time in Bārāṇasī, a farmer, while taming his ox, was unable to tame it.
Trong quá khứ, tại Bārāṇasī, có một người nông dân không thể thuần hóa được con bò của mình.
So hissa goṇo thokaṃ gantvā nipajji, pothetvā uṭṭhāpitopi thokaṃ gantvā punapi tatheva nipajji.
His ox would go a short distance and then lie down. Even when beaten and made to stand up, it would go a short distance and lie down again in the same way.
Con bò đó đi một đoạn ngắn rồi nằm xuống. Dù bị đánh thức dậy, nó lại đi một đoạn ngắn rồi lại nằm xuống như cũ.
So vāyamitvā taṃ dametuṃ asakkonto kodhābhibhūto hutvā ‘ito dāni paṭṭhāya sukhaṃ nipajjissasī’ti palālapiṇḍaṃ viya karonto palālena tassa gīvaṃ paliveṭhetvā aggimadāsi, goṇo tattheva jhāyitvā mato.
Unable to tame it despite his efforts, he became overwhelmed with anger and said, ‘From now on, you will lie down comfortably!’ Making it like a bundle of straw, he wrapped its neck with straw and set it on fire. The ox burned right there and died.
Người nông dân đó cố gắng thuần hóa nó nhưng không thành công, bèn nổi giận và nói: ‘Từ nay mày sẽ nằm thoải mái!’ Rồi ông ta lấy rơm quấn quanh cổ con bò như một bó rơm, châm lửa đốt. Con bò bị cháy chết ngay tại đó.
Tadā, bhikkhave, tena kākena taṃ pāpakammaṃ kataṃ.
At that time, bhikkhus, that evil kamma was done by that crow.
Này chư Tỳ-khưu, khi đó, con quạ đó đã tạo ác nghiệp ấy.
So tassa vipākena dīgharattaṃ niraye paccitvā vipākāvasesena sattakkhattuṃ kākayoniyaṃ nibbattitvā evameva ākāse jhāyitvāva mato’’ti.
As a result of that, he was tormented in hell for a long time, and with the remaining result, he was born in the crow womb seven times and died in this very way, by being burned in the sky.”
Do quả báo của nghiệp đó, nó đã chịu khổ trong địa ngục một thời gian dài, và do phần còn lại của quả báo, nó đã tái sinh bảy lần vào loài quạ và chết cháy trên không trung như vậy.”
Sāpi, bhikkhave, itthī attanā katakammameva anubhosi.
"O monks, that woman, too, experienced the result of the kamma she herself had done.
Này chư Tỳ-khưu, người phụ nữ đó cũng đã tự mình chịu đựng quả báo của nghiệp mình đã tạo.
Sā hi atīte bārāṇasiyaṃ ekassa gahapatikassa bhariyā udakaharaṇakoṭṭanapacanādīni sabbakiccāni sahattheneva akāsi.
Indeed, in the past, she was the wife of a certain householder in Bārāṇasī and performed all duties—such as fetching water, pounding rice, and cooking—with her own hands.
Trong quá khứ, tại Bārāṇasī, cô ấy là vợ của một gia chủ, tự tay làm tất cả các công việc như lấy nước, giã gạo, nấu ăn, v.v.
Tassā eko sunakho taṃ gehe sabbakiccāni kurumānaṃ olokentova nisīdati.
A certain dog of hers would sit watching her as she performed all the duties in the house.
Có một con chó của cô ấy, ngồi nhìn cô ấy làm tất cả công việc nhà.
Khette bhattaṃ harantiyā dārupaṇṇādīnaṃ vā atthāya araññaṃ gacchantiyā tāya saddhiṃyeva gacchati.
When she was carrying food to the field, or when she was going to the forest for firewood, leaves, and so on, it would go along with her.
Khi cô ấy mang cơm ra đồng hoặc vào rừng để tìm củi, lá cây, v.v., con chó cũng đi theo cô ấy.
Taṃ disvā daharamanussā ‘‘ambho nikkhanto sunakhaluddako, ajja mayaṃ maṃsena bhuñjissāmā’’ti uppaṇḍenti.
Seeing this, some young men would mock her, saying, 'Hey, the dog-huntress has come out! Today we will eat meat!'
Thấy vậy, những người trẻ tuổi chế nhạo: “Này các bạn, con chó săn đã ra ngoài rồi, hôm nay chúng ta sẽ được ăn thịt!”
Sā tesaṃ kathāya maṅku hutvā sunakhaṃ leḍḍudaṇḍādīhi paharitvā palāpeti, sunakho nivattitvā puna anubandhati.
Displeased by their words, she would strike the dog with clods of earth, sticks, and the like to make it run away, but the dog would return and follow her again.
Cô ấy bực mình vì lời nói của họ, bèn dùng đá, gậy, v.v. đánh đuổi con chó, nhưng con chó lại quay lại và theo sau.
So kirassā tatiye attabhāve bhattā ahosi, tasmā sinehaṃ chindituṃ na sakkoti.
It is said that in its third past existence, that dog had been her husband; therefore, it could not sever its affection.
Nghe nói, kiếp thứ ba trước đó, con chó ấy từng là chồng của cô ấy, vì vậy nó không thể cắt đứt tình cảm.
Kiñcāpi hi anamatagge saṃsāre jāyā vā pati vā abhūtapubbā nāma natthi, avidūre pana attabhāve ñātakesu adhimatto sineho hoti, tasmā so sunakho taṃ vijahituṃ na sakkoti.
Although in this beginningless saṃsāra there is truly no one who has not been a wife or a husband before, affection is especially strong for relatives in recent existences; therefore, that dog could not abandon her.
Dù trong vòng luân hồi vô thủy, không có ai chưa từng là vợ hoặc chồng, nhưng trong những kiếp gần đây, tình cảm đối với người thân rất mãnh liệt, vì vậy con chó đó không thể rời bỏ cô ấy.
Sā tassa kujjhitvā khettaṃ sāmikassa yāguṃ haramānā rajjuṃ ucchaṅge ṭhapetvā agamāsi, sunakho tāyeva saddhiṃ gato.
Angry with it, she went to the field, carrying gruel for her husband, with a rope placed in her lap; the dog went along with her.
Cô ấy giận con chó, khi mang cháo cho chồng ở ngoài đồng, cô ấy giấu một sợi dây trong vạt áo rồi đi. Con chó cũng đi theo cô ấy.
Sā sāmikassa yāguṃ datvā tucchakuṭaṃ ādāya ekaṃ udakaṭṭhānaṃ gantvā kuṭaṃ vālukāya pūretvā samīpe oloketvā ṭhitassa sunakhassa saddamakāsi.
After giving the gruel to her husband, she took the empty pot, went to a watering place, filled the pot with sand, and made a sound for the dog, which was standing nearby watching.
Cô ấy đưa cháo cho chồng, rồi lấy một cái bình rỗng đi đến một chỗ có nước, đổ đầy cát vào bình, rồi gọi con chó đang đứng nhìn gần đó.
Sunakho ‘‘cirassaṃ vata me ajja madhurakathā laddhā’’ti naṅguṭṭhaṃ cālento taṃ upasaṅkami.
Thinking, 'After a long time, today I have finally heard a sweet word!' the dog approached her, wagging its tail.
Con chó nghĩ: “Lâu rồi hôm nay mình mới được nghe lời ngọt ngào!” rồi vẫy đuôi đến gần cô ấy.
Sā taṃ gīvāyaṃ daḷhaṃ gahetvā ekāya rajjukoṭiyā kuṭaṃ bandhitvā ekaṃ rajjukoṭiṃ sunakhassa gīvāyaṃ bandhitvā kuṭaṃ udakābhimukhaṃ pavaṭṭesi.
She grabbed it firmly by the neck, tied the pot with one end of the rope, tied the other end of the rope to the dog's neck, and rolled the pot towards the water.
Cô ấy nắm chặt cổ con chó, dùng một đầu dây buộc vào bình, đầu dây còn lại buộc vào cổ con chó, rồi đẩy bình xuống nước.
Sunakho kuṭaṃ anubandhanto udake patitvā tattheva kālamakāsi.
Following the pot, the dog fell into the water and died right there.
Con chó theo bình rơi xuống nước và chết ngay tại đó.
Sā tassa kammassa vipākena dīgharattaṃ niraye paccitvā vipākāvasesena attabhāvasate vālukakuṭaṃ gīvāyaṃ bandhitvā udake pakkhittā kālamakāsīti.
As the result of that kamma, she was tormented in hell for a long time, and due to the remaining result, for a hundred existences she died by being thrown into the water with a pot of sand tied to her neck."
Do quả báo của nghiệp đó, người phụ nữ ấy đã chịu khổ trong địa ngục một thời gian dài, và do phần còn lại của quả báo, trong hàng trăm kiếp, cô ấy đã bị buộc một cái bình cát vào cổ và bị ném xuống nước mà chết.
Tumhehipi, bhikkhave, attanā katakammameva anubhūtaṃ.
"You too, O monks, have experienced the result of the kamma you yourselves have done.
Này các Tỳ-khưu, chính các vị đã trải nghiệm những hành động do chính mình đã làm.
Atītasmiñhi bārāṇasivāsino satta gopālakadārakā ekasmiṃ aṭavipadese sattāhavārena gāviyo vicarantā ekadivasaṃ gāviyo vicāretvā āgacchantā ekaṃ mahāgodhaṃ disvā anubandhiṃsu.
Indeed, in a past time, seven young cowherds who were residents of Bārāṇasī were herding cattle in a certain forest region, taking turns for seven days at a time. One day, while returning after herding the cattle, they saw a large monitor lizard and chased it.
Vào thời quá khứ, bảy đứa trẻ chăn bò sống ở Bārāṇasī, trong một khu rừng, thay phiên nhau chăn bò mỗi bảy ngày. Một ngày nọ, sau khi chăn bò xong và đang trở về, chúng thấy một con kỳ đà lớn và đuổi theo.
Godhā palāyitvā ekaṃ vammikaṃ pāvisi.
The monitor lizard fled and entered a certain termite mound.
Con kỳ đà bỏ chạy và chui vào một ụ mối.
Tassa pana vammikassa satta chiddāni, dārakā ‘‘mayaṃ dāni gahetuṃ na sakkhissāma, sve āgantvā gaṇhissāmā’’ti ekeko ekekaṃ sākhabhaṅgamuṭṭhiṃ ādāya sattapi janā satta chiddāni pidahitvā pakkamiṃsu.
Now, that termite mound had seven holes. The boys, thinking, 'We won't be able to catch it now; we'll come back tomorrow and get it,' each took a handful of broken branches, and all seven of them blocked the seven holes and departed.
Ụ mối đó có bảy lỗ. Các đứa trẻ nghĩ: “Hôm nay chúng ta không thể bắt nó được, ngày mai chúng ta sẽ đến bắt.” Mỗi đứa trẻ lấy một bó cành cây khô, cả bảy đứa trẻ bịt kín bảy lỗ rồi bỏ đi.
Te punadivase taṃ godhaṃ amanasikatvā aññasmiṃ padese gāviyo vicāretvā sattame divase gāviyo ādāya gacchantā taṃ vammikaṃ disvā satiṃ paṭilabhitvā ‘‘kā nu kho tassā godhāya pavattī’’ti attanā attanā pidahitāni chiddāni vivariṃsu.
The next day, having forgotten about the monitor lizard, they herded the cattle in another area. On the seventh day, as they were returning with the cattle, they saw that termite mound and remembered. Wondering, 'What has become of that monitor lizard?' they each opened the holes they had blocked.
Ngày hôm sau, chúng không nhớ đến con kỳ đà đó mà đi chăn bò ở một nơi khác. Đến ngày thứ bảy, khi đang dẫn bò về, chúng thấy ụ mối đó và nhớ lại, nghĩ: “Không biết con kỳ đà đó bây giờ thế nào rồi?” Chúng tự mình mở những lỗ đã bịt kín.
Godhā jīvite nirālayā hutvā aṭṭhicammāvasesā pavedhamānā nikkhami.
The monitor lizard, having given up on life and being reduced to skin and bones, came out trembling.
Con kỳ đà, không còn thiết sống, chỉ còn da bọc xương, run rẩy bò ra.
Te taṃ disvā anukampaṃ katvā ‘‘mā naṃ māretha, sattāhaṃ chinnabhattā jātā’’ti tassā piṭṭhiṃ parimajjitvā ‘‘sukhena gacchāhī’’ti vissajjesuṃ.
Seeing it, they felt compassion and said, 'Don't kill it; it has been without food for seven days.' They stroked its back and released it, saying, 'Go in peace.'
Thấy vậy, chúng động lòng thương, nói: “Đừng giết nó, nó đã bị nhịn đói bảy ngày rồi.” Chúng xoa lưng con kỳ đà và nói: “Hãy đi bình an!” rồi thả nó đi.
Te godhāya amāritattā niraye tāva na pacciṃsu.
Because the monitor lizard was not killed, they were not tormented in hell.
Vì không giết con kỳ đà, chúng đã không phải chịu quả báo ở địa ngục.
Te pana satta janā ekato hutvā cuddasasu attabhāvesu satta satta divasāni chinnabhattā ahesuṃ.
However, those seven individuals, being together, were without food for seven days at a time in fourteen existences.
Tuy nhiên, bảy người đó đã cùng nhau chịu cảnh nhịn đói bảy ngày trong mười bốn kiếp sống.
Tadā, bhikkhave, tumhehi sattahi gopālakehi hutvā taṃ kammaṃ katanti.
At that time, O monks, you were those seven cowherds who performed that kamma."
Này các Tỳ-khưu, khi ấy các vị chính là bảy người chăn bò đã làm hành động đó.
Evaṃ satthā tehi puṭṭhapuṭṭhaṃ pañhaṃ byākāsi.
In this way, the Teacher answered the questions they had asked.
Như vậy, Đức Đạo Sư đã giải đáp từng câu hỏi mà các vị đó đã hỏi.
So kira ‘‘ayaṃ mama dhītaraṃ chaḍḍetvā nikkhanto ca, mama puttaṃ pabbājetvā tassa veriṭṭhāne ṭhito cā’’ti imehi dvīhi kāraṇehi satthari āghātaṃ bandhitvā ekadivasaṃ ‘‘na dānissa nimantanaṭṭhānaṃ gantvā bhuñjituṃ dassāmī’’ti gamanamaggaṃ pidahitvā antaravīthiyaṃ suraṃ pivanto nisīdi.
It is said that he, holding a grudge against the Teacher for two reasons—"This one abandoned my daughter and went forth, and he made my son go forth, thus standing in the position of an enemy to him"—one day, thinking, "I will not let him go to his alms invitation and eat," blocked the path and sat in the middle of the street, drinking liquor.
Nghe nói, ông ta đã ôm lòng oán hận Đức Đạo Sư vì hai lý do: “Người này đã bỏ con gái ta mà xuất gia, và đã xuất gia cho con trai ta, đứng vào vị trí kẻ thù của ta.” Một ngày nọ, ông ta nghĩ: “Hôm nay ta sẽ không cho ông ta đi khất thực đến nơi thọ trai,” rồi chặn đường đi, ngồi uống rượu giữa phố.
Athassa satthari bhikkhusaṅghaparivute taṃ ṭhānaṃ āgate ‘‘satthā āgato’’ti ārocesuṃ.
Then, as the Teacher, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, approached that place, they informed him, "The Teacher has arrived."
Khi Đức Đạo Sư cùng với Tăng đoàn đến nơi đó, người ta báo cho Suppabuddha: “Đức Đạo Sư đã đến.”
So āha – ‘‘purato gacchāti tassa vadetha, nāyaṃ mayā mahallakataro, nāssa maggaṃ dassāmī’’ti punappunaṃ vuccamānopi tatheva vatvā nisīdi.
He said, "Tell him to go on ahead. He is not older than I am. I will not give him way." Though told this repeatedly, he said the same thing and remained seated.
Ông ta nói: “Hãy nói với ông ta rằng hãy đi trước. Ông ta không lớn tuổi hơn ta, ta sẽ không nhường đường cho ông ta.” Dù được nhắc đi nhắc lại, ông ta vẫn nói như vậy và ngồi yên.
Satthā mātulassa santikā maggaṃ alabhitvā tato nivatti.
The Teacher, not getting passage from his maternal uncle, turned back from there.
Đức Đạo Sư, không được chú của mình nhường đường, liền quay trở lại.
Sopi ekaṃ carapurisaṃ pesesi ‘‘gaccha, tassa kathaṃ sutvā ehī’’ti.
He too sent a spy, saying, "Go, listen to what he says, and come back."
Ông ta cũng sai một người lính đi theo: “Hãy đi, nghe xem ông ta nói gì rồi về.”
Satthāpi nivattanto sitaṃ katvā ānandattherena ‘‘ko nu kho, bhante, sitassa pātukammassa paccayo’’ti puṭṭho āha – ‘‘passasi, ānanda, suppabuddha’’nti.
As the Teacher was turning back, he smiled. When asked by the Elder Ānanda, "Venerable sir, what is the reason for this smile appearing?" he said, "Ānanda, do you see Suppabuddha?"
Đức Đạo Sư khi quay về, mỉm cười. Tôn giả Ānanda hỏi: “Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào khiến Ngài mỉm cười vậy?” Ngài đáp: “Ānanda, con có thấy Suppabuddha không?”
Passāmi, bhanteti.
"I see him, venerable sir."
“Bạch Thế Tôn, con có thấy.”
Bhāriyaṃ tena kammaṃ kataṃ mādisassa buddhassa maggaṃ adentena, ito sattame divase heṭṭhāpāsāde sopānapādamūle pathaviṃ pavisissatīti.
"He has done a grave deed by not giving way to a Buddha like me. On the seventh day from now, at the base of the staircase in the lower palace, he will be swallowed by the earth."
“Hắn đã làm một nghiệp nặng khi không nhường đường cho một vị Phật như Ta. Từ nay, vào ngày thứ bảy, hắn sẽ bị đất nuốt chửng dưới chân cầu thang của tòa lâu đài phía dưới.”
Carapuriso taṃ kathaṃ sutvā suppabuddhassa santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ mama bhāgineyyena nivattantena vutta’’nti puṭṭho yathāsutaṃ ārocesi.
The spy, having heard these words, went to Suppabuddha. When asked, "What did my nephew say as he was turning back?" he reported what he had heard.
Người lính nghe lời đó, trở về Suppabuddha và khi được hỏi: “Cháu ta nói gì khi quay về?”, đã thuật lại đúng như những gì đã nghe.
So tassa vacanaṃ sutvā ‘‘na dāni mama bhāgineyyassa kathāya doso atthi, addhā yaṃ so vadati, taṃ tatheva hoti.
Hearing his words, he thought, "Now, there is no fault in my nephew's words. Truly, what he says, that is how it happens.
Nghe lời đó, ông ta nói: “Bây giờ lời nói của cháu ta không có lỗi, chắc chắn những gì nó nói sẽ đúng như vậy.
Evaṃ santepi naṃ idāni musāvādena niggaṇhissāmi.
Even so, I will now refute him with a false statement.
Dù vậy, bây giờ ta sẽ đánh bại nó bằng lời nói dối.
So hi maṃ ‘sattame divase pathaviṃ pavisissatī’ti aniyamena avatvā ‘heṭṭhāpāsāde sopānapādamūle pathaviṃ pavisissatī’’’ti āha.
For he did not say vaguely, 'On the seventh day he will be swallowed by the earth,' but specified, 'At the base of the staircase in the lower palace, he will be swallowed by the earth.'
Nó không nói một cách chung chung rằng ‘vào ngày thứ bảy sẽ bị đất nuốt chửng’, mà nói ‘sẽ bị đất nuốt chửng dưới chân cầu thang của tòa lâu đài phía dưới’.”
‘‘Ito dāni paṭṭhāyāhaṃ taṃ ṭhānaṃ na gamissāmi, atha naṃ tasmiṃ ṭhāne pathaviṃ apavisitvā musāvādena niggaṇhissāmī’’ti attano upabhogajātaṃ sabbaṃ sattabhūmikapāsādassa upari āropetvā sopānaṃ harāpetvā dvāraṃ pidahāpetvā ekekasmiṃ dvāre dve dve malle ṭhapetvā ‘‘sacāhaṃ pamādena heṭṭhā orohitukāmo homi, nivāreyyātha ma’’nti vatvā sattame pāsādatale sirigabbhe nisīdi.
"From now on, I will not go to that place. Then, by not being swallowed by the earth in that place, I will refute him with a false statement." Having moved all his belongings to the top of the seven-storied palace, he had the staircase removed and the door shut. He stationed two wrestlers at each door and said, "If, out of carelessness, I should want to descend, you must stop me." Then he sat in the glorious chamber on the seventh floor of the palace.
“Từ nay ta sẽ không đến nơi đó nữa. Nếu nó không bị đất nuốt chửng ở nơi đó, ta sẽ đánh bại nó bằng lời nói dối.” Ông ta cho dời tất cả đồ dùng của mình lên tầng cao nhất của tòa lâu đài bảy tầng, cho dỡ cầu thang, cho đóng cửa lại, đặt hai người đô vật ở mỗi cửa, và nói: “Nếu ta vì lơ đễnh mà muốn đi xuống, các ngươi hãy ngăn ta lại.” Sau đó, ông ta ngồi trong phòng quý ở tầng bảy của lâu đài.
Satthā taṃ pavattiṃ sutvā, ‘‘bhikkhave, suppabuddho na kevalaṃ pāsādatale vehāsaṃ uppatitvā ākāse vā nisīdatu, nāvāya vā samuddaṃ pakkhandatu, pabbatantaraṃ vā pavisatu, buddhānaṃ kathāya dvidhābhāvo nāma natthi, mayā vuttaṭṭhāneyeva so pathaviṃ pavisissatī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
The Teacher, hearing of this matter, said, "Bhikkhus, let Suppabuddha not just stay on the palace floor, but let him fly up into the sky and sit in the air, or cross the ocean by boat, or enter a mountain cave. There is no such thing as a Buddha's word being twofold. He will be swallowed by the earth in the very place I have stated." Then, connecting the theme, while teaching the Dhamma, he spoke this verse:
Đức Đạo Sư nghe tin đó, nói: “Này các Tỳ-khưu, Suppabuddha không chỉ ở trên tầng lâu đài, bay lên không trung, hay ngồi trong hư không, hay đi thuyền xuống biển, hay chui vào hang núi, lời nói của chư Phật không bao giờ sai khác. Hắn sẽ bị đất nuốt chửng đúng nơi Ta đã nói.” Nói xong, Ngài kết nối câu chuyện và thuyết Pháp, đọc bài kệ này:
Sattame divase satthu bhikkhācāramaggassa niruddhavelāya heṭṭhāpāsāde suppabuddhassa maṅgalasso uddāmo hutvā taṃ taṃ bhittiṃ pahari.
On the seventh day, at the time when the Teacher's path for alms-round was blocked, in the lower palace, Suppabuddha's state horse became frantic and struck the various walls.
Vào ngày thứ bảy, khi con đường khất thực của Đức Đạo Sư bị chặn, con ngựa tốt của Suppabuddha ở lâu đài phía dưới đã phá dây cương và húc vào các bức tường.
So upari nisinnovassa saddaṃ sutvā ‘‘kimeta’’nti pucchi.
He, sitting upstairs, heard its sound and asked, “What is this?”
Ông ta đang ngồi trên cao, nghe tiếng động liền hỏi: “Cái gì vậy?”
‘‘Maṅgalasso uddāmo’’ti.
“The state horse is frantic.”
“Con ngựa tốt đang phá dây cương.”
So panasso suppabuddhaṃ disvāva sannisīdati.
Now, that horse only settles down upon seeing Suppabuddha.
Con ngựa đó chỉ chịu yên khi thấy Suppabuddha.
Atha naṃ so gaṇhitukāmo hutvā nisinnaṭṭhānā uṭṭhāya dvārābhimukho ahosi, dvārāni sayameva vivaṭāni, sopānaṃ sakaṭṭhāneyeva ṭhitaṃ.
Then, wanting to catch it, he rose from his seat and went towards the door. The doors opened by themselves, and the staircase remained in its own place.
Thế là ông ta muốn bắt con ngựa, đứng dậy từ chỗ ngồi và đi về phía cửa. Các cánh cửa tự động mở ra, cầu thang vẫn ở nguyên vị trí cũ.
Dvāre ṭhitā mallā taṃ gīvāyaṃ gahetvā heṭṭhābhimukhaṃ khipiṃsu.
The wrestlers standing at the door seized him by the neck and threw him downwards.
Các đô vật đứng ở cửa đã nắm cổ ông ta và ném xuống phía dưới.
Etenupāyena sattasupi talesu dvārāni sayameva vivaṭāni, sopānāni yathāṭhāne ṭhitāni.
In this same way, on all seven floors, the doors opened by themselves, and the staircases remained in their places.
Bằng cách này, ở cả bảy tầng, các cánh cửa tự động mở ra, và cầu thang vẫn ở nguyên vị trí.
Tattha tattha mallā taṃ gīvāyameva gahetvā heṭṭhābhimukhaṃ khipiṃsu.
At each place, the wrestlers seized him by the neck and threw him downwards.
Ở mỗi nơi đó, các đô vật đều nắm cổ ông ta và ném xuống phía dưới.
Atha naṃ heṭṭhāpāsāde sopānapādamūlaṃ sampattameva mahāpathavī vivaramānā bhijjitvā sampaṭicchi, so gantvā avīcimhi nibbattīti.
Then, just as he reached the foot of the staircase in the lower palace, the great earth opened up, split apart, and received him. He went and was reborn in Avīci.
Khi ông ta vừa đến chân cầu thang ở lâu đài phía dưới, đại địa liền nứt ra, mở rộng và nuốt chửng ông ta. Ông ta liền tái sinh vào địa ngục Avīci.
Ekasmiñhi samaye sattarasavaggiyehi senāsane paṭijaggite chabbaggiyā bhikkhū ‘‘nikkhamatha, mayaṃ mahallakatarā, amhākaṃ etaṃ pāpuṇātī’’ti vatvā tehi ‘‘na mayaṃ dassāma, amhehi paṭhamaṃ paṭijaggita’’nti vutte te bhikkhū pahariṃsu.
On one occasion, when the group-of-seventeen monks had prepared the lodging, the group-of-six monks said, “Get out, we are more senior, this belongs to us.” When the others replied, “We will not give it; we prepared it first,” they struck those monks.
Vào một thời điểm nọ, khi nhóm mười bảy Tỳ-khưu (sattarasavaggiya) đã dọn dẹp chỗ ở, nhóm sáu Tỳ-khưu (chabbaggiya) nói: "Hãy ra ngoài! Chúng tôi lớn hơn, chỗ này thuộc về chúng tôi." Khi nhóm mười bảy Tỳ-khưu đáp: "Chúng tôi sẽ không nhường, vì chúng tôi đã dọn dẹp trước," thì nhóm sáu Tỳ-khưu đã đánh họ.
Sattarasavaggiyā maraṇabhayatajjitā mahāviravaṃ viraviṃsu.
Threatened with the fear of death, the group-of-seventeen monks cried out with a great wail.
Nhóm mười bảy Tỳ-khưu, bị đe dọa bởi nỗi sợ cái chết, đã la hét lớn tiếng.
Satthā tesaṃ saddaṃ sutvā ‘‘kiṃ ida’’nti pucchitvā ‘‘idaṃ nāmā’’ti ārocite ‘‘na, bhikkhave, ito paṭṭhāya bhikkhunā nāma evaṃ kattabbaṃ, yo karoti, so imaṃ nāma āpattiṃ āpajjatī’’ti pahāradānasikkhāpadaṃ (pāci. 449 ādayo) paññāpetvā, ‘‘bhikkhave, bhikkhunā nāma ‘yathā ahaṃ, tatheva aññepi daṇḍassa tasanti, maccuno bhāyantī’ti ñatvā paro na paharitabbo, na ghātetabbo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
The Teacher, hearing their sound, asked, “What is this?” Upon being told, “It is such-and-such,” he laid down the training rule on giving a blow, saying, “Monks, from now on, a monk should not act in this way. Whoever does so commits such-and-such an offense.” Then, saying, “Monks, a monk should know, ‘Just as I tremble at the rod and fear death, so do others,’ and should neither strike another nor cause another to be struck,” he connected the sequence of events and, while teaching the Dhamma, spoke this verse:
Đức Bổn Sư nghe tiếng ồn của họ, hỏi: "Chuyện gì vậy?" Khi được thuật lại sự việc, Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, từ nay trở đi, một Tỳ-khưu không được làm như vậy. Ai làm như vậy sẽ phạm giới này." Ngài đã chế định giới học về việc đánh đập (pahāradānasikkhāpada) và nói: "Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu không được đánh đập hay giết hại người khác, vì biết rằng 'như ta, những người khác cũng run sợ trước hình phạt, sợ hãi cái chết'." Sau khi kết nối câu chuyện, Ngài đã thuyết pháp và nói lên bài kệ này:
Tattha sabbe tasantīti sabbepi sattā attani daṇḍe patante tassa daṇḍassa tasanti.
Therein, all tremble means all beings tremble at the rod when it falls upon them.
Ở đây, tất cả đều run sợ (sabbe tasanti) có nghĩa là tất cả chúng sinh đều run sợ trước hình phạt khi nó giáng xuống mình.
Maccunoti maraṇassāpi bhāyantiyeva.
Of death means they indeed fear death as well.
Cái chết (maccuno) cũng sợ hãi.
Imissā ca desanāya byañjanaṃ niravasesaṃ, attho pana sāvaseso.
And while the wording of this teaching is all-inclusive, its meaning has exceptions.
Cấu trúc ngữ pháp của bài pháp này là đầy đủ, nhưng ý nghĩa thì còn sót lại.
Yathā hi raññā ‘‘sabbe sannipatantū’’ti bheriyā carāpitāyapi rājamahāmatte ṭhapetvā sesā sannipatanti, evamidha ‘‘sabbe tasantī’’ti vuttepi hatthājāneyyo assājāneyyo usabhājāneyyo khīṇāsavoti ime cattāro ṭhapetvā avasesāva tasantīti veditabbā.
Just as when a king has the drum beaten to announce, “Let everyone assemble,” only the common people assemble, excluding the king and his great ministers, so too here, although it is said all tremble, it should be understood that only the remaining beings tremble, excluding these four: a thoroughbred elephant, a thoroughbred horse, a thoroughbred bull, and a khīṇāsava.
Thật vậy, giống như khi nhà vua cho đánh trống hiệu lệnh "tất cả hãy tập trung", thì trừ các đại thần của nhà vua ra, những người còn lại đều tập trung. Tương tự, ở đây, khi nói "tất cả đều run sợ", nên hiểu rằng trừ bốn loại này ra – voi chúa, ngựa chúa, bò chúa, và vị A-la-hán (khīṇāsava) – những chúng sinh còn lại đều run sợ.
Imesu hi khīṇāsavo sakkāyadiṭṭhiyā pahīnattā maraṇakasattaṃ apassanto na bhāyati, itare tayo sakkāyadiṭṭhiyā balavattā attano paṭipakkhabhūtaṃ sattaṃ apassantā na bhāyantīti.
Among these, the khīṇāsava does not fear, as he does not see any being as subject to death, due to having abandoned the personality view (sakkāyadiṭṭhi). The other three do not fear because, due to the strength of their personality view, they do not see any being that is their adversary.
Trong số này, vị A-la-hán không sợ hãi vì đã đoạn trừ tà kiến về thân (sakkāyadiṭṭhi), không còn thấy sự chết chóc; ba loại còn lại không sợ hãi vì tà kiến về thân của họ mạnh mẽ, không thấy chúng sinh là đối thủ của mình.
Na haneyya na ghātayeti yathā ahaṃ, evaṃ aññepi sattāti neva paraṃ pahareyya na paharāpeyyāti attho.
One should neither strike nor cause to strike means: thinking, ‘Just as I am, so are other beings,’ one should neither strike another nor cause another to be struck.
Không nên đánh đập, không nên giết hại (na haneyya na ghātaye) có nghĩa là không nên đánh đập người khác hay sai người khác đánh đập, vì nghĩ rằng "những chúng sinh khác cũng như ta".
Teyeva ekasmiñhi samaye teneva kāraṇena purimasikkhāpade sattarasavaggiye pahariṃsu.
On one occasion, for that very reason, they struck the group of seventeen bhikkhus regarding the previous training rule.
Chính họ, vào một thời điểm nọ, vì cùng lý do như trong giới học trước, đã đánh đập nhóm mười bảy Tỳ-khưu.
Teneva kāraṇena tesaṃ talasattikaṃ uggiriṃsu.
For that very reason, they raised a palm-strike at them.
Cũng vì lý do đó, họ đã giơ tay đánh vào mặt nhóm Tỳ-khưu đó.
Idhāpi satthā tesaṃ saddaṃ sutvā ‘‘kiṃ ida’’nti pucchitvā ‘‘idaṃ nāmā’’ti ārocite ‘‘na, bhikkhave, ito paṭṭhāya bhikkhunā nāma evaṃ kattabbaṃ, yo karoti, so imaṃ nāma āpattiṃ āpajjatī’’ti talasattikasikkhāpadaṃ (pāci. 454 ādayo) paññāpetvā, ‘‘bhikkhave, bhikkhunā nāma ‘yathā ahaṃ, tatheva aññepi daṇḍassa tasanti, yathā ca mayhaṃ, tatheva nesaṃ jīvitaṃ piya’nti ñatvā paro na paharitabbo na ghāṭetabbo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
Here too, the Teacher, hearing their noise, asked, “What is this?” and when it was reported, “It is such-and-such,” he laid down the talasattika training rule, saying, “Bhikkhus, from now on, a bhikkhu should not act in this way. Whoever does so commits such-and-such an offense.” Then he said, “Bhikkhus, a bhikkhu, knowing, ‘Just as I fear punishment, so too do others fear punishment; and just as my life is dear to me, so too is life dear to them,’ should not strike another or cause another to be struck.” Connecting the sequence and teaching the Dhamma, he spoke this verse:
Ở đây, Đức Bổn Sư nghe tiếng ồn của họ, hỏi: "Chuyện gì vậy?" Khi được thuật lại sự việc, Ngài nói: "Này các Tỳ-khưu, từ nay trở đi, một Tỳ-khưu không được làm như vậy. Ai làm như vậy sẽ phạm giới này." Ngài đã chế định giới học về việc giơ tay đánh vào mặt (talasattikasikkhāpada) và nói: "Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu không được đánh đập hay giết hại người khác, vì biết rằng 'như ta, những người khác cũng run sợ trước hình phạt, và như mạng sống của ta, mạng sống của họ cũng đáng quý'." Sau khi kết nối câu chuyện, Ngài đã thuyết pháp và nói lên bài kệ này: